SZCZEGULNE WIADOMOŚCI
0
HALICZU
I
WŁODZIMIERZU.

Wory Wiedeńiki, Petersburski i Berlmfki zleciły fwym miniftrom, oddać Dworowi Warfzaw-fkiemu, wR. 1772, w miefiącu Wrześniu de-klaracye iednofiowne, w których oświadczaią fie: „ iż maią znaczne pretenfye do wielu dzierżaw Rzeczypofpolifcey : że poftanoWłj/ miedzy fobą dochodzić onych: i że każdy z nich będzie gotów one u-fprawiedliwić \v czajie i na mieyjcu „ &c. (a)
W tymże larnym czafie, każdy z pomienionych Dworów opanował znaczną część kraiów Polikich: Dwor zaś Wiedeńiki zabrał przez woyfka fwoie, więkfzą część Wo* iewodztwa Krakowlkiego, wielką część WoiewodztwaSan-domir (kiego, część Woiewodztwa Lubelikiego, część zię-mi Chełmfkiey, prawie całe Woiewodztwo Bełzkie, całe Woiewodztwo Rulkie, złożone z zięm i powiatów: zięroi Lwowlkiey, Halickiey, Przemyfkiey, Sanockiey, powiatów Zydaczewlkiego, Kołomyilkiego, Trembowelikiego • tudzież część Podola i Wołynia ($).
A ij	Tru-
(a) Te deklaracye oddane były Dworowi Warfzawfkiemu, przez Miniftrow Dworów, Petersburfkiego i Berlińfkiego pod dat§ 16 Września, a od Dworu Wiedeńfkiego 26 tegoż miefiąca. Były zaś 011e wydrukowane we wfzyftkich Gazetach Niemieckich i Hollenderfkich 1772. Obacz mianowicie gazetę Utrechtflî| N. 78 w artykule od granic Poljkicb 13 Września 1772, zaraz po uniwerfale, albo liście okol-nym Króla Jmci Pr 11 (kiego.
Mini fier Wiedeiifki oddał deklaracyą Dworu fwego nieco po-źniey, ponieważ ielzcze lig nie znaydował w Warfzawie 16 Września. (ł>) Widzieć można granice, które dwor Wiedeńiki zamierzy!
4
Trudno temu wierzyć, aby Dwor Wiedeńiki mógł czy nić fzczere pretenfye, do Woiewodztw Krakowskiego, San-* domirfkiego i Lubellkiego, oczewiście ftaroiytnych dzierżaw Pollkich, będących w poffefyi tego król e i hv4 od dv naftu wieków bez przerwania} lecz dofzło nam z ròzri wiadomości, że Celarzowajrność, iako Królowa Węgier: pretendine mieć prawo do niektórych z prowincyi Ru! Polfldey, które relkrypta Dworu Wiedeńłkiego i edykti Gubernium Auftryackie^o, ofadzonego we Lwowie od mie fiąca Października R. 1772, nazywaią króleftwami Alicyi albo Gallicyi i Ludomer albo Ludemerii (V), przez co lię rozumie bez wątpienia, Halicz i Włodzimierz.
Te pretenfye Dworu Wiedeńfkiego, względem prowincyi Rufi. Pollkiey, dały pochop do zafiągnienia wiadomości o Haliczu i Włodzimierzu: z których pierwfzy, iako-śmy iuź widzieli, Mada część Woiewodztwa Rufkiego, drugi ieft częścią Woiewodztwa Wołyń/kiego. Y o tych to dwu prowincyach niektóre publico wiadomości podaiemy.
SZCZE-
fwoim uzurpacyom w Polfzcze, w teyźe'gazecieUtrechtlkiey N. 78; w edykcie tegoż Dworu, który iefl tamże wydrukowany na końcu tey deklaracyi, w artykule 2 Utrschtń 27 Września 1772.,
(c) Widzieć w Gaz«cie: Francufkiey albo Pàryikiey R. 1772 N. 99, na karcie 454, w artykule od granic Poljkich 21 Lift opada. Ze wielka kanceliarya Wiedeńlka, poffała dc wfzy/tkich kancellaryi pomniey-fzycli refkrypt, w którym przykazuie onym, ażeby przykładały do tytułów Cefarzowey Kròlowey, po kròleftwie Sklawonlkii», króle dwa Alicii i Ludomerii,
Jeden z edyktow Gubernatora Auftryackiego, rezyduiącego we Lwowie, pod dat§ 15 Grudnia 1772 tytułuie prowincye zabrane Rze-czypofpolitey Pollkiey przez Dwor Wiedeńfki, Regna Alicia Lnx domeria. W drugim zaś edykcie 4 Stycznia 1773, ten^e Gubernator tytułuie Cefarzow§ Królow§ Regina Galliciœ Ù" Ludomeria.
SZCZEGULNE WIADOMOŚCI
HALICZU I WŁODZIMIERZU.
CZĘSC I.
le znayduie flę w Hifforyi nic takiego, na czym by fię gruntować mogło mniemanie, ze Królowie Węgierfcy byli kiedy polle-forami Rufi, albo części iakiey Rufi} albo żeby ci Królowie mieli kiedy iaką zwierzchność nad Kfiąźętami, miedzy które m i, ten kray rozległy był podzielony (d'). Wfzakźe znayduie-my tam, ze około końca XII. wieku, a na początku XIII, dwu Xiąząt Węgierlkich,. młodfzych z pierwfzego domu króle-W Sie go Węgier Ikiegp,, opanowali Halicz, zamek i miafte
lezące
(d) Je fi to mniemanie, kto're pretendine utrzymać w pierwfzych fzesciu kartach, fkrypt wydrukowany pod tytułem Expofépréliminaire des droits de la Couronne de Hongrie fur la Rufie Rouge & fur la Po-dolie, ainji que de ceux de la couronne de Bohême fur les duchés d Osivie-firn if de Zator, a Vienne chez jf. Th. noble de Trattnerm imprimeur' U' libraire de la cour 1772 gr. in 4to. Wfzakźe ten fam Ikrypt nie po--kazuie żadnego z podobnych przykładów..
6
lezące nad Dnieftrem, niedaleko granic Multańlkich i Siedmi-grodzkich, który zamek noflł na óvv czas tytuł Xiçftwa, a teraz ieft mieyfcem ftołecznym ziemi, czyli powiatu, ikiada-iącego część Województwa Rufkiego. Ten to ieft fam ie-den zamek, o którym ieft wiadomo, że go po mienieni Xiążę-taWęgierfcy opanowali naRufi: lecz Hiftorya przydaie i to iefzcze,że ieden i drugi, z tych Xiążąt, był wygnany z tego zamku, przez tych, do których on z Xięftwem należał prawnie.
Zamek Halicki, który bierze fwe imię od góry na któ* rey ieft zbudowany (V), nie zdaie fię b\'ć bardzo dawnym: Xiçftwo zaś od niego Halickim nazwane, nie zdaie fie także, aby miało znaczną obfzernośd
Nie znayduiemy wzmianki o Haliczu, ani w podziale, który Wołodymir albo Władimir I. Wielki Xiąźę Kiiowifki albo Rullìi uczynił, dzieląc prowincye Rufkie miedzy dwu-naftu fynów w R. ioif. o czym pifze Długofz (f): nie mafz
także
(ej Długofz pifarz 15 wieku, w opifaniu fwoim Kròleftwa Pol-flsiego powiada. Halicz nions altus terra Halićienfis, arzillo fus qui à -fluvio Dniefter alluitur, cui arx fiiper impofita efi, qui & arci & regioni nomen dédit. Jo: Dlugos. feu Longini Hi fi: Pol: Lip fi 1711 T. I. libi i. coh 34. Zamek Halicki był z drzewa, aż do czafów Kazimierza Wielkiego, który go kazał zbudować z kamienia, prawie wiakim Hanie teraz go widziemy. O bacz Dług: lib; 9. col: 1164. Kazimierz Wiel. ki zaczął panować R. 1333, przyłączył Ruś do Korony 1340, umarł 1370.
(f) Długofz lib: 2. col: 105. E fia dz Wyrwicz UXvagi nad Hifto-ryą odmian \v Pańft\vie RoJJyiJkim lv Warfz: 1766 p. 135- Długofz kła-dnie śmierć Wołodymiral, oraz dział od niego uczyniony, pod rokiem 1005: lecz Chronologia Długofza, co fię tycze Rufi, nie zgadza fig dziefi§ci§ latami z Chronologią poźnieyfzych o Rufi pifarzòw. Obacz Kromera edit: celom 1589 p- 39 col: z. Obacz Stryikow£kiego tP War-fzaioie 1766 p. 151.
7
także o nim wzmianki, kiedy Jaroftaw I. fyn Wołodymira I. uczynił także dział miedzy piącią fynami w R. 10^4, który także znayduiemy w Długofzu i Chronologii Wielkich Xiążąt Rulkich albo Kiiowikich, wydaney przez Pana De guignes w hiftoryi generalney Hunnówtó; ani w żadnym z drugich, które widzieć można w teyże Chronologii.
Nie znayduiemy zamku Halickiego w hiftoryi, iak tylko pod R. H2f. Wołod or-Rościfławicz, albo Wołodymir fyn 1125 Rosciliawa, Xiążf Przemylki, zciągnął do fwego Xieftwa o-rez Króla Pol/kiego Bolefława 111, z tey przyczyny, iż na-iechał zięmie Krakowfkie, na ò\v czas, kiedy Rolefław byî zatrudnionym nawracaniem Pomorzanów. Wołodor zbity przy Walichowie, niedaleko Przemyśla, uciekł aż do Halicza, leżącego od Przemyśla (b) o mil trzydzieści. Y o tym tylko wfpomina na ów czas hiftorya o Haliczu.
Niewiadomo, ieśli ten zamek miał na ów czas fwoie-go Xiąźęcia ofobnego: wfzakże dopiero około roku 1127 1137 czyni wzmiankę hiftorya o pierwfzym Xiążęciu Halickim.
i>yło na ow czas wiele innych Xiçftw w oney czyści Rufi iako to:Xięft\vo PrzemyIkie na połnoc gór Karpackich, któ' re nieuftannym ciągiem dzielą Pol/kę i Ruś od Węgier: Xię-ltwo i remboweifkie, Swinigrodzkie, Bełzkie, Włodzimier-, e?	} Oftrogfkie (/')• Xiążę, który nofił tytuł Xia-
żęcia Halickiego, okoio Roku 1137, nazywał % Jaroffawem.
Na ziez-
(g) Dług* hb: 3. col: 238. Hijł-. Gen: des Huns, par Mr. De&vimes Paris 1756 T. I. P. i. p. 306. ar Wy riviez ut fup. p. 135. . r Ooacz Długofza wK. 14. col: 4.23-4. Miechovita apud Pi fior: mfcrip: rerum Poi: T, z. p. S6. Cromip. g7 col: 2. Stryik: p. ig4.
(1) Przemyśl zamek i mia/io nad Sanem, około granic Woia-wodztwa Krakowlkiego, w flronie zacjiodney Woiewodztwa Ruflue-
Na ziezdzieXiąźąt Rulkich, w Roku tymże 1137, w Włodzimierzu na Wołyniu, na którym prezydował Wielki Xia-
Ja-
go, którego zigmia Przemyfka znaczną część Ikłada. Pifarze Polfcy powiadają, że Przemyflaw, Xi§żg czyiiKrol Polfti, w 8 wieku ufundował miafto Przemysł.
Wołodymir I. Xiążę Kiiow/ki, opanował Przemyśl w 10. wieku. Odebrał go nazad Boleffaw II. w iedenafłym wiekuj a Ruśniacy wzięli go iefzcze około końca tegoż iedenaflego wieku.
Wołodor Xi§żg Przemyfki, o którym mówiono pod rokiem II25, był poffeforem tegoXigfìwa 1093, Xigftwo Przemyflue było przy. łączone do Korony 1179. Zdaie lie, iż od niey było iefzcze oderwane W 13 wieku, i znowu przyłączone w R. 1340.
Trembowla, zamek i miaftonadmał§ rzeczkę, nazwanąKcyzenia, blifko złączenia fig fwego z Seretem, na granicach wfchodnich Wo« iewodztwa Rulkiego. Wafil, albo Bazyli brat Wołodora Xi^zgcia Przemylkiego, był Xi§zgcicm Trembowellkim wR. 1093. Ten Xąźę iyl iefzcze w R. 1115. Zdaie fig, że Halicz, leżący tylko o 12 mil od Trembowli, był na ów czas poddependency§ tego zamku.
S\vinigrod, który fig teraz nazywa Zwinogrodem, zamek i mia. fìo nad Dnieflrem, w części zacliodniey Weiewodztwa Podolfkicgo, wyżey Kamieńca, około 4 mil od tego raiafta, miał fwego Xiężgcia w R. 1126. Tym Xi§żgciem był Wołodymirll. fyn Wołodora Xi$« żgcia Przemyfkiego.
Bełz, zamek i mia fio na zachód Buga, który daie imig Woie-wodztwu, miał tytuł Xigfìwa około tegoż czafu. Kazimierz 11.. Król Polfki, poślubił fobie w R. 1168 Helenę, còrkg Wlzewołda Xi§żgcia Bełzkiego,
Xigflwo Włodzimierfkie na Wołyniu, doAało fig w dziale Igoro« wi, albo Grzegorzowi, czwartemu fynowi Wielkiego Xi§tgcia Jaro* ftawa I. w R. 1054.
Oftrog, który także iefl na Wołyniu, miał tytuł Xi^zgcy od roku
9
że Jaropełk Wf ody miro wicz, gdzie ci Xiąźęfca układali miedzy fobą nowe wtargnienie do Polflri, Jarollaw Xiążę Hali-ckie nie przytomny, olkarzony był, o taiemne zmowy z Pfcllką, kiedy iefzcze panował Boleiîaw III, za co pomie-nionego Jaroiława złożono z Xiçftwa Halickiego (A).
Nie wiadomo ieft, komu Jaropełk dał Xiçftwo Halickie: lecz w roku ii4f panował tam ieden Xistzç, imieniem 1 Wfzewoło dym i r, co podobno znaczy Wfzewołda,fyna Wo-łodymira. Widzieć tego Kiąźęcia w woylku Włady Iława II. Xiąźęcia Krakowfkiego, albo Króla Pollkiego, przed Poznaniem# Włady Iław) fyn ftarfzy jBołelława III, przedfię-
S	Wziął
1099. Dawid fyn Igora Xi§żgcia Włodzimirikiego, trzymał 11a o\tf czas Oflrog z tytułem Xigflwa.
Około tego to czafu, należy kłaść w Haliczu, mniemanego Xia« zgcia tego imienia Kolomana, bgkarta Króla Wggierłkiego Koloma. na, o którym kfigżka wydana w Wiednin> pod tytułem V Expo fé préliminaire na karcie 6, czyni wzmiankę, cytuigc Miechowitg. Miechowita mdwi wprawdzie, id§c za niektóremi Kronikarzami Polfkie-mi, że Boleffaw III. ofadził w Haliczu iakiegoś Kolomana, fyna Kro-la Wggrerilciego także Kolomana, nie wfpomina iednak, że ten Kolo-man był bękartem: przydaie także i to, że mu BoLefîaw III. dał cór-kg fw§ za żonę. Obacz Miechowitg apud Pi fior', in ferip: rer: Pol: P■ 57- Atoli ^nie znayduic fig ten Koioman, fyn b§dź prawny, bgdź naturalny Króla Kolomana, ani w Długofzu fiarfzym od Miechowity, ani w żadnym Hi Hory ku Wggierflîim, ani w Tablicach genealogicznych Królów Wggierfkich, zebranych od Pi flory ufza in ferip. rerum. Hung. W refzcie Koioman, Kroi Węgier/ki umarł w R. u 15, a- Bo-leftaw Król Polfki w R. 1138.
(k) Długofz lik 4. col: 443. Miechowita ut fup:p. 58-9. Krom: ^.91-2.
wziął przyłączyć do Korony działy, które Boîeflaw III. naznaczył drugim fvvoira iynom, i przyltąpił do oblężenia Poznania w R. 1147 (/)•	^
îrn W kilka lat po tym oblężeniu, w R. Ufi Boleflaw IV, nazwany Kędzierzawy, Xiąźę Krakowskie, brat młodfzy W^adyflawa II, zaślubił fobie córkę tego Wfzewołodymira Xiąźęcia Halickiego, imieniem Anaftazyą; a Mieczy Iław Xi ą* £ę Poznańlki albo Wielkopolski, nazwany ftary, brat młodfzy Bolelîawa IV. wziął za zonę drugą? córkę tegoż Xiążęcia imieniem Eudoxyą (ni).
Około ■
r Bill >1 »• iłMfl diniii lim Jim r 1 mm 11 j im unii— mw^lwi '"'w» ■»'" ■■■■■«»■■—*— ~L-	' ' 11 " " r*,n,łT"ri"^~" ' ■■ ....................
(l) Znaydowali fig w tymże Władyffawa woyfku dway inni Xi^zçta Rufcy: Swaiitoflaw, fyn .wielkiego Xi$ żęc-i-a W izewolda Ii, który na ów czas panował w Kiiowiej IzaSaw, iyn Dawida Xi$ż§cia Włodzimirfkiego. Dług', lib: 4. col: 446. Miechov: p. 63. Cronwr: p. 97. Od czafów Boleflawa I, to iefi od R. iorg, Xi^zçta Rufcy, zoftai§c w nieiakiey podległości Królom Polfkiro, obowiązani byli isć za niemi nawoyny, albo na nie ludzi fwoich pofyłać. Krolowie Policy dawali dowody władzy i powagi lwey na Rui! mnieyfze lub wiçklze, iako o-koliczności rzćjdu ffabego lub dzielnieyfzego pozwalały. 1 o fię widzieć daie w ciągu całey Ki (lory i Pol&iey. O bacz także Hartknoclia de Rep: Pol: e dit: Lip]\ 1698. P. 1. p, 18® fiqu: Incombe Abregé Chroń: dc Phift: du Po!: pod rokiem 1182.
(m) Obacz Dług o Iza 'i b'. 5. col: 484 ^ c- Obacz także Pifloryu-fza Tab-.gen: Reg: Pol: in ferip'. rer: Polon: t. 3. p. 149, 150.
Po śmierci Anafiazyi Xiç/.niczki Halickiey w R. IÏ59, Boleflaw IV. poślubił fobie w R. 1160 Helenę, córkg Rosciflawa Xigzçcia i îze-myfkiego. Dług: lib: 5. col: 499. Rościflaw był lynem Wołodara Xi5= żęcia także Przemyfkiego: zbity w Walichowie R. 1215, którego Dłu-o o lz kładnie śmierć pod rokiem 112.Ś; był także bratem Wołodymi» p, Xi§żgcia Swinigrodzkiego.
Około R. liga. dwu Xiąząt braci, których Ociec nie '•> ieft znaiomy, lecz którzy pochodzili bez wątpienia od tegoi1^ Wfzewołodymira, wfzczęli zfobąkłótniąo fakceffyą, względem Xięffcwa Halickiego. Starfzy z tych Xiąźąt, imieniem Mściffaw, wygnany przez młodfzego brata Wołodymira, pro-fił o pomoc Króla Follkiego Kazimierza II. nazwanego Spra. ìviedliìvy:; a Wołodymir wezwał na ratunek Wfzewołda Xią-żęcia Bełzkiego.
Prawie około dwuch wieków przedtym, Królowie Policy nabyli prawa zwierzchności nad Rufią; i fam Kazimierz Sprawiedliwy użył tego prawa w dyfpozycyi Xięftwa Wło-dzimirfkiego w R. 1179 (n). Kazimierz wyciągnął z woy-fkiem ku Haliczowi wR. ii83: zbił Wołodymira z Wfzewoł-dem, i odprowadził Mściilawa do Halicza. Przywrócony Mściflaw naXięftwo, oddał z niego hołd Królowi Pollkiemu, H alici mfes dedit i onem fecere, qui bus Cafimirus Mfcislaum ducem prœ-fecit, acapto ab co jitrejurandò, quod femper in fide & clientela Prin-sipum Polonia futur us effet (<?)• Włodzimierz zaś udałfię do Węgier, gdzie na ów7 czas panował Bela III.
We trzy lata po przywróceniu MściftaWa, boiarowie n,o^ Haliccy, otmwfzy tego Xiąźęcia, pollali do Węgier po Wo-
B i]	łody-
(n) Kazimierz Sprawiedliwy oddał Xigdwo Włodżimirfkie W R. 1179, albo blifleo tego roku, Romanowi, bratu Xigzgt Mściflawa i Wołodymira, o których tu mowa. Obacz Kadłubka na końcu Dłu-gofza. Lips. t. 2, col: 773 col: Sio.
Tegoż Roku 1179, Kazimierz Sprawiedliwy przyłączył1 do Korony Xiçflwo Przemyfkie, wefpół z Brześciem uad rzeką Bugiem. O-bacz Kadłubka col: 77^ Długofza lib: 6. col: 539 Miechowitę p. 71.-
(o) Obacz Kromerap. 113 col: 2. Obacz takie Długofza libi 6. col: 546 - g, i Kadłubka col: 786 & fequ,
Ï2
łodymira. Bela, do któregofię udał Wołody mir, poftał na Ruś fyna fwego drugiego, Andrzeia (j>), pod tym pretextem, ażeby wrzkomo poprzedził Xiążęcia Rulkiego, i utrzymywał iego ftronę w Xięftwie Halickim, o które z nim Mści-flaw Roman, naznaczony od Kazimierza II, chciał fpòr pro* wadzić. A Wołodymira zatrzymano w Węgrzech,
Andrzey opanował Halicz; ofadził zamek garnizonem Węgierikim; kazał fobie wykonać przyfięgę wierności od wfzyftkieh obywatelów, i obiął rząd kraiu pod fwym imieniem. jlurare omnes in vtrba futi < ht git Çcf). Król Bela uwiadomiony o tym fukceffie, roikazał zamknąć w wiezieniu Wołodymira: i ten ieft pierwfzy tytuł, który Królowie Wę-gierfcy mogą przytoczyć, na utrzymanie mniemanych praw iwoich do Halicza, i do tych części Rufi, które należały na ów czas do tego zamku (r).
(p) Starfzy brat Andrzeia nazywał fig Emerykiem, albo Henrykiem. Nafląpił po fwoim oycu Beli III. w R. 1196, albo 1198. Pi-fìoryufz kładuie śmierć Beli III. wR. 1196 a Bonfini i Pray pod R. 1199.
(q) Croni: p. 114 col: 2.
(r) To, co fig mówiło o Królu Beli III, i fynu iegô Andrzeiu, tak iefl: rzecz ważna, iż na dowod oney, należy przywieść Iłowa fa-mych hifloryków, z których iefl wyigta, Kromer powiada na karcie 114, kolumnie 2. Revocai u s Vuladimirus ex Hungaria — atque is, quh à audierat Romanum Vladimirienfem Ducem—\à Cafimiro mijfum Hali-ciani contendere, commentimi, auxilia Ł? reducUoncm à Bela Rege Hun. gar ix petit. Sed— in vinetti a conjeclus ejlj mijjufque celer iter, cum non contemnenda manu, a Bela Andreas filius, qui H alici am in ditionem fuam rediger et. Venienti Andrea — Halicienfes portas arcis aperiunt—? affirmante il h Fuladimirum pone fe Jequi. Occupata arce profitetur—
*3
Nie długo iednak pomïeniony Xiążę Andrzey zoftawaî \v poffelyi Xiçftwa Halickiego. Albowiem Wołodymir zna-lazfzy fpofob ucieczki z więzienia, udał fie z proźbą o pomoc do Kazimierza II. Kazimierz, który świeżo zakończył kłótnią z bratem fwoim Mieczy flawem ftarym, względem fukcellyi Mazowfza i Kuiaw (/), pofiał na Ruś w R. 1188
woylko
non Vuladimiro, fedfibi fe dominium quœjivijfe. Deinde turare omnes in v erb a, Jua cogit; renitente s, vel ciinEantes modo, capit, cœteros arce excludit, magijlratibûs amovet, ac per fuos Hungaros omnia adminijlrat. Crom: p. l\4 col: 2, Obacz Miechov: p. 73-4. Dlug: lib'. 6. col: 553-4 £f Kadłub: col: 790. Kadłubek Ipolczefny mówi: Laodimiro in exilio—-qui a Bela Rannoniarum Rege reftitutionis implorai fubfidium. Illico Rex — regnimi occupât, filium inflìttiti, exulem, ne jit impedimento, vin~ cium ergaflulo in Hungaria includiti Kadłub: col: 790.
Ani Bonfini, ani Turocz, ani Ranzan Hifìorycy Wg^ierfcy, kto'rzy wfzyfcy pifali w XV wieku, nie powiadai§ nic o tey wyprawie Xi§żgcia Andrzeia na Ruś. Rewa, pifarz XVIII wieku, który o tym wfpomina, i który wfzyftko wybrał z hiftorykòw Polflkich, fałfznie powieść tychże hiftorykòw, i przydaie do Halicza opanowanie Wło-dzimirza, o czym niemafz wzmianki wpifarzach Pol/kich, i gdzie panował na ów czas inny Xi§żg, imieniem także Roman. Słowa iego % Bela gejjit bellum adverfus Halicia Rcgem Vladimirum, captoque eu per Andre ani filium fuum, Ducem Hungaria, Haliciœ ducatum occupavit, ipfìque pojfidendum cum Ludomeria tradidit. P. de Rewa de Monarchia, & S. Cor: Reg: Hung: in /crip'. rer\ Hung: Vienna 1746 T. 2. p. 625.
(s) Ta fnkceffya otworzyła fig w R. 1186 przez śmierć Lefzka, iyna Boleiïawa IV, a fynowca Mieczyfława fłarego i Kazimierza II. Obacz Dłngolza lib: 6 col: 555; Kromera p. 113-4. Miéczyflaw pretendował tey liłkceflyi prawem ftarfzeńftwa, a Kazimierz prawem, że był Królem i panem zwierzchnim: ponieważ Xigigta Krakowfcy byli na ów czas razem Królami Polfkiemi.
14
woyflco, pod komendą Woïewody KrakowiMego Mikołaia Herbu Lis, Zbity Andrzey wftępnym boiem, mufiał uftąpić z zamku Halickiego, do którego wpadł, uciekając z pogromu. Otrzymał od zwycięzcy powrot do Wçgier; a Woło-dymir przywrócony do Xięftwa, złożył za fiebie i za fwych naftępców na Xięftwo Halickie, w ręce Woiewody Krako-wikiego, przyfięgę wierności Koronie Polikiey. Nicolai pa* latinus fide liter expéditions perfunBus, cajirum Halicz duci P ladi-mi fio rejfituit, jure jur andò objïvièto, ut tam ipfe-, quant fuccejfùres fui ducibus Polonia [abietti., & in eorum fubjeciione atque oiedientia perpetuò perfeverent (f). Jeft to draga przyfięga wierności i pod-dariftwa Xiążąt Halickich Koronie Polikiey, przyświadczona od Hiftoryków.
3 To pierwfze opanowanie Halicza przez Węgrów, od R. ii&y aż do R. 11885 trwało przez dwa, albo trzy lata: iz o-kazyi krótkiey tey uzurpacyi zamku Halickiego, Bela ML przydał do drugich tytułów Twoich, Króla Galacyi albo Halicza, który widzieć mu dany w R. 1190, przez magiftrato-wych Ja dery, miafta leżącego nad Golfem Weneckim,
Lucy u s', Hiftoryk Dalmacyi i Kroacyi, cytuie pewną konwencyą, uczynioną tegoż roku 119°? miedzy m i alte m Jaderą, niegdyś Dwekra, nadm o rflcim, Dalmacyi będącym na ów czas pod panowaniem Węgrów, a miedzy miaftem Arbą, lezącym na ied ney z wyfpów tegoż imienia, na brzegach' Dalmackich, a na ów czas, iako i teraz, należącym do We-netów. W tey konwencyi, uczynionęy w Jadera, Dalma-towie mówią. Anno MCXC— Jaderœr temporibus Domini nofiri
Bela
~m 1 nTniimiMirifim ninnili riiìn—r ''ti Hi tf iilWi	...... .......w fi-nimm' uni rn 111 - -------'«««1 ..mi- •	1	" B",llV"IIT
(t) Obacz Dtugofza Uh: 6 col: 557. Kadłubka col: 7*90 -1. Bogu-fala ap ud Sommersi': in ferip: ren Sil c's v Lips: 1729? i?32- ^ 2- P' 47» Miechowitę p. 74. Kromera p, 15. coh 1=
15
Bela Deigratid inviiïijfwii Reps UngarU, Dalmati% Croati*, Rum* nec non Galaciœ (V).
Tenże fam Lucyus powiada, że Bela UT. pierwfzy z Królów Węgierlkich wziął tytuł Króla Galacyi. Bda—Rex Galaciajtve Halicid per Andream filium abtentâ, titłdó quoque ej us ut i ąapit (ił'), i podobno pierwfzy to raz także zamek Halicki był pornieizczony w liczbie króleftw.
Jakoż widzieć w rzeczy famey, iż tenże Król Bela III. nie nofił iefzcze tytułu Króla Halickiego vy R. 11Ç4, który ieft pierwfzym rokiem koronacyi tego pana. Kfiądz Pray cytuie pewny akt Beli, datowany tegoż roku, gdzie ten pan bierze tylko tytuły Węgier Ilu, Dalmacyi^, Kroacyi i Ramy : Ego Bela Hungaria^ Dalmati#^ Croati^ Ramœquè Rex (V),
Idąc w górę od Roku 1174 znayduiemy, że Stefan II. dziad fbyieczny Beli II, który panował od R. 111^ do R. 113T, iiolił tytuły Węgierfki, Kroacki, Dalmacki, iako to widzieć w iednym dokumencie tego pana, datowanym R. 1124. Stephanus Colonnini Regi s Filius, Rex lìungarìa, Croati<t atque Dalma-tiœ Çy). a Koloman Ociec Stefana II, który panował od R,
1096
(«) Obacz Joan; Lucius de Regn: Daim: ÇJf Croati in ferip: rer, Hunç: at fup: T. 3. p. 226. Obacz także V Expo fé Pré lim: p, 9. Ta Jv.fi§żka Francuzka Expo fé, czyli wykład poprzedzaiący, pretendine, że Bela III. nofił tytuły Galacyi i Ludoraerii: atoli widzieć z famego dokumentu przywiedzionego w tey kfigżce, a położonego od nas przed oczy czytelnika, że Bela wziął tylko tytuł Galacyi.
ftp) Lucius iako wyżey p. 245. Lucius pifał w 17. wieku. (#) Jerzy Pray Jezuita Anna h Re*: llung: Vindoh: 17Ó5 T. /, P. i. p. 164. Te tylko bierze tytuły Bela III. w R. 1173, 1x79, ugi. Pray iako wyżey p. 169,170. Lucius iako wyżey pK 324.
(y) Lucius iako wyżey p. 187.
16
1096 do R. nif, nie brał także innych tytułów, iako to widzieć wpewnym dokumencie tegoż Króla,pod Rokiem 1104 Ego Colomanus Rex Ungariœ, Croatiœ atque Dalmati# (2),
Dalmacya i Kroacya były na ów czas erygowane w króleftwa od Grzegorza VII. Papieża w R. 107^ dla Swini-mira alboZwonimira, Xiążęcia Słowaków, Dałmacyi i Kroa-cyi. Święty Władyflaw Król Węgieriki, Ociec Kolomana podbił Kroacya w R. a Koloman podbił część Dałmacyi W R. nof Ça).
Bela II. fynowiec Kolomona, który panował od R. 1131 do R. 1141, przyłączył do tytułów Króla Węgierlkiego Kro-acyi, Dalmacyl, tytuł Króla Ramy, podbiwfzy tę prowincyą w R. 1138 (&)• A do tego oftatniego tytułu Bela III. wnuk Beli II. przydał tytuł Króla Gałacyi, który mu dany widzieliśmy w R. 1190-
Rama nie była króleflwem, tak iakò ani Halicz: ieft ta nazwiiko rzeki, która płynęła w Serwii, prowincyi Cefar-ftwa Carogrodzkiego (V). Bela II. podbił ieden powiat Ser-wiij przez który płynie ta rzeka,, i dał mu tytuł kr olefiwa (fity*
Hifto-
(z) Lucius /». 187.
(a) Tenże p. 137. i dàley p. 176,184,
(è) Belarti II— titulis Valmatiœ, Croati#, Rama quoque, qu<t Servi# par s ejï, addi di fie confiât ex privilegio Ecclefiœ Spalatrenfi con-cefib 1138. O bacz Lucyulza iak wyżey p. 205.
(e) Obacz Lucyufza iak wyżey p. 203, 212,-5, Obacz także PJta* tzeìoicz II lir: także in fcrip: rer: Hung: Fi en- T. 3. p. 787.
Rzeka Rama wpada w rzekę Naro albo Nara, która fama wpada do Golfu Weneckiego niźey mia fi a Narona, albo Narenta. ^ ^ (d) Serwia, tyìey prawie wielkości, iak Woiewodztwo Wołyń-fkic3 fama dala czterech, Krdlefìw tytuły Królom Wçgierlkim, to ieft.
I?
Hiftorycy Polfcy powiadaią, że wygnanie Andrzeia z Kięftwa Halickiego w R. 1188» fprowadziło niektóre woyiko-we naiazdy ze ftrony Węgier i Pollkiey} i że ta zatarga była zakończona w R. 1193, przez odnowienie dawnych przy-inierzow, miedzy obu króleftwami, na zieździe, w mieście nazwanym Stara Wieś (V), gdzie Król Węgieriki obowią-zał fię, nic więcey nie przedfiębrać przeciwko Haliczowi: i zdaie (ię także, że przez wzgląd na obowiązki tego traktatu Król Bela III wymazał z tytułów fwoich tytuł Króla Halickiego ,(f)
C	Kadłu-
Ramy, Serwii, Bofnii, i Rafcyi. Prowincyą Serwii albo Serbii, wzięła imie od Serbów, narodu Słowackiego, który ofladł w części ftaroży-tney prowincyi Mezyi,pod panowaniem Cefarza Herakliufza, miedzy rokiem 610, a 641. Obacz Lucyufza p. 61, 76. Obacz także Klu-wiera lib\ 4. c. 16. Jf. 4. editi Amfiald: 1729. p. 464.
Rofnia wzięła nazwifto od rzeki uazwaney Bofina, która wpada do Sawu. Rajcya ma imie także od rzeki Rajca. Obacz Lucyufza
P' 413-	;
(e) Antiquus paguf,toż famo znaczy, co flara wieś,
( f) Cum Hungaris deinde certa pax confiituta, Jìve adeò innovata efi, Łf principimi ipforum congrçjfu apud antiquum paçum, iti Sccpu-fienfi territorio confirmât a: ea lege, ut obliteratis utrinque infimi s, & condonatis invice offenfìs, Rex Hungarorum Udii ci enfi ditione, Rufiîœ omni fie abfiineret-y communes amico s ^ communesque hojìes Ungavi £jf Po-Ioni haberent. Kroiiser p. 116 col: 2. Obacz także Długolza libi 6 col: 566, Kadłubka col'. 797. X. Pray wfpomina także o tym pokoiu, tak iako i Kromer. Obacz Annali Reg: Hung\ Vindob: 1763 P. I. p. 181-2.
Znayduią fię w X. Pray dwa dokumenta, poźnieyfze od tego pokoiu, R. 1193, z których pierwfzy ieft pod rokiem 1198, drugi pod rokiem 1200. Z< pierwfzegq z owych dokumentow, który
î8
Kadłubek, pifarz fpołczefny świadczy, że oba narody odnowiły na ow czas przymierza, które były dawniey miedzy Poliką a Węgrami uczynione, za S. Stefana Króla, a poś-rzednićtwem S. Woyciecha Bifkupa Pralkiego, a potym Arcybilkupa Gnieżnieńlkiego (g). Widzieć w ftarożytney Kronice Węgierlkiey, która fię być zdaie 13 wieku, że o-koło czafow S. Stefana Króla Węgierikiego, góry Karpackie dzieliły Pollkę od Węgier. Ex parte Polonorum ufque ad mont e m Tatur (/>).
Kiążę
drzeia Xi^zçcia widzieć, że ani Andrzey, ani ociec iego Bela III. nie nofił tytułu Xiçftwa Halickiego w R. 1198. Ego Andreas, Belœ Régis filius, Dci grafia Hunçariœ, Dalmati^, Ramœ^ Culmœque Dux. O-bacz Pray P. I. p'. igst. Obaez także Lucyufza iako wyżey p, 254. Z drugiego dokumentu widzieć, że Król Wggierfki Emeryk, albo Henryk, brat ftarfzy Xiążgcia Andrzeia, i który naftgpit po Beli III. w R.1199, nie nofił także tytułu Króla Halickiego. Henricus Dei gratia lîungarix, Dalmati#, Croatiœ, Ramœque Rex. Obacz Pray iak wyżey, p. i§6. Ten dokument ieft Roku! 200.
Ciiîma czyli Cbelmia, albo Chlebna, kto'rey Andrzey nofił- tytuł w R. 1198, był to powiat w Kroacyi. Obacz Lucyufza iak wyżey p. 343, 255 - 6. Andrzey na ow czas był glibernatoremKroacyi i Dalmacyi.
(g) Regi s quoque P arnioni arimi federa ad pcrfeSium redintegra-vit iuxta Sanctorum inftituta. Regi s videlicet Stephani, e? SantfiJJimi Polonorum Patroni Adalberti. Kadłub', coh 797, Święty Woyciech limar! w R. 997.
(lo) Anonytn: hi fi: Due: Hung: in fcript: ver: Hung: Vienna T. r. p. 37. Ten Anonim, czyli Antor bezimienny, był fekretarzem iednego z Królów Węgierfkich, którzy nofili imie Beli.* i zdaie fig, że był u Beli IV. Bela IV naO^pił po oycu fwoim Andrzeiu II. w r. 1235, a 11-marł w R. 1270. Obacz Pray P. I. p. 323- Polacy nazywaig do tych czas go'ry Karpackie Tatrami.
*9
Kążę Halicki Wołodymir, umarł w R. 1198, nie zofta- II9g wiwfzy żadnego potomftwa, a Rada Lefzka białego, który iefzcze do lat zdolnych nie przyfzedł, uczyniła propozycyą, aby przyłączył XifiUvo Halickie do Korony Polikiey. Kadłubek, który żył na ów czas, a potym zoftałBilkupemKra-kowlkim, powiada, że tego także żądali Rufacy Haliccy :j lecz Helena Xiężniczka Bełzka, matka Lefzka (0, otrzymała od Rady, aby to Xiçftwo było oddane Romanowi, bratu Wołodymira, który iuż był Xiążęciem Włodzimirlkim (&).
Xiążę Włodzimirfld flużył Kazimierzowi II, przeciwko bratu iego Mieczylławowi ftaremu 1191 (/); a P° śmierci Kazimierza, pomagał także młodemu Lefzkowi, przeciwko temuż JVÏieczyflawowi ftryiowi wR. H9T (»0. Wziął zatym
C ij	Roman
(i) Helena, Xiężniczka Bełzka, matka Lefzka Białego, Xi^zçcia Krakowfkiego, i Konrada Xi§żęcia Mazowieckiego z którego pofzła linia Piaftow Mazowieckich, zefzła wR. 1526, była córk^ Wfzewołda Xi3Żęcia Bełzkiego.
(k) Ten to fam Roman, któremu Kazimierz II. dał Xigflwo Włodzimierfkie wR. 1179, i którego nominował na Xiçflwo Halickie w R. 1185, Kadłubek powiada, że ten Roman był wychowany na dworze Kazimierza II. Obacz Kadłubka col: 810.
(I) Wfzewołd Xi§ż§ Bełzki Wołodymir Xiążę Halicki i Roman. Xi?żę WłodzimierIki,znaydowali fig w woylku Kazimierza pod Krakowem w R. 1191. Obacz Kadłubka col: 792, Bogufałap. 49, Długo-fza lib: 6 col: 562-3.
(m) Roman Xi§żg Włodzimirlki był w Woyfku Lefzka białego R. 1195, w bitwie pod Mozgaw^, niedaleko Andrzeiowa, w Woie-wodztwie Sandomirfkim. Obacz Kadłubka col: 8io? 8123 Bogufała p. 51-2, Długofza lib: 6 col; 570-3 &C.
so
Roman inweftyturę na Xiçftwo Halickie w obozie Lefzka niedaleko tego miafta, tegoż roku 115*8 (»)• 1205 Roman Xiążę Włodzimirlki i Halicki, umarł wR. 120^, zabity w potrzebie przeciwko temuż Lefzkowi białemu (0):
zofta-
(n) Kadłubek powiada. Romanus Princeps Gallici* per Ducem Lejzkonem inflituitur^obacz Kadłub: col:%i^ Boguf:^. 52 .3, Dług: lib:
6. col: 576 fcqu. &c.
Kadłubek nie m owi czyim fynetn był ten Roman: Długofz ęo nazywa Romanus Mściflawicz, to ieft Roman lyn Mscilïawa. Dlug^ut [tip: col: 572.
