L. ANNALI SENECAE Philosophi OPERA OMNIA. ACCESSIT A ViRIS doctis AD SENECAM annotatorum LIPSIAE Apud thomam fritsch. ANNO 1702 LECTORIS. Ntibi, Lećlor, nouamope- rutn L. Annćei Seneca edi- tionem, eo potiflîmum fine aciornatam ? vt & parari fa- cilius, & omnium vfibus commodius inferuire pof fet. Notas proinde Quas vides, non tamoblećtandis vario dotftrin* genere doloribus, fiue exiliis qua virismagnisob- feruata foere deleftas, fîue recens additas •«as fedtextu. vniceilluftrando, &iuuan- SS qLîlKeneCan,l£gere' non Commentais volebant. Plerasque Lipfîo, Grono- VriZA^T Jn0miUllaS aliis qwque vins doto debefflus, quorum nominaple- crn^n!]ean'eClmUS- Te«umquod attinet, mendatiflimum eum fore confidimus, ex luculenta Io. Elzeuirii editione, qus incide au^"1^'*659^"^ eft enr L'S "r mo"e3mus n°n fticcurrunt,nec onp vti ° a*C s huius ammendati, bus cuPlentpm, &proficerefapienti- mur vTe S & ,SCftlentT rem0re" doćtore, tÎpf Ke ^""0^ î( * ] VITA C 0 3 & VITA L. AŃN&l SENECE. tjł Cor du'ot. (ea vttwt fioftnsque in Hifpania Bàtie» colonia (ft)egente ^inn&a, cui ominu caufa ab anni» videtuì- nomen factum, rtfpondetqut cognomtn Seneca, item omin'u boni j ejl enin» éiSenex Senecu. Pattern babmt Mar cum ^nnmmStntcam, quemDt-clamato™ nomine * fili* fere dtfiwgmnt. Matrem Elutam, ttem Htfpa-nam,aut Hifpanitnfem,magni animi atque ingenti femtnalii. Patir, ~iu-ouftt temporibus, Roman migrauit, cum cimuge ir libera, cumque ipf» hoc Seneca noftro adbucttnello. Ibi in optimis arttbm optimum tngtnmm adoìeutt. Eioqutntiam apatre, vt vidttwjidicit. Ipfe vert non contenta dome fi tea hac facilitate, Phtltfophia fimul animum adtecit, «r infinti ac ferie s ti tu ani Philofophos afiduits audmit: nominattm ^ittalum Stoicum, Sotionem eiwdemfe£ł«,itemque Papy mm Fabtanum Sed & Dem etri um Cyticum admtratw efl ir co luit. Philofophu ad Rempu-blicam trafiandam accefit, ac guafiuram primo gefStt, Praturam fiatiti» ab exilio,Agrippina faeiente: namjteb C laudtt,primo imperli et tv anno, cum Mia Germanici accufata aduli er,i effet, t ipfa extorru efl*£ła, & mua/t inttr adulìeros Seneca in Corjicam relegatat. OtnJulatu etiam fun-ilum putti Ltpfus,fed extra ordtnem. ^t perpetuiti tUe e tus bonis, Principit Doitorem modnatoremque fuiffe, optimi fane, quamdw intius con-filiu monit il quefe dédit. Opum& anteaulamUrgwfn.it. Nam pater cm reliquerat^in m aula ipfa ingentes opes acqui fuit, ac pane regia* , fiut uttlM vententes vitro admtfit : pleratque emm ex Principi! munifieen-tia habu.it. Utanehacpàttim natura, partim melimtt ingénu cultura , partim dentquefort una bonafuerunt. Nunc quid de mortbm virtuti-bus eiuf dtcam,qttarum tantum eo vu apparu*,vtnec Magifiratu* fplen-dor in tumorem dederit, nec aula ad familiare & cognâtum f me vitiumt tduUt tonem, fiextrit,,nec opes ad luxum prouecarmt?3uam nthiliVprete contentiti* has res h ab tret, fatu ojlendit.cum ap ud Neronem calunniti vane vellicatili, anime fa ovattane principe», accefit, commeatum pe. tenu & opesfuM refundens. referente Tacito, in vidu miraj rugatiti, ipfe morum vitaquefua cenfor ir exalior ngtdlfimut. Oh ha* empente, vittutes etiam ilio autrìngtns de eo opini* , & vel imperio dtjltnabatur. Stcut autem ptiram eitu mentem non trextrunt profperitrtt fortun* h Un. dimenta, fic nec dtiecermt adutrfx ttrr quod Nero ad Senatum mi tic ucci (a matre, cum fe periclita-*tlm videri vellet.iialviîm me effe aclhuc neccredo> nec gaudeo. Cap. u, Itb. ix. Noni vero, & praecipue declamatores» audatius. nec mahercuìes ^ìnemotuqitodam imaginantur, vt Seneca in controneriia, cuius. f''mmaeft,quoò pater ńliiim & nouercam, inducente altero filio , in ®duherio deprehenfos occidit. Dnc,fequor: accipe hanc fenilem ma-UUm, &; quocumque vis imprime. Et paullo poft. Adfpice, inquit» quod dm noa credidifti. Ego vero non video, nox oboritur, & craffa caligo. Habet hxc ligura manifeftius aliquid» Non cni m narrati ie% fedagi videtur. ibidem. Nam in totum jurare, nifi vbi neceffe eft, gravi viro parum con* venit. Et eft 3 Seneca diftum eleganter. Non patronorum hoc effe» teftium. Plinio* Nat, fi i fi. Itb, vi, c. xvii. , Seneca etiam apud nos tentata Indi® commentatione, lx amnes e"is prodidit, gentes duodeuiginti centnmque. P?" labor fit montes eQumerare. Cap. mii, Itb. ix. •'Evi pifeium memorandum nuper exemplum accepimns. Paufi-'ypum villa e(t Campanile, haud procxxl Neapoli. in ea inCaefaris P'fcinis a PollioneVedio coniećhim pifeem, fexagefunum poft an-n°m exfpirafle feribit Ar.',ixns Seneca, dnobus aliis œqualibus eiu$ Çxeodem genere etiam tunc viuentibus. Suetor.ttu Ttbert», cap. LXXIII. Seneca eum ('Tiberium ) fcribit, intelle&a defezione, exemtum 3r>milum, quali alieni traditurum, parumper tenuiffe:dein viirfus a-Ptaffe digiro, &c. ^1. Gettiti!, cap. Il, /. xtl Ne El. ^étticarum, Seneca in lib. xxii Epiflolarum moralium quas ad Luciltum com-P°fuit, deridiculos verfus Q. Ennium de Cethego,antiquo viro, fa» Clffe hos dicit ; '■ 11 Dićłui ollii popu'ar t btu ' olir», Qui tum viuebant hommes, atque xttum agitabant, Flos dtltbatmpopuli irfuada meditila. ^ deindefcribit de iisdem veriibus verba heec : Admiror eloquenti 3 tifli- Ex Libri# S*h*ca frasmen t a» ti (Timos viros,& deditos Ennio» pro optimis ridicula laudaffe. Cicero certe inter bonos eius verfus & hos refert. Atque id etiam de ìce-lone dicit : Non miror, inquit, fuiffe qui hos verfus fcnberet, cum fuerit qui laudatet : nifi forte Cicero fummus orator agebat cauftam fuam, & volebat hos verfus videri bonos, Paullo poft : Apud ipium quoque , inquit Seneca, Ciceronem inuenies etiam in profa oratic-jie quxdam, ex quibus intelligas, illum non perdidiffe operam.quo Ennium legit. Ponit deinde qu* apudCiceronem teprehendat. qua-fi Enniana , quod ita fcripferit in libris de Repubhca : Vt, Menelao Laconi fuit fuauiloquens iucunditas. & quod alio in loco dix«rit» Breuiloquentiam in dicendo colat- Deinde : Non fuit» inquit Seneca, Ciceronis hoc vitium, fed teryporis. neceffe erat haec dici, cun* illa legerentur. Deinde adfcribit, Ciceronem hsec ipfa intsrpolu-iffe ad effugiendam infamiam nimis lafciux orationis & niudx. ® Virgilio quoque eodem in loco verba haec ponit ; Virgilius quoque softer non ex alia cauffaduros quofdam verfus » &enormes, & ali-quid fupra menfuram trahentes interpofuit» quam vt Emuanus po-pulus agnofceret in nouo carminé antiquitatis aliquid. Addit non multo poli ex Seneca : Quidam funt tam magai lenfus Q^ Ennu, vt licet fcripti fint inter hircofos, poilìnt tamen inter vnguentatos piacere. Et cum reprehendiffet verfus quos fupra de Cethego polui-mus. Qui huiusmodi, inquit,verfus amant, liceat fibi eofdem admi-rari ik Soterici leftos, Audias tamen commemorari ac refem pau-ca quxdam quxipfe idem Seneca bene dixerit: quale eftillud quo in hominem auarum &auidum & pecunix fitientem dixit. Qjud e-nim refert quantum hal>eas ? multo illud plus eli quod non habes. TcrtuUianw d* anima » c. xlii. Multo coa£lius Seneca : poft mottem, ait. omnia (iniuntur, etiam ipfa. LaUautitu diuin- in fi, 1.1» c.iv. Annaeus quoque Seneca, qui ex Romanis vel acerrimusStoicuł fuit,quam fxpe fummum Deum merita laude profequitur ì Nam cum de immatura morte differeret, Non inteliigis , inquit, auctoi i-tatem ac maieftatem iuclicis tui ? Rećlor is orbis terrarum, cxlique & deorum omnium Deus : a quo ifta numina.qux lìngula adoramuS & colimusifufpepfa funt. Item in Exhortationibus : Hic, cum pania fundamenta rnolis pulçherrimx iaceret, & hoc erdiretui, quo ne que maiusquidquam nouit natura, nec melius, vt omnia tub < uc1" bus fuis ire-nt.quamvis ipfe per totum fe corpus intenderai, tamen miniftros regni fui deos genuit. Et quam multa alia de Deo noia is fimilia locutus eft ? qux nunc differo, quod aliis lucis opportunio* ta funt. Cap. vu. _ Et eft illud verum.quod dixiffe in Exhortationibus Senecam iupra tetuli, Genuiffe regni fui miniftros Deum. Eodem cap. vu. Quod Senecaj vit asutus»io Ëxhoitaciwûbus fuis vidit. Nos, in quii » ^ . it, aliunde pendemus. Itaqueadaliquemrefpicinius, cui, quod optimum in no'eis, debeamus. Alius nos edidit, alius inftruxit : tjus ipfe fef'ecic. Eiwdemlib. cap. xvi, eft °n ,UePide Seneca, in libris Moralis philofophix : Quid erg® 1ère n/llt:'^Uare apud Po{-:tas falaciflimus lupiter defierit liberos tol-fuit5 r-Um lexagenarius fa&us eft, & illi lex Papia fibulam imposent- .an ,mPetratiit ius trium liberorum ? an tandem illi venit kx fcî a Gm* ^ alio exfpeftes, alteri quod feceris? & timet, nequisfi-lat' quod ipfe Saturno î j, LA. II, cap, u. t\lm 'g'tur Seneca in libris Moralibus î Simulacra» inquit» dco-totuVCn"antur' illis fupplicant genu polito : illa adorant : iilis peu ^Unt ■ 3 ent diem, aut adftant ; illis ftipem iaciunt, vi£Umascx-temni & CUm hxc tantopere fufpiciant, fabros, qui illa feceie, con- Eiutdem hb. cap. iv. quit br.Uo 'gitur etiam fenum ftiiltitiam Seneca deridet. Non, in» intérêt PUeri fumus ^vt vulgo dicicuir' ) f«nper. Verumhot ^"l^od maiora nosludimus. Mei" ■ • Caf' IX" nll al- l^sïgitur Seneca, omnium Stoicorum acutilïïmus, qui vidit kimiù e-ffe Naturam- Tjnrn Deum. Ergo, inquit,Deum non lauda- ir.0 |a 'CUl.naturalis eft virtus ? Nec enim illam didicit ex vllo. Im- Jiian, l.^ab|mus. quamuis enim naturalis illi fit, fibi illam dédit,quo- Ueus ipfe Natura eft. Eod Lib' II1' "P' xv* Crr?.n'te p-du^us errore Seneca, ( quis enim veram viam teneret, viuencf ^lceroHe?) Philofophia, inquit, nihilaliud eft, quam reità, gentil' rS° *" ve^'honefte viuendi feientia: vel, ars reQe viteea-rie n n errabimus, fi dixerimus, philofophiam effe legem be-n,J e' faciet Se fapiens, fed nos eodem modo,eo- EtSenecP. ' Cap.xvi eiusdemlibri. ti:e nota eT = on.^um funt, inquit,mille anni,ex quo initia fapieii-nt" ^^ultis ergo feculis humanum genus fuie catione vixit. X 4 ty* ek lirîïïs seneca__.— fragmenta. Cap. xxiii* ^randill'S jp a't'ruc''nem faxis, ftruenda font : in fu» cuique confo-. Fuiffe Seneca inter Stoicos ait,qui deliberaret, vtrumne Soli quo* s eH pe&ore. que fuos populos daret : inepte fùlicet, qui dubitauerit. Uh, vu, cap. xv. Cap. xxv. . prj Seneca Romana: vrbis tempora diftribuit in jetâtes» Platonem quidem redemiffe Aniceris quidam traditur feftertH» la_ ' enim dixit mfantiam fub rege Romulo fuiffe, a quo & geni- viti, ltaque infettata eft conuitiis redemcorem Seneca, quod pat' a qy^ ^ed,lcata flt Kom5_- deinde pueritìam fub ceteris regibus, tio Platonem œftimauerit. at vero t ' 3U— & diftiplìnìs piuribus. inftitutisque formata : Ltb.v, cap, ix. < ^ vìtiUm urcìu)>_nio regnarne, cum iam quali adulta elfe cœpiffer, fer- Qui volent fciïe or»nia#Scnec2e libros in manus fumant* quimcJ *?n &reie»ÎTo iaperbxdominatioms iugo, maluifle rum vitiorumque publicorum & defcriptor verifïimus, & accufatO fine pu 0û^!r'Perarerquam regibus : cuniqae effet adolefcentiaeius acerriinusfuit. Etude m lib. cap. xiv. _ *llUenef1C' 1,t^cm'łI'ata»tUm denique confirmatis viribus ccepiffe Recie igitur Seneca , incongtuentiam hominibus obiećtans, ai'' perii f Cei£* lata enim Carthagine, quje tam diu semula Im- Summavirtus illisvidetur magnus animus. &iidemeum, qui ed1 ®eCrc„'^,nianus fuas in totum orbem terra marique porr«xit: do- temnit mortem, proferiofohabent. quod eft vtique fumma: peC Usc'ln^is &nationibus imperio tubiogatis,cum iam bello*, verfttatis. fccit. . ,eriatîCe.ret,v|r,'3USfois malevrerctun quibus fe ipfacon» Lib. vi, sap. xvii. _ atqu^ ; 3:0 UutPr,maejus fenećhis, cum bellis lacerata ciuilibus. îtem Senecae, in libris Moralis philofophix dicentis : Kie eft u| "jIllIJ° mal° preffa, rurfus ad regimen fvngularis imperii re- komo honeftus, non apice, purpuraue, non liftorum, inftgn' teniB,, j m infamiam reuoiuta. Amiffaenim libertare, minifterio, fed nulla re minor: qui cum mortem in vicino vi' ften duce & atiótore defenderat, ita confenuit, tamquamfa- ^et, non ftc perturbata. tamquam remnouam viderit : qui,ftue tot * 1 e ip[.3 non valeret, nifiadminiculo regentiumniteretur. torpore tormenta patienda funt,ftue fiamma ore recipienda eft, Claud'- * aduerfm loumianum libro primo. extendendx per patibulum manus, non quoerit quid patiatur, i* «iulaci.„ f v lr"°. Vei"tal's< Clini fufpicionem veniffet ftupri, & li- «uam bene. Qui autem Deum colit, haec patitur, nec timer. p^- . Rl matns Ida:* in vado Ti beri s hsereret, ad comprobandam Cap. xxiv,hb. vi. _ hom;n "! ^mìertur.cmguIc)^uxiiTe nauem, quammulta millia Nec lucrar! le quisquam putet, lì déliai confcium non habem patrui[' ra ,!fe "fjuiuerant.^ Melius tamen, inquit Lucani poetjc feit enim ille omnia in cuius confpećlu viuimus, nec li vniuerlo t;Us ^ > uni ,lla effet aftum, li hoc quod euenit, ornamentum po- Jiomines celare poffumus : cui nihil abfconditum, nihil potelt eli P oratae iuiffet pudicitia.-, quam dubia patrocinium. fecretum. Exhortationes fuas Seneca mirabili fententia terminasi' Scrinf - Eodtm libro. Magnum,inquit,nefeio quid, maiusque quam cogitati poteft.num^ Rìoni0j lib "'1 ^ri^°.te'es' & Plutarchus, &nofter Seneca, de matri- eft. cui viuendo operam damus, huic nos approbemus- Nihil pr°j iicimu's ' ex 1uibus & foperiora nonnulla funt, & ifta quae fub- deft inclufam effe confcientiam : patemus Deo. Quid verius oh flime ' % mor hirm£ obi mio eft, & infaniae proximus, foedum mi- poteft ab eo qui Deuin neffet, quam dittum eli ab humilie vers reU genero fos*" r"'"e " 'e''$ ani.mo vitium. turbar confilia, altos & giOnis ignaro ? Ibidem...........^trahit • i?.? a magnis cogitationibus ad humillimas Idem in eiusdemoperis primo : Quid agis? inquit. quid macn^ liter bland aluIos'u"acundos, temerarios, dureimperiofos, ferui- naris ? quid abfcotidis ? Cuftos te tuus fequitur. Atium tibi petegr1^ frueivrS' omp. ns.inilt'.les/ 'p'"' iiouiifime amori, facit, Nam natiofubduxit,aliummors, alium valetudohsret hic, quo care£? LUs^^puntareìinfaciablli flagrati, pluratemporafufpicioni- numquam potes. Quid locum abditum legis, & arbitros remeueS- f)me ' ^onqueihonibus perdit, odium fui facit, & ipfe noui£« Putas tibicontigiffe , vt oculos omnium effugias? Demens,qu'1 '* e". tibi prodeft non habere confcium, habenti confcientiam ? i Refart nraer c faul/t ir.fra. Ew dem cap. xxv. nem, roSnoui»2 k quendam ornatum homi- Quanto melius & verius Seneca ? Vultisne vos, inquit, DeUf pUniao quye ln Publ'cum, fafeia vxoris pedus colligabat, & nę cogitare ? magnum & placidum, & maieltate leni verendum : atn'^ nu!lamj'nilì; . rs P>«fentia eius carere poterai ; potionemque oim, & femper in proximo : non immolationibus & fanguine mU' ineeps non min"'^ taaam.Jabris » vir & vx«r hauriebant : alia de- *o coïendum : quae enim ex trucidatione immerentium voluptas et affeftus erum inePta f<»«'eates, in quse improuida vis ardentis fed mente pura» bono honeftoque propofito. Non tempiali»' '-i "• cong« ln Ex Li 5 rìs Seneca In fine. Nam quid, ait Seneca, de viris pauperibus dicam ? quorum in nomen maritLad eludendas leges quae contra cxlibes funt, pars magna conduciti!