Sławno 2020
legendy z powiatu sławieńskiego
'Legendy z powiatu sławieńskiego
opracował na postawie tłumaczeń BRYGIDY JERZEWSKIEJ
i wstępem opatrzył JAN SROKA
SŁAWNO 2020
Ilustracje w tekście oraz na pierwszej stronie okładki
(do legendy o kościele sw. Gertrudy):	Maria Martin Poprawska (Hiszpania)
Ilustracja na ostatniej stronie okładki:	Kate Greenaway, Grajek wyprowadzający dzieci z Hameln
Redakcja i korekta: Maria Poprawska
© Copyright by Jan Sroka © Copyright by Fundacja „Dziedzictwo"
Wydawca:	Fundacja „Dziedzictwo", 76-100 Sławno, A. Cieszkowskiego 12 d
Skład i druk:	PPU „BOXPOL" Sp. z o.o., 76-200 Słupsk, ul. Wiejska 28
email: druk@boxpol.pl, tel. + 48 58 842 43 71
ISBN: 978-83-957115-0-3
Spis treści
Wstęp..............................................................7
LEGENDY O WIEPRZY....................................9
Z Darłowa do Sławna wzdłuż Wieprzy ....	11
Wieprza głośno woła....................................13
Legenda o Wieprzy......................................13
Skąd tak duża ilość zakoli na Wieprzy? ...	14
O wężach nad Wieprzą................................15
LEGENDY Z DARŁOWA..................................17
Arcydzieło mistrza......................................19
Diabeł na drodze z Bukowa Morskiego
do Dąbek......................................................21
Duch okrętowy............................................22
Dzwon w Starym Jarosławiu........................23
Dzwony w Krupach......................................24
Książę Jan Fryderyk
w Starym Jarosławiu....................................25
Księżna Zofia straszy..................................26
Legenda o Bogusławie i Hansie Langu ....	27
Legenda o kościele św. Gertrudy................29
Muzykant i wilk............................................31
Niepodniesiony skarb
ze Starego Jarosławia..................................32
O odmeldowywaniu......................................33
Potwór morski..............................................34
Przerwana gra w karty na wieży
Kościoła Mariackiego..................................35
Upiorne wilki koło Ruska............................37
Widmo przy moście koło Cisowa..................38
Wigilia w kościele........................................39
Wolnomularze w Darłowie..........................40
Wolny strzelec w lesie miejskim..................42
Zasypany orszak weselny............................44
Zmarły prosi o swoją własność....................44
Zmarły straszy na drodze
z Żukowa Morskiego do Dąbek....................45
Szczurołap z Hameln....................................46
LEGENDY Z MALECHOWA..............................49
Zatopiony kościół koło Podgórek..................51
Zaczarowany kot z Malechowa....................53
5
Jak Malechowo zostało zwolnione
z podatku na rzecz Bukowa Morskiego. ...	54
Diabeł jako czarny pies koło Sulechowa...	55 Zatopione dzwony w jeziorze Czarnym
koło Pękanina..............................................57
Diabelski kamień z Białęcina......................58
Z jaj danina dla pana z Żegocina................58
LEGENDY Z POSTOMINA..............................59
Zasypana wieś..............................................61
O tajemniczym łabędziu na jeziorze Wicko.	63
Widmo na murze cmentarnym w Łącku ...	64
Odlewanie dzwonów Łącku..........................65
Błędny ognik koło Jarosławca......................66
Skąd się biorą wilkołaki..............................67
Diabelski zakład w Staniewicach................68
Sobowtór z Rusinowa..................................70
Cudowny ratunek przed wilkami................71
Podziemne karzełki w Rusinowie................72
Przeprawa promem......................................73
Karzełek z przetaku....................................74
6
Trzy pierścienie...................... 75
Zjawa na drodze do Radosławia......... 76
Karzełki wyprowadzają się z Rusinowa ... 77
LEGENDY ZE SŁAWNA................. 79
Krzyż na niebie...................... 81
Krzyż pokutny w Sławnie.............. 82
Podatek od toczenia I................. 83
Podatek od toczenia II................. 84
Przepaść koło Sławska................ 85
Rów zmarłych koło Sławna............. 86
Zaczarowany zamek koło Sławna........ 87
Czerwona księga..................... 88
Pożyczone dzwony kościelne............ 89
Młyn w Gwiazdowie.................. 91
O zamku w Boleszewie................ 93
Światło w kościele w Rzyszczewie....... 94
Skrzaty w Warszkowie................ 95
Skrzat gotuje........................ 95
Jak założono zamek w Sławsku.......... 96
Wstęp
Nowy tom legend z powiatu sławieńskiego zawiera opowieści z sześciu współczesnych gmin: miast Darłowo i Sławno i gmin wiejskich Darłowa i Sławna oraz gmin Malechowo i Postomino.
Wszystkie zamieszczone w tomie legendy powstały w rzeczywistości niemieckiej - i zostały wydane przed 1945 rokiem przez niemieckich etnografów.
Zbieraniem i publikowaniem legend pomorskich - także tych dotyczących dawnego powiatu sławieńskiego - zajmowali się na przełomie XIX i XX stulecia m.in. Otto Knoop, Alfred Haas i Ulrich Jahn. Wielkie zasługi dla poznania dawnego folkloru powiatu położył Karl Rosenow, regionalista i założyciel Heimatmuseum w Darłowie, autor licznych prac o ziemi sławieńskiej i Pomorzu. Legendy związane z tą ziemią publikował zarówno w prasie jak i książkach. Pierwszy zbiór legend wydał w roku 1922 pt: „Sagen des Kreises Schlawe" - „Podania z powiatu sławieńskiego". W 1924 roku ukazał się zbiór: „Zanower Schwaenke, ein froehliches Buch" (Sianowskie krotochwile. Wesoła książeczka dla młodzieży niemieckiej), a kolejne w 1937: „Sagen und Erzählungen aus dem Kreis Schlawe. Teil 1: In und um Rügenwalde" i w 1938: „Sagen und Erzählungen aus dem Kreis Schlawe. Teil 2: In und um Schlawe", (Podania i opowieści z powiatu sławieńskiego, T. I z okolic Darłowa i T. II z okolic Sławna).
Karl Rosenow we wstępie do tomu z 1922 roku pisał: „W zbiorze znajdują się podania z prawie każdej miejscowości powiatu. Należy pamiętać, że legenda i podanie mówią o zamierzchłych czasach, nie znajdując często oparcia w materiale historycznym. W ustnych przekazach jest dużo fantazji i wyobraźni opowiadającego. Legendy zawsze są związane z niecodzienną osobą, z pewnym niezwykłym miejscem i wydarzeniem".
7
Opowieści zawarte w tym tomie pochodzą przede wszystkim ze zbiorów Karla Rosenowa, kilka z nich z publikacji Otto Knoopa wydanej w 1885 roku „Volkssagen, Erzählungen, Aberglaube, Gebräuche und Märchen aus dem östlichen Hinterpommern" (Opowieści ludowe, opowiadania, przesądy, zwyczaje i bajki z Pomorza Wschodniego).
Publikowane legendy są skarbnicą wiedzy o dawnym, nieistniejącym już świecie.
Tomy opublikowane przez Karla Rosenowa ilustrował Richard Zenke, malarz i grafik pochodzący z Darłowa. Ilustracje w tym wyborze są współczesne i powstały 2020 roku.
8
'Legendy o 'Wieprzy
9
lO
£ Darłowa do Sławna wzdłuż Wieprzy
Mieszkańcy ziemi darłowsko-sławieńskiej nigdy nie byli bogaci w ziemskie dobra, ale za to bardzo bogaci w kamienie. Przed wiekami, kiedy topniały lodowce i tworzyły się doliny rzek Wieprzy i Grabowej, na polach pozostawały duże ilości głazów i kamieni. Często były używane do budowy kościołów i zagród chłopskich.
W nadbrzeżnych jeziorach i w Wieprzy do dziś leżą kamienie, które woda przyniosła z dalekiej Skandynawii i wodzie zawdzięczają spokój trwający od stuleci.
Wędrowiec idący brzegiem rzeki za wszystkie niedogodności drogi zostaje sowicie nagrodzony. Co chwilę otwierają się nowe widoki: zarośla olszyny i wikliny, sitowia i trzciny, pachnące trawy i białe kwiaty dzięgielu.
Przejażdżka łódką jest bardziej męcząca, gdyż rzeka ma wiele zakoli, a z jej nurtów wystaje wiele kamieni. Szczególnie dużo ich jest koło Racisławia w pobliżu Darłowa.
Dawniej Wieprza miała inne koryto i wpływała do jeziora Bukowskiego. Dziś od Krup do ujścia płynie w sztucznie utworzonym korycie.
Za Zieleniewem krajobraz staje się bardziej romantyczny. Wieprza płynie przez teren pagórkowaty. Zbocza porośnięte są olszyną, leszczyną i wierzbami. Z drogi pagórki robią wrażenie zalesionych gór. Nieco za Zieleniewem leży w rzece olbrzymi głaz nazwany „Kamieniem Wieprzy". Ma około trzech metrów długości i około jednego metra szerokości. Nie wiadomo jak głęboko sięga. Rzeka ma w tym miejscu ponad dwa metry głębokości. Duży czerwony granitowy głaz od wieków opiera się sile fal i jest świadkiem wielu zdarzeń, które miały tu miejsce. Niekiedy przeszkadzał w żegludze flisakom.
u
Kraina między Kowalewicami a Krupami nazywana jest czasem pustynią. Wędrowiec podczas gorącego lipcowego dnia wdycha zapach żywicy z niskich sosen i widzi żółty janowiec kołyszący się w gorącym powietrzu.
Kowalewice położone są na wzniesieniu. Na samym szczycie znajduje się stary kościół. Wieprza płynie tu jak srebrna wstęga wśród zielonych pól i kieruje się do Starego Krakowa. Pół godziny przed wioską do Wieprzy wpływa strumyk. Tu stoi perła krajobrazu tych stron - młyn leśny. Staw młynarski okalają zielone pagórki. Woda szumi w jazie i wprawia w ruch porośnięte mchem koło młyńskie. Wąska dróżka prowadzi do kilku zagród położonych pośród sadów i dalej na Górę Piekielną, z której spada głęboki stromy parów otwierający się ku Wieprzy.
Kto w piękny letni poranek widział promienie słońca walczące z pasemkami mgły, które później znikają w zaroślach, ten na długo zapamięta ten widok.
Młyn leśny to namiastka tego, co oczekuje nas w Starym Krakowie. Na wzniesieniu, pośród cienistych drzew stoi stary, późnogotycki kościół wiejski zbudowany z cegieł i głazów polnych. Ze starego cmentarza stroma ścieżka prowadzi do jaru, w którym wesoło szemrze strumyk. Jego wody wpływają do stawu. Nieco dalej pośród lasu widać starą, piękną leśniczówkę.
Droga przez las prowadzi nas teraz do Chudaczewka, wioski kolonistów - osadników założonej podczas panowania Fryderyka Wielkiego daleko od świata, pomiędzy lasami i rzeką. Zdaje się, że czas się tu zatrzymał. Miesiącami nie widać tu obcego.
Na drodze do Mazowa podziwiamy głębokie jary. Nie możemy się jednak dostać na drugą stronę rzeki, bo nie ma mostu. Jedynym środkiem komunikacji między wioskami jest prom. Idąc do Mazowa mijamy w lesie duży utwardzony plac. Tu podczas letnich wieczorów bawi się młodzież.
Kolejne miejscowości przez które płynie rzeka to osady kolonistów - Wilkowice i Radosław. Pierwsi osadnicy pochodzili z Palatynatu i jeszcze dziś używają swojej rodzinnej gwary.
A Wieprza prowadzi nas dalej, do Staniewic i Sławska.
Wędrując wzdłuż rzeki można podziwiać zmieniający się jak w kalejdoskopie krajobraz, który raduje nasze oko i serce. Pośród wiosek, pól, łąk, lasów Wieprza płynie wolno ku morzu.
12
Wieprza głośno woła
W bardzo mroźne zimy Wieprza pokrywa się lodem, niekiedy bardzo grubym. Lód lubi się rozpychać, ale brzegi rzeki na to nie pozwalają. Wtedy tafla lodu wybrzusza się na kształt sklepienia. Lód pęka, tworzą się szerokie rysy i szczeliny, co powoduje głośne trzaski niczym odgłosy burzy i grzmotów. Ludzie obawiają się najgorszego, mówią: „Wieprza krzyczy, głośno woła, gdyż chce mieć nową ofiarę". I tak jest naprawdę. Prawie co roku giną w rzece ludzie, czy to podczas jazdy na łyżwach, kąpaniu się lub wędkowaniu. Szczególnie dużo wypadków utonięć jest w basenie miejskim przy dzisiejszych elewatorach w Darłowie.
legenda o Wieprzy
Nazwa rzeki „Wieprza" pochodzi z języka słowiańskiego. Podobno, tak głosi legenda, gromada dzikich świń grzebała w leśnym poszyciu. Szukając żeru świnie odkryły źródło, z którego coraz mocniej wypływała woda. Było to źródło rzeki nazwanej później „Wieprza" ku pamięci jej odkrywców.

Skąd tak duża ilość zakoli na Wieprzy?