Kroniki wydane przez Akademię Petersburfkę, nazywaj go Ro. man Igorowicz, czyli Roman fyn Igora albo Grzegorza. Obacz PEx- -poje préliminaire p. 6.
Według Długofza i Kronik Petersburlkich, Wołodymir i Ro. man byJi bracia. Według Kromera i Stryikowflriego, Roman był fy. nowcem Wołodymira. Obacz Kromera p. 120 col: 2. Stryikowftie. go /. 204.
Rewa kładnie pofadzeme Romana na Xigfìwfe Halickim w R. 1198, 1200, in [cripti ver: Hung: T. fi, p. 627.
(o) Śmierć Romana R 1205,, w bitwie pod Zawicboflem w Worewodztwie Sandomirfkim, w dzień SS. Gerwazego i Profazego, albo 19 Czerwca, ieft wzmiankowana przez Dogufała Bifknpa Poznań-fkiego. pifarza XIII wieku, który fam umarł R. 1253: wfzyfcy Pifarze Polfcy poślednieyfi pośli za tq datę. Obacz Bogufała ap: Sommers: T. II. p. 56. Dług: lib: 6 col: 594-5 &c. Niewiadomo nam, z iakich kfiąg Kroniki Petersburikie, eitowaue w kfiędze pod tytułem l'Exposé yrtlimhiLiire, na karcie 6, powzięły tg wiadomość, że Roman umarł w R. 1212, i ze Haliczanie fkazali na śmierć tego Xi§żęcia. Widzieć w Hift: niektórych Xi$z§t Rufluch otrutych, lub zabitych od fwoich poddanych: lecz tego iefzcześmy nie widzieli, aby ciż poddani mieli karać iwyćfi panów gardłowy śmiercią.
21
zoftawił dwu fynów w drobnym wieku, Daniela i Wafilka albo Bazylego. Xiçftwo Halickie doftało Hę iego fynowcowi Mścilławowi-Mściflawicz, nazwanemu Chrobry, albo waleczny, fynowi Mściiława, o którego otruciu mówiono pod R. ii8Î (/>)•
Rufacy, którzy otruli oyca, zbuntowali Cię też prze- I2Li ciwko fynowi: i znaleźli wfparcie fwey rebellii, w tymże albo famym Andrzeiu, który był opanował Halicz w R. n8f, aok°r° M wygnany z niego w R. 1188, i panował w Węgrzech rX, pod imieniem Andrzeia II. od R. 120
Rufacy Haliccy, wygnawfzy Mściflawa-Mścilławicza, wyflali z proźbą do Króla Węgierlkiego, aby im przylłał woyfko, a fyna fwego drugiego za Xiązęeia (^). Ahdrzey II. miał trzech fynów: Belę, który panował po oycu, pod i-mieniem Beli IV; Kolomana i Andrzeia. Wyftał zatym An-drzey II do Halicza fyna Kolomana, i kazał mu, aby Cię tam koronował na Króleftwo Halickie (r). Zdaie fię, iż ceremonią koronacyi od prawił Arcybilkup Strygońfki, i że Cię to działo w R. 1214. Znayduie Cię wRayiialdzie lift Króla Andrzeia II, do Papieża Innocentego III, bez daty wprawdzie,
lecz położony pod R. 1214, w którym Król Węgierfki proli Papieża, aby chciał delegować ArcybilkupaStrygońlkiego,na odprawienie koronacyi Kolomana w Haliczu. Widzieć także w tym liście, że Król \Vęgieriki iuż brał tytuły Króla Galacyi i Ludomerii. Andreas Hungaria, DalmatiCroati*, Ra* tnx, Service^ Gallicia, Ludomeriœque Rex (V).
Długofz,
(p) Obacz Kromera p. 127 col: 2.
(tf) Obacz Dług: lib: 6 col: 604.-(r) Tenże, tamże;
(s) Obacz Raynalda Annales Ech T. XIII. *4 an: 1214. N. §.
32
Dingofz, pierwfzy ze znaiomych Kronikarzów Pol-ikich, mowi o tey koronacyi Kolomana, o którey nayda-wnieylì hiftorycy Wfgierfcy nic nie wfpominaią (f). Powiada on : że Koloman udał fię do Halicza, z zoną fwoią, albo zaręczoną fobie Salomeą, córką Lelzka białego : Sub eodern, quo ingrejjus e fi Haliciam tempere, [s in Reçem Haliciœ inungi SJf coronari, Regemque vocari & intitulari G aliciuxorem fuam Salomeam Reginam procursvit («).
Znayduie fię w tymże Raynaldzie lift Papieża Hono-ryufza III, pod datą fzoftego roku papieftwa iego, co przypada na rok 1222, w którym widzieć, że Koloman był koronowany Królem Halickim (V): znayduie fię w tymże pifa? rzu ieden dokument Boleflawa wftydliwego, albo V, fyna Łefzka białego, w którym on nazywa Królową Halicką fio* ftrę Saiomeę, wdowę na ów czas po Kolomanie i mnifzkę: pro incolumitate gensrojœ noftrœ genitricis Ducijjœ Grzymislavœ & no-
Jtra,
col: 1692 p. 215 col: 1. Obacz także Praya P. I. p. 204-5. * ?Expofé pré' ïim\ w dowodach N. 1. p. 1 - 2. Raynald wybrał ten lift ex libro pri-vilegiorum Romana Eclcjiœ. Po tym czafie, kiedy Łacinnicy opanowali Carogrod w R, 1204, Andrzey II. opanował część Serwii, która fig teraz nazywa Bofnię, i przyłożył tytuł Króla Serwii do drugich Iwo-ich tytułów. Obacz Luciufza iako wyżeyp. 413.
(t) Ttirocz, Bonfini, Ranzan, wfzyfcy trzey pifai-ze^ XV. wieku nie wlpominaig nic zgoła, ani o tey wyprawie Kolomana na Ruś, ani o iego koronacyi w Haliczu.
(u) Obacz Dług: lii: 6 col: 604, który kładnie koronacyi Kolo« mana i Salomei pod R, 1208.
(\v) Obaez Raynald a T. XIII. ad an: 1222 Nro 42-3. p. 295 col: 9. Obacz PExpofê préliminaire w dowodach N* 2 p. 2-3. Raynald wzi^i ten lift (X epijlolis Hswrri lib: 6.
ftra, & ingenua conforti? noftrœ Cuneçundis — & interventu venerabilis fponjœ Chrijłi., germana fororis, videlicet Salomea, quondam G alatiti Regina (x). Tenże fam dokument, który ieft roku i2^y, przywodzi iefzcze koronacyą Kolomana na Kròleftwo Halickie: i widzieć dobrze można, dla czego ten Xiążę nofił tytuł Króla Gaiacyi albo Halicza; nie widzieć iednak zgoła przyczyny, dla którey ociec iego Andrzey II wziął tenże tytuł, a tym barziey iefzcze, dla czego przydał do niego tytuł Króla Ludomerii albo Włodzimirlkiego.
Włodzimierz, wielkie Xięftwo, i więcey niż iednyrn wiekiem dawnieyfze od Halicza, nie było zgoła pod iego de-pendencyą: a Mscifîaw MściUawicz, wygnany z Halicza przez poddanych wfpartych Węgrami, nie miał nawet prawa do Xięftwa Włodzimirlkiego. To Xięftwo należało prawem fukcefFyi do Daniela i Wafilka, obu Romanowiczow, albo fynow Romana, nie zaś do Mścilława-Mśeiiławicza, który był ich fynowcem, i którego ociec nigdy' nie był polTefo-rem Xięftwa Włodzimirlkiego.
Koloman nie opanował także Włodzimierza, który leży od Halicza mil około czterdzieftu. Nie widzieć nigdzie, aby ten Xiążę Węgierlki, wziął inny zamek prócz Halicza: a Kròleftwo Halickie nie było, bez wątpienia, więkfze od Kroleftwa Ramy.
jakążkolwiek miało rozległość to nowe Króleftwo, Koloman nie był iego ani długim, ani fpokoynym poffefo-
rem.
(x) Obacz Raynalda T. ią. ad an: 12$$. u. p. col: 2. Widzieć tenże fam dokument w Prayu P. I.p. 297- 8-
Ta Królowa wftspiwfzy do zakonu S. Klary, umarła w klafzto-rze Skalfkim, nie daleko Krakowa w R.ji268, Bafzko kto'ry kończył Bogufała aj?: Sommersi: T, 2. p. 77, i Długofz lik 7, col: 784.
24
rem. Tenże fam Długdfz, który pierwfzy opifał te przypadki (j/), powiada: że to królowanie w Haliczu zatrwożyło Xiąźąt Ruikich, i że koronacya Kolomana odprawiona iprawąBilkupówŁacińfkich, nabawiła boiaźni bilkupów Greckich, w Haliczu famym, o fwôy obrządek (2).
Boiarowie Haliccy podnieśli bunt przeciwko Koloma-nowi, tak iako uczynili przeciwko Mściftawowi-Mściffawi-czowi. Przyzwany nazad Mściffaw od buntowników, a wfparty od Ladymira Rurykowicza, lyna Xiążęciaj Kiio-wikiego, także od Rościflawa Dawidowicza, i od drugiego Rościfława Mściflawicza, którzy fię ftawili ofobiście} pr»y pomocy też woylk, wfzyftkich innych Xiążąt Ruikich, wyciągnął ku Haliczowi, zniolł Węgrów pod tym miaitem, i obiegł zamek,
Koloman, który fię tatli zamknął, doftałfię w niewolą
z żoną,
(j) Kadłubek, zmarły w R. 1123, lecz którego Kronika kończy fîç na przypadkach zdarzonych pod R. 1202, nic nam nie zoflawil względem całey tey fprawy Kolomana. Bogufał Biikup Poznań/ki zmarły w R. 1253, i Bafzko Kuflofz Poznańfki, który kończył Kronikę Twego Biflcupa aż do R. 1271, nic także o tym nie wfpominai^. Anonym, czyli Autor bezimienny, Archidyakon Gnieźnjeńflci, który pifał około końca XIV. wieku, żaeiney też nie czyni wzmianki. Dłu-go(ż Hiftoryk XVI. wieku mówi o tym bez wątpienia, id§c albo za pifarzami Polfkiemi, którzy nie dośli wieków nafzych, albo za Kronikarzami Rufkiemi,
(z) Qua res Ruthsnorutn animos, fluxam fuapte fidem habentium, « Cohtnano, cum eis inconfultis confetta coronatio faerit, ita alienavit & in odium atque irritationem perduxit; portendentibiis coronationem ipfam, & ritus ipforum generis extsrminum effefturam; omnes itaq\ in Colomanum cęnfpirarunt. Dług: Uh: 6 col; 604»
35
z żoną, i zafôany był do zamku TorczOco, a Mściffaw-Mści-ffawicz powrócił do Xifftwa Halickiego (4). To wzięcie w niewolą Kolomana wyświadcza lift Papieża Honoryu-fzalll, pifany do Andrzeia w R. 1222,0 którym wyżey była wzmianka. Słowa Papiefkie fą: cafu finifłro accidit Regem ipfum, cum fponfa &pluribus aliis viris nobilibus, a tuis hoftibus eapturari, 5iT tamdiu extra regnimi ipfum mancip&los detineri donec (bf
Długofz świadczy, że Król Wfgierfki otrzymał wolność dla Kolomana, po dwu prawie latach więzienia, obie-cuiąc, że fyn iego trzeci Andrzey weźmie za żonę Mary% córkę Xięcia Mfciflawa MfciSawicza: i że ten Xiążę obo» wiązał fię oddać tey Pani Xięftwo Halickie w pofagu (c), Jeft wzmianka o tym maryaźu w tymże liście Papieża Holi oryufza III, lubo on do lkutku nie przyfzedł. Król Wę-gieriki, pod czas fwoiey wyprawy do Paleftyny w R, 1217, poślubił fynowi fwemu nayftarfzemu Beli, córkę Cefarza Greckiego Teodora Lafcaris, który miefzkał w Nicei (d)\ i w tymże czafìe zaręczył młodfzemu fynowi Andrzeiowi córkę Leona Króla Armenii, w nadziei, że fyn iego naftąpi po Leonie na Króleftwo. Traktat ślubny był zaprzyfiężony od obu Królów, a potwierdzony przez Honoryufza III (e)
D	który
(a)	Obacz Dług. Izb. 6. col' Ć04-5. Dłtigofz powiada, że z o* kazyi zwycięftwa nad Węgrami pod Haliczem, Mfciftaw Mfcifla-wicz nazwany był Chrabrym. Niewiadomo left, gdzie był zamek T orczfko.
(b)	Obacz ten lift w Raynakłzie ut fup. T. 13. ad an. 1222, Nro. 42 - 3. p. 295. col 2: także w kn^żce pod tytułem V Expofê ■préliminaire, iako wyżey, i w dowodach Nro 2. p. 3-3. Znayduie lie także w Prayu p. 218-9,-
(c)	Dług: lib: 6. col: 610-6ir.
(d)	Obacz Praya P.I.p, 215, 215, 216, 21$*
(e)	Obacz Praya P. I. p. 213, 215, 21$,
26
który niechciał dyfpenfować Króla Węgierfkiego od u-czynioney przyfięgi (/).
Koloman wygnał iefzcze raz Mfcilîawa z Halicza; 1222 co fie podobno ftało około Roku 1222. Długofz powiada", że Mściffaw tegoż roku, albo naftępuiącego umarł W Torktt (f): atoli po śmierci iego, znowu Koloman b^^ł wygnany z Halicza przezDanielaRomanowicza, brata ftry-125-5-, iecznego Mfciflawa: zdaie fię, iż to fię ftałó w R. 1225- (b'). Koloman nie po wrócił więcey do Halicza; i zdaie fię także, żenaukoienie żalu iego po utraceniu korony, dał mu o-<jiec Andrzey gubernią Kroacyi i Dalmacyi, na które wziął inweftyturę około Roku 1230 i 1238 (*').
Umarł ten Xiążę w R. 1241 z rany, odebraney w bitwie, która Król Ândrzey II przegrał z Bathem i Kayda-nem, Carami, czyli hetmanami Wielkich Tatarów, tegoż roku
(f)	Obacz lift Papieża Honoryufz# III. cytowany wyżey. Oba«z
także Praya ut fup. 216-7.
(g)	Obacz Długofza lib: 6 cel: 623. Obacz także VExp: Prelim: p. 7. Długofz, tak iako i Kroniki Rulkie, kładna to powtórne wygna-nie Mściflawa pod R. 1218. Mściffaw wygnany od Węgrów z Hali. cza nie był wnukiem Romana, iako mówi text Francuzki kfi^ż-ki l'Expofe, a'e iego fynowcem. Text Łacinlki, przytoczony w po-mienioney ' kfi|żce świadczy, Kodem anno Ungavi ciiciunt Mfcislaum Mfcislavuiiim nepotetn H-omani. W tym texcie ìscpos znaczy (y jo u ca nie zaś wnuka: ponieważ Mściffaw Mściflawicz byt fynem Mściffawa, brata ftarfzego Romana i Wołodymira, a fynowcem Romana.
(b) Obacz Długofza lib: 6. col. 637-8 & col: 633. Obacz Stryi-
kewfkiego p. 221 & 225.	^ r	_
(i) Obacz Lucyufza ut fupr: p. 583 264. Praya P. I. p. 241 a
f/251.
*7
gożrcku 1241, w Węgrzech nad rzeką Saye, niedaleko Peft: nie zoftawił żadnego potomftwa (A), a prawa iego, ieśli których nabył do Halicza, ze śmiercią iego koniec wzięły.
Y te to ią przypadki hiftoryczne, na których fię fun-duią mniemane prawa Korony Węgierfkiey do Rufi.
Od oftatniego wygnania Kolomana, około R. 1225V Xieftwo Halickie zoftawało w pofTefyi, pod tym tytułem, a nie pod tytułem kroleftwa, Xiąźąb Rufkich, bez żadney podległości lW?gromł ani żaden z Krolow, lub Xiążąt Węgierikich tentował opanować kiedy ielzcze to Xię-ftwo: było zatym one w pofTefyi Xiążąt Rufkich aż do początku 14 wieku, ktorego czafu wefzło przez fukceffyą d» domu Xiążąt Mazowieckich.
Mowiono wyżey, że w R. 1225-, Daniel Romanowicz wfzedł w polTefyą tego Xięihva ; Daniela wyzuł roku naftępuiącego 1226' jzafław Xiążę Kijowlki, który oddał Halicz Michałkowi* albo Michałowi Xięciu Swinigrodzkie-mu (/)., Zdaie fię, iż ten Michałko był fynem Wfze-wołda - Światoflawicza, dawnego Xięcia Kijowlkiego (w).
D ij	Świno-
fA) Tbom: Arcbid: Spalaniu fsrip: ver:Hung:utfup: Tf^.p. 610..* Dług: lib: 7. col: 685. Lucius ut fup: p. 563-4. Pray: P. I.p. 259. Łf p. 265-6. Obacz także Tablice Genealogiczne Królów Węgierikich in fcrip: ren Hung: ut fup: T. /. p. 763» Koloman pogrzebiony w Węgrzech w Czalzma, czyli Ciafma, w Kościele Dominikanów.
Tbom: Arcbid: Spalat... Dług: ut fup: Archidyakon Spalateńfkj, pifarz 13 wieku, nazywa Kolomana Królem,,bez przydania iakim. Co-lomanui Rex. ut fup: p. 604, 610,
(l) Długofz lib: 6. col: 633. Stryikowflu p. 221,
(m) Wfzewołd Swiatoflawicz Xżg Kijowlki, wygnany byl z te-
28
Swinogrod, czyli Zwinogrod,1] zamek nad Dnieftrem, m Podolu, wyżey Kamieńca, około czterech mil od niego, a o dwadzieścia od Halicza, miał fwoich Xiążąt włafnych, znaiomych od R. ii26, czyli od iednego wieku («).
Około R. 124V, Halicz był w poffefyi Wafilka, brata I2^ Daniela, który trzymał na ow czas Kijów (o); widzieć iefzcze tego Wafilka Xiążęciem Halickim w R. 1267. (p), Po śmierci iego, doftał fię Halicz pod panowanie Leona, fyna Daniela, a fynowca Wafilka (f).
Daniel Romanowicz fyn ftarfzy Romana, jnweftyo-wany,iakośmy mówili, na XiçftwoWiodzimierfkie przez Kazimierza II, R. 1179, a na Halickie przez Lefzka białego W R. 1198» zabity pod Zawichoftem, w bitwie przeciwko temuż Lefzkowi W R. 1205-, był Xiążęciem Włodzimier-fkim, prawem fukcefiyi po fwoim oycu. Po fpuftofzeniu Kijowa , i podbiciu Rufi przez Tatarów w R. 1240 (r), Daniel opanował fzczątki tey ftolicy, i naywyżlzą władzę
na Rufi
go Xigftwa przez Mściffawa Romanowicza, z linii Smoleńflciey w R> 7212. Michał fyn tego Wfzewołda byt fam XifŻ£ciem Kijowfkim około R. 1240. Obacz Desguignes T.I. P.I.p. 309.
(n) Długofz lib: 4. col: 425. Stryikowlki p. 184. obacz pod No-t§ (i).
(0) Stryikowfki p. 276. Koiaîowicz Hift: Lity: P. L Dmtijci o p. 92.
(p) Stryikowfki p. 293. Koiaîowicz iak wyżey p. 12g. Obacz także Długofza lib• 7 col; 782. Rok śmierci Wafila iel> niewiadomy.
(q) Stryikowfti p, 295,
(r) Desguignes iak wyżey p. 309. May erb: Voyage en Mofchovic trad: du latini Leyde 1688 in 12 p. 224. Obacz także Długo Iza lib: 7. col; 670, To co fig nazywa Molkw?, podbili Tatarowie w R. 1237.
____ 29
na Rufi, za pobłażaniem Tatarów: a w R. 1246 otrzymał godność Krolewfką od Papieża Innocentego IV, któremu obiecał przyiąć obrządek Łacińfki, i wprowadzić go do fwych krajów , albo przynaymniey przyiąć unią z Kościołem Łacińfkim. Opifon, Opat Meflańlki, Legat Papieża Innocentego w Polfzcze i w Prufiech, koronował Daniela, pod tytułem Króla Rufkiego: Rex RuJJU, w R, 1146, w Drohiczynie, co fię teraz nazywa ziemią Chełmfką, gdzie ten pan uftanowił fiedlifko fwego panowania (7). Papieże erygowali cztery Kroleftwa w tym wieku. Innocenty III dał ten tytuł Bulgaryi, prowincyi Ćefarftwa Greckiego, którego ftolicę trzymali na o w czas Łacin ni cy (t\ i Xię-ftwu Halickiemu. Honoryufz III dał go Rafcyi, części Serwii, prowincyi także Ćefarftwa Greckiego (u). Inno* centy IV dał go Rufi w R» 1246, a Litwie R. 12*2 (}»).
Tegoż
(s) Długofz lih 7 col: 705-6. Obacz także Raynaida Tomi 13.' ad An: 124? n. 90 & ad an: 1247 n. 29. zdaie fię, że Daniel założył fobie fiolicg w Drohiczynie, ażeby fię umknął daley od Tatarów.
(t) Lue: ut fup:p. 403. Innocenty III. dał tytuł kròlewfki Iwa-nikowi albo Janowi Gubernatorowi dziedzicznemu Bulgaryi na miey-fcu Cefarzòw Greckich. Łacinnicy opanowali Carogrod R. 1204. Innocenty III fiedział na Papieflwie do roku 1216.
(u) Luc: ibid: Gubernator Serwii, któremu Honoryufz III. nadał tytuł Króla Rafcyi, nazywał fię Stefanem. Ten Papież fiedział na fiolicy Rzymflciey od R. 1216 do roku 1227. Tegoż także czafu An« drzey II. Król Węgierfki opanował drug§ czpć Serwii, ktòrey wziął tytuł krolewfki. Luc; ibid.
(\v) Długofz lih: 7. col. 723. Obacz także Raynaida Tomi 14* ad an: 1255. w. $7-8. Koiałowicz powiada, że Mendog był koronowany na kioieftwo Litew&ie w Nowogródku Lit. Koj al: P.Lp.jy.
30
Tegol: famego wieku Przemyflaw przywrócił tvtul Króla Polfkiego w R. i29f.
Panowanie Daniela ztąd tylko w hiftoryi ieft znaio-me, iż on nie dotrzyma! Iłowa Innocentemu IV (*), a Ta-tarowie z Ru% plondrowali i fpuftofzyli fąfiadzkie Pol-iki prowincye (jj/). Umarł Daniel w R. 1266, zoftawiwfzy dwóch fynow Leona i Romana (2).
Leon
(x) Obacz lift Aîexandra IV. do Króla Daniela w Dług: lib: 7. eoi: 779-80 i w Raytialdzie Tom: 14 ad an: 1257 N, 26-8. Długofz powiada, ze oryginał! tego liftu znaydował fig za iego Gzafii w Archi-waeh Krakowfkicb. Długofz pifal w pigtnaftym wieku.
(y) Obacz Długofza ad an: 1259 62.
(z) Bafzko Kontynuator Bogufała apud Sommer-, Tom: II.p. 76. Dług: lib: 6 coli 779.
O tym to Danielu pilarze Wggierfcy powiadaj, źe fig znaydował na koronacyi Krdla Beli IV. w Belgradzie w R. 1285- Według
l Expofe prelim; Keza pilz§c o tey ceremonii świadczy» in qua Dux Haliti# vajfalitio obfequid equum regiunt fummo, reverenti ci duce~ bat. Obacz tę Kfiążkg p. 7.
Dwuch także innych hi (lo ryków Wggierfkicbt świadczy o tym przypadku. Bonfini powiada in ea célébration? Colomanus dux deci A' ratuî enfem prœtulit. Daniel Rutbenorum Princepî equum per reverenter egit* Bonf.ni Colmi 1690 p. 205 col; r. <S? Turocz—Rex Bela co-ronatur efi — Colomana Duce fratre ejusdem enfem regalem ad latur ipfius honorifce tenentey Daniele vero duce Rutbenorum equum ejus, an* te ipfum fumma cum rever enti a ducente„ Turocz ut fup: Tl I. p. 149.. Turocz i Bonfmi nie mowig o tym zgolą, aby Daniel miai prowadzić konia Kro'la Beli na znak hołdu. Koloman, o którym mòwia ci pi-farze iefl ten fam, ktdry był koronowany Królem Halickim w R. 1214. Wref/cie hi fio ryk Keza nigdy nie był wydrukowany. Kfiądz Pray mdwi, ze Symon de Keza pila! pod panowaniem WładyUawa V. na*
Leon naftąpił po oycu, ale tylko nofił tytuł Xiążęcia Rufi (a).
Temu to Kiąźęcia przj^pifuie fię fundacya miafta Lwowa, gdzie 011 fobie założył miefzkanie, i które potym zofta-ło ftolicą Rufi (b).
Około tegoż czafu czterech tylko liczy % Xi|źąt Ru-fkich. Leon Xiąźę Rufki, którego widzieć także z tytułem Xiąźecia Włodzimirfkiego i Kiiowfkiego (c): brat iego Roman, który fię zdaie, źe wziął w podziale Łuck: Swarnon albo Swarmir, brat ftryieczny tych Xiąźąt, któremu fię do-ftało Xiçftwo Drohickie w ziemi Chełmfkiey (/); i Wafilko ich ftryi, który był iefzcze pofleforem Halicza. Stryiko-
wlki
zwanego Kuman, ktdry umarł w R. 1290 albo 1299. Obacz Praya P. I.p. 332. Nota (e) Tenże Pray, który pifze także o koronacyi Beli IV. nic o Xi§żgciu Danielu nie wfpornina.
(a)	Stryikowfki p. 295. Widzieć Leona z tytułem Rutbenorum Dux W traktacie pokoiu zawartym miedzy Czechami i Węgrami w R. 1271. Kroi Wfgierfki Stefan V. zawierał w tym pokoiu ze ftrony fwoiey Królów Franeyi y Sycylii, Cefarza Greckiego, Xigż§t Polfkie-go, Bawaryi i Rufi &c. Obacz Praya P. I. p. 331. także Kronikę XV. wieku, wydrukowany na końcu Kadłubka we Gdarifku 1749 in fol: p. 41. Widzieć tam Leona pod imieniem Dux RuJJiœ.
(b)	Kromer />. 171 £0/: 2» Stryikowfkijp. 205. Dopiero pod Kazimie-ìzem Wielkim Lwów otoczony zoftał murami około R. 1350, tenże fam Ki dl zbudował tam dwa zamki, które dotgd iefzeze widzieć. Dłu-golz lib: 9. col: 1092. i coli 1163.
(c)	Kojałowicz P. I.p. 127. & p. 150. Stryikowfki p. 295.
(à) Obacz Stryikowfki ego p. 291.4. Kojałowicza P. I.p. ji6. Swarnon urodził fig z córki Romana Xi§żęcia Włodzimir£kiego i Ha-iickiego. Obacz Balzka, który kończył Bogufała ap. Sommetsb; T. II. p. 71, Jeft jeden Drohiczyn na Rufi, w kraiu, który fig nazywa te-
S2
wlki powiada, źe po śmierci Wafilka fwego ftryia, kfcórey rok ieft niewiadomy, Leon przyłączył to Xiçftwo do fwego działu (/).
Leon Daniłowicz, czyli fyw. Daniela, znaiomy ieft w hiftoryi zaboyftwem Wolftynica, czyli Woylielka, wielkiego Xiąźęcia Litewlkiego, fyna Króla Mendoga, w roku 1267 w Włodzimierzu (/), i wtargnieniem do Poliki na początku panowania Lefzka czarnego, także przegraniem bitwy pod. Goślicą, w Woiewodztwie Sandomirfkim, o dwie mile od 3280 Sandomirza 3 Lutego, 1280 (j). Rok śmierci Leona ieft niewiadomy, iako ani to , iesli zoftawił lyna, czyli nie (b)*
1200 Widzieć iefzcze w Hiftoryi , że Rufacy pIondrowaH ziemię Sandomirfką W R. 1300, który był pierwfzym panowania Wacława Czecha j wfzakźe niewiadome fą imiona tych
raz ziemią Clieïmflq. Obacz RzeWiifkiego dzieje Foiïkie {króconc, we Lwowie 1766 p. 179. pod R. 1246. także mappg, iol&§ wydany przez Folino.
(i) Stryikowfki p. 29^
(f)	Obacz Stryikowfkiego p. 293.4: Kojafowicza P. I. p. 127 fequ: Obacz także Dlugofza lik 7.f. 782. Dhigoiz naznacza dzień tego zaboyftwa 3 Grudnia,
(g)	Długofz lih: i, col: §2Q -î.	. ^	^
(h)	Wiadomo ieft, że Leon miał żonę Konftancyą Królewnę Wfgierfk^, córkę Króla Beli IV. ObaczPraya p. 3.3.1. Długofża lib, 7. col: §77. Konftancya była fiolką XÇunegundy i Jolanty, z których pierwfza była za Boieiïawem nazwanym wflydliwy, Xi§zęciem Kra-kowfkim, druga za Bolefïawem nazwanym pobożny, Xi§żęciem Kali-fljim. Widzieć w Długofzu, że wfzyftkie te trzy Fanie były Wdowę i Zakonnice wSandeczu, w WoiewodztwieKrakowfkiiii wR» I2S7' bacz Długofza< iako wyżey Uhi col; 847.
r33
na tych Xiaiąt, którzy natey wyprawie przywodzili (i'). Znayduie fię i to w czafie ; nieco poźnieyfzym 1320, że 1320 Brześć nad Bugiem, Chełm, Włodzimierz, Łuck, Kijów, Perejaflaw były w mocy Litwinow (A).
Boleflaw Xiąźę Mazowiecki, fyn Troydena Xiąźęcia 134® Mazowieckiego na Warfzawie, i Maryi Xiçzniczki Rufkiey, wftąpiwfzy na Xiçftwo Rulkie, przez fukceflyą po matce (j/J) panował na ow czas we Lwowie.. Niewiadomo ieft, w którym czafle Boleflaw wftąpił na to Xiçftwo (m): wlzak-ze ten Xią% Laciufkiego obrządku, umarł otruty od Ru-
Ei	faków
(i) Dtugofz lik 9 co h 896 Kromer p.- 185 col: r. (k) Kojałowicz P I. p. 251 fequ. Stryikowfki p. 347,, Gedy* min Wielki Xiążg Litewfki opanował tg- część Rufi R, 1319, i 1320.. Xiktóry panował na ów czas w Włodzimierzu, nazywał figWolo-dym ir. Zgingł pod Włodzimierzem w bitwie przeciwko Litwinom» Xi§żg Łucki miał irnie Leona, a Kiiowfkł Staniflawa..
(I) Kromer py 207 col: 1.. Obacz także Pifioriufza fcripti rsn Fol: Tabi Gen: T. UL p. 165- Anonym Archidyakon Gnieźnieńfki, pilarz tego wieku,, i który żył pod Kazimierzem Wielkim, powiada, że Boleffaw nafl§piłf po fwoim wuiu,. Âvunculuï Jerzym Xigzgciu, eałey Rufi, totins reçu Rujfw Dux ap. Sommersb:: T. II. p. 97. Jerzy,, wuy Bolefiawa i matka iego Marya mogli być potomftwem Leona Danilo wicza, który brał także tytuł Xigfìwa całey Ru fi, albo' naywyż°-fzego Xigzçcia Rufi., Obacz Stryikowfkiego p. 309,
(m) Rzecz do prawdy podobna, że Jerzy Xiążg całey Rufi, albo Xżę naywyżfzy, po którym naft^pił Boleflaw Xi^/e Mazowiecki, umarł około Roku. 1320, właśnie w ten czas kiedy Litwini wpadli na Wołyń,, dla oderwania bez wątpienia tey prowincyi, od fukceflora Jerzego." ponieważ ten fukcefior był na ów czas zatrudnionym u-gruntowaniem fwego panowania na Rufi Lwowfkiey. która fig ^daie; ii należała do Jerzego,, iak dawnicy do Leona»-

34
fakow Greków w dzień Zwiaftowania Panny Maryi, 'to
leit Marca 1340 we Lwowie; nie zoftawiwizy potom-
itwa («); a Kazimierz Wielki który panował w Polfzcze
od I333 wlkrzefił prawo zwierzchnie Korony fwoiev nad Kufię,	•.
SZCZE-
Dfugofz, w którym fię znaydtiîe wiele rzeczy fzczegulnych o Ru-fi, i których nie dotfaie wiele od podbicia tego kraiu przez Tatarów w K. 1240, aż do obięcia przez Kazimierza Wielkiego wR. 1340, podobno nie znalazł Kromkarzdw Rufkich na tg epochę, co czyni przs« rwę jednego wieku w Hi Pt o ry i Ruflkiey.
(n) Długolz libi 9. col: 1057-g. Ten oflatai pifarz powiada: ze Rufacy obwiniali Boleffawa, iakoby chciał odmienić ich obrządek. Bo-lesluo (quem Rut heni unanimi ter fibi in ducem ćjT Dominum fufcepsrunt^ per toxicum mterempto, qui legem af jidem ipforum immutare nit e ba-tur. Ąnonym ut fupr. Mówiono iuż wyżey, ze ten Ancnym ieft pifarz fpołcześny,
35
SZCZEGULNE WIADOMOŚCI
O
HALICZU I WŁODZIMIERZU
CZĘSC 11
^°^ie iniaginowflc, aby na początku rsP^I	wie^u Rus była taka, iako ią widziemy te-
raz, albo iaka być mogła przed podbiciem ob-
fzernych tych kraiòw przez Tatarów na początku 13 wieku.
Nie mieli na tym dofyć Tatarowie, ze 'podbili Rufa-ow, ale fpuftofzywfzy wielką część kraiu tego , z ludzi go telzeze wycieńczyli.
Daie fię widzie!- w Hi fio rykach Litewlkich, źe Iw czafie opanowania Wołynia i Xiçftwa Kijowlkiego] przez
cześć Rufi kk	?Cia L,tewfl<ieS0 w R. 1319 i 132®
częsc Kufi, ktoia fi| rozciąga na wfchód Dniepra, i która
rtkfrJlwV* 1Îpocząwfzy od Perejaflawa, i
fltipmn • "e Z' na' 01? y to miafto, ku rnorzu Azof-JKiemu 1 czarnemu były bez miaft i miefzkańców.
E 'j	Część
-vfl p ^ ^Ut0r ^ rExt"fe préliminaire myli fię, mniemaiac, \ì to: «Ii Kus czerwona, co nazywamy maij Rufij. Obacz tg	4.
35
Część, która fię ciągnie na zachód Dniepra, nie Ie-piey była zaludniona. Na prawey tey rzeki ftronie, niźey Kiiowa, fam tylko w tym czaiie był zamek Kaniów, około piętnaftu mil od Kijowa odległy; a trochę niźey, o dzie-iiçé mil prawie od Kaniowa zamek Czyrkaflyod Tatarów opanowany, w którym Baflkak, czyli Officyer Tatarlki, na odbieranie od Rufakow daniny poftanowiony, przemieszkiwał (/>)•
W górze nad rzeką Ros, ieden tylko znayduie fię zamek Biała Cerkiew, takoż od 'Tatarów wzięty, z którego oni około r. 1330 przez Xiążęcia Olgierda fyna Giedy-minowego byli wyrzuceni Qj\
Refzta
Imie małey Rufi bardzo iefi: niedawne, i famey tylko części za Dnieprfkiey dawnego Xigflwa Kiiowfkiego ffużące, którą Polacy U-krainą Mofkiewfką zowią, a Mofkale od końca przefzłego wieku trzymaj.
Jmie Rufi czerwoney nie ieft także flaro żyt ne; a przynaymniey zenie u dawnieyfżych, iak i6go dopiero wieku, Pifarzòw znayduie fię. Za czafów Kromera, pod tym imieniem zawierano Wdztwa Bełzkie i Rnfkie. Crom: Polon.edit. Colon. 1589. p. 4%i col. 2. Staro-wolfki Dzieiopis l7go wieku rozciągnął toźimie do Woiewodztw^Wo-łyiilkiego, Podolfkiego, Bracławlkiego i Kiiowikiego $taro\volJki j?qL ap. Mitzler Varfav. 1761 p. 449.
Nie można wiedzieć, dla czego ta część kraîu była nazwana Ru-fią Czerwoną, ani tego, czemu druga czgść Rufi nazywa fig Rufią Białą, a trzecia Rufią Czarny.
(p) Koiaîowicz P. /. p. 260, 578-9- Stryikowfki p. 35o, 375 - 6. Obacz takoż Sarnick: defcript: Polon: ad câlc. Dług: Lipf- T. 2. coli 1894 #owo Czerkafiy.
(a) Kojalowicz p. 289- Stryik: p. 376. Rosiefl ieclna z rzek Województwa Kiiowfkiego; płynie na zachód Dniepra, i wpada do niego wyzey nieco Kaniowa.
Refztakraiu, który fięteraz zowie WoiewodztwemKi-iowfldm i Nową Serwią, częścią przedtym tegożV/oiewodz-twa będąca, a potym oderwana, równie iak Woiewodztwa Bracławlkie i Podolfkie, aż do rzeki Dniefter albo Niefter dawniey Tyras, takoż częśc południowa Wołynia, obfzer-ną przedtym były puftynią, na którey żyżnych paftwilkach trzody Iwe Tataro wie pafali (r).
Częśc południowa kraiu, który fię teraz nazywa Wo-iewodztwem Ruikim, górom Karpackim przyległa, Dnie-ftrem oblana, nie mniey od tych zdobywców ucierpiała. Ziemia, albo Xieftwo Halickie, fplondrowana w r. 1264, 1281, 1289, do fzczętu w r. 1300 była znifzczona, którey potężne miafto Halicz, częśc obywatelôw wyciąwfzy, częśc W niewolą zabrawfzy Tatarowie znifzczyli (/).
Kray Halicki począł fię zaludniać pod rządem Bole-flawa Xiążęcia Rufkiego, z linii Mazowieckiey, przez ofady które ten Xiążę z Mazowfza na Ruś fprowadził (r). Taki był ftan tych kraiôw, które Kazimierz Wielki przyłączyć do Króleftwa Polikiego umyślił.
Po śmierci Bołeflawa, zafzłey, iakośmy wfpomnieli, 2f Marca 1340, natychmiaft Kazimierz na czele Twego domowego woyfka z przednieyfzemi pany Mało-Pol-
fkiemi
(r) Obacz Stryik; p. 376 &ca Ta to ieft część Rufi w 13 wieku fpuftofzona, którą potym przezwano Ukrainą, czyli pograniczną krainą, i która przy końcu dopiero 16 wieku poczęła fig zaludniać pod panowaniem Stefana Batorego.
(s) Okolfki Rut flor; p. 65, 69.
(t) Z ofad Polfkich na Ruś {prowadzonych naydawnieyfze f§ te, które przyfzły z Mazowfza. Rufaćy dotąd Polaków tam ofia-dłych, równie iak tych, którzy fig tam przenofzą, nazywaj Mazurami.
Idem! i z ich milicyąpod Lwówpodftąpił i w obozie pod tym miaftem, od znacznieyfzych Boiarow Rufi do Lwowa naie-Przy^çgç wierności przyiijł. Toż famo otrzymał w tymże roku przy końcu lata od innych rniaft i zamków, które pofiadał Bolefław, miedzy któremi znayduie fię Halicz. Te miafta i zamki fą: Przemyśl, Sanok,~ Teuftan, Lubaczów, Trembowla («); to ieft, iż w tey części Rufi, w czafie inkorporacyi fwoiey do Poliki, znaydowało fię ośni zamków i miaft czyli miafteczek Xiçzçcych, z których liczby Lwów było ftołeczne. Wteyźe famey części, Rufią albo Woiewództwem Rulkim właściwie nazwaney, widzieć teraz czterdzieści miaft albo miafteczek Królew-fkich, z których wie^e ieft z zamkami, nie licząc zaników, miaft i miafteczek do Szlachty należących, których nie równie więkfza ieft liczba (»*
Tegoż
(u) Dlug: lik col: 1057 -9. Krom: p. 207. Stryik; p. jg'g. Neugek Hifircr: Pol: Hanovi œ 161# p. zoo. Mówiono wyżey, że podobno
Kułacy w ten czas wydarli Polakom Przemyśl, kiedy wlzczgłyfięzamie-izania w Polfzcze po śmierci Kazimierza iprawiedliwego w R. 1194-
('li?) Kazimierz dla zagonienia Rufi od naiazdów Tatarfkich, wymurował dwa zamki we Lwowie, co tez uczyni! w Haliczu, Trem-
bowli, Lubaczowie i Fu (lanie. Otoczył także murami miafta Lwów,.
Sanok, Krofno, Przemyśl, Obacz Anvnym: Archiâ: Gnefn" api Sommer s hi
T. z. p. 98. Kromer:p, 220 col: 2. Dług: lik y. col: 1163-4. Pufte te-
go kraiu pola rozdał na Panów i Szlachtę, która fig z nim na tey wy-
prawie znaydowała, i która tam Polskie oiady zaprowadziła. Obacz
Stryik: Sarmat: Europ: ap: Mitzler T. I. p.. 5.7 - g. Obacz takoż Niefiec^
kiego Kor: Pol:pod tytułem Tarnowfkû Buczacki <3cc.