*'. (Juomodo poteft regere mores, & prxcipereçafti-tatem, Se mariti auctoritatem tueri, qui nupfit ? B. is4ugufìintui de cintiate Dei, lìb, vi, cap. x. Libertasfane quoe huic défait, ne Uhm vrbanam theologiam, theatricae fimiltimam, aperte iicut illam reprehendere awderet, An-«iseo Seneca:, que m nonnullis indiciis inuenimus Apolłolorum no-llrorumclaruiffc temporibus, non quidem ex toto . veruni ex ali-qua parte non defuit. Affuit enim fcribenti, viuenti defiiit. Nam in eo libro quem contra iuperftitioaes condidit, multo co-piofius ąc vehementius reprehendit ipfe ciuilem iftam & vrba-flam theologiam, quam Varrò theatricam atque fabulofam. Dum «nimde fimulacris ageret : Sacros, inquit, immortales, inuio-labilefque deos in materia viliffima atque immobili dedicant. Habitus illis hominum, fèrarurnque, & pifeium ; quidam vero mix-tos«x diuerfis corporibus induunt. Numina vocant, quxfi fpiritu accepto fubito occurrerent, monftra haberentur. Deinde aliquanto poft, cum theologiam naturalem prxdicans, quorundam philofo-phorum fententias digeffiffet, oppofuit libi quxftionem, & ait : Hoc loco dicet aliquis:Credam ego cœlum & terram deos effe,& fupra lu» nam alios, infra alios ? Egn feram aut Platonem, aut Peripateticum Strafonera, quorum alter feeit Deum fine corpore, alter fine animo? ït ad hoc refpondens,. Quid tandem ? inquit : Veriora tibi videntuc T. Tatii, aut Romuli, aut Tulli Hoftilii fomnia ? Cluacinam T, Tatiusdedicauicdeam, Picum Tiberinumque Romulus; Hoftilias Pauorem atque Pallorem.teterrimos hominum affe&us : quorum alter mentis territœ motus eft, alter corpori s, ne morbus quidem» fed color. Hxc numina potius credes, & cxlo recipies ? De ipfis vero ritibus crudeliter turpibus quam libere fcripfit? ille, inquit,viriles libi partes amputar, ille lacertos fecat. Vbi iratosdeos timent, qui fie piopitios habere merentur? dii autem nullo ipfi debentco-Ji genetç, fi & hoc volunt. Tantus eft perturbarne mentis & fedibus fuis pulfx furor, vtfic dii placentur, quemadmodum ne homìnes quidem fxuiunt. Teterrimi, & in fabulas tradita crudelitatis ty-xanni, lacerauerunt aliquorum membra, neminem fua lacerare ìufierunt. In regia» libidinis voluptatem caftrati funt quidam, fed Jiemo fibi, ne vir effet, iubente domino , manus intulit. Se ipfi in «emplis contrucidant, vulneribus fuis ac fanguine fupplicant. Si cui intueri vacet quae faciunt, qusque patiuntuc ; inueniet tam indecora koneftis, tam indigna liberis, tam diffimilia fanis, vtnemo fu-erit dubitaturus , furere eos, fi cum paucioribus furerent : nunc fa-fiitatis patrocinium eft, infanientium tiirba. Iam illa qux in ipfo Capitolio fierifoleie commémorât, & intrepide omnino coargu- itf Fragmenta. ^>quis credat nifi ab irridentibus aut furentibus fieri ? Nam cum ac"s iEgyptiis Ofirim lugeri perditum, mox autem de inuent® fin ^nUm e'^~ gaudiura derififfet 5 cum perditio eius inuentioqua rui^dtur» doior tamen ille atque lstitia, ab eis qui nihil perdìde-quit' ^'^Ue inyenerunt, veraciter exprima tur : Huìc tamen, inni^' jUr°r' certum tempus eft. Tolerabileeft, femelin annoinfa-fibi va n ^aPÌt°Uum perueni, pudebit publicatx dementix, quod horŁc ?ì,s.furor attribnit, offxciì. Alius numina Deo fubiicit, alius brachi °U, nunt'at' a''us ''^or e^' a'*lls v,1^:or> qui vano motu los j- ,°CIln» imitatur vngeûtem. Sunt quae Iunoni ac Mineruae capi!-tos PQn;int : longe a tempio, non tantum a fimulasro,ftantes,digi«» ad °Uent_ornantium modo, Sunt qua: fpeculum teneant.funt quae cailg^ lnJ°nìa fua deos aduocer.t: funt qui libellos offeram, & illos l^otTr . am^uceant* Dottus Archimi mus, fenex iam decrepitus» que ' ,le ll\ Capitolio mimumagebat, quali dii libenter fpeftarent , Ìijjp 10|^ines defierant. Omne illic artificum gèntis, operantiu dii s Vr°ntalibu5> ®'t PaullG poft : Hi tamen, inquit, etiam {l dei]t acuuni vfum,non turpem necinfamem Deo, promittunt : fe-n'squ ri 3m ln ^aP't0''0» ^U2e a ^ove smari pu tant : nec limo» tur tTem'^ credere poeti s velis, iracundiffimae refpeclu terren-t^e"oloo*anC^^ertatem ^'Tarro non hs^uit, tantummodo poëticam iftec0^'?I!? reprehendere aufus eft, ciuilem non aufus eft, quam h$c ^ verum attendamus, deteriora funt tempia,'vbi lis the ^uam theatra, vbi finguntur. Vude in his facris citii-mi tel° °gl£ partes potius elegit Seneca fapienti, vt eas in ani-n'nia fa®l.onenon habeat, fed in atti bus fìngat. Ait enim: qux o-ta. Et leruabittamquam legibus iu(fa,non tamquamdiis gra-nius, ^ nl ? Poft: Quid quod Se matrimonia, inqmt.deorum iungi-collocamu^le^u,^em> fratrum feilieet Sc fororum i Eellonam Marti CaeUbes rer : Vlt'cano Venerem:Neptuno Sal.iciam : quofdam tamen vicina fint conditio defererit: prxfertim cum quaedam tor petjt0'Vt Populonia.vel Fulgora,& diua Rumina,quibus non mi-qnarri iVÌ,em ^ef"ifie. Omnem iftam ignobilem deorum turbam , vt nłenfi C'° $U° lonSa ccngellìt, fic, inquit,adorabimus, nere, N ne.riITIUs'cultum eius magis ad morem, quam ad rem petti» lUoddiCC r,e®eser8° ilix.nec mos/m ciuili theologia id inftituerunt, fophi IS §r^Um effet, vel ad rem pertineret, fed ifte, quem philo-R o y "Ua 'loetUm fecerunt : tamen quia Illtstkis Popvit SUod 1 ^ e n at o r erat, colebat quod reprehendebat, agebac ^ 0 «guebat, quod culpabat adorabat. jjj - . Cap. x», de etdem Seneca, fccramèn^T j8 C®łll'ls t^eo'°S''E fuperftitiones reprehendit etiain ^mans " " aeorum»& maxime fabbata,inutiliter id eot facere af-fete Dar^U° ^er- 1"os ^in8ulos feptem interpofitos dies feptimam y tem setatis fuae perdant vacando, & multa in tempore vr-+ gea» Ex Libri s Sinica Fbagmehta. genti3 non agendo laedantur. Chriftianos tamen, iam tunc Iudaei* inimiciiTimos.in nautram partem commemorare aufus efhne vel laU" daret contra fuse patria: veterem coufuetudinein, vel reprehenderet «outra propriam forfitan voluntatem. Ibidem. De illis fane Iudaeis cumloqueretur, ait : Cum interim vfctue to fceleratiflimx gentis confuettido conuah'.it, vt per ovrmesiarn terras recepta fit,viòli viEtoribus leges dederunt.Mirabaturhsec dicens> &quid diuinitus ageretur , ignorans. Subiecit piane fententiam» qua lignificare!, quid de illorum facramentorum ratione fentiret» Ait enirri : illi tamen cariffa s ritus fui nouerunt» & maior pars pupilli facit, quod cur faciat, ignorât. Script tr vit* l\ Viratiti Martnu. Seneca tradidit, lulium Montanum pcStam, folitum dicete, in-volaturum fe qu.edam Virgilio, fi & vocem poffet, & os,& hypocri-fin. eosdem enimverfus, eo pronuntiante, bene fonare ; fineillo# Hiarefcere quali mutos, Strutta in vr ts£neid. Seneca fcripfit de fitu & facris ^gyptiorum. hic dicit, circa Sie -aem, extremam vEgypti partem, effe locum, quem Philas, hoc eli» Arnicas vocant, ideo quod iìlic e fi placata ab iEgyptus łfis, qui bus irafeebatur, quod membra mariti Ofiridis non inueniebat, quei» frater T yphon occiderat. Qux inuenta poiìea cum fepelire vellet, elegit vicinx paludis tutiiTìmum locum, quem ad tranfitum conftac «fife difïicilem, limofa enimeft & papy ri s referta. Idem Serutw in x x tALneid. Ganges fluuîus Indise eft, qui fecundum Senecam in fitu Indi® tiouem alueis fluit, fecundum Melonem feptem : qui tamen & ipfc commémorât, nonnullos dicere,quod tribus alueis iluat. Prifctanti* tib. vi i, Seneca Ouidium fequens s Gaufapa fi fumfit » .gaufapa fumta proba. Conciltum Turontnft i t., C&n. x v. Ali qui Laici, dum diuerfa perpétrant adulteria, hoc quod de foiunt, in aliis fufpicantut, ficut ait Seneca , peflìmum in eo vitiumeffe, qui in id, quod infame, ceteros putat furere. <°> Ł.AK- L-Annaei Senecae DE IRA AD NOVATVM liber primvs. Argumentum & Or do. 1 ^ ^ ^ra fcrtPłt wter PhilofophU prì- lygll^ìl Kos Çidentur, certe inter eos quos habemus. Sufpicamur ex Serbii Senec, lib. ni. cap. Co* r" ,A\0"° C$far Sex, Papinium, cui pater erac gel]-U r*J'' BelienumBaflum Quœftorem fuumfla-ìpr lS Cecidit.,/£tf modo: iamnunc recenti fatto. Imo *tli0->e ^jQuod tanto opere k0c ^ifii belluae cottidianum eft:ad hoc viui^ad ne VJ§l^fjad hoc lucubrat.S««e^fc omnia de homi-dit y ' nonfutt* Scripjìt tunc ìgìtur : fed non edi-^v'-elicr iUi mens)etfi fiatim,opinor,ab eius morte.. ^/^memurn eft, quod titulus pr&fert s De Ira ita deinde fugienda. Primm lì ber h ab et ru°£e deJcriptionem eius, & fœdum habitum irato-Ąn ac faùem. tum definttiones ; tum qu decoris oblita, neceffitudinum imme' mor, in quod cœpit, pertinax & intenta,rationi co O' filiisque praclufa, vanis agitata cauffis,ad dilpedbuit* œqui verique inhabilis, ruinis fimillima, quae fupe( idquod oppreffere, franguntur. Vt autem feiasj iiarLeiEeiâaQS , quos ira po iïedk, ipfum illorum ha' bitum intuere. Nam vt furentium certa inaici* funt, audax & minax vultus, triftis frons, torua faci' . es, citatus gradus , inquieta: manus, color verfus» crebra , & vehementius a&a fufpiria : ita irafeent'' . umeademfignafunt. Flagrant, & micant ocuU» .multusore totorubor,exa:ftuante ab imis \nxcoi' diis fangttine j labia quatiuntur, dentes compri' muntur, horrent ac fubriguntur capilli, fpiritus eoa' • ćtusac ftndens, ârticulorum fe ipfos torquentiufl1 . fonus, gemitus, mugitusque, & parum explanat»' • vocibus fermo prasruptus , & complofie faspius ma' - nus, &pu'fata humus pedibus, & totum concitutf1 - corpus, magnasque minas agens, fœda vifu & ho*' , renda faciès deprauantium fe, atque intumefeent1' util» Nefcias, vtrum magis deteftabile vitium an deforme. Cetera licet abfcondere , & in abdit" al ere : Ira fe profert, & in faciem exit : quantoq^ maior eft, hoc efferuefeit manifeftius. Non vides i .—___De IRA, Lib. I. j *f omnium animalium, fimul ad nocendum infurre-erunt, procurrant nota?, a) ac tota corpora folitum Suietumque egrediantur habitum & feritatem foam ^afperent ? Spumant apris ora, dentes acuuntuï ttritu : taurorum cornua ia&antur in vacuum, ôz rcna pqlfu pedum fpargitur : leonesfremunt, in-t^^Ur irritatis colla ferpentibus, rabidarum canum ^ « afpedus eft. Nullum eft animal tam horren-j -n ' tamSue perniciofum natura >vt nçnjppareat j , fimul ira inuafit, noua feritatis acceTfio. Nec jg^oro, ceteros quoque affećtus vix occultari j li-Pornem ł metumq.ue>& audaciam dare fui figna, & le Praenofci. neque enim vlla vehementior intra ^êitatio eft, qua: nihilmoueatin vultu. Quid er- tuC^. II* Iam vero fi effejûus eius damnaque in-V^eUs, nulla peftis humano generi pluris ftetlt» f*desac venena, &reorum mutuasfordes, i ^vrbium clades,& totarum exitia gentium,&: ^lnc«pumfubciuilihafta capita venalia, & fubie- fedS-te<^iS^aCCS' ne° intra mœnia coërc'tos ignés, -cçn ing("n"a *Patîa regionum hoftiii fiamma relu-inetla* .A^Pice nobiliffimarum ciuitatum funda-r djnnta v*x notabilia ; has ira deiecit afpice folitu-ira CS ^Cr mu'ta fine habitatione defertas : ha* if ^anOt. afpice tot memoria; proditos duces tn ^^emplafati. alium ira in cubili fuo confodit;* legUlninterf"acra menfaî ira pereuffit j alium intee r umfir-eIebrì-S<,Ue fPetìaculum fori lancinauitj ali-» Vili Parricidio dare fanguinem iuflìt ; alium fer- * WnU/.e?aIem aPerire iugulum i alium in cruces Har ra diuidere. Et adhuc fingulorum fupplicia *IUÎC*? tibi filibuerit,reliàis in quos ira vi-^J^exarfit, afpicere esfas gladio conciones, Se- * Af1 C' ^'^na nx' htuo4 fird,,] Qui accufant înuicem & acçufantur. Ltpf. A a ple. 4 L. Annasi Sene cab .plebem immiffo milite contrucidatam, & in perni-. ciem promifcuam totos populos capitis damna pas-. fos. tanquam aut curam noftram deferentibus, 2) au . au&oritatem contemnentibus. Quid ? gladiaton-bus quare populus irafcitur, & tam inique g vt in ,riam putet,quod nonhbenter pereunt ? contemni fe iudicat, & vultu, geftu, ardore,de Tpedatore m . aduerfariumvertitur. Quidquideft, certe non ctt ira ,fed^uafi ir* : ficut puerorum, qui h cecvde runtj terram verberari volunt, «Se faspe ne fciunt qui-dem, cui irafeantur, fed tantum irafeuntur fine cauU & fine iniuria , non tamen fine aliqua ìniuriae ipecie, nec fine aliqua pcenae capiditate. Deluduntur ita-que imitatione plagarum, & fimulatis deprecantiu lacrymis placantur, «Sefalfa vltione falfus dolor tol- ^Cap. HI. Irafcimur, inquit, faepe non ìllis qui Iacferunt, fed his qui 1 asfuri funt : vt feias iram noi» tantum ex iniuria nafei. Verum eft, irafei nos •furis : fed ipfa cogitatione nos lasdunt » & iniunafl> . qui faćturus eft, iam facit. Vt feias, inquit, non e« fe iram pœnaê cupiditatem, infirmiffimi fepe potè» tiffimis irafeuntur : nec pœnam concupifcunt,quarP non fperant. Primum diximus, cupiditatem el^ * Tanauamaut curamnoftram deferentibus'] Ison hoercfl priovibus & lacuna eft ìngens. Fuerehic ^ńnitloneS quas ita explicat. ve quseoppon. folerent adducati, na. hxc & fequentia fperant. Difputat enim Seneca con Peripateticorum finitionem opyt) i' f tnni : Et inter cetera argumenta il lud quoque pofuer ouod populus interdum gladiatoribus ignaue fe gerenti _ irafcitur. aquibus tamen nullamaccepit inmr.am.vtpr pterea pœnam ab iis exigi velit. Refpondet autem òe . fpeciem hic iniuris effe, quia tales curam noftram & int tionem deferunt, vel contemnunt auftoritatem. itern lam non effe veram iram. fed tantum inanem quandam » fimilitudinem. Ltpf. Ruben. Murtt. DE IRA, LiB. I. J pœna exigenda», non facultatem : concupifcunt autem honiines & qua; non poffunt. Deinde nemo tam humilis eft, qui pœnam vel fummi hominis fpe-rarenon poflìt. adnocendum potentesfumus Ari-vxotelis fìniti0 non multum a noftra abeft. ait enim, lam effe cupiditatem dolorisreponendi, Quidin-fer noftram &hanc finitionem interfit, exfequi lon-eft contra vtramque dicitur,feras irafei, necin-1Uria irritatas, nec pœna: dolorifve alieni caufa.Nam etlarnfi hoc effìciunt, non hoc petunt.Sed dicendum feras ira carere, & omnia practer hominem. " am cum fit inimica rationi, nufquam ramen nafei-tlìr>nifi vbi rationi locus eft. icipetws habenLÊetas, ra°'££û, fv'fkatfifli, ineurfum : iram quidem fìpn nia§is, qua ni luxuriam. Et in-qua£iain .volyptates \ntenip£raritiofes» homine funt. ÎJpn eft quod crc-das ìHi qui dicit: Afon aper irafei mtmìnit, non fidtre curfu Cerna, nec armmtis in carrer e fortibus^rjt. r3fei dicit, incita», impingi. Irafeiquideaajion **gis fciunt, q uam igualLerc. Muta arumaliachu-rrianis affis&Huts paresi : auteiij uir.il&s iliis S^ofdan-, impnjfug . Alioqui fi amor in iliis e/Ter , 0t^um effet; fi amicitia , & fimulras, fi diffenfio, & c°ncordia ; quorum aliqua in iliis quoque exftant ^eftigia: ceterum, humanorum pećtorum propria .0tïa malaque funt »Nul!i nifi nomini concefla pro-Vl^entiaeft,diligentia,cogitatio : nec tantumvir-tU!'ibushumanis ammalia , fed etiam viriis prohibi-funt. Tota illorum vt extra, ita intra, forma j^manas diflìmiliseft. Regium illud & principa-e aliter diftum, 1) vt vox eft quidem , fed non ex-pUnabilis, & perturbata, & verborum inefficax: Regium Mud Ù"principale aliter diflum] ri r,yfueitK6rs ^ Graeci vocant, h. e. principalis animaepars, qvam rtgium ^ alio nomine principale di&um hic ait, A 3 vt 6 L. Ann'aeî S en e cab___ vt lingua, fed deuinâa, nec in motus variosfoluta; ita ipfum principale parum fubtile, parum exa&urn» Capitergovifusfpeciesque rerum,2) quibusadim-petus euocetur, fed turbidas, Se confufas. Ex eo pro-curfusillarumtumultusque vehementes funt : me' tus autem, folicitudinesque, & triftitia, & ira non funt ; fed his quidam fimilia. Ideo cito cadunt» mutantur in contrarium, & cum acerrime faeuieruntj expaueruntque, pafcur.tur : & ex fremicu difeurfu-que vaefano ftatim qvies foporque fequitur. Cap. IV. Quid eifet Ira, fatisexplicatumeft* quodiftetabiracundia, apparet; quo ebrius ab e' briòfo, «fetimens a timido. Iratus poteft non effr iracuridus: iracundus poteft aliquando iratus non ef fe. Cetera, qua; pluribus apudGracos nominibu* in fpecies iram diftinguunt, quiaapud nos vocabulî fua non habent, prasteribo : etiamft amarum 1 ) nos acerbumque dicimus , nec minus ftomachofum, 2 )' rabiofum, clamofum, difficiiem,5.) afperum : qva: 0' ntnia irarum difFerentiarfunt. Inter hos mow> fui# pÀias licet, delicatum iracundia» genus 4 ) Qux' d*Lcnim funt iras >quae intra clamorem confidane », Vtfut fptsie3tj:>,e rerum] Grxcis (Pxvrttcr.aj, t, lAmarnm^ Graecis antri muggì. Defcribit Ariftots'' Ethic. Nicom. L- 4-c. Ç. qu-orum ira folui difficilis. & óW iraffcfflflrurt & continent i rani, fit autem paufa, cum fW rint-vki. tv SłajnacheJur»] Grsecls , funt fięmachtf1' defcribit Arifłot. 1. c. qvod in cxceffu fint ad iram mot1'' les » in omnia in omnibus. 5. Diificilent] Grxcis Xtvoty qui nec ob quje oport^' & plus quam oportet.&diutius exafperantur, ncque tf>' tigantur fine vltione. Id. Ariftot. 4.. Delicatum nacundta gcnusĄ Nam fnnrn(] funt » quantum eft : an in vl-a^iraIU f.nirT,a^' quatwin hominem caderet: quo qu$raClln diftaret, & qu» eius ipecies fint. nunc -tilis mus> an Ira fecundtim natura m £% r ) fra ny. Hatuj.^^5ex a^1ua retinenda. An fecundum Hijjj ,aiìl 1C> raanifeftum erit, fi hominem infpexeri-bitu é/i^U° 3uid eftn^itiuś, dum in redo animi ha-ali0 • ^Ul"d a"tem ira crudelius eft ? Homine quid acłiut ^ amanti«s • <]u'£i ira infeftius ? Homo in ^iC c °riUrn Hîuîuum generatus eft : ira in exitium. ^lano^^6^31"' vuk' illa difeedere : -hic prodelfe , Carifp CerC : ^CŁ£iam ignûtis fuccurrere, illa etiam pen(jirn°s pevere : hic aliorum commodis vel im-^^UCar jParatl^s * irainpericulum, dummodo terumat> de^cen(^ere, Qtiis ergo msgis naturam.» ^end 1?"orat ' quam qui optimo eius operi} Scę~ T m°' ^°C ^erum acPerniciofum vitium as-pidi * .ra> vtdiximus,auidapœnaeft : cuius cu-»f «ie ^ertì lnefîepacatiffimo hominis peclori, mini-^utnaCUnC^Uln eius ?aturam eft- Beneficiis e«io3L. fc^IIinavitaconCftit> & concordia : nec terrore, t-Ouftr^110-ąmore ' ^ auxiliumque commune •^^^gitur. Quid ergo ? non aliquando caftiga- pUcj ctafn"Ètm conjìdant ] h. e. non vltra exeant. vt a-qui ftatim incalefeunt> ftatim refrigerantur. •verfit J Eorum, qui > vt Tacitus ait deJ^ojmi-0bfCUr;"- fH* /**'*?