Długość Wieprzy od źródła do ujścia wynosi w prostej linii zaledwie 70 kilometrów, lecz z powodu dużej ilości zakoli długość koryta rzeki mierzy aż 150 kilometrów.
Skąd taka ilość zakoli? O tym opowiada legenda.
Tam gdzie dzisiaj płynie rzeka, w zamierzchłych czasach diabeł orał ziemię. A że konia nie miał, zaprzągł był własną teściową do pługa. Kiedy babina słaniała się ze zmęczenia, pług za nią ciągnął to w prawo to w lewo. Bruzdy stały się nierówne, tworzyły łuki i zakręty, które pomału napełniły się wodą. Kiedy diabeł zobaczył taką partacką robotę, zdenerwował się okrutnie i w ogromnym szale przegonił babinę, która uciekając dalej za sobą ciągnęła pług. I dlatego Wieprza dzisiaj ma 5 dużych meandrów i kilkaset mniejszych zakoli.
H
0 wężach nad <Wieprzą
W dawnych czasach podobno istniały węże długie jak dom i grube jak brzuch dorosłego mężczyzny. Węże umiały latać i wydawały dźwięki głośniejsze od ryczenia wołu.
Wieprza wypływała z płytkiego, nieistniejącego już jeziora, pośrodku którego znajdowała się wyspa. Trawa tam była bardziej soczysta niż na przybrzeżnych łąkach i dlatego wieśniacy gonili bydło na wypas na wyspę. Nie wiedzieli, że w ogromnym spróchniałym pniu buka zagnieździł się potężny wąż, który napadał na bydło, dusił je i wypijał krew. Kiedyś pastuch zauważył na piasku długą, szeroką bruzdę wyglądającą tak, jakby po ziemi ciągnięto pień drzewa. Poszedł jej śladem i zobaczył ogromnego węża. Drżąc ze strachu uciekł co sił w nogach.
Mieszkańcy wioski postanowili przepędzić bestię, która wyrządzała im wiele szkód. Podpalili zarośla wokół wyspy. Kiedy ogień dotarł do kryjówki węża ten uniósł się w powietrze i odfrunął z wyspy na zawsze.
15
i6
'Legendy z 'Darłowa
17
i8
Arcydzieło mistrza
Kiedyś w kościele w Krupach wisiał mały stateczek wotywny. O nim to właśnie opowiada ta legenda. Więcej niż sto lat temu mieszkał w Krupach cieśla, który budował piękne domy, mimo że nie posiadał tytułu mistrza. Cech rzemieślników z Darłowa zakazał mu wykonywania pracy. Mimo to Michel Jass dalej budował.
Pewnego dnia członkowie cechu przyjechali do Krup sprawdzić czy cieśla respektuje zakaz. Zastali go na budowie w wiosce. Starszy cechu zabronił mu pracy. Słysząc to cieśla złapał swoją siekierę i rzucił nią z rozmachem. Trafił w belkę, na której miał opartą prawą nogę, w szparę pomiędzy pierwszym a drugim palcem nogi. Przybyli zamilkli. Cieśla Jass zaproponował, by także spróbowali rzucić siekierą. Nikt jednak nie był na tyle odważny. W końcu zdecydowano, że cieśla Michel Jass z Krup może dalej pracować w zawodzie, mimo że nie zdał egzaminu mistrzowskiego.
Jako podziękowanie cieśla w wolnych chwilach wykonał piękny statek dla kościoła w Krupach.
19
Diabeł na drodze z bukowa śMorskiego do Dąbek
Droga z Bukowa Morskiego do Dąbek prowadzi wzdłuż jeziora. Jest bardzo nierówna i przecina ją kilka rowów, tak że korzystanie z niej jest niebezpieczne w dzień, a co dopiero w nocy. Po obu jej stronach stoją skarłowaciałe drzewa rosnące na piaszczystej, a często bagnistej ziemi. Dzikie zarośla z olszyn, jeżyn i kolczastych dzikich róż pokrywają suche trawy. Samotny wędrowiec słyszy w nocy dochodzące z krzaków odgłosy dzwonka. To dzwoni diabeł, który chce zwabić wędrowca na mokradła.
Przykra przygody spotkała chłopa z Dąbek, który w niedzielę brał udział we mszy w Bukowie. Po nabożeństwie, zamiast iść do domu, zaszedł do pobliskiej gospody, gdzie spotkał dobrych przyjaciół grających w karty. Pozostał z nimi do zmierzchu.
Kiedy wracał do domu, nagle zawiał silny wiatr, strumyk przy młynie dziwnie zaszumiał, podobnie drzewa i krzewy. Nagle poczuł na plecach ciężar, jakby dźwigał worek mąki. Trudno mu było iść dalej, ale nie oglądał się za siebie. Drżał ze strachu i myślał o ciężkim grzechu niedzielnym - o knajpie i kartach. Chłop wiedział, że diabeł straszy na drodze, a teraz siedzi mu na plecach. Zgubił kapelusz, lecz nie schylił się po niego tylko potykając się szedł dalej. Po kilku godzinach cały spocony dotarł do Dąbek. Przed domem poczuł silne kopnięcie i w tej samej chwili ciężar zsunął się z jego pleców.
Od tego dnia chłop po mszy zawsze wracał prosto do domu. Zawsze w dzień, nigdy więcej nocą!
21
Duch okrętowy
Oto opowieść przewoźnika z promu na Wieprzy z czasów, kiedy nie było jeszcze mostu.
Duch okrętowy, to dusza martwo urodzonego dziecka lub zmarłego przed chrztem - tak uważają marynarze i rybacy. Jeśli na grobie dziecka wyrośnie drzewo, które później jest użyte do budowy statku, to dusza dziecka żyje dalej na statku jako duch okrętowy.
Oko ludzkie bardzo rzadko może go zobaczyć. Jest wysoki na dwie stopy, nosi czerwony kubraczek, spodnie rybackie i duży okrągły kapelusz. Są też tacy, co mówią, że jest zupełnie nagi. W każdym razie jest aniołem stróżem dla statku i załogi. Jeśli statkowi grozi niebezpieczeństwo a kapitan śpi, to duch okrętowy czuwa. Skrada się do kajuty, szturcha kapitana tak długo, aż się nie obudzi i pójdzie sprawdzić, skąd ten niepokój.
Załoga o tym wie i kiedy z ładowni słychać rumor, mówią „Słyszysz, znów tam jest". Załoga chce z nim żyć w zgodzie, gdyż on w biedzie jej pomaga - na przykład przy silnym sztormie ściągać żagle i zarzucić kotwicę. Dlatego wieczorem stawiają mu talerz z jego ulubioną potrawą. Marynarze wiedzą, że kiedy talerz jest pusty, to duch im sprzyja.
Młodzi majtkowie nie wierzą w to, ale starzy marynarze ich szybko nawracają - na przykład przy ściąganiu żagli zawsze mówią młodym: „Duch okrętowy ci pomoże".
Duch tak długo pozostaje na pokładzie, póki wszystko jest dobrze. Kiedy statkowi grozi niebezpieczeństwo i nie ma ratunku, to wdrapuje się na top i skacze stamtąd do wody. Marynarze wiedzą wtedy, że statek zatonie i szukają ratunku.
Czasem można duszka okrętowego zobaczyć wieczorem między jedenastą a dwunastą. Przeważnie jest goły. Broń Boże - nie należy mu podrzucać spodni lub kaftanika, bo będzie wtedy bardzo zły i pomyśli, że chce się go wypędzić.
22
Dzwon w Starym Jarosławiu
Duży dzwon w Starym Jarosławiu zdobią trzy męskie postacie. W rękach trzymają symbole rolnictwa: widły do gnoju, kosę i cepy. Legenda mówi, że postacie przedstawiają księdza ze Starego Jarosławia.
Kiedy rządzili tu jeszcze książęta pomorscy, jeden z nich - książę Bogusław - jechał z Darłowa do Sławna drogą przez Stary Jarosław. We wsi spotkał człowieczka w zgrzebnej koszuli wiozącego furę gnoju na pole. Okazało się, że jest to miejscowy ksiądz.
Książę powiedział, ze nie powinien zajmować się takimi pracami.
Ksiądz odpowiedział, że musi pracować na roli, by móc utrzymać rodzinę.
Książe Bogusław podarował wtedy księdzu dodatkową włókę ziemi. I dlatego probostwo w Starym Jarosławiu jest dość bogate.
23
Dzwony w 'Krupach
Najstarszą częścią kościoła w Krupach jest wieża zbudowana w dolnej części z kamieni polnych. Na wieży znajdują się trzy dzwony. O pochodzeniu jednego z nich mówi ta legenda.
Mieszkańcy Kowalewie zamówili dzwon w Gdańsku. Został przewieziony statkiem do Darłowa, gdzie załadowano go na furmankę. Kiedy wóz dotarł do Krup, konie stanęły przy strumyku i nie chciały iść dalej. Na nic zdały się wysiłki mieszkańców Kowalewie.
Ksiądz z Krup po namyśle powiedział:
„Przed końmi stoi diabeł, który im grozi i dlatego nie chcą iść dalej. Jest to z pewnością znak, że dzwon powinien tu pozostać".
I tak się stało. Dzwon pozostał w Krupach i został zawieszony na wieży kościelnej.
24
<Książę Jan Fryderyk w Starym Jarosławiu
Książęta pomorscy jeździli na łowy do lasów w pobliżu Starego Jarosławia. Dawniej las ciągnął się aż do wsi i obejmował także już nie istniejące jezioro i grób megalityczny, który był tak duży, że na górze wybudowano zamek myśliwski dla książąt.
Kiedy książę Jan Fryderyk polował tu w 1571 roku radni miejscy z Darłowa urządzili polowanie w lesie miejskim. Dwa upolowane kozły chciał im zabrać książęcy łowczy. Nie pozwolili mu na to, grożąc nawet batami. Łowczy poskarżył się księciu, lecz ten go zestrofował: „Do diabła, jak można komuś zabrać własność z jego terenu? Mnie też nie byłoby przyjemnie, gdyby zabrano mi moją własność".
25
<Księżna £ofia straszy
Matka księcia Bogusława X księżna Zofia nie zaznała spokoju w grobie, gdyż jej życie pełne było złych uczynków.
Jako „Biała Dama" straszy w wieży zamkowej. Przekonał się o tym darłowski opryszek, którego zamknięto w wieży. Gdy rano strażnik otworzył celę, znalazł więźnia nieprzytomnego ze strachu. Okazało się, że w nocy obudził się ze snu z dziwnym, niespokojnym biciem serca. Powietrze w celi było lodowate. Z jednej ze ścian wyszła wysoka, blada postać kobieca ubrana w bogate szaty i trzymająca srebrny świecznik. Lekkim krokiem przeszła celę i wniknęła w przeciwległą ścianę. Za ścianą widoczne było wąskie przejście. Po przejściu białej damy ściana bezszelestnie zamknęła się.
Prawdopodobnie był to ganek prowadzący z wieży do mieszkania kapitana gwardii książęcej Jana Massowa, którego księżna Zofia darzyła uczuciem.
Więzień był tak przestraszony, że prosił usilnie o to, by nie zostawiać go dłużej w tej celi.
Wtedy rozniosła się wieść, że na zamku darłowskim straszy biała dama.
26
legenda o Bogusławie i Hansie <Langu
Żona księcia Eryka II księżna Zofia mieszkała z dziećmi w darłowskim zamku. Eryk zaś przebywał w swoim zamku w Wołogoszczy i daremnie czekał na jej przyjazd. Zofia dobrze czuła się w Darłowie i nie myślała o powrocie. Kilkuletnia rozłąka miała zły wpływ na ich małżeństwo.
Książę Eryk zmarł w 1474 roku nie żegnając się ani z żoną, ani z dziećmi. Wszyscy, którzy go znali, mówili że był pięknym mężczyzną - wysoki, przystojny, a faliste, jasne włosy błyszczały niby złoto w słońcu. I dlatego dziwili się niechęci księżny Zofii do męża.
Księżna była zarozumiała i pewna siebie, gdyż to ona dała mu w wianie Pomorze i skarby księcia Eryka I. W dodatku romansowała z dowódcą gwardii Janem Massowem.
Eryk II miał trzech synów: Kazimierza, Warcisława i Bogusława (późniejszy Bogusław X) i pięć córek: Zofię, Małgorzatę, Katarzynę, Elżbietę i Marię. Z wyjątkiem Warcisława, który został u ojca, wszystkie dzieci przebywały z matką w Darłowie. Po całkowitej rozłące z mężem księżna znienawidziła swoich synów i zostawiła ich własnemu losowi. Jak inne dzieci mieszczańskie chodzili do szkoły w Darłowie.
Nie obchodziło księżny, czy wracali do zamku na posiłki lub na noc, czy też wałęsali się po ulicach obdarci i bosi. Byłaby nawet zadowolona, gdyby w ogóle zginęli. Mieszczanie okazywali synom swego księcia wiele serca i mimo obaw przed srogą księżną, gdy mogli pomagali im.
Synowie księcia nie różnili się od dzieci mieszczan. Tylko Kazimierz był inny. Miał hardy charakter matki i dlatego mieszczanie go nie lubili.