Lud całego Woiewodztwa Rufldego zmiefzauy ieft z Polaków i
Rufaków; wfzyftkie miafta zaludnione fę Polakami, i wfzyfikie fzla.
chockie tego Woiewodztwa familie rodem f§ z PoIM
39
v. , r'Z°i r°k" T34° Kazimierz uczynił z Jawnuta W. Xiązęciem Litewftim i z brackiego Kieyftutem i Lubar-erri Xi^zçtami, oraz z ich fynowcami ferzvm, ivneni Kr» ryata, i drugim Jerzym, fynem Narymunda, pokoy dwu letni,,z przyczyny ziem Bełzkiey, Chełmlkiey, Brzelkiev nad Bugiem, Wiodzimierfkiey, Łuckiey i Krzemienieckiej które w poffêfyi tych Xiąxąt zoftawały (x■). Bełz i Chełm
na za-
W Rok«„fa Kazimierz założył we Lwowie Bilkuptfwo Łacin-
ń S°r 9d' "3'' ^rom:P- 21T> ktdre Król Ludwik prze-mofl do Halicza w R. ,578, poftarawfzy fi, o podwyźfzenie aa Arcy-
b.flcupflwo To Arcybifkupftwo znowu byJo do Lwowa przeniefio-ne za Jagiełła około r. 1412.
(x) O-bacz Kromera pA 207 col. 2. Kojalowicz hifi: Lito: P. I p 304 hu. Kromer powiada, iż za iego czafòw znaydował fi5 tego \L k atu oryginał w archiwum koronnym w Krakowie. Mamy nadzieie, , . a7r? Wld/!CC te" traktat, p0 wyiściu trzeciego tomu Dogiela, Co-
ftkn cn<\ .atlCl^ktoregopjerwfzey części ma fig znaydować wizy.
o, co fig tycze interefow Poliki z Xiçftwem Lit.ewlkim. Tenże Kro-mei świadczy, ze po złożeniu Jawnuty Wielkiego Xi§źęcia przed». paleniem tego pokpm, Olgierd na%ca iego ten traktat p^twier-
f A iW?fZAC ^gtaLitewfcy w tym traktacie wzmiankowani po-fiadah. Kiey Uu Xi^zg Trocki ziemię Brzefkęnad Bugiem 1 Chełmfka-Lubart Włodzimirikę, iŁuckę albo Wołyńfką: Jerzy fyn Koryata Xia! z? Nowogrodzki w Litwie, Krzemieniecką i PGdolfk§, która iefzcze była Puft§ a przynaymmey nie miała żadnego zamku. Stryik;„ Z
w &	Mozyriki ^ J'A:
k'e\ C'olia!"' dw!>y Xl?zSta przyjęli chrzefi iCbrześcia.'.(k3 podłuo ob-rządku Greckiego wiar?, aby fi? poddanym fwym przypodobali albo
w £? y- ' T 0trT •	i L,lŁiut Łyli fynami Gicdymma
w. Xijzjcia, a Jerzy ,edea ! dnigi tegoż W.X.^cia wnukami.
4°
na zachód Buga, a rBrześ<5 nad Bugiem leżące, były zabrane Połakom od Rufakow około śrzodka iedenaftego wieku (j)
Te ziemie, przy końcu tegoż wieku, 'odebrali nazad Polacy, i one Xiążętom Włodzimierlkim pod obowiązkiem hołdu Koronie Polfkiey oddali (z)
Iiitwa znowu te ziemie Rufakom zaiechała (a)»
Kazi*
(y) Długo fż. pod R. ioio lik 2 coh 159* Znaydtiie fię tam w>-raźnie, iż. Brześć nad Bugiem należał w ten czas; do Polflu. Obacz tate» ze Stryik:p.. 159, 160 i Kromer p. 48 col: 1. Stryikowftu świadczy, ze po śmierci Króla Mieczyfîawa II- w r. 1034, Jaroflaw IV Xi§żf i-iowfki wiele opanował zaników Polfkichr kraiòw po nad brzezui Buga zachodnim;, że zabrał tego krain Lilie Czkane o w,, a na ich miey-
fce Rufkie po wprowadza! ofady,
(2) W R., 1074. Kotefîaw I! oddal ziemie Cftełmffc?ï Bełzk? Igorowi czyli Grzegorzowi; Xi^zgein Włodzimierlkiemu,. który mu. przyfîggç wierności wykonał, tak. za te. ziemie, iako też za^W to zi~ mierni;. Obacz T)iug. lik col 273;: a w r.. 1123 Boteffaw III fez ziemie. i pod tymże obowiązkiem oddal drugiemu Xi|żęciu Wiccizi» mierfkiemu nazwanemu Jaroflaw.. Tenże lik 4.- col. 415. Krom. J>. 8
col, r.	. c
Bolefîaw II. 0 cîzyfkaï Brześć nad Bugiem około R. 1070; widzieć to mia fio pod panowaniem Polïki w R. ioy4- Dług: lik 4. col 32b.. Tenże Brześć zofławal iefzcze przy Polfzcze za Kazimierza ^ prawicowego wR. ng2.. Tamże lik,6y col. 546. znayd'uiefię, że Rus opanowała ten zamek, dopiero za panowania fwego> Xi^zgcia Romana, w cza fie niedoroffivch lat Lcfzka białego około R- T2,oo..
(a) Litwa odebrała Brześć Kułakom około i2r7rzaniedoroflych lat Lefzka białego.. Koiał: PJ. p., 58 -62.. Stryikowfkip 227. Zdaiefię; iż Litwa na początku dopiero czternaflego wieku, wzigîa Chełmu^ > Bełzk| ziemig, tegoż czaili, którego Wołyń i Kiiow opanowała.
4*
Kazimierz do innych fwych tytułów, przydał tegoż czafu tytuł Rufi, albo Pana dziedzicznego Rufi, iako ilę pokazuie pod r. 1346. Nos Çajtmirùs Rex Polonia, ncc non ter-rdrum, Sandomiriœ, Sifadice, Lancici#, Cujaviœ, Pomerania , Ruj]iœq$ dominus hœres (b).
Pokoy do dwóch lat z Xiążętami Litewfkiemi w Ï340 ^ zawarty, zdaie fię iź był w nailępuiących leciech odnowiony; przynaymniey żadne miedzy dwoma pańftwami, aż do r. 1349 nie zafzły nieprzyiacielfkie kroki (c). Wfzak-źe w tym ezaîii przeciągu chcieli Tatarowie poprzeć fwe prawo do Rufi, od Kazimierza IV zdobytey; będ%G do tego wezwani od niektórych Rufakow, upadku wiary fwey obrządków, iak mówią, boiących fiç, a mianowicie od Daizka, któremu Kazimierz rząd ziemi Przemyfkiey poru* czył, i od Daniela Kiąźęcia Oftrogfkiego na Wołyniu (d). Jakoż wpadli na Ruś r. 1344. z niezmierną ludzi liczbą, y cały ten kray aż po Wiiłę ku Sandomierzowi przefzli, Ka-
F	zimierz
(b) Vol. Leg. 1 ,p. 2. Tenże fam tytuł daie fig Kazimierzowi w traktacie miedzy nim, i Karolem IV. Cefarzem, w Pradze R. 1356 zawartym. Cafimirus Dei gratid Rex Poloniœ cf c. RujJiœ0necnon Graco* viay Sandomiria, Siradis, Lanciciot, & Pomerania terrarum ac duca° tuum daminus & bares. Obacz du mont T. I. P. IL p. 235.
Od Kazimierza W. Królowie Polfcy We wfzyflkieh fwych aktach nieprzerwanie tego używali tytułu.
{c) Litwinowie zpuiiofzyli Prufy w R. Ï342, a Kawalerowie Krzy-żaccy Litwg w 1343 do którey woyny bynaymniey lig Kazimierz Król nie miefzał. Z tey Kazimierza niewinności łacno wnieść można, iż pokoy w 1340 miedzy Polli;5 i Litwę zafzły, był przedłużony.
(d) Dafzko, quern Cafimirus Rex Capiteneatui c5" terra Premi« slienji prefecit, ŁŹ Daniel de Ojłrog helium SJ? rebelliGncm coquebant. Secreti* ita nuntiis ad Tartarorum Imperatorem mijjis7 déclarant Gì-
42
źimierz dofyć miał na przefzkodzeniu im przeyścia przez tę rzekę. Tatarowie obrocili fię ku Lublinowi, zplondro-wali tę ziemię, powrócili z wielkim mnoftwem niewolników (V). Pokoy z Litwą trwał aż do R. 1349, kiedy Kazimierz wtargnął z woyfkiem do tey części Rufi, którą. Xią-źęta Litewfcy na ów czas trzymali.
*349 Wfzyftko to Król odebrał, co tylko pofiadali ci Xiąźę-i3f° ta: Bełz, Chełm, Brzeźe nad Bugiem, Włodzimierz, Łuck, Krzemieniec i Podole, i wfzyftkie zamki garnizonami pol-ikiemi ofadził, wyiąwfzy Łucki, który zoftawił Xiąźęciu JLubartowi, z tym warunkiem, aby pod hołdowniczym Korony Pollkiey zoftawał prawem (/); z tym wfzyftkim nie długo Cię ciefzył Kazimierz z pofTefyi tego nabytku. Roku naftępuiącego 13^0, Lubart y Kieylìut wfparci Tatarów posiłkami, a faworem Rufaków, do wfzyftkich tych zamków fzturm przypuścili, i do poddania fię garnizony Polfkie zniewolili. Wołyń, Podole, ziemie Bełzka, Chełm-lka i Brzelka, znowu pod moc i panowanie Litwy po-
My (£)•
Kazi-
fimirum Poloniœ Regem in recenti tempore terrai Rujjiœ, qui but tributa, pendebant, Gccupajfe, iurisq-, fui fecifìe, cf omnes dativas & tributa,, qu& Tartari s cedere Jole bant, ujurpdjfe. Dług: lib: 9. col: 1071. Obacz takoż Krom. p. 209. col: 1-2, Bieliki edit, Varfav. ijÓĄp. 192 (<?) F>łngr ut fup, col. 1072 £JV.
C/) Kromer p. 211 col. 2. Dług: lib. 9 co/. 1678. Koja?. P. I. p? 314-5. Ànonym: Arcbid. Gnefn. ap. Sommerìb. T. 2. p. 98. Koiałowicz twierdzi,źe Podole było 11a ów czas pod rządem Galiolda pana Lite-wlkiego, z ramienia W". Xi§żęcia Olgierda, który wydarł tg prowin* cy§ Teodorowi Koryatowiczowi bratu Jerzego Koryatowicza, który iuż był poffeforem w r. 1340. Obacz Koiał: P J. p. 303 4.
(gj Kromer p. 212. Dług: lib: 9 col: 1092.5 i Anonym: ut fup:
F- 9S.
43
Kazimierz chcąc powetować tey ftraty, wezwał na pomoc Ludwika Króla Węgierlkiego, fieftrzeńca fwego 3> naznaczonego na tron Pollki od r. 1339 naftępcę (£), który iuź fiedział na tronie Węgierlkim od r. 1342.
Ludwik w R. 13s1 przyprowadził Wuiowi fwemu niektóre woylka, i razem z nim na Wołyń udał fię. W potyczce, którą Litwinowie wydali w tym marfzu, Kieyftufc Xiąźe Trocki w niewolą wzięty, a woyiko zwycięzkie aż pod fam Włodzimierz pomknęło fię, i zamek ten obiegło. Pierwfzy to iefzcze raz widziano Węgrów [pod Włodzimierzem: wyprawa ta Ikończyła fię na wzięciu tego zamku do którego Kazimierz garnizon fwóy wprowadził; po uftąpieniu iednak obu Królów, Kieyftut, który umknął
F ij	z obo-
([h) Kazimierz owdowiały po pierwfzey fwey żonie Annie Xię-żniczce Litewfkiey, córce Gedymina W. Xi§żęcia, 2g czerwca 1339 zmarfey, niemałe żadnego fynn, umyślił naznaczyć po fobie naftępcę tronu, ieśliby mu zeyść przyfzło bez potomka płci męfkiey; iakoż na zieździe itano'w w Krakowie mianym, wybrał fieftrzeńca fwego Ludwika, fyna pierworodnego Karyberta, albo Karola Roberta Xi§żęci> Andegaweńlkiego i Neapolitańfkiego, a Króla Wggierikiego. Lu-cłwik ten urodził fię z Elżbiety Xiçzniczki Polfluey, córki Władyftawa Łokietka a (ioAry Kazimierza. Traktat względem tego naftępfiwa był podpifany w Wifegradzie w Węgrzech w miellęcu Lipcu, tegoż famego roku 1339. Obacz Anonym: Arcbid: Gnejn: ap. Sommersb: T.J. p. 166. Dług: libz 9. col: 1055-6. Turocz in feript: ren Hung: Vien;-T. I. p. 166. Pray P. 2. p. 48 &c.
Nie znayduie fię w prawdzie ten Traktat, z tym wfzyftkim na« mienia fię o nim w aktach poślednieyfzych, iednym Króla Ludwika R. 1152 o którym niżey mówić będziemy; w drugim flanów Wegier-flcich R. 1355 w mieście Za'doch. Obacz Dog? Cod. Dipi. Reg. Pol. T. /. p« 33- 9. Nro2, Anmymus aibo pifarz bezimienny Arcliidyakon Gnie«
44
z obozu Polaków, i Lubart, znowu opanowali Włodzimierz, I plondrowali Ruś aź do Halicza, a Pollkę aż do W% (*)• Ka tym fię zakończył cały tey expedycyi fukces.
O tey to wyprawie Króla Ludwika, iako fprzymierzeń-ca Kazimierza w R. 135-7, mówi Archidyakon Kikulewfti, w Turoczu nie wymieniaią roku. Powiada on: ze Ludwik wziął w niewolą Wielkiego Xiąźęcia Litewikiego, którego ten pilarz nie wymienia, i że nie wypuścił go z niey, aź póki od niego nie odebrał obietnicy pollufeeńftwa i wierno-ści (A).
Hiffco-
znienfki autor wfpołżyigcy, twierdzi, iż mocy tey mnowy Kroi Wf-gierfki obowi^zał fię dać pomoc Królowi Polfluemu na odzyfkanie Pomeranii o cl Kawalerów Krzyżackich ąp. Sommersi), ut fup. p, 101 U*c. i en od Króla Wggierfkiego obowiązek przyięty, nie był 113. przefzkodżie, Kazimierzowi do uśpienia Pomeranii Kawalerom Krzyżackim przez traktat wKaliizu r. 1343 zawarty.
Wrefzcie Kazimierz na ów czas, kiedy obierał tronu po fobie naftępcg, miał tylko dwadzieścia dziewięć lat, bgd^c urodzony 1310, a iego_ naftgpca urodzony 1326, miał trzynaście. Kazimierz miai poty m dwie zony.
(i) ivojaî: P. I.p. 316319. Kojałowicz powiada, ze Kazimierz zawarł nowe zawiefzenie broni 13535 że wielki Xi§ż§ Olgierd i Xi§źg Kieyfrut uczynili zadość obowiązkowi temu, lecz że tegoż roku Lu-bart wpadł znowu do Rufi Lwowfkiey i wyciął miafto Halicz. Kojaf. ntfup.p. 319-320,
(k) Obacz Wykład poprzedzający, i Turocza ut fup: p 189. Text Łaeinfki Archidiakona Kikulèwfkiego: cœterum contra Lithvanos cbri-fl i ani s ciT maxime regno fuo Ruffia infultantes, perfonaliter cum exer cifu copiofo —- pvoficifcens (Lud o viens) terris ipforum cf tenutis in magna parte deva/iati s, duce eorum capto, Jed in continenti Jibi promijfum |U [1 délitât e & obedimtia facicutc, liberato féliciter ad Hungayiam cfl
45
Hiftorycy Polfcy i Litewfcy świadczą, ie Kieyftufc wzięty w niewolą, obiecał zoftaó Chrzescianinem, i nakłonić do tey wiary braci fwoich, których było fześciu; źe po tev obietnicy trzymano go wolniey w więzieniu, z którego ufzedł(/).
Ta wyprawa Ludwika na Wołyń, zdaie fię iż przywio I3f2 dła lia pamięć Węgrom dawne ich i nietrwałe fukceffa w małym Xiçftwie Halickim, i dała pochop pretenfyom do
Rufi,
reverfus. Możnaby wierzyć tey powieści, że Król Ludwik woiował w Litwie i że podbił to Wielkie Xigftwo pod inoc Królów Węgier-
Ikieh.
W refzcie zważywfzy cokolwiek dotfd hiftoria podała wzgl§« dem Rufi łacno pozna czytelnik iak nie wielkiey ieft uwagi ów Ar-ch idy a kona Kikulewlkiego wyraz regno fuo Ruffa zdaie fig, iż ten Archidyakon pifał na końcu 14 wiekn, abo na początku 15.
(I ) Dług: lib: 9 col: 1093. Kojał: P. I.p. 317. Stryikowfki p. 397. Obacz także Miechowitę ap.Pifłor. T. zp. 156. Ten ieft text Długofzat z okoliczności wzięcia i ewazyiKieyfluta: CajtrnirusRex habens in fut folatiiim Ladovictim ffungariœ Regem Ducem Kcyfluthonem in quodani cert amine ca fi s & flratis Litbvanis, cœpit. Qui cum omnibus fratri-bus Lithvaniœ ducibus & fuis terris, fe fidem Chriftianam & baptifna fufeepturum jure furando promittens a Regibus comiter & honefle habitus e fi-, fed violato jur amento Reges deludens mòti s tempore effuçit? Długofz lib. 5> col. 1093.
Bracia Kiey fìnta byli; Olgiert Wielki Xi gżę Litewfki, Móntfìt Xzg Kiernowfki i Słonimlki; Narymund Xżę FiiiHti i Mozyriki; Ko-ryat Xzg Nowogrodzki w Litwie; Lubart Xżę Włodzimirfld i Łucki. Jawnnta złożony z Wielkiego Xiçfiwa, na ów czas Xż§ Zaflawlk. w Litwie. Obacz Koiałowieza P. I. p. 28 .
Kfi^dz Pray powiada, że fam Król Ludwik w bitwie wzi^ł w nie-W0I5 Xcia Kieyftuta: pomieniony Autor cytuie Mjechowiufza, to ieft
4«
od w5rSnania ^iążęcia Kolomana z Halicza W roku 122?, to left w przeciągu około fta trzvdzieftu lat niewiedzieć, aby Królowie Węgierfcy mówili. Znayduie fif w Sommersbergu, pifarzu Sląfkim ig wieku ślad tranfa-kcyi, uczynioney roku naftępuiącego po tey wyprawie 1^2 rmedzy Ludwikiem Królem Wf|ierftim iTazImierLem Królem Pollk.m względem Rufi. Ta tranzakcya nie znay-
Wa^\Polfkich' ani w Wçgierfkich (m): fam tylko tytuł ,ey zoftał, o którym Sommersberg mówi ze go przekopitował z pewnego rękopilma: Index Hier arum Regnorum HungarU £f EohemU ut & Ducat,h Silefi* CT diploma, ri» nojtro Poloni# (V); flowa tego tytułu fą;
Luda»
Miechowitę lik 4cap. 19. Obacz Praya P. Ilp. 35.7. Lecz Miecho-wita o tym nie pifze. Miechowita mo'wi tak iak i DJusofz. Obacz x eciowitg libi 4 cap. 19 ap. Pi fior. T. II. p. 156. Kfì^dz Pray nie mò-wi lediiak o mmemaney przyfiędze wierności wykonaney Królowi Wggierlkiemu od Xcia Litewflciego.
(m) Ten akt nie znayduie fig w archiwach Pollkîch nie widać go zgoła w Dogielu, lubo on wydal wlzyfikie te, które zaizfy miedzy Pollk^ a Węgrami, nie muli też znaydować fig w Archiwach Wg. gićr(kich, ponieważ Autor d expose préliminaire cytuie tylko tytuł wyjęty z Sommersberga. ObacztgKfiężkg w dokumentach, n. 3^.3.
(n) Znayduię fig w tym inde xi e tytuły 57 aktów miedzy Węgrami a 1 oifk^ od r. 1552 do r. 1540. Obacz Sommersberga na końcu T. II. in Mantijfa Diplomatum p. 81-5.
Znayduię fig w Dogielu T. I. 72 akty miedzy temiź Kròlefiwa* mi uczynione w tymże czafu przeciągu; lecz niektóre z tych, których fig znaydui§ tytuły w Sommersbergu, nie znaydui'3 fig" w Dogielu: z tych liczby ieft akt 1352 o którym tu mowa, obacz Dogiela T, Lp. S7> *47»
4 7
Ludovicus IJungarU Rex, donat CafimiroRegi regnum RuJJiœ, hac cbnditione, quod, fi Kex Poloniœ prohm mafculam fufceperit (o) tum filius Regi/, acceptis centum millibus florenis, Hungaris Regi cedere Ruffia tenebitur, fin vero Cafimirus absque prole mafcula decejferit^ Rg* gnam Ruffia ita quemadmódw t ćiT Polonia devolvetur fecundum priora patta ad Regem Hungarix, Dan w Budzie w oktawę wielkanocną 135-3 (p').
Nie można wiedzieć zupełnie, czego chce Autor tego tytułu; ponieważ nie widzieć w nim iafno, który z tych dwu królów obowiązywał fię przez tranfakcyą, którey dany był ten tytuł, do płacenia drugiemu 100000 dukatów za Rus. Owfzem uwazaiąc, ftarozytne i nieprzerwane prawa Polaków do prowincyi Rufldch; z których niektóre nawet złożone były z uzurpacyi Xiążąt Rufkich w dzierżawach Koronnych; uważaiąc odebranie części tych prowin-cyi Tatarom, i nakłady woien, które Kazimierz utrzymywał przeciwko Litwie i tymże Tatarom z okazyi tych prowincyi, tudzież które miał lefzcze utrzymywać dla odzywania refzty; uważaiąc inne wydatki na rożne ofady, założone przez tegoż Króla, oraz panów i fzlachtę Polfką w
Rufi
Drugi Tom Sommersberga wydany iefi w Lipfku 1730.- Pier-Wizy Tom Dogiela wydany w Wilnie 175g.
roj Kazimierz miał na ów czas drugą żonę, wkroczył naprzód w malzenftwo z Adelaydg córką Henryka LandgrafFa Heikie^o, po-ion§ o îe w r. 1341 ale z ni§ nie mielzkaf. Po śmierci tey Pani zmar ey wr. 1350, w r. nafigpuięcym Kazimierz ożenił fig z Jadwigą vOik§ Henryka V. Xcia Gtogowfkiego, która go przeżyła.
M * •/ ^S°mmersberg ftript. rer. Silefmcarum na koiicu T. IL in an tjja Diplomatum p. gì. Ten dokument który fig tu przywodzi położony ìeft w expo fé préliminaire w dowodach Nro 3 p. 3. dla u-iundowama praw dworu Wiedeulkiego do Rufi,
48
Rufi Lwowfkiey (?); uwaźaiąc utraty ; które Kazimierz poniofì, z os<azyi nabycia Rufi, uftfpuiąc Janowi Luxembur-ikiemu, Królowi Czefkiemu, praw korony fwoiey do wię-kfzey czçêci Szląfka Traktatem zawartym w Trenczynie 135"3 (r) a zoftawuiąc Pomeranią. Krzyżakom traktatem Kalifkim R. 1343 (x) • uwaźaiąc nakoniec poflefyą aktualny Rufi Lwowfkiey Kazimierza^ zdaie fię rzecz do prawdy podobna, ze to raczey Król Polfki, który obiecywał Ludwikowi, Królowi Węgierlkiemu fieftrzeńcowi fwemu 100000 dukatów, za iego pretenfye do Xiçftwa Halickiego. Jakoż W rzeczy famey widzieć to w akcie poślednieyfzym Króla Ludwika, iż ten pan miał fummę obiecaną za Ruś, iako za dług należący fobie od Kazimierza.
I3ff Ten akt Ludwika Króla uczyniony był w R. 13ff llowa iego fą : Nos Ludovicus Dei gratta Rex Mungavi#, vobis Sereniamo Principi Domino Cafìmiro, eadem grafia Polowrum Regi Illufori, avuìu culo noftroprœdileclo, afumimus.promittimm &jpondemus,quod debi* tum quo nohis ex occajione Regni Rutkenorum tene mini. quod ant e a re-cognovijlis, & fuper quo medi ant ibus literis veftris rnbis exi/litis obli-gali, a vobis non repetemus,nec vosimpetere intendimus fuper ipfo, donec pojfejjìonem pacificam feu dominium,prout predecejfores noftri habuerunt, ębtinsre valueritis regni pranotati\ [ed cum il lam obtinueritis Dea
àUCBy
(q) Mowìono wyżey w notach, że Kazimierz Wielki kazał naprawie zamki drewniane Rufi Lwowfkiey,- że inne nowe pobudował, pomurował; że opalał murami wiele miaft, iże tak on, iako inni panowie i fzlachtayna których podzielił ziemie pufleRufkie, wprowadzili tam wiele ofad Poifkich co nie było bez kofztu. Obacz wyżey notg pod litery (li?).
(r) Obacz Dum ont T. I. P. IL p. 150.
fy) Obacz Dogiela T. IV. p. 6%fqu. Nrç 6z,-
49
duce, volmrn ut deUtum ipfum plenarie pvmt tenmïni perfolvatis' Dan w Budzie 24 Stycznia 135-5- (?).
Summa zatym pieniężna, którą Kazimierz ob owiązał fię wypłacić fwemu fieftrzeńcowi,, za iego pretenfye do Rufi, futnma o którą idzie w tym akcie, lubo % ona w nim nie wyraża, i którey wypłacenia obiecał Ludwik czekać, poki Kazimierz nie odzyfzcze refzty Rufi, była według wfzel-kiego podobieńftwa fumma 100000 dukatów, która fię wymienia w tytule aktu 135*2 wyżey cytowanego.
Znayduie fię, także tytuł tego aktu pod Rokiem W fummaryufzu, albo Index Sommerberga: ale ten tytuł nie wyraża dokładnie contentimi tego aktu. Tytuł aktu tego w Sommersbergu ieft w tych iłowach; traufumptum literarum tetnarum Ludovici Régis Mungati# jub nomine JanuJjii Doéïoris decrc-torum decani V Cmcellarii Craeovicnjìs in forma vidimus. Primis litteris premitt.it Ludovicus Rex non repctiturum fe debitum^ quod Gi-fimiro ratione tegni Ruff a dtbi bat, priufquam idem integrarvi tjufdem régni pojfeftmem adeptus fuerit. Buda 24 Januarii A. D. 1355 (ti). Czytelnik widzi bez wątpienia, iż to nie ieft, co mówi akt Roku 1357. X. Dogiel położył tam tytuł, który wyraża dokładniey contentum tego aktu: iłowa tytułu przy wiedzionego od X. Dogiela fą: Tranfumptum trium literarum Ludovici
fi	Regii
a———.—---- — _ ■	____________
it) Dogiel T. 1. p. 37 Nro 1. Jeftto kopia z oryginału tegoż ro-ku 1355, pierwfzego Września, widymowana przez Januiza ze Strzel, cow, nazwanego fuehy wilk, herbu Grzymała, Kanclerza i Dzieka-na Krakowfkiego, Doktora dekretów, w przytomności Piotra i Woyffawa Podlkarbich Krolewfkich i Ar chi wi fio w, a pod pi fana przez Jakuba z Faczanowa, klervka Krakowfkiego i Rifarza: X- Dogiel wydal Ì3 çx Au-tospupha jub Jìvillo cwitatis Crarovienfis.
(u) Smmrsfarg. T. a. ut fup.p, £1.
5®
Régis Hunguri* fub nowinę Januffii Doiïoris dccretorumr Accani Cancellarti Cracovienfis in for ma vidimus editum. Primis literis pro-mittit ludovicus Rex non repetitumm (e debitum quod ei Cafmirus ra-none regni Ruthenorum debebat, priufauam idem intégrant ejufdemre-gni pojfejîonem adeptusfuerit.. Buda d. 24 Jantiarti A. D,. 1355 (}&)• Tytuł aktu 135:2 w Sommersbergu podobno takmoże być mylny, iako tytuł drugiego tego aktu I3T5*
W tym drugim akcie Ludwika r. 13^ uważać można, że wyrazy w których Król Węgieriki mówi do Króla Pol-Ikiego: donec pacificam pojftjjionem feu dominium, prout prœdecefiorei vejlri habuerunt ebtinere valueritis regni prenotatis ieft to wyznanie formalne Króla Węgierlkiego praw naywyżfzey zwierzchności Korony Polfkiey nad prowincyami Rulkiemi. Uważać można iefzcze, że w tym akcie Król Wçgieriki nie bierze tytułów Króla Galicii i Ludomerii (*),.
>■ Nie wiadomo ieft, ieśli ten dług 100000 dukatów wy** płacony był Królowi Ludwiko wi czyli nie., Kazimierz, któremu
Ąi>) Dogicl T. l.p.yj Nr o 1.. Drugi akt, o którym mowa w tym» tytule ścigga fię dò handlu folnego w Polfzcze i w Węgrzech; a w trzecim Ludwik obiecuie przyprowadzić fam albo poflać Kazimie» xzowi? przeciwko Litwie, znacznieyiz^ kwotę woyfka, niżeli ta,, ktoi§ przyprowadzić w r. 1351». Drugi z tych aktów dany ieft także w indzie w dzień nawrócenia S. Pawła; to ieft 24 Stycznia tegoż roku, to ieft pod t^ż famą datę, iak ów, w którym ieft mowa względem długu za Ruś. Jeft podobienflwo, że Kazimierz obiècaì fwemu fieftrzenco-wi 100,000 dukatów raczey za woyfko pofiłkowe, niżeli za uznanie pretendi do Ru fi', które, iako widzieiny dofyć, na niczym były u-fundowane.
(x) Jeft iefzcze Akt Ludwika Króla względem Polfkiey, w którym ten Król nie bierze tych tytułów Nos Ludovicus Dei gratta Hun-garisPiloni* Dalmatiœ Rex, Jeft; to przywiley, którym Ludwik, iu/
___________ . . ...........51
remu zoftawaîo w r. 1357 odzyfkać różne prowincyeRufkie, opanowane przez Litwę, wziął pod moc fwoię r. 1366 kray, który fie teraz zowie Ziemią Chełmfkąi Woiewodztwami Bełzlkim, Wołyńlkim i Podol&im. Zoftawił Bełz Jerzemu Synowi Narymunta, który był w iego poffefyi, przydał do niego Chełm, i odebrał przyfięgę wierności i hołdu Koronie Polikiey. Zoftawił Krzemieniec z Wołyniem i Podolem Alexandrowi fynowi Koryata, bratu Jerzego fyna Koryata, o którym namieniono wyżey O'), odebrawfzy od nie-go także przyfięgę, ofadził iednak garnizonami Polikiemi Włodzimierz i Łuck (z). Jeft podobieńftwo, iź ten dług wypłacony był po roku 1366} ponieważ nie mafz wifcey o nim wzmianki w traktacie, który oba Królowie zawarli razem w Budzie r. 1369, i w którym fię mówi, iż oni ułożyli pierwey różne interela. W tym traktacie r. 1369, którego oryginał Wfgierlki znayduie fię w Polfzcze, Ludwik nie bierze także tytułów Halicza i Włodzimierza, biorąc tylko Wfgierlki. Ludovicus Dei G. Rex Hungaria (a).
G ij	Kazi-
Król PoKki, potwierdza prawa Polako'w, i nadaie im nowe wolności Ten przywiley ieft datowany w Kofzycach (Cajfovia) w Węgrach r. 1374 13 Września. Obacz Vol: Leg. I. p. 55.
( y) Jerzy Koryatowicz, abo fyn Koryata wezwany hyf od Mul-tanów na toXiçftwo, którzy go otruli w Soczawie. Stryikowfki powiada, że ten Xżę pogrzebiony był w Monafterze Waffula nie daleko Berlad. Stryik: p. 377. Koj al: P.I.p. 290. Niewiadomy ieft rok śmierci iego. Hiftorycy Litewicy dai§ fwym Xi§żętom imiona Oycowlkie (Patronimica) tak iako Rufacy; ci hiftorycy pifali, idąc za Kronikarzami Rufkiemi. Mnifi Rufcy fą pierwfzemi Hiftorykatni Litewfkiemi. (z) Dług: ad an. 1366. Kroin:^? 218.*?/. 2. Koiał: P. Lp. 334-5. (a) Obacz ten traktat w Dogiehi T. I.p. 39 « 40. Jeft to alianti* odporna (defenfivaj miedzy dwoma Królami przeciwko Cefarzowi Ka« roiowi IV.
)	r
S*
Kazimierz Wielki umarł w Krakowie f Liftopada 1370,.
37 a Ludwik tam był koronowany 17 tegoż miefiąca (£). Po tey śmierci, i około czafu przybyciaLudwika do Krakowa, Xią-żęta Kieyftut i Lubart wlzedfzy na Wołyń, opanowali Włodzimierz, który im był wydany zdradą Gubernatora Pol-ikiego, także Łuck, którego garnizon przymufili do kapi-fulacyi (c). Nie widzieć, aby nowy Król Pollki eo uczyni!" dla odzylkania tych zamków: uwiadomiony o niektórych rozruchach wfzczętych na Wołofzczyznie, pofpiefzył fwóy poWrot do Węgier,, zoftawuiąc rząd Pollki matce fwoiey Elżbiecie, Królowey Wdowie Węgierfkiey (d\
13P77 Ludwik powrócił do Pollki w r. 1377: częfte inkurfye Litwinów do tego Króleftwa fprowadziły nakoniec Króla: w rzedł on do Poliki przez ziemię Sanocką,(kładaiącą część WoiewodztwaRulkiego, udaiąc fię ku Sandomirzowi, kędy złączył fię z Polfkim woyfkiem. Podzieliwfzy to woyfko, pofłał iedną część do ziemi Chełmfkiey, podkommendą Sę« dziwoia z Szubina Starofty Krakowikiegp, a drugą ze Twe-
raiWę-
(b) Dîugofz lib: 9 col: ii6r lib. 10 col. 7.
(e) Anonym. Archid. Gnieź. ap. Sommersi): T 1 p. 103. Dfugr lib. 10 eoi 2 3. ÀrehidyakoH Guieźnieńfki pifarz fpołcześny powiada,, źe od r. 1366 Kazimierz kazał budować w Włodzimierzu zamek murowany; że przy śmierci iego dzieło to znacznie uroflo, i że gdy Litwa opanowała Włodzimierz, Xż§ Lubart kazał ten zamek zburzyć» Tenże Anonym mówi, że wczaile tey inwazyi Łitewfkiey na Wołyń Xż§ Alexander Koryatowicz, Gubernator tey prowincyi z ramienia Kazimierza Wielkiego, znaydował fig w Krakowie, gdzie przybył pod czas' choroby Królewikiey. Archidyakon Gnieźnienfki, który © tym pifze, znaydowaf fig tamże w ten czas. Anonym. ut fup.
(4) Pray P.	o. Dług.* Uh. 10' col. 13. Anonym, ut fup.
J>v XO&
53
rai Węgrami fam poprowadził ku Bełzowi* Xiąze BełzkI Jerzy, lyn Nary munta, znaydował fię W oftatniey inwazys ziemi Sandomirikiey przez Xiążąt Litewfkich, r. przefzłego 1376 uczynioney (>)•
Śtarofta Krakowfki opanował Chełm, Grabowiec, Horodło, Szewołofz, i złączył fię z Królem pod Bełzern, który on iefzcze trzymał w oblężeniu. Kieyftut Xiążę Trocki z Jerzym Xiążęciem Bełzkim udali fię do obozu Króla przed zamkiem, gdzie Kieyftut wfzedł w negocyacyą pokoju za fwego fyn owca.
Mocą tego pokoiu Jerzy oddał Kroïowi zamek Bełzki^ i otrzymał od niego tenże tytuł, który mu był nadany od Kazimierza Wielkiego, z obowiązkiem hołdu Koronie Pol* Ikiey (/>
Ludwik przywrócił tegoż czafu Jerzemu zamki Szewołofz, Grabowiec i Horodło; lecz zdaie fię, iź mu nie oddał Chełma, i że wnadgrodę tego zamku dał mU Lubaczów ge fwym powiatem, odzieliwfzy go od Rufi Lwowfkiey ;
przydał
10 col. ^ Kohl.P.I p 345. X'ąiąt Litewfkich, którzy uczynili tę inwazy§, imiona fą te: Olgierd Wielki Xż§ Litewlki z fy* nami Fedorem, Lubartem, i Jagtełł^ Kieydut Xźę Trocki, który trzymał zawfze Brześć nad Bugiem, z fynem Witoldem; i Jerzy Xżf Bełzki. Fedor albo Teodor Lubart' fyn Olgierda zpicrwfzey żony J*u-liany Xiçzniczki.Witepûriey wychowany był w religii' Greckiey. Zo-ftał Xi§żęciem Łuckim po śmierci, bez wątpienia, ftrvia fwego Lubar-ta fyna Gedyminowego, Teodor Lubart iefl początkiem domu Xi$--iąt Sangufzków.-
(f) Dc dit ions caftri faeiĄ hudovieuf Rèx Georgïô duci cajïruni Beh, obliganti fe, illud regio nomine pro m & prole firn regmque Po« lśniąc fidcliter adminiftraturum reddit. Dług. lib. io coL 36.
54
przydał mu także penfyą roczną, ioo grzywien na rok, na żupach Bocheńlkich: po tey ugodzie Król Ludwik rozpuścił woylko Poìfkie, a fam udał fię do Węgier, biorąc iefzcze drogę przez Ruś (g)~
Po tey wyprawie Króla Ludwika do'ziemi Bełzkiey, naftąpiło opanowanie Rufi przez Węgrów. Od wftąpienia fwego na tron Pollki oddał Ludwik Ruś, albo co fię teraz nazywa Woiewodztwem tego imienia, Władyflawowi Xii|-źęciu Sląfkiemu na Opolu (b) krewnemu fwemu (*') Woiewo-dzie W§ gierfkiemu.
Pifarze
—..... i ii ■ 1 1	i • •	mu ■ ii II i i	|	i, |	,
(g)	Długofz lib. i© col. 35 - 6. Anonim iakwyżey p. iig -9. Kromer p. 228 &c. Obacz także Praya P. II. p.iĄĄ. Zamki Szewołofz, Grabowiec i Horodło, lkładały część Xigftwa Bełzkiego, w czafie, kiedy to Xiçlhvo było w poflefyi Xiążąt Mazowieckich na Płocku, którą oni poffefyą otrzymali od Króla Jagiełły w iedenaście lat po-tym w R. 1388- Vol. Leg. I, fol. 200. Nie znayduie fię teraz zamek Szewołofz; inne dwa Ikładaią iefzcze część Woiewodztwa Bełzkiego.
Chełm nie był częścią Woiewodztwa Bełzkiego w R. 1388. Zda -ie fig, iż ten zamek ze Iwemi przyległościami należał do Korony w R. 1577. Ziemia, czyli prowincya Chełmfka fkłada fig ze dwu powiatów Chełmlkiego i Krafnoflawfkiego : ten oftatni zabrali teraz, Au-flryacy, tak iako część picrwfzego.
(h)	Długofz lib. 10 col. 37. Kromer 829 col. 1.
(i)	Władyflaw urodziłfię ziedney Xiçzniczki Swidnickiey, kto. rafię urodziła z Małgorzaty Xiçzniczki Polfkiey i Bernarda Xią żęcia Świdnickiego. Małgorzata babka Władyflawa, była fioftrą Elżbiety matki Ludwika. Obie urodziły fię z Władyflawa Łokietka, i były fiofłrami Kazimierza Wielkiego. Matka Władyflawa Xiążęcia Opól-fkiego była fioflrą cioteczną Ludwika, a Władyflaw fam iego fie-Arzeiicem. Obacz Anonyma ap. Sommersb. T. IL p. 100. Jfijîor in fcript.rsr. fal. T1 III. p. 162»
55
Pifarze Polfcy świadczą: ze żyzność ziem i prowincyi Rulkich, przez które Ludwik przeieźdzał w R. 1377, Ikufiła go, że poftanowił przyłączyć ten kray do Króleltwa Wę-gierlkiego (A)., Wfzedł w negocyacyą z Xiąźęciem Opól-fkirn, ofiarując rnu, w rekompenfę Rufi, Dobrzyń ze fwemi przy należy tościami, albo co fię teraz nazywa ziemią Do-brzyńlką, także ziemie Kujawfkie, albo z których fię teraz ikładaią Woiewodztwa Brzeikie Kujawfkie ilnowrocławikie. Władyflaw pozwolił na tę zamianę i na oddanie Ludwikowi zamków Rufkich (/).
Ludwik
Xiążg Opolfkie byt wnukiem po fio lirze Kazimierza Wielkiego* o nim1 to była mowa, kiedy Kazimierz namyślał fię w Krakowie względem wybrania fobie naflępcy». Obacz Długofz» lib. 9 col. 1055.