* teponumtedia , qvorum ira.qvo ». (Je e° WeuocaSilior. Lipf. indura naturai» fit J i. e. natura: conveniens fit. A 4 tio 15 L. Annaei Senecae___ tîo neceflaria eft ? Quidni ? fed haec (incera » t ) cum ratione. non enim nocet, fed medetur fpeci® nocendi, Quemadmodum quaedam haft.lia detor ta, vt corrlgamus, adurimus, & ada&is cuneis, nort vt frangamus, fed vt explicemus , elidimus : fie io genia vitio praua, dolore corporis animique corri' gimus. Neinpe medicus primo in leuibus vitiis tentât non multum ex quotidiana confuetudine infle' &ere,<& cibis, potionibus, exercitationibus ordinert» gonere, ac valetudinem tantum mutata vitaî difpofi' tiône firmare : proximurn eft, vt modus proficiat» ^.) & gener^ paulo ante dictorum aliquid immutat > vt hac ratione pr° heutf. Lipf. , 4. Pertuntû wterft] jtetia&ï}ïrrf "»n iupto pacca*? 11 nituj. lerf ^____ De Ira, LiB. I. 9 exitum praftant : hic,damnatum, cum dede-c°re & tradu&ione 1) vitaexigit: non quia dele&e-*Urvlliuspœna(proculeft enim à fapiente tam in-Siriana feritas ) fed vt docutnentum omnium fintą viuinolueruntprodefle, morte certe eorunx.» rc^?ublica vtatur. Non eft ergo natura hominis pœ« ^appetens: & ideo nec ira quidem fecundum na-tUram hominis, quia pœnae appetens eft. Et Plato-,* ' argumentum adferam : quid enim prohibet alie-11115 vti,ex parte quanoftra funt? *)Yir bonus,inquit, ||°ni«jiit. pœnakdit J>onae£g£> pfieaa^ifia ëfiS? ve°^£ : oh hnrripr ira : qiiia^flïftâ=ix2.conuenâ. Si lr oonus pœna non gaudet j non gaudebitnec eo S^idem affedlu, cui pœna voluptati eft : ergo non// 1 naturalis ira. . C a p. VU, Numquid, quamuisnonfitnaturalis lr,ai aflTumenda eft, quia vtilis faspefuit ? Extollit a-niln°s, & incitât : nec quicquam fine illa magnifi- • in bello fortitudo gerit, nifi hinc fiamma fub-» lta eftj & hic ftimulus peragitauit, mifitque in peri--Ua audaces. Optimum itaque quidam putant,*» Operare iram, non tollere : eoquedetra&o quod " 'Xl,ndat, ad falutarem modum cogéré : id vero re-nere, fine quo languebit a&io, & vis ac vigor ani-1 fefoluetur. Primum, facilius eft excludere per- • lClC'^,quamregere : &non admittere, quamad-» '"amoderari. Namcumfein poffesfionepofue--rup,t> potentiora re&ore funt, nec recidi fe minuiue Patiuntur. Deinde ratio ipfa, cui fraeni traduntur t tarric^iupotens eft, quamdm didućira eft ab affe&i- ]e per thèatra nimirum, per fora traduci (b- c;nV'uPplicia fubituri, ad exemplum feilieet, quo fuppli- a 'Peftant. Uff. Ł •*' parte qua noflr* funt ] h. e. ex parte qua nobifeum 1U'U, dogma ta nôfFrâ àflèrtint. Zipf. A ; bus : io__Ł. Annaei Sene car_____, ^--___--De Ira, Lis. Ł ix bus : fi mifcuit fe illis, & inquinauit, non poteft /t°"e fe M Çr«tit;lir^u^d0^mixtura pri^ù. continere quos fubmoucre potuiffet. Commota e' • ed quidam , inquit, in ira fe continent. Vtrum ?nim fcmel & concujfa mens, 3 ) ei fervit, à quo im' ^nihil vt faciant eorum qua: ira didtet, an vt ,pellitur. Quammdam rerum initia in noftra pote- ^ m. Si nihil faciunt, apparetnon effe ad aćtio-«ftate funt : vlteriora nos fua vi rapiunt, nec regreS' ^ r«® neceflariam iram : quam vos, quafi forti-fum relinquunt. Vtin przceps datis carporibu* ^ S^id ratione baberet, aduocabatis. Denique nullum fui arbitrium eft, nec refiftere morariue de' $jy ,rogo >Valentior eft quam ratio, an infirmior' ■ieffca potuerunt, {ed confiliurn omne & pœnitentiaif p^^or : quomodo illi modum ratio porerit im-Irreuocabilis precipitano abfcidit, & non liceteO s- . ere, cum parere nifi imbecilliora non foleant? non peruenire,quo non irelicuiffet: ita animus, » fl^ Pinior eft : fine bac per fe ad rerum effe&uś in iram, amorem, aliosque fe proiecit affeéfatt, no" Ąti'rClc.ratio, nec defiderat imbeciliioris auxilium. permittitur reprimere impetum. rapiat ilium opoV ^ atl quidam confiant fibi, & fe continent. Quo -tet,&ad imum agat fuumpondusj&vitiorum natii' ^ o? cum iam ira euanefeit, & fua fponté decera procliuis. _ / tiorba11 CUm in iPfo feru°re eft : rune enim poten* • ; C a p. V111. Optimum eft primum irritarne* ^ it. Quid ergo ? non aliquando in ira quoque • tum irx protinus fpernere, ipfisque repugnare feffl» ^ -Utunt ineolumes inta&osque quos oderunt, • nibus, & dare operam ne ìncidamus in iram. Nafl> °cendoabftinent? faciunt. Quomodo?cum-ficœperitferretranstierfos, difficilisadfalutem rej ^ lUsrepercusfitaffećh2m, &aut metus, aut cu-çurfus eft. Quoniam nihil rationis eft, vbi fenie- ^ tas aliquid impetrauit. ncn rationis tunc benel affe&us indućtus eft, iusque illi aliquod voluntatC <]meuit, fed affe&uum infida & mala pace noftra datum eft. Faciet decelero quantum volet» , ĄP. IX. Denique nihil habet in fevtilej nec non quantum permiferis. In primis, inquam, fin»' ^ «■ anin,um ad res bellicas. -Nunquam enim vir- -. bus hoftis arcendus eft : nam cum intrauit, & porti iti0 adiuuanda eft, fc contenta. Quoties im-. fe intulit, rrodum a captiuis non accipit. NeqU* opus eft,non irafeitur,fed exfurgit &in quan-çnim fepofitus eft animus, & extrinfecus fpeculatu ■ putauit opus effe, concitatur rem'ittiturquo : affe&us, vt illos non païiatur vitra quam oporte ^ aJ'ter, quam qua tormentis exprimuntur tela! procedere, fed in affećhim ipfe mutatur : ideoqu« t^0teftate mittenti* funt, in quantum torquean-nonpoteft vtilemillamvim &faluiarem, proditafl1 • ^ Ira, inquit Ariftoteles, neceffaria eft î nec iaminfirmatamque, reuocare. Non enim, vtdi*'» ,cSUamfineillaexpugnaripoteft,nifiillaimpleat .feparatas ifta fedes fuas didu&asque habent: ied af' ^ Jm, & fpiritum accendat. Vtendum autem fećbs & ratio in melius peiusque mutatio animi e#» * «tt ; non Vt duce, fed vt milite. Quod eft fai- » Quomodo ergo ratio occupata &oppreffa vitiis re? ç; • Nam fi exaudit rationem, &fequiturquadu-furget, quae irae cesfit ? aut quemadmodum a config wm non eft ira : cuiuspropriumefteontuma- j. ConcuJJk mens ] reftiiis excutfa vt pcrfiftat Seneca1^ ^ libidine feroc^aque^rn^plf C^^"IC^C.lC.» translatione aurigoe, nimirum non régit amplius mens & ^ -n „ ^ prouehitur : tam inutihs tegitur, & feruit t exçuffa curru ab affe&u vebementiot®' er c"> S«am mues, qui fignum receptut Grwv. negli- ił l. aNNAEI sENECaE negligit. Itaque fi modum adhibere fibi patitur, * lio nomine appellandaeft: définit ira effe, quam e fraenatam indomitamque intelligo. fi non patitili'' perniciofa eft, nec inter auxilia numerando Ita ira non eft, autinutilis eft. Nam fi quis pœnam eXl git, non ipfius pœna: auidus, fed quia oportet ; nu', eft annumerando iratis. jilc^arit vfcilit miles, fcit parere:conillia. Affećtus quidem tam mali n1' niftri, quam ducesfunt : Ideonunquam affumetr3 tio in adiutorium improuidos 6c violentos impetu5 apud quos nihil ipfa auâoritatis habeat : quos nui quam comprimere posfit > nifi pares ilhs fimilesq11 oppofuerit : vt ira: metum, inertias iram, titn0' cupiditatem. C A p. X. Abfit hoc a virtute malum, vt vnqua^ ratio ad vitia confugiat. Non poteft hic animus >>' dele otium capere : quatiatur neceffe eft,,flućh^ turque, qui malis fuis tutus eft. qui fortisefle,fl1 irafcitur, non poteft ; induftrius , nifi cupit; quifi' tus, nifi timet : in tyrannide illi viuendum eft. in licuius affe&us venienti feruitutem. Non pudeL-virtutes in clientelarti vitiorum demittere ? Dein» definitquicquamratio poffe, fi nihil poteft fine a' fećtu, & incipit par illifimilisque effe. Quideni111 intereft, fi xque affe&us inconsulta res eft fine rati0 re, quam ratio fine affe&u inefficax? parvtrumq11, eft, vbieffe alterum fine altero non poteft. QB)| autem fuftineat affeéhim exaequari rationi ? Ira, ^ quit, vtiiisaffećtus eft fi modicus eft. Imo fi natili vtiliseft. fed fi impatiens imperii rationisque e' .hoc duntaxat moderatione confequetur, vt quo ml nórfuerit, minus nuceat. Ergotnodicus nihil aliud quam malum modicum eft Cap. XI. Sedaduerfushoftes, inquit,neceffarl eft ira. Nusquam minus : vbi non effufos effe op°fj tetimpetus, fed temperatos &obedientcs. Qu} de ira, lib. 1.___i? eft aliud, quod Barbaros tanto robuftiores c°rp°ribus, tanto patientiores laborum comminu-0 ^ nifi ira infeftiffima fibi ? Gladiatores quoque ars .||etur, ira denudar. Deinde quid opus eft ira, cum P emper£iciat ratio ? An tu putas venatorem irafci fJns. • Atqui & venientes excipit, & fugientes per-; & omnia illa fine ira facit ratio. Quid ^j^ororum ,Theutonorumque totmilha fuperfufa Plbusita fuftulit, vttantaecìadisnotitiam ad fuos irnunt'usJ fama pertulerit, nifi quod erat illis Pro virtute? quae vt aliquandoperculit, ftrauit-ç^e °^>via, ita fspius fibi exitio eft. permanis.quid animofius ? quidadincurfumacrius ? quid ar-tUrrUm CUP^'US • «Rb"* innafcuntur innutriun-rSue ♦ quorum vnica illis cura eft, in alia negli-^ntibus. Quid induratius ad omnem patientiam ? S^ibijs magna ex parte non tegumenta corporum f50lïifafunt 5 non fuffugia aduerfus perpetuimi cadi .§Qrem. Hos tamen Hifpani Gallique, & AGx Sy- * 'lïCjt -- c$du molles bello viri, antequam legio vifatur, /) ft 0^.unt : ob nullam rem aliam opportunes, 2) quam . lracundiam. Agedum, illis corporibus, illis ani-s delicias, luxum, opes ignorantibus, da ratio-ç^jdadifciplinam : vt nihil ampliusdicam , ne-ieeritnobis certe mores Romanos repetere. 3) ç. -"wiuuis certe uiuj ^Uo alio Fabius affe&as impera vires recreauit_,, quod cunftari, & trahere, & morari feiuit, omnia irati nefeiunt ? Perierat imperium, quod Ut)c in extremo ftabat, fi Fabius tantum aufus effet, p '* ^"'equain legio vifittur J Nimirum Syri & Afiatici fub ç clP"'bus Romanis inter Romana auxilia » vti alibi, ita in Or/"1311''3 et'am H'ilitabant. Moris autem erat vt auxilia lrentur pugnam , perfequerentur legiónes. Ltpf, faciles. Lipf. commemorare. quan- pugnam , periequereiuur '' °PPeftttnos] caedi vincique facil *' Rtł>tt*rt ] i, e. hodie amiffos coro: l+ L, Annaei Senêcae quantum Ira fuadebat, ą ) Habuit in confitto forttf' nam publicam ; j ) &a:ftimatis viribus, ex quibu5 iam perire nihil fine vniuerfo poterai, dolorem viti' onemque fepofuit : in vnam vtilitatem occafioni5 intentus, 6) iram ante vicit. quamHinnibaîeiu^' QuidSeipIû ? nonne relitto Hannibale, Punico e*' ercitu,omnibusque quibus irafcendumerat, belluU1 in Africam tranftulit, tam lentus, vr opinionem Itf' xuriae fegnitiasque malignis daret ? Quid alter Sp' pip ? non circa Namantiam multum diuque fedit' & hunc fuum publicumque dolorem aequo anim" tulit^diutius Numantiam quam Carthaginem vinci-dumcircumuallat, &indudithoftem, eo compultó vt ferro ipfifuo caderent. Cap. XII. Noaeftitaqufi vtllk, neciapGJ qujdgTLJiir in Jaellis Ira, In temeritatem enirtV prona eft : & pericula dum inferre vult, non cauef' Illa çertififtma eft virtus, qua fe dju multumque cif cumfpexit, & texit ; & ex lento ac deftinato prV vexit. i ) Quid ergo ? inquit ; vir bonus non irafc^' tur, fi caedi patrem fimm viderit, fi rapi matreno-»-Non irafcetur : fed vindicabit, fed tuebitur. qJ «autem times, ne parum illi magnus ftimulus, etia^ fine ira, pietas fit ? Aut die eodem modo j Quidef go ì cum viderit fecari patrem fuum, filiumue, vi' bonusnonflebit,nec linquetur animo ? quas ac£^ «lere feminis videmus, qu.atins iiias leuis p^rieuli & ■ifpicio perculit. Officia fua vir bonus exequitur i*1' r^confufusjintrepidus: &ficbono viro digna faciet» 4. Tantum aufmeffet ire, J Si aufus effet pugnare, quo1' ira fuadebat. Lipf. s. Habuit in confìtto fortunam pvl ticam ] confiderai' fortunami Reipublicx haiìerris adueifam , per quam vu'sS exhauftae, nullam vltra iafturam patiebantur. Lipf. 6. In vnam vtilitatem occajtonti intr.nrui~] h, e. ira Tepof1^ nihil aliud fpeStans quam friicìum qui ex occafione dari p0' terat. Ltpf t. PrwtKit ] h. e, longius iuit, Lipf, ^__de ira, lib. i. ij ^ihilfaciat viro indignum. Pater casdetur? de-" ^dam. casfus eft ? exfequar : * ) quia oportet, noni» ì^adolet. Cum hoc dicis, Theophrafte, quaeris l^idiam prasceptis fortioribus,^ )<5c, relido iudice, . coronam venis. 4) quia vnusquisque in eiusmodi u°rum cafii irafeitur, putas iudicaturos homines id eri debere quod faciunt. Fere enim iuftum quis-affe&um iudicat quem agnofeit. /) Irafcuntur °ni viri pro fuorum iniuriis: fed idem faciunt, 6) ^alda 7 ) n°n bene pra:betur, fi vitreum fraćhim_s s fi calceus luto fparfuseft. Non pietas illami ram, ^ infirmitas mouet : ficut pueri, qui tam parenti-Us amiflìs flebunt, quam nucibus. Irafci pro fuis y 11013 eft pii animi, fed infirmi. Illud pulchrum di-^Umque^parentibus, liberis,amicis} ciuibus prodi-^efenforem, ipfo officio ducente : volentem, iu-Jcantem, prouidentem, non impulfum & rabidum. . uHus enimafFe&us vindicandicupidioreft, quarti-"ra : & ob id ipfiim ad vindicanduminhabilis,pras-f^pida&amens : vt omnis fere cupiditasipfafibi iti-djinquodproperat,opponitur. 8) Itaque nec in jìace, nec in bello, vnquam bona fuit. Pacem enim ^ilem belli efficit : in armis vero obliuifcitur Mar* ». Exequar] id ed vlcifcar. Sic de Confi.Sap, c. io. Lipf. ì. Cum hoc dieii, Thecphr. &c.J Nimirum iftac obiefìiones unt Theophrafti Peripatetici, quibus ad populi quippe aptum accommodatis, inuidiam quaeri Stoicis óc robufti-r'bus prxceptis Seneca ait. 4. coronarti venu j A ludiciis publicis fumtum > vbi ^ator fxpe a iudice ad coronam, h, e. ad circumftantem P°pulum fe vertebat. Lipf. s- Quem arnofett J cui {'e fuccumbere deprehendit. e. Sed idem faciunt J His argumentum Theophrafti pò" talare elidit. Quid ais, inquit » irafci eosin fuorum iniu-l,ls» dabo tibi qui etiam in rebus minimis irafeatur Lipf. 7. Si calda 1 h. e. aqua calefaSa .quam inter epulas in ter. P°nere . vel etiam vino mifeere folebaut. Lyf» t, Opp ouitnr J ipfa fibi gbftat. tea» ì6 L, Annaei Senecae tem effe communem, venitque in alienam potefta' tem, dum in fua non eft Deinde non ideo vitia vfum recipienda funt, quia aliquando aliquid boti' effecerunt. nam ôcfebres quidam genera valetudi' nis leuant : nec ideo non ex toto illis caruiffe meliti' eft. Abominandum rernedii genus eft fanitatenv debere morbo. Simili modo ira, etiamfi aliquaH .do, vt venenum, & precipitano , & naufragium, e* inopinato profuit, non ideo falutaris omnino iudi' canda eft. fxpe enim faluti fuere peftifera. 