Ale był ktoś, kogo losy dzieci księcia Eryka mocno zaintrygowały - to Jan Lange, chłop ze wsi Łącko. Kiedy pewnego razu zobaczył obdartego księcia Bogusława, zapytał go: książę Bogusławie, czemu nie masz butów i porządnej sukni? Czy matka ci nie daje?
27
Książę był mocno zdziwiony pytaniem chłopa i lekceważąco mu odparł, że go to nie powinno obchodzić. Na to Jan Lange odpowiedział: Bogusławie mnie to obchodzi, bo ty masz być moim panem. Przeto nie należy żartować kiedy chłop z tobą rozmawia. Mógłbym ci przekazać daninę, za którą mógłbyś kupić nowe suknie. Ty i twoi bracia jesteście panami tej ziemi. Matka was nie chce, szlachta i mieszczanie nie troszczą się o was, przeto moim obowiązkiem jest wam pomóc, szczególnie tobie, gdyż ty masz szlachetną duszę. Chciałbym cię widzieć w dobrym odzieniu i dlatego poproś matkę, byś mógł mnie przyjąć na sługę.
Bogusław dzięki pośrednictwu Jana Massowa uzyskał zgodę matki, która oddała chłopa Jana Lange swojemu synowi.
Jan Lange zaczął opiekować się chłopcem, kazał go ładnie ubrać i posłać do szkoły. Bogusław tak pysznił się nową suknią, jak gdyby była zrobiona z jedwabiu i złota. Wraz ze zmianą sukni zmienił także sposób bycia. Księżna Zofia kazała teraz uszyć nowe suknie Kazimierzowi, ale nadal nie dbała o synów. Za to Jan Lange dbał coraz bardziej. W międzyczasie zmarł książę Eryk, a wkrótce potem i Warcisław. Księżna Zofia mocno się teraz zatrwożyła. Nie była pewna, czy chłopcy nie będą się chcieli zemścić na niej za brak troski. Pełna złych myśli uknuła plan otrucia ich. W stosunku do Kazimierza plan się powiódł - zmarł otruty przez matkę. Księżna zachowywała się teraz bardzo przyjaźnie w stosunku do Bogusława, chciała go nawet karmić, ale ten wyraźnie od niej stronił. Gdy pewnego razu księżna poczęstowała Bogusława pieczenią, błazen ostrzegł go.
Bogusław rzucił kęs psu, który po połknięciu zdechł.
Jan Lange namówił swego pana do ucieczki. Wyposażył go: dał mu miecz i konia i osobiście odwiózł go do znajomego szlachcica. Cała szlachta pomorska stanęła u boku swego przyszłego pana i pojechała z nim na darłowski zamek. Gdy księżna Zofia dowiedziała się o rychłym przyjeździe syna, zabrała wszystkie skarby i uciekła z Janem Massowem do Gdańska. Książę Bogusław postanowił jej nie ścigać.
Bogusław chciał suto wynagrodzić Jana Langego, ale ten nie przyjął nagrody. Prosił tylko o jedno: chciał być zwolnionym z wszelkich danin. Książę na to przystał.
28
legenda o kościele św. (Jertrudy
Kościół św. Gertrudy na darłowskim cmentarzu jest jedną z nielicznych tego typu budowli w zachodniej części Europy. Widać tu wyraźnie wpływy gotyku skandynawskiego. Czas powstania, jak i nazwisko budowniczego są nieznane. Ale o powodach zbudowania świątyni mówią dwie legendy.
W dawnych czasach na Bałtyku szalał potężny sztorm. Fale były wysokie jak domy i wody morskie sięgały aż do górki, na której dziś jest cmentarz. Jakiś statek dryfował w stronę Darłowa. W każdej chwili fale mogły go rozbić o brzeg. Wśród pasażerów znajdowała się duńska księżniczka Gertruda. W obliczu śmiertelnego niebezpieczeństwa modliła się do Boga i przysięgała, że jeśli zostanie uratowana to w miejscu lądowania wybuduje kościół. Statek zatrzymał się na łąkach koło górki cmentarnej.
Księżniczka Gertruda dotrzymała słowa i na najwyższym miejscu wybudowała kościółek.
* * *
Druga legenda brzmi tak. Księżna Gertruda spędziła lata młodości na zamku w Kamieniu Pomorskim, a dopiero jako dorosła dama przeniosła się na darłowski zamek do księcia Bogusława, krewnego ze strony matki. W tym samym czasie na zamku bawili Ryszard i Wilhelm, krewni księżnej, którzy chcieli ją poślubić. Starszy Wilhelm miał charakter gwałtowny i namiętny, co nie podobało się Gertrudzie. Księżna wolała łagodnego Ryszarda. Pewnego pięknego, słonecznego poranka Gertruda stała na zamkowym balkonie słuchając śpiewu słowików.
Pełna radości rzuciła przechadzającemu się po ogrodzie zamkowym Ryszardowi różę w dowód wdzięczności za przemiłe pozdrowienie. Wilhelm zauważył niewinny gest i od tego czasu pałał nienawiścią do brata.
29
Pełen zazdrości wezwał Ryszarda na pojedynek pod balkonem Gertrudy. Ryszard zgodził się, ale nie w ogrodzie zamkowym tylko przed bramą miejską Stargardu. Z uczuciem trwogi czekali i Gertruda i Ryszard na nieszczęsny pojedynek. Wieczorem przed walką bracia pojechali do Stargardu różnymi drogami. Rano spotkali się przed bramą miasta. Wilhelm nie słuchając słów brata o pojednaniu przebił go mieczem. Dopiero kiedy Ryszard leżał martwy Wilhelm oprzytomniał.
Tak przeląkł się swojego haniebnego czynu, że własnoręcznie przebił się mieczem.
Gertruda nie mogła zapomnieć o strasznym wydarzeniu. Każdej nocy śnili jej się bracia i namawiali ją do podróży do Świętego Grobu. W końcu kazała wyposażyć statek i razem z dwiema damami dworu i kasztelanem zamkowym wyruszyła do Jerozolimy. Po gorących modlitwach o spokój duszy braci wróciła do domu. Kiedy statek był już blisko Darłowa rozpętała się straszna burza. W obliczu śmierci Gertruda ślubowała wybudować kościół, jeśli uratuje się z opresji. Mocno uszkodzony statek osiadł na górce koło cmentarza. Gertruda dotrzymała słowa, o czym świadczy stojący do dziś kościół.
30
^Muzykant i wilk
Przed laty żył w Domasławicach koło Darłowa muzykant, który pięknie grał do tańca, często także na weselach. Podczas zabawy w Krupach wypił za dużo żytniówki i mocno pijany ruszył w drogę do domu. Po drodze się przewrócił i wpadł do głębokiej dziury. Kiedy się podniósł zobaczył przed sobą dwa duże zielone oczy. Domyślił się, że to wilk. Ten także nie mógł wyjść z dołu. Muzykant drżał ze strachu myśląc, że wilk go zje. A strzelba została w domu. Z czasem się uspokoił i zaczął dąć, jak mógł najgłośniej w swój róg. Wilk wył jeszcze głośniej. Tę dziwną muzykę usłyszał darłowski leśniczy. Przyszedł ze swoją flintą i ustrzelił wilka. Następnie wyciągnął biednego muzykanta z dołu.

Wiepodniesiony skarb ze Starego Jarosławia
W Starym Jarosławiu znajduje się ukryty skarb jeszcze z czasów szwedzkich. Chłopi ukryli swoje kosztowności i pieniądze w dużym kotle i wpuścili go do głębokiej studni, gdzie dotąd leży. Starzy chłopi wiedzieli gdzie ta studnia się znajduje. Często próbowano podnieść skarb, ale bez skutku. Przeszkadzał zazdrosny i zły czart.
Kiedyś w nocy 1 maja grupa odważnych chciała wydobyć skarb. Ubili czarnego koguta i jego krew wpuścili do studni. Legenda mówi, ze to właśnie ta krew miała podnieść kocioł ze skarbem. Trzeba go było tylko złapać, mocno trzymać i wyciągnąć nie mówiąc przy tym ani jednego słowa. Gdyby ktoś coś powiedział, to skarb by zginął.
Wszystko szło bardzo dobrze. Widzieli już kocioł niemal na powierzchni. Ale nagle głęboką ciszę przerwał zgiełk i dziwny hałas. Stara kobieta - wiedźma utykając i podpierając się kulami, wyszczerzała pożółkłe zęby i zawołała: „Dzień dobry! Czy dostanę jakąś dolę?" Chłopi nie zwrócili uwagi i nadal milczeli. Nagle od strony cmentarza pojawił się duży wóz zaprzęgnięty w gęś. Jeden z chłopów nie wytrzymał i krzyknął: „Do diabła, to jest mocna sztuka!" W tym samym momencie kocioł, który już prawie był w ich zasięgu utonął w studni ponownie. Razem z nim ulotniła się także wiedźma i wóz z gęsią. Słychać było tylko diabelski śmiech, który rozlegał się z głębi studni i w całej otaczającej ich przyrodzie.
32
0 odmeldowywaniu
Dusza zmarłego błąka się po ziemi tak długo, aż ciało zostanie złożone do grobu. Dlaczego tak jest ? Zmarły musi sam poinformować krewnych i bliskie mu osoby o swojej śmierci. Ma się odmeldować!
Chłop z ulicy Karwickiej w Darłowie siedział w oknie szopy koło ogrodu i filował na zające, które co noc zjadały mu kapustę. Chciał przestraszyć nieproszonych gości. Ale sam stał się ofiarą niesamowitego zdarzenia. Był srogo zimny wieczór, księżyc świecił jasno, a śnieg błyszczał. Nagle usłyszał głośne chodzenie po podwórku, jakby robotnik chodził w długich butach pełnych wody. Kroki zatrzymały się przed szopą. Słuchać było jęczenie, ale nikogo nie było widać. Chłop się mocno przestraszył i bliski omdlenia z trudem dotarł do domu. Rano dowiedział się, że jego pracownik utopił się w nocy przy pobliskiej śluzie.
Było to w czasie, kiedy on słyszał te niesamowite kroki na podwórzu. Wtedy to dusza zmarłego przyszła zameldować o swojej śmierci!
33
Totwór morski
W dawnych czasach, kiedy jeszcze nie było statków parowych, z Indii do Darłowa płynął żaglowiec nie zatrzymując się po drodze w portach, gdyż niesprzyjające warunki wietrzne na to nie pozwalały. Załoga przez długie tygodnie nie widziała lądu. Aż tu nagle pojawiła się wyspa, której nie było na mapie. Z wielką ciekawością wsiadano do szalup i popłynięto na ląd. Wyspa okazała się długa, płaska bez zarośli i zwierząt. Po jej zwiedzeniu głodni marynarze postanowili rozpalić ognisko. Przynieśli drzewo z łodzi i rozpalili ogień. Wtedy zaczęły się dziać dziwne rzeczy. Wyspa zaczęła się poruszać, kurczyła się i rozkurczała. Wysokie jak domy fale zatopiły łodzie i marynarzy. Nie było ratunku. Okropne i długie macki obejmowały wszystko i ściągały w morską toń. To, co wyglądało jak wyspa było olbrzymią, śpiącą ośmiornicą, która została obudzona ciepłem z ogniska. Marynarze, którzy zostali na statku nie byli w stanie udzielić kolegom pomocy, gdyż morze było wzburzone przez silne ruchy macek ośmiornicy.
34
Przerwana gra w karty na wieży <Kościoła {Mariackiego
Dawno temu wieża kościoła mariackiego w Darłowie była wyższa niż dzisiaj. Nad dzwonami znajdowało się jeszcze pomieszczenie dla strażnika wieżowego. Siedząc na górze bardzo często się nudził. Umawiał się więc z szewcem i krawcem na grę w karty. Ilekroć się nudził, wywieszał w okienku dachu czerwoną latarnię. To był ich umówiony znak.
Pewnego jesiennego wieczoru, kiedy sztormowy wiatr hulał wokół wieży, strażnik wywiesił czerwoną latarnię Nie trwało długo, a towarzysze zasiedli wokół stołu i rozpoczęli grę w karty. O każdej pełnej godzinie strażnik przerywał grę i dokonywał obchodu patrząc przez cztery okienka w cztery strony świata, czy gdzieś właśnie się nie pali. Widział tylko czarną noc. Tak było i o dwunastej.
Kiedy zegar wybił dwanaście razy obchód był skończony i grę można było kontynuować. Nagle usłyszeli z dołu hałas, ktoś powoli wchodził po schodach, potykając się nogą o każdy stopień.
„Kto jeszcze tak późno tu idzie ?" - zapytał niezadowolony strażnik.
Gdy drzwi się otworzyły i stanął w nich nieznany gość w brązowym jak kawa fraku.
„Oto jestem, wołaliście mnie" - odpowiedział.
Trójka graczy nie mogła sobie przypomnieć, aby kogokolwiek wołała. Krawiec co prawda przed chwilą powiedział: „Jeśli teraz nie wygram, niech mnie diabeł porwie". Przegrał, ale o tej wypowiedzi nikt nie pamiętał.
Strażnik zaprosił przybysza do gry: „Jeśli już wlazłeś na wieżę, to siadaj i dotrzymaj nam towarzystwa". Zaproszenie brązowo ufraczony przyjął i nawet mając najgorsze karty wygrywał.