Widzieć w X. Pray,, że: Władyflaw Xż§ Opollki iuż był Woie-wodą Węgierfkim w R. 137®. Pray P. II: p. 129.
(k) Terrarum RuJJiœ Ludovicus —glebam nbcrcm contemplatili—» applicare i liai U* fubiicere Hungnriœ regna? & a Polonia regno feque-ftrare iw animum induxit;. Dług:; lib.. io col»,37.. Obacz także Kromera p. 228 - 9„.
(/) Anonynv ap. Sommersb. T. IT. p. 119. Krom. p. 224 col. r. Obacz także Dogiel. T. $p. 77. Nro LXX., Rzecz ieft niepotrzebna be# wątpienia podawać do uwagi wielu, czytelnikomże Król- Ludwik od-Bieraiąc Ruś mniey Xiążęciu OpoMkiemu. niżeli Koronie Poilkiey, da--wał iefzcze temuż Xiążęciu ntdgrodg z teyże fainey Korony.
Według Anonima, Władylław wziął wpofiefyą tę zamianę w dzień Bożego Narodzenia R. 1377. Anonym. ut fup:. przed tą zamiany Władyflaw nofił tytuł Xiążęcia RulRiego, i pod tym tytułem Anonim pi far z fpdłczefny nazywa go w roku 1377 WladisUus fi Hus Bokslai deOpol totius Rujjiœ Dux & Dominili. Auonym ut fup: Pod czas pa» lïowania fwégo na Rufi, Władyflaw uczynił donacyą Bifkupflwu Ła-cidïkiemii Lwowfkiemu zamku Touftan,, któryśmy widzieli w licz-
s6 >___
Ludwik, na opanowanie MM Pol&iey, zizf! tych fa-fnychwoyfk, które przyprowadził do Polfki aa obronę tego Kròleftwa przeciwkoLitwie. Te woyika opanowały Lwów, Przemyśl, Halicz, Trębowlę, Sniatyn, jaro (ław, Grodek, Olefko, Łopatyn, i Kamieniec Podollki Cm)a Dla ubefpie-czenia fukceffii tey uzurpacyi, Ludwik poftanowił Xiążęcia Opolfkiego Regentem Połlkiey w fwoiey niebytnośei /v«).
O tey to wyprawie Ludwika do ziew i Bełzkiey, oraz opanowaniu Rufi i Podola, które po nim naftąpiło, mówi ie-fzcze Archidyakon Kikulewlki, nie wymieaiąiąc roku typh przypadków. Powiada on, że Ludwik wygnał Litwę z kro-
leftiim
feic "tych, które Kazimierz Wielki do korony przyłączył w roku 1340. Niefiecki T. L p. 265
Po tpy zamianie, Władyffaw brat tytuł Xi$zgcia Kuiawllciego i Dobrzyiîij/b'ego: widzieć go z tym tytułem w r. 1377. ha di slam Dm O poli enfi/^ Cuj ii v i t'tijîs, Dohrìnenfis. Obacz So m mer sb erga T. il, in
numtifiap.% 7„	' ,
(m) Dług, lib. 10 c&l. 6% - 9 cJf ibid. col? 126. Krom.jp, 233 col. 1 0p. 249 col. 2 & Anonvm ap. Sommersb. ut fup.p. 137-8-
Zdaie fiç, że Kamieniec Podoiilci był na ow czas w polTefyi Fedora Koryatowicza, brata Jerzego i Alexandra Koryatowiczów, dokto'-rych przed nim ta poffeiya należała; i ze Ludwik Kroi dał mu, w nad-gro cię zamku tego i Podola, dobra Mongatfch w Węgrzech około r. 1390. Władyflaw Jagiełło Król Polfkj, przywrócił zamek Kamieniec Eedcrowi, aby go trzymał pod obowiązkiem hołdu Koronie Polfkiey, tak iako bracią lego trzymali, W rewerfie, który Fedor dał Jagielle około roku 1354, brał tytuły Xig/fcia Podollkiego i Pana na Mongatich; Obacz Kromera p 352 col. 2. Kromer świadczy, ze ten rewers znay-dował fię w Archiwach Koronnych.
(n) Anonym, ut fup p. no. Długofz lib. 10 co/. 39. Pray P. IL P» JĄj.
5 7
leftmfivego Ru/kiep, i ze tam uftanowił Gubernatorem generalnym Emeryka Bi (ku pa Agryiei'ikiego (Agram), Pojłea cum valida {rente futi - ad re unum Ruffia;Jua corona Hungarica fub-jeBum,pro defenjtoneque eiufdem regni contra Litvanos efi profcctus & fugetis fafhbus, uc frétas vittoria, patentes viros Pet rum Bonum primo, nec non — domiuum Km ricum Epifcopum Agrùnfimv uc Geor-gium Zudar, confequenter fratres; at po(t hunc Emericum tìebuk p'fi eum Joamicm de Capai ad regtndnm ipfum return Faivodas fon tapitaneosprafeit, qui regnimi pr adi cium bene & ImiMiter defenfant es fub titulo fiera carena regimine domini Regis conferva"
runt (0).
Zdaie fię, ze ta wielka liczba Gubernatorów Krok-po a Rufkiegj, była po więkfzey części z partykularnych kom-mendantow zamków ^ ponieważ nie ielt rzecz do prawdy podobna, aby w przeciągu f lat, których iefzcze źył Ludwik, a dwunaftu, których Ruś zoftawała w mocy Węgier-fkiey, było tylu Gubernatorów generalnych Rufkich*
W refzcie X. Pray, który położył ten naiazd Ru.fi Polfkiey przez Ludwik a Król a Polfki ego podr.. 1377, tak iako go k ładną Hi ftorycy Polfty, uważa, ze nie było na o w czas Bi-fkupa Agrieńririego imieniem Emeryka: tenże mówi, że temuż fampmu W ł a dy 1 ! a w o w i Xi^zçciu Opolïkiemu Ludwik polecił rząd nad Ruiią, tak iako ï nad Króleftwem Pollkim. Ruffiani Hungarieo furi aferułt, ac Ladislao Opolta duci,, quem Polonii mi'jque Gubernatorem confliîuerat regeruUm commifrt Çp~)„
Po tey w}rprawie r. 1377, Ludwik nie powrócił więcey 13%%
H	do Pol-
(o) Widzieć moins ten fext Archidiakoni K i kul e w fkieg o w Escpof préliminaire p.. 10.11. i w Turoewi w fcripK nr, Hmt~ Vim« TJ.p. ig9..	*	5
(p) Pray P.//. p.uĄ,
58
do Pollkî; umarł on w Tymawśe o m9 S od Presburka iz Września 1382 (f), i zaraz po śmierci iego wielu Gubernatorów albo kommendantów Węgierfkich, oddali fwe zamki Litwie. Zamki które Fedor czyli Teodor Lu bart Xiąźe Łucki na Wołyniu, brat Jagiełły kupił od tych Gubernatorów fą: Kamieniec Podoliki, Sniafcyń w ziemi Halickiey, O-lelko i Ł.opatyn w Woiewodztwie Bełzkim (r).
Ludwik zoftawił dwie córki, z którychflarfza imieniem Marya panowała w Węgrzech; a młodfza Jadwiga była Królową Pollką (/).
Na zieżdzie Stanów Pollkich w Siradzn, mieście ftofe-
cznym
(cj) Luc. in fcript. rer. Hunç. Vicn. T. 3 p. 403. Pray P. ÏI.p. 155. (r) Dług. lib. io col. 69. Ânoiiyrn ap. Sommer s b. at fnp.p. 137-8» Obacz także Praya P. II. p. [58- Łopaty n teraz ieft mieścinę, gdzie jiie widzieć żadnego śladu zamku. Ten zamek bez wątpienia w R.
był z drzewa. Mieylce to leży blifko granicy połnocney Wo-iewodztwa Rufkiego, tak iako i zamek Olefko. Łopatyn lezy teraz w powiecie Rufkim: i zdaie fięs że w dajfzym czafle opulzczono to mieylce, a zbudowano zamek w Bufku. Bulk za cza fu Długęfza, albo w piętna fty m wieku był znacznym miaflem, Obacz Dtug: lib: 1 col. iS ad lit. D. W tych k mia cli mìa ila i miafteczka zakładały fię 1 utrzymywały poci obroną zamków.
(s) Ludwik miał pierwfzyrn związkiem Małgorzatę Luxembur-Ikę, córkę Cefarza Karola IV. Nie miał żadnego pofomftwa z tey Pani, którey śmierć kładnie Piftor: w r. 1349. a Pfòffei w r. 1359. Poślubił fobie powtornie, niewiedzieć ktdrego roku9 Elżbietę, córkę Stefana Xiazecia Bofnii i Elżbiety Xifzniczki Kujawł-kiey na Gniewkowie, kto'ra mu urodziła dwie córki Mary§ i Jadwigę. Kok urodzenia Maryi nie iefl wiadomy. Jadwiga urodziła % r. 1371 kiedy Ludwik iuż był Królem PoHkun. Zaaycitiie fig rok urodzenia tego w Wu-gofzu lik 10 cqL 14.
59
cznym Woiewodztwa tegoż imienia, albo Siradzkiego, 2§ Marca, r. 1383 względem naradzenia fię o fukceiTyą tronu, te Stany, miedzy kondycyami, które podały Pofiom Węgier-fkim, z których pierwfzy był Mikołay Bi/kup Wefpryńikr (Wefprin), nalegały mianowicie o powrócenie RufiPolfzeze, & qiiod eddem regina terram Rujftœ regno Polonia veuniat (*).
Jadwiga maiąc lat 13 była koronowana w Krakowie rl 1384 J3S4, W dzień fwoich imienin ïf Października (V).
Zaślubiona we dwa lata potym r. 1386 14 Lutego Władysławowi Jagielle Wielkiemu Xiazçciu Litewfkiemu, który był koronowany na Króleftwo Pollkie 17 tegoż miefiąca
W roku 1390, w czafie kiedy Jagiełło był zatrudnionym 139$ W Litwie, pozywaniem fobie Witołda brata ftryiecznego, Xią%cia Grodzieńfkiego, Królowa na czele woyfka, złożonego z ochotników, wzmocniona panami Polikiemi z ich źołnierftwem, wefzła na Ruś, i wygnała Węgrów z zamków, które oni iefzcze trzymali. Znacznieyfze z tych zamków były, Przemyśl, Jaroiław, Grodek, Lwów, Halicz, Trembowla, wfzyltkiô w Woiewodztwie Rufkim (x). Długofz po»1
H ij	wiada
(f)< Anońym. aj). Somment). T: II. p. 144- Dług. lìb. ro col: 69; Krom./?. 237 cui. 2. Mówiliśmy iuż wyżey. że Anonym pifał w czafie^ kiedy fię te rzeczy działy. Obacz także Praya P, IL p. 162— j*
(u) Dług. Iw. 10 col 95,
(iv) Tenże tamże col. 104-5. Jagiełło był ocfirzczonym tegoż' famego dnia, kiedy fig ożenił 14 Lutego, tenże tamże.
(x) Dług iak wyżey col. 126. Kromer p. 249 col-2. Wiadomo ieft, że donacye w ziemi Przemyfkiey od Kròlowey Węgierfkiey Mai. ryi Janowi de Pallugva i iego braciom w r. 1385? allegowane w Expêfe pré lim. p. 15-6. dla wypróbowania panowania Węgrów nad Rufią, tl-czynione były wr. 1377, który ieA rokifem wpadnienia 11a Rus Lu®wi* ka Króla, i w r, lyjo., który ieft rokiem wygnania Węgrów»
6o
wiada: ze Gubernator Rufi, zramienia Węgrów, był na ów czas Babek, tento podobno fam Emeryk Bebek albo Bubeck, wfpomniony od Archidyakona Kikulew/kiego (».
■ Ten był oftatni przypadek R.u.11 JLwowfkiey względem fwych odmian. Jadwiga odzyfkawfzy te prowincye, iako włafność Korony, którą nofiła, uwieczniła poiïefy^ Rufi narodowi Polfkiemu, kto'ry od czafu oney odzywania, az do r, s772, to iefl: około czterechfet łat w nieodmiennev pòflefvi Polfkiey zoilawa (z).
SZCZE-
(y)	iak wyzey col. 126. Uexpofe pYtlimìnaìrc p. 16 nazy-
wa Gubernatora Ruflriego zramienia Maryi w r. 1:^85 Emerykiem Kubek: podobno był to tenże fam Bubeck, kto'ry rządził] iefzcze na Ruil 1390.
(z) Ruś Lwowfka, albo, co fig wPolfzeze nazywa Rufią ułaści-była rządzona przez S taro fio w generalnych Cupitansus gencvalis RuJJiœ aż do R. 1434 albo 143s, kiedy ą erygowano w Woiewodztivo pod Władyffawem fynem ftarfzym Jagiełły,
Podole albo Kamieniec byfo w poffefyi rożnych Xiąźąt Lite-tofkich aż do R. 143°? ktorego ią przyłączono do Korony. Ta pro-Wmcya była także zamieniona w Woiewodztwo w R. 1434 albo R. T5?5- Xîçftwo Bełzkie, trzymane po Xiążgtach Litewfkich od Xiążąt Mazowieckich na ïłocku od R. 1388-- do R. 1462 powróciło do Korony tegoż roku pod Kazimierzem Jagiellończykiem, i miało fwego Woiewodg. Włodzimierz, Łuck, Krzemieniec, albo Wołyń były przyłączone do Korony pod Zygmuntem Auguftem prawnukiem Ja» giełły w R. 1^69.
SZCZEGULNE WIADOMOŚCI
O
HALICZU I WŁODZIMIERZU.
C Z Ę S C UL
^daiefię, ze zabranie zamków Podollkich 1 Rufkich przez Litwę wR. 1382) iuz było wrzuciło niechęć i poróżnienie miedzy Królem Węgierfkim Zygmuntem JLuxemburlkim, wyniefionym na ten tron r. 1387 (0) a Królem Pollkim Jagiełłą, kto'ry panował od r, 1386- Zdaie ii§ także, ze Jagiełło, iako Król Poliki, iuz nalegał o reftytucyą Koronie fwoiey refzty zamków, które Węgrzy trzymali iefzcze na Rufi: a przynay-mniey widzieć ślad pokoiu, na ieden rok zawartego w R. 1388 miedzy Zygmuntem i Jagiełły.
Znay»
1
(a) Zygmunt Luxemburczyk Elektor Brandeburfki, drugi fyn Karola IV Cefarza, urodził Cię w R. 1368: zaślubił fobie Marv§, córkg flarfzą Ludwika Króla Węgierfkiego i Polfkiego 1377: ożeniłfię z nią w K. 1387. ìvoronowany na Krdleflwo Węgierikie 30 Marca tegoż roku 1387. Obacz Lucyufza ut fup.p. 409. Pray P. II.p. igo. Długofz lib. ic col. 18. Marya umarła w R. 1392 nie zoftawiwfzy żadnego potom* ilwa. Obacz Pray a P. II jy, 3.91.
6z
Zmyâuîe fię w Sommersbergu fam tylko tytuł tego pokoiu, Iłowa iego fą: Sigismundus Rex Mungavi a: indue i as facit
cum VI adi s ho Rtge Polonia a fi/lo S. Michaelït Archanieli ad annum duraturas. Datum Buda die Dominico pojl f< fïum S» Pétri ad vincala (to ieft na początku Sierpnia) A. D. 1388 (?). Niewiadomo zgoła z tego tytułu, co była za materya rzeczonego poko-iu, lecz X. Pray, który mówi o nim z okolicznością tego tytułu, rozumie, źe interes względem Rufi mógł dać oka-zyą niektórym nieprzyjaznym poftępkom miedzy obieram Królami, qtìod potius reor ob eam RtiJJia partem, quam a Ludovico Hungaria a (fer tum narravimus, aliquid dimïcationis utrinque okrtum fuerft (i). Po wypłynieniu tego to pokoiu w r. 1389, Królowa Jadwiga wefzła na Ruś 1390; opanowała zamki', które były iefzcze trzymane od Węgrów, i przyłączyła te prowin-cyą do Korony Poïfkiey (dy.
Nie widzieć whiftoryach, aby ten przypadek miał nadwerężyć przyiaźń miedzy Węgrami i Polakami: owszem przeciwnie widzieć traktat zawarty nie długo poty m miedzy Stanami obu tych króleftw, w którym te Stany gwa-rantuią fobie wzaiemnie poiTèfye' fwoie aktualne, i obowiązują fię utrzymywać pokóyi ziednoczenie miedzy obu na~ rodami., nawet mimo woli ich Królów nfpeóiive*
Ten
m Sommersi'n T. IF. in mantiffa p. &iv
(c)	Pray P. IL p.. IS5-
(d)	Dfugofz pod K. 1410 czyni wzmiankę drugiego zawieize-ietia broni miedzy Zygmuntem i Jagiełły. Powiada on, że ten pokóy fzefnaftuletni, miał wypłynąć za 4 łata, to ieft R. 1414. Dług. lik 11 col, 214. Ten pokóy, którego nie widzieć innego śladu, powinien by być zawarty w R. 1398, to ieft w ośm lat po wygnaniu Węgrów z Rufi przez Królowę Jadwigę. Umarła ta pani R- 1399 l7 Lipca w Krakowie, ni* zollawiwfzy gotomflwa,
63
Ten traktat, którego oryginał Węgisrfki znayduie % W archiwach Polikich, wydany ieft przez X. Dogiela. Jeit on zawarty r. 1403. Oryginał Węgierfki ieft datowany w Zalatuah albo Zalathfack w Diecezyi Agram 4 Kwietnia 1403, a zapieczętowany pieczęciami, len traktat uftanowił pokóy i alianfyą wieczny miedzy dwoma Kroleftwami. Lt fadm amicitia ŁŹ paci s tranquillités inter bac regna, videlicet Hun» gavU & Polonico diuturnis temporibus, quorum contrarli memoria ho-minum non exifìit rob orata (e) firma perpetuo obferventur, Stany obu Króleftw potwierdziły i ponowiły wlzyftkie traktaty zawarte, tak ftaroźytne iako swiezfze miedzy obu Kroleftwami. Słowa ich ùj- l & rie rteovdio pofłerorum'--deciderei ejus dem fœderi-s longevi - - fervatio — ; ipfum tenere prafentium innova-fìius'^ promiitentes ipfi Regno Polonia ejusque Pr^celatis^ B&ronibus caciter alfiere; a ipjis auxiliis, conjiliis, omnibusque favoribus noftris temporibus perpetui s fi emiter adh&verc, ipfos nunquam aliquibus colori• bus exquijitis deferendo. Eo etiam .non omijfi, quod omnes difpoJìtioneff §rdinationes cjT conjvetudines antiqua circa mercantias & alias quus-cunque négociât iones inter eadem regna diutius, 'c? Jìgnanter tempore Ludovici & Cajitniri return Jervata^inviolata permane ari f # Te Stany chcą nakonieç, aby każde z obu króleftw było na zawfze utrzymane i zachowane we wlzyftkich fwoich paiiftwach i po (Te fy ach aktualnych. Słowa tych Stawów naftępuią: 0* regnum utrumq\ circa jura dominiorum tï? pofòejtontwi, quaruw libet qua nunc tenet pojfidetque pacificum, perpetuo con ferve tur,
2eby
(e) Od pokoiu Staro-Wieyfkiego, albo Aitendorf, zawartego miedzy Królami Hel? III. i Kazimierzem Ï1 R. 1193, i o kto'rvm mówiono w pierwlzey części tego Dzieła, nie było woyny miedzy dwoma Kroîeftwanvi, Można fobie przypomnieć, źe w tym pokoiu Król Wfgierlki obiecał, nic nigdy nie przcdfi^bi-ac przeciwko Haliczowi, ani przeciwko żaduey iniiey części Rufi,
64
Zebyzas to utrzymanie pokoin ï unii byîo nîenarufzo-îie, Stany z obu ftron obowiązują fîç, ze nie dadzą pomocy fwym Królom, ieśli by z nich który < hciał wfzczynać woy-przeciwko drugiemu narodowi ' fi autem aliquis regnorum prœdiBomm Rex, ut pote n (1er adv. rjus ipfosr aut eorum adverfut nos infurger et y cif no hi s aut ipjis guerra s movere intenderei* ex tune nos regi nojlra contra ipfos non debemuj prœfîare fubfidia, £T ipft regi eorum contra nos, etiam nm fati cm pan modo Et ut praferinta per (uccejfa-res mjiros irrcfrag&bihter îemantur, prient si appofitiQne figillumm nojłrorum £jTc ( f)*
Nie m o .-'lia zaifëe żądać dowodu îa£nîev^e<ço, nad ten akt, opinii, która Stany \ vre g i e r /k i 0 miały w r 11.03, i gruti-towtioS' i praw Korony Po'fkiev do prowincyi Ru k ev, oraz mało ważności pretenfyi, które Królowie Węgierfcy fuć Boogli do tych prowincyi.,
( Stany Węgferfkie zachowały świątobliwie ten traktat mimo chęci Króla Fwego Zygmunta. Ten pan pokazował zawfze wielką nieżyczliwość ku Królowi r Koronie Poïfkiey* Pod czas: woyny,, którą Król Jagiełło toczył z Krzyżakami od R. 1409, Król YVegierfki, który wziąwfzy 40000 dukatów od Miiirza Krzyżackiego Konrada Junin-gen, obawiązai iîç uczynić diwerlyą faworem Krzyżaków»
propo-
Çf) Można1 wrdzieć ten Traktat w Dogi' lui T. I.p. 40.41. N, c. ©ïracz także Praya P. //» p £04» Mówiono wy/.ev, że X, Dogiel wydiał go z oryginału Wçgierfkiego- ex Originali Sigilli extut in Avehìv Canee IL Reg lib\ leg&tionem. ftubtitul., C.
1 en traktat mu Gał być ziiaiomy autorowi F Exposé Préliminaire, Ittory eytuie Dogîeîay lecz o nim zadnev wzmianki- nie czyni: otygi« naì Polfkt tegoż traktatu,, powinien? % także zaaydować w archiwach Wçgierfkkh»
65
proponował Węgrom alianfyą z Krzyżakami, i woynę przeciwko Polakom; lecz ta propozycya była odrzucona. Kiiądz Pray mówi; ncq-tenim Hungari, ob fœdus cum Polonis (ancitum, aut pntioy aut prccibus Sigi smundi y ad id bellum pr olici poter ant (g).
I	Była
(g) Pray P. li p. 23©. Niechęć Króla Zygmunta przeciwko Ja= gielle widzieć fię d'aie w całym cięgli hiftoryi królowania tego Pana. Folo/e my tu kilka dowodow: w R. 1396, kiedy Jagiełło negocyowaf ż WładyflaWem Xifżęciern Opolfkim, względem przywrócenia ziemi Dobrzyńfkiey, Król Węgierfki nie maięc żadnego cienia prawa do tey prowincyi, r .znkai.^c tylko1 okolrcznoścł poróżnienia Jagiełły z Krzy* żakami, pretendował autoryzować Władyfława, względem tey prze-' dąży Krzyżakom, i poflał mu na to fwoie zezwolenie. Maićjc ten akt po fobie Krzyżacy, mało zawfze fzknipuiatami względem praw3-kupili ziemię Dobrzyńik§ tegoż roku 1390. Ten interes dał pochop woynie miedzy Polfk§ i Krzyżakami, która fie zakończyła R. 1404» Widzieć można to zezwolenie Króla Węgier/kiego na przedaż Dobrzynia. w Dogielu T. IV. P. 72-S. Obacz także Długofza lib. 10 coL 344.
Widzieć na początku K. 1410, że Jagiełło wymawiał Poffoin Zygmunta porozumienie taiemne tego Króla z Krzyżakami, w tent czas kiedy 011 ofiarował Jagielle lwa medyacy§ do pokoiu, W tych wymówkach wfpomina fig fu m ma 40000 dukatów, wziętych od Króla Węgier fkiego, z obietnicę w fpom agama Krzyżaków pod czas tey woyny. Obacz Dług. lib. 10 col. 232-3.
Ma o (latek przy końcu tegoż roku 141c, Zygmunt obrany Ce-farzem w miellącu Wrześniu, flarał fię pokłócić Witołda W. X. Lite-wfk:ego z Jagiełłg, ofiarując tenia Xi g żęcia na zieździe' z nim wKez-marku tytuł Króla Litewfkiego. Długofż lib. 10 ćol. 214-5.
Witołd był Wielkim Xicierń LitDwfkim, pod zwierzchnim panowaniem Tagiełły, który brał tytuł Supremïis Liw mi a Princeps' Tagieîfo dał Witoldowi Wielkie Xi^ftwo w R. 1392.
66
Była to, iako widzieć, fpofobna okoliczność, do odzyfka-nia Rufi; a Węgrowie, którzy we dwa lata potym mieli woynę o miafto Jadera, które im Wenetowie wzięli, przy-ftaliby bez wątpienia na rozpoczęcie oney o prowincye Rullile, gdyby rozumieli, iż rnaią prawo do nich (h) Odmówienie Stanów Węgier (kich nie wftrzymało Zygmunta, aby po batalii przegraney pod Grunewaldą albo Tanneberkiem od Krzyżaków i6 Lipca 1410 nie uczynił niektórych kroków nieprzyiacielfkich przeciwko Polfzcze. Sciągnąwfzy za pieniądze ludzi z Auftryi, Morawy i Czech, wyllał Wo-iewodę Siedmigrodzkiego Scibora, aby wpadł do Woie-wodztwa Krakowskiego (V); lecz fam Generał tey wyprawy nie był Węgrzyn, ale Polak, Herbu OJloia, ofiadły w Węgrzech (k\
Jagieł-
Ofiatek cały panowania Jagiełły pokaźnie przykłady podobnych poftępków Króla Węgierlkiego względem ofoby i ego: zkąd Czytelnik wniefie łacno, icsli autor de l'Expo fi préliminaire miał przyczynę dafać fig na X. Dogiela, iż ten Kilądz nazwał Cefarza Zygmunta panem chytrym i podflępnym. Obacz P Expo fé na karcie 22.
Ch) Pray PAL ad ah. 140^ £if 1412 p. 22g. 236 fcqii.
(t) St ih or in s de Stiborzyce Palatimis Transylvanie cum 12 banderii! gentium Si vi s mundi—, ex Bohemi s, Mor avis, Auftrahbus colle-Btirum "fines Regni per Scbramoìvicze ingreditur. Dług. lib. 10 col 301-2.
Woyfka Woiewody Siedmigrodzkiego fpuftofz}rłv granice Wo-iewodztwa Krakowfkiego, fpaliły kilka wfi, i przedmieście ^andecza: ale były zbite wzaiemnie przy Bardyowie w Węgrzech, przez Spytka z Tarnowa pana na Jąroflawiu. Dług. ut fup. Pray p. 230.
(k) Dług. lik 1 ocol. 217. Pray P. IL p. 204. Obacz także Niecieckiego T. II1. p- 508-9. Tg inwazy§ Zygmunt złamał pokòy fzefna» jfloletni, o którym Długofz mówi pod rokiem 1410, i który miał ao-piero wypłynąć R. 1414. Obacz wyiey notg (d).
67
Jagiełło uczynił pokóy z Krzyżakami i. Lutego 1411, a Henryk Plawen, który naftąpił po Konradzie Juningen (/),. zawarł w nim Króla Węgierfkiego, in cafa gdyby Król tego pragnął {ni). Zdaie fię, że Zygmunt niechciał tego, i żądał traktować ofobno. Jagiełło wyprawił fwe woyfka ku Węgrom, i rozłożył na granicy, dla ubefpieezenia Króleftwa przeciwko zamachom Króla Węgierikiego (n)t Proponowane było tam zawiefzenie broni, a Jagiełło, który nie życzył fobie woyny, oneprzyiął. Niewiadome łą ani artyku-ÎV tego zawiefzenia broni,, ani dzień którego one były pod-pifane, wfzakże miały one trwać aż do S. Marcina, to ieft do 11. Liftopada tegoż roku 1411 (0). Zdaie fię, źe Jagiełło podpifał to zawiefzenie broni w Lubomli w ziemi Chełmfkiey (/?), i zdaie fię także, że tam zgodzono fię na kongres dla traktowania względem ugody.
I ij;	Jakoż
(l) Ten wielki Miftrz zabity byï na batalii pod Grunewaldg; (ni) item Dominas Sigismundus Rex Hungari*in hac compofiti-one & pace d bet includi fi veliti Dogiel T. IV. p. eoi. 1. Ten po-hoy zawarty był w Toruniu..
(nj Długofz lib. 10 còl, 312.	^
(q) Pokóy o którym mówi' autor de lExpofê na kar. 17, i & którym będzie mowa, było to przedłużenie iego, o czym ten autor nie wfpomina.
(p) Długofz świadczy, że z Frus Król udał fię do Sandomirza, gdzie odprawił zapufiy,* że Zawilza czarny, pan na Gai nowie, który flużył Królowi WęgierOuemu, negocyował miedzy obu Królami; że nim nafląpił fukces, Jagiełło udał fię do Lubomli w ziemi Chełmfkiey na polowanie; źe Zygmonî profił o pokoy aż do S. Marcina, a Król Jagiełło na to przyftał,- że wyiechał z Lubomli w frzodopoście do Litwy gdzie przepędził lato. Obacz Dlugofza lib. 11 col. 312.
68
Kon- ,,Jaîco^ W rzeczy famey widzieć ieden kongres około świąt gres wWieikonocnych wlgławie, mieście Hrabftwa Śpi/kiego po-I§Iawlegranicznyra obu Króleftwom ze (trony ziemi Sandeckiey, iednym ze trzynaftu załzawionych potym Koronie Polfkiey.
Można fądzić z ważności Kommiflarzôw z obu ftron, iż mieli daną fobie moc potrzebną dla dokonania fprzeczek miedzy dwoma Królami. Zeftrony Króla Połfkiego byli dway Arcybilkupi, Gnieżnieńiki Prymas Koronny i Halicki ; trzech pierwfzych Senatorów Kalztelan Krakowfki, Wojewodowie, Krakowfki i Sandomirfki; dwóch Kafzteianów więkfzych^ Marfzałek Wielki Koronny^ i ieden z urzędników Woiewodztwa Lubellkiego (q). Że ftrony Zygmunta .Arcybifkup Strygonlki, Biikup Raabiki, Woiewoda Sie? dmigrodzki 8 ci bor, i fześciu innych wfzyftkich dziewięciu, wrówaey liczbie Plenipotentom Pollicini.
Niewiadomo ieft, o czym by fa kweftya na tym kongrefie, widzieć tylko, iż tam traktowano względem ube-
Ipiecze-
(q) Widzieć tyeli.Komilarzów wymienionych w akcie tego roku, na ko dc u Li Ilo pach: w którym Król Polłki ratyfikuie to w Izy fi ko» co fig poftanowiło na innym kongrefie, który nafigpił po Igławfkim. O bucz Dogiela T. I. p. 44. Znaieść ich także wplenipotencyi Jagiełły na ten drugi kongres, pubiikowaney w Expofi Préliminaire w Dokumentach p. n Nro VII, Ten drugi kongres był to kongres w Schra-mowiczach
(r) Zuayduią fig Komifarze Zygmunta w exeinpfarzu Węgier-fkim konwencyi teyże w îgfawie w Dogietu T. I. p. 42 col, 2. Autor de PEx&of ', który mówi o tym kongrefie, pretendine, iż on był naznaczony ella ułożenia tylko niektórych rzeczy preliminarnych przed traktatem w Ljibowli. Qbacz Expofé p. îg,
fpleczenia fpokoyności na obu granicach Cr), przywrócenia przyiaźni miedzy obiema Królami, i oddalenia wfzyftkiego co by mogło zamiefzać pokoy miedzy obiema Królęftwami* çupientes fines Hungariœ cj Polonia ve^novutti pâ-ccatos reddercj ïS etimi dijjìliccnliarum £/ iniuriarum materias ac fomite s inter Sereni (Jimos —Sipsmundum llungaria cJf Vladislautn Poloni<t Rega cj coyum Regna, haùtenus ort as & occurcntes faffocare—'ita quo a unicuique ipfcnmi iuftitia œquo libramim miniflvetur pro qaibuseunq; îniuriis ex quibuscunque caufis iinus alium pofj'ct ant vellet impetere. Sądzić można z tego wftępu, iż tam mniey chodziło o ufpo-koienie miedzy dwoma Królęftwami fprzeczek, które nie były, iako raczey o poiednanie dwóch Królów} które zaiite^ patrząc na ułożenie Zygmunta, było trudne. Jakoż nic na tym kongrefie nie dokończono} i na to iię tylko zgodzono, aby naznaczyć drugi na S. Marcin naftę puiący, albo ieden aftego liiftopada, na który każdy z Królów miał naznaczyć dwunaftu Kommiffarzòw; a ci KommifFarze z każdey ftrony zgromadzić fię mieli, Węgrowie do Starey-wfi (An* tiqua villa) (r) albo Alten-dorf w Hrabftwie Spilkim; a Połączy do Szramowic w ziemi Sandeckiey, iako mieyfc, które ftaroźytny zwyczay poświęcił negocyacyom miedzy dwoma królęftwami, i gdzie pokôy w roku 1193 był traktowany (u\ Ci Kommifarze z obu ftroh mieli mieć plenipotenci^
fwych
(s) Mowiono wyżey, że w R. 14T0 woyfka zaciężne Zygmunta zplondrowały ziemię Sandeck^, i fpaliły kilka wfi; woyfka pollane od Jagiełły na tę granicę w R. I411, popełniły także, wet za wet oddaigc niektóre exceffy w Węgrzech. Dłngolz lib. 11 col. 312.
(t) Pod tym imieniem ł/acińlkim, mieyfce to *iefl wzmiankowane w konwencyi Igławlkiey, także w aktach, które po niey nafig. piły.
(u) Obacz wyzey wC.I, pod Rokiem 1193,
r®
fwych Królów i króleftw fwoich refpeSîive, względem fkufce* cznego dokonania finalnie wfzyftkich fpraw: ad eandcm eon-ventionem—dvbent venite cum plena & emnimoda poteftate Regum licgnorumque prœdiBomm
Mieli ci Kommifarze przyfiąc według formuły wyra-źoney w konwencyi, i która formuła obowiązywała ich do złożenia wfzelkiey parcyalności., Mieli zacząć ten Kongres przez weyście w poznanie wfzyftkich przyczyn, zatargów miedzy obiema Królami i króleftwami, tak iako i w Ikutki ich; wynaydować fpofoby do ich ukoienia, i ftarać fię ułożyć wlzyftko po. przyiacielfku:: omnes caafas & facia, dijfenjfio-num Regum Łff Regnorum pradicloriim, primo per modum concordia amicabilis videro cf temperare- debent, 3 gdyby fię ten frzodek nie udał, w ten czas mieli kończyć intereffa formą lądową, albo kompromiffem, poddaiąc punkta nayfprzecznieyfze decyzyi arbitra, Jeśliby fię dwudzieftu czterech Komifarzów na ten frzodek iednoftaynie zgodzili : in cafo autem quo ipfi ptr concordia™, complanari;: non po fient, ex; tunciudiciditer vigore iuftitiœ ipfi difiutient„ plmahunt fîf decidenti quinimo m rebus: dubiis,. quas proprio* ingenio difcernerę. non poterunt, caufas: ad decijìonem fuperarbitriy Ji ipjî tunc necejjari» unanimitsr decreverint: eligendumr dtbent remit-tcve„ per ipfim finditer de.cidenduv
Nale-
(V) Gdyby fiç kte eheiaf zafad'zic na tey klauzule konwencyi ïgïawfkicy „ mógłby .także- inwaiidówać i konwencyą: S'. Marcina na-Iłepunjcego, i traktat: w Lubowli r który z tey konwencyi wyniknął., ponieważ, Komifarze na; kongrefie S.. Marcina, mieli tylko-' plenipo-tency§: od Króla, nie od Stanów Kro le (iwa,. iako fig da widzieć z fa-ego aktu tey plenipotencyj, i iako fie d'aie- widzieć także z hi flory i :: j agieWo też. nigdy aie zwQÎal Stanów Kròlefiwa w przeciągu tych ne>» go«ya«fyA.
71
Należało tu położyć contenium tey konwencyi Igławlkiey, ponieważ czytelnik obaczy ią wzmiankowaną w aktach naftępuiących. Contentutn tey konwencyi, ktoią Kfiądz Do-giel wydał z orjrginału Węgierfinego, który fię znayduie W archiwachPolikich zdziewięcią pieczęciami, dane ieft wig o Iglaw czyli albo Neudorfie: in Igi avi a alio nomine Nova-villa, we wtorek po Niedzieli Kwietney 14^ (X)*
Łacno było zaifte przewidzieć, źe kongres nazna-	w
czony w tey konwencyi na S. Marcin naftępuiący, ró- Schramowi-wny miał mieć fukc.es kongrefowi Igławfkiemu. ja-oiełło naznaczył dwunaftu Kommifarzów ô dana im Altendorfie, plenipotencya od Króla w Bieczu, mieście Woiewodztwa Krakowfkiego, wNiedzielę przed S. Marcinem 1415-. -Pleni-potencyi Jagiełły te fą Iłowa. Hos Prelatos ■—Baronos autem — 0-mnium negotìorum & caufarum nofirarum gefiores conftituimus -fu* per finali decifione—omnium futtvrum inter nos & pradi Bum dominat* Sigismundum — vertentium — dantes & concedentes eisdcm — omnimo-dam noftram regiam auSioritatem — ac ownimodam potejlatem, omnium difpli centi arum- -inter nos, regnum, terras, dominia, metasy limitest territoria & confinia noftra, ac dominum Sigifmuudum Rcgem Hunga-ria, serras, fubditos, dominia, met as, limites & confinia ipfius, currentes exortas iudicandi, tramandi, compoitendi, concludenti ac iuridice fina liter terminandiprominente s ratum b abere dfc. (y)* I to ieft
wfzy-
(x) Obacz tę konwencyi w Dogieîu T. !. p. 4*-3. Nro VII, Mówiono wyżey, że X. Dogiel wydaî i^ z exemplarza oryginalnego Wggierfkiego ex originali Sigili. 9* Obacz także Praya P. II>p. -3° 231.
(y) Ta plenipotencya znayduie fig w archiwach Węgierfkich, albo fię znaydować powinnaj ieft ona publikowana w Expofo Préliminaire w dowodach p. ix» 12 Nro VII. Plenipotencya Króla Wg* gierfkiego, któraby fig powinxia znaydować w archiwach Pollkich?
7 2
wfzyftko, eo widzieć iefzcze moina względem kongrefu maiącego fię złożyć w Szramowicach i w Altendorfie alba mS. Marcin 1411.
Ten kongres zaczął fię w dzień S. Marcina, to ieft 11 Liftopada, a trwał aż do dziewiętiiaftego tego miefiąca. Kommiffitrze Jagiełły byli 4 Brfkupi, 3 Woiewodowie, 2 Ka-iztelanów, 2 Sędziów ziemfkich i ieden Konfyliarz W. Xcia Litewfkiego Witołda (2). Ten kongres nie nie uftanowił^ niewiadomo ielt co była za przyczyna tey iego niefkuteczno-ici, lecz wątpić można, aby w Szramowicach była kweftya © Ruś, tak iako mogła być w Igławie.
Kom~
nie znayduie Cię w nich bez wątpienia, ponieważ X. Dogiel oney nie publikował. Widzieć, że plenipotencya Polfka expedyowana była tylko imieniem Krolewfkim: dante s eùdcm noflram Keaium antorita-tem, i ze nie mafz Rwefiyi' o plenipotencyi Kroleftwa, to ieft Stanów, na co fię zgodzono w Igławie. Debent venire cum plena & omnimo« da poteftxte Regimi Kegnorùmque tirœdiffiorum.
W całym przeciągu tych negocyacyi, Jagiełło nigdy nie zgro-ilia 'ził Stanów. Albowiem wyiechawfzy z Lttbowli o łrzodopościu tegoż roku 14.11 do Litwy, odwiedził Wilno, Kowno, Jndborg, gdzie fię polowaniem bawił; po ty ni ieździł do Połocka, Witebfka, Sino-Jenfka, Kiiowa, Kamieńca Todol/kiego, Lwowa, a nakoniec przybył! do Krakowa. Widzięć z daty iego plenipotencyi, że w Niedzielę pfzed S, Marcinem znaydowsł fig w Bieczu w Woiewodztwie Kraków/kim. W dzień S. Marcina, to ieft ii Liftopada przybył do Niepołomic, rezydencyi Krolewfkiey w tymże Woiewodztwie: zkgd znowu powrócił do Krakowa w dzień S. Katarzyny, albo 2s Liftopade. Ob.cz Długofza Uh. 11 col. 31-2-15. W tym całym czafu przeciągu nie było- żadnego zgromadzenia Stanów.
(z) Można widzieć tych Kommiilarzòw W plenipotencyi Jagiełły. Exposé Prit, w dowodach p. ii3 i3.