4 Cap. XIII. Deinde qua; babenda funt in boni'» •quo maiora, co meliora & optabiliora funt Si iti' ftitia bonum eft, nemo dicetmeliorem futuram, 'ł quid detraćhim ex ea fuerit : lì fortitudo bonum eft) nemo illam defiderabit ex aliqua parte deminui : ef go&ira quo maior, hoc melior. quis enim vllit's boni acceffionem recufauerit ? atqui augeri illanv* -inutile eft : ergo&effe. Non eft bonum, quodifl' «crementomalum fît. Vtilis, inquit, ira eft > quia^ • pugnaciores facit, Ifto modo & ebrietas. Faci1 enimprotervos & audaces : multique meliores a® ferrum fuere male fobrii. Ifto modo, die & phr£' nefim&infaniam viribus neceffariam : quia fxpCJ validiores furor reddit. Quid ? non aliquoties me' tus e contrario fecit audacem ? & mortis timor et" iam inertisfimos excitauit in prslium ? Sed ira, ebri' etas, timor, aliaque eiusmodi, fœda & caduca irriti mefftafunt : nec virtutem inftruunt, qi:se nihvi V' tiis eget, fed fegnem aliquando animum & ignauu^ paullulum alleuant. Nemo irafeendo fît fortior, n^1 qui fortis fine ira non effet Ita non in adiutorm^ virtutis venit, fed in vicem Quid quod, fi bonui^ effet ira, perfe&iiTìmum quem^ue fe aueretur ?at qU1 iracundiffimi, infantes , fenesque, ajgri funt} $ inualidum omne natura querulum eft. Cap. XIV. Nonpoteft, inquit Theophraftu?» fieri/ De Ira, lib. Ir jy £ " ~ -------— i quro'Ur0llUSVlrnon ^ra^catur Ifto modo, confi110 l0r ^is£ìue> hoc iracundior erit ? Vide ne> odio'fit' ac^or * folutusque affeflibus, & cui nemo error 'H ^e^'?nt?s vero quid habet cur oderit, cum a r 1 0s *n huiusmodi deiićFa compellat ? non eft odiom?mdentÌS> errantes °diffe : alioquin ipfe fibi rem f€rit' ^°§'tet quam multa contra bonum mode .» aClat5 SUain multa ex his qua; egit, veniam delì-ìud"ntV^am ^ra^cetur «iam fîbi. Neque enim aequut fert X ał*arn de fua, aliam de aliena caufa, fententiam re. ' ^eilio,inquam, inuenitur qui fe posfitabfolue-innocentemquisquefe dicit,refpiciens teftem, patif^n confcie™am. Quanto humanius, mitem & perf Urn.'Z ^ ai"mum praeftare peccantibus, & illos non tia v- ^Uł > reuocare ? Errantem per agros ignoran-•P?Up4) rne^us ac^ re<^l'ni iter admouere, quam ex-niti0 e" Corrigendus eft itaque qui peccat, &admo-biql C' ^vi,& moìliter, &afpere : meliorque tam fi-ira 111 al»sfaciendus, non fine caftigatione, fedfine q xHìs enim c"i medetur, ira fritti r ? l«HeAp* Atcorrigi nequeunt, nihilque in illis fpei bona; capax eft, Tollatitur e cœtu mor-» Vno > fe&uri peiora que contingunt : / ) & quo 0(jj ^^opoffunt, definant mali effe : fed hoc fino* ' Q^jd enim eft cur oderim eum, cui tum ma-bj. ^.Pr°fum, cum illum fibi eripio ? Num quis mem-Ua UŁDC çuin abfcidit ? uqii.eii.ilk irarfed cUe. CUrM*°- Rabidos effligimus canes, trucem at-v^^rimanfuetum bouem caedimus, & morbidis pe- teftem~\ h. e. innocentem quidem fe exiitimare t't no ' l^atenils cr»rninis quod ad aliorum notitiam peruene-^CltJntiam teUS * neutl^uam autem fi propriam relpiciat con- '* ^ cfiqualis eft: parentum in liberos. Grontv. it.xri ,v r* f"'0™ c»ntingunt\ h. e. contagione nocituri, 'txam in alios transfufmi. Ltpf. '°m... b cori- ïS L. Ann au Senîec ae DE Ira, LIB. I. ooribusj ne gregern polluant, ferrum demittimuS» portentofos fœtus extinguimus, liberos quoque, fi de biles rnonftrofique editi funt, mergimùs. tŁaoira' fed ratioaJânis inutilia fèceraere. Nil min^ quam irafci punientern decet : cura eo magïs ad c' mendationem tfœna profìciat, fi iudicio lata eft. IÀ de eft, quod Soctates feruo aie : Casderem te, nifi ir3 fcerër, Admonitionem ferui in tempus fanids difW lit, ilio tempore fe admonuit. Guius erit temperati afFeftûs, cum Socrates non fitaufusfe ira: commit£e re ? Ergôad coërcitionemerrantium, fceleratorutfl' que irato caftigatore non opus eft. Nam cura Ira> delirium ankni fit, non oport«t peccata corrigerez peccantem. Cap. XVI. Quid ergo ? non irafear latroni ? no'1 îrafcar venefico ? Non, Neque enim mihi irafeof; cum fanguinem mitto. Qjxme-pccax gfciiui, f loco adrnoueo* Tu adhuc in prima parte verfaris yorûm,nec grauiter laberis,fed frequenter : Obiu' gatio te primum fecreta, aeinde publica emsndart' tentabit. Tu longius iam procesfifti, quamvtpos '' verbisfanari : ignominia contineberis. Tibi forti11' aliquid Stquodfentias, inurendum eft: in exiliuH" & loca ignota mitteris. Inteduriora remedia iao^1 folida ncquitia defiderat : & vincula publica, & caf/ cer adhibebitur. ïibi infanahilis animus eft, & fcC ïeribus feelera contexens-: & iam non causfisy q^f anuiiquam malo defutura; funt > impelleris , fed fatisi fci eft magna ad peccandum caufla, peccare./) feibifti nequitiam, ócità vifceribus immifcuifti,vt P1 «um ipfis exire non posfit. Olim mifer mori quaerj5' 2 )bene de te merebimur : auferemus tibi iftam, i. PeccAri ] h. e. non illecebrae peccati, fed ipfum te pccci tum & infamia eius dele&ant. Ltpf. < t. Mon cjv&ru ] h. e. iu ftudip roajus «#j vt mertem Qtmaino velie vietati*» Vê**' »? Vexaris, infaniam ; &oertuaalienaquevoIutato fup-P^icia, id, quod vnum bonum tibifupereft, reprsefen-takimus, mortem. Quarekafc4T,ilii UiPi ansime ^ofiua ? IateiÎJXL nprirmìfn genius ed-, ^■Çcidexe. Si intraflem valetudinarium exercitatus 6c Cleni, aut domum diuitis, ? ) non idem imperaflem_» 0tîinibus, per diuerfa xgrotantibus. Varia in tot ani-^ls vitia video, ócciuitati curanda: adhibitus fum:pro Cllûisque morbo medicina qua»ral:ur. Hune fanet veduti dia , hune peregrinatio, hune dolor, hune ege-as, hune ferrum. Itaque etfi peruerfa ^ ) induenda ^agiftratui veftis, & conuocanda claffico concio eft : Pr°cedam in tribunal,nonfurens, nec infeftus, fed ^itulegis : &il!afolenniaverba,/)lem magis gra-1(lUe, quam rabida voce concipiam , &agi iubebo 6) ^ iratus, fed feuerus. Et eum ceruicem noxio pne-ęlctl imperabo, Sc cum parricidam infuam culleo, & ^ mittamin fupplicium j»ilka££ > 7 ) &cum Tar-^ l° proditorem hoftemue publicum imponam; 8) ^ ira, eo vultu animoque ero, quo ferpentes & ani-h-a a venenata percutio. Iracundia«jipus.eftad.pu* er|dum Quid ? tibi videtur lex irafci his quos non quos non vidit,xjuosnonfuturosfperat? Illius ^^fumenduseft animus, q«£.con irafeitur, fed tiirr!- " dmitù ] in qua in immenfa illa feruorum multi- , Jlwud dybie aliqui xgri. Nimirum prxtor & qui iudicio prxfedebat, iam am fcrebaT laCUru' Ponebat prœtextam, & in tunica fententi-ûitpCt ■"-1-'rj^tlarn in :'1.'.a.^0g;'f^rdid„a- i&ixurîfr î S^zZZllbfpfïUS fen.tentia conclP:ttIr' LiPf; febant. id eft huJ ^^ntent.am ptonunciatan, v 7. Militare ) rnaeîi verbera,ftifpende. Lipf P nnvîiim conueniet praecedentibus mtlttarem% Wtórem Lipf! pamcu!am ' militaris loci hominem, fiue pro- Vt de"c»atur» ordinaria enim illa pœna erit» pejo fixe quorundam criminum reos dçiicere, Lipf. B ì con- Lr Annasi Senecae eonftituit. Nam fi bono viro ob mala facinora irafci «oniieniÊ, &obfecundasrcsmalorum hominum in-videre conueniet. Qijid&nim eft indignius, quam florere qu.osdam, & eesjindulgçntia fortuna abuti » quibus nulla poteft fatis mala inueniri fortuna ? Sed tam commoda illorum fine inuidia videbit, quam fc&- ©diì* erg° - non ' cum ciusmodi aliquid fa- piens habebit in manibus , tangetur animus eius, cric-que folitocommotior ? Fateor. Scntietleuem quen-dam, tenuemque motum. Nam, vt dixit Zeno,in fa-pientis quoque animo, etiam cum vulnus fanatum eft, cicatrix manet. Sentiet itaque fufpiciones quasdani &vmbrasaffećhium : ipfis quidem carebit. Ariftn->telesait,ajff/His quovlam, (j q'lis l'ìli^hpnp vratnr. pia armiseffe. Quodverum foret, fi velut bellica in-firumenta fumi deponique poffent induentis arbitrio, Haec arma qua: Ariftoteles virtuti dat, ipfa per ìe pu' gnant,non exfpe&ant manum. habent, & non ha' fcentur.^) Jiil ąłii^oilrumsatis opuseił : SatisJio* jtiftt-iivif |-^tîpnp \Tafnr3 Hase dédit telum, firmu®> perpetuum,obfequens, nec anceps,nec quodin do' minum remitti poffet. Nft».ad prouidfudnrìj tau-' tuia, jc d^^s^^eaÌ2sJàtis.eft per fciplà ratio. Ete' nim quid eft ftultius, quam hanc ab iracundia peter^ prafidium : rem ftabilem ab incerta, fidelem ab in fi' da « fanam ab agra ? Quid, quod ad a&iones quoque» in quibus folis opera iracundia; videtur necefiaria_> » l;snulto.per fe ratio fortior eft ? Nam cum iudicauita* ' iiquid faciendum, in eo perfeuerat. nihil enim melili inuentura eft fe ipfa, quo mutetur : ideo ftat fernet eonftitutis. Ixamfepe niifcriutrdia retro,egi,t. io) kabet enim non folidum robur, fed vanum tumorem • f, Habtnt, b'non htheniur ] h. e» in nos imperium exercent > non patiuntiuanobis. 19. Rctr* *&tt ] i. e, mutare propefuum fesitj L'pf* ri»' De Ira, Lis. I. 21 ^olentisqug.prinjcipiisvtitìir, non aliter „quarti .qui a terra.venti furgunty&fluminibus paludibu&quç çon-Ce?ti, fine pertinacia vehementes funt. Incipit ma-£'ì0 impetu, deinde deficit ante tempus fatigata: &/ c!u* nihil aliud quamerudelitatem ac noua genera_» P^narum verfauerat ; cum animaduertendum eft, |f'f** 'nfraćla lenisque eft. Affe&us cito cadit : acqua-10 cft ratio. Ceterum etiam vbi perfeuerauerit ira s Iì°t1nunquam fi plures funr, qui perire meruerunt, duorum triumue fanguinem, occidere définit. rifni eiusićhis acres funt, ficut ferpentium venena a ?ll^ilirepentiumnocent : innoxii dentes funt, cura °s frequens morfus exhaufit. Ergo non paria pati-» llrî<:ur, qui paria coiamiferani i & fiepe qui minus c",ïimifit, pluspatitur ; quia recentioriiras obie&us S & in totum inaequalis eft. modo vitra quam opor-1 excurrit, modo citerius 11 ) debito refiftit. Sibi indulget, ex libidine iudicat, & andire non-» 5 & patrocìnio non relinquit locum, & ea tenee ^''^inuafit, &eripifibiiudiciumfuum, etiam fi pra-,ïri eft, non finit. Ratio vtrique parci locum dat, & ti®Pus dat. Deinde aduocationem u) etiam fibi pe-^ 'vt excutiendx fpatium veritati habeat : irafefti-Latin id in%ari vuk, quod^quurncù. .ira id ^c|.|Ulfî1-4£ide£isuk,qnodiudïcauk. Ratio nihil-pra-aP-u33x, de qua agitur, fpećlat : ira vanis 8c extca_j Ca" °bueiià»tibus commouetur. Vultus illam fe-U;-'ur ł clarior. fermo liberior,cultus delicatior, «tuuocatio ambitiofior, 13 ) fauor popularisj# ) exa-ir,fala patrono, reum damnat ijetiaxa -^^sg^ituroct^ vetius, aawt &: ttieLux errorem_. : intetivis, citra metani. Lipf. ^ ' UOc*tt">em ] moram & fpatiuni deliberanti. TJpf. ij. ^-7 uocttit, dnbitiofìor "1 aduoeu*'' qui amico prsefentiaia «peramque coIt.modabant .L,pf. if, i âne; popKiarĄ jn reum fbilices. B i coar- 2è I. Annasi Senecae coargui ttOflwmlt : & in male-xceps», honeftior illi pertinaekviiietw» quaga. p^enitentia. Cn Pifo fuit memoria noftra, vir a multis vitiis integet, fed pra-vus, & cui placebat pro conftantia rigor. Is cum ira-tus duci iuffiffet eum, qui ex commeatu ij) fine com' militone redierat, quafi interfeciffer quem non exhî-bebat, roganti tempus aliquod ad conquirendum_»> non dédit, damnatus extra valium dn&us eft, & iafli ceruicemporrigebat, curn fubito apparuit ille com' milito, qui occifus videbatur. Tune centurio fup' juicio praspofitus, condere gladium fpeculatorem iś) iubet : damnatumad Pifonem reducit, redditurus Pi' foni innocentiam. 17) nam militi fortuna reddideraf' ingenti conciirfu deducuntur, complexi alter alte' rum,cum magno gaudio caftrorum, commilitones-Confcendit tribunal furens Pilo, ac iubet duci vtrum' que , & cura militem qui non occiderat> & eum qul non perierac» Quid hoc inclignius ? quia vnus in' nocens apparuerat, duo peribant. Pifo adiecit # ìertium. Namipfum centurionem, qui damnatutf1 reduxeratj duci iusfit. Conftituti funt in eodem loc<> perituri très, ob vnius innocentiam. O quam folef5 eft iracundia, ad fingendas cauffas furoris ! Te, in' quit, duciiubeo , quia damnatus es : te, quia cauli* damnationis commilitoni fuifti : te, quiaiuffus occi' dere, imperatori non pavuiiìi. Excogitauit querfl' admodumtriacriminafaceret, quia nullum inuen^' rat.Hahet, inquam.jùcacundiahocmali, non yult.ixg1' Irafcitur veritaii ipfi, £ contra vokintatem fuani appi" ruerit clamore, &. tumultu, &: totius corporis-iae^' i^Tommskiu J' Commeatus èc facultas ternpiirqùc pr# fcriptum cornmeandi & remeandi vid. Ep. Ç4. Lipf. t6. Speculatorem j Genus mili tum, ii nimirum qui intere1' ftodes corporis Imperatoci!,velut in fpeculaeius falutis eraf1' armaiis clypeus & lancea. vid. Lipf. ad Taciti Hiflor. I, ił' sj. ImountUm ] qu&m amifsrat innoeemeni damnando- tioflft De Ira, LIE. I. 2$ ,.quosddïHnauit, infhquitur, adipffis rpn^ìrilt ^ledićtlsąuc. Hoc non facir rqriq : fed fi ita opus ^filensquietaque ,totas domos funditus tollit, & ^'"Tiiliasreipublicajpeftilentes cum coniugibus ac li-Cris-perdit, tećta iplà diruit, & folo exasquat;'& ini-!TllCa libertari nomina exftirpat. Haec non frendens , tlPp rr • 1 • t * \caput quaiiansjncc quicquam inaecorum ìuaici cuius tum maxime placidus effe debet & ìh_» j atl* vultuSjCum magna pronuntiat. Quid opus eft, S'-utHieronymuSjCum velis cadere aliquem, prius ^ alabia mordere ? Quid fi ille vidiffet, defilienteni e tribunali proconfulem,& fafces lićlori auferentem, Uaveftimenta feindentem ,quia tardiusfcindeban-raliena? /r tmenta contemtim & rapide aufsrebat, laçerabat &c fie Vefberabat. Lipf. v 's. Curauit ] i, e, cura & ihidio, atque ade» deliberato anl-^effecit. B 4 advier- L. Annaei S en e cab aduerfione feruabit, vt fciat, alteram adhiberi, vf mendetmalos : alteram, vt tollat. In vtroque nofl preterita, fedfuturaintuebitur. Nam,vt Plato aiti Nemo prudens puait, quia peccatimi £&, fed o&jp&v cetur. Reuocari enim preterita non poffunt : futa' ra prohibentur. & quos volet neguitix male cedenti?, exempla fieri, palam occidet : non tantum vt pereaflt ipfi, fed vtaliospereundo deterreant. Hxc cui eX' pendenda, xftimandaque funt ; vides quam debeat ©mni perturbatone liber accedere ad rem fumma di' ligentia tra&andatn , poteftatem vit* necisque. irato ferrum committitur., Ne illud quidem iudican' dum eft, aliquid iram ad magnitudinem animi eoo' ferre. Non eft enim illa magnitudo ; tumor eft : neC corporibus copia vitiofi humorisintenfis , morbus itr crementum eft, fed peftilens abundantia. OmneS quos va?cors animus fupra cogitationes extollit huma' nas, altum quiddam & fublime fpirare fe credunt : ce' terum nihil folidi fubeft, fed ia ruinam prona funt > qux fine fundamentis creuere. Non habet ita cui in-' lìftit. non ex firmo manfuroqueoritur, fed ventofa-' *& inaniseft: tantumqueabeft a magnitudine animi» quantum a fortitudine audacia, a fiducia infolentia* * ab aufteritate triftitià, a feueritate crudelitas. Mul' tum, inquam, intereft inter fublimem animum, & fu' perbum. Iracundia nihilamplum decorumquesan' litur. Contra, mihi videturveternofi & infelicis a' nimi, imbecillitatis fibi confcii, fxpe indolefcere. Vt exulcerata &xgra corpora, ad taćlus leuiflìmos gè" munt j ita muliebre maxime & puerile vitiumeft. At incidit & in viros. nam viris quoque puerilia ac muli' ebria ingenia funt. Quid ergo ? non aliqua» voce* ab iratisemittuntur > qux magno emiffx videantur a' nimo, veram ignorahtibus magnitudinem ? quali* illa dira Se abominanda : Qdeùat ,.dmn nirnvif1- •• Sullano feias fxculo fcriptam. Nefcio vtrum fibi pc ius DE Ira, LIE, I. 25 1 - ~ ~ ' ~ q °Ptauerit, vt odio effet, anvt timori. Oderint. p^Currit illi, futurum, vt execrentur, infidientur>.op.-. reIInant. Quidadiicit ? Dii illi male faciant, adeo Perit dignum odio remedium. Oderint. Quid ? Pareant ? non. Dum probent ? non. Quid j^Slohoc di&um fpiritu putas ? falleris. nec enim ^ ^itudo ifta eft, fed immanitas. Non eft quod cre-as 'rafcentium verbis : quorum ftrepitus magni, mi-ç^esfiint, intus mens pauidiffima. Non eft quod j'4^irnes veruni effe, quod apud difertisfimum virum JlllUin dicitur, yir iageaii magni iftagk quam boni, pofpp- ;iliixLrt»-tarajj • ^ut ÒC hoiìuna erit, ąutnee quia magnitudinem animi inconcuffam in- ''§0 , & introrfusfolidam, ab imo parem firmam-r. S; qualis ineffe malis ingeniis non poteft. Terri-1 *a enim effe , & tumultuofa, & exitiofa poffunt_> : a§riitudinem quidem, cuius firmamentum robur-c'Ue ^onitas eft, non habebunt. ceterum fermone > ^ p*atu, & omni extra paratu facientmagnitudmis fi-Eloquentur aliquid, quod tu magni putes, fic-qui iratus coelo quod obftreperet 20 ) ^tomimis, quos imitabatur ftudiofius quam fpećla-at»t]Uodque comeffatio fua fulminibus terreretur, r°rfus parum certis , ^/)adpugnamvocauit louem, * S^idem fine miffione, 2 2 ) Homericum illum excla-t 3ns verfum, ^ 9 iy» n. Quanta demen- a f l|it ? putaaif, aut fibi neceri ne a i«ue quidem^ P°ffe,autie nocereetlamlouipofli. Non puto pa. Ulri momenti hanc eius vocem ad incitandas coniato*0' Cœl° qn«d objireperet] pro acœlo quod obftrepei-e-ï, h.e. ■"•Parum certa ] h. e. qax ferire certo non poffent, quìppe " $ 'pfum illud fceleftum caput non tangerenc. ~ 23-s'"e misfiont ] h. e. ytnon dimitteietur ex pugna prias aiT1 alterstet cecidiif-it. Muret. 3 j rato- 20 l. Annaei Senecae _________________' ratorurn mentes ad iidiffe. xltimae enim patieati* fi;m pjj-, e^m ferre , quiioucm noa.