35
Po pewnym czasie krawcowi spadła karta na podłogę. Kiedy się schylił zobaczył, że przybysz miał końskie kopyta. Nareszcie zrozumiał, kim był ten tajemniczy gość. Krawiec ze strachu upuścił wszystkie karty i zaczął się modlić. Przypomniał sobie stare porzekadło przeciw urokowi: „Duchy piekła, plemię szatańskie, wynoście się, nic tu po was".
Pomogło! Po głośnym wybuchu uniósł się śmierdzący dym i nieproszony przybysz zniknął. Strażnik wieżowy odtąd wieczory spędzał sam. Jego towarzysze: krawiec i szewc zbyt się bali.
36
Upiorne wilki koło ^uska
Niedaleko Darłowa, w lasach koło Ruska, szczególnie nocą, grasowały wilki. Tylko przed Bożym Narodzeniem nie straszyły ludzi. Takie szczęście spotkało mieszkańca Ruska. Na drodze z Darłowa do domu spotkał dużą sforę tych potworów. Nie biegały dziko wokół, jak to zwykle czynią, tylko szły jeden za drugim, nie wyjąc w kierunku mieszkańca Ruska. Czarna zgraja na tle białego śniegu wyglądała strasznie. Włosy biedakowi się zjeżyły. Widząc ogniste ślepia pierwszej bestii szybko wdrapał się na najbliższe drzewo. Drżał cały, obejmował drzewo czując ciepły oddech zwierza. Myślał, że ostre kły wilków wbiją się w jego ciało, tymczasem wilk się odwrócił i pobiegł dalej, tak samo zrobiły pozostałe. Bardziej martwy niż żywy wreszcie dotarł do domu. Od tego czasu przysiągł sobie, że już nigdy nie będzie tak późno wracał z miasta.
37
Widmo przy moście koło Cisowa
W Cisowie koło Darłowa mieszkańcy w celach towarzyskich spotykali się w gospodzie. W dużej sali mężczyźni grali w karty, kobiety siedziały w magazynku i opowiadały historyjki o duchach.
Jedna z nich opowiedziała taką historię.
„Mój dziadek idąc nocą - między dwunastą a pierwszą - doszedł do mostu słupskiego. Nagle zauważył, że coś siedzi mu na karku. Ciężkie to było jak 100 funtów i tak mocno ściskało, że nie mógł iść dalej. Wolno stawiał jedną nogę za drugą, bo to coś trzymało go coraz mocniej. Gdy doszedł do krzyżówki, to coś, jak gdyby nigdy nic, zniknęło."
Inna z kobiet opowiedziała taką historyjkę.
„Wujek mojej matki jechał kiedyś z miasta tą samą drogą. W tym samym miejscu wskoczył na wóz nagi chłop mówiąc: Nie dziw się, że jestem nagi! Ty też niedługo będziesz chodził nagi, bo wkrótce nadejdzie koniec świata!".
Babcia pilnie słuchała, a następnie powiedziała. „Tam straszy, to stara historia. Kiedy jeszcze chodziłam do szkoły, to przy moście słupskim zabito kupca zabierając mu wszystkie pieniądze. Mój ojciec go znał. Od tego czasu tam straszy. Czarnego psa o trzech nogach także już tam widziano".
38
Wigilia w kościele
Dawniej był zwyczaj, że w pierwszym dniu Bożego Narodzenia odprawiano uroczystą wczesną mszę poranną. Na zewnątrz była jeszcze ciemna noc, a kościół rozjaśniał blaskiem z setek świec. Tworzyło to niezwykły nastrój. Po mszy w domu czekały pięknie ubrane choinki. Dzisiaj już tego pięknego zwyczaju nie ma. A szkoda !
We wsi w pobliżu Bukowa stara samotna wdowa kładła się spać z myślą pójścia na poranną mszę świąteczną. Zasnęła. Nagle obudziła się i zobaczyła jasno oświetlone okna w kościele. Szybko wstała, narzuciła płaszcz i pośpieszyła do rozjaśnionej światłem świątyni. Tu wszystkie ławki były zajęte przez nieznanych jej ludzi. Po chwili poznała jednak prawie wszystkich siedzących. Byli to zmarli mieszkańcy wioski. Obok zobaczyła kobietę, która zmarła tydzień temu, a teraz dawała jej znaki, by szybko opuściła kościół. Pełna strachu wybiegła, a za nią podążyli z groźnymi gestami wszyscy uczestnicy mszy.
Kobieta dobiegła do drzwi, ale setki rąk próbowały ją złapać i zerwać jej płaszcz z ramion. Dopiero poza murem cmentarza puściły ją śmiertelne ręce. Zmęczona, prawie bez tchu dobiegła do domu i opadając na krzesło usłyszała uderzenie dzwonu z kościelnej wieży. Wybiła godzina pierwsza i razem z biciem dzwonu wdowa zmarła.
Następnego dnia udający się na mszę zobaczyli na śniegu wokół kościoła i na mogiłach strzępy jej płaszcza.
39
Wolnomularze w Darłowie
Niedaleko zamku stoi na brzegu Wieprzy okazały dom, w którym mieściła się przed stu laty loża masońska. Wolnomularstwo jest od wieków owiane tajemnicą. Przypisuje się mu ukryte ponad-ludzkie siły i nadprzyrodzoną moc czynienia cudów.
Tu, w starej loży darłowskiej, były trzy kolorowe pomieszczenia: żółte, niebieskie i czarne. Obsługa domu miała dostęp jedynie do sali żółtej, która była przedpokojem do amfilady. Wszelkie posiedzenia, także spotkania świętojańskie, odbywały się w sali niebieskiej. Tu wisiały portrety i herby członków loży. Wśród nich byli zamożni kupcy, kapitanowie licznie przybywających statków, bogatsi właściciele majątków ziemskich i administratorzy majątków państwowych. W sali czarnej stała jedynie gwoździami naszpikowana trumna. Podczas przyjęcia nowego członka loży kandydat musiał położyć się do trumny. Odziany w długą białą koszulę musiał wysłuchać statutu stowarzyszenia i złożyć przysięgę, że dotrzyma wierności, będzie przestrzegał regulaminu i nie zdradzi tajemnic loży. Gdy Wielki Mistrz Loży czytał przysięgę, dwaj wtajemniczeni członkowie trzymali nad leżącym w trumnie dwa skrzyżowane miecze i trupią czaszkę.
Wśród ludności krążyły plotki na temat tajemniczych spotkań braci masonów. Wścibski pomocnik kominiarza wdrapał się pewnego dnia na drabinę, aby przez szparę w zasłonie podglądać ceremonię przyjęcia nowego członka loży. To, co zobaczył, tak go przestraszyło, ze spadł z drabiny i skręcił kark.
40
Żona darłowskiego kupca była bardzo zaniepokojona tym, że jej mąż należy do tego tajemniczego bractwa. Poszła więc do Wielkiego Mistrza po radę. Po wielu prośbach ten wprowadził ją do niebieskiego pokoju przed portret męża, mówiąc: „Jeśli chcesz, żeby mąż był wolny, to wbij szpilkę w ten obraz, a będzie uwolniony". Kobieta to zrobiła. Kiedy wróciła do domu mąż leżał martwy na sofie ze sztyletem wbitym w ciało w tym miejscu, w którym na portrecie umieściła szpilkę.
Wolnomularze mają także dar bycia w dwóch miejscach jednocześnie. Jeśli jednak mason zobaczy swego sobowtóra, musi umrzeć.
Taki dar miał także administrator majątku spod Darłowa. Często, kiedy widziano go jadącego do miasta, niespodziewanie pokazywał się wśród niedbale pracujących pracowników folwarku. Nie mówiąc ani jednego słowa, jak duch pomału przechodził przez grupę i znikał.
Administrator pokazał się także wyrobnikowi, który zamierzał ze spichlerza ukraść zboże. Wyrobnik zobaczył pana patrzącego wnikliwie na to, co miał za chwilę zrobić. Tak się przestraszył, wiedząc że jego pan właściwie miał być gdzie indziej, że zostawił worek i latarkę, zeskoczył ze strychu i uciekł.

Wolny strzelec w lesie miejskim
Darłowski las miejski był kiedyś o wiele większy, sięgał od granicy z Krupami aż do Zielnowa. Darłowianie paśli pod dębami i bukami świnie. Lasu pilnował leśniczy i dwóch drwali. Mimo dużej liczby wilków mieszkańcy kradli drewno i kłusowali. Zdarzało się, że strażnicy leśni byli z nimi w zmowie. Do dziś chodzi wieść, że za jeden litr samogonu można było zabrać ile się chciało drewna. Kiedy jednak chodziło o drewno budowlane, to kilku mieszkańców grało w karty i piło ze strażnikami, a w tym czasie inni ścinali drzewa i zaraz je wywozili. Las miejski nie przynosił dochodu, dlatego go wydzierżawiano okolicznym wioskom. Za oddanie na przykład kilku tuzinów wróbli nie trzeba było opłacać dzierżawy, gdyż zwierzyny nie było dużo, a szkodliwych wróbli tak.
Jednak po wojnie siedmioletniej sytuacja się zmieniła. Miasto zatrudniło nowego leśniczego. Ten był tak pracowity i uczciwy, że udało mu się zlikwidować kradzieże drewna i kłusownictwo. Ludzie obserwowali jego poczynania z dużą obawą. Myśliwy miał niespotykane szczęście przy łowach. Nazwano go „wolnym strzelcem". Umiejętność wolnego strzelca uzyskał podobno przez przyjmowanie komunii świętej w Wielki Piątek. Hostię trzymał w ustach tak długo, aż znalazł się w lesie i mógł ją przygwoździć na drzewie. Poza tym posiadał magiczną księgę, którą często czytał. Mówiono, że zwierzyna z lasu miejskiego została przez niego zaczarowana. Jelenie, sarny, dziki, w ogóle wszystkie zwierzęta, przychodziły pod jego dom, a on mógł je ustrzelić. Magiczną księgę trzymał pod kluczem. Pewnego razu leśniczy zapomniał o schowaniu swego skarbu. Pomocnik drwala zaczął czytać księgę. W tym czasie dookoła leśniczówki gromadziła się leśna zwierzyna. Zbliżała się do domu, tak jakby chciała wejść do środka. Gdy chłopiec zobaczył dużą liczbę jeleni, saren, lisów coraz bliżej domostwa ogarnął go lęk.
42
Nagle leśniczy stanął na środku pokoju wyrwał z rąk chłopca księgę i zaczął czytać wstecz. I tak, jak zwierzyna przyszła, tak szybko wróciła do lasu. Leśniczy zabronił chłopcu pod karą śmierci ponownie zaglądać do tajemniczej księgi. O „wolnym strzelcu" mówiono także, że gdy chciał upolować zwierzynę, to strzelał w górę przez komin. Następnie szedł do lasu w pewne miejsce i znajdował zwierzę, o którym wcześniej pomyślał.
43
^asypany orszak weselny
Na ziemi darłowskiej znana jest legenda mówiąca o tym, że w dawnych czasach niedaleko plaży zasypany został przez śnieg cały weselny orszak. Na drugi dzień po odgarnięciu olbrzymiej masy śniegu ukazał się straszny widok. Kobiety siedziały w swoich uroczystych szatach na saniach, a mężczyźni stali wyprostowani obok koni.
^marły prosi o swoją własność
Pewnego dnia podczas wyprowadzania zwłok z kościoła na cmentarz, na rynku odpadł uchwyt z trumny. Kobieta idąca w kondukcie podniosła zgubę, zabrała do swego domu i położyła na parapecie. Kiedy w nocy usłyszała stukanie do okna, wstała, ale mimo pełni księżyca nikogo nie zobaczyła. Pukanie powtórzyło się kilkakrotnie. Na drugi dzień opowiedziała o tym swojej sąsiadce. Kiedy ta zobaczyła uchwyt z trumny na parapecie powiedziała: „To jest własność zmarłego i on po swoją własność przychodzi. Jeśli chcesz mieć spokój, zanieś uchwyt natychmiast do kostnicy na cmentarzu, aby go umocowano na trumnie".
Kobieta to uczyniła i od tej pory pukanie do okna się nie powtórzyło.
44
^marły straszy na drodze z £ukowa {Morskiego do Dąbek
Kiedyś grabarz z Żukowa Morskiego szedł do Dąbek, by zawiadomić o śmierci jednego z mieszkańców i zaprosić na jego pogrzeb ludzi.
Zmarły nie był dobrym chrześcijaninem, srodze przeklinał i wyrażał się obelżywie o Bogu, czym wywoływał publiczne zgorszenie. Także często w niedzielę pracował, a ponieważ był kowalem, cała wieś słyszała uderzenia młota. W połowie drogi do Dąbek grabarz spotkał zmarłego. Ten zaczął iść obok niego milcząc. Drżąc ze strachu, grabarz przystanął, zamknął oczy, lecz zmarły dalej mu towarzyszył.
Wtedy przyspieszył kroku i zaczął biec tak szybko jak tylko mógł, a w strachu człowiek może wiele. Ale zmarły dalej był przy nim. Dopiero przed Dąbkami zjawa zniknęła. Po tym zdarzeniu grabarz zachorował i przez kilka dni nie opuszczał domu.
Podobno bezbożny kowal do dziś jeszcze straszy.