7$
Komifarze w Szramowicach î w Aitendorfie zgodzili fię tylko, że zawiefzenie broni miedzy obiema Królami, które, iako mówiono, miało wypłynąć na S. Marcin, poni» kni<# fię daley aż do święta Wniebowzięcia Panny Maryî, to ieft iy Sierpnia roku naftępuiącego 1412* położono W tym pokoin W. Xiążęcia Litew&iego; że przed poftem tegoż roku naftępuiącego 1412 w Niedzielę F,fto tnihi, albo około oba Królowie ziadą fię, Polfki do Sandecza, roiafta \Voie-wodztwa Kraków (kiego, a Węgierfki do Kieżmarku miafta w Hrabftwie Spifkim, lub do LubowK, inaczey Lyblio, innego m tafta tegoż Hrabftwa, dla widzenia tey; ugody włafnemi oczema; że nakoniec, ieśliby oba Królowie nic nie pofta-nowili, Komifarze naznaczeni na kongres S. Marcina, ziadą fię na nowo w dzień Świętych Filipa i Jakuba, albo pierwfzego Maia, tegoż roku 1412, na tez fame mieyfca do Szramowic i Starey-wfi albo Altendorfa, i ze tam ułożą, finalnie wfzyftkie fprzeczki, fpoiobem uchwalonym w Igła® wie, to ieft judicialiter, infornia Kompromifu.
Król Węgierfki Zygmunt {ly pulo wał także w tey kon» wencyi S. Marcina, że pod czas pokoiu przedłużonego az do 15: Sierpnia 1412, Jagiełło nie będzie attakował Krzyza-ków; co ieśliby nie dochował tego artykułu, będzie walna Zygmuntowi nie dotrzymać pokoiu»
Exemplarz Polfki tey kon wencyi datowany ieft w Szramowicach w dzień S. Elżbiety, albo 19, Liftopada 141 Kfiądz Dogiel wydał ią z ratyfikacyą Jagiełły, datowaną w Krakowie w piątek przed S. Andrzeiem 5 które święta przypada 30 Liftopada (a)*	^
(a) Obacz Dobicia /. 43 - 5 Nro Vili X. Dogiel wydał «kt yfikaeyi Jagiełły, k*§dy ta konwencya ieft włożona z oryginału
74
W przeciągu tych negocyacyi, Jagiełło i Polacy mieli okazyą oświadczyć, ia^ byli wdzięczni Stanom Węgierfkim za ich fpokoyne chęci ku Polfzcze, i że nie przyftali w roku 1405? na woynę, która Zygmunt im przekładał przeciwko temu Króleltwu. Węgrowie mieli kłótnią z Wenetami o Dalmacyą, i około końca tegoż roku 1411 Rzplta Wenecka wyiìala do Krakowa Poiìów, dla wprowadzenia Polaków w woynę przeciwko Węgrom, oraz ofiarowania wtey mierze alianfy i miedzy dwomaStanami, ipofiłków od Wenę-tów. Te propozycye nie były zgoła przyięte. Kfiądz Pray powiada: Abnuit Vlaâislaus ■-qitod Hungariœ procere s id fe non fui fie tneritoi• palam affirmèrent (>'): była to iefzcze bez wątpienia oka-zya dla ubefpieczenia praw Polfkich do Roli, gdyby Polacy rozumieli, że w nich iakowa zachodzi wątpliwość.
Przychylaiąc fię do konwencyi Szramowickiey abo S. Mar-1412 cina, R. przefzłego, oba Królowie ziechali fię przy końcu mie-Trak- fiącaLutego,Jagiełło do Sandecza, a Zygmunt do Kieżmarku. Lub^l Długofz powiada, że Jagiełło miał z fobą Królową Annę wli. Cylleyfką po wtórną żonę, a fio lirę Krolowey Węgierfkiey Barbary Cylleylkiey, powtórney także żony Zygmunta (V);
Ze mo-
Originali. Zdaie fię3iż ta ratyfikacya powinna fię znaydować w Wę« grzech i w Polfzcze:
Autor Exposé Prêlim. wydał akt konwencyi S. Marcina zexem» plarza Polfkiego, nie ratyfikowany, który iefi datowany w Szramo-wicaeh wdzień S. Elżbiety, toiefł; 19 Lillopada. iako w ratyfikacyi Ja.
*iełły. Ten autor wyi^ł ą bez pochyby z archiwów Węgierfkich. xposê Préliminaire w dowodach p. 12 15 Nr e VIII,
Exemplarz Wggierfid tey konwencyi powinien być datowany irey-wfi albo Altendorfie. Ten exemplarz nie znayduie fig po-w archiwach Polikich, boby o nim X. Dogiel nie zapomniał.
) Pray P. II. p. 230. Obacz Długofza lib. 11 col. 317.
Te Królowe urodziły fig z Anny cdrki Kazimierza W.
75
Zemowifca Xiążęcia Mazowieckiego na Płocku fzwagra (d)$ Bolelîawa Xcia Mazowieckiego na Warfzawie fieftrzeńca, i Zygmunta Korybuta Xcia Siewierikiego, albo Nowogrodzkiego na Siewierzu fynowca (e\ tudzież wielu innych Pa-nów i Szlachty»
Zygmunt wyflał do SandeczaKrolowąWfgieriką,Kardynała Branda, Woiewodę Siedmigrodzkiego Sci bora, dk nakłonienia Jagiełły, aby przyiechał do Lubowli, kędy fam także ziechać przyobiecał: zezwolił na to Jagiełło (/). Zie-chały fię tam oba dwory, pierwfzycli dni Marca; i zaczęto traktować. Długofz świadczy, że Konfyliarze z obu ftron negocyowali przez dniośm; że nie mogli fię ninaco zgodzić; î że fię iuż miano roziechać. Król Węgierlki proponował Polfkiemu, traktować ofobiście i bez Rady Çg).<
1K ij	Według
którę Ludwik ïego naftępca wydaî za Hermana Hrabię Cylley. To Hrabftwo iefl teraz czgścif Styryi.
(d ) Zemowit miai żonę Aiexandrç Xiçzniczkç Litewfką, córkf Olgierda a fioftrg Jagiełły. Przybył do Krakowa na poezgtku tega roku 141 r dla wydania fwey córki Cymbargi za Ernefta Xi^zgcia Aufìryi, oyca Cefarza Fryderyka IIÏ.
(e)	Bolefîaw był fynem Janufza Xi§żęcia Mazowieckiego na Warfzawie, i Anny córki Keyftuta Xiçzçcia Trockiego, fiofiry Witolda Wielkiego Xi§żęcia Litewfkiego rodzoney, a firyieczney Jagiełły. Zygmunt Korybuth był fynem Dymitra Korybuta Xi§żęcia Sie-wierCkiego brata Jagiełły. Tento fam Zygmunt, którego w R. 1422 obrano Królem Czefkim przeciwko Cełarzowi Zygmuntowi.
(f)	Długofz lib. 11 col. 31g & Pray p. 232.
{g) QuamvisautemReges diebus feptemper fe &conjiliartos fuos de pace cgijbent, non tamen pax poterai inter illoi cotweniri. Itaque fa!)-bat ha ante dominicain Lai are Vladislao ■ • cimi fuis ad difcejjionem accih-cio^ Sìgimundìis.« nova rogatiùne pervicit illuni? quatenusfaciat fecunt?
76
Według X. Fraya, Zygmunt zobowiązał fobie Królowę P olfką: Sigijmmdus (cripti s ad Annam Via di i Li o miptam & Bar-èarœ coniugi s fororem lit cris, or abat ut vi rum famineis arti bus emol-liret,faceretq\ ne [e inconficiendo federe duriorem prœbeat, alimujn da* mna, qua fecundum paeis conditions in Hungariam manatura e fient, magis ad fororem quam ad rcgnum attinere igere legati -- & reginam non invitant in fnas partes pellexere (^h). Kardynał Branda z Wojewodą Siedmigrodzkim, wfparci Królową Węgierfką, ne-gocyowali z Królową Polfką w Sandeczu.
Zygmunt kazał ułożyć formułę traktatu, do kiórey pod-piTania nakłoniono Jagiełłę, bez dołożenia % Rady (i). Nay-głownieyfzy artykuł tego traktatu, lecz artykuł lekretny, i którym Zygmunt zwiódł Jagiełłę, była a li a 11 fy a miedzy o-biema Królami przeciwko Krzyżakom. Zygmunt ofiarował fię dać pofiłki Jagielle, i odebrać tym Kawalerom wfzy-ftko, cokolwiek oni od Polaków zabrali: ziemie Chehniń-Iką, Michałowllęą i Potnorfk^* owfzem zdobyć lame Pruły, i podzielić one miedzy obu Królów (&).
1	-	Arty-
gmnibuf arbitrii exclujis, ad fecrefam çameràm ingrejfom. Dług, lift. SI col 318.
(b) Pray P. II. p. 232.
(i) Credidit princeps Jimplex & reclus VI adi slam - huic vafro cali do que Sigismundi regi s promìjp)-- itaque voluntati & deprecationi Sigismundi in JinguUs ultroneum, conjiliariis fuis ignorantibus .prąbuit conferì fimi. Dług. lib. n col. 319.
Ze wfzyllkich okoliczności które fig znaydui§ w Długofzw. względem panowania Władyjffawa Jagiełły, wierzyć inoźna, iż ten hi. fio ryk znalazł fam wiele memoryałpw pod tym panowaniem. Dłn. g-ofz Kanonik Krakowfki, pifal pod Kazimierzem IV, fynem Jagiełły. Był nauczycielem fynów tego Kazimierza IV, i od niego nominowany na Arcybifkupftwo Lwowflkie 1479: umarł 1480.
(k) Term Culmcnjit, Micbahvienfis & Pomerania^ qtiaspropria
77
Artykuły publiczne zawierały pakóy i aiianfyą "wie-czyftą miedzy dwoma Króleftwami: oba Królowie obowią-zali flę wzaiemnie, nic nie przedfiębrać przeciwko i wy m wzaiemnie Króleitwom, Xiçftwom, i innym pofiefyom; u-ftanowili fądy pograniczne, dla fzafunku fprawiedliwości miedzy poddanemi obu Króieftw.
W iednym z t$rch artykułów zgodzili fię oba Królowie podzielić miedzy fiehie ziemię Multańlką, którey Xiążęta poddali fię Polizcze (/), a do którey Król Węgierfki rościł pretenfye. Obu tych Królów dział wyrażony ieft w tyra traktacie.
Zygmunt
cif natur aies regni tui Polonia profiteor, ad te & ad reęnum tuum firn-pliciter plenarie recidant. Terras autem Prujjiœ eo inter nos (orti» amur patio, ut, alttr ex nobis majorem partem illius Accipiat, qui map* res exercitus in guerram cmduxerit. Dług. lib. u col. 319.
Po podpifaniu traktatu w Lubowli, Zygmunt otrzymał od Jagiełły, pod róźnemi pretextami, fuppreffy^ tego artykułu, obiecuiąc mil zawfze exekuey§. Tenże tamże col, 321,
(/) W R. 13^9. Stefan, fyn ftarfzy innego Stefana Woiewody albo Xiazçcia Mołdawlkiego albo Multali, których miafto flołecżne było na ów czas Soczawa, a teraz Jaffy, wygnany przez brata młod-fzego Piotra, przybył do Polftci profzgc o pomoc u Kazimierza Wielkiego, i obiecui^c mu hołd z tego Aigftwa: lecz ta fprawa nie wzięła fkutku.
Od pierwiaftków panowania Jagiełły, czterech Xiążąt Molda-wflcich ieden po drugim oddał homagium temu Królowi. Piotr w r. 1387- Roman w i\ 1393. Stefan w r. 1395. Alexander w t. 14C7. Tego to oftatniego Zygmunt przedfięwziął wyzuć.
Podział Multan nie dofzedł, tak iako i podział Prus. Alexander ©dnowił homagium Jagielle w r. 1419 i obiecał mu pomoc przeciwko Królowi Wggierikiemu. Tea Król dopominał ils w r, 1429 o
rs
Zygmunt włożył w ten traktat warunek względem Rufi i Podola. Ta oftatnia prowincya była na ów czas w poflefyi Wielkiego Xi^zçcia JLitewfkiego Witołda, którą mu dał Jagiełło prawem hołdowniczym roku pcprzedzaiacego 1411 (m). Te ią Iłowa Zygmunta w exemplarzu Wegier-Ikirn tego traktatu. Obowi<|zawfzy fię naprzód, że nigdy nic nie przedfięweimie przeciwko Polizcze, przydaie: Veruni, quia fuper terris Rujjiœ, Podoliœ (pierwlzy to raz uczyniona wzmianka o Podolu miedzy Polfką i Węgrami) Moldavia inter nos & ipfum dominion Vladislaum regem Polonia & oc-cafone earundem, inter cœtera dijjenjtonis materia vertebatur; in faci o itaq; Ruffa inter nos- & pr d'dictum Dominimi Vladislaum regem con• e or dut uni extitit hoc modo (V).
Widzieliśmy, iakim fpofobem Zygmunt ułożył fprzecz-kę oMultany; i ieft podobieńftwo, że nie miał nadziei otrzymać tegoż iamego ułożenia względem Rufi i Podola. Pofta-rał fię o przyięcie tego przez Jagiełłęj źepoki ieden z Królów
exekucy§ podziału Multan, ale mu odmo'wiono. Obacz Dfugolz* liK 11 col. 514-5.
PoJlka uczyniła ceflyg praw fwoich do Mołdawii Turkom w r. 1617 przez traktat w Bufzy mieście i zamku Woiewodztwa Bracłar wlkiego.
(m) Obacz Długofza lib„ 11 col. 3ir. Jagiełło dał PodoJe Witoldowi w obozie pod Kacięźem, zaraz po zakończeniu pokoiu z Krzyżakami na początku Lutego j41 r.
(n) Dogiel T. L p. 46 col. 2. Łacno ieff widzieć, żepretenfya: Zygmunta do Rufi i do Podola fundowała fię tylko na opanowaniu tych prowincyi przez Ludwika iego predecefTora. We dwu aktach famego Ludwika, któreśmy widzieli w drugiey Części tych Wiadomości pod rokiem 1352 i 1355 nie było wzmianki Podola, lecz w roku 1377 Ludwik opanował tg prowincya także, wzi§wfzy Kamieniec.
79
lew kontraktujących żyć będzie, Jagiełło z Witołdem zo-ftarią w fpokoyney pofïëfyi Rufi i Podola — ut vita nubis cf fibi infimul comité u [que ad diem obitus unius ex nobis —inter nos fîf tpfum dominutn Vladislaum regem, nec non prafatum Vitoldutn ducem» pacis ci) treugarum federa inviolabiliter•— obferventur — quibus treu* gis durantibus prafatus dominus Vladistaus- terram ipfam Ruffa pati-jfice teucat—in terra vero Poaolta promittimus eundem dominimi Via* dislaum non impedire — (0). ( Jagiełło miał na ów czas około 70 lat, a Zygmunt 44 ) (p) i że po śmierci iednego z obu Królów, pokòy miał trwać iefzcze pięć lat, pod czas których miano pracować względem roztrząśnienia praw obu ftron, według formy przepifaney w konwencyach Igła-wlkiey i Szramowickiey albo Altendorfie, In cafu quo nos Sigifmundum — Vladislao --- prius mori continuât, extunc pojl obitum noftrum pradicla treuga, infra quinque annos immediate fequentes debent perdurare ; cf c cornerfo f pradiclum—: & infra ptadicios quinque annos treugarum videbitur de iufiitia & iure partimi, flcun-dum feriem & continentiam liter arum primum in Iblo, alio nomitie Nova-villa altera vice in antiqua villa confettartim, quarum contenta bab etite s hic pro infertis, quo ad hac, in fuo robore volumus par* tnanere Çqf
Ten
(0) Dogiel T. I. P. 46 col. 2 p. 47 col. 1. Obacz także l'Expoft Prélim. w dowodach p. 7.
(p) Niewiadomy ieft rok urodzenia Jagiełły, lecz iEtieas Silvius fpołczefny tego Króla świadczy.* iż on miał fynòw, będge prawie dziewiçdziefi^toletnim prof e nonagenari™.Mn. Sylv.ap.Piflor.in fcript. rer. Pol. T. I. p. 1.
W roku 1412 Jagiełło nie miał iefzcze fynów. Wladyfïaw urodził fię mu wr, 1424. Zygmunt Kroi urodził fig wr. 1368.
{qj Dogiel T. I. p. 47 col. 1. Obacz także ÏExpofè Pr'd. iak® wyżey.
8o
Ten traktat był podpifany z obu ftroti w Lubowli (Li-blyo) if Marca r. 1412. X. Dogiel wydał go z oryginała Węgierlkiego, który iię znayduie w archiwach Polfkich (r). Widzieć tam fi podpifów, lecz widzieć także, że Zygmunt ru-fzył wfzytkich fpoio##w do ułudzenia Krôiowey Poïïkiey* Przywiózł z fobą Hermana Hrabie Cylleylkiego, oyca tey pani, którego widzieć podpis miedzy Węgierlkiemi.
W exemplarzuPolfkim, który widzieć na innym miey« fcu(j) liczy fię podpilow, miedzy któremi trzech Xiążąt, krewnych Krolewfkich, którzy fię znaydowali ze dworem w Sandeczu w liczbie 47 innych, i dwuch tylko Bifkupów, z których tylko ieden z owych, którzy byli Komiffarzami W Szramowicach. Widzieć tez tam tylko dwu Woiewo-dòw, a żadnego z tych co fię znaydowali na tymże kongre-jfie. Refzta była: ośmiu Kafztelanòw, trzech officyaliftów koronnych, ośmiu urzedniko'w ziemfkich, po więkfzey części Woiewodztwa Krakowfkiego, i dwudzieftu fzlachty bez tytułu, prawie wfzyftkich z Woiewodztwa Krakowfkiego i Sandomirlkiego (f). Z dwunaftu Komifarzow, naznaczonych do traktowania w Szramowicach, i którzy mieli odnowić konferencye, gdy by fie oba Królowie nie zgodzili, widzieć tylko trzech, którzy podpifali traktat w Lubowli.
Długofz
(r) Extat in archivi) Cancellarla Regni lih 0 legationum Lit. C. Obacz także Długo (za- iako wyżey p: 4.6 Nro IX. Z te^o oryginału wydał Dłngofz ten traktat. Dług. lib. 11 col 321 feą. Pray wydał go Z Długo f/a. Obacz Praya P II. p. 232 fequ.
(s) Widzieć go w FExpofì Pr kl. w dowodach p. G u Nro IV. (t) Należało to położyć tg uwagę, ponieważ autor de P Expo fé frblwrinnire, który położył ten traktat z exemplarza Polskiego, wy-nòli wielką liczbę podpifów iiayprzednieyfzych Fauow, iak 011 radwijr Narodu Pojikiego. Obacz rExgofi p.
81
Długofz powiada, że Zygmunt nakłoniwfzy Jagiełłę do przyięeia artykułów tego traktatu, nakłonił go do złożenia przyfięgi w fwoich ręku, iako ie zachowa (u): i dopiero ten traktat był kommunikowany Radzie (V), kiedy iuż jagiełło wfzyftko uczynił, czego chciał Zygmunt. Ten to był podftępny Ipofób, którym Zygmunt otrzymał traktat w Lubowli 00»
Nie zatrzymuiącfię tu nad wytknięciem wfzytkich nie-prawności tego traktatu, 1412 w Lubowli zawartego, ponieważ one łacno fam czytelnik bez wątpienia poftrzeże (j/): będziemy tylko fzukać, co za fkutki wyniknęły z tey tran-zakcyi.
L	Wno-
(u) Altero in manibus alterius per Jtgnum vivifica Crucis, de ob-fervando adimpleudo hujumodi traoiatu Łf contraclu pra/łante iu-ramentum Dług. lib. 11 col. 319.
(lì?) Tenże lud o ryk mówi: quarnvis prelati Łf procere s Polo* nia paci a regum non pr ob areni non valente s tamen regia fui decretum quomodolibet irritare, inviti pactis accedunt, Ibìd. col. 321»
(x) Należało tu iefzcze odkryć te Zygmunta fortele, ponieważ znayduie Og w V Expofé préliminaire, p. 21, że cała negocyacia była prowadzona w obecności naypicrwfzych z Duchowieńftwa i Szlachty ofob, tudzież w Urzędników koronnych - i że ze lirony Polftiey czyniono ze wfzelkg oflrożnoscif oraz poznaniem rzeczy dofkonałym, (y) Łacno pozna baczny czytelnik te nieprawności które % nie-doflatek pozwolenia fłanow a pozwolenia które wyciągała konwencya Igławfka, nieprzytomność albo; odmowienie podpifu trzech części komifarzow wymienionych w plenipotencyi Króla łamego; na kongres Szramowicki, i autoryzowanych do rozpoczęcia konferencyi, ie-źeliby oba Królowie nie zgodzili fię na nic ziechawizy fię z fobg. Z dwunaftu komifarzow dziewięciu nie podpifało zgoła w Lubowli, ex-kuzui§e fig bez wątpienia iiiedoÒatkiem mocy, i że ten. traktat otrzjr-
8$
Wnofić należy ze ftatecznyeh poftępkow Zygmunta względem Jagiełły, póki ten Król był w życiu (z), oraz z tego traktatu famego, że Król Węgierfki patrzał z nieu-kontentowaniem na prowincye w cudzym ręku, które poprzednik iego trzymał, bądź fprawiedliwie, bądź nielhńznie: i że otrzymał przez ten traktat to tylko, iź w przeciągu f lat po śmierci Jagiełły miał pokazać prawa, i że mu miała być uczyniona z tych i wedle tych praw fprawiedliwosć.
Ta potrzeba produkowania dokumentów pierwiaftko-wych, znayduie fię iefzcze wymieniona w innym akcie Zygmunta; ten zaś akt ieft ratyfikacya tego traktatu w Lu-bowli, przez Zygmunta uczyniona, a datowana nazaiutrz po podpifaniu iego. Zygmunt włożywfzy do tey ratyfika-cyi przyfięgę, którą fię obowiązał, nic nigdy nie przedlię-brać przeciwko Jagielle, iego dzieciom, ludziom, Kròleftwom Xięftwom i innym polłefyom aktualnym (V), przydaie, iż
ten
many na Jagielle, z niewiadomości§ iego Rady, był dziełem famego Króla, oraz mógł być poczytany pro fubreptitio ; któremu pieczęci przyłożone nie mogły dać wagi, a dworfcy którzy go podpifali, ża-dney także na to nie mieli mocy,
Niechay czytelnik pamięta na te wady traktatu 1412, o których Autor de VExpoj Préliminaire da nam iefzcze pochop do mówienia. Będzie fig atoli mowiło tym czafem o tyin traktacie, iakby był uczyniony ze wfzyAkiemi formami prawnemi.
(z) Po tym traktacie nie przeftał iefzcze Zygmunt kłócić Jagiełłę. Powadził go nieraz z Krzyżakami, i fzukał zawfze waśnić go z bratem ilryiecznym Witołdem. W R. T43° poflał Witełdowi koronę z innemi ozdobami Krolewfkiemi, lubo niedopufzczono po0om Cefarlkim weyścia do Polfkiey. Obacz Dług lib. ji. col. 554^ 547* Witołd umarł tegoż famego roku 1430.
(a) Ego Sigifmundus ,Rex Romanorum femper Augujłus & Hun-
sa
ten obowiązek, nie ma czynić zgoła prœjudicium warunkowi traktatu, który fię zciąga do Ruli, i przez który ftypulowa-no, że w przeciągu ç lat po śmierci iednego z Królów, wni-dzie fię w roztrząśnienie praw, które Stany Węgierfkie mogą mieć do tey prowincyi. Prœterea nos Sigifmundus Romanorum Hungaria Rex promittimus, qiiod prœfcntcs lit er as figlilo ma-iejłatis nojlrœ faciemus figliare, quando fculptum fuerit & paratum,hoc ttiamadiungentes quodliterisillis,in quitus pojì mortentiilteriosnofirum treuçœ quinque annorum funt dej cripta, infra quas videri debet de iujlì-îia éy iure procerum pro terra Rujjîœ Moldavia, fecundum feriem literarum —primo in I^lo, alio nomine Nova-villa & fecundo in Antiqua-villa (Stara wieś albo Altendorf, gdzie fię znaydowaïî Komifarze Węgierfcy, w ten czas kiedy Komifarze Polfcy fiedzieli w Szram o wicach na kongrefie miedzy świętem SS, Marcina i Elżbiety 1411) confeSIarum prœjudicare nolumus aut dero* gare per prœj'enresfb\ Ta ratyfikacya Zygmunta dana była w łiubowli we frzodę po Niedzieli Lœtare albo 16 Marca 1412, to ieft nazaiutrz po podpifaniu traktatu (c). Zygmunt ią pono-
L ij	wił
gar i a Rex c juro:- quod ex mmc jìdem fervabo domino Vladislao Regi Polonia Łf ipjiim femper profequar finceris favor i bus, ac libéras Juos le-git imo s ac ber e des ~nec ufquam ad obtinenda bona, regna, terras^ principi at us dominia, qua nunc h ab et in futurum habiturus ejl, volo attender e, aut ad per imendam cf perdendam vitam eiusy feu mort cm fibi frocurandam -Obacz Dogiel'a T. I. p. 49 col. 1. Oryginał tey ratyfi. kacyi znayduie fię w archiwach Polfkich, ratyfikacya Jagiełły nie znayduie fig podobno w archiwach Wggierûûch, ponieważ o niey wzmianki nie widać w 1 * Expofê Pré lim.
(b)	Dogiel ut fup p. 40 col. z.'
(c)	Autor de t'Expoft rozumie, że wtorek po niedzieli Lœtare przypadał na 16 Marca, Obacz ten ikrypt p. 22*
84
wit w tychże famych terminach w r. 1415-, w Konftancyi pod datą 20 Kwietnia (d)
1423 Traktat zawarty wLubowli był iefzcze raz wfpomnio-nyza życia Jagiełły wr. 1422. Zygmunt zatrudniony w Czechach z Huflytami (V) ftarał fię nakłonić Krzyżaków, aby
nie
(d)	Obacz Dogiela T.I. p. 49.50 AT. XI.
Autor fkryptu Kxpojé na karcie 22-3 pretenduie, że Polacy u-znali traktat w Lubowli zawarty r, 1412, tak dla fiebie pożytecznym, iż wyciągali iefzcze po Zygmuncie, aby uczynił druga tg ratyfikacy§ 20 Kwietnia 1415. Nie ieft rzecz zgoła do prawdy podobna, aby Polacy uznawali ten traktat za pożyteczny: a z tego, żc Zygmunt odnowił iego ratyfikneya w roku 1415, nie można wnofić, aby Polacy wyciągali oney od Zygmunta. Zygmunt odnowił ią z tey przyczyny, ponieważ ona ubefpiecźała poko'y miedzy nim a Królem Pol-Ikim; a bez wątpienia i wyciągał od Jagiełły o icgo ratyfikacyą: nie widzieć iednak aby to uczynił Jagiełło, któremu Zygmunt dał now§ okazyg do urazy. Obacz Długoiza ad an. 1414 col. 948-9.
W roku 1414 Woiewoda Wołofki Miritza podniofł broń przeciwko Zygmuntowi; a wr 1415, attakowali tego Cefarza Turcy vr Węgrzech. Kiedy fig Zygmunt zabawiał w Konftancyi fędzeniem Jana Hufa, Mahomet I. bił generało\v Wggierfkich w fiofuii. We cztery miefi§ce po odnowieniu fwoiey ratyfikacyi traktatu w Lubowli podpił anego, Zygmunt wprowadził Koncylium Konftancyeńfkie, aby pifało do Króla Polfkiego, zalecaięc mu protekcv§ Węgier. Był to zaifte fpofob do zniewolenia go przynaymniey, aby nie zrywał przyiaźni z Zygmuntem. Ten lift Koncylium Konftancyeńfkie-go do Jagiełły znayduie fig także w Dogiełu: datowany ieft 16 Sierpnia 1415. Obacz Dogiela ut Jup. p. 50-2 Nro XII. Dług o fz a lib. 11 col: 361-9. Turocza in fcrip. rcr. Hung. Vi en, T. I.p. 229 jeqii. Pray P. II. p. 260.
(e)	Zygmunt naft§pił na Krdleftwo Czelkie po bracie fwoim Wacławie w r. 1418.
85
nie czynili zadość traktatowi, który świeżo zawarli z Królem Poilkim, 8 Maia tegoż roku T422, i woynę z nim rozpoczęli. Wymawiał to Jagiełło Królowi Węgierskiemu, a Węgrowie obawiaiąc fię zerwania miedzy temi panami proponowali negocyacyą; Zygmunt chciał fię widzieć z Królem Pollkim. Oba Królowie ponowili W Kesmarku,
kędy fię ziechali w R. 1423 w wielki tydzień, pokoy w Lubowli uczyniony, ieden tylko który był zawarty między temi Królami. To ponowienie datowane ieft: we wtorek po Niedzieli Kwietney 1423 w Kefmarku (/).
Atoli i to ponowienie traktatu rzeczonego nie ugrun- 1429 towało iednomyślności miedzy dwoma Królami; a niechęć nie uftawała. Polacy i Węgrowie żądali równie, aby kiedyż tedyż zakończyć te kłótnie; a na zieżdzie znowu obu Królów na początku r. 1429 poftanowiono, aby złożyć nowy kongres na mieyfcach zwyczaynych, to ieft w Szramo wicach i w Starey-wfi czyli Altendorfie. Komiflarze Polfcy przybyli do Szramowic na Zielone Świątki, iako na czas wyznaczony do konferencyi; lecz Król Węgierfki nie po-flał tam fwoich. Odłożony kongres aż do S. Marcina, a Plenipotenci Jagełły iefzcze tam przybyli; lecz Zygmunt nie maiąc w roku 1429 więcey praw do Rufi do pokazania,
niżeli
( f) Obacz Dogiela ut fup. p. 52 3 N. XIII Długofza lik 11 col. 466-7 col. 469 470. Obacz także FExpofêprelim. dowody p.s6-1| Nro IX.
Dogiel wydał to ponowienie zexemplarza Węgierfkiego. W fkrypcie zaś Expojé wydane ieft z exemplarza Polfkiego. Czterdzie-ście dwa podpify, które widzieć w tym oftatnim, nie więcey legaliztiif traktat w Lubowli zawarty, iako pięćdziefiijt, które widzieć w tym famym traktacie. Ci którzy podpifali w Kiefmarku nie byli więcey aato ryzowani, iako ci, którzy podpifali w Lubowli.
86
niżeli ich miał w R. 1411,1412, nie zeïïaî także żadnego ze fwoiey ftrony (g), Te fą wfzyftkie przypadki ftofuiące fię do traktatu w Lubowli zawartego, które fię znayduią pod panowaniem Jagełły.
Umarł ten Król w R. 1434 31 Maja, zoftawiwfzy na-ftępcą tronu fynafwego Władyi?awa,maiącego dopiero dziewięć lat wieku (£) po śmierci Jagiełły nie było więcey kwe-ftyi o traktacie zafzłym w Lubowli: Zygmunt umarł w R. 1437 dziewiątego Grudnia (*'), to ieft około czterech lat, po śmierci Króla Polfkiego; a w tym przeciągu prawie 4 lat,, traktat w Lubowli uczyniony nie był ponowiony, ani z Królem ani ze Stanami Polfkiemij i niewidzieć nawet, aby Zygmunt chciał iakiego kongreffu.
Po Zygmuncie naftąpił Albert Auftryacki, źięć iego, który zoftał potym Cefarzem pod imieniem Alberta 11» Panował Albert prawie dwie lecie w Węgrzech: pięć lat pokoiu względem Rufi, albo pięć lat, w których Król albo
Stany
(&) Długofz lib. ii eòi. 513 fequ. coi. 526-7. Ziechali fig oba Królowie na Wołyniu w Łucku, mieście, które pofpołu z Witoldem Kroi Wggierfki na ten akt proponował. Przybył tam Zygmunt w jniefi§cu Lutym. Podczas tego ziazdii Zygmunt wprowadził Witolda, aby akceptował Koronę Krolewfkg. Poflał mu i§ naflępui§cego roku 1430; lecz ponieważ Jagiełło kazał pilnować po wizyftkich dro-gach, poflowie Celarlcy nie mogli wniść do granie. Witołd umarł tegoż roku 1430, 27 Października, Po iego śmierci Podole przyłączone do Korony Polfkiey.
(h) Jagiełło umarł w Grodku w Woiewodztwie Rufkim. Wła-dyffaw fyn, który naftępił na iego mieyfce, urodził fig w Krakowie 31 Października 1424. Długofz lib. 11 col. 481-651.
CO Zygmunt umarł w Zna im w Morawic
87
Stany Węgierlkie miały produkować fwe* prawa do Rufi i Podola, upłynęły pod iego panowaniem 31 Maia 1439. Albert żył fześć miefięey potym, dokonawfzy życia 7 Października tegoż roku 1439 (A); lecz ani traktat w Lubowli uczyniony nie był ponowiony za Alberta, ani termin pięcioletni do pokazania praw do Rufi niebył dałey przedłużony.
Po śmierci Alberta Stany Węgierlkie wezwały na tron Władylława młodego, Króla Polfkiego} na początku Marca r. : y.o Poflowie Wegierfcy podali temu panu w Kra» kowie kapitulacią do podpifania, przez którą nowy Król, po uczynioney obietnicy utrzymywania praw, wolności i prerogatyw tak świeckich iako i duchownych w Węgrzech, miał fię obowiązać do odzyikania wfzyftkiego, cokolwiek było oderwano od tego Króleftwa. Ten artykuł dał mieyfce iednemu warunkowi, przez który Władyffaw wyłączył Ruś: Iłowa tey kapitulacyi fą: promittimus etiam Ł? fpondcmus, quod omni diligentia « laborare volumus pro recuperando omnibus iurU bus Łf pertinent ii s Regni Hungaria, a quibuscunque ocupatis, eo etiajn fignanter exprejfo, quod terra RuJJiœ Sf Podoliœ remaneant in pacifica po (Je(ione, ficut hactenus juerunt Regni Polonia, fine prœjudicio Hungar i a & Polonia Regnorum, quousque inter pralatos Çjf barones utriusque regni, & quando prœfato domino regi videbitur celebravi poterit con«
ventio
(k) Albert koronowany na Króleftwo Węgierskie ï Stycznia 143g,* na Króleftwo Rzymikie 31 Maia; na Czelkie 29 Czerwca tegoż roku. Pray P. II. p. 325 - 7. Część iedna Czechów przyzwała do fwey korony Kazimierza brata Władyffawa Króla Pol&iego. Tenże tamże p. 326-8-30. Albert umarł nim zakończył fwg zatargf z Kazimierzem. Zalzła go śmierć 27 Października w Nefmel alba Łangendorf niedaleko Budy. Tenże tamże p. 236. Turoerp^o,
ventio pro déclarations juris titult ter y arum pvœdiclarum, cut regna çompetant - dan w Krakowie 9 Marca 1440 (/).
Ta kapitulacya Władyflawa, w ktòrey widzieć iefzcze potrzebę produkowania praw oryginalnych, na którychby Korona Węgierika mogła ugruntować pretenfye Iwoie do Rufi i Podola, ielfc oftatnim aktem, w którym była mowa o kontro werfy i miedzy Węgrami a Polfką do tych prowincyi.
Władyfław Król Pollki i Węgierfki zginał pod Warną W Bulgaryi 10 Liftopada 1444, maiąc łat wieku 20 (m). Po śmierci iego Stany WęgieHkie powierzyły Janowi z Huni-ada (ieft to zamek z miaftem wSiedmigrodzie, oraz ftolica Hrab (twa tegoż imienia) albo Janowi Korwinowi regency^ Króleftwa, podczas młodoletności Władyflawa Pofthuma, fyna Cefarza i Króla Węgierfkiego Alberta II, który W&-dyflaw był dopiero w czwartym roku (w).
Włady-
(l) Obacz PExpofépréliminaire w dowodach/?. 21. Ta kapitulacya wydana ieft z oryginału, który fig znayduie w archiwach Węgier fluch . Akta Wggierfkie fbfuiące fig do elekcyi i koronacyi Władyftawa w Węgrzech, znayduią fig w archiwach Polfluch: X. Do-giel wydał ie w T L p. 53 fiu. Nro XIV-XV-XVI. Władyffaw był koronowany korony S. Stefana 17 Lipca 1440 w Belgradzie, ktdry Niemcy nazwali Stuhhveijfenbourg, a Kluwier powiada, że miał imig Alba, dla tego, ze był od Albaiiczyków zbudowany. Pray P. II. p» 545. Dogiel T. I. p. 56 fequ. N.XVL (m) Pray P. III. p. 45»
(ń) Władyflaw Pofihumus (pogrobek), lyn Cefarza Alberta II i Elżbiety, córki Zygmunta urodził fig 22 Lutego 1440, to ieft we 4 miefiące po śmierci oycowikiey. Matka iego Elżbieta kazała go koronować w Belgradzie, we trzy miefigee po urodzeniu, w Niedzielę po Zielonych świątkach, i poflała go do Aulirvi. Obaez Fraya P.
89
Wfadyffaw Auftryackì, drugi Król Węgierfld z teg& domu, albo Władyflaw Pofthumus, obiął rządy Króleftwa ^Węgierskiego w roku 145-3, pod czas zgromadzenia Stanów w Presburgu 6 Lutego tegoż roku (0). Nie widzieć nigdzie, ażeby była kiedy mowa, o ponowieniu traktatu w Lubowłt zawartego, pod panowaniem tego Króla, albo pod iego oy-cem: owfzem przeciwnie znayduią ftę akta Władyilawa, w których prawa Pollkie do Rufi nie mniey ią uznane przez tego pana, iak były od Stanów Wfgierlkfch w traktacie 1405. miedzy niemi a Polfkiemr Stanami zawartym.
Tegoż roku 145:3 Władyflaw zaślubił fioftrę fwoię Elżbietę Kazimierzowi IV Królowi Polfkiemu, bratu Władyilawa Warneńfkiego , który po nim naftą pił na Króleftwa Polfkie, w roku 1447 (/>). Traktat małźeńftwa tego zawarty był we Wrocławiu g Sierpnia 145-3, a ratyfikowany ad Króla Porlfkfego w Krakowie, a Wf gierfkiego w Wiedniu tegoż dnia 12 Sierpnia i tegoż roku 14^3. W ratyfikacyi tego traktatu Król Węgierflsł mówi: Ladislaw Dci grat i a Hun-g&ria , Bohemi# if c Rex , Lux Auftria — cum SereniJJimo — Caji.
M	miro
II. p. 539 • 342; • 345; Stany Wggierfkie oddały Regency§ Janowi Hu-nyiad, ałbo Janowi Korwinowi w r. 3446. Pray P. I-II. p. 45. Ranzaa-in ferip. nr. Hung. Vien. T. I. p. 3^1.
(0) Pray P. IH. p\ 130. Władyflaw był koronowany Królem Czefkim 28 Października tegoż roku 1455 w Pradze. Tenże tamże /• 135 • 6- Od śmierci Celarza Alberta II, Czechy były rządzone przez Jerzego Podiebrad, który po' zeyściu WładyIława zoftał Królem 1458- Tenże P. II.p. 356, P. III. p. 223. PfofTeipod rokiem 14^6 1458, (p) Kazimierz Wielki Xżg Litewfki od K, 1440 by! koronowa*, ay Królem Pollkim w Krakowie 26 Czerwca 1447, mai|c lat wiek» <lwadzieb'ęjas
\
90
miro DEI grétta tòlmw vige, magfio 'duce Lithvmiœ 0" bsrede RujjU ■frape* fa)
W drugim akcie pod tą famą datą, gdzie Władyflaw o-bowiązuie fię wypłacić Kazimierzowi w czafie umówionym pofag fwoiey fioftry, tenże Król Węgieriki mówi iefzcze; Ladislaus Hungaria, Bohemie, Dalmatiœ, Croatiœ U'c Rex, dux-profit etnur quod SereniJJimo — Cajimt.ro .— ra Poloni# magno duci Litkvam nia hœredi JiuJJiœ (rj.
Nie mafz Irmyeh tranzakcyi miedzy temi Królami, lecz zdaie fię, że te akta, w których Król Węgieriki daie tytuł Pol-ikiemu dziedzicznego panaRufi bœres Ruffiœ, zawiera i ą w fobie zeznanie nader ialne tegoż Króla praw Korony Polfkiey do Rufi. Niech tu fobie czytelnik przypomni zeznanie tychże praw, uczynione wiekiem przedtym od innego Króla Węgierfkiego Ludwika z domu Xii|żąt Andegawerdkich W roku 135-5- (/)•
Wiadyiîaw Pofthumus zmarły w roku 1477 (t) miał
dwu
(q) Dogiel T. Ip. 156-7. N. VI. Dogiel wydał ten akt także z òrygmatu : Extat in archiv. eanceìl regn. lib. 3 lit. C. flro JV fol. 5. Kazimierz z Elżbietę zrzekli fig fukceffyi Władyflawa, faworem poto m fi wa iego ptei męlkiey. Obacz ratyfikacyą Kazimierza. Dogiel yt fup. p. 126 col. 1. a zrzeczenie fig Elżbiety w r. 1454. Ibidemp. 159 N. IX. Władyffaw nie zoflawił żadnego potom (lwa.