£s««c? Nihil ef goin ira ; ne cum videtur quidam vehemens , dc0} kominesque defpiciens , magnum , nihii nobile etf: aut fi videmralicui magnum animum ira produce^) videatur & luxuria.. Ebore fuftineri vult, purpur^ veftiri, auro tegi, terras transferre, 23) maria cofi' eludere, flusnina precipitare, Remora lufpenderc;' Videatur & auaritia magni animi.acetuis auri argent'' que incubât, & prouinciarum nominibus agros çolit' & fub fingulis villicis latiores habet fines , quam quo5 Confulesfortiebantur. Videatur & libido magni 3' nimi, „transnatat fréta , puerorumgreges caftrat, 0 gladiam mariti venit vxor , morte contempta. Vi' deatur & ambitio magni animi, non eft contenta ho' noribus annuis : fi fieri poteft, vno nomine occupai faftos vult, per omnem orbem titulos difponere, 0' mnia ifta nonrefert, in quantum procédant, extefl' dantque fe : angafta funt » mifera , depreffa. Sola^ fublimis & exeelfa virtus eft : nec quietarci magnuf eft, nifi quod fimul &placidum. __________-_._ ^ Liber Secvndvs Argument Or do. Vu partes habet. prior, QxafiiuncuLs de Ir,u' altera, ad u er (tu banc Remedta. Prior quxfiio' jin ir.ra folo impetu fit ? ntgat, ĆJ* animum iudid' umque max accedere. Itaque rationem audit, cefi' ceri -pot efł : non futurum, fi ab ilio folo, O' naturai effet, Difriminat obiter Stoice Motus , & Affecté' H£c m que ad Cap. tv. inelufum. Qusflio deinde alti' Ta, An crudeli tas & fxuìtia ft ab Irai negat,£f aliuf 23. TtrrM trans fem ] i. e. e montibus plana facere, c piai1'' montes, item aucftis cerris maria inducete, Uff. 4'ś D E I R A , LI B< XI. n effe : initium tamtn aut alimentum a crebra. Tą f<*pc habere. Cap. deinde vi, An ïïr bonus peccaiis Vt* peccantibut irafeatur ? ab nuit, £f toto affi cl u kberat fapientcm ,S>scjus ad Cap. su, Ab eo qu£-r^^4n fallu fit j pu. qui a a Contempli ^ indicati ma** °sterret? Non admittit, & timeri fa te tur : quod bonum auteptabils bono. N*mtf fers, 0" r°rbi timentur. Hœc ad Cap. x 111. In eo fatetur, ^kl*ri a fapientt. Iram ppffe, non ktmj» ffbrpari. ^f*e (itnpiicis autgenero[i eam animi effe, quia libera lKd°mita genteshabent :■ imo feroci*, adoéìri-ad*Ut yatione inculti. Denique Cap. x v 1 ï i 91 ili ter ^ ^e*ned'ta Ir £ tran fit ■. Duo ea porrigit, Ne irafea-t-*r • & Ne in ir a peccemuf. Ne incidamw, Educa-jr <4'*©' talis iuuat : deinde pugna contr a primas $,*r4uIFM> & aduo cation* femptr a c tempore il i. Tum ^■Piciones peliendœ, LuxufVitandui. Tum rebus fine ^Ju 1 hominibus exiguo fenfu, iis qu£ natura, iti bo-"°flro Runt, non irafei. Culpas noflras- Ridere & . i- - r ^ jCere^acjuiores ite alientijuturos. Non temerti c*ed ere • crEdita, ex amin are ab animo facìentis. r'tcipue Fafliis ponendus , df vta^i^aSuoSuealtiora poflìt exfurgere, Nam corpore noftra offa, neruiqu« &: articuli, firma- menta L, Annaeï Sene cab menta totius, & vitalia, minime fpeciofa vifu, prì^ ordinantnr : deinde hxc, ex quibus omrais in facier^ afpe&umquedecoreft: pofth^c omnia, qui maxi^ oculosrapit color, vltimus perfetto iam corpore / funditur. .Iraai j^uxa fpegles-aLlm. ùiIncLr. m mr.» it ' noneil dubiur^ : fedvtrumfpeciemipfam ftatim ^ quatur, & non accedente animo excurrat,an ilio a {Te"' tientemoueatur, quaerimus. Nnbis plar.pfj ni! .'pAJ1 prr fr.anHrrfj fcrtàni™" ipprn1-—^ Nam fpecie1'1 capere accepta: iniurise, & vltionem eius concupii' re, & vtrumque coniungere, nec lardi Te debuiile,^ vindicari debere, non eft eius impetus,qui fine volu'1' tatenoftra concitatur. Ille fimplex eft: hic comp"' fitus, & plura continens. Intellexit aliquid,indigrf ..tus eft, damnauit, vlcifcitur. ha:c non poffunt fief" ■nifi animus eis, quibus tangebatur, aflenfus eft. Cap. II. Quprfiisjinquis, ha:c quîcftio pertifi{1' Vtfciamus, quid litica. Nam (i ■ unni tré nnhir nifi"y tur, nunquam rationi fuccucabet. Onines enim &P tus, qui non voluntate noftraJìuBf, Se ùueuif • biles funt : vt horror frigida afperfis, ad quosdam^, - «Shisafpernatio, /)adpeioresnuntiosfubrigunturpi"' - &rubor ad improba verba fuffundiiur, fequiturqt^ vertigo prarupta cernentes. Quorum quia nihil1,1 noftra poteftate eft, nulla, quo minus fiant, ratio pe( » fuadet : JjrapftEcqHi.fi fugarnr. Eft enira volunt3fl um animi vitium, non exhis qua: conditione quadff humanaefortiseueniunt. ; ideoque etiam fapienti^' mis aççidiiat... lat.er quse & prynus ille ićlus animi p"' nendus eft, qui nos poft opinionem iniuria: mouet.^" fubit etiam inter ludicra fceax fpećlacula, & lecStiof^' rerum vemftariim. fcpe fJndin ,.vp»11 De Ira, LTb. II. tr^tQf -f^fii^<*nfiT -vidroiinf.kafe i. Qui s 29 non con- ariiarma) & coQfra Sulla; prolcriptionem conci- K -----— , vv ^iVłVii|/LlvntUł puliti» ^^^LQui^ noaTheodoxo, & Achille, & ipfî puera, PueliigJłufo,Ł£u:ifms,.infeftus dìj-Cantus nos nilnquam & concitata modulario inftigat ì.Mgrti- pl|Uo3P.eilIetubaruinfonusmouet mentes, &atrox In^^^LuftiftlSlPaUS ftipplici^um triftis afpeftus. tilri quod arridemus ridsatibj&a .& ,cpjitriftaŁ nos .a rri°erentium, & efferuefeimus ad aliena certami-^ Su® non funt ira, non magis quam triftitia eft, tetjj ^ c°nfpećhjm mimici naufragi i contrahit fron-quam timor, qui Hannibale poft JìiUriìas ocenia circumfidente, le&oris percutit ąni. ^oL.. ' fed omnia ifta motusfuntanimorum moueri | iutuiuiu iUWWWll affC(o.^ni x nec affetìus . fed principia praludentia ìarnt,l Us" enim militaris viri, in media paco J Ptol u ^Jpernatio ] qua feilieet fubtrahitur corpus vt tachisc pU(r vitetur, quodfacere folemus cum latera ex improuifo ti1' l'oto Secchi II "',"5EO ^gYP« Kegi, qui iuadentibus L j lantur, 6.c guftus afpernari dicicur, qua refpuit, & qustt ^cisfimo^n^^1"' exPalluic ; & fi§no pugnai dato, fe-6moimpe- ! paululum genua tremuerunt:& ma-exfiluif3.10^ autsSuam inter acies arietarent, * ^ oratori eloquentiftìmo,dum ad dicen- ^mseo^Egypti Regi, qui iuadentibus Theo. dura L. Annaei Senecae dam componitur, famma riguerunt. Ira non moii£( tantum) fed excurrere debet, £Û:enim ^ quam autem impp rnsiinfi-^iWli-mj.r.ric pty • npqngi' nmÂeii^ûtsâ, udcjdtiau& âLpeiaijgâfiir, 'ftyid llfifciejBte, Putauit fe aliquis Jsfum, voluit vlci^' diffuadente aliqua cauffa, ftatim refedit. Hanc.il^ nonvftCQ. fed-mnrnm animi rąr^pj pai-fin*-»™ jf eft ira, qua: radonem tranfilit, qus fccum rapie Èttf illa prima agitatio animi , quam fpecies iniuris inctf fit.. non magis ira eft, quam ipfa iniuria: fpecies j W i!Ie fequens impetus, qui fpeeiem iniuris non tanti"! accepit, fed approbauit. |ra p'î QgLBûA vltioagffl. ynlnruaiïfi. •îndir.T> -pffiigenm Nunq# dubium eft, quin timor fugam habeat, ira impetu"'; Vide ergo,an putes aliquid fine affenfu mentis aut p*1' poffe, autcaueri. Cap, IV. Ervtfcias, quemadmodum incipiatf^ affe&us, aut cfefcantrautefferantur, eft primus ifl0' tus non voluntarius quafi praparatio affe&us, & q# <1am comunitario. alter cum voîuntate non contini^' ci, tanquam oporteat me vindicari, cum la: fu s firn : ^ «porteathunc poenas dare, cum feelus fecerit. ter motus eft iam impotens , qui non., fi oportet, vlci^1 vult : fedvtique, quirationemeuicit. Primumilhl(', animi ićhim effugereratione non poffumus: ficut ^ illa quidem , quas diximus accidere corponbus^ ne ofeitatio aliena follicitet, ne oculi ad intentation^ fubitam digitorum comprimantur. Ifta non pot£l ratio vincere : confuetudoforîaffe,& affidua obftf vatio exrenuat. Alter ille motus, qui iudicio nafc1' tur, iudicio tollitur. Cat.V. Illud etiamnum qua:rendum eft. Hi^1 vulgo fxuiunt, & fanguine humano gaudent. an if3' feantur, cum eos occidunt a quibus nec acceperufl^ iniuriam,necaccepiffe fe exiftimant: qualis fuit A' pollodorijs, autPhalaris. ftxc non eft ira; feritas & De Ira, Lie. II. 51 ^°n eoim quia aceepit iniuriam, nocet : fed parata eft, Urt* noceat, velieaccipere nec illiverbera lacerati©» ^^sque in vltionem petuntur, fed in voluptatenuQuid §° ? Origo kuius mali ab ira eft : qua: vbi frequen-ejfercitatione & fatietate in obliuionem clementias •t, ^C 0mne fœdus humanum eiecit animo, nouifli-"ln crudelitatem tranfit. Rident itaqae, gaudent-^7^ voliiptate multa perfruuntur, plurimtimquo j :ratorum vultu abfunt, per otium fieui. Hanniba-j^^iuntdixiffeicum foffam fanguine humano ple-^vidiflet : O formofum fpećtaculum ! Quanto c c"t'ius illivifum eflet, fi flumen aliquod lacumque ^PUffet? Quid mirum, fi hoc maxime fpe&aculo ju^r's' innatus fanguini, & ab infante cacdibus ad-l1s?fequetur te fortuna crudelitatis tuas per vigin-r, fecunda, dabitque oeuhstuis gratum vbique circ um* v'debis iftud & circa Trafimenum, Se y ,a Cannas, &nouiflìme circa Carthaginem tuam_.. naperXubdiuo Augufto proconfuLAfiaeT cum vną djp feçiiri pprmcfiffer, incedens inter ca-C(^rfVuItu fuperbo , quafi magnificum quiddanu» '!nciendumque feciffet, Grsce proclamauit : „GL Quid hic rex feciffet? Non fuit ha:ciraf , âiiûfknabile. U . • ■I>* Virtus, inquit, 1) vt honeftis rebus ç 0^lt!a.e^> ita turpibus irata effe debet. Quid fi di. & humilem Se magnani effe debere? a ^.lU ua?c diti», illam extolli vult, & deprimi, quoni-ir rc(^:e fa^um, clara magnificaque eft; çfta:° a^cr»um peccatum , fordida &anguftì pećloris u r,-00^ vn<ìuanì committet virtus,vt vitia,dum com-n VlC ' ,mi.tetUr* ipTam iram caftigandam habet, qux *raf '* rne^°re^'^cPe etiampeior hi;; deli«5tis quibus CUU1" ^4lIderelcEtarique, propriuni Se naturale aemrT'l"" l^sle hsec cohs6tcnt>& dccûe aonnuila wmq non vï'Jet, vìr- îî L. AnnAeI Senec aë __________^ virtîitis eft : irafci non eft ex dignitate eius,non mag'| qtiam mœrere. Atque iracundix triftitia cornes &in hancomnisira vel poftpœnitentiam, velpoft'f pulfam reuoluitur. Et fi fapientis eft, peccatis ira#" magis irafcetur maioribus» &fiepe irafcetur. fequit^ vt non tantum iratus fît fapiens, fed iracundus. At<^ fi nec magnani iram, nec frequentem, in animo fap1' entis locum habere credimus: quid eft, quare non ^ toto hoc affe&u illuni liberemus ? modus inquam^' fe non poteft, fî pro faćto cuiusque irafcendum ^ Nam aut iniauus erit, fi squaliter irafcetur delićtis i'1' «equaiibus : autir3cundiffimus,fit0tiesexcandueri{l quoties iram fcelera meruerint. Et quid indigni^ qt:am fapientis affećium ex aliena pendere nequit^' defînet ille Socrates pofle eundem vultum domum ff ferre, quem domo extulerat. Cap. VII. Atquifi irafci fapiens debet turpit{' faćfcis, &concitaritriftariquecb fcelera, nihil eft * rumnofius fàpiente. omnis illi per iracundiam moef" remque vitatranfibit. Quodenimmomentum eri1' quo non improbanda videat? quoties procefTerit ino , per fceleratos illi, auarosque , & prodigos, & i^ pudenteSj &ob ifta felices,incedendum erit: nusqua1'' oculi eius flećtentur, vt non quod indignentur, inrf niant. Deficiet, fîtoties a fé iram , quoties cauff^ pofcet, exegerit. Hxc tot millia ad forum prima W eeproperantia, quam turpes lites, quanto turpio^j aduocatos habent? Alius iudicia patris accufat, qu:emererifatiusfuit : alius cum matre confiftit:1 alius delator venit eius criminis, cuius manifeftior tl useft. &iudex damnaturus qua: feciteligitur : & e. j tidiciA Patrii accufat. ] i. e. fupremam patris voluti^ Sem & decretarne reftamentum. Ltpf. 2. Confiftit. ] Forenfe verbum , & dicunt confiftere ach'^ fos aliquem vel cum altquo eum , qui congreditur iudicia «Kpcritur, sfa ip& te, ««ia fubaut. Uff. t o" DE IRA , LiB. TI. ona pro maia caufta, bona patroni voce cnrrupt-a jjs^d lìngula perfequor? cumvideris forum multitude refertum, &Septa 3) concurfu omnis frequenti» ena, & illum Circum > in quo maximam fui partem ^>pu usoftendit: hoc (cito,ìftic tantundem eflevitio-vid1' 1uantum ^0lIńnum. Inter iftos quos togatos es, nulla pax eft : alter in alterius exxtium leui compaio ducitur. ^ ^ ni'^ ex alterius damno quxftus re ' ^e'icem oderunt, infelicem contemnunt : matoły 8rauantur, minori graues funt: diuerfîs ftimu-Cupiditatibus : omnia perdita ob leuem volupta-pr*damque cupiunt. Non alia quam in ludo g!a- aut_« n lfrU^ere \eSem- indique . velut figno dato , ad erasque mifeendum coorti funt. Nonhajpes ab hojpite tutus t ^J^*/ocer a genero, fratrum quoque gratta rara eft. " ------ - .......... f 'ocus amplus & vacuus in Campo Martio, vbi fuf* %n rCrri ^°'e'3ant ' ex«a Comitiale v»io tejnpus vngi & 11 c°nueniebat. Uff. C à mmi' Ił L. Annaei Senecae Imminct exstio tir coniugi/ , illa mariti. Lurida terribiles mifcent aconita nouerc/f. Filiti* ante diem patrios inquirit in annoi. Et quota pars ifta fc«lerum eft ? non defcripfit caftra-> ex vna parte contraria, parentum liberorumque fa' cratnenta diuerfa, fubieÀam patri* ciuis manu flani' mam, & agmiua infeftorum equitum ad conquirenda* profcriptorum latebras circumuolitantia, & violato* fontes venenis, & peftilentiam manufa&am i), & pr*dućtam obfeffis parentibus foffam, plenos carce' res, & incendia totas vrbes concremantia, domin»" tionesque funeftas, & regnorum publicorumque exi' v tiorum clandeftina confilia : & pro gloria habita, qu* » quamdiu opprimi poffunt, fcelera funt : raptus ac ftu' pra » & ne os quidem libidini exceptum. Cap. IX. Addenunc publica periuriagentiuaw & rupta fœdera, Sc in prœdam validions quicquid no*1 refiftebat, abdu&um 5 circumfcriptiones, furta, frai^ des, infitiationes, quibus trina non fufficiunt fora, i) Si tantum irafci vis fapientem, quantum fcelerum in" dignitas exigit: non irafcendum illi, fed infaniendui^ eft. Illud potius cogitabis, non effe irafcendunv* crroribus. quid enim fi quis irafcatur intenebris p*' rum veftigia certa ponentibus ? quid fi quis furdis,iifl' peria non exatidientibus? quid fi pueris, quodnegfc' «Sto difpećhi officiorum , adlufus&ineptos «qualiufl1 iocos fpećlent ? quid fi illis irafci velis, qui aegrotanf fenefcunt, fatigantur? Inter cetera mortalitatis if commoda, & hxc eft caligo mentium: nec tantum-' neceflkas errandi, fed errorum amor. Ne fingul'* irafcaris, vniuerfis ignofcendum : generi humanov*' eia tribuenda eft. Si irafeeris iuuenibus fenibu*' t. M*nu fattam ] h. e. fraude » venenis, aut maleficiis af celFitam. _ _ ( ì. Trina nt» fufficiuntf»ra ] nam tribus foris eo tempo11 hjs dicebatur, foro Romàno, C«f«is &Augufti. qa<' De Ira , LlB. IL quod peCCant : irafeere infantibus, qur>d pec-,fHri funt, Num quis irafeitur pueris, quorum actas °ndum nouit rerum difcrimina ? maior eft excufatió ^^uftior, hominem elfe, quam puerum Hac consone nati fumus, ammalia obnoxia non paucionbus quam corporis morbis : non quidem obtufa_« c tarda, fed acuminenoftro male vtentia, alter al-ri vitiorum exempla. Quisque fequitur priores, t'a'e iter ingrefTos. quidni habeant excufationem_«, ^publica via errauerint? . a p. X. In fingulos feueritas imperatoris diftrin-'^r ; at neceflaria venia eft. vbi totus deferuit i ) exer- jJUs" Quid tollit iram fàpientis ? turba peccantium. ^ ^lligit; quam&iniquum fit & periculofum, irafci ^ lieo vitto, Heraclitus quoties prodierat, 5c tan^ Vìd circa viuentium , imo male pereuntium-» \. Crar . flpklf *"»-i 1 r<łral\ C» erat, flebat, miferebatur omnium qui fibilaeti fe-Cjj[Scl»e occurrebant, miti animo, fed riimis imbe-0; a, -J~-i J------ Democritutrui Co 0 : & ipfe inter deplorandos erat. Detr ad tta * a*unt ' °unquam fine rifu in publico fuiflo. re^°nihililli videbatur ferium eorum, qu* ferio ge-Vbiifticiraelocuseft?autridendaom ia, q enda funt. Non irafeetur fapiens peccantibus. jj>~re • quia feitneminem nafei fapientem , fed fieri, dit'^aUC^mos omn*su0 fapientes euadere: quia con-tem°nern ^uman3E vit2perfpećlam habet: nemo au-lit nnatUr*f non in filueftribus dumis poma pendere? quid fi pler^t?Ur ^Pineta fentesque non vtili aliqua fruge comf1 ri'r? ne^° irafcitur» yitium natura defendit-». ftiasY; ^taSue fapiens & aequus erroribus , non ho-dit' ^ COrrcPtorpeccantium, hoc quotidie proce--r? occurrent vino dediti, multi v^1 100 * ^"lti ingrati, multi auari multi furiis ^ exercitus, qui ducem prodit aut male C t ambì- L. Annaei Sen e cab ambitionis agitati. Omnia ifta tam propitius afpiciefc quam xgros fuos medicus. Numquid ille cuius naui' giummultam, vndique laxatis compagibus, aquafl1 trahit, nautis ipfique nauigio irafcitur ? occurrit po' titis, & aliam excludit vndam, aliam egerit, manifeft* foramina prxcludit, latentibus & ex occulto fentinatf1 «îueentibus labore continuo refiftit: nec ideo intef mittit, quia quantum exhauftum eft , fubnafcituf' Lento adiutorio opus eft, contra mala continua & fcc cunda, non vt definant, fed ne vincant. C a p. XI. Vtilis eft, inquit, ira : quia contemptufl1 effugit, quiamalos terret. Primum, ira fiquantutf1 jninatur | valet ; obhocipfumquod terribìlis eft, # inuifa eft. Periculofius eft autem timerl, quam de fpici. Si vero fine viribus eft, magisexpofita cofl' temptui eft, & derifum non effugit. quid enim eft ira' cundia in fuperuacuum tumultuante frigidius? Deind' non ideo quxdam, quia terribiliora, potiora flint-/ nec hoc fapientis dici velim , quod fera; quoque telutf «ft, timeri. Quid ? non timetur febris, podagra; hulcusmalum ? numquid ideo quicquam in iftisbofl' eft? an contra, omnia defpe&a, & foeda, &turpiat ipfo quo timentur, funt? Ira per fe deformis eft, # minime metuenda : at timetur a pluribus, ficut defof inisperfonaab infantibus. Quid, quod femper iiV au&ores redundat timor, nec quisquam metuitur,ip^ fecurus? Occurrat hoc loco tibi Laberianus ille vef fus, qui medio ciuili bello in theatro di&us, totunV in fe populum non aliter conuertit, quam fi miffa effe* Vox publici affe&us : NeceJJe eft multos timeat, que m multi timent. Ita natura conftituit, vt quod alieno metu magnum»* eft, a fiio non vacet. Leoni quam pauida funt ad le viflìmos ftrepitus peftora : acerrimas feras vmbra,vorf> &odor infolitus exagitat. quicquid terret, & trépidât' Non eft ergo quare concupifcat quisquam fapiens > timori. Caf» De Ira , Lru. II. 57 Ap. XII, Nec ideo iram magnum quisquam.» CQtet' ^uia formidini