45
Szczurołap z Hameln
W 1284 roku pojawił się w Hameln przedziwny człowiek ubrany w kolorowy, bardzo jaskrawy surdut. Mieszkańcy miasteczka nadali mu przezwisko surduczek.
Przedstawił się jako szczurołap i za niewygórowaną opłatę zobowiązał się wyprowadzić z miasta szczury i myszy, które były zmorą mieszkańców. Mieszczanie po naradzie zgodzili się go zatrudnić za uzgodnioną sumę.
Wtedy szczurołap wyjął z kieszeni flet i zaczął pięknie grać chodząc ulicami Hameln. Słysząc muzykę szczury wychodziły z domów i zbierały się wokół grajka. Gdy wszystkie wyszły z ukrycia flecista wyszedł z miasta, a szczury podążały za nim. Ten dziwny pochód dotarł do Wezery. Szczurołap wszedł do rzeki a za nim wszystkie szczury i myszy. Sam wyszedł z wody, ale zwierzęta się potopiły.
Radość mieszczan była wielka - pozbyli się plagi szczurów, ale o zapłacie szczurołapowi ani myśleli. Zdenerwowany i rozgoryczony szczurołap opuścił miasto. Po jakimś czasie - 26 czerwca po dniu Jana a przed dniem Pawła - wrócił o świcie. Był w stroju myśliwego w dziwnym czerwonym kapeluszu i pięknie grał na flecie. Muzyka spowodowały, że z domów wyszły dzieci - chłopcy, dziewczynki, młodzież, a także dorosła już córka burmistrza. Gromadnie szli za nim i dźwiękami fletu i doszli do pobliskiej góry. Tu ślad po szczurołapie i gromadzie dzieci się urwał.
46
Wszystko to widziała spacerująca z dzieckiem niania. Szybko wróciła do miasta i opowiedziała, o tym co zobaczyła. Zmartwieni i smutni rodzice dzieci wyszli za bramę w ich poszukiwaniu. Lament i płacz był wielki, ale mimo poszukiwań 130 dzieci nie odnaleziono. Dwójka dzieci wróciła, ale ich powrót nie pozwolił rozwiązać zagadki, gdyż jedno było niewidome a drogie nieme. Pierwsze nie potrafiło wskazać miejsca, a drugie nie potrafiło nic powiedzieć.
Ocalał tylko jeden chłopiec, bo wrócił po płaszczyk, którego zapomniał ubrać i nie zdążył dołączył do grupy.
Jedna z wersji legendy związana jest z ziemią darłowską. Szczurołap wraz z dziećmi dotarł do Szczecina, a następnie statkiem dopłynął do Kołobrzegu i stamtąd udał się do Darłowa. Z Darłowa wraz z dziećmi dotarł do Kopania, gdzie była siedziba joannitów. Gospodarstwo mnichów znajdowało się na płaskim wzgórzu. Tu dzieci musiały pracować w majątku. Później słuch o nich zaginał. Podobno zostały pochowane na wzgórzu.
Było to pierwsze w dziejach wywiezie na roboty przymusowe.
47
4S
'Legendy z IMalechowa
49
5°
Zatopiony kościół koło Todgórek
Na południe od Podgórek leży otoczony pagórkami staw mający kształt kościoła. Kiedyś stał tu dom Boży, który podczas potężnej burzy został zalany wodą i zapadł się pod ziemię. W powstałej wyrwie w ziemi utworzył się staw.
5i
Zaczarowany kot z ^Malechowa
Niedaleko Malechowa leży kilka pojedynczych gospodarstw, tak zwana reduta. Droga do niej prowadzi przez głęboki jar. Kiedyś zimą szła tędy wieśniaczka z workiem pełnym chleba. Było bardzo mroźno, a śnieg sięgał jej po kolana. Pośrodku jaru żałośnie miauczący kot przeciął jej drogę. Pełna litości kobieta zabrała biednego kota do worka z chlebem. W domu okazało się, że w worku jest kot, ale nie ma chleba.
Zdenerwowana włożyła kota z powrotem do worka i zaniosła do studni, aby go utopić. Najpierw postanowiła jednak workiem uderzyć w kamień. Worek się rozerwał i kot uciekł do domu. Kobieta pobiegła za nim. Gdy weszła do pokoju zobaczyła pięknego młodzieńca, który podziękował jej za to, że nakarmiła go chlebem i przez to zdjęta została z niego klątwa. Chwilę później zniknął na zawsze.
53
Jak ^Malechowo zostało zwolnione z podatku na rzecz bukowa ^Morskiego
W Zielenicy stała twierdza należąca do rycerza Kunza von Platena. Przez długie lata prowadził on spór z przełożonymi klasztoru w Bukowie Morskim. Opat oblegał twierdzę i długo męczył mieszkańców. Nie widząc wyjścia z sytuacji żona rycerza poprosiła opata, by darował jej życie, pozwolił wolno opuścić twierdzę i zabrać tyle rzeczy, ile udźwignie. Opat na to przystał. Wtedy kobieta wzięła męża na plecy i uciekła.
Mieszkańcy Malechowa, także poddani opata, kiedy dowiedzieli się o fortelu, zaczaili się na rycerza i jego żonę. Rycerz z rozpaczy wskoczył do dołu torfowego. Malechowianie wyciągnęli go i razem z żoną zaprowadzili do klasztoru bukowskiego. Opat podziękował wieśniakom za pomoc i podarował im na zawsze wolność i niezależność.
54
Diabeł jako czarny pies koło Sulechowa
Przy drodze z Sulechowa do Sierakowa stoi w sosnowym lesie samotna chałupa zwana „chatą sów". Mieszkanka chaty po niedzielnej mszy w Sulechówku poszła odwiedzić swoją siostrę w Sulechowie. Tam dowiedziała się, że w niedziele we wsi są tańce. „To jeszcze dzisiaj będę tańczyć - powiedziała -w najgorszym wypadku z diabłem".
W drogę powrotną po tańcach ruszyła, gdy była już ciemna noc. Zauważyła, że przed nią biegnie czarny pies zachowując zawsze ten sam odstęp. Pomyślała, że to może jej pies i zawołała go. W lesie pies zniknął.
Kiedy kładła się spać usłyszała rumor pod łóżkiem. Ze strachu leżała cichutko nie ruszając się. Rano zobaczyła, że miska z jedzeniem jest pusta. To mógł być tylko zły.
I rzeczywiście. Diabeł dokazywał całymi nocami, tak że domownicy przenieśli łóżka do innego pokoju. Ale i to nie pomogło. Dopiero nieustanne modlitwy przegoniły diabła.
55
Zatopione dzwony w jeziorze Czarnym koło Tękanina
Szosa ze Sławna do Sianowa prowadzi między Niemicą a Pękaninem przez łagodne wzniesienie. Pośrodku lasu sosnowego leży niewielkie, ciemne jeziorko zwane Jeziorem Czarnym. Jezioro jest bardzo głębokie i mimo, że nie jest szerokie, nie sposób go przepłynąć. Odważny pływak, który chciał tego dokonać, utonął.
Wiele lat temu chłop wiózł przez gęsty las na wozie dwa dzwony. Nocą furmanka zjechała z drogi i wpadła do jeziora. Woły, wóz, dzwony i gospodarz utonęli. Podczas ciemnych nocy z głębokiej wody miedzy jedenastą a dwunastą słychać bicie dzwonów.
Niedaleko jeziora rosła kiedyś dorodna sosna z bardzo gęstą koroną. Pod tym drzewem ma być zakopany skarb. Podczas ciemnych nocy, gdy słychać dźwięk dzwonów zatopionych w jeziorze podobno można ten skarb odnaleźć. Lecz do dziś się to nie udało, bowiem by skarb odnaleźć, muszą być spełnione odpowiednie warunki: dzwony muszą dzwonić, pod sosną musi tańczyć mały ognik i do dwunastego uderzenia zegara skarb musi być odkopany. Kiedy tych warunków się nie spełni skarb opada kilka metrów niżej.
57
Diabelski kamień z <Białęcina
W białęcińskim lesie niedaleko skrzyżowania dróg leży diabelski kamień. Przed wielu laty pewien handlarz świń szedł ze swoim znajomym przez ten las. Handlarz miał przy sobie dużo pieniędzy, o czym powiedział znajomemu. Przy dużym kamieniu znajomy rzucił się na niego i zaczął go bić. Handlarz prosił: „Daruj mi życie, mam żonę i dziecko, my się przecież znamy".
„Właśnie dlatego zginiesz, żebyś mnie nie zdradził" - odparł znajomy. Morderstwo zostało jednak wnet odkryte, a morderca schwytany. Za swój niecny czyn został skazany na łamanie kołem.
£jaj danina dla pana z ^egocina
W Żegocinie mieszkał szlachcic, któremu wieśniacy musieli przynosić wszystkie jaja, jakie zniosły kury. Za jajka nie płacił, co bardzo się chłopom nie podobało. Gdy pewnego razu szlachcic jechał na pole, by dopilnować prac, żona jednego z chłopów wzięła kosz jaj i poszła do wsi przez którą musiał przejeżdżać dziedzic w drodze powrotnej do domu. Wyjęła jajka z kosza i ułożyła je pod płotem. Gdy szlachcic przejeżdżał zaczęła gdakać przy płocie jak kura, która zniosła jajko, następnie sięgnęła pod spódnicę, wyjęła jajko i powiedziała: „Z tych jaj jest danina dla pana z Żegocina". Dziedzic osłupiał i spytał kobietę, co robi. Ta bez przerwy gdacząc, włożyła jajko do koszyka i powiedziała: „Z tych jaj danina dla pana z Żegocina". Szlachcic odjechał. Od tego czasu jajka tak mu obrzydły, że nie pojawił się już więcej w wiosce by zebrać daninę.
58
'Legendy z Postomina
59
6o
^asypana wieś
Dawno, dawno temu na mierzei między jeziorem Wicko a Bałtykiem leżała bogata wieś. Dzisiaj rozciągają się tam wędrujące wydmy i lasy.
Kiedy zaczęto wycinać las, piasek zasypywał okolice. Tworzyły się piaskowe góry. Wędrujące piaski pomału pokrywały wieś. Duża wydma posuwająca się w głąb lądu pokrywała wszystko, lecz posuwając się w kierunku jeziora odkrywała ruiny domów. Nie na długo, następna wydma zakrywała je ponownie. Legenda mówi, że okoliczna ludność widziała fundamenty domostw, które czasem wystają z piasków. Po sztormach znów znikają.
61


Ö tajemniczym łabędziu na jeziorze 'Wicko
Koło Łącka, gdzie strumyk klasztorny wpływa do jeziora, księżna Adelajda Brunszwicka w 1394 roku założyła klasztor. Zakon Kartuzów był jednak zbyt ubogi, by mógł utrzymać klasztor na takim odludziu, więc zakonnicy przeprowadzili się do Darłowa do klasztoru Korona Maryi. Na miejscu dawnego klasztoru w pobliżu Łącka jeszcze dzisiaj można znaleźć szczątki starego muru.
Mnich z tego klasztoru popełnił straszną zbrodnię. Porwał dziewicę z Łącka, a kiedy nie chciała mu być posłuszną, zgwałcił ją i wrzucił do jeziora. Po chwili wypłynął z toni śnieżnobiały łabędź i z żałosnym śpiewem poruszał się po jeziorze. Łabędź zawsze wypływał w miejscu zatonięcia dziewczyny.
Żałosny śpiew łabędzia zwrócił uwagę rybaków, którzy zauważyli, że ptak ten był większy od pozostałych i miał pięknie upierzoną głowę. Poza tym nie był płochliwy, nie uciekał kiedy rybacy do niego podpływali. Zaciekawieni zaczęli badać dno jeziora i odkryli zwłoki dziewczyny obciążone kamieniami. Od razu domyślili się, że mordercą jest mnich, gdyż jego dziwne i skryte zachowanie rzucało się w oczy.
Nieczyste sumienie nie dawało mu spokoju. Uciekł do lasu, wędrował po wydmach, gdzie zginął. Po latach odkryto szkielet przykryty mnisim habitem. Tak zginął złoczyńca w wydmowych piaskach.
Jego duch nie zaznał spokoju. Straszy od czasu do czasu przerażonych wędrowców. Także łabędź niekiedy się pokazuje. Kto zobaczy tego pięknego, większego od innych ptaka z piękną głową, ten zazna szczęścia.
*3
Widmo na murze cmentarnym w 'Łącku
Od dawna znane są miejsca, w których straszy, na przykład cmentarze, odosobnione mostki czy dróżki z wierzbami. Ludzie omijają je lękliwie, zwłaszcza gdy jest ciemno. Na niektórych cmentarzach w gminie naprawdę straszyło. Tak mówiono.
Pewnego razu dwaj chłopcy bawili się w duchy i za to zostali ukarani bardzo srogo.