(r) Dogiel ut fup. p. 157 N. VII. Dogiel wydal ten akt takie z ^oryginału, Extat in archiv. Cane eli, Regn. lib. 3 lit. C. Ń. IVfol. 5. (x) Wyżey P. II. pod r. 1355.
(f) Władyffaw innari w Pradze 23 Liflopada 1457'w oimnaltyi* ^roku wieku fwego. Miai fobie poślubić Magdalenę Królewnę Franai (kç, córkę Karola VII. Pray P, III p. 208. Piltor in fcrip. rer.Hung. ¥ien. To Lp. 769. Zofìawil Wladyflaw dwie Jlioftry, Afltig zaślubiony
/
9®
tfwn naftępców do Korony Węgierfkiey, Macîeia Hunniada, alba Mariera Korwina, fyna Janà Hunniada* Regenta Kró-leftwa za rałodoletności Władyflawa; i Fryderyka Auftry-aka III, Celarza tego imienia,, który był opiekunem Włady-
lawa*
Macieia obrana w roku a Fryderyka w roku 14^ (ii) Fryderyk, który miał koronę Węgierfką wfwym ręku,» był koronowany tegoż raku 1459 0)$ a Maciey dopiero wr raku 1464* Wrok przed tym, Fryderyk uczynił traktat zWę" grami i z Królem Mecfeiem, wktórym uznaiąc Macïeia zsù Króla Wçgierfkiego* i obowiązując fię oddać Węgrom ich koronę, ftypulował dla fiebie i fwych potomków, naffęp-flwo tronu Węgierikiega ieśliby Maciey fzedł ze świata bess potomftwa płci męfMey. Stany WęgierfMe potwierdziły tę tranzakcyą 3 Kwietnia 1464 w Belgradzie, a Maciey u-koronowany potwierdził ią także w Belgradzie 8 Maia na* fiępuiącego (*).
M ij	Wfees6
WR„ 1443 Wilhelmowi' XciiT SafkîemiîMargrabi Mifnii, i Elżbietę Kazimierzowi IV Królowi Polfkiemu w R. 1454. Obacz Pfoffel pod panowaniem Alberta IL col. Dzieci i pod R. 1457*
(u) Obacz Pr a y a: P. III. p. 214, ^32-3,
(1f$ Elżbieta LitxemBiTrfka, wdowa Alberta II, zabrała Koronę? Węgierilg w r. 1440 ii zofrawiła \ą. za fummę: 2500 dukatów Cela--rzowi Fryderykowi III, którego też naznaczyfa opiekunem Wi'ady-ffawa Poflhumav Pray P. II. p. 343, 349,- 3^0.. Fryderyk był koronowany w Neufïadzie w Węgrzech? w Niedzielę1 Lœtarc 1439. Pray P'. III. p. 232- 31,
(x) Pray P. Illp. sgf- 89^-30^-311. Maciey Był koronowany W ïïelgradzie w Wielki czwartek r; 1464. Tenże tamże p. 30g. Niewiadomo. ieft,s iakiego rodu byf HimyiacL Obacz Praya P. II.p. 185-61* , Pod Władyflawemy lynero Jagiełły^ Jas ociec Macieiay był iuż przy-
s
9*
W fzeA «a po tym traktacie, Fryderyk IH. zawarł tra» ktat z Kazimierzem IV Królem Follkim.
1470 Mocą tego traktatu, Fryderyk z Kazimierzem umówi"1 Mpokóy i przymierze wieczne miedzy Ibbą, fwoiemi na? ftępcami i dziedzicami, tudzież Kròleftwami, Xięftwami i innemi pańftwami, które mieli \v aktmhiey poffefyi, lub które mogli zdobyć napotymj obowiązali lie przy ty m wzaiemnie, nic nie przedfif braó ieden przeciwko drugiego pańftwu, Kła-dniemy tu fame flowa tego traktatu, którego ponowienie dafię widzieé na wielu mieyfcach — Fridericus Romanorum im* perator*' Hungarte^ Balmatie, Croatie Rcx, Aufirie, Stirie dnx■—cf1 Cajîmirw Rcx Polonie, magnus dux Litbvaniœ, Rujfia dominus bersi — Nos invicem univimus9 obligavimus, promifimus, alligavimus Łf eonfœderavimus, acper prejent e s unimus, obligamas -vita cf) taliter quod exnunc, «£ m ant e a, perpetuò, realiter & cum affé Ehi invicem mutuo ob-ligati confederati fimus & e fimus., & inter nos, liberos, heredes £2* fubditos nojlros,	regna, principati cjf dominia nofira que nunc
poffideww, & DEO concedente in futurum acquir ernia & pojfidebimus, firma ^ confiant, perpetua indifbolubilifqus cJf chrifiiana pax ejòe & Jer* nari debet ac debebit « nec ulius nofirum quidcunque faci et, eupiet, per-tractabit aut moliętur quod contra alterum nofirûm, liberos here~ des, regna, principatus, domina, fubditos- fit aut fendere pofjit. Ncque tdiquis ex nobis alteri nofirum, ipfius liberis — regm's, principatibus, do» fniniis, fubditis, bellum, damnum, quodvis aliud meumentum info•> ytff* fuis quovis quœfito colore inferri permittet--preterea nullus nofirum ad alter ius ber e dit aria regna, principatus, dominia afpirare aut anhelare debet—. Ten traktat, w którym czytelnik uważyć
może
ozdobiony godnością Woiewody Siedmigrodu, Ban i Zeweriis. Dy-ftyngwował fig podczas woien Tureckich, pod iego panowaniem. Widzieliśmy wyiey, że byt Regentem Króieflwa w R. 1446 umarł w R.. i45<*
/
9$
może, że Cefarz i Król Węgieriki Fryd^ , «. nie bierze tytułu Króla ani Halicza ani Włodzimirza, a Król Poliki bierze tytułRufi, dany ieft wGratzu 10 Października 1470 (7). We cztery lata po tym Maciey zawarł drugi traktat z tymże Kazimierzem,
Maciey Król Węgierfki miał z potomftwem Kazimie-1474 rza czwartego zatargi, które pomiefzały pokoy, miedzy fa* memi Kròleftwami, Pollici m i Wegierfkim, Po śmierci Króla Jerzego zPodiebrada(ieft to zamek i miafto w Czechach) w roku 1471, Stany Czefkie przyzwały na tron Władyftawa,
fyna ftarfzego Kazimierza IV, i Elżbiety Auftryackiey, córki Cefarza Alberta ïï, a fioftry Władyflawa Pofthuma, obu Królów Czelkich i Węgierfkich; ftrona zaś wfparta od Papieża Pawła II, wezwała do korony Króla Węgier/kiego Ma-cieia. Inna fakeya malkontentów Wfgierlkich przyzwała do Węgier tegoż roku Kazimierza, brata młodfzego Wła-dyflawa.
Wyprawa Kazimierza do Węgier około roku 1471 nie wzięła pomyślnego fukcefïu ^ powrocił on do Pollki te* goż roku (2); lecz woyna miedzy Macieiem i Władyflawem
wzglç»
(y) Dogiel. T.I. p. 163.4 'N. Jlll. X. Dogiel wydał ten traktat z exemplarza Aufłryackiego. hx originali. Extat in Arcbivo Regni liba 8 Ut. H. N. IX. fol, igo. Exempkrz Polfki tego traktatu powinien fig znaydować w archiwach Wiedeńfkicb.
(z) Długofz lib. i| col. 470- 2-7. Bonfini Dec. 4 Uh. Ob acz także Dogiela T. I. p. 60.1. Nro XIX. Królewicz S, Kazimierz mia? w tey wyprawie woyfko zaciężne Niemieckie. Długo (z ut fup. eoi. 473, co zaifbe nie powinno było być mìan§ za zen^afiieprzyiaźiii miedzy obiema narodami
94-
względem Czech nie ufkwaîa w Morawii i Sląflm, a Kro! Polflu wchodził do tey woyny. Polacy- tak iako i Węgrowie, obawiali fię, aby ta woyna nie ściągnęła zerwania mie* dzy obiema Kroleftwami; a od roku 1473 Senat Polfki proponował radzie Kroîa Węgierskiego traktowanie względem! pogodzenia obu Krolow (ji). Na kongreifîe mianym w Opawie (Troppau) w Sląflai,! Węgrowie i Polacy zgodzili fię u-trzy mywać pokoy : ut regnai Polonia cJ Hungaria fadera jua ve» îufta cujlodiant & pacifice inter fe conjìftant (ff) ; a dla utrzymania tego pokoiU y złożony znowu kongres miedzy komifarza-mi Polfkiemi i Węgierfkiemi, na początku roku 1474. na: mieyfcach zwyczaynych w Szramowicach i wStarey-wfi al-» ba w Altendorfie.,
Komifarze zawarli tamy za mediacyą Papieża Syxt» czwartego, traktat pokoiu wiecznego miedzy dwoma liro* lami, obiema Kroleftwami i prowineyami do nich należące-
mi: inprtmis, quod deinceps eff in pefpetuum pax: fiabilis , firma £>" hwiolata perfivent inter bac duo■ incîy ta regna fcilicet Hungariœ & Po■ Ionia, nec non ipfos fer enijfî'mos;principes &" domino? Matbiam DEI grati a Hungaria^ Boh ernia , Dalmatia, Croati a- £jfRegem ; ac Cajt-mirum eidem gr&tia prafati regni Polonia: regem nec non omnes re* ge s futur os, prałat os, baroner, ac incolas diciorum regnorumr quas-likel provincia* y principes, dominosv ac. incolas ad ipfas facras coronas qualiter cunquepertinentes: feu. adhar entesZabronione w tymi traktacie naiazdy i łupieftwa ^ które fię popełniały na granicach z obuftron pod czas niefhafkow obu Królów. Ułożony fpofofo da fzafimku fprawiedliwości, względem zachodzących fporów miedzy poddanemi 1 obywatelami obu Kro-leftw: poczynione niektóre regulamenta względem handlu, dla zabieleń ia fzalbierftwom na komorach»
Nie
{a) Dlngofz Uh. 13- coi, 480.. IbJ Tamie col. 497.,
95
Niemafz wzmianki żadney o Ruîî W/ tym traktacie. O* ftatni artykuł opiewa tylko, że ieśliby fię kiedy wfzczeły iako we fpory miedzy dwoma Królami albo Kroleftwami, względem iakiey prowincyi, lub inney iakieykolwiek fpra-wy 5 W czym oba Krolowie nie mogliby fię zgodzić miedzy fobą, tedy na ów czas ma być uczyniony kongres Magnatów obu Kroleftw na mieyfcach zwyczaynych , gdzie będzie obu, według praw ich, uczyniona fprawiedliwość. i-tern fi quando inter reges, vel regna ipfa, ortafuerit ah qua dijferen • tia ftve fuper juribus alicujus provincia vel rebus quibufeunque ; aut fi alter regum altero, five regnum, aliquid Jibi deberi putaver.it j Jt per internuntios liter as mutuas concordare non poterunt, tunc more v eteri— pradecejjorum regum , pralatorum ac baronum jitriufque regni confuetndine • dieta in locis confvetis teneatur, in qua prelati Łf bs-rones eoìroeniant U' bona fide, juribus yationibus utrìufque partis infpeHis, amicabiliter concordent>
Zdaiefię z wyrazu tego artykułu famego; ieślibyfię kiedy wfzczęła, Ji quando ort a fuerit différent i że fpor o ï£u.s l Podole, wzniecony przez Kro'la Zygmunta I„uxembnrfkiego w roku 1412, pofzedł w zapomnienie u Węgrów. A lub oby Król Macley pretendował zamknąć te prowineye w tym wyrazie generalnym fuper juribus alicujus provincia*. ( pod którym wyrazem możnaby równie rozumieć Mołdawią, o którą zachodziła kweftya miedzy Węgrami i Pollką pod panowaniem Zygmunta Luxemburflriego, także 13 miaft Hrab-ftwa Spifkiegozaftawionych Polfzcze przez tegoż Króla 1412, rzecz, o którą, iako fię powie, wfzczęła fię nieiaka zatarga miedzy obiema Królami: ) tedyby, mocą tęgo famego artykułu , potrzebaby było pokazać dokumenta, przez ktoreby ftrona popierająca prawa fwoie przeciwko drugiey, mogła ich dowieść. A famych z tych wfzyftkich odkłada-niów do nowych konferencyi, można bez pochyby rozumnie wnofić, że Maciey rłie miał więcey praw do produkowania względem Rufi i Podola 9 iako i Zygmunt J^uxem* burlki.	Ten
96
Ten traktat wydany z exemplarza WęgieHkiego, ieft datowany w poniedziałek przed świętem Katedry S. Piotra, które przypada 22 Lutego w roku 1474, w Starey wfi albo Aitendorfie Antiqua villaa potwierdzony czyli ratyfikowany od Króla Macieia, w Niedzielę przed S. Macieiern^ która przypada dnia 24 Lutego, w Barthfe, mieyfeu niedalekim. Starey wfi, z ktorey Król Węgierlki miał oko na fwych plenipotentów (/)*
We dwa dni po podpilaniu tego traktatu, zawarta miedzy dwoma Królami konwencya względem Mołdawii, i 13 miaft Hrabftwa Spiikiego. Tey konwencyi, datowaney we śrzodę przed świętem Katedry «S. Piotra 1474,w teyże Starey wfi, znayduie fię iefzcze tytuł w Sommersbergu : ten zaś ieft. Commiffarit régis Mdtbia cum commîjfariis régis Polonia in Antiqua villa infrafcriptos articulas concludunt : primo cajlrum Żmigród per Hungaros interceptum dimittendum vero efie domino ; prafidi* arii fecure excedant. Cajlrum Mufzyna Epifcopo Crscovi enfi refiituant Cd), De injurih in conventu utriufque regni ad feftum Hativitatir B»
M.V.
(c)	Dogiel T.I.p. 69 jqu. Nro XVI. XVIL XVIII. Obacz także Dîligofza lib. 13 col. 507 - 8- Autor de PExpofê Préliminaire p. 25 « 6, obwinia bez przyczyny Kro'la Kazimierza, że ni ech ciał przyiąć w roku 1473 konferencyi, kto'rç według tego fltryptu proponował mu Kroi Maciey; ponieważ to uczynił na? początku r. 1474 kiedy ten traktat był zawarty, W refzcie Długofz pod r. 1473 nie mówi nic o tym, co Kazimierzowi przypifuie l'Expofe p. 25. Wyflanie Komifarzo'w l'ol(kich do Sandecza, o którym ieft tam wzmianka, znayduie lig w Dlngofzu poci R, 1475, i będzie o nim mowa potym.
(d)	Żmigród i Mufzyna. fą dwa zamki i miafta Woiewodżtwa Krakowskiego, nie daleko granic Wggierfkich. Król Węgierlki opa^-31 o wał te dwa zamki na końcu r. 1473, fpuftafzywfzy onych okolice. Długofz powiada, że Węgrowie /palili na ów czas około fiu Długofz lib. jyo/> 507-
97
M. V. anno fequente incidendo tranfigatur. PaSatinus Valuchia & Moldavia ad duos annos inducias habeat ; muter regum bello illum in-fejlet^ de juribus utriufque regni fuper ifiam provinciam in conventufu-praditîo fiatuatur. Jnfcriptiones tredecem civitatum omni ex parte rata fint. Datum in Antiqua villa feria quarta ante feftum Cathedra B. Pétri anno 1474 (/).
Widzieć, że w tey konwencyi nie mafz mowy o Rufi. Kongres, który tam był naznaczony na dzień Narodzenia P. Maryi, albo 8 Września, roku naftępuiącego 1477, i gdzie miała fię ułożyć fprzeczka względem Mołdawii, nie przy-^zedł do Ikutku. Wyflał nari Kazimierz Twoich komifarzow, w których liczbie znaydował fię Jan Długofz hiftoryk Kanonik Krakowfki. Za świadećtwem tego hiftoryka, ko-mifarze Polfcy mieli rofkaz , weyrzeć wprawa Króla Wę-gierlkiego tak do Mołdawii iako do Rufi ; lecz Maciey nie poflał żadnego na tę konferencyą. Wymawiał fię on z tego woyną Turecką; co podobno mogło nie być na przeszkodzie komifarzom do traktowania z Polfką (/).
Wrefzcie fprzeczka względem Mołdawii zoftała nie zakończoną. Stefan Woiewoda, który miał w poffefyi Mołdawią i Wołochy , i który poprzyfiągł wierność Kazimierzowi w roku 1462, odnowił tęż przyfięgę temuż Królowi w roku 1479 (^). Ta fprzeczka była dopiero ugodzona na
N	począ-
(e)	Sommersb. T. II. in Manti fa p. 83.
(f)	Długofz lib. 13 col. 535. Ci to f§ Komiffarze, kto'rzy fiç u-dali do Sandecza w r. 1475. Obacz Expofé Prélim. p. 25-6. Długofz powiada. Matbias • lit er as Cafimiro - mifit -fignifcans fe Turc arum bello impeditum dietam aliam profejlo S. Martini conftituijfe, quam Cafimi* rus Rex faftidivit fufcipere —.
(g)	Obacz Dogiela T. I. p. 663.
98
początku nafiępimcego wieku, miedzy Zygmuntem I Królem Polfkim i Właayflawem Królem Węgierfkim i Czeflcim bratem iego; lecz ta ugoda lama była tylko prowizyonalna (*>
Znaydaie fię iefzcze traktat pokoiu miedzy Kazimie-rzein IV i Maćieiem I, zawarty w roku 1479. Nieuflawała woyna miedzy Królami Czefkim i Węgier&ina, Maciey dla zatrudnienia Kazimierza w "domu, pobudził do buntu Mikołaja de Thungen Bi/kupą Warmińfkiego, poddanego Kazimierza (*), i zawarł traktat allianfyi przeciwko temuż Królowi z wielkim Miftrzem Prufkim Marcinem Truchfes hoł-downikiem Polfkim (A). Uprzedzone zerwanie miedzy o-bierna Królami, przez konwencyą uczyniony w Budzie na końcu poffcu 1479. Kładnie fię tu przedmowa tey kon-Wencyi. In nomine Domini amen. Hic fequuntur quidam articuli £f traclatus in quibus, pro bona amieitia fraternitate fernando, in-ter ferenijjîmos principes Cafìmirum Polonia if Mathiam Hungariœ re* ges, eorumque regnorum & terrarum pace if tranquillitate, if pia-fertim pro fedandis lit i bus, convenerunt prafatorum regum conjiliarii if orator e s — .
Zgodzono Cię wteykonwencyi o rożne artykuły względem Bilkupa Warmińfkiego i zakonu Krzyżackiego: a poty m przydano, item cmventum e/ł, qmd fuper omnibus differentiis qua effnt intcr majeftates relias, if bœc duo inclyta regna videlicet Hitngarùt if Polonia, Pr alati if Barone s utriujque regni convenire
debe-
lli) Tenże tamże p. 104 fequ. I?gdzie iefzcze niżey wzmianka o tey ugodzie.
(i) Dàigofz lib. 13 ad an, 1476 77. Dogiel T. I. ^.75-6 Nro
XXIX.
(V Długofz ad an. 1477 lib. 13 col, 5^5- 6- if ad an. 1478. ibid.
col. 56^'fqu. Obacz także Boufini Dee 4 hb, 5. p. 439 col. 2,
99
iebeant ad loca confata fiiper die S. Martini proxime venturo, cum juribu'f if viris dòtti* , if ibi definire omnino ddbent de omnibus dif? ferentiii qua effent inter regi as maje fiate s, if ipja regna, ut de estero quiete if pacific e, in bona f 'ratemitate if perpetua pace tam re-ges quam terna conjìfiere if perseverare poffmt, nec ulla res qua oc. cajio alùujiis differentia dtiqmndo effe pop, remaneat indi[cuffa iï indeterminata (/)►
Wyznaczony kongres w tey konwencyi nie przyfzedł także do fkutku. i okoy miedzy Królami Czelkim i Węgier-Ikim zawarty był na końcu przefzłego roku 1478 (w) } ®i-ikup Warmińfki poddał fię Królowi Poifkiemu iy.Lipcai479 w Piotrkowie w Woiewodztwie Sieradzkim (w). Wielki Miftrz Krzyżacki Trucbes poddał fię także Królowi 9 Października tegoż roku w Korczynie w Woiewodztwie San-domirfkim (0- Widzieliśmy też pierwey że Woiewoda
N ij"	Mul-
CZ; Obacz Dogiela T. I.p. 77 fqu. Nro XXX. Obacz także Dłu-gofza lib. 13 col. 577 " 8 — X. Dogiel wydał tę konwencyą z exempîarzît Polflùego, iako czytelnik łacno to bez wątpienia pozna. Ex origin. Jigill. 3. Datowana ieft ona w piątek przed Niedzielę Kwietnig 1479 w Budzie. Zdaie fię, iż ten exemplarz powinien fię znaydować w archiwach Węgierfkich: lecz autor dei'Expofê który o nim czyni wzmiankę, mufiał ig czytać w X. Dogielu. Obacz Expofê p. 26. Wrefzcie ten autor zdaie fię rozumieć, że we wfzytkich kłótniach miedzy Królami Polikiemi i Wfgierfkiemi, była tylko iedyna kweftya o Rui
(m) Ten pokóy podpifany w Ołomuńcu w Morawie 7 Grudnia 3478. Obacz Dumonta T. III. P. II. p.6l. Obacz także Długofza lib. 13 col. 566 - 7. Bonfìni Dec. 4 lib. 5 p. 439.
(ti), Obacz Dogiela T. IVp. j§2 fqu. Nro CXXXIV. Długofza lib, r3 col. 574581- Długofz powiada, że Ki'dl Wggierfld żalił fig na tę dezercyą Bilkupa Warmińfkiego i pogroził mu złożeniem ut Cup.col. 58r-
{0) Długofz ut fup. col. 584-6. Dogiel T. lV.p. 185 N. CXXXPa
ÏOO
Multańiki Stefan odnowił hołd Kazimierzowi tegoż roku
1475?,	*
Zdaie fię, ze Maciey nie życzył fobie wif cey negocya-cyi. Około 14 Października tegoż roku 1475? Turcy wpadli do Çiedmigrodu, i podobna do prawdy, że Król Wę-gierlki Wziął pochop z tey woyny do exkuzy nie poftania kornifarzów na kongres w dzień S. Marcina (p).
Nie byfopotym żadney wzmiankikongrefu w oftatkach panowania Macieia, który żył iefzcze prawie 11 lat, i umarł w roku 1490 (^).
Sądzić możnajze trzech tranzakcyi Króla tego zPollką, iż nie miał zgoła praw do Rufi, aby one mógł okazać, ieśli
Lbyła
Traktat alianfyi miedzy W. Miftrzem i Królem Wggierfkim był oddany na początku nafiepiiięcego roku, tak ze ftrony tego Kro'la, iako Wielkiego Mifłrza, Rudolfowi Bifkupowi Wrocławfkiemu, ktdry po-fzarpał te akta w obecności J. Lafockiego Schołaftyka Gnieźnieńlkie-go i Pifarza deputowanego od Króla Kazimierza. Dług. ut fup. col. 586.
(p) Długofz Mb. 13 col. 586-7. Obacz także VExpofê prêl. p. 26. To wpadnienie ,nie udało fig Turkom. Zbił ich przy Sobinowie Ba* teyfthvan generał Wggierfki. Dług. ut fup.
(q) Maciey umarł w Wiedniu 5 Kwietnia 1490 zoftawiwfzy tyU ko ieduego fyna z dorywczego łoża Jana Korwina. Konfini p. 473 col. 2. Pirtoryufz in Jcrtp. rer. Hungar. Vieti. T.I.p. 771.
Tan Korwin nofił tytuł Xi§żgcia Skławońlkiego, i trzymał Xig-fìwo Opawlkie w Sląfku. Obacz Dogiela T. I. p.^o col. 2. umarł w r. 1503 bezpotomny. Ifthvanf. Reg. Hung. Hijl.p. 32 col. 1.
Król Maciey miał za fob§ Beatrykg, co'rkç nieprawego łoża Ferdynanda Arragońfkiego Krdla Neapolitaalkiego, fyna także nieprawego Alfonfa Kro'la Neapolitańiluego.
ÏOI
była iefzcze o nią kweftya pod iego panowaniem; ze wfzy-ftkich też poftępkow ftanow Węgierikich względem Pollki za panowania Zygmunta Luxemburlkiego, oraz z przedfię-wzięcia ftatecznego tychże Stanów, aby nie zrywać przyia-ini z Poliką, fądzić można, że Stany Węgierlkie nie myśliły, aby miały iakowe prawo do Rufi. Możnaż temu wierzyć aby Dwor Wiedeńlki mógł teraz pokazać iakowe prawa , których Królowie Zygmunt i Maciey pokazać nie mogli od trzech prawie do czterech wieków ?
Po śmierci Macieia, dwuch Xiążąt z domu Jagiellońikie* go panowało ieden po drugim w Węgrzech. Władyflaw 4-fyn Kazimierza Czwartego, a wnuk Cefarza i Króla Wę-gierlkiego Alberta IÏ, który iako mówiono wyżey , wezwany do Korony Czelkiey roku 1471, a do Węgierfkiey 1490 (r). Ten Król uczynił w roku 1498 z bratem fwoim Janem Olbrachtem, Królem Polikim traktat na ubezpieczenie pokoiu miedzy obiema Króleftwami : inter regna Ù" domi' nia nojłra fit & habeatur fa Jus, pax cf tranquillité perpetua (/); a w roku 1707 tenże Król ze Stanami Węgierikiemi zawarł drugi traktat z Zygmuntem I i Stanami Polfkiemi , w którym oba Królowie za fiebie i za fwych dziedziców naftęp-ców, oraz Stany obu Króleftw zawarły miedzy fobą przymierze obronne wieczne, gwarantuiąc fobie przytym z o-bu ftron wfzyftkie kraie, które miały w aktualney poflefyi.
W exem-
(r) Władyflaw był koronowany w Belgradzie 21 Września 1490. Bonfini Dec. 4. Mb. 10 p. 493.
(s) Dogiel T. I. p. 93. Ten traktat podpifany w Krakowie 20 Lipca 1498 był ratyfikowany przez Króla Wfgierikicgo w Budzie 1 Sierpnia tegoż roku. X. Dogiel wydał te dwa akta z oryginałów Wg-gierfkich, które fig znayduią w archiwach Polfkich. Dogiel ut fup. p. S6 fe$u. N. XXXIII & p. 92 fqu. N. XXXVI.
102
W exemplarzu Węgierfkim tego traktatu Król Władyf?aw mówił intsr nos prafatos Vladislaum Hungaria 'Oj Bobemia re gem ab una, ac ipfum Jiiremjfimum principini dominum Sigismundum Polonia regem, partibus, ab altera , wfirosque bandes cf fuccejjorés, cum " oratoribus £jT conjiliariis prafata mjjefiatis Polonia, cum pieno mandato plenaque Ł? omnimoda facultàte a jua mai e fiate, univerfoque regno ŹSf fiatibus Polonia, in infrajcriptis negotiis ad nos mijjts -• has gonfadcrationis <S focietdtis perpetua leges -- infra inferì i s articulés in-fcriptas, e& qui fequiìur tenore , Jaficivimus.
In primis - quod nos cum prafato — rege Polonia - & fimiliter inter regna dominia no/tra , prafertim Hungaria & Polonia ac magni ducatus Lithvania (Zygmunt I był Królem Polfkim i Wielkim Xiąźęciem Litew&im) fit £? hubeatur fadus pax tranquiU litas perpetua ~ Łf quod nos contra qucmlibet hofiem - Hungaria & Polonia regna, principatus, terras, dominiaque nofira qua nunc— ter que nofitrum pojjidet •- ac qua ad nos regnaque nofira nunc pertinent invadentctn invader eque volentem - «oj £5"	nojlra adjuvabimm
auxilia invicem faciemus (t). Przez tenże fam traktat fprze* czka o ziemię Multańfką była zagodzona prowizyonalnie miedzy obiema Królami (w).
Wh-
(t) I>ogicl T. I.p.io^col. i- 2. Ten traktat datowany lefï wpi§-tek przed Niedzielą SSS, Tróycy 1507 w Rudzie. X. Dogiel wydał go zexemplarza Węgierfkiego. Ex originali fub figlilo Regis Vladislai £? aliis 18 Confiliariorum. Znayduie lię 33 podpifów panów Węgier-lkicli w tym exemplarzu. Obacz Dogiela ut fnp.p. 104- 108 N. XLI.
(u) Zygmunt zezwolił na to, ażeby Woiewodowie Multańfcy dependowali od Korony Węgierfkiey, pókiby Władyfław i iego po-tomftwo rnęfkie nofili tę koronę: a iednak miano traktować wzglę. dem ugody gruntownieyfzey; i ze to zezwolenie Zygmunta nie mia. ło czynić żadnego prajudicium prawom Korony Polfkiey. Obacz ra-tyfikacy§ tego traktatu przez Pollkg w Dogielu ut fnp. p. 113 fqu. N,
103
Władyflaw, którego Czafo-pi farze Węgier fcy" nazy\vaią Władyflawem II, lubo lześciu innych Królów Węgierfkich nofiło przed nim to imie, umarł w roku iyr6, zoftawiwfzy naftępcą fyna Ludwika (V). Ludwik II zginął w bitwie pod Mohaczem, miallem lezącym przy uyściu Dunaiu i Drawy w roku 15-26 (V) , a fioftra iego Anna wydana za Ferdynan-da Arcy-xiąźęcia Auftryackiego wniolła koronę Węgierfkąi do tego domu y z którego to Króleftwo więcey nie wyfzło
XLIII. Ta ratvfikacya uczyniona we dwa lata dopiero po traktacie, ieft pod dat^ 1 Kwietnia 1509 na Seymie Piotrkowfktim, podpifana od 38 Senatorów, a zapieczętowania 33 pieczęciami.
Mocę tego traktatu Mołdawia powróciła do Korony Polfkiey w R. 1552, kiedy Piotr Alexander XżęMultańfki oddał hołd z tegoXiç-ftwa Zygmuntowi Auguflowi. Obacz Dogiela T. I p. 618 9 N. XIII. i była poty 111 uflawicznym celem niefnafek miedzy obiema Króle-ftwami, póki iey Turcy nie opanowali.
(\v) Władyfław umarł w Budzie R. 1516 6 Marca. Ifthvanfp. 52 col. r. miałzafob§ Annę Hrabiankę^ Caudale, córkę WilhelmaHrabi de Caudale i Katarzyny deFoix,córki GafłonaHrabidc Fo/x i Magdalenv Królewny Franci) fkiey córki Karola VII, która była obiecana Władyflawo-wi Pofihumowi. Anna wydana za mgż w r. 1502- umarła z połogu poro-dziwfzy w r. 1506 Ludwika. Władyfław zoflawił potomftwo Ludwika i Annę. Ludwik nafigpił po oycu w dziefięć lat wieku: urodził fig £ Maia 1506; koronowany na Króleflwo Węgierfkie 4 Czerwca 1507, a na Czefltie 11 Marca 1509. Pifior. in fcrip. rer. Hung. Vicn. T. I.p. 773. Stefan Batory Hrabia, czyli Gubernator Temezwaru, u. czyniony Woiewod^ Węgierfkim w r. 1517, rządził pańflwem pod czas młodoletności Ludwika. Ifthvanf p. 53 col. 2*
(x) Ludwik zginał 29 Sierpnia 1526. Pifior ut fup. p. 773, Ifi-bvanf p. gì • 2.
( y) Anna Jagiellonka urodzona W r-1503, wydana r. 1521 za Ferdy-
104
Ferdynand I. Król Węgierfkiapntym Cefarz miał kom-pety torà do korony Węgierfkiey Jana de Zapolia, albo Za-bola (iefttomiafto w Siedmigrodzie) Hrabię Spifkiego a Woiewodę Siedmigrodzkiego (z). Jan umarł w roku 1740 (</), po iego śmierci Ferdynand fam panował w Węgrzech.
1549 W roku 1^49 Ferdynand I prawnuk Cefarza Fryderyka III, zawarł z Królem Polfkim Zygmuntem Auguftem traktat, w którym odnowił traktat miedzy Fryderykiem III i Kazimierzem czwartym, dziadem Zygmunta Augufta w roku 1470 uczyniony (è) : Ferdinandus « Romanorum Rex - & Germania:, Hungariœ, Bohemi#, Dalmatiœ, Croatiœ &c Rex, infaris Hijpamrum, Archidux Aufiriœ Łff Siçifmundus -- Augufius - Rex Poloni#, Magnus Dux Lithvaniœ, RuJJtœ — dominus & hœres — pacia tìf fœdera qux inter — Fridericum & Cajìmirum conflit ut a fuerunt, id quodfelix, faujlum — Jìt utrique nofirum, imperiis,	- popu«
///er
nanda, z ktorego wyfzła linia Niemiecka domu Auftryackiego, wnio-fla w ten dom Koronę Czeik^i Węgierik^. Umarła w Pradze 27 Lutego 1547.
{z) Jan de Zapolia fyn Stefana de Zapolia Hrabi Spiflciego i Woiewody Węgierflriego pod Władyffawem, był ogłofzony Królem po śmierci Ludwika, koronowany w Belgradzie w dzień S. Marcina, albo li Liflopada 1526. Ifthvanfi p. 85. Ferdynand był koronowany W tymże mieście 5 Liftopada r. 1527. Idem p. 87 col. 1.
(a) Jan de Zapolia umarł 21 Lipca 1540 w Sebeswar w Hrab-fìwie de Colos w Siedmigrodzie, zoftawiwfzy fyna tegoż imienia Jana, z Izabelli Królewny Polfkiey, który fyn urodził fię 5 tegoż miefigca. IJlhvanf p. 140 col-1. Izabella córka Zygmunta I. pofzła za Króla Jana w r. 1539. Gbacz Dogiela T. I. p. 137 fequ. N. XLIL Ten Kroi uczynił ugodę z Ferdynandem w r. 1535% ftìhvanfp. 128 col. 2.
(£) ubacz wyżey w Części III. pod r. ^470. Zygmunt Anguû naflępił po oycu w r. 1548.
105
li, Łf nattonihus continuamus , confirmamus >• ex hoe tempore, perpetuo, r e alit er & cum effe Bu, invicsm & mutuo ob libati, allibati & corifee derati jumus & trimus, Łf? inter nos, libères,. hœredes & Jubdu tos nofiroiy nec non regna, principatus , dominia , quœ nunc uterque nofirum pojjidt t, quœ - in futurum acquircmus & p'tfjidchimiis, confiant , perpetua, indi fio lubi lis - pax efòe d.ebet deb 1 bit .. nec altsru-ter nofirum quidquam faciet, cupiet, pertraóÌabit aut molietur quod contra alterum nofirum, e jus - regna , principatus, dommia - Jìt, aut epe aut tendere pojjit. Ncque aliqvts ex nobis alteri nofirum , tpjìus -« regni s, domimi s - helium aut quodrìs aliud documentum inferet, 0 fu* s qaovis quœfito colore inferri permittet •• prêter e a nullus nofirum ad alterius h œr editarla regna , principatus, dominia afpirare aut an» belare debet --,
Xiądz Dogiel wydał ten traktat z exemplarza Auftryackiego; ten exemplarz ieft datowany 2. LJpca 1^49 bez położenia mieyfca, podpifany od dwu Królów i zapieczętowany dwoma pieczęciami (Y). Widzieć iefzcze, źe w tym traktacie , którego oba exemplarze były podpifane przez obu Królów, Król Węgierflri nie bierze tytułów Halicza i Włodzimierza, a Król Polfki bierze tytuł Rufi (/)•
O	Cefarz
CO Dogiel T. I. p. 213-219 N. L. - X. Dogiel wydał ten traktat z oryginału Aufłryackiego. Ex ońgtn. JïgilL 2,
(d) Ferdynand L w aktacli fwoich Wfgrerffeicïi prawie nie brat tytułu Halicza i Włodzimirza. Znayduie fig w Werboczu Corp. Jur. Hung. Dekretów albo Konfiytticyi S eymów Węgier/kich za tego Monarchy od r. ip7, którego wfl^pil na tron Wggierficiy aż do r. 25-64 którego umarł, w liczbie 20, a w iednym tylko dekrecie r, iy6o, wzi§ł. Ferdynand tytuł Halicza i Włodzimirza.. W Dekrecie iednak na-ftępuiącym 15-63, który rok był ofiatnim iego życia, nie brał tego tytułu. Obacz Werbocz Corp, Jur; Hung, Tyrnav, 1751 T. I, p- 354 fequ.
io6
Cefarz Karol V, który nofił także"tytuł Króla Węgierfkio-go approbował i potwierdzi! ten traktat tegoż roku. Potwierdzenie Cefarza Karola V dane ieft w Bruxelli 12 Grudnia 15-49 (V).
Widzieć w kilka lat potym, to ieft roku if^e fam Ferdynand I dał Zygmuntowi Auguftowi tenże fam tytuł, który Władyffaw Auftryacki albo Władyflaw Pofthumus dał Kazimierzowi czwartemu, dziadowi Zygmunta Augufta, wiekiem pierwey w roku I4T3* Ferdinanda — Romanonim Rcx Gcrmanice, Hun gar i cc 7 Bohèwicc ? Dalmatica7 Croati^j Sclci-voniœ &c. Rcx — cum SercniJJimus Princeps SigiJmundils Au-gujtus Rcx Poloni cc, Magnus Dux Litlw anicc &c RuJJiccì PruJ-jiœ , Mafovice dominas C53 hcercs. Jeft to traktat małżeńftwa miedzy Zygmuntem Auguftem i Katarzyną Auftryaczką córka Ferdynanda 1, podpifany od tego IVIonarchy w Wiedniu roku 15-5-3 (/)•
f Traktatem zawartym w roku 1589 miedzy wnukiem Ferdynanda I, Rudolfem II Cefarzem i Królem Węgier-lkim a Zygmuntem III Królem Polfkim, Rudolf obowiązał fie nakoniec wyraźnie, nigdy nic nie przedfiębrać względem Rufi. Elekcya Arcy-xiąźęcia Maxymiliana brata Rudolfa przeciwko Zygmuntowi III w roku 158? uczyniona, dała pochop temu traktatowi*
Y
Od r. 1560 żaden z Królów Wggierfkieh nie brał tych tytułów w aktach fwoich nawet ściggaiących fig do Węgier, aż do r. 1741, kiedy Cefarzowa Jmść pannica one brać poczęła. Obacz Expoje p. 45. Jeft to zrzeczenie fię od (lu i ośmiudzięfąt lat, albo około dw* wieko'w, tytułów, zawfze próżnych Halicza i Wtedzimirza. (e) Obacz Dogieia T. J, p. 219 X. L. I Ex originali. (/) Tenże T. V. f. *09 N. CIXV. Ex originali,
107 1
Zygmunt Waza, wnuk GuftawaWazy, a fyn Jana Wazy albo Jana III Królów Szwedzkich, urodzony z Katarzyny Jagiellonki, trzeciey córki Zygmunta I, obrany byl od Stanów Rzeczypofpolitey Królem Polikim, roku 1587, 19 Sierpnia 5 a we trzy dni potym, to lelt 22 tegoż miefiąea inna partya ogłofiła Maxymiliana, brata Cefarza Rudolfa ii (^), Maxymilian wfzedł do Polfki przez Sląfk w miefiącu Październiku, attakował Kraków 24 Lillopada na%puiącego. Część Węgrów , która fię złączyła z Maxymilianem pod Krakowem, pi^puściła fzturm w marfzu, wzięła zamek IiUbowlę,mtafto princypalne ze trzynaftu Hrabftwa Spilkie-go, będącego wpolfefyiPol&iey, i ofadziła tam garnizon Wę-gierfki ( h}.
Maxymilian uchodząc z Polfki, był attakowany i zbity od Hetmana Zamoylkiego podiByczyną, miaftem Xięftwa Brygfkiego w Sląfku, należącego do Czech, 24 Stycznia roku IÇ88*. wzięto go w niewolą tegoż famego dnia, w tymże mieście gdzie fię był zamknął (/). Te wzaiemne miedzy pogranicznemi pańftwami nieprzyiacielftwa, oraz przytrzymanie Arcy-Xiążęcia Maxymiliana , dały pochop na początku roku if89 kooferencyom w Będzynie, mieście Woie-wództwa Krakowfkiego, pogranicznym górnemu Sląfkowi 9 i w Bytomie mieście ftółecznym ziemi tegoż imienia, Województwu Krakowskiemu przyległey.
Plenipotenci Cefarza Rudolfa, autoryzowani od tegoż Monarchy , od domu Auftryackiego, tudzież od Stanów
O ij	Kró-
(g) Heidenfztein rer. Pol. p. 251 ■ 2 — Vol. Leg. 2. pod r. 1587 f * ïo§o fequ. Zygmunt był koronowany w Krakowie 25 Grudnia teg©&
r. 1587-
Lb) Iftlivanfp. 349, %<;<$.