eft: quoniam quxdam etiamu* nteniptiflìma timentur: venena, 6c offa mortifera 9 ntorfus. Nec eft mirum, cum maximos ferarum^ ^.eges linea pennis diftin&a /)contineat, &ininfi-! e^e<^u formido. Vanis enim fataVe-r0rÌ ^Unt' ^urr*cu^ motus, rotarumque ver-3 aGies, leones redigit in caueam : elephantes por-v^^^erret. Sic itaque ira metuitur, quomodo il f fa a.k 'n^ant'^us > a rubens pinna, non ipfo quicquam habet firmum aut forte, fed vanos ani-le 'mouet. Nequitia, inquit, de rerum natura tol-ge(i.a eft > fi velis iram tollere : neutrum autem poteft tję ' Primum, poteft aliquis non algere, qvamuis itiet^Urn natura hiems fit : &nonxftuare, quamuis ptr- es «ftiui fint. aut loci beneficio aduerfus intem-vtrile* anni tutus eft, aut patientia corporis fenfum priuUsSue peruincit. Deinde verte iftud. neceffe eft Opatem ex animo tollas, quam iracundiam re-Jlec S: ^uoniam cum virtutibus vitia non coèunt-». efle Iìla^s quisquam eodem tempore & iratus poteft *nqu' V^r s » Suam xBer & fonus. Non poteft, tnra 't} _0rnnis ex animo ira tolli : nec hoc hominis na-quodPatÌtUr* -^tcìue n'kil ram difficile & arduum, Perdu*100 fumana mensvincat, & in familiaritatem jur^ta^ìdua meditano: nullique funt tam ferióc QlIOcjIS a^e&us » vt non difciplina perdomentur. daru CUllcìUefibi imperauitanimus, obtinuit. Qui-cjam ne.y.nclUamriderent, confecuti funt: vino qui-. c°rporib enere' ^u'^am omni humore interdixere »-----s> Alius contentus breui fomno, vigiliam peli ant , &Tn]' funiculi extenll quos lineas ap- terrendas vt in'r '"textae variaruni auium pinnx ad feras °PpianusHalieutetiaCMgere^tUr' in veteruni vfu fuera* vid* te vocabinir n,,;l J' .XNeme'ìanus, ahi. Id totum formido a li»n U, »" 47 JSCamdabat- Confi ecEpi£let.3p.Ar- C 3 inHe 3& L. AnnAei SenecAe ^ ___________ ïndefatigabilem extcndit : didicerunt tenuisfimis $ aduçrfis funibus currere, & ingentia, vixque hum3' nis toleranda viribus onera portare, &in immenfa^ altitudinemmergi, acfine vlla refpirandi viceperpe11 maria. Cap. XIII. Mille funt alia, in quibus pertinaci' impedimentum omne tranfcendit, oftenditque nib1' effe difficile, cuius fibi ipfa mens patientiam indicer^' Iftis quos paullo ante retuli, aut nulla tam pertinaci ftudii, aut non digna merces fuit. Quid enim magfl1' ficum confequitur ille, qui meditatuseft perintenf0? funes ire ? qui farcini ingenti ceruices fupponere ? fomno non fubmittere oculos ? qui penetrare in imu^ mare? &tamenad finem operis, non magno au#"' ramento, labor peruenit; Nos non aduocabimus pf tientiam , quos tantum premium exfpe&at, felicis afl}' mi immota tranquillitas ? Quantum eft efFugere ma*1 mum malum iram , & cum iila rabiem, fxuitiam, cri1 delitatem, furorem, & alios comités eius affe&uS' Non eft quod patrocinium nobis quasramus, & excufr tamlicentiam, dicentes, autvtileid effe, aut ineV1' tabile cui enim tandem vitio aduocatus defuit ? n"1' eft quod dicas, excidi non poffe. fanabilibus xgrotK mus malis : ipfaque nos in rećhim genitos natura,1 emendari velitnus , iuuat. Nec, rtquibusdam^1 âum eft , arduum in virtutes & afperum iter etf' plano adeuntur. Non vana: vobis au&or rei ven^' facilis eft ad beatam vitam via: inite modo bonis aufp1' ciis, ipfisquediisbeneiuuantibus. Multo difficili11 eft, facere iftaquaefacitis. quid enim quiete otiofi11' animi, quid ira laboriolìus ? quid clementia remifiì^1 quid crudelitatenegotiofius? Vacat pudicitia, libi^" occupatiflìma eft. omnium denique virtutum tute' facilior eft : vitia magno coluntur. Debet ira refli^ veri? hoc ex parte fatentur etiam , qui dicunt effe n*1 nuendam. Tota dimittatur : nihil pfofutura eft. de ira, lie. ii. 39 'Ha facilius re&iusque fcelera tollentur : mali puniea» tUr) & traducenturinmelius. Cap. XIV. Omnia, qua: debetfapiens. fine vllitss ^ala» rei minifterio efficiet : nihilque admifeebit, cuius ^odum follicitus obferuet. Nunquam itaque iracun-admittenda eft : aliquando fimuianda , fi fegnes 3lldientium animi concitandi funt. ficut tarde confur-^.?r»tes ad curfum equos ftimulis, facibusque (ubdi-i) excitamus. Aliquando incutiendus eft his *etus) apUCl quos ratio non proficit. Irafci quidem magis vtile eft, quam meerere, qtiam metuerc» Qfidergo? nonincidnntcauffx, qua iram laceffant? ^tunc* maxime itti opponendasmanus funt: nec eft ^j^cile, vincere animum : cum athleta: quoque in_j V^'flìma fui parte 2 ) occupati, tamen ićhis doloresque ^antur, vt vires caedentis exhauriant ; nec cutn ira adet, feriunt, fedeum occafio. Pyrrhum inaxi-preceptorem certaminis gymnici, folitum aiunt 's quos exercebat, pracipere , ne irafeerentur. Ira perturbât artem : & qua noceat tantum, non qua 5aue*t ! afpicit. s aspe itaque ratio patientiam fuadet, )ra vindiétam : & qui primis defungi malis potuimus , ln maiora deuoluimur. Quosdam vnius verbi contumelia, non equo animo lata, in exilium proiecit: & qui leuem iniuriam filentio ferrenoluerant, grauis-fimis malis obruti funt, indignatique aliquid ex ple-^•ffima libertate deminui , feruile in fefe attraxerunt iugum. Cap. XV. Vtfeias, inquit, iramhabere Infege-tierofi aliquid, libéras videbis gentes qua: iracundiflì-ma funt: vt Germanos & Scythas. Quod euenit, quia fortiora folidaque natura ingenia, antequam_» Vacibusque fubdttù "] nimirutn equi nonnulli accenfis facies ad curfum prouocabantur, vt habet Solin. c. 45> legunt taceri nonnulli profa fed ira-cione enC a^entes' aPud iudices it2quf , & in conila C' ^ yt>icunque alieni animi adnoftrum arbitri-Inife^endi ^unt' mo^° iram, modo metum, modo ^ ^ ricordiam, vt aliis incutiamus , ipfi fimulabimus : i^.'dquodveri affe&us non effecifient, effecit_> Sl»i irtlQ a^ec^uum* ^anguidus, inquit, animus eft , ■^ee \ Caret" Verumeft, fi nihil habet ira valentius. C°rc! atr°nemoForrete^e» nec prasdamj necmiferi-Êrn' ^ec crudelem. illius nimis mollis animus, res ^nim'sdurus eft. Temperatusfitfap ens : & ad C^rtlUs a£er>das non iram, fed vim adh beat. traftAr*' QiL0n'am <3uac 'ra quaeruntur, teir, auim"s. accedamus ad remedia eius. Duo au~ ira pe VtoPinor^unt: ne incidamus in iram , &nein va]Ł.t^Cj"-ernUS" Vt 'n corPorum cura, alia de tuenda alite"*-me' a'ia °e pra:cepta funt: ita_» Vinca )rarndebemus repellere, aliter compefcere, vt pr4c- Quidam ad vniuerfam vitam pertinentia tertip^leijtUr.: Ca 'n educati°nem, & in fequentia_* plur'°ra ^entur* Educatio maximam diligenriam, Pr0^uturamdefiderat. facile eft enim, *Ur vi°S 3 animos componere : difficulter recidun-irr 'J"* no^'^cum creuerunt. Opportuniflìma rnerit C(~n *am ^eru'^i animi natura eft. namcumele-^ftat* lnt^Uatuorł ignis, aqua, aer,& terra: po-d* ^llnt ' f»gid* > feruida , arida, atque 1 a* Etlocorum itaque, &animalium,&cor-G 5 porum» 4i L. AnnAeI Senecae porum, & morum varietates, mixtura elementorti^ facir, & proinde in aliquos magis incumbunt ingen>3' prout alicuius elementi maioi* vis abundauit. Ind^ quasdam humïdas vocamus , aridasque regiones -, calidas, & frigidas. Eadem animalium & hominu^ difcrimina funt. C ar. XIX. Refert quantumquisquehumidi^ fé calidique contineat. cuius in ilio elementi port1" prauialebit, inde mores erunt. Iracundos feruidi ilurafaciet: eft etiima&uofus & pertinax ignis. V*1' gidimifturatimidos facit: pigrum eft enim contr»' iSumque frigus. Volunt itaque quidam rx noftris'' éramin pe&ore moueri, efferuefcente circa cor Ùa' guine. Caufla cur hic potiffimilm aflïgnetur ira: locUs> non alia eft, qnam quod in toto corpore calidiffimu1" pećhis eft. Quibus humidi plus ineft, eorum pau!3' tini crefcit ira : quia non eft paratus iilis calor, fed m0' tu acquiritur. Itaque puerorum feminarumque ^ acres magi?» quam graues funt, leuioresque dum i'1' cipiunt : lîccis xtatibus vehemens robuftaque ira eft' fed line incremento, non multum ubi adiiciens. qu1' inclinatum calorem frigus infequitur. Senes di$' ciles & queruli funt, vt aegri & conuałefcentes, & qu"' rum aut laffitudinjB, aut detrazione fanguinis exhat1' ftus eft calor. In eadem caufTa funt liti fameque r3' bidi, & quibus exfangue corpus eft, malignequea'1' tur & deficit. V-inum incenditiram : quia caloreflJ-' auget pro cuiusque natura. Cap. XX. Quidam ebrii efferuefcunt, quidan^ fìcci. Neque vlla al:a cauffa eft, cur iracundiffimi fiif flaui rubentesque : quibus talis natura color eft, qual1* fieri ceteris inter iram folet. mobilis enim illis agit3' tusque fanguis eft» Sed quemadmodum natura qu£>5' darn procliues in iram facit: ita multa: incidunt cau(#j l. Ek w>J;rh 3 i, e. Stoicis. qtf# De Ir a, LIb. II. 45 idem poffint quod natura. Alios morbus aut in-^iria corporum in hoc perduxit, alios labor, & con-tlnuaPeruigilia> nodtesque folicitae, & defideria, a-Moresque; &quicquidaliudautcorpori nocuit aut.» 'nirno, zgram mentem in querelas parat. Sed iffca—• Attinia initia caufisque funt, plurimumque poteft collaudo , quai, fìgrauiseft> alitvitium. Naturam_» ^idem mutare, difficile eft: nec licet femel mixta_j ^centium elementa conuertere. Sed in hoc nodo *5r°f"uit, vt calentibus ingeniis fubtrahas vinum, quod P"eris Plato negandum putat, & ignem vetatigne in-^lfari. Nec cibis quidem implendi funt. diftenden-.Ur enim corpora, & animi cum corpore tumefcent-». 'a°Qr illos citra laflitudinem exerceat: vt minuatur, ^°n vt confumatur calor, nimiusque illeferuor de-Lufus quoque ppoderunt. modica enim vo-uPtas laxat animos, & temperat. Humidioribus, .1Ccioribus & frigidis non eft ab ira periculum : fed ma-°r^ vitia metuenda funt, pauor , difficultas, Se defj>c-3t'°> ficfufpiciones. . ^Ap. XXI. Mollienda itaque, fouendaque talia łt!8enia, Sc in laetitiam euocanda funt. Et quia aliis ^tra iram , aliis contra triftitiam remediis vtendum e'^' nec diflìmilibus tantum ifta, fed contrariis cu-^dafunt, femper ei occurremus, quod increuerit. . l,riinum, inquam , proderit pueros ftatim falubriter Difficile autem regimen eft: quia dare de* . etTlus operam, ne aut iram in illis nutriamus , aut-» ^dolem retundamus. Diligenti obferuatione res in-,'8et, Vtrumque enim & quod extollendum>& quod ePrimendum eft,fimilibus alitur. facile autem etiatn. pendentem fimilia decipiunt. Crefcit licentia fpi-^Usj feruitute comminuitur, affurgit > fi. laudatur > . fpem fuibonam adducitur:fed eadem ifta infoienti Se iracundiam générant. Sic itaque inter vtrum-regendus eft} vtraodo fr*nisvtamur> modo fti- mulis ï 44 L. Annasi Ssnecab mulis : nihil humile, nihil feruile patiatur. Nunquafl* illi neceffe fit rogare fuppliciter: nec profit rogaffo potius cauflse fus, & prioribus fatfcis, & bonis in fr' turum promisfis / ) donetur, In certaminibus aequ*' lium nec vinci illum patiamur , nec irafci. demus opc' ram, vtfamiliarisfithis, cumquibus contendere fa' let : vt in certamine affuefcat non nocere velie, fc® vincere. Quoties fuperauerit, & dignum aliqui<* laude fecerit, attolli, non geftire patiamur. gaudiufl1 enim exultatio, exultationem tumor, & nimia aefi1' matio fui fequitur. Dabimus aliquod Iaxamenturflj in defidiam vero otiumque non refoluemus , & proci»' a contaćlu deliciarum retinebimus. Nihil enim ma' gis facit iracundos , quam educatio mollis & blanda ideo vnicis quo plus indulgetur, pupillisque quo plu5 licet, corruptior animus eft. Non refiftet offenfis> cui nihil vnquam negatumeft, cui lacrimas folicita^ femper rnaterabfterfit, cui de pedagogo fatisfa&utf1 eft. Non vides, vt maiorem quamque fortunam ma' ioriracomitetur? In diuitibus nobilibusque& m-ig1' ftratibus prxcipue apparet, cum quicquid leue & inafl' in animo erat, fecunda fe aura fuftulit. Félicitas ira' cundiam nutrit, vbi aures fuperbas aflentatorum turb* circumftetit. Tibi enim refpondeat j i) Non pro fa' ftigiote tuometiris: ipfeteproiicis. & alia, quibU® vix fanae, & ab initio bene fundata? mentes, reftiterinf' Longe itaque ab aiïentatione pueritia remouenda e#' audiatverum, & timeat interim , vcreatur fempef) maioribus affurgat. nihil per iracundiam exoreU' Quod flenti negatum fuerat, quieto efferatur. & di' vitias parentum in confpeâu habeat, non in vfu, ci' probrentur illi perperam fa&a. _ ^ ì. Bon 'u in futurumpr$mù/ìs ] a puero fcilicet de emenda' tione fa&is. 3. Tibi entm rtfytndett ] imitatur hi s Se fequentibus afłeP tantçs pawfrtorum voceï, ca«" De Ira, Lib. II. 45 Cap. XXII. Pertinebit ad rem, praceptores pxda-^ 8°sque pueris placidos dari. Proximis applicatur ^nequod tenerum eft, &ineoruinfimilitudinem_j * nut"cum & psedagogorum retulere mox in c °Iefcentiam mores. Apud Platonem educatus puer, ^ ^ ad parentes relatus,vociferantem videret patremj ^ u'^quam, inquit, hoc apud Platonem vidi. Non_i ^ «o quin citius patrem imitatus fit,quam Platonem. fien^s ante omnia vićhis,& non pretiofa veftis:'& fili- cu"tus cum aequalibus. Non irafcetur aliquem 5 *£°mparari, quem ab initio multis parem feceris, j h«c ad liberos noftros pertinent. Innobis fiqlii-- ^ fors nafcendi & educatio nec vitii locum, / ) nec t pra:cepti habet: fequentia ordinanda funt. Coniti Pr*mas itaque cauffas pugnare debemus. cauffa j Clindis, opinio iniurias eft j cui non facile creden-^e j apertis quidem manifeftisque ftatim acce-^iim. Quaedam enim falfa, veri fpeciem ferunt. femper tempus : veritatem dies aperit. Ne Vj^aures criminantibus faciles, hoc humanas natura; ^fufpećhim, notumquenobisfit, quodquaein-audimus, libentercredimus: &antequamiudice-irafcimur. ta AP* Quid, quod non criminationibus fu tUni> ^dfufpicionibusimpelliinur, &exvultu ri-alieno peiora interpretati, innocentibus irafci-fupr - 'taque agenda eft contra fe cauffa abfentis, & in Je»fo ira retinenda. Poteft enim pœna dilata exigi, j* poteft exa&a reuocari. Notus eft ille tyrannicida, tor lrnPerfe<^° opere comprehenfus, & ab Hippia_j tyr JS'. c°nfcios indicaret, circumftantes amicos n"1 nom'nauit ' «H>» quam maxime caram falu-^ eiqs fciebat. Et cum ille lìngulos, vt nominati v't" he"'»] non enim in noflra poteflate eft, in ^ atione noftra feais admifli», vtpote faft», qus infca» «neqmunt, muta». erant, 4« ł. ànnaei senecae de ira, lib. il 4? erant, occidi iusfiflet^nterrogauit : Ecquis fuperelf^' Tu, inquit, folus: neminem eniin alium, cui cari'5 effes, reliqui. Effecit ira , vt tyrannus ryrannici^ manus commodaret,& praefidia fua gladio fuo ca*d«rCf' Quanto animofius Alexander?qui cumlegiflec ep.ft"' lammatris, qua admonebatur, vt a veneno Philipp1 medici caueret, accepram potionem non deterril^ bibit. Plus fibi de amico fuo credidit. dignusfuitql), innocentem haberet ; dignus qui faceret. / ) Hoc e° magis in Alexandro laudo, quia nemo tam obnoxi'^ iras fu-.t quo rarior autem moderatio in regibus, h06t laudanda magis eft Fecit hoc & C, Casfar, ille q11' vi&oria ciuili clementisfime vfus eft. cum fcrinia &*>' prehendiflet epiftolarum ad Pompeium miffarum $ iis, qui videbantur aut in diuerfis, aut in neutris fui$ partibus, combuflìt : quamuis moderate foleret irafr1' maluittamen non poffe. Gratiflìmtimputauitgen'1® venia:, nefcire quid quisque peccaffet. Plurimufl^ mali credulitasfacit. fsepe neaudiendum tjuidem eft' quoniam in quibusdam rebus fatius eft decipi, quatti diffiderà. Cap. XXIV. To'lenda ex animo fufpicio& coi*' iećtura, fallaciflìma irritamenta. Ille me paruìi^ humane falutauit, ilieofculo meo non adhaefit, ill^ inchoatum fermonem citoabrupit, ille ad coenai^ non vocauit, illius vultus auerfior vifus eft. Non àc crit fufpicioniargumeatatio : fimpliciiate opus eft benigna rerum xftimatione. Nihil nifi quod in ocu'" incurret , manifeftumque erit, credamus : & quoti* fufpicio noftra vanaapparuerit, obiurgemus cred»!1' tatem. PLec enim caftigatio confuecudinem non facile credenti. , Cap. XXV, Inde & illud fequirur, vt minio1!, fordidisque rebus non exacerbemur. Parum agilis '■ £& factrer j| fc. innocencem» recuperata nurnrum v letudiiw. j^er> auttepidioraquapotui, autturbatustorus,aufi ,3^ negligentius pofita. Ad ifta concitari, infania - ' *ger&infelicisvaletudinisefì,quemleuisaura_* 'Jtraxit : /) afFe&i oculi, quos candida veftis ob- t r°at : diffolutus deliciis, cuius latus alieno laboro ç ^oluit. Mindyridem aiunt fuifle ex Sybaritarum ltate : qui cum vidiflet fodientem, & altius raftrum j^^antem, laffum fe fieri queftus, vetuit illuni opus j^nfpećfcu fuo facere. idem fxpius queftus eft,quod ^ lls rofac duplicatis incubuiffet. Vbi animum lìmul tUrC°rpus voluptates corrupere , nihil tolerabile vide-non quia dura , fed quia molles patimur. - 11:1 eftcurtuflì«alicuius, aut fternutamentum, aut aut ok Ca parum curiofe fugata, nos in rabiem agat ej^Çrlatus canis, aut clauis negligentis ferui manibus jn Feret ifte aequo animo ciuile conuicium , & tr^a 'n conc'one curiaue maledica , cuius aiires ^ fubfellii ftridor offendit?Perpetietur hic famem, U* lv*expedìtionisfium, qui puero male diluenti etîî> irafcitur? Al>- XXVI. Nulla itaqueres magis iracundiatn tr A ^Uam hixuria intemperans & impatiens : duro andus animus eft : vt iâum nonfentiat, nifi gra-" \rafcimur aut hisaquibus necaccipere iniuri-fcrin KUlmUsł aut a Su^us accipere potuimus. Ex jjjì n. Us.