Legenda mówi o synu rybaka z Wicka Morskiego, który u kowala w Łącku uczył się rzemiosła. Często odwiedzał rodziców, ale zawsze w towarzystwie drugiej osoby, gdyż bardzo bał się duchów. Kiedyś musiał samotnie odbyć drogę. Z powodu dużego wesela nie znalazł osoby, która by mu mogła towarzyszyć. Dowiedziało się o tym, dwóch młodych ludzi z Łącka, którzy wiedzieli o jego wielkiej lękliwości. Postanowili go nastraszyć. Uczeń kowala był barczysty, wysokiego wzrostu. W ręku trzymał duży ciężki dzban kamionkowy dla szynkarza w Łącku. Gdy był w pobliżu cmentarza zobaczył na murze bardzo dużą postać w białej szacie z dziwnie wielką głową, świecącymi oczami i ustami jak żywy ogień. Kolana się mu zatrzęsły, a zęby zadzwoniły. Wtem zobaczył drugą straszliwą postać wychodzącą z cienia drzew i zagradzającą mu drogę. Chłopiec jąkając się poprosił by go przepuściła. Postać potrząsnęła głową i wyciągnęła rękę chcąc go dotknąć. Chłopiec w szalonej rozpaczy uderzył ją z całej siły dzbanem. Rzekome widmo z głośnym krzykiem upadło na ziemię, a widmo z muru cmentarnego uciekło chowając się między krzyżami.
Przyszły kowal zapomniał o strachu, zbliżył się do leżącej postaci i rozpoznał w niej swego znajomego, który niestety już nie żył. Obok zakrwawionej głowy leżała duża rozłupana dynia. Sąd uniewinnił chłopca z zarzutu zabójstwa, gdyż działał w obronie własnej.
64
Odlewanie dzwonów 'Łącku
Dźwięk dzwonów łąckiego kościoła jest znany w okolicy od dawien dawna. Na wieży znajdują się trzy średniowieczne dzwony. Najmniejszy jest bez napisu i jest najstarszy. Dwa większe mają epigrafy i proste ozdoby na uchwytach. Podobno zostały wykonane przez łudwisarza z Łącka. Ponieważ dzwony przeznaczone były dla kościoła w jego rodzinnej wsi, mistrz chciał je wykonać szczególnie pięknie, miały być arcydziełami, jego najlepszymi pracami. Ludwisarz odlewał je trzy razy, lecz nie był zadowolony ze swojej pracy. Podczas czwartej próby mistrza odwołano. Wtedy uczeń nie potrafił oprzeć się pokusie i sam dokonał odlewu dużego dzwonu. Po powrocie mistrz wpadł w szał i zaczął się znęcać nad chłopcem, który uciekł i skrył się w lesie.
Dzwon odlany przez ucznia miał piękną, jasną barwę dźwięku, tak że wszyscy go podziwiali. Chłopiec stał się znany i otrzymywał więcej zamówień, niż jego mistrz. Ten pękał z zazdrości, a w jego sercu rosła wielka zawiść. Postanowił go zabić, co niebawem uczynił. Zwłoki zakopał pod korytem w chlewie. Jednak zwłoki odkryto i mistrza słuszne ukarano.
Dzwon dzwoni do dziś i słychać zażalenie w jego dźwięku:
Kto mnie odlewał,
ten nie żyje:
został pochowany pod korytem w chlewie.
Według innego podania, to mistrz podobno wyczytał te słowa podczas bicia dzwonu i pełen skruchy zgłosił się do sądu.
65
'Błędny ognik koło Jarosławca
Nad Martwą Głownicą rozciągają się szerokie bagna. Podczas cichych, ciemnych nocy jesiennych ukazują się tu błędne ogniki skaczące od kępki do kępki. Według legendy rzecz miała się tak.
Dwieście lat temu w Darłowie kwitła żegluga morska, ale wielu tu mieszkających marynarzy było zatrudnionych na statkach wypływających z Gdańska. Punkt zbiorczy tych mężczyzn był w Jarosławcu. Stamtąd wozami jechali do Gdańska. Wieczór pożegnalny był wesoły, wypili mnóstwo rumu. Nad ranem wsiedli na wozy i odjechali. Jeden z wozów w ciemności zboczył z drogi i wjechał w bagna koło Głownicy. Miejsce było bardzo głębokie i wszyscy utonęli. Dusze topielców nie mogą zaznać spokoju i dlatego ukazują się zmęczonemu samotnemu wędrowcowi, jako skaczące błędne ogniki, które prowadzą go do zdradliwego miejsca, w którym utonie.
W innych wioskach ludzie opowiadają podobną legendę o błędnych ognikach. Według niej ogniki to niespokojne dusze nieochrzczonych dzieci, które zginęły nienaturalną śmiercią.
66
Skąd się biorą wilkołaki
Dawniej wierzono, że niektórzy ludzie mogą zmieniać się w wilki i z czasem stają się wilkołakami. Jednak nie każdy człowiek mógł ulec takiej przemianie. By stać się wilkołakiem konieczny był specjalny pas skrojony ze skóry straceńca o północy przy akompaniamencie modlitwy do szatana. Posiadacz takiego pasa, gdy założył go przed zmierzchem - w nocy stawał się wilkołakiem, który buszuje po okolicy, rozszarpuje konie i czasem napada na inne zwierzęta. Trudno było złapać wilkołaka. Trzeba go było trafić święconą kulą. Trafiony, umierając znów stawał się człowiekiem.
67
Diabelski zakład w Staniewicach
O przeszłości Staniewic osnutej legendami jeszcze dziś opowiadają mieszkańcy. Mówią o wojnach między rozbójnikami i kupcami, o wojnie trzydziestoletniej oraz o tak zwanym diabelskim zakładzie.
Przed kilku wiekami sołtysem Staniewic został chłop Selke. Polecił go w swoim testamencie stary sołtys Wormer, który funkcję swoją pełnił 30 lat. Po jego śmierci jego życzenie zostało spełnione.
Przez wieś płynęła rzeka, która utrudniała mieszkańcom wsi dojazd do Sławna. By dostać się do miasta musieli jechać okrężną drogą przez mokradła.
Nowy sołtys chciał sam zbudować most, by dać mieszkańcom prezent na początek sołtysowania. W zimowy poranek zaczął wozić taczką ziemię, by zrobić na rzece jak najwęższe miejsce do budowy mostu. Pracował niezmordowanie wrzucając do wody taczkę za taczką, ale rezultatu nie było widać. Sołtys się jednak nie poddawał się i pracował dalej. Gdy jednak nie było widać postępu, rozgniewany zawołał: Zdaje się, że diabeł macza w tym palce. W tej samej chwili rozległo się uderzenie pioruna i przed sołtysem zjawił się diabeł pytając czego od niego żąda ?
Sołtys nie należał do ludzi, których ogarnia strach i kazał diabłu zasypać rzekę do określonej szerokości. Diabeł odrzekł: będziesz to miał za dwie godziny, ale musisz mi za to obiecać swoją duszę.
Sołtys przekonany, że diabeł nie jest w stanie wykonać pracy w tak krótkim czasie przystał na jego propozycje.
68
Szatan natychmiast wziął się do roboty. W zawrotnym tempie pędził z taczkami pełnymi ziemi ku rzece i szybko je wypróżniał. Stopniowo z fal zaczęła wyłaniać się ziemia. Sołtys już wiedział, że w ciągu następnej godziny diabeł wykona pracę. Pomyślał o ucieczce, ale natychmiast tę myśl odrzucił. Diabeł i tak wykona pracę i upomni się o jego duszę. Musiał mu przeszkodzić w ukończeniu pracy.
Szybko, jak tylko mógł, pobiegł do domu, wpadł do kurnika, chwycił dużego koguta, wsadził go do worka i wrócił do diabła.
Jeszcze jedna taczka - krzyknął diabeł - i twoja dusza będzie należeć do mnie. Sołtys wypuścił koguta z worka i gdy ten poczuł ziemię pod nogami natychmiast zapiał. Sołtys wiedział, że diabeł nie może znieść koguciego piania.
Diabeł z wściekłości wysypał ostatnią taczkę na pole, skoczył gwałtownie nad rzekę i rzucił z jednego brzegu na drugi kamień. Od tamtego czasu w Staniewicach już go nie widziano. Na tym kamieniu jeszcze sto lat temu był odcisk diabelskiej stopy.
Sołtys zawiózł do rzeki jeszcze jedną taczkę ziemi i mógł zacząć budowę mostu.
Diabelski kamień leżał w wąwozie nad rzeką. Później został wysadzony i wykorzystany do budowy drogi.
69
Sobowtór z Rusinowa
Pastor Rahn urzędował w Rusinowie przeszło pół wieku (1743-1794). Podczas jego posługi spłonęła plebania. Ale ta legenda mówi o innym wydarzeniu: o domniemanym sobowtórze księdza.
Sobowtór ukazywał się we wsi i na polach, kiedy mieszkańcy wiedzieli, że pastor jest w domu. Służące często widziały sobowtóra i dlatego żadna z nich nie chciała na plebanii pracować. W końcu odważna dziewczyna opowiedziała pastorowi o zjawie. Powiedziała, że widziała ją na strychu, w ogrodzie i na polu, choć wtedy pastor przebywał w gabinecie. Pastor poprosił by natychmiast poinformować go, gdy pojawi się sobowtór.
Pewnego letniego dnia pastor w swoim gabinecie przygotowywał się do niedzielnej mszy. Służąca w tym czasie pracowała w ogrodzie i zobaczyła, pastora przechadzającego się ścieżką w pobliżu płotu. Szybko wtedy pobiegła do gabinetu i zobaczyła, że ksiądz siedzi przy biurku. Bez tchu krzyknęła: „Pastorze, szybko, tam w ogrodzie jest on".
Pastor wstał, wziął biblię i wyszedł, ale nie pozwolił nikomu iść za sobą. Co robił w ogrodzie nie wiadomo. Słychać było jedynie głośne czytanie biblii i wezwania by zjawa odeszła.
Od tego czasu nikt więcej nie widział sobowtóra.
70
Cudowny ratunek przed wilkami
W dawnych czasach na mokradłach otoczonych krzakami i trzciną koło Wicka Morskiego pasano konie i źrebięta. Zarośla na brzegu jeziora były świetną kryjówką dla wilków, które szczególnie upodobały sobie młode konie. W różny sposób atakowały źrebięta, na przykład wyrywały im gardziel lub wypruwały wnętrzności. Wilki napadały także na samotnie wędrujących ludzi.
Tak stało się pewnego jesiennego dnia podczas ogromnej ulewy. Chłop z Rusinowa jechał konno po rozmokłych drogach do miasta. Na granicy wioski, gdzie stał młyn, z zarośli wyskoczyła gromada wilków. Jeździec spiął konia ostrogami i pognał naprzód. Nagle zobaczył przed sobą drugą sforę wilków. Przestraszony nie widział wyjścia ze śmiertelnego niebezpieczeństwa. Wtedy zobaczył obok drogi wysoką sosnę. W jednej chwili złapał się rozłożystej gałęzi i drżąc cały wskoczył na drzewo. Zaskoczone wilki zatrzymały się i wyjąc z całej siły próbowały się wdrapać na drzewo. Wykorzystując tę chwilę koń bez jeźdźca pognał na przełaj przez pola ciągnąc za sobą wilki.
Przy swojej zagrodzie w Rusinowie kopnął kopytami w bramę, budząc w ten sposób domowników. Z latarniami i wilczymi dzidami z ogromnym krzykiem otworzyli bramę. Koń cały zlany potem wielkimi skokami dotarł do stajni. Przestraszone wilki uciekły w ciemną noc. Ponieważ koń wrócił sam myślano, że jeździec nie żyje. Rano grupka ludzi wybrała się na poszukiwanie zaginionego. Z wielkim zdziwieniem zobaczyli go siedzącego na wysokiej sośnie. Pół żywego zdjęto z drzewa i zaniesiono do domu, gdzie opowiadano wszystkim o cudownym ocaleniu przed wilkami.
7i
Podziemne karzełki w Rusinowie
W Rusinowie dawniej mówiono: kto chce trzymać dziecko do chrztu powinien zażyć kąpieli w stawie olszowym na łąkach. Ale powinien uważać, by woda nie dostała mu się do oczu, bo wtedy oślepnie. Ciekawski parobek chciał sprawdzić prawdziwość tej opowieści. Kiedy go poproszono w kumy poszedł do stawu, zanurzył się i zmoczył jedno oko. Mimo ogromnej ciekawości bał się zmoczyć drugie. I co się stało ? W drodze do kościoła zobaczył coś bardzo dziwnego - wielu podziemnych ludków pracowicie biegających tam i z powrotem, którzy nosili buraki i zboże do swoich podziemnych mieszkań. Im bliżej był kościoła, tym obserwował większy ruch małych, mierzących zaledwie pół cala ludków. Także podczas uroczystego obiadu po mszy wszędzie widział gnomki, które jadły ze wszystkich talerzy, piły z każdej stojącej na stole szklanki, skubały owoce i ciasto, ale w tak małych ilościach, że goście tego nie zauważali.
Po obiedzie parobek udając się do domu spotkał w drzwiach karzełka ubranego w bogate aksamitne szaty. Aby go nie rozdeptać zrobił krok w bok. I wtedy usłyszał cienki głosik: „Zauważyliśmy dzisiaj, że nas widzisz. Opowiedz jak to się stało? Skąd masz ten dar?".