(i) Tenżep. 350 • 1 • Heidenft. g. 2g<*-2.
io3
Kròleftwa Węgierlkiego i Czeikiego &c. a plenipotenci Zygmunta III, autoryzowani od tegoż Króla i Stanów tak Kro-leftwa Pollkiego iako W. X. Litewflriego, traktowali w Bytomie i w Będzynie, względem przywrócenia pokoiu miedzy Cefarzem Rudolfem, Domem Auftryackim , i Króle-ftwami Węgierfkim i Czefkim z iedney ftrony ; a z drugiey miedzy Zygmuntem III, Króleftwein Pollkim i W. X. Lite-wftim. Kładn^ fię tu flowa tych plenipotentów .
Nos infraf cripti, facratijfimi--Romanorum imperatoria Rudo lp hi fecundi — Hungariœ, Bohcmiœque régis 7 archiducis Auftriœ — univerfeque fereniffimœ domus Auftriacœ — regno-rumque cœfarcœ majeftatis7 Rungarice7 Boh e mi ce, cœtcrarumque frovinciarum deputati commijfarii — ex una parte ; ex altera vero nos, ferenifijimi — Sigifmundi 111 régis Polonico7 magni ducis Lithvaniœ, Raffice, Pruffiœ, Mafovi.ce, Samogiticc, Lino-nice — nec non commemorati regni7 magni ducatus Lìthva-niœ7 cœt er ar unique ditionum ej us nomine deputati cornmiffarii — ad controverjìas & diffenfiones 7 quœ inter principes noftros ditionefque eorum nuper exortœ fuerant7 componendas piena & omnium rerum libera cum fa cult at e utrinque legati — pro facilitate a principibus noftris 7 ordinibus regnorum Łf dominio-rum eorum, de omnibus tam controverjiis & diffenfionibus quam caufis eorum7 hifee quœ fequuntur conditionibus compofuimus f tfanfegimus.
Imprimis — ut non fokm — caufce offenfionum omnes inter principes noftros ditionefque eorum — in perpetuimi abolitce Ss3 fublatœfint, verum firma etiam7 fincera, & conftans pax in~ ter eofdem colatur obfervcturque (Jt).
Zga-
(k) Dogiel T. I.p. . z.
IO 9
Zgadzaią fię plenipòtencl, aby Arcy-Xiąźe Maxymiii-an zrzekł fię wfzelkiego do Korony Polfkiey prawa,i aby tytułu Króla Polfkiego nie nofił: commemorato titulo 7 jure quod quocunque modo perveniffe ad fe — arbitratus fuit t abftineat fcf nunquam in pofterum utatur (/). Potym Ćefarz Rudolf świadczy fię, iako zamek Lubowla wzięty ieft od Węgrów mimo iego woli : naznacza fię dzień , kiedy ten zamek z miaftem ma byćPolfzcze przywrócony: De Luba-via deinceps hunc in modum conventi. Imprimis ut caftrum id cum oppidis villisque ad id pertinentibus 7 quemadmodum injujfu Cœfarcœ majeftatis ac prœter voluntatem cjus occupa-tum efł 7 ita, in prijlmum ufum Ss5pojfejjioncm Regni Poloniœf quemadmodum a tot fœculis quiete ac fine ulla contr over fia id in ca pojfejfione fuit, iterum tradatur confi,gneturque; fu-pellex item reliquumque inftrumcntum omne 7 maxime autem tormenta tam minora quam majora reftituantur — ad poffcffio-nem autem eam accipiendam 7 utriufque partis confenfu*, dia vigefimus primus menjis £fulii prœfigitur (ni).
Potym wfzyftkim, odnawiaią fię dawne z obu ftroti miedzy Pańftwami -uczynione alianfyi traktaty: Cumque ut non folum difjenfiones fcf controverfiœ omnes fopiantur 7 verum priflina etiam amicitia — utrinque refiituatur7 aStum inter nos fuerit ut paffîa fœdera, qm ab aliquot fœculis utriufque regni.t
(!) Tamze p. 232-3.
(m) Dogiel iak wyżey p. 233 col. 2, Po przywróceniu Łubowli dopiero Arcy-Xi꿧 Maxymiiian miał być wypafżcz my na wolność. Dzień, którego ten Xżę miai przybyć do Byczyny, zk§cł go wzigto, był
38 Lipca. Tamże p. coL 2.
no
gnis ditionibus ìntercejfferunt — ìterum rcnoventur confir-meturque7 pia cuit Es9 convenit (/z).
Na oftatek kładnie fię artykuł, którym Auftryaccy plenipotenci obiecuią za fwoich pryncypałow, iż nic nigdy, pod iakimkolwiek bądź pozorem, przeciwko Rufi przedfiębrać nie będ^: quibus quidam rebus cum priftina amicitìa integre reftituta — utrinque ejje debeat 7 promittimus — fpondemufquc nos quidem — Cœfarece Majeftatis 7 & unwerfœ — domus Au-Jtriacœ commijTarii cum memoratœ Cœfareœ majeftatis7 cotte-rorumque Auftriacorum Principimi — nomine -- .
Cefarz Rudolf był bezdzietny, ba nawet nie żonaty, miał braci Arcy-Xiążąt, Ernefta , Macieia , Maxymiliana: miał ftryiów, Ferdynanda Arcy-Xiążęcia Infpruckiego albo Tyrolu, i Karola Arcy-Xiążęcia Gratzkiego albo Styryi \ miał braci ftryiecznyeh, Ferdynanda, fyna Arcy-Xiążęcia Infpruckiego; którzy wfzyfcy po Rudolfie na iego pańftwa mogli naftąpić, iako w famey rzeczy brat iego rodzony Ma-ciey, a ftryieczny Ferdynand po nim naftąpili. Idzie zatym, iż tak imieniem Rudolfa, iako wfzyftkich tych Xiążąt, Au-firyaccy plenipotenci oświadczaj fie: Majeftatem fereni-tatefque fuas fmceram cum regia maieftatc Polo ni cc ordinibuf-que amicitiam conferuaturas T ncque vi aut armis quocunque tempore y vel quacunque ex caufa7 colore, pretcxtu regnum Polonia — RuJJlam — cœterafque ditioncs — serenijjimi Polonici re gis — infejlaturas 7 vìm aut injuriam illaturas — verum o-mnia quce tran Jawione hac 7 paffiis perpetuis ac/cedere compri-henduntur — obfervaturas. Simìliter nos — (o).
Stypu-
(n) Dogiel iak wyżey p. col. 2.
Dogiel iak wyżey p. 233 eoi, 2. p. 234 col ï.
Ili
►
Stypulowano potym,iż Arey-Xiąże Maxymilian będzie na wolność wypufzczony, i że do granicy Sląlkiey w czafle umówionym przyby wfzy ten traktat ma podpifać (p),
Oftatnim traktatu tego artykułem ftrony z obu ftroa wyłączaią obowiązki, włożone przez inne zafzłe przedtyr* miedzy ich Króleftwami przymierza (f), Auftrya W. Knia*-zia Molkiewfkiego: Magnum Mofchorum Principetn^ Polfka Xią-żęcia Siedmigrodzkiego Zygmunta Batorego fynowcaKró*-la Stefana Batorego (V).
Pokóy ten za pośrzednićtwem papieża Syxta V przez Kardynała Hippolita Aldobrandi negocyowany, był podpi-fany w Bytomie i w Będzynie tegoż famego dnia Marca i^89« Podpifał go Kardynał Mediator; ze ftrony Cefarza Rudolfa ośmiu Plenipotentów, z których dway od Stanów Wegierlkich, Piotr Bifkup Jawaryńfki Kanclerz Węgierlki i Hiftoryk Mikołay Ifthvanfi Podwoiewodzy Węgierfki: Offîcii Palatinatus Regni Hungarice locumtenens (Y) ; a ze
ftrony
(p) Tamże p. 23^. eoi. 2. czas umówiony był na dzień 18 Li. pea 1589 iako fig iuż powiedziało w iedney z not poprzedzanych, a mieyfce Byczyna albo Bithomia wegług woli Arcy • Xi^zçcia.
(q) Obacz wyżey traktat r. 1^07 miedzy Władyffawem II i Zygmuntem I. Przez traktat r. 1^49 miedzy Ferdynandem I. i Zygmuntem Augii/lem, oba ci Monarchowie obowiązali fig także dawać fobie pomoc wzajemną przeciwko fwym nieprzyiaciolom. Obacz Dogiela T. I.p. 215 na poczętku col. 2.
(r) Dogieł iak wyżey p. 2^6. Dane tu na oko fzezegulności tego traktatu, aby czytelnik widział, iż tam nie chodziło tylko o zrze-czenie fig Maxymiliana Korony Poiflkiey, iako autor de VExpofe pré* Hm% ufiłuie wmówić. Obacz ten fkryptp. 31 i naftgpui§ce.
W Jeft to tytuł, który bierze na pgcz|tku albo w przemowie
113
ftrony Króla Zygmunta i Stanów Pollkich i Litewfldch fze-ściu plenipotentów (0*
Widzieliśmy, iż w tym traktacie Auftryacey plenipotenci nie dali Cefarzowi Rudolfowi tytułów Galicyi i Lodo-meryi, i że plenipotenci Polfcy tamże Królowi Zygmuntowi tytuł Rud daią. Jeft iefzcze lîedm innych aktów Ce-farza Rudolfa , do tego traktatu ściągaiących fię, w których fam ten Monarcha Królowi Polfkiemu , nie przywła-izczaiąc fobie tytułów Galicyi i Lodomeryi, tytuł daieRu-li. Pierwfzy z tych aktów ieft ratyfikacya tego famego traktatu. Cefarz tam mówi: Rudolphus II — cleffius Roma-norum imperator -- ac Germania, Hun g ar ice, Bohemice t Dalmatica, Croati ce r Sclavoilice &c Rex 7 ar chi dive — fi gnifi camus - - in ter co m mifja rio s serenijfimce domus no/ir ce ab una, Es® sereniffimi — Sigi/mundi III regis Polonice, magni ducis Lithvanice t RuJJice — ab altera. Ta ratifikacya podpifana* Rudolf, dana ieft w Pradze 26 Maia iy89 («)»
W fześciu innych aktach które fię nayduią w Dogielu, wfzyftkich wydanych z oryginałów, Cefarz Rudolf nie przy-włafzcza fobie innych tytułów, prócz tych , któreśmy widzieli j a zawfze przyznaie Zygmuntowi tytuł Rufi (to).
Arcy-
traktatu, Obacz Dogiela iak wyłeyp. 251 col. ir, Był wyniefiony n* tę godność r. 15*84, pod czas zgromadzenia Stanów Węgierfkich w Presburgu. Obacz Ifthvanf. Reg. Hung. Hifi. p. 341 coL 1. Nazywa 011 tg godność Magifłratus Propalatinalis.
(?) Obacz ten traktat w Dogielu T. I p« 231-7. Nr& LVI. Xiądz Dogiel wydal go z exemplarza Węgierfkiego ex orig, figill. 19. (u) Dogiel T. I. p. 245. 6. N. LXI. ex originali.
(to) Obacz wfzyJlkie te akta w Dogielu T. I. p. 255 fequ. 2?ro LXVII, Vili, IX. Nro LXXVII, XCI, IV. Cefarz Rudolf nie brał takie
ŁI3
Arcy-Xiążęta Erneft, Maciey, Ferdynand Infprucki i Karol Gratzki dali fwe raty fi kacy e tego traktatu tegoż roku 1289 00 Arcy-Xiąże Maxymiiian. który miał go ratyfikować w Byczynie, nie chciał duć fwoiey, fkoro był pufzczony na wolność 00} i aź w dziewięć dopiero lat potym roku 1^98 (z) onę uczynił.
Król Hifzpańfki Filip II ratyfikował także traktat By-tomflii i Będzińfk:i, abo roku 1 >89. Ratyfikacya Filipa Udana ieit w tìruxelli 8 .Lipca 1598 (a).
P	Tegoż
w tych aktach tyczących fię Węgier, tytułów Halicza i Włodzimirza, ia.koiìg to daie widzieć wWerboczu Corp Jur ii Hung. gdzie flę znay* duie 14 Dekretów Seymów Węgierfkich pod imieniem tego pana, (x) Dogiel T I. p. 232. N. LXIII, LXVI.
(y) Obacz Heydenft^. 285-6. Ifthvanf/?. 252 col. r.
(z) Dogiel iak wyżey p. 2g 1 fequ. LXXXVIII, XCI i XCII. Obacz także Hęydenfh p, 344 col. 2. Maxymiiian dal dopiero w ten czas ratyfikacya, kiedy Zygmuntowi III urodził fię fyn Władyflaw Zygmunt wr. 1595, który panował po nim pod imieniem Władyflawa IV.
Arcy-Xiążę Maxymiiian umarł Wielkim Mifkzem Krzyżackim r. 161g
(a) Dogiel T. I. p. 286 N: XCIII., Autor dePExpoféprel. ufiłuie inwalidować traktat w r. 1589 uczyniony mówiąc: iż nie ieft ratyfikowany od Stanów Węgierfkich. Obacz ten fkrypt p. 41. Prawda, że Cefarz Rudolf obowiązał fię, iż ten traktat będzie zaprzysiężony od Stanów Węgierfkich; lecz tenże Monarcha chciał także, ażeby ten traktat, choćby go Stany Węgierfkie nie zaprzyfięgły, był zachowany, i miał tęż famą moc, iak gdyby był zaprzyfiężony od tych Stanów. W iednym z aktów śdągaigcych fię do tego traktatu, i tegoż fame-go roku 1589 Rudolf mówi: cum autem ea temporiì ad juramentum ab Mungavi œ ordinibus, vel ab eis defiinandis proc tribus prajlandum defittati prorogano facla fit, exprejfe bij ce literis noftris cavemus, nibil banc
ïi4
Tegoż famego roku 1^89 Rudolf zawarł z Zygmuntem III drugi traktat, którym dway Królowie ponowili i potwierdzili traktaty, które fię zawarły miedzy Cefarzem Fryderykiem III i Królem Kazimierzem IV roku 1470; a miedzy Cefarzem Ferdynandem I i Królem Zygmuntem Augu-ftem roku 1^49. Exemplarz Auftryacki tego drugiego traktatu ieft dany w Pradze 26 Maia i podpifany od Rudolfa. Ten pan nie bierze tam innych tytułów , oprócz tych, które wziął wfwoiey ratyfikacyi pierwfzego traktatu 5 a Zygmunt III bierze tam tytuł Rufi (b').
1613 Maciey naftepca Rudolfa na Kro'leftwa Czefkie i Wę*
gierlkie j
temporis immutai tonem tranfaffiioni iam a nobis fufceptœ £5* roboratœ nocere aut derogare pojfe, verum eam ejusmodi roboris ac valor i s fore ac fi juramentum illud prœftitutum fuijfet, In quorum fidem -■ dan w Pradze 14 Lipca 158V i podpifany Rudolf. Obacz Dog. T. I. p. 259, 260, Nro LXII. ex originali. W relzcie na tym tego to niedostatku approbacyi traktatu K. 1589 od Stanów Węgierfkich, wfpiera fię (krypt Auftryacki Expojé pré lim- Lecz z tey okazyi uprafza fig czytelnik, aby fobie przypomniał wfzyftkie nieprawności traktatu w Lu-bowli fubreptitie zawartego w r. 1412, na którym fię naybardziey za-fadza pomienione pifmo. Widzielśśmyiż ten traktat nie tylko nie był potwierdzony od Stanów PołCkich, ale nadto był zawarty i podpifany od ofob nie autoryzowanych od tych Stanów Potrzeba approbacyi Stanów Połfkjeh do iakieykolwiek wagi zachodzących traktatów, była uznana od XIV wieku. R. 1343 Kazimierz wielki był zwołał te Stany do Inowrocławia, dla uczynienia potrzebney legalności traktatowi, który zawarł -tęgo roku w Kalifzu z Krzyżakami. Obacz pług. lib. 9 col. 1066 1067 i Dogiela T. IV col, 6g feqit Nro LXII-LXV. Ta potrzeba co raz Cię pomnażała w Polfzcze, tak iakofię coraz u-«inieyfzała w Węgrzech,
(b) Obacz Dogiela T. I. p. 247 fequ. N. LXII. ex originali.
115
gierfkie oraz na Cefarftwo (e) ponowi? i potwierdził w roku 1613 tez fame traktaty Cefarzów, Fryderyka III i Ferdynanda I, także traktaty Rudolfa II. W tym nowym traktacie 1613 Maciey nie bierze tytułów Halicza i Włodzimierza^ Zygmunt III bierze w nim tytuł Rufi: Nos Matbias --1-lecius Romanorum Imperator - ac Germani#, Hungariœ, Dalmati a, Croati#, Sc lavorìi# £!fcRex arebidux -■ & nos Sigifmundus 111Rex Poloni ae Magnus Dux U tv ani œ Ruffitt (d). Oba exemplarze tego traktatu byly podpifane tegoż dnia 23 Marca 1613 ieden w Prefburgu, drugi w Krakowie. Exemplarz Auftryacki, który fię znayduie w PoMzcze, ieft podpifany od Macieia; & Zygmunt III przydał tez do niego fwóy podpis»
Ferdynand II naftepca Macieia (e) ponowił w r. 1633 1633
P ij	z Wła-
(c)	Maciey był koronowany za życia Rudolfa w Prezbttrgu r„ 1607, a w Pradze r. 1611. Był obrany i koronowany Cefarzem po śmierci Rudolfa r 1612.
Maxymilian II ociec Rudolfa i Macieia, koronowany Królem Węgierfkim za życia także Iwego oyca Ferdynanda I pierwlzy z Królów Węgierfkich, wżi|ł koro 11 § w Presburgu.
(d)	Dogiel T. l. p. 294 fequ. Nro XCVII. Ex original- JìgiII. 2. Extat. iti arckiv. Reg. Cauteli. lib. 126 Nro CXXVll fol. 3 — Vol. Leg. 3 p. 209 fequ.
Gefarz Maciey nie brał także tytułów Halicza i Włodzimirza w aktach fwoich, tyczących. fig Korony Węgierfkiey; iako to widzieć w Werboczu, w kterym fig znaydui§ cztery Dekreta Seymu Węgier flti ego pod imieniem tego Monarchy.
(t') Ferdynand I-I fyn Karola Àrcyxiçzgcia Gratzkiego, a Brat ftryieczny Macieia, był koronowany za życia Macieia w Pradze w iv 1617;, a w Presburgu 161g. Obrany i koronowany Cefarzem po «rni&rci Macieia w r. 16iy.
z Władyfławem IV, fynem Zygmunta III (/) traktaty Fryderyka 111, Ferdynanda I, Rudolfa li i Macieia. W tym traktacie 1633 , Ferdynand Ii nie bierze także tytułów Halicza i Włodzimierza, których nie brali poprzednicy iego Cefa-rze, Fryderyk III, Ferdynand I, Rudolf II i Macrev; a Wła-dyffaw IV bierze w nim tytuł Rud, iako go brali poprze-dzaiący Królowie, Kazimierz IV, Zygmunt Auguft, i Zygmunt III. Ten traktat był podpifany, tak iako i za Macieia, tegoż famego dnia, 12 Lutego 1633 w Wiedniu i Krakowie. Exemplarz Auftryac.ki, który fię znayduie w Poliż-cze, pokazuie także podpify obuKrólo'w Qf).
Cefarz Leopold, wnuk Ferdynanda II ponowił i potwierdził z Królem Janem Sobiefkim, albo Janem III w roku 1677 (h) wfzyftkie traktaty poprzedzaiące. Znayduią Jię w tym traktacie 1677 różności, które wyniknęły z odmiany konftytucyi Polikiey. Zygmunt Auguft oftatni męikiey płci potomek Jagiełły, oftatni z Królów Polflrich nofił tytuł dzicdzicA'^ potym Królu naftępuiący Królowie wchodząc w obowiązki wieczyfte, nie kontraktowali więcey imieniem fwoim, iwoich potomków i dziedziców, liberi & h arc dc s (i)y
lecz
(f ) \Madyffaw IV obrany 13 Liliopgda 1632, koronowany w Krakowie 6 Lutego 1633.
{%) Obacz ten traktat w Dogielu T. /. p 300 ftqu. N. XCVIII, Ex oriçin. Extat, in arch.Cmcel. Reg. lib. 178 N. CLXXX fol 109.
We czterech dekretach Seyinu Wçgitrfkiego, pod linieniem Ferdynanda tl, które widzieć w Werbocżu, nie bierze ten Monarcha także tytułów Halicza i/Włodzimirza.
{h) Leopold żofiał Królem Węgierfkim w r. 165-5. Czeflum w r. 16^6. a Cefarzem w r. 1658, w U roku wieku fwego. - Jan So* biefki obrany Królem 28 Maia 1674 a koronowany 2 Stycznia 1676. (i) Widzieć te wyrazy w traktatach Kazimierza IV z Fryde-
«7
lecz imieniem fwoim, i Królów fwoich naftąpców fucrcjjbreą a mówiąc o fwoich Kroleftwach i innych pańltwach, nie nazywali ich więcey dziedzicznemi H an-dit ari a Regna, lecz tylko one nazywali po proftu, fwemi Króleftwami i innemi pańftwami. Kładną fię tu niektóre wypify z traktatu 1677, itofuiące flę do interefów teraźnieyfzych miedzy Dworem Wiedeńlkim a Polfką, ponieważ tento ieffc fam traktat, który był ponowiony potym od Cefarza Karola VI.
W tym traktacie Cefarz Leopold nie bierze także ty" tułów Halicza i Włodzimierza (A) , a Król Jan Sobiefki bierze w nim tytuł Rufi. i Podola. Nos Leopolchis — ckffius Rom,anorum Imperator — ac Gcrmaniœ, Hungariœf Bohemi.œr Dalmatiœ ? Croatiœ , Sclavoniœ &c Rex Archidux — Ç59 nos Roanne s III — Rex Poloniep7 Magnus Diix Lithvaniœ ac Ruf-fiœ 7 Prujjïœ , Mafoviœ, Samogiti ce, Livoniœ f Smoleń f ci œ , Kijov ice j Volhiniœ j Podolice 7 Podlachiœ, S cv eri cef Czernic-choviœque (/).
Oba Królowie ponowili imieniem fwoim, oraz fwroich mflcpco\v wfzyftkie przefzłe traktaty, zawarte miedzy do-• mem Auftryackim i Jagiellonfkim : Iłowa tego traktatu fą:
—	ea paffia f cederà quee inter -- Fredericum — Ferdinandum
—	Rudolphum II Łf Mathiamf nec non Ferdinandum II
Impe-
rykiem ITI Cefarzem wr. 1470 i Zygmunta Augnila z Cefarzem Fer, dynandem I wr. 1549.
(k) Widzieć w Werbocżu cztery dekreta Seymn Węgierfkie-go,pod imieniem Leopolda, w kto'rych ten Monarcha nie bierze także tytułów Halicza i Włodzimirza.
(I) Dogiel T. I.p. 332 col. i. Pierwfzy z Kro'lòw Polfkich Michał Wiśniowiecki obrany 1669, wzi^ł te wfzytkie tytuły. Obacz Vol. Leg. ad an 1670 p, 40. Dogiela T. /.p. 330 col. 1.
ii8
Imperatore* — atque Cafimirum — Sigifmimâum - Auguftum -Sigifmundum III ac Vladijlaum obfervata fucrunt 7 inter Nos quoque pro Nobis Succcefforibus Noftris7 conti-nuanda 7 renovanda — corroborando b5 amplificando, duxi-mus ; ita ut continuamus — preefentium per tenorem (m).
Gbowiązuią fiç potym, że nie będą nigdy woiować l'eden przeciwko drugiemn w pańftwach fobie poddanych, a-ni popełnią w nich żadnego nieprzyiacielftwa, z iakieykol-wiek być może przyczyny : ncque committemus unquam ut alter alteri — Ejus Taf a flis — Regnis Ducatibus7 terris ti fiibjedtis y fié ejus obedientia Ss9 defenfiane conftitu-iis , quacunque ex caufa bellum inferamus — hoJliUter eos impetamus (n).
Obiecuią, iż będ§ zawfze fprzymierzenî, będ% utrzymywać pokóy wieczyfty miedzy fwemi pańftwami, tak temi które aktualnie pofiadaią, iako temi których mogą naby<5: Ex hoc tempore ipfo 7 perpetuo — invicem alligati fcf confederati fumus erimus 9 & inter nos fubditos noftros , Re»
gna,
(m) Dogiel iak wyżey £0/. 2. Autor l'Expofê powiada, że traktat 1412, albo traktat zawarty w Lubowli, iakośmy widzieli, miedzy Władyflawem Jagiełłę i Zygmuntem Luxemburfkim, był potwierdzony, podczas każdego ponawiania traktatów poprzedzających, za. fzlych niegdyś miedzy domem AuÛryaekim i Jagiellon (kim, ponieważ, mówi on, Władyflaw był fzczepem domu Jagiellono'w. Obacz ten fkrypt p. 40.
Gdyby żaden z Jagiellonów, kto'rzy, iako mówiono wyżey, potwierdzili traktaty z domem Auflryackim, nie był wymieniony wyraźnie w tych ponowieniach naftępnych; należałoby iefzcze zoftawic czytelnikowi rozf^dek, takowey Logice przynależący,
(n) Dogiel iak wyżey p. 333 col, 1.
119
gna y Princìpatus 7 Dominia qua nunc uterque poffidet, £3* quœ - in futurum acquiremus conflans , perpetua 7 indiffolu-bilis - pax effe îf fervari debet èf debebit ; y in omnibus u-triufque noftrum honorem — ftatum — concernentibus — mutuo nobis auxiliabimur : (zgodzono fię niżey względem fpofobu, iakim miała być dawana wzaiemna pomoc) nec (o) alter noftrum quidquid faciet 7 cupiet - quod contra al-terutrum noftrum regna 7 Princìpatus Dominia -fit, at effe aut tendere pojfit — nullus noftrum ad alterius — Regna f Princìpatus & Dominia afpirare aut anhelare debet (p'). Rzecz ieft widoczna, że to fą też fame wyrazy, które % znayduią w traktacie roku 1470, i których Xiążęta z domu Auftryackiego dochowali wiernie przez trzy wieki.
Jeśliby fię zdarzyło, ażeby Królowie fami, albo ich Kro-leftwa i i prowineye lub poddani mieli iakowe miedzy fobą zatargi, tedy fię ftanowi fpofób , którym te zatargi maią być zafpokoione : Si alter noftrum 7 ejus Regna7 Princìpatus 7 aut [ubditi7 contra alterum7 ipjius fubditos , Princìpatus aut Dominia7 acîionem realem feu perjonalcm 7 civilem feu criminalem 7 aut qualemcunque querelam habet, aut in pofterum habueritj fi fuper ea non potuerimus amicabiliter concordare f tum ncque ipfi - contra alterum 7 ipfiufque regna princìpatus y dominia quidquam via faCÎi attentare7 ncque fibi jus die ere — fed fuper eo de jure non aliter expmri debent (//). Ten zaś ieft fpofob ułożenia iakichkolwiek fprzeczek miedzy Królami, Kròleftwami i prowineyami : Porro fi inter no-
[met
(o) Tamże jf ordinamus.
(p) Tenże iak wyżey p. 333 col. 1-2, (f) Tamże v. 333 col. z.
120
fmet if fos Reges feu forfan regna y provìnci as noflras, tum metarum & terminorum, tam commerciorum feu quarumlibct aliarum tam veterum quam novarum cau far lim 7 jurium vel o-bligationum occafione, querelœ fuborirentur , tunc alter no-Jłrum quij vel cujus Regnum feu Provincia jus vel querelarvi pretendit 7 alium per nuntios vel literas — amicabiliter infor-mare7 ac pro tollendo — gravamine — requirere debet 7 quodfi obtinere nequeant 7 tunc quilibet noftrum jlatim intra duoritm menfium fpatium 7 a fa dia amie abili re quifittone 7 très confi-liarios e proceribus regnorum 7 Hun gar ice7 Bohemiœ 7 Mora-
Sileficej vel ex aliquibus harum, prout quodque negotium ad aliquam harum provinciarum attineat — ab una'y Regni-que Poloniœ Magni Duc a tus Litvaniœ ab altera parti bus 7 ad diem èf locum per partem — querulantem nominandum --mittere debeat (r).
Widzieliśmy w oftatnich tych czafach, że Dwór Wie-deńlki mówił o rożnych pretenfyach ftarodawnych i mało dawniey znaiomych , Króleftw fwoich Węgierikiego i Cze-lkiego do ziemi Sandeckiey , fkładaiącey część Woiewódz-twa Krakowlkiego, a od wieków należącey do Korony Pol-fkiey; tudzież do trzynaftu miaft Hrabftwa Spifkiego ; na koniec do Xięftw OświeciwIkiego" i Zatorlkiego niegdyś o-derwanych od Xięftwa Krakowfkiego, a przyłączonych po-tym do tegoż Xięftwa, które, iako pretenduie Dwór Wie-deńlki, oderwane były od Słoika ^ lubo Polika mogłaby równie
(r) Dogiel iak wyżey p. 354-5. Do tego to artykułu należy fio-fować Oypulacyg: procedoìvania \vzgìedem finalmy ugody i ułożenia fprzeczelitak dawnych iako no\vycb, o ktòrey mówi Expofê Prélimin. p. 45. Ten artykuł traktatu r. -1677 ieft to tylko powtórzenie traktatów od r. 1349 zafzłych.
121
wnie i!a<5 pretenfye do całego Sląfka (/). Wrefzcie zachodziły dawniey różne niefkalki z obu i tron względem granic, tak ze ifcrony Węgier, iako ze Itrony Sląfka (t%
Opify fzczegulne,iakim fpofobem poftępować miano w piogących zaysć (przeczkach miedzy Kr ola mi iKróleftwami, i który fpolob ułożony był w tym traktacie, 1ą przydłużfze, należy tu iednak one przywieść : Qiii utrhifjue noftrum .	_Q	confi-
(x) W r. 1421 Władyffaw Jagiełło upominał fię o SlęOc u Zygmunta Luxemburikiego na o'w czas K rola Cze/kiego. Obacz Dłu-gofza lib. 11 col, 439 -442. Dogiela T.I.p. a. col. 2. ad an. 1421. Sl§(k ftarożytna prowineya Golika była oddzielona od tey korony około frzodka 14. wieku,
(t) Obacz w Expofe Prelim. p. 42, text Łacinfki noty (*J. Na. leży tu uważyć różność wyrazów textu Francufkiego w tym Ikrypeie, odŁacińfkiego,lubo niezupełnie cytowanego. Obacz także ten text eftatni w Werboczu, Ten text zupełny opiewa. Comitatus Scepu-fienfis, Saarros, Lipthavhnfis, cf Trinchinenjts (wfzytkie te Hrab dwa graniczy z czgsci§ Hrabflwa Spiiluego, Zips Scepus, zoftai^cego w poiïefvi Polfkiey, albo kroïe było aż do r. 1772 ) fupplicant fuœ Maje~ fiati Cœfarca, ut juxta literas pub lic arum conftitutionum, differentia in* ter Hungariam & Poloni am ac tredecem oppida ratione met arum, per commijftrios ant e a mminatos, 1 cl demo nominando s revideantur, & Mficantur, miia Poloni indies magis magisqut infolefcunt.. Obacz Werbocz T, I. ad an. 1595-6. art. 47» Stany Wggierlkie naznaczyły fwych KommifTarzòw na ten koniec w r. 158g. Ibid. p. 272 col, 2 art,, 33. a Stany Polfkie fwoieb w roku 15-91 Vol. Leg. p. 2 1375 art j8„ Widzieć z textu artykułu tego 18, że Polacy ze fwoiey fłrony żalili fig także na Węgrów. Wyznaczali fię iefzcze w różnych poślednich czafach Kommiflarze do granic z iedney i z drugiey flrony, iako fîç daie widzieć w Werboczu, 1 in Vol. Leg, Pol. Orani-ce fprzecznc miedzy Wielkopolfkg a Słoikiem Cą rozporządzone w r. 1726. Obacz; Dogiela limit, Reg. Palm, Vilrn 1758 in 4to, p, 2^ Jequ, & p. 50-52^
/
122
confidarli fummam imprimis diligentiam ad hi b cant, quo hiijuf-modi q iter elee intcr nos, Regna 8* Provincia,s noftras amicatili compofitìone tranfigantur; ea vero non '/accedente 7 tunc Ice fa pars — coram prcediffiis fex confiliariis action cm JuamJta-tini juridi.ee cxhibendihabeatpotejiatem, idque duplicatis feri» pturis 7 quarum imam confidarli penc's fe rctineant7 aliam vero parti rece tranfmittant. Quo faSto pars rea refponfumfu-um etiam fcriptis duplicatis fœpediMs conjiliariis — intra fpa-■tium duorum menfum - mittere teneatur, ut feilieet adior replaças 7 rcus vero dup li cas fuas; ae prœterea utraque pars ter-tiam quoque conclufionerrh -- de bivncftri in binicjlre - offerì" c que-at — .
Oblatis tandem fucccffive ab utraque parte trinis fcriptu-ris in qui jus utrinque omnia jura explicabunt , fex illi commi ff arti partibus ad promulgandam fententiam intcr proxi-mum fcquens bimcfire di evi indiccnt 7 quo — partes per procuratore s [nos - comparer e — y ipfi confiliarii, vip fcripturis Wdifcuffis affiis totius caufce; partes rur fum acl — amie a bil cm compofitionem invitare - debent. Quod - fi ne tunc quidem 'inter partes obtinere queant7 ad fer en dam fententiam procédant7 ac id quod jur is Łffu flit ice fuerit cognofcant & cl e cernant —. 1-pfi confiliarii non — terminos — provo gaudi - potè fiatem habe-ant — excepto cafu quo partes tejlesproducere neceffe haberent. Qiiidquid autem per ipfos confiliarios noftros [cu majorem e-orum partem — decretum —fuerit7 id ad ratum mancai7 ac (latini debita demandetur executioni — . Debent autem confilia-rii — per nos y quantum ad quemlibet nofrum fpcEtat7 ab obe-àicntiœ y jur amenti debito7 ob eam caufam tantum 7 abfolvi ac pro adminiftranda juflitìa novo confvctoquc juramentv ob-firingi (ii). Widzieć przynaymniey z tego fpofobu koń-"■ ------- - ■ - i _ . |m | ^ _____
(«) Dogiel iakp wyżeyp. 334-5.
123
czenia jakichkolwiek fprzeczek miedzy Króleftwami Wę-gierlkim, Czefkim i Polikim, a fpofobu, na który iuź była ftanęła ugoda miedzy Cefarzem Ferdynandem I i Królem Zygmuntem Auguftera w roku 15-49 (lu), i który fpofóbbył powtórzony we wfzyftkięh naftępuiących traktatach , iż żadna z obu ftron nie powinna czynić fama fobie (atysfakeyi, i ze pretenlye, które mogłyby zayść miedzy obiema ltrcnami, powinne hyc roztrząśnione. Ten traktat był podpifany tegoż famego dnia 24 Kwietnia w Wiedniu iw Warfzawie (*).
W fzesc lat poty m traktacie, to ieft w roku 1683, -Ce-farz Leopold zawarł drugi z Królem Janem Sobiefkim, o-bronriy i naftępny ' przeciwko Turkom. Ten traktat był podpifany w Warfzawie 31 Marca, a ratyfikowany od Leopolda 2 Maia naftępuiącego w Laxemburgu. Nie tylko "zaś w tym traktacie Jan Sobiefki wziął tytuły Rufi i Podola,
lecz fam Leopold dał mu one w fwoiey ratyfikacyi. Nos Leopoldus — elecius Romanorum Imperator — ac Hnngariœ 7 Bohemice, Dalmatica7 Croatice 7 Sclavoniœ Rex 7 Archidux — notimi facimus — quod — cum Sercnijfimo ac potentìfjimù principe domino ffoanne III Rege Poloniœ 7 magno duce Li-thv anice 7 Ruffice 7 Priifjice 7 Mafovice 7 Samo gitice 7 Kijoviçe 7 Volhiniœ7 Livoniœ 7 Podolice G/>
Nakoniec wfzyftkie traktaty, których tu wîdzielismyj*-^ ciąg położony, od Fryderyka III Cefarza i Króla Polfkie-
Q ij	go Ka-
(to) Tenże p. 216 • 17.
M Ten traktat znayduie fig w Dogielu T. I.p, 331-37. Nro CXIì. Ex originali Sigili. 2.
(y) Dogiel T. I. p. 337 fequ. 27. CXI II. Ex archiva M. Duca» ïhs Lit vani a. Extat. in archiva ÇanceH, Reg. îib. acîorutn ab an. 1683 ad an. i6g<? fol. 9g,	~
124
•
go Kazimierza IV, to ieft od roku 1470, aż do Leopolda i Króla Jana Sobiefkiego, to ieft: do roku 1677, były ponowione od Celarza Karola VI z Królem Auguftem II w roku 1732 przez traktat, w który włożono tylko traktat r. 1677 (infeńtur per toturn traBatus anni 1677). Ten oftatni traktat roku 1732, był pódpifany w Warfzawie 3 Liftopada 1732(2).
Od śmierci zatym Jagiełły za fzłey w roku 1434, nie znay-duie fię traktat w Lubowli zawarty, aibo traktat r. 1412, ani wzmiankowany ani przypomniany w żadnym z tych, które tu były położone; a przeciwnie znayduiefię wewfzy-llkich tych od r. 1470, poffef}^ Kufi Połfzcze ubeśpieczo-;na. Od zeyścia Jagiełfy aż do nafzych czafòw liczy fię 179 traktatów, albo innych aktów wiadomych, zawartych miedzy Królami Węgierfkiemi z różnych domów, i Królami Polfkiemi; a w żadnym z tych aktów nie mafz wzmianki o traktacie owym w r. 1472 w Lubowli uczynionym (a).
W liczbie tych 179 tranfakcyi znayduie fie 92 zawartych miedzy domem Auftryackim od r. 15*27, od którego ten dom panuie w Węgrzech bez przerwania, i miedzy Polfką} a w żadney z tych tranzakcyi nie widzieć równie żadney wzmianki traktatu r. 1412, tak iako i w innych.
Od Władyftawa Auftryackiego czyli Władyflawa Po-flhuma, albo od r. 14^3, to ieft we40 lat po traktacie wLu-bowłi uczynionym, a we 20 po śmierci Jagiełły, widzieć, że wfzyftkie traktatyKrólòw Wçgierfkich z domu Auftryackiego, których fię znayduią niektóre tranzakcye z Królami Pol-fkieuii, daią Królom Poftkim tytuł Rufi9 Widzieliśmy że
Wła-
(z) Dogiel iak wyżey p. 357, Ex òrigìnali.
(a) Widzieć można wfzyftkie te akta w Dogielu T. L Tk. Hungaria & TU, Auftria.
12 5
Władyfiaw Pofthumns dał Kazimierzowi IV w r. 14^3, Fryderyk temuż Kazimierzowi w r. 1470 i 1474 (fi), Ferdynand I Zygmuntowi I w r. 1530 i 15-33 (c) i Zygmuntowi Au-guftowi w roku 1549, iff3, 15-5-6, i 15-5-7 (d), Rudolf II Zygmuntowi III w r. 1589, 1790, 15-92, 15-98 (<Ó Maciey temuâ
Zy-
(ł>) Widzieliśmy ten traktat r. 1470. -Wr. 1474 Fryderyk za-wart dwa inne z Kazimierzem, oba alianfyi przeciwko Macieiowi Korwinowi. Fryderyk podpifał pierwfzy z tych traktato'w w Mon m* berdze 13 Marca, a drugi w Aufzpurgu na początku Lipca 1474. Dogiei T.I. p. 164 fyu. N. XV, XVI.
(f) W r. 1530 Ferdynand I dał Zygmuntowi I tym? Ry.fi we dwu aktach, z których pierwfzy ieft plenipotencya Ferdynanda vd® traktowania o małżeriftwo córki fwoiey ftarfzey Elżbiety z Zygmuntem Auguftem, fynem iedynakiem Zygmunta I. Obacz Dogiela T. I. p. 183 N. XXVI. Drugi akt, ieft ratyfikacya zawiefzenia broni zawartego miedzy Ferdynandem i Janam de Zapolia, za pofrzedni-ćlwem Zygmunta I. ibid. Nro LII.
W r. 1538- Tenże Ferdynand dał tenże tytuł Zygmuntowi I. w ratyfikacyi traktatu tyczącego fig Czech, zawartego miedzy obiema Królami w Głogowie, a ratyfikowanego od Ferdynanda wt; Węp« cîawiu. Id. ibid. p. 32 N. XXXII.
(d)	Widzieliśmy iuż traktaty zawarte r. 1549, 155-;; akta r. 15-56'^ 1557 f§ dwa lifty Ferdynanda I do Zygmunta Augii fia względem Inflant. Obacz Dogiela T. V. p. 209. Nro CXXV. & p. 212 N. CXXIX.