^u*dam fine fenfu funt : vt librum , quem-» ^endoffl US *itter's fcr^Ptum fepe proiecimus , Se ^:^nr°,Um *acerauimus: vt veftimenta, qua; quia_. p ice ant, fcidimus, His irafei quam ftultum eft : h ^ f10 ainnecmeruerunt, necfentiunt? Sed ° en Unt V^e^cet ) qui fecerunt. Primum t ^ Pe antequam hoc apua nos diftinguamus, irafeimur : e fortaue ipfi quoque artifices excufationes iuftas «^ent* Ahus non potuit melius facerc , quam_» 1 roeni^ra cius, vt in frigore fieri folet, ad- fecit; 4« L. Annasi Senso ae fecit: necadtuam contumeliam parum didicit. alit»5 non in hoc, vt teoffenderet, fecit. Ad vltimum-'' quid eft dementius quam bilem in homines colle&atf'' in res effundere ? Atqui vt hisirafci dementis eft, q^ anima carent, fic mutis animalibus : quia nulla eft iuria, nifiaconfilioprofećta. Nocere itaque nob1* poflunt, vtferrum, aut lapis: iniuriam quidem $ cere non poflunt. Atqui contemni fe quidamputafl{' vbi equi iidem obfequentes alteri cquiti, alteri conf' maces funt: tanquam iudicio, non confuetudine > ^ arte tramandi, quacdam quibusdam fubie&icra fint' Cap. XXVII. Atqui vt his irafci ftultum eft, $ pueris, & non multum a puerorum prudentia dift3 &iudic^ 1. Pro tnntctntia habsnt &c. } i, e. loco innocenti^ eis ^ jniprudentiu , vel imprudentia eos reddit innocentes. 2. Non tntm nos caujj* munii* funi m j h. e. non propter vel noftrûm caufa mundus hyemem atque sftatem per V'c ìhdu'.lt, **______pp- Ira, Ltb. lì. 49 I**»* caftigatio ficaccipienda eft, quomodo fcal-0L. '^ > S ) & abftinentia , & alia qua; profutura tor-QU:?r' J^us pœna ? fuccurrat, non tantum Vita pat,amur» fedq«id fecerimus: in confilium do L n&ftra mittamur. Si veruni ipfi dicere nobis ve-luj10105 ' piuriSktCm noftram xftimabimus. Si vo-tiokUSrEqUÌ omnium rerum iudices effe, hoc primutn j 's fuadeamus; nerninem noftram effe fine culpa,,. c enim maxima indignano oritur. Nihil oeccaui, »W • 'mo nihil fateris- Ifidignamur alìqua ad-%0 nCaut coercitlone nos caftigatos : cum ilio Too temP°repeccemus, quoadiicimus malefa&isar-Profitlarn & contumaciam. Quis eft ifte , qui fo ^cturomnibus legibus innocentem? Vthocita_* ïfr??q.«am angufta innocentia eft, ad legem bonum* regu}^ q"3"10 Ìatius officiorum patet, quam iuris if ' C3U3m h™113 Pietas> humanitas, liberalitas, fcuIas'r«ntfi>deS exigunt ' SUJEOmnia extra publicas ta- XXTnL ^ecì neadilìamquidsrn aréHftì. Alia fe ?0cen^ formulam /) praftarenospoffumus. ^aturnu'm.us > alia cogitauimus: alia optauimus, aliis ^llcce(Pit' 1RSQi^usdanïinnocentes fumus, quia non tibus, ce j ?°C c°gitantes ' ^quiores fimus delinquen-®iur, ^tCi^u'Us'°^iurgantibus : vtique nobis ne irafea™ ^0n enirn n0n ' ^ n°Ł>is quoque ? ^ minime diis, 3llicquidinr °rum raortalitatré patimur, ^currunt ^>^lrnod' ^ccidit. At morbi doloresquo putrefortitis n*"6 aIÌ4Ua fuSiendum domicilimi pn0r f . lCetur aliquis male de te locutus. cogita .—___ ns> cogita de quam multis ioquaris. Co- j. scnipt\ihrn "i /• 7~------ 1 — 4. Itgein LT j% C3.rni a incdÌL"° adhibitum. exprs»cipit, & ob o!" rl-' ■ ''' ea taiuum obferuare quae '• ^iriìufìman msvocań<ł^S. Su!*m, qus minime ^ *'ipfom lcgllm rc" D gite- 5° L. Annaei Senecae gitemus, inquam, alios non facere iniuriam, fed r«' ponere: alios pronos / ) facere, alios coa&os facere> alios ignorantes : etiam eos qui volentes fcientesquC faciunt,ex ininria noftra non ipfam iniuriam petere. fj Aut dulcedine vrbanitatis ^ ) prolapfus eft , aut fecl£ aliquid, non vt nobis obelfet, fed quia confequi ipfe-' nonpoterat, ni/i nos repuliffet. Saspe adulatio, dut" blanditur, offendit. Quisquis ad fe retulerit, qu<>' tiens ipfe in fufpicionem falfam inciderit, quam m;i*' tis officiis fuis fortuna fpecieminiuria* induerit, quai" multos poft odium amare cœperit, poterit non flati"1 irafci: vtique fifibi tacitus ad lìngula quibus offend1' tur, dixerit : Haec & ipfe commifi. Sed vbi tam aequuf iudicem inuenies? Is qui nulliusnonvxorem conci1' pifcit, & fatis iuftamcaufTam putat amandi, qu^, aliena eft, idemvxoremfuam afpicinon vult: & acerrinms exa&or, eft perfidus : & mendacia perfeqt'1' tur, ipfe periurus : & litem (ibi inferri acerrime O' lumniator patitur. Pudicitìam feruulorum fuorufl^ attenta ri non vult, qui non pepercit fua>. Aliena tiainoculishabemus : a tergo noftra funt. Inde e';' quod tempeftiua 4) tilii conuiuia pater deteriori1" caftigat. Nihil aliénas luxuria» ignofcit, qui nihil fr* uegauit : & homicida: tyrannus irafcitur : & punit fuft* facrilegus. Magna pars hominum eft, qux non pcC catis irafcitur , fed peccantibus. Faciet nos modef^ tiores refpe&us noftri, fi confuluerimus nos: /. Prsnos ] h. e. ipfa natura ac indole ad talia procliues. 2. Ex initiri* nojìra n»n tpfam wiurtam ~) hoc eft peterc e"1 lumentum ex iniutia, atque adeo illud intendere,non hanc- ^ 3. Dui cedine vrl/*nitatu ] difficile namcjue & pulcre vt vnmtrfaràiliamv1"1'"'- " **%'?" ' "" tus prim tentaueris tollere graues habet impe- ç. a °? * tQt3 vincetur, dum partibus carpitur. nuntia^ Ex his qua: nosoffendunt, alia re- n ntUr nobis, alia ipfì audimus aut videmus. His ertle .rrata funt, non debemus cito credere, mu'tì aliUsntI"n^,r,.ftdeCÌPlant' muIri»Suia decepti funt. Vt v- iCnrninatlone gratiam captat, àfingitmiuriam^, qui' e.at.Ur^0^u'^*efa<^am- eft aliquis malignus, & ^ ^-citias cohérentes diducere velit: eft fufpicax, fpe„Ul) Pe S005 coUifir. De paruulafumma iudica-ìiira V rCS finC tefte n°n Pr°karetur 5 teftis,(ìne iure-Uern non va^eret» vtrique parti dares aduocatio-Verjtł ' ^ ^ares tempus, nec femel audires magis enim con/5 e^ucet ' *5"° f£EPius ad manum venit. Amicuiu teqy ernPas de prxfentibus, 2 ) antequam audias, an-fUu ani 'nterroges ? illi, antequam aut accufatoremj ^p^liceat, autcrimen, irafceris? Tam verum, tec}eCÌU!.dVtrin(ìuediceretur audifti. Hicipfequiad çfy definet dicere , fi probare debuerit Non^ AlC^-S-d me protrahas ego p: odudèus negabo. °ihil vnquam tibi dicam Eodem tempore Se dice^' & Ìpfe fe ccrtamini & P"gnx fubrrahir. Qui efti irCtlbi nifi c,am non vuIt > P«ne non dicit. Qmd ^lc)uius, quam fecreto credere, palam irafci ? P Quorundam ipfiteftes fumus: m his «a? arnexcutiemus,voluntatemquefacientium. Puer d°netur : nefeit, an peccet. Pater eft ? auc ^pfofuit, vt illi etiam iniuris ius fit : aut for- f, ^ ' 1 1 ' ................................. — 11 m i 1 ■ —a— >. t>, 1 moram. Sic fupra l. I. c. t6. £çnus'rentlbu* 1 i. e- praefenti opera, fimile loqucn-8 b«Urrit lib. a. de benef. c. ìs, Grtn*v. O * taffis 52 ł. a n n aê i s e fo e CAE de ira, lib. ii. 5t taffis ipfum hoc meritum eius eft, quo offendimi, Mulier eft? errat. Iuffus eft? neceffitati quis, n'1! iniquus, fuccenfet? Lasfus eft? non eft iniuria, patl quod prior feceris. Iudex eft? plus ilhus credas tenti.*:, quarn tua», Rex eft ? fi nocentem punit, ce ^ iuftitise : fi innocentem, cede fortuna?» Mutuman' mal eft, aut fimile muto ? imitaris illud, fi irafcerJ*' Morbus eft, aut calamitasi leuius tranfiliet iiiftinÇ11 tem. Deus eft? tam perdis operarti cum illi iraTcei-5 ' quam cum illum alteri precaris iratum. Bonus vir eft' qui iniuriam fecit ? noli credere. Malus ? noli mira*1 Dabrt pœnas alteri > quas debèt tibi : & iam fibi de*W' qui peccaùit. Duo funt, vt dixi,quas iracundiam co"1' citant, primum, fi iniuriam videmur accèpiffe: hoc fitis diéfcum eft. deinde, fi inique accepiffe : & hoc dicendum eft. Iniqua quasdam iudicant homifleS' quia pati non debueriut: qua»dam, quia non fperaUe rirtt. Indigna putamus, qux inopinata funt. ltaq11 maxime comraouent, quas contra fpetn expe&ati" ìiemque euenerunt. necalìud eft quare indomefti^ minima offendane in amicis,iniuriamvocemus neg'1' gentiam. Cap. XXXI. Quomodo ergo1, inquic, inimì^ rum nos iniurix mouent ? quia non exfpe&auimus1 las, aut certe non tàntas. Hoc efficit amor noftri ^ mius : inuiolatos nosetiam iriimicis iudicamus effe a / bere. Regis quisque intra fe animum habet, vt tiamfibi darivelit, in fe nolit. Aut ignoranti:! 11 ìtaque rerum , alit infolentia iracundos facit. rantia. quidcnim mirumeft, malos mala Facino*'^ edere ? Quid noui eft, fi inimicus nocer, amicus oftf dit, filiusfabitur, feruus peccat?Turpiflìmam aie Fabius imperatori excufationemeffe, Non putaui :ep turpiflìmam homini puto. Omnia puta, expe#'^ etiam in bonis moribus alîquid exiftet a/perius. > ( humana natura infidiofos amices 3 fw.t ingra^ cupidos, fert impios. Cum de moribus vnius lcabis , de publicis cogita, vbi maxime gaudebis, j^xinie metues: vbi tranquilla tibi omnia videntur, r ìnOc:tiiranondeliint, fed qujefcunt. femper futu-^aliquid, quod te offendat, exiftima. Guberna- tor 111 °unquam ita totos finus explicuit fecurus, vtnon ec l!(^ ante omnia cogita, fa da m effe & execrabileiru. j^Pedica ad contrahendum armamenta difponcrec_>. noceudi, &alieniflimam homini, cuiusbenefici® Iar*ì feua manfuefcunt. Afpice elephantorum iugo I ia ^ubmifia, taurorum pueris pariter ac feminis per-^ntibus terga impune calcata , & repçntes inter ^ Cu'a / ) finusque i.nnoxio lapfu dracones , & intra_» i) vrforum leonumque ora placida traćhm-Ql,s> adulautesque dominum feras: pudebit cum_. 'lrfialibus permutaffe mores. Nefaseft nocerepa-ergo ciui quoque, nam hic pars patria: eft. San-L 4 Partes iunt, fi vniuerfum venerabile eft. Ergo & *lo~~ • ^0rnini. namhicinmaioretibivrbeciuiscft. Quid nocete velint manus pedibus ? rnanibus oculi? Ve ^nia inter fe membra confentiunt, quia lingula fer-3 ,fl » totius intereft ; ita homines fiagulis parcent,quia C(lctum geniti fumus. filila autem effe locietas nifi 0re & cuftodia partium non poteft. Ne vìperas "lilc*eni&natnces, & fiquamorfu aut ićtu noceno, «ffì eflì. 'gerçmus, fi vt rei.qua manfyefacere poffemus,aut }i'ncere, nenobis aliisue peri culo effent. Ergo no _ 0faini quidem nocebimus, quia peccauit, fed ne_> ^ccet: nec vnquam ad praeteritum, fed ad futurum.* referetur. non enim irafeitur, fed cauet. Nam / PUniendus eft, cuicunque prauum maleficumquo '§tìnimn eft, pa'na neminem excipiet. ] rectius (orfan ofcula , erantenim in dcliciis faì-^"S tlracones , qui eos ofculis excipiebant > in f:nu gerebanc. - ' -f 'nrra domum ] inrer indicia domitte f;ricati^ ponit, ^ 'labitationis humanx natiantur confortium, Grtnov% D j Cap. 54 L Annaei Senecae De Ira , Lie. TI. Cap.XXXII. Atenim ira habet aliquam voluptaterrt & dulce eft , dolorem reddere. Minime, non enim v* inbeneficiis honeftum eft, merita merìtis repenfare* ita iniurias iniuriis illic, vinci turpe eft? hic, vin' cere. Inhumanum verbum eft, vt quidem i ) pr" iufto receptum, Vltio: & a contumelia non differt^ nifi ordine. Qui dolorem regerit, tantum excufati^ peccar. M. Catonem in balneo quidam percuffit in1 prudens. quis enim illi fciens faceret iniuriam ? poftc* fatisfacicnti Cato, Non memini, inquit, percuffu^ me. Melius putauit, non agnofcere, quam vindi care. Nihil, inquis, poft tantam petulantiam ma fa&umeft? imo multum boni, cœpitCatonemnofi<: Magni animi eft,iniurias defpicere. vltionis contums łiofitfimum genus eft, non effe vifum dignum , ex qU' peteretur vltio. Multi leues iniurias altius libi den>' fere, dum vindicant; ille magnus & nobiliseft, q11 more magnas fera, latratus minutorum canum feci1 rus exaudit. Minus, inquit, contemnemur, fi vii1 dicauerimus iniuriam. Si tanquam ad remedium Ve nimus, fine ira veniamus: non quafi dulce fit vin^1 cari, fed quafi vtile. Sacpe autem fatius fuit difiìm11' lare, quamvlcifci. Cai». XXXIII. Potentioruminiurisehilarivult^ non patienter tantum fcrendx funt. Facient iteru^ fi fefeciffe crcdiderint. Hoc habent peflimum anif11 magna fortuna infolentes, quos lxferunt, & oderu^ No ti fiìn: a vox eft eius,qui in cultu regum confenuetj* cum illuni quidam inrerrogaret, Quomodo rarii1 mani rem in aula confecutus effer, fenećbutem ? Ini11 rias, inquit, accipiendo, & gratias agendo. Saep^ adeo iniuriam vindicarinon expedit, vtnefateri q11^ dem expediat. C. Caffar Paftoris fplendidi equitis mani filium cum in cuftodia habuiffet, munditiis e» __________55 tCrk0ribl,s capillis offenfus : r°gantc Patre ł vffdiu- ,JitU ' CQncederet, quafi defupplicio eius admo-Uja S' ^uci protinus iuflìt. Ne tanien omnia inhuma 6 ret aduerfum patrem , ad cœnam il um in-venitPaftor, nihil vultu exprobrante. Per^0311!1 i!li ?zfar heminam : & pofuit illi cuftodem. bereUlauit miler>non aliter quam fi filii fanguinem bili^ ' Vnguentum & coronasmifit, & obieruaro tat ,arifumeret. fumfit. Eo die, quo filium extule-^uo non extulerat, / ) iacebat conuiua cen-Poç} llS? ^ potionesvix honeftasnatalibus liberorum, tnas ^r'.CUs ^enex hauriebat: cum interim non lacri-non dolorem aliquo figno erumperepaf-ïis 1 Cœnauit, tanquam pro filio exoraffet. Quae-n°n(?rre? h5bebatalterum -») Qnidille Triamus? lauIt iram » ®is genua complexus eft ? ïetni^^perfufamque cruore filii manum ad osfuum c°ror"' ^ c°enauit? fed tamen fine vnguento, fino ^illumhoftis fieuiflimus multis folatiis, vt ^per caPeret> hortatuseft, nonvtpocula ingentia, pofiro cuftode, ficcarer. Contempfifiet pietas Un^ater'fi ûmuiffet : nunc iram compefcuit le&»,^lgnus fuit'cui permitteret a conuiuio ad offa adifceòere. Ne hoc quidem permifit: be-îetlem cr"i.er.*n3 ^ com,s adolefcens propinationibus t0fltrà .]^ 1-'S| vt cura ^en'retur i admonens laceffebat: m- & oblitum quid eo effet achirrL» v;. "ra-»titir. t>„_:____„ „1___ci- r -r- !, Vt quidem J vtcunque, litet. & c Perieratalter filius, fi carnifici con-çnonpiacuifter. ^reftn ^rg° ifa abftinendum eft, fiuo pj'» ace^en^us eft > fine fuperior, fine inferior. J^ontendere, anceps eft: cuni fuperioro, 'Ul,,s f»nus fnif "/M"^ J Q^oca en)m ei non foluerat. vtpote fi ''^-bebat frmintueiferre "on liceret. llr:i'i'ritaffet trum^ I'iem et»am interimere poterat Csfar 4 furio- ^6 L. AnnaeI SënecAe iuriofum : cum inferiore, fordidum Pufilli homini* & miferi eft ; repetere mordentem, mures & formie*» cjuamanumadmoueris, oraconuertunt: imbecillia-^ fetaediputant, fitanguntur. Facietnosmitiores, ^ eogitauerimus, quid aliqwando nobis profuerit illcJ cui irafcimur , & mentis offenfa redimetur Illt'® quoque occurrat , quantum commendationis nobi* allatura lit clementi» fama, & quam multos venia-'' amicos vtiles fecerit. Ne irafcamur inimicorum ^ hoftium liberis. Inter Syllanac crudelitatis exempla-^ eft,quod a rep. liberos proferiptorum fubmouit* eft iniquius, quam aliquem heredem paterni odii fief1' Cogitemus,quotiens ad ignofcendum difficiles et"1' rnus,an expediat omnes nobis inexorabiles effe. Qua115 faepe veniamqui negauit, petit? quam faepe pedib115 eiiîs aduolutuseft, quema fuis repulit? Quid eft gl° riofius,quam iramamicitia mutare? Quos Popul^ R. fideliorcshabetfocics, q,uam quos habuit pertio^ ciftimos hoftes ? quod hodìe effet imperium, nifi bris prouidentia vi&os permifeuiffet viiftoribus? I* jfceturaliquis? tu contra beneficiisprouoca. Cad^ ftat'un fimultas, ab altera parte deferta, nifi pariti' non pugnanf. Si vtrinque concurritur, ille eftmeli^ quipriorpedemretulit: vitSbus eft qui vicit. Percuj1 te? recede, referiendo enim, & occafionem faep1 i'eriendi dabis, & excufationem. non poteris reuel'lJ cum voles. Nunquid veht quisquam tam graujt>> feoftemferire, vt relinquat manum in vulnere,# ab ićhi reuocare nonpoffit? atqui tale ira telimi e vix retrahitur. Cap. XXXV. Armanobisexpeditaprofpiciifl11' gladium commodum & habilem : non vitabimus petus animi, hisgraues magis, furiofos & irreitf>c biles? Ea detnum velocitas placet, qua* vbi iuffa e ^ veftigium fiftit, nec vltra desinata procurrit, #4^ fłe&i, & a curfu ad gradum reduci poteft, _ de ira, łib. ii» 57 ^imus neruos effe, vbi inuiti nobis mouentur. fenex, infirmi corporis eft, qui cum ambulare vult, cur-animi motus eos putemus fąniflimos validiffimos-3?.e ' *lu* n°ftro arbitrio ibunt . nonfup ferentur* Ni-i tamen aequeprofuerit, quam primum intueri de-^^tateriì rei, deinde periculum» Non eft vllius . e Us ^acies turbatior. pulcherrimą ora fœdauit, ^>ruos vultusex tranquillifiìmis reddidit. Linquit-» e!Cor °mnis iratos : & fuie ami&us illius compofitus legem , trahent veftem ; omnemquç curam fui ^ undent ; fi capillorum natura vel arte iacentium.» t ninformiseli habitus, cum animo inhorrefeunt: {jjj efciintvenx, concutiturcrebrofpiritu petUS ' ^ntenfi°r^mFetusj ruptqrus fenifierupe-^ ".Q^ales funt hoftium , vel ferarum cxde ma-Cntium , aut ad catdem euntium afpe&us ; qualia ^ et« inferna monftra finxere, fuccinćta ferpentibus, 'Sneo flatu ; quales ad bella excitanda, difeordiam-t ltî populos diuidendam, pacemcuelacerandam..., £ errimat inferum exeunt Furia: talem nobis iram_» _^Urernus, fiamma lumina ardentia, fibilo mugitu-D a 8emitu & ftridore, & fi qua his inuifior vox eft, /trepentem, tela manu vtraque quatientem. neque lftl illi,tegere fe, cura eft./) toruam,çruentam-ej & cicatricofam , & verberibus fuis liuidam_j, fitCe»ìbus vefanis , offufam multa caligine , incur-^ a^tem , vaftantem , fugantemque : & omnium.» 