Parobek opowiedział o kąpieli w stawie olszowym i zamoczonym oku. Na to karzełek odpowiedział: „Nie mów o tym nikomu. Jeśli nas nie zdradzisz, to będziesz bogaty, a my krasnale będziemy ci pomagać". Parobek obiecał solennie, że tak zrobi. I wtedy poczuł lekki powiew wiatru przy zmoczonym oku i w tej samej chwili przestał widzieć ludziki. Rodzina parobka stała się bardzo bogata. Także cała wieś zyskała na pomocy karłów. Po latach parobek, teraz już „pan" złamał daną przysięgę i opowiedział o karłach. Wtedy gnomki opuściły Rusinowo i odtąd mieszkańcy nie mogli liczyć na ich pomoc.
72
Przeprawa promem
W dawnych czasach mieszkańcy Mazowa przepływali promem na drugi brzeg Wieprzy. Jak mówi legenda, działy się wokół promu dziwne rzeczy, szczególnie w nocy i wtedy, gdy przybyły tu podziemne ludki - gnomki.
Gnomki musiały się pożegnać z Rusinowem, gdyż mieszkańcy wsi zdradzili ich obecność. Podczas wędrówki doszły do Wieprzy i zaczęły wzywać prom. Ich wołanie usłyszał ciekawski chłop. Z ukrycia zobaczył na przeciwległym brzegu trzech gnomków z tobołami. Gdy spotkał się z nimi, wyjaśniły mu, że chcą odejść z tych stron i proszą o przeprawę przez rzekę. Jest jednak jeden warunek: chłop nie może zobaczyć ich wszystkich. Zaproponowały, że za przeprawę zapłacą po dwa grosze od osoby lub pół korca z góry. Chłop zdecydował się brać po dwa grosze. Ustawił miseczkę na promie i po chwili usłyszał brzęk monet wpadających do miski, ale nikogo nie widział. Gdy miska się napełniła spadła na dno promu, który zrobił się bardzo ciężki. Chłop słyszał mnóstwo głosów, ale widział tylko trzech pierwszych gnomków. Z dużym trudem przeprawił prom na drugą stronę rzeki. Gnomki mu podziękowały, ale nie powiedziały dokąd się udają.
Chłop przeliczył pieniądze. Okazało się, że uzbierała się ogromna suma. Zaczął się zastanawiać czy gdyby wziął pół korca za przeprawę suma nie byłaby jeszcze większa.
73
'Karzełek z przetaku
Wędrując z Barzowic do Rusinowa mija się na lewo od drogi niewielkie wzniesienie. W pobliżu tej górki przez całe lato pasą się konie. Nocą nad pastwiskiem rozlega się smutny śpiew małego karła, który z górki toczy się w okrągłym przetaku. Kiedy sito zatrzymuje się śpiew ustaje, a kulawy karzełek kuśtyka w kierunku koni. Dosiada jednego i tak długo na nim jeździ, dopóki koń się nie zmęczy. W ciągu nocy dosiadał wszystkie konie. Potem wraca do przetaku i znika na górce zostawiając zmęczone konie.
Pastuszkowie opowiadali gospodarzom dlaczego konie są takie zmęczone. Starszy parobek chciał się o tym przekonać osobiście. Wieczorem przyczaił się za krzakiem. Po jakimś czasie najpierw usłyszał smutny śpiew, a potem zobaczył toczące się sito i kulawego karzełka idącego w kierunku koni. Karzeł dopadł konia i galopował, do czasu, aż ten się zmęczył. Wtedy ujeżdżał następne. W tym czasie parobek schował sito. Karzełek poprosił, by mu je zwrócił, a w zamian za to obiecał mu dostarczać w każdą niedziele czystą białą koszulę. Parobek na to przystał. Od tego czasu już nikt nigdy nie ujeżdżał w nocy koni, a na łóżku parobka co niedzielę leżała czysta biała koszula. Starą koszulę zawsze ktoś zabierał. Działo się tak, aż do wesela parobka. Po nim na pastwisku panował spokój, a parobek nie otrzymywał już nowych białych koszul.
74
Trzy pierścienie
Panny z rodu Puttkamerów odwiedził w ich rodowym zamku w Złakowie czarny rycerz i poprosił najstarszą z sióstr, by z nim poszła. Ta odmówiła, podobnie jak druga z sióstr. Pójść zdecydowała się najmłodsza. Czarny Rycerz przyprowadził ją do zagajnika i tu wrzucił coś do fartucha. Zabronił jej patrzeć za siebie w drodze powrotnej. Ciekawość jednak zwyciężyła i dziewczyna spojrzała za siebie. Zobaczyła gromadę małych postaci z pałkami, które zbliżały się do niej. Dziewczyna wyrzuciła zawartość fartucha i przybiegła do domu. Na skraju fartucha zauważyła trzy złote pierścienie, które się tam przyczepiły.
Następnego wieczoru, gdy siedziała w ogrodzie, znów pojawił się czarny rycerz i powiedział: „Od tych pierścieni zależą losy twojego rodu. Jeśli zginie pierwszy - w murach zamku utworzy się szczelina, której nie da się zamurować. Jeśli zginie drugi, to przy życiu zostaną tylko dwaj mężczyźni z rodu, a po stracie trzeciego pierścienia cały ród zubożeje.
Dwa pierścienie zaginęły. Po stracie pierwszego w murach zamku powstała szczelina. Trzeci pierścień jest starannie przechowywany.
75
£jawa na drodze do ^adosławia
Chłop z Radosławia nie miał szczęścia ani w życiu, ani w gospodarstwie, które zupełnie podupadło. Pewnego dnia pojechał do Sławna na targ, by sprzedać tłuste świnie. Pieniądze jednak musiał oddać natychmiast wierzycielowi. Smutny wsiadł na wóz. W drodze do domu myślał o swoim tragicznym położeniu i głośno powiedział: „Najlepiej się powieszę". W tej samej chwili zobaczył przed sobą dwóch krasnali, którzy skinęli głowami i powiedzieli: „Tak, zrób to, wtedy cała bieda się skończy". I zniknęli.
Apatyczny i z ciężkim sercem dojechał do domu. Przestał jeść i pić i myślał tylko o samobójstwie. W końcu popadł w obłęd. Rodzina musiała go nieustannie pilnować aż do śmierci.
76
karzełki wyprowadzają się z Rusinowa
Wdowę po gospodarzu obudził w nocy hałas. Miała wrażenie, że to szczury grasują w słomie. Naraz spod łóżka wyszedł bardzo zgrabny, elegancki, malutki mężczyzna. Miał zaledwie cal wzrostu. Uchylił czapeczkę i poprosił gospodynie o pożyczenie naczyń. Gnomki chciały w nocy urządzić chrzciny. Zapytał także, czy nie zgodziłaby się zostać matką chrzestną. Jeśli wyrazi zgodę, to do końca życia nie będzie tego żałowała, pod warunkiem, że nikomu o tym nie powie. Kobieta się zgodziła. W niedzielę usiadła pięknie ubrana w fotelu, ciekawa, co teraz będzie się działo.
O północy spod łóżka wyszedł cały rząd pięknie ubranych krasnali. Pośrodku szli rodzice wraz niemowlęciem. Karzełki w mig ustawili ławy i naczynia i zasiedli za stołami. Dwóch małych muzykantów grało wesołe melodie do tańca. Krasnale tańczyli aż do pierwszego piana koguta. Wtedy ich wódz serdecznie podziękował gospodyni i obiecał jej pomoc pod warunkiem, że codziennie w wyznaczonym miejscu w stodole będzie stawiała miskę pełną mleka. Gospodyni obiecała spełnić prośbę. I raptem pokój opustoszał.
Kobieta zasnęła. Gdy się obudziła zastanawiała się, czy to nie był sen. Wtedy na podłodze zobaczyła naparstek, podniosła go i okazało, że jest to mały kubeczek pozostawiony przez karzełki. Wiedziała już, że to była jawa. I codziennie stawiała w stodole miskę z mlekiem.
Przed śmiercią męża żyła bardzo skromnie. Teraz powodziło jej się dostatnio, tak że mogła dobrze wyposażyć dzieci. Gdy przekazała gospodarstwo synowi, ten musiał obiecać, że będzie codziennie stawiał miskę z mlekiem w stodole. Po jakimś czasie synowi zrobiło się szkoda mleka i nalał do miski wody.
77
Wtedy pojawił się krasnal i powiedział, że za ten czyn będzie ukarany. Jeśli gospodarz jest tak chciwy - dodał - to dla nas nie ma tu miejsca. Syn obiecał, że się poprawi, ale karzełki nie chciały z nim rozmawiać. Odtąd mali ludkowie nie pokazali się w Rusinowie. Nie tylko gospodarz, ale i cała wieś zubożała.
O tym, że wydarzenia te miały naprawdę miejsce świadczy to, że na małym wzniesieniu w wiosce można znaleźć fragmenty zastawy stołowej gnomków.
78
'Legendy ze Sławna
g\Q^£>
79
8o
Krzyż na niebie
Rok 1628 obfitował na Pomorzu w dziwne znaki. Jeden z nich pojawił się na sławieńskim niebie 3 sierpnia miedzy siódmą a ósmą wieczorem. Był to bardzo duży biały krzyż, który rozciągał się nad całym miastem, aż po daleki horyzont.
Podobny pojawił się w Zielone Świątki nad Jerozolimą tuż po wschodzie słońca ciągnąc się od Golgoty do Góry Oliwnej. Wielu ludzi po tym wydarzeniu nawróciło się.
Co znaczył krzyż nad Sławnem? Może był zwiastunem zarazy czarnej ospy, która niebawem wybuchła w mieście? A może oznaczał coś zupełnie innego. To tylko Bóg wie.
81
Krzyż pokutny w Sławnie
Przy końcu średniowiecza stał w Sławnie przed Bramą Słupską krzyż pokutny o wysokości 18 stóp. Mieszkańcy miasta postawili go jako pokutę za przewinienie wobec księcia Bogusława X. W dokumentach znajdujemy następującą wzmiankę na ten temat. Sławieńscy mieszczanie niesłusznie ukarali i stracili Borcharda z Winterfeld, kuzyna opata z Bel-buck. Bogusław X w 1485 roku zarządził w Słupsku, że sław-nianie mają zapłacić 600 marek okupu i zorganizować pielgrzymki do Einsielden, Wilsnack i do trzech Świętych Gór - na Górę Chełmską, Polanowską i Rowokół. Dodatkowo zażądał ustawienia krzyża pokutnego przed Bramą Słupską. Miał to być krzyż z krucyfiksem ku pamięci Borcharda, wysoki na osiemnaście stóp.
W Wołogoszczy Bogusław X poświadczył burmistrzowi i radnym miasta Sławna otrzymanie 250 reńskich guldenów okupu za ścięcie głowy Burcharda z Winterfeld.
Wydarzenie to jest różnie przedstawiane w legendach.
82
Todatek od toczenia 1
W dawnych czasach na zamku w Sławsku mieszkał bogaty i odważny rycerz - rozbójnik. Okradał on kupców, a następnie ich więził i torturował. Podczas jednego z rozbójniczych wypadów został złapany. Chłopi zwrócili się z zapytaniem do sła-wieńskiego magistratu, co mają zrobić z groźnym więźniem. Magistrat odparł: „Głowę ściąć, nie zostawić przy życiu". Ponieważ w niewłaściwym miejscu postawiono przecinek, chłopi źle zrozumieli intencje magistratu i stracili rycerza, po czym jego głowę toczyli z górki w kierunku Sławna. Magistrat był jednak zdania, że chłopi uczynili źle i zostali za to ukarani grzywną, którą musieli płacić do kasy miejskiej Sławna przez długie lata.
83
Todatek od toczenia VI
W Sławnie w okresie średniowiecza panowała wielka bieda. Ponadto mieszkańcom dokuczał rycerz - rozbójnik z pobliskiego zamku. Przez wiele lat rycerz łupił i plądrował posiadłości mieszkańców, kradł bydło z pastwisk, zabijał nie tylko zbirów, ale także zacnych mieszczan. Nigdy nie ukarano go za zbrodnicze czyny.
Skargi do księcia pomorskiego nie odnosiły skutku, gdyż ten był dobrym przyjacielem rycerza - rozbójnika. Wobec tego slawnianie postanowili złapać zbója przy pomocy fortelu. W pobliżu rycerskiej góry urządzili zasadzkę i wysłali na przynętę śliczną córkę burmistrza w kierunku zamku. Fortel się udał. Rycerz bez eskorty zbliżył się do samotnie idącej dziewczyny. Slawnianie na tę chwilę czekali. Wyskoczyli z ukrycia, złapali rycerza i pełni triumfu wiedli go do aresztu do miasta.
Co teraz zrobić z więźniem ? Uwięzić go na długie lata, to za mało. Zasądzić kary śmierci bez wyroku nie można było. Dlatego zwrócono się do księcia, z pytaniem co zrobić ze złapanym rycerzem. Książę odpowiedział lakonicznie: „Ściąć głowę nie żyje dalej". Książęcy pisarz zapomniał postawić przecinka po „nie". Slawnianie postawili go przed „nie" i ścieli głowę rycerzowi. Ku wielkiej radości wszystkich głowę toczono dookoła rynku, tak jak piłkę. W końcu głowę i tors zakopano pod szubienicą.
Radość sławnian nie trwała długo. Kiedy książę się o tym dowiedział wpadł w szał. Objaśnił im swój rozkaz: „Głowę ściąć nie, zostawić przy życiu". Za to nieposłuszeństwo miasto musiało odtąd płacić co roku pogłówne do kasy książęcej w Darłowie. Grzywnę tą slawnianie płacili do najnowszych czasów, ku stałej pamięci o nieposłuszeństwie wobec księcia.