(e)	Wymieniono wyżey wiele z tych aktów: można ie widzieć w Dogielu. T.I.p. 245 fequ: akta r. 1589- N. LXI, LXVII, LXVIII, IX/J; akt r. 1590. N. LXXVI, akt r. 159s N. LXXXIV. Jeft to traktat małżerffiwa miedzy Zygmuntem III i Ann§ Arcy-Xiçzniczkf Gratzk^, cor kg Arcy-Xi§żgcia Karola, a fiofir§ Arcy-Xi^zgcia Ferdynanda, który potym był Cefarzem pod imieniem Ferdynanda Ilj a^t® r. if;8 k- N. CXL XIV,
126
Zygmuntowi III w r. r6n, Ferdynand ÎÏ Władyilawowi IV, w r. 1633 (/) , Ferdynand III. temuż Władyftawowi r. 1637 •vr^e0P°^ Janowi Kazimierzowi w r. 1657 (^Michałowi W îsniowieckiemu w r. 1669 (0 1 Janowi Sobiefkiemu r.
*1\jt K-k^ nJóze! 1 ^aroi ^ Auguftowi 11; tenże Ka-roL VI1 Marya ïerefïateraz panuiąca Auguftowi III: taż fama Monarcnini Królowi teraz panuiącemu (/). Nigdy Królowie Polfcy nie dali Królom Wegierfkim tytułów Halicza i Włodzimierza ; a od tego czalu, kiedy Xiąźęta z domu Auittyackiego panuią w Węgrzech, żaden z nich nie wziął tych tytułów w iakichkolwiek aktach z Korony Polfką (m).
Ćiż
(f)	Widzieliśmy dwa traktaty r. 1613, 1635.
(g)	Dogiel T. I.p. 10 fqu. N. C. Jeft to ratyfikacya Ferdynanda III kontraktu ślubnego, miedzy Władygawem IV i Cecylię Rena-tą iio/lrą Ferdynanda III. Ta ratyfìkacya iefł dana w Wiedniu loSier-pnia 1637. Ferdynand II umarł w tym roku 13 Luteo-o.
(k) Dogiel iako wyzey p. 316. N. Cli. Jeił to plenipotencja Leopolda Króla WggierOuego i Czefkiego do traktowania o alianfya z Królem Janem Kazimierzam przeciwko Karolowi Guftawowi.
(i') Dogiel iako wyzey. T. I. p. 321 (equ. N. CV~ FI- VU. iierwfzy z tych aktów ieft plenipotençya Cefarza Leopolda do tra-fetowania o maryaż miedzy Michałem Królem i Arc y Xiężniczkę Eie-onor§ fiottrą Leopolda,- drugi, ieft lam traktat; trzeci ratyfìkacya traktatu od Leopolda.
(Tc) Widzieliśmy wyżęy traktaty obu tych lat.
CO *• 1765, tfiedy Cefarzową Krolowa ^A^gcrierflcci uznała Króla panującego, dawała mu zawfze tytuły Rufi i Podola. Lifly tey Monarchini znayduą fig w archiwach Poiflóch, Te tytuły dans mu nawet były po umowie uczynioney względem dawania tytułów, kiedy fig wj/yHkic z Obu itron wyliczać, a kiedy dla krótkości nie* które z nich, mniey ważne opufzczać mjały-
(m) To moina weryfikować z aktów, które fig znayduig w
li?
Ciż fami nawet Monarchowie nie brali onych w A-ktach fwoich tyczących fię Węgier. Cefarz Albert 11, pier-wfzy Król Węgierki z domu Auftryackiego, i który naftą-pił 'po fwoim teściu Zygmuncie Luxemburfkim w r. 1437 ; Władyfław Pofthumus naftę pca Alberta II, nie wzięli o-nych nigdy (»). Ferdynand I, po którym Korona Wegler-fka nie wyfzła wiecey z domu Auftryackiego , wftąpił na tron w roku 1^27, a pano Vrai aż do roku 1564 • \v przeciągu tego czâfu odprawiło lię 20 Seymów w Węgrzech, a w żadnym dekrecie, ani w uftawie tych Seymów nie widzieć, aby temu Monarfze dano tytuły Halicza i Włodzimierza (0). Dano mu wprawdzie one w iednym edykcie na Węgry, datowanym w Wiedniu, i nie w czafie SeymuWęgierki ego roku 15-60 (p); i ten to ieft fam Król Węgierflriz domu Auftryackiego, który raz tylko wziął tytuł Halicza i _________Wło-
Dogelu T. I. pod tytułem Aufiria a pagina 154. Nro. IV. Pier-wfzy Król Węgierfki z domu Auftryackiego był Cefarz Albert II, który nafi§pił po Zygmuncie L.uxemburikira w R. 1437-
Sam Zygmunt Luxemburlki raz tylko wzi^ł tę tytuły w E-xemplarzu fwoim traktatu w Lubowli zawartego , albo traktatu R. 1412. Obacz Dogiel a T. I pag. 4 6- Nro. IX. Jagiełło zaś wzi§ł w fwoim exemplarzu tytuł Rufi: Rujfia dominus OJ? hœres: obacz f Expo fc prelim. w dowodach p. 6 Nro VI. Nie widzieć potym, aby Zygmunt brał kiedy tytuły Halicza i Włodzimierza, nawet w fwoim e-xemplarzu Wfgierfkim ponowienia traktatu w Lubowli zawartego, w R. 1423. Dogiel ut fupra p. 52 N. Xlii; Jagiełło zaś bierze w fwoim exemplarzu tenże tytuł Rufi Rufliœ Dominus & hœres. obacz VExpo f e prelim, ut fupra. p. 16. Nro. IX.
('n) Obacz akta Seymow Węgierfkich pod imionami tych Monarchów w R. 1430, 1453, *454 w Werboczu T. I.
{&) -vi oz na to weryfikować z aktów tych Seymów wydanych przez Werbocza T. I. a p. 354.	'	V
(p) Obacz ten cdykt w Werboczu T, lp. 494-5 obacz także
123
•
Włodzimierza* Od Ferdynanda I, albo od roku icSo aź do Karola vi, zmarłego w roku 1740, z fiedmiu Królów We-gierlkich tego domu, których widzieć imiona na 42 aktach oeymowych Węgierlkich, żaden nie nofił tych tytułów (7).
Jeśli fię wyłączy zatym uftawa uczyniona w r. i<6o mówić można , iż żaden Król Wegierfki z domu Auftryac-kiego nie nofił tytułów Halicza i Włodzimierza: a datu-iąc tylko od roku i0o, tytuły te pofzły iefzcze w zapomnie* nie od dwóch wieków (r).
Taki był fukces, który miał traktat zawarty w Lubo-wli, albo traktat w roku 1412 podpifany.	KROT-
I Expofe preltm.p. 45. Tea edykt względem dubr kościelnych w Węgrzech, opanowanych przez Dyflydeutów, 16 wieku, dany iefl w Wiedniu 13 Kwietnia 1560. Odprawowałfię Seym na trzy Króle r. przefzłe-go 155-9, a drugi wiat 3 potym 1563 f ieduak w aktach obu tych Sey-mow Ferdynand nie bierze tytułów Halicza i Włodzimirza.
(q) Obacz akta Seymo'w pod imieniem Maxvmiliana II, Rudol, fali, Macieia, Ferdynanda II, Ferdynanda III, Leopolda, KarolaVI, W Werboczu T. I II. Obaez także VExpofê prélim. p. 215,
(r) Cefarzowa Królowa panuigca teraz, wfkrzefiła te tytuły w aktach Seymowych w JPresburgu, wft^piwfzy na tron 1741. Obacz Ex» pofe p. 45. Werbocz T. II. p, 191 col. 1. Te zaś tytuły wzięte od tey Monat chi ni. Not Giuria 1 bercjta Uwi^ari*, Bohemi*, Dalwiatix^ Croatia, Sclavoniœ, Ram*, Servi*, Gallici*, Lodomeriar Cummi*, Bui-garix, Archi - dux Auflri*.
W akcie przyfięgi koronacviney, ta Monarchini wzięła tylko
*afłępuigce tytuły. Nos Maria Therefìa Dei gratin, Hungari*, Bobe» mi*,Dalmati*,Croati*,Sclavòni*que cSe Regina^ Aychìdux. Obacz Wer-•oqcza 1. II. p. 192 col. 1. Nie znayduig fię w Werboczu inne akta pod imiememMaryiTcrefly, a świeże wyrżnięcie pieczęci wr, 1769, wfpo-mnione w fkrypcie l Lxp. Prcl. dowodzić tylko może, zew r 1769 Dwór Wie dębiki iuz był przyi^łplaatę, kto'rç przywiódł do exekiicyi w r, 1772.
129
i__
KRÓTKIE POWTORZENIE
Ze wfzyftkicÌT ,, które fif mogły znalesò w Hiftoryt przypadków, tyczących fię fprzeczki o Ruś i Podole ,urfzczo-neydo Poliki od KrólaWęgierfkiego Zygmunta Luxembur-ikiego w roku 1412 , a pono wi o ney od.Dworu1 Wiedeńlkie-go w roku 1772, i na których Zygmunt mógł fundować fw o. xę prete n (ve do Rufl i Podola, albo nas których dwór Wie-denlki może fundować fwoie,; fą te..
Opanowanie krótkie zamku Halickiego od! Kròlewi- u8f cza Węgierlkiego w roku Ii8f v fześć odtąd wieków, i z którego- on był wygnany r. ii88y od fześciu także; wieków.-
Opanowanie powtórne' tegoż zamku przez; drugiego*1 1214, Królewicza Węgierlkiego około roku 1214,, lat temu 5-5-9,, t z którego^ ten Królewicz; był takie wyzuty w roku 13 if, lat temu
Opanowanie także krótkie Ru fi 1 Podola , albo te- 1377 go prawie kraiu y który dziś nazywamy Woiewództwemi Ruikim i Podolfkim, zabranego Koronie Pollkiey przez Lu--dwika Króla Półfkiego i Węgierfkiego wr; 1377'od czterech odtąd wieków,, które prowineye reklamowane w roku 1383?
były odzyfkane i przyłączone do tegoż Króleftwa w roku 3'390 około czterech prawie także odtąd! wieków-
Traktat zawarty w Łubowli' albo r. 1412 fubreptitiè^ kto^ 1413, ry fâm przez fię upadł 1 w zapomnienie pofzedł, więcey niżeli od trzech wieków-
Nakoniec tytuły Halicza i Włodzimierza, brane od' niektórych Królów Węgierlkich, i zapomniane także odi.
R	dwu-chi
13®
dwuchalbo trzech wieków : owfaetn nie wiademó nawet, dla czego ci Królowie nofiii tytuł Włodzimierza#
Przypadki, na których Polika mogła zawfze fundować prawa Swoie, albo na których dotąd ie fundować może: fą te*
IOI8 Starożytne prawa nay wyżfzey żwierzchności Korony Pol/kiey nad wfzyftkietni temi kraiami, które fię teraz na-zywaią , Rufią Czerwoną , Podolem , Wołyniem , Woie« wództwem Kiiowlkim i małą Rufią &c, nabyte od roku 1018, 1182 utrzymane w rożnych czatach naftępuiących, przyświadczone iednomyśłną zgodą Hiftorykòw, a mianowicie trze* ma inwefty turami na Xieftwo Halickie, danemi od Królów Pollkich,wyrażonemi w Hiftoryach pod rokiem ii83, 1188 5 i "98.
1340 Przyłączenie Xiçftwa Halickiego, oraz wielkiey części Rufi nie naleźącey do zamku Halickiego, do Korony Pol-Ikiey przez Kazimierza Wielkiego , albo Kazimierza III w r. 1340, po zeyściu potomków Romana, któremu na Xię-ftwo Hilickie, dał Inweftyturę Lefzek Biały w r. 1198.
Zeznanie autentyczne praw Polikich do Rufi uczynio» ï3ff ne przez Króla Węgierikiego Ludwika w roku 13^5* (/).
Zeznanie tychże praw, i gwarantowanie poffefyi Rup fi Koronie Polikiey przez Stany Węgierlkie traktatem W Za* *4°3 lathfack, w roku 1403(0,
Gwa- ■
1 rii iii 1 11 11 1 1 i, 1 m [.ii 1 li 1 ii 1 11 .........«linii 1 1 iin.-n ......... ■ ......„.mu
(s) Donec pojfcjionem feu dominium^ prout pradecefferes veftrt ha* buerunt, obtinere vaiueritis regni Rut hen® rum prenotati. Obacz wy-iey w Czgści II pod r. 1355.
(t) Et regnum utrumque circa tur& dominiorum tf pojfejîonum
*3*
Gwarancya tychże praw i poffefyi temuż Kroleftwu Pol-fkiemu uczyniona , od tychże Stanów WęgterJfldeh, traktatem zawartym w Budzie w roku 1Ç07; oraz zeznametych-że praw od tychże Stanów w traktacie Będzyiiikim , i By» tom (kim w roku 15-89.
Ubeśpieczenie/w/ć^/ aktualnych Korony Polfkiey od wfzy-ftkich Królów Węgierikich z domu Auftryackiego od roku 1470, i przyznanie praw teyże Korony do Rufi przez tychże Monarchów, począwfzy od Władyflawa Pofthuma, przez dawanie tytułu Rufi Królom Pollkim od roku 145-3 , aż do terażnieyfzyeh czafòw} a dawanie nieprzerwane w przeciągu więcey niżeli trzech wieko'w.
Nadawanie ftateczne tytułów Halicza î Włodzimierza od wfzyftkich Królów Polfkich Królom Węgier fiu m„
Nakoniec poffefya fpokoyna Rufi od Polaków, od in-korporacyi tey Prowincyi do Króleftwa w roku 1340, aż do roku 1377, w przeciągu 37 lat; a od powtórnego przyłączenia iey w roku 1390, aż do roku 1775 w przeciągu 39$ lat, to iefl ledwo nie 4 wieków {u)a
Widzieć iefzcze z tych wiadomości hiftorycznych, że zwyczay ftarożytny miedzy Węgrami i Polflią , utrzymany fta-
quarumlihet^que nunc tenet pojfidetque^ pacificum perpetuo confervetur. Obacz wyżey w Części III pod rokiem 1403. Królowa Jadwiga odzy-Skała Ruś wr. 1390; a ta prowineya była wpoflefyi Polftiey wr. 1403.
(u) W różnych inwazyach Polfkiey od r. 1390 przez Królów Węgierfltich Zygmunta Luxemburfkiego i Macieia Hunyada, nie widzieć aby ei Xiążęta co kj^dy przedfięwzigli b^dź przeciwkò Halicze-wi, b$dź przeciwko iiiney części Rufi.
132
ny ftateeznr aktyką obu Króleftw* był ten zawfze, aby roztrząfac i * âfpokaiad na kongrefach narodowych, wizy-ftkie zatargi, ktoreby fie zdarzyć mogły miedzy obiema Króleftwami ; i ze rożne traktaty zawarte miedzy Królami Węgierfkiemi domu Auftryackiego i Polfka poświeciły ten zwyczay. Widzieć także, że ftofuiąc fię do tego zwycza-iu, i do wyrazów formalnych tych traktatów, Dwór Wiedeń-fki obowiązany był uroczyście nie czynią fam fobie fatysfakcyir w pretenfyach, które ten Dwór teraz wikrzefił miedzyfwo-ią Koroną Wfgięrfką a Polik^,, względem Rufi i Podola (li?). Zoftawuiemy teraz; publice wnofić konkluzyą z tylu przypadków naydowodnieyfzych ,, oraz traktatów i kon-wencyi nayuroczyftfzych, któreśmy wiernie mu przełożyli W tych Szczegulnych Wiadomościach»
O XIĘSTWACH
(to) Położemy tut przed oczy czytelnika, wyrazy traktatu zawartego w r.. 1677, a ponowionego w r., 1732- Si vero alter nojtrim (Regimi) e jus regna-contr a alt erutti>, ipfius - dominia, acłionem aut qua lem-cunque qucrelam -habuerit. - ne que ■ quidquam via fatti attentare, neqiu fibi ipfi jus dicere -debet. Obacz wyzey w Części III pod r. 1677. Ce-farzowa Królowa Wçgierika,, kazawfzy w r.. 1772 w miefiącu C zerw-cu opanować fwoim woyfkom: wielk§ część Kro'lefiwa Polfkiego,, podaîa Dworowi Warfzawfkiemn wrniefi§cu Wrześniu ńaftępui§cym Deklaracyg, która opiewa: iż Cefarzowa linose kommunikowała prawa fwoie Dworom Petersburfkiemu i Herlinïkièmu, i że za zgod^ tych Dworów, fama fobie uczyniła iatysfakcyg, w pretenfyach Twoich..
O XIÇSTWACH
OSWIECIMSKIM I ZATORSKIM
DOPEŁNIENIE
SZCZEGUJLNYGH WIADOMOŚCI
o HALICZU &c.
1 77 3.
i
O XIJgSTWAGH
OSWIECIMSKIM I ZATORSKIM.
Oświęcim, zamek i miafio Woiewodztwa 1179 Krakowikiego, ośm mil od Krakowa odległe , zdawna należało do Xieftwa Krakowfkiego, kiedy Ka-f- zimierz Sprawiedliwy, albo Kazimierz II, trzymaiac w roku 1179 ido chrztu fyna Mieczyfîawa Xi^zçcia Opolfkiego, albo gór- . nego Sla&a » fwego fynowca (0) darował zamek ten z 1	__A2____■__powia- _
(a) Mieczyflaw, był iednym ze trzech fynow Władyflawa li, Xi?żfcia czyli Króla Poilkiego w Roku 1139, złożonego Roku 1-46
4
powiatem fwemu chrzefnemu fynowi, któremu także da! imię fwoie Kazimierza : Cafimirus Foloniœ Princeps Mięci-slao duos dijiriffîus à Cr a Goni enfi provincia abjirafîos Bitomien-fcm videlicet fcf Ofviccimcnjcm largitus eji, cuj'us filio noviter nato ad baptijleriorum folemnitatem invitatusf nomen fuum Cafimirus de dit (/>).
Oświęcim wzięł tytuł Xiçftwa na początku 14 wieku , i około roku 1306, kiedy ten powiat doftał fie w podziale iednemu z czterech fynow innego Kazimierza Xïa-zçcia Opein-Bithom, wnuka Kazimierza, chrzefnego fyna Kazimierza Sprawiedliwego (V).
Xiefîwo
od Twoich młodfzych braci, których chciał był wyzuć z paiifiwal bolefŁiw IV biat iego młodfży, który po nim królował, dał mu w podziale Sl§fk w Roku irę6. Umarł Władyflaw tegoż Roku w Al-temburgu w Frankonii niedaleko Bamberga, zoftawiwfży z Adelai-dy Kryftyny, Córki Cefarza Henryka V, trzech fynow, którzy miedzy fobg Sl^flc podzielili. Bolefîaw wziął Wrocław albo Siafk srzedni; Konrad Głogow, a Mieczyiïaw Opol albo SJ.§ft wyżfzy. Obacz Hennela u Sommersberga Tom zp, 236. Kazimierz Sprawiedliwy był naymłodfzym ze czterech braci Władyflawa II, a ftryiem Mieczy Iława Xi§żgcia górnego Slgfka.
(b) Dług. lib. 6 col. 538-9. Hennel uSommersber. T.z coJ.i Hennel kładzie ten przypadek pod Rokiem 1182. Autor Ae VExp. Pt ehm. p. 43 mowi, że Kazimierz II ufigpił Mieczyiławowi Xigfiwa Oświecimfkiego z zupełną włafnosci§ pod tytułem nadgrody; lecz ani Pifarze Polfcy, aniSlęfcy, którzy z nich brali, fiie\vfpominai§ o tey włafnosci i nadgrodzie; 1 żaden fig dokument uflępienia tego nie znayduie. W relzcie, co fig tycze włafnosci, ta włafność nie by-h na ©w czas brana w tym znaczeniu, aby miała być z ulzczcrbkiem
•
Xiffìwo Oświecimlkie było iefzcze podzielone około5 roku 1433 miedzy fynow innego Kazimierza, z których Janufz Oświęcim, Wacław Zator, a Przemyflaw Thoft Wzi^ł w podziale (d). Za panowania tych dwóch braci Janufz a i Wacława, Oświęcim i Zator powrociły do Pol-ik\.
Gdy potomftwo Władyflawa ÏI z familii Piaftow w Slató ofiadło r. 1159? ci Xi^żęta przyzwali ofady Niemieckie do tey prowmcyi (V). Około śrzodka naftępui^-cego wieku znacznieyfze miafta Sl^fkie były także Niemcami zaludnione (/)? i w tymże czafie Bolefîaw łyfy Gło-
gowo- *
Króleftwa Polfkiego, którego Sl^fk był cżgści§,, chociaż była z pokrzywdzeniem Woiewodztwa Krakowfïtiego/ "• • -
Można widzieć w texcie Długofza j ze ziemia Bitómfka albo Beta hen, która ieft cze'ci§ górnego Sl^fkayjeft także oderwana od Xigftwa albo Woiewodztwa Krakowikiego. i .:
(c ) Obacz Sommersb. T. ï p. 666- Kazimierz ïyri chrzefiiy Kazi- * mierzą Sprawiedliwego^ umarł Roku I2fi; iego fynWładyflaw umarł Roku 1288?*' a wnuk Kazimierz Roku 1306,
(d)	Sommersb. T. 1 p. 666 do 6jo. Kazimierz Xi§że Oswie-cimfki, Ociec tych trzech Xi§ż§-t był praprawnukiem Kazimierza,, • zmarłego Roku 1300, - Sominersberg daie Xigfìwo Zatórflrie Przemy-flawowi, a Xigftwo Thojł Wacławowilecz to iefì omyłka . Widzieć wDokuniencie Roku 1457^ że Wacław miał Zator, a Przemy-flaw Thoft. Obacz Vol. Leę. Pól. 1 p. 185?, Ten fam Dokument znay»' duże fig także w Sommersb. T.^p.y^. fîqu. Nr o XXXIF,
(e)	Hennel iako wyżeyp. 236.
(/) Niemcy byli wprowadzeni do Wrocîawia'okofo Roku 1245/ pod Henrykiem iii Xi§żgciem Wrocławskim, fynem Henryka pobe-
6
gowo - Lignîckî, albo niźfzego Sl^fka, a przez czas nie-iaki także Xi^ze Wrocławlld wprowadził do Slaflca wiele Szlachty Niemieckie j (g). W krotce potym Xiaźęta Sl^fcy zaczęli fię od Polfki odrywać ^ i poddawać zwierzchności Xi|ź|t cudzoziemikicfi.
• Jnr%iuh' ^ rółoe	poddania fię w Dumon»
eie T. I. i? I. pod rokiem 1311, 1317, 1327; a pod tym o« statnim znayduie £ę także f Jana Oświecimfkiego Schola-fiy-ka Krakowikiego, który nófił przynaymniey tytuł Xia-żęcia Oświecimikiego, KrólowiCzefkiemu Janowi Luxem-lîurikiemu (Ji), Około śrzodku tego 14 wieku wfzylcy pra«
wie
amego, a praprawnukictn Władyflawa II, po ipuflofżeniu Slgfka jp rzez Tatarów Roku 124 *• Vratidavia novis tum monibus cìnge ba-tur & jure Tfcutonicę, civibâs è Germania, pajjim conjluentibus infti' tuebatur. Hennel iak wyżey p. 2^3 ad an. i24f.
(&) Bogufał Bitkup Poznańfki, pifarz tego wieku świadczy ? Bolesław copti Teuthonos inducere, & ipjîs prœdia & cafkra tribuere, ut contra fratres fuos auxilia probererà,. ap. Somm. T. II p. 63. Bole-fïaw łyfy fyn Henryka III zacz§ł panować w Roku 1241 umarł wRo«
ku 1278.
(b) Duniont. T„ T P. 1 p. 97. Znayduie fîç ten tytuł w Som-mCr,S^'„	P-%°7 o XXXIII. Ten Jan był fynem Boleftawa
Xi^zçciaOswiecimfkiego, ieden z czterech fynow Kazimierza Xigzgeia ,naBitomie, którego śmierć kładzie fig pod Rokiem 1306. Obacz Sommersb. T. L p. 666. Xiçfiwo Oswiecimfkie przefzło do Kazimierza, iednego ze ftryiow Jana, albo do Kazimierza III, a Kazi-fjjiierz je zoflawił potomkom fwoim. Inny Kazimierz IV, prawnuk Kazimierza III podzielił to Xiçftwo na fynow fwoich Januiża. Wa* glą^ra i Przemyflawą w Roku 1433, Somm. ut fepra.
7
wie XiJjzeta Sląfcy, zollali holdownikami KròloW Cze-ikich.
To bezprawne oderwanie li§ tey prdwitìcyi od Króle-ftwa Polfkiego, było także bezprawnie przyznane od Kazimierza Wielkiego, albo Kazimierza III w r. 1335^.1339, \ w r. 1356, kiedy tenKról pod Czas tranzakcyi uczynionych z Królem Cźefkiir Janem Ltixemburfkîm i z iego fynem Karolem Margrabią Morawlkim, pótyiii Cefarzem Karolem IV, zrzekł fię praw fwego pańftwa do Słoika (i), bez naradzenia fię ftanow Króleftwa. Zezwolenie lianów na a* lienseye miane było w Polfzcze za koniecznie potrzebne^ tak iako i w innych wfzyflkich pańftwach Europy. Dla u-prawnienia ceffyi, nierównie mniey waznieyfzey, iaka Dy-ła tego krain, który % teraz zowie Woiewodztwem Po-inorfkim, tenże fam Kazimierz zwołał ftany w roku 1343 w>\ to ieft we cztery irta po uśpieniu zńaczney części Sl^fka, w roku 13^9, a we trzynaście lat przed uft|pieniem refzty onego- w roku 1356 (i)*s
Wła^
(i j Zfìaydiiie fiç pierwfzv z tych Âktow Roku w Du-moncie T. I. P. II. p. 15O i w Sommersbergu T, III. p, 774. Nro I. Możńa Widzieć pierwfzy w Exposé Protint, w dowodach p. 36. Nro XIV. W Sommersb. T. III p. 775 Nro II. Jeft ich dwa pod Rokiem ty,6' ićden znayduie fię wDumońcie T,1 P. IIp. 2Ś5: drugi w Som-mersb. T. IIIp. 363 Nro XCI.
(k) Cbacz Wywód praw Pol (kich do Pomeranii na karcić 24* Akta tey ceflvi ńiozna widzieć w Dogielu T.1V. p. 6g fqu. Nr» LXII"
ir.t.
(/) Traktatem r. 13^, który fię znayduie W Somaicrsburgiis Ksiaimier* uH|pił Xi|fìw ^anr i Scktotidnitii,
s
Władyffaw Jagiełło uczynił reilaraacy^ praw Pol/kich do Słoika w roku 1421 («)• a iego fyn Kazimierz IV odzyikał przynaymniey Xieftwa Oświecimikie i Zator-M e.
I4f4 . Wacław Oświecimfki z iinii Opolikiey Xiąźe Zator-fki, oddał hołd ze fwego XiçltwaZatorikiego Kazimierzowi IV w roku 1454 (V)j a we trzy iata potym Janufz brat iego Xiąże Oświecimfki, przedał toż Xiçltwo Oświecimikie temuż Kroiowi. Kontrakt tey przedaży uczyniony ieit w poniedziałek przed S. Macieiem, który przypada 24 Lutego 1457 w Glewicach, albo Glewitz w Xieitwie Opol-Ikim j cena umowiona 50000 grzywien grofz'y Czeikich, po 48 grofzy na grzywnę. Ta fumma, która w terainiey-feey monecie wynoii na 300000 Czerwonych Złotych (o),
była
(w) ObaczDług. lib.zcol. 439 Dogicl T. /. p. 8. col. 2. ad śn. 1421. Cefarz Zygmunt panował na ow czas w Czechach 4.
(«) V3/. 1^. J. ad an. 1454 p. 184-5. Sommersb. T. IIIp 870, gil. itro XXXVI.
(0) Quinquaginta mil lid marcarum latorum gro (forum Pragen-fiutn numeri Polonicalis, quadraginta oSîo grojfos in auamlibet marcam computando Vol. Leg. I 190. Sommersb. T.IIIp. 808- Przyłufki dc Provine. Polonie, apud Mitzler. IZ I p. 773. Widzieć można porównanie monet owego czafu z teraźnieyfzym w X. Pray P. III p. 237 fqu. w Notach. Niewiadomo ieft, dla czego w Exp. Prœlim. na karcie ta iumma iefł zmnieyfzona trzemapi§temi. Autor tego fkryptu kładzie ią tylko do 20Q00 grzywien. Wrefzcie okazya, ktòrey fię ta przedaż tam przypifuie, próbnie tylko zdobycie teso Xieftwa, który tytuł ieft także prawny,	6
9
była wypłacona Xigzeciu Janufzowi w Krakowie, a kwie tego Xi^zecia iell datowany w tymże mieście we czwar-* t3k po popielcu tegoż r. 1457 (j>). Odt^d Xiffiwo Oświeć cimJkie było przyłączone do Króleftwa. W Akcie tey przedaży, Janufz powiada, że ponieważ i on, i iego przodkowie trzymali Oświęcim z zupełny zwierzchnością, przeto z tymże famym prawem przedaie to Xięltwo : cum o-vnm jur e Ducali, domìnio que mero & mixto, fupremo & infimo, titillo ac proprictatc, prout candcm terram & ducatum nos noftri prœdecejjorcs tenuerunt habucrunt.
WÏadyflaw Àuftryacki, albo Władyflaw Poflhumus ; panował w ten czas w Czechach, gdzie był koronowany w r-1453 GO- Umarł ten pan przy końcu r. 1457, 23 Lifto-pada w Pradze; i nie widzieć, ażeby on od r. 1454 do 1457 miał uczynić reklamacyf, bądź to przeciwko ceffyi Xiçfîwa Zator/kiego przez Wacława, b^dź przeciwko przedaży Xieftwa Oświecimfkiego od Janufza uczynioney.
W Icilka lat potym Jerzy Podebradzki albo Podiebrad, który nafiąpił po Władyflawie Aultryackim na Króleiiwo Czeikie , uczynił z Kazimierzem IV traktat przymierza przeciwko Turkom. W iednym artykule tego traktatu iefî wzmianka o Xieftwie Oświecim/kim i Zatorlkim: w tych
B'	fîowach
(p) Obacz akt tey prżedazy, i kwit Xiązęcia Janufza Vol. Leg. p. igó, 191. Sommersberga T. III p. gog, gro: Nro XXXIV- V.\ Janufz nofił potym tytuły Xiązęcia naGliwicach i Zatorze. Sommersb*
T. Ip. <5p5 Nota *jf.<
(?) Pray P. III p. 20g. Wladyftaw był koronowany w Pradze fi8 Października^^, Tenże tamie p. 135,
tëowach Kazimierz tak mówi : item pro eafirls & fovtaÌìtiì$ Ofwencim (Oświęcim) Wolek, Szewer (Siewier) Zator, Be-roald, Szywe'cz (Żywiec), cum term, OppiUis, Viltis, Va~ faUis, diJłriMibus & fubaitis earundem ad ipfa pertinentibus, ficut mmc Unemus pbjjidemus, qucmadmodum Dominus Rex Bohemiœ nos inculpabat, quod hce'c ad regnum B9 coronam ejus pertìneant, in hanc concordiam ìf unio nem-deu animus, ut pro êisdem Cajìris-quce modo tcncMiis & pojjïdevnus, à Domino Re-'■gc Bohemiœ non impetémur ńec amovebimur, quinimo p ree fata Caftra - qucmadmodum nunc tenèmus tenebimus Ss5 pojfidebì-mus. Tum quia- (r). Ten traktat podpifany w Głogowie, in majòri Slogovia w dolnym Sląfku 20 Maia 1462 (x).
S439 Jerzy/umart w roku 1471; miał za naftępeę- Władyffa-wa Jagiellończyka, albo Władyflawa V, fyna Kazimierza IV CO- Władyflaw uczynił z Kazimierzem w roku 1489, in-;ny traktat alianfyi obronney, przeciwko Macieiowi Królowi Węgierikiemii. Nie mafz wzmianki źadney o Oświe-cimiu albo Zatorze w tym traktacie, który był podpifany w Pradze 23 Augufta 1489 (u). *	•
Kazi-
(r) Obacz Dogela T, I. p. 19.
(S J Oba Królowie ziechali fię do Głogowa, gdzie zawarli ten tr&-wr' ®°^el wydał go ze dwuExemplarzowPoifkiego i Czefkiego >*. 1. Titul. Bohemîa p. 14,1?. Nro XV. Oba z oryginałów ex originali.
(t) Jerzy umarł w Pradze 22 Marca 1471. Władyflaw był tara koronowany ^ijSierpnia nafłępuiącego. Dług. lih. 13 col, 465 - 9.
(w) Dogieï T. I p. 23 fequ. Nro XXIII, ieft to exemplarz Cze-1, podpifany od wielu Baronow i Deputatów głownieyfzych mi aft *	-Mf originali twn Sigillo Vladislai Régis & ąliis jìgillis
II'
Kazimierz -IV umarł Toku 1492; a Jan Olbracht naftą-1494 pil po nim w tymże roku (w). We dwie lecie potym Jan Olbracht kupił Xieftwo Zatorikie. Janufz, dawny Xi Oswiećimiki, który nofił tytuł Xi^zecia Giewickiego i . torfkiego, naft^pił na to oftatnie Aięftwo po fwoim brać, Wacławie. Niewiadomy ieft? rok śmierci. Wacława, lecz Janufz trzymał Zator w roku 1494. Uczynił tego roku z Janem Olbrachtem kontrakt przedazy Xiçitw'a Zator/kiego. Etcì' mu zapłacił za to Xieftwo goooo Czerwonych Złotych, i obowiązał fie nadto, płacić co rok penfy^ dożywotni^ 200 grzywien frebrnych Polikich, albo 320 Czerwonych Złotych, wyznaczonych na żupach w Wieliczce i Bochni, oraz dawać corocznie 16 bałwanów foli Ç ban cos fa lis) i zoitawić go przy poffefyi Zatora dożywotniey, . Akt téy przedazy, kwit na gbboo Czerwonych Złotych, równie iako przyłączenie Xiçftwa do Korony, ftały fię w Krakowie tfe wtorek przed 3, Piotrem w okowach 1494 (x>
Xìqze Janufz umarł około* roku 1498, a po iego śmier-c4 Jan Olbracht obi^ŁXięftwo Zatorikie (i/).
Ba	Ferdy-
( w~) Kazimierz IV umarł w Grodnie 7 Czerwca 1492. Jan Olbracht fyn iego drugi obrany w Piotrkowie 27 Sierpnia, koronowany w Krakowie 23 Września tegoż roku 1492, Pi fior, rerum. Pol. T. Ili» P' *53'
(x) Obacz fcen akt, tudzież akt przyfiçgi wîernosçi Xiąz§c!a Janufza i Stano- Za tor,(kich. Voi. Legi T. I. p- 241-6. Przylulkiego ap, Mjtzter T. /> p. 375-6. Sommersberg wydał tylko akt przedazy. T UL p. gu.fequ. Nro XXXVII.
(î/ ) Lud. De ci u s ap. PJ.Jì. rér. Pol. fefipt. T. II. pjïg. Decìus kładzie śmierć Janufza w rol^u 7513 pod panowaniem Zypmunta I. Sommersber^; mniema, ze Jannfe u*rarł (koło roku 1498- S o mm, T. h p. óc,$< -Pvèàétiiy*za zdaniem oifarza Siąikitgo,
12
Ferdynand I, wftçpiwfzy na Kròleftwo CzeMe po fwa-im fzwagrze Ludwiku Jagiellończyku w roku 1527 24 Lu-tefr 00 t uczynił w poście naftępui|cym traktat z Zy-gn ' utem I, który panował wPolfzcze od roku 1507. Ten 11 ; , w którym modyfikuje wiele artykułów traktatu I' okiem 1462 , odnowiono ten ofiatni, bez wyrążney wzmianki Xięftw Oświecim/kiego iZatoriïdego,,ieft podpi-fany radze we śrzodę po Niedzieli O culi 1527 (jf).
Tenże Ferdynand, iako Król Czefki? uczynił z «tymże Zygmuntem w roku 1538 drugie przymierze pokoiu i unii miedzy koronamiCzęik^ i Pelika, oraz Prowincyami do nich należ^cemi. W tym drugim traktacie zgodzono lie na fpo-fob utrzymania befpieczeńftwa i pokoju na granicach wza-îemnych dwóch Kroleltw, nie czyniąc więcey wzmianki Sili o Oświęcimiu, ani o Zatorze, ani nawet o traktatach roku 1462 i 1527. Ten traktat podpifany w Głogowie przez plenipotentów z obu fìron 8 Maia 1535? potwierdzony od Ferdynanda dopiero we 2 latapotym, 17 Czerwca 153 S w Wrocławiu (ó).
\W żadnym
Xiçftwo Oświęcim i Zator byïy przyłączone w roku 1563 z* Zygmunta Augufta do Woiewodztwa Krakowlkiego, iako do prowin-cyi, od ktòrey dawniey byïy oddzielone. Obacz Vol. Leg. II, p. 653> fequ.	'
(#) Ferdynand byl koronowany w Pradze i\ Lutego 1527, a W Belgradzie 28 Października tegoż roku. Script, ver. Huns. Vten. T. 1.
f • rr#.
(a) Dogiel T. I. p.30. fequ. Nro XXXI. ex originali.
(*) Dogiel T. I. p. 32. fequ. Nro XXXII, ....Ex archivo Regn. - j.hr. Leg. Ht. G. fol. 14, Traktat r. 146a nie ieft wftomniony talde W żadnym z traktatów poślednich.
W żadnym z traktatów naftępuifcyth, uczynion- a miedzy Królami Czeikiemi i Węgierfkiemi Domu Au - Ełckiego, i Królami Polikiemi z różnych familii, oraz a. v Kroleltwami, Xi|iłwami,i innemi pańftwami z te i i * itrony, niemafz żadney wzmianki o Oświęcimiu iZat a we wfzyftkich tych traktatach, począwfzy od tegoż cdynandaj z Zygmuntem (Auguftem w roku 154^ pofi-jiye .aktualne z obu itron fg. ubefpieczone (c).
W traktacie jBendzińikim i Bytom/kim r. 1589, Plenipotenci Korony^ i Stanów Czefkięh ftypulowali za fwoich „{Królów , za Kròleftwo i prowincye , które go .nicli nate-My że nigdy nic nie przedfięwezm^, pod jakimkolwiek pre-textem lubjtolorem, przeciwko Stanom pańftw Polfkich tak iako Plenipotenci Polfcy ftypulowali toż famo befpie-.czenfiwo .Czechom „za Jlrolow ,i Stany Rzeczypofpolitey
Widzieliśmy obowiązki traktatu w r.1677,odnowione w r. 1732: neqw committemus unquamvyt alter alteri ejus regnis & ducatibus quacunqm ex caufa belimi inferamusf aut hoflìlitcr jos imjpetamus - intermos, mec non regna, principatus ił domi-
• rrrt j6-^	traktaty w Szczegulnycfo Wiadomościach offa liczą
1IVìodzimierzii w C. 3 pod r. ,1549 * na^ępuiących.
(i'ì Plenipotenci Stanów Czefkich, Morawfkich, Slafkich i Lu-Za-C n1 • £torzy P°dpifali ten traktat byli. Wilhelm Urfyn de Rofenberg w.eta Burgrabu i Wztof Baro Labkowitz, wielki Podkomorzy Czejki, Stand?aw Biikup Ołomucki, Sigifryd Hrabia de Promnitz, Ba-ron de Plefs de Sorau 1 de Triebek Obacz Dogiela T. I. p. tai. col. a.
_owi istny o tym traktacie w S zczegulnych Wiadomościach o Haliczu occ. pod rokiem 1589.
14
nia, qucs nunc uterquc noftrûm pojfiâet, perpetua pax ejfe debet &f êebebit1 niillus que noji rum, ad alterhis regna7 principatus ac • afpirare aut anhelare debet. W żadnym z tych tra-excepcyi względem Xiçftw Oświecimikie-> go.. To milczenie pYawie przez trzy wieki, i w Cze&ich oteXieflwa, wazy zaiile tyle, jiiie iormalne praw Poifkich do Xieftw pomięci.
Prawa naydawnieyfze Poiikie do Xi ę fi; w a Oświecim-fldcf i Zatorfkiego j fpokoyna poffefya onych od 3 wie-k - -miczenie Królów Czefkich przez 3 także wieki? i be-■'pieczeńfiwo poffefyi powtorzone w tylu traktatach (f), począwfzy od roku 1549., H to wiçc dowody, które Polfka może ~r?ywieść dla utrzymania praw fwoich doXieitw 0« świec ^ it ^o i Zatorfkiego, Wyiąwfzy moc, która nie czyni prawa, Dwór Wiedęńiki nie może przywieść tytułów legalnieyfzych, lako poffefya, i tez fame tytuły na poparcie p^w Korony Czefkiey do Słoika,
............l- m	u i, ......... ......ii..	i. .. w -1............■■ 11 l	_ ■!! ii.............uwił rnn
(O W Szczegulnyck Wiadomościach o Haliczu pod r. 1677.
WmSSmm
BIBLIOTEKA GŁÓWNA WSP
w Słupsku
48fcMl