10 laborantem , fui maxime : fi aliter nocere non terras , maria , calum ruere cupientemu., tç'" tntm tlli,tegere fe, cura e/1 ] quod fi cui» effet. non fe t VCrjciUe manu quateret, fed feutum altera tcneret » qua luUretur. D 5 infeftam L. Annaei Senecae de ir a, lib. iii. infeftam pariter, inuifamque. Vel, fi videtur, fit qua' lis apud vates noftros eft, Sanguineurn cjuatìens dextra Bellonafiagełlum, Aut fciffa gaudens ładit Difcordia palla. aut fi qua magis dira facies excogitari diri affećhlS poteft. C a p. XXXVI. Quibusdam, vt ait Sextius, irati* profuit afpexiffe fpeculum, perturbauit illos tantal mutatio fui : velut in rem praefentem addu&i non> agnouerunt fe, & quantuhim ex vera deformitatc* imaço illa fpeculo repercuffa reddebat ? animus i1 oftendi, & fi in vlla materia perlucere poffet, intueO' tes nos confunderet, ater maculofusque, asftuans, # diftortus, &tumidus. Nunc quoque tanta deformi' taseius eft per offa carnesque, & tot impedimenta.-') effluentis: quidfinudus oftenderetur? Speculo equi; dem neminem deterritum ab ira credo, quid ergo? qu1 ad fpeculum venerat, vt fe mutaret, iam mutauerat. j) Iratis quidem nulla eft formofior effigies , quam atro* & horridaqualesque efie, etiam videri volunt. Ma' gis illud videndum eft,quam multis ira per fe nocuerit' Alii nimio feruore rupere venas , & fanguinem fupi* vires elatus clamor egeflìt, & luminum fuffudit acieU1 in oculos vehementms humor egeftus ? & in morbc agri recidere, nulla ceferior ad infamarci via eft Mule' itaque cuntintiauerunt irac furorem ; nec quam expH' lerant tnentem, vnquam receperunt. Aiacem iiV mortem egit furor, in furorem ira. Mortem liberis ; e^eftatemlìbi, ruinam domui imprecantur: & ira#' fe negant, non minus quam infanire , furiofi. Affl1' ciffimishoftes , vitandique cariflìmis : legum, ni*1 qua nocent, immemores , ad minima mobiles, noi^ fermone ? non officio y aditu faciles. Omnia per \ * gerunt, gladiis & pugnare parati, & incumbere. W i. Jam mutauerat"] habebat enim animurn fe compeften^1' kationem audiebat* niediànam^vie quxrebat. Lipf. _ xtibtif 5S viti^^wmahimiHoscepit, & omnia exfuperans Viji . ^'a pauliatim intrant: repentina &vniuer(à çjt^ 'useft; omuesdenique alios aftctìus fibi fubii-i"rnorem ardentiffimum vincit. Transfoderunt arnara cor pora, & ir eorum quos occiderant, ComPlex;klJS« Auaritiam duriffimum rnalum, fParònUn^uefìex;biJe ira caJcauit j adaôa opes fuas &cloniui ' "Jusque in vnum collatis inii-^içcgnem* .02.JC* ? non ambitiofus magno sftimata Itln%nia>^onoremque deljsrum repulit?nullus inquemnoniradominetur. £ Liber Tertivs. Argument um & Or do. altentm Partfm Rtnedii, priore medio 'A rS°P0('tam ' fiddilatam, Ne in ira peccemtu : id Je*'Plr«hT n°n irafcamur S dtindc > guimadmodum t fia ?/ ,ir !trtio} ^luemsamodum aIìut/i iraften- Plac"**"at'. om2u; all « ««ulto, vbi nimium. ""Palmento fiafjieratur & crefcit. -res i quamque intégras habeac, : rtrum- éo L. Annasi Senecae___( vtrumneverberanda&agenda retro fit» an cedere Ç1 debeamus, dum tempeftas prima defxuit, ne remedi alios pudor ccepto deiecit : alios mora, lçntumprxc1 pitis mali remedium, ad quod nouiffime defeendert' dum eft. Ceteri enim affećtus dilationem recipiunt' & curari tardius poffunt : huius incitata, & fe ipfafl1 rap i ens vi ol en ti a, no n paull atim procedit, fed du incipit , tota eft. Nec aliorum more vitiorum folie1' tatanïmos , fed abducit : & impotentes fui, cupido5' que vel communis mali, exagitat : nec in ea tantum ' in qua: deftinauit, fed in occurrentia obiter furi t. O' tera vitia impeliunt animos î ira précipitât. Cete/' ętiamfi refiftere contra affećtus fuos non licet, at csrr' affećribus ipfis licet ftare: base non fecus quam fulmj"' procellxque, & fi quaattâTirreuocabÛia funt, qui,M non eunt , fed cadunt , vim fuam magis ac ^ gis tendît. Alia vitia a ratione , hase a fan i ta defeifeit. alia acceffus lenes habent, & incremeH1 fallentia: in iram deie&us animorum eft. /) Null^ itaque res vrget magis attonita , & in vires fuas profl*J & fiue fiiccelïit, fuperba ; fiue fruftratur, infana j n repulfa quidernin taedium a&a, vbi aduerfarium f" f tuna fubduxit, in fe ipfam morfus fuos yertit : nec ^ fert, quantum fu ex quo furrexerit. Ex leuiffiiniî en" in maxima euadit. j, Cap- II. Nullarn tran fit aetatem: nulîum ho& num genus excipit. Quar.dam gentes beneficio ege ^ tis non nouere luxuriam. quaedam, quia exercit# yasxfunt, effugere pigritiam. quibus incultus n»^ 9 gre (lis vita eft, çircumfcriptio ignara eft , & i.Detcflm animorum e/J ] h- e, animi toti ferne! & vno'0 petuineam proruuns. J> & quy _DE Ira, LIB. III. 61 ^ «juodeunque in foro malum nafeitur. nulla gens eft, ^llam non ira inftiget, taminter Graios quam barbais potens : non minus perniciofalegesmetuentibus, quibus iura diftinguit modus virium. /) Denise cetera fingulos corripiunt:hic vnus affe&us eft,quî ^terdum publice cóncipitur. NunquamVniuerfhs °Pulus fœminae amore flagrauit! nec in pecuniani_» Utlucrum tota ciuirasfpemfuam mifit. ambitio viri-fingulos occupât. Impotentia non eft malum_» ^"'icum:"faspe in iram vno agmine itum eft. viri, ^linas, fenes, pueri, principes, vulgusque confen-& tota multitudepauciftrmis verbis concitata, .Plum concitatorem antecéflìt. Ad arma protinus difeurfum eft, &indicftafinitimisbella, aut ^ ^ cum ciuibu?. Tota: cuin ftirpe omni cremata : & modo eloquio fauorabilis habitus, in multo te°ll0re> iram fuxconcionis excepit. 2 ) in imperato-flium legiones pila torferunt. Difledit plebs tota fp ^patribns: publicum confîlium, fenatus, non ex-jj. atis dilećtibus,nec nominato imperatore,fubitos *iî$ ^uces •ac Pertecba vrbis nobiles confećta-tj0 Vlr°s, fuppHcium manu fumpfit. Violauit lega-ter^es rupto iure gentium, rabiesque infanda ciuita-) nec datum tempus, quo refideret tumor ^• fed dedudhTpròtinus clafTes, &: oneratx tu- " j^ìgriòmilite. Sine more , fine aufpiciis, populusi-n,is U lr« fuoque egrefiìss, fortuita raptaque pro ar-ir^ Seflit; deinde magna clade temeritatem audacis f9cu&*b,uciur*'t'flitt&''it to'- ] h.e. quibus pro î egibus fu® î £. 'llnc ' nl" l^ere putanc quod poffunt. SUiUm m° habitus ire. ] h. c. modo ad elo- 3nimo 'c'caeretantontas & honor loquentis, excepit fine tu^vuactr«^fCeŁPllłUS 'ram ' flua "rafio aifeilum illum e*< i h. Ci abstulit » abripuit. Ca^ é2 l. Annaei senecae De Ira, lib, III. <, ------------^ tus fujjp"---:-— ____f Cap. III. Hic barbari» forte ruentibus in bell^ omne ^l^rantem in prœlia, in aćrus rerum , ad exitus eft. cum mobiles animos fpecies iniuria: pere11' ne queijj fajju,1^ue ca^ore aliquo gerendum eft, vocet. lit, aguntur ftatim : & qua dolor traxit, ruina: m Pr°futura oûit'tan{îuama''cîuoternP0re,aliquo loco regionibus incidunt incompofiîi, interriti, incafl1" nita:apparat enc*a rabies eius effhenata &atto- pericula appetentes fua: gaudent feriri, & inftaj# cuJ*. ^ erwUs^UeiMirec*denduseftfuusJecuIei)& fidi- ferro, & tela corpore vrgere, &per fuum vulnus cĄ c°rporibUs • ' ^ cruces» & circumdari defoflis re./) Noneìft, inquis, dubium, quin magna lifta | varia vjijççj'0*** (^'ca^auera^UO(îuetrahens vncus, peftifera fit vis: ideo quemadmodumfanaridebeat>' t'°nesmemh°IUm 8enera > varia pœnarum, lacera- monftra. Atqui, vt in prioribus libris dixi, ftat A& immaniu°rUm ' in^c"pnones fronris^ & beftia- ftoteles defenfor iras , òevetat illam nobis exfecaf1' Ceturira dir^ Cauea?" ^nterbxc inftrumenta col- Calcar ait effe virtutis : hac erepta , inermem anim^ 0rìlr>ibus l,m Saddam atque horridum ftridens, & ad conatusmagnospigrumjinertemque fieri. K' Cąp. j y ' Ufit tetrior. ceffirium eftitaque fœditatem eius ac feritatem cod' pe-r ' r ^,e ceteris dubium fît, nulli certo gr.ere, &anteocuîosponere , quantum monftri fo? rCr'Pfiinus utVl:ltUs) quernin prioribus libris de- homo in hominem furens ; quanroque impetu rtj^' jUrri ine fCrUm ^ acrem > & nunc fubito retsror- non fine pernicie ïïïa perniciofus, & ea deprimevi °re ac fpjf. uSato> pallentem, nuncinosomnica- quae mergi nifi cum mergente non poffunt. QuicTerg" ^Uetlt° , vltu, ver^° > fubrubicundum, & fimilem . fanum hune aïiquis vocat, qui velut temperate C°[ , turnentibus , oculis nunc trepidis reptus, non it, fëdagitur, & furenti malo feruit? ifrent^us. Us nunc in vno obtutu defixis 8c mandatvltionem fuam, fed ipfe eius exa&or, anij?/ -^i^uern 'duce dentium inter fe arietatorum, fimul ac manu fa:uit, cariflimorum , eorumque $ jjUain eft aprJ ctlPlentium, non aiium fonum_,, moxamifla flefuruseft, carnifex? Hune aïiquis 2$ ICe arHcuI0r ' te^a ^"âttirîtû acuentibus. Ad- éhimvirtutiadiutorem comitemquedat; confilia$f Se pui^0* crepitum, cum fe ipfe manus fran- quibus virtusgerit nihil, obturbantem? Caduca: M ^0s e a I ti u" ^ ^P'us Pe&us < anhelitus crebros, ftraeque funt vires, &inmalum fuumvalidae, in te'^a fubit{s ?S feni^tus > inftabile corpus, incerta.» aegrum morbus & acceffio erexit. Non eft ergo ,ql1^ pCrc't,rriSUecon ° arnaf'on't>us > frementia labra , in- me putes tempus in fuperuacuis confumere,quodif^^ iri>arUiri» meherF ^ dirum quiddam exf bilanna. quafi dubiîE apud homines opinionislit,infamem;^ j e • 111 v'^cerib ° ^'as^ames exaguat, lîuc aïiquis fit, & quidem de il'u tribus philofophiS','j, p^ini venato^S ^Crrum ' n?înus tetra facies eft, «uiilli indicat opéras, i ) &tanquamvtilemacrp'y jetUnt> quart, u e.m U:urR femianimes morfu vltimo ..................—---y v'rf v°ces ac • fraÎagfantisV Age , Ci exau- Tela corpart vrgere & per fam vtdrw ex,re ] In hofte" j erba fUnt, rias vacet, qualia excarnificań animi peripfam haftam qu® vulnus fecit > ita vt cela per vi'1 Cilrn • • łl°nne reuora-P f» „ v i ■ exeant : quod ferx f.cere folcnt & apri. Upf. $ ^^Hexeric ilJaVn t r ^ ^ ^ .VolfŁj' i. DeiUufiribm Pbiloftpbu I ipfe fc. quem modo nom»11'1 ^ Vls ergo 3j uo primum malo inciper^,? Atiftotclcs ' J am cos '«m in fumma po- j. Indicar vperm) qui negotia vtlliter expedienda irae afl'ï *ej i. e. 7~_ ------- ------ > quodiligentior quisquefit, 6c ipfe fe circumfpicia«' alia animi mala ad pefiimos quosque pertinere,xracu^ diam etiam eruditis hominibus, & in alia fanis , irr^ pere? adeo vt qxndam fimplicitatis indicium iraci^' diam dicant, & vulgo credaturfacillimus jJ quisq* huic obnoxiuSé , j Cap. V. Quorfus,inquis,hocpertinet?Vtnefl> fe iudicet tutum ab illa : cum lentos quoque natura, ^ placidos, in fxuitiam ac violentiam euocet. Quetf admodum aduerfus peftilentiamnihil prodeft firmiÇ corporis,& diligens valetudinis cura : promifcue en' imbecilla robuìtaque inuadit : ita ab ira tam inqui^ moribus periculum eft , quam compofitis & remiij' quibus eo turpior ac periculofior eft, quo plus in » mutat. Sed cum primum fit, non irafci j fecundu retinere ; tertium, aliénas irx mederi : dicam primj> quemadmodum in iram non incidamus î deind^ quemadmodum nos ab illa liberemus; nouiffim^ quemadmodum irafcentem retineamus placernusq & ad fanitatem reducamus. Ne irafcamur, pr*■ bimus , fi omnia vitia irx nobis fubinde propofo ^ mus, & illam bene xftimauerimus. Accufanda apudnos, damnanda: perfcrutandaeiusmala, # , medium protrahenda funt: vt quahsfit appareat.c ^ paranda cum pefiìmis eft. Auaritia acquirit, & ' trahit, quoaliquismeliorvtatur: ira impendit: P^, cis gratuita eft. Iracundus dominus quosdam cani feruos egit, quosdam in mortem: quanto t irafcendo , quam id erat propter quod iraiceb* y 3 Ctptut ] retlius forfan c*phu«*. L,pf. . J 3. FaeiUimwYuc. bemgmiTuiuis, lemilimus, qui ) ijnofùt, *ra PatI"i lu&um, marito diuortium attulit_,, «tiam 3tUl odium> can inuidUr ' hf,c alieno doIore« Vincit malignitatem & ili* c Um ? V1* emm infelicem fieri volunt, hsc facere. ^arefrtUltlSniaIÌsdele<^anrur: ha:cn0nP0teft exfpe-^ih ] °<5tunam'nocere e* luem odit,non noceri vult./) 11 r mu^.atl^l!s^rau^us: has ira conciliât, nihil Cete C 0 funeftius •' in hoc potentium ira prorumpit_,é finerUn?,et"m ^^a Plebeia *ra& priuata, inerme, & Su*11 r bdlum eft' Pmerea ira> vtfeponamu» tert 0x^cutura funt damna ; infidias,perpe.tuam ex -^lni mutuislolicitudinem, dat pœnas dum,. tatUrC ' ,naturam hoininis eiurat. Illa in amorem hor-Adii' h*cinodium: illa prodefleiubet, hxcnocere.' veni Suod fum mdignatio eius a nimio fui fufpećtu netîl tł ^ anim°la videatur, pufilla eft&angufta_i„' ^inor6^.111111011-60' a^U° ^ contemPturn indicata, flli n C • At ÌIIe ÌDgenS animus > & verus œftimator adi)r °n^lnclicat iniuriam , quia non fentit, Yttela -° re^ÌLllnt> &cum dolore cxdentis folida ferinn- lta ________ • — . . «il.—------------ iV, ----------^utiiuaiuiiuarprinn 3ddUc nul'a magnum animum iniuna ad ^nfum fiu eft \ quod petit. ; ) quanto pulchrius tum ] - r nuIh penetrabilem telo, omnes iniurias con, HQn e'asclue refpuere ? Vltio, doloris confrffî» eft. PQtent' magnus an'mus > quem incuruat iniuria. Aut ParCP ;!,°.r ' aut imbecilli0r Ixfit. fi imbecillir, ^ ifli : fi potentior, tibi. ------ł CcrtiusPnV1, *?ulIum argumentum magnitudinis ^ars fiiu •3rn P°fie ? quo inftigeris, acciderç_,. *^^_erior mundi & ordinatior, ac propinqua fide- alìcui effe"?'r?"fW °d,t' ntctri vuit 1 non contenta male -• *• Fr"?t 'r Vt male manum admouet. » 'lbrati. fi'ap-M? ^H0^Pettt 1 "«uria teli iridar aduerfus petratn r:t in(W incon° » nec in subem cogitur, nec in tempeftatem im' pełlitur, nec verfatur in turbinem : orani tumultu ca-ret. inferiora fulminant. Eodem modo fublimis animus, quietus femper, & in ftatione tranquilla col' locatus, intra fe premens quibusira contrahitur, mo' deftus & venerabilis eft & difpofitus : quorum nihil in' venìes in irato. Quis enim traditus dolori & furens t non primam reiecit verecundiam ? quis impetu tur' ìbidus, & in aliquem ruens, non quicquid in fe vere' cundihabuit, adiecit? cui officiorum numerus aut-> ©rdoconftitit incitato? quis lingux temperauit? qui* vllam partem corporis tenuit? quis fe regerepotui* immiffum ? / ) Proderit nobis illud Democriti lalu' tare prseceptum, quo monftratur tranquillitas, fi nequ* priuatim, nequepublice multa, aut maiora viribu* noftris egerimus. Nunquam tam feliciter in multai difcurrenti negctia dies tranfìt, vt non aut ex hominf aut ex re offenfa nafcatur, qua: animum in iras paref; Quemadmodum per frequentia vrbis loca properan'1 in multos incurûtandum eft, & alicubi labi neceffe efa alicubi retineri, alicubi refpergi : ita in hoc vitae a#1*1 diffipato Se vag0"7 multa impedimenta, militas quereli incidunt. Alius fpem nôftram fefellit, alius diftulft ' alius intercepit : non eTcłeftiriato propofita fluxeru# nulli fortuna tam dedita eft j vt multa tentanti vbiq^ refpondeat. ïeqûitur ergo , vtxs cui contra quampr<>' pofuerat, aliqua cefferunt, impatiens hominum ic' rumquefit: exleuiflìmis cauffis irafeatur, nunc p&' fona:, nuncnegotio, nunc loco, nunc fortuna:, nuf fîbi, Itaque vt quietus poffit effe animus , non eft J* «ftandus, nec muìtarum, vt dixi, rerum aéhi fatig^ dus, nec magnarum , fupraque vires appetitarunV' Facile eft, leuia aptare ceruxci'ous, & in hanc aut > illam partem transferre fine lapfu: at quaealienis^ i. ïmmtJTum 1 i, e. incitatum, & impetu aftwm. Grtnov. ^ __________<7 ÌmpoiIta *Sre fuftinemus, vidi in proxil ^erivTctlkmus.&dUmftainUS ** VI.L Idem accidere in rebus ciuilibus ac & fupra