84
Trzepaść koło Sławska
Między Sławskiem a Staniewicami rozciąga się przepaść przez którą płynie strumień wpadający do Wieprzy. W poprzek przepaści wiedzie droga ze Sławna do Ustki. Znajduje się tu wysoki wał, o powstaniu którego mówi ta legenda.
Sołtys Staniewic Peest często jeździł do Sławna i trudno mu było się przeprawiać przez zalaną przepaść. W złości przeklął to miejsce i zażyczył sobie, by diabeł zabrał tę wodę. Diabeł natychmiast się pojawił i zawarł z nim układ: usunie do rana wodę, a w zamian otrzyma duszę sołtysa. Zły całą noc woził ziemię taczką i wał szybko rósł. Przerażony sołtys zaczął się modlić do Boga, by ten uratował go z opresji. I rzeczywiście, zanim wał był gotowy, zapiał kogut. Diabeł chwycił wielki kamień i ze złością rzucił go w lukę wału, wszedł na niego i zniknął. Ślad jego stopy widoczny był na kamieniu. Niedawno kamień wysadzono. Jeszcze dziś w okolicach przepaści dzieją się rzeczy niesamowite. Duchy niejednego tu mocno wystraszyły.
85
*Kpw zmarłych koło Sławna
Niedaleko Sławna jest rów, z którym związana jest następująca legenda.
Pewnej nocy trzy dziewczyny szły przez kładkę nad rowem. Opowiadały o pewnym zdarzeniu, jak duch wodny wciągnął do rowu chłopca, który go obraził. Dziewczyny kpiły sobie z ducha i nawoływały go. Gdy były na środku, z wody wynurzyła się postać, która od góry miała wygląd człowieka, a od dołu ryby. Był to duch wodny, który wciągnął dziewice do wody. Odtąd zawsze o północy pojawiają się trzy postacie, które smutnym śpiewem odstraszają zbliżających się do tego miejsca i ostrzegają przed groźnym duchem wodnym. Śpiewają aż do pierwszego uderzenia dzwonu, który każe im wrócić do mokrego grobu.
86
Zaczarowany zamek koło Sławna
W okolicach Sławna wędrował swego czasu młody rzemieślnik w poszukiwaniu pracy. Pewnego dnia ujrzał przed sobą zamek, którego nigdy przedtem nie widział. Przed wejściem na schodach stała piękna dziewczyna, która ruchem ręki przywoływała go do siebie. Chłopak zbliżył się. Schody i dywany pokryte były grubą warstwą kurzu, tak jakby nie były czyszczone przez wieki. W dużej sali dziewczyna podała mu kielich wina. Gdy chciał się napić, w lustrze na przeciwnej ścianie zobaczył postać strasznie wyglądającego mężczyzny, który groźnie podniesioną dłonią dał mu znak, by nie pił z kielicha. Przestraszony wędrowiec postawił kielich i szybko uciekł z zamku. Gdy przebył około 50 kroków odwrócił się -zamku już nie było.
Gdyby wypił podane przez dziewczynę wino, zamek zostałby uwolniony z czarów, a on sam zostałby bogatym człowiekiem. Przeszkodził mu w tym sam zły. Rzemieślnik do końca życia tego żałował.
87
Czerwona księga
Pewnego dnia krawiec wraz z czeladnikiem naprawiali ubrania w domu kowala ze Sławska. Gdy kowal wyszedł na polowanie, krawiec zaczął rozglądać się po mieszkaniu. Na szafie dojrzał czerwoną księgę. Wziął ją i zaczął przeglądać. Wtedy w pomieszczeniu zaczął wiać bardzo silny wiatr, tak silny, że poruszał nawet meble. Przerażony krawiec chciał zamknąć książkę. Ale jakaś olbrzymia siła nie pozwalała na to. Wiatr był coraz mocniejszy, tak że cały sprzęt fruwał po pokoju. Na szczęście wrócił kowal. Widząc co się dzieję, wyrwał krawcowi książkę z ręki i zamykając ją powiedział: gdybyś jeszcze dłużej czytał, diabeł zabrałby i ciebie i chłopca.
Na drogę powrotną kowal dał krawcowi broń, woreczek ze śrutem i rożek prochu oraz zalecenie, by strzelał do wszystkiego co zobaczy na drodze.
Krawiec najpierw ustrzelił zająca. Kiedy chciał go podnieść zając zniknął. To samo zdarzyło się z kuropatwą i wróblami. Zdenerwowany wyrzucił strzelbę i wrócił do kowala. I wtedy zobaczył, że wyrzucona broń była już w mieszkaniu kowala. Przestraszony uciekł i już nigdy więcej nie postawił nogi w domu kowala ze Sławska.
88
Pożyczone dzwony kościelne
Obie wioski - Karwice i Rzyszczewo - posiadają kościoły. Ponieważ jedna z parafii nie posiadała dzwonów - wypożyczała je od drugiej na określony czas. Raz zdarzyło się, że dzwonów nie zwrócono w umówionym terminie, a później one już nie chciały wrócić. Wóz wiozący ciężkie dzwony lekko toczył się wiejską drogą, ale przy granicy parafii głęboko ugrzązł i w żaden sposób nie można go było wyciągnąć. Ale o dziwo z powrotem wóz jechał normalnie. Wypożyczone dzwony zostały na zawsze w parafii. Legenda nie mówi, czy były to Karwice, czy Rzyszczewo.
89

flWłyn w (jwiazdowie
Między Sławnem a Gwiazdowem rozciąga się szerokie bagno. W dawnych czasach znajdował się tam duży młyn. Droga z Gwiazdowa do Sławna prowadziła obok młyna. Do obowiązków młynarza należało uporządkowanie drogi. Ponieważ była to bardzo trudna praca, młynarz zawarł umowę z diabłem. Ten miał zbudować kamienną groblę przez bagno w zamian za jego duszę. Zły wziął się ostro do roboty. Następnej nocy diabeł ze swymi pomocnikami usypał prawie całą groblę o długości 3 kilometrów. Młynarz mocno się przestraszył, gdy po północy pozostał tylko 100 metrowy odcinek do usypania, a do pierwszego piania koguta było jeszcze sporo czasu.
Kiedy diabeł niósł następną partię kamieni, w zaroślach zapiał kur. Zawtórowały mu wszystkie koguty w okolicy. Woda w głębokiej dziurze zaczęła się wznosić, prawie się gotując. Zły widząc, że przegrał zakład rozsypał kamienie po grobli i okolicy. Stos kamieni i głęboki rów z wodą istnieją do dziś, lecz młyn zapadł się pod ziemię.
A skąd się wziął kogut w zaroślach ? Kobieta idąca dzień wcześniej na targ zgubiła go.
Ten gdy usłyszał w nocy hałas spadających kamieni zaczął piać i tak uratował duszę młynarza.
* * *
Inna legenda mówi, że młynarz obiecał diabłu w zamian za pomoc własnego syna. Gdy praca złego za szybko się posuwała, młynarza obleciał strach. Po namyśle ubrał skórzane spodnie, wsadził koguta do worka i udał się w pobliże grobli. Tam zaczął dłońmi uderzać w spodnie, tak że powstał dźwięk podobny do uderzeń skrzydeł, taki jaki wydaje kogut przed pianiem. Kiedy usłyszał to kogut w worku, zaczął piać. Diabeł przegrał i zostawił niedokończoną groblę.
91
Młynarz zawarł z diabłem nową umowę. Grobla zostanie ukończona w zamian za duszę pierwszej żywej istoty, która przez nią przejdzie. I tym razem młynarz oszukał diabła, goniąc przed sobą po grobli starą maciorę. W złości diabeł ją chwycił i wrzucił do wody. Te legendy opowiadał stary chłop z tych stron.
92
0 zamku w <Boleszewie
Na północnym skraju parku w Boleszewie stał zamek. Wiele lat drzwi były zamknięte na klucz, który trzymał w paszczy jadowity wąż.
Legenda mówi, że ten, który odbierze wężowi klucz i otworzy nim drzwi, uratuje nieszczęsnych uwięzionych.
Kiedyś mieszkańcy wsi opowiedzieli o zamku i wężu wędrownikowi idącemu ze Słowina do Boleszewa. Ten chcąc posiąść zamek zdecydował się na walkę z wężem. Mieszkańcy zamku już zaczęli się cieszyć, że niedługo będą wolni. Niestety, wąż zabił mężczyznę i zaraz po tym zamek zapadł się pod ziemię. Dzisiaj na tym miejscu znajduje się staw okolony płaczącymi jesionami. Na pewno płaczą po zmarłych.
93
Światło w kościele w ^zyszczewie
W rzyszczewskim kościele często nocą paliło się światełko. Pewnej nocy ksiądz zobaczył przy ołtarzu kobiecą postać, która ręką wzywała go do siebie. Podszedł. Niewiasta poprosiła o komunię. Po przyjęciu hostii na zawsze zniknęła.
Wśród mieszkańców opowiadana jest legenda, według której światło w kościele, to dusza gospodyni dawnego księdza. Którejś niedzieli gospodyni nie zdążyła ugotować na czas obiadu, bo za długo modliła się w kościele. Niezadowolony ksiądz zbeształ kobietę, a wtedy ta przysięgła, że już nigdy nie pójdzie do komunii. Nawet na łożu śmierci nie pozwoliła synowi, by przyprowadził księdza. Zmarła bez przyjęcia sakramentów. Za karę jej dusza w postaci światełka, błąkała się po kościele do czasu, gdy jakiś ksiądz nie podał jej hostii.
94
Skrzaty w <Warszkowie
W Warszkowie koło Sławna stara kobieta trzymała na strychu dwóch małych chłopców w czerwonych kurtkach. Siedzieli w dużej beczce. Osobiście zanosiła im jedzenie, gdyż nie chciała, by o ich istnieniu dowiedziały się służące.
Skrzaty umiały latać. W powietrzu wyglądały jak małe smoki. Kiedy były złe, zionęły ogniem. Kiedy zawoła się zaklęcie tracą moc i upuszczają zdobycz. Wtedy trzeba uważać i skryć się szybko pod dachem, gdyż skrzaty upuszczają zdobycz na głowę wołającego. Poszkodowany nosi ciężar przez całe życie, chyba że odzyska sympatię skrzatów. Kiedyś skrzat zabrał płótno, które suszyło się na łące. Po krzyknięciu zaklęcia upuścił płat płótna, które zawisło na kominie, skąd zostało zdjęte i zwrócone właścicielce.
Skrzat gotuje
Wieśniaczka ze Sławska w każdą niedzielę udawała się do kościoła. Kiedy wracała do domu, na stole stał obiad. Parobek był tym bardzo zdziwiony. Z ciekawości podczas nieobecności pani zajrzał przez komin i zobaczył gotującego skrzata.
Kiedy wróciła gospodyni, parobek nie chciał jeść tłumacząc, że nie może spożywać strawy przygotowanej przez skrzata. I to był błąd. Skrzat zniknął i od tego czasu nigdy nie było na czas gotowego obiadu.
95
Jak założono zamek w Sławsku
Książę Świętobór chrystianizował Pomorze, na co niezbyt przychylnie patrzyli jego poddani. Z kłopotami zwrócił się do księcia Kruko z wyspy na Bałtyku. Ten obiecał pomoc pod warunkiem, że Świętobór wyrzeknie się chrześcijaństwa i da mu za żonę swoją córkę Slawinę. Księżniczka nie chciała wyjść za Kruko, jednak w końcu posłuszna ojcu wyraziła zgodę na ślub. Zamieszkała na wyspie i bez przerwy tęskniła za ojcem i rodzinnymi stronami.
Po pewnym czasie Kruko postanowił spełnić jej prośbę i wybudować zamek nad Wieprzą.
Niedługo potem poddani Świętobora znów donieśli na swego pana, że powtórnie przeszedł na chrześcijaństwo. Kruko uwięził swego teścia w lochach zamku i sam mianował się księciem. Fakt ten hucznie obchodzili jego poddani. Podczas zabawy Kruko ugodzony został strzałą z kuszy prosto w serce. Powstało straszne zamieszanie, a na dodatek rozpętała się burza. Zamek zaczął się palić. Ogień szybko się rozprzestrzeniał i zamek spłonął do fundamentów.
Slawina schowała się w piwnicach, gdzie uwięziony był także jej ojciec. Bóg nad nimi czuwał. Książę Henryk z Mecklenburgii, który wcześniej poznał księżniczkę przybył na zamek w przebraniu barda. Stojąc na zgliszczach zaśpiewał smutną pieśń. Wtedy usłyszał głosy dobiegające z ruin. Kazał swoim ludziom kopać i wkrótce z piwnic wyszli Slawina i jej ojciec.
Slawina została żoną księcia Henryka, a poddani Świętobora uznali jego rządy i przyjęli chrzest. Książę Henryk kazał odbudować zamek i na cześć swojej żony nazwał go Slawina. Zamek stał na wzniesieniu koło Sławska nad Wieprzą. Stąd podobno pochodzi nazwa miasta Sławno.
96
ISBN 978-83-957115-0-3
9 788395 7 1 1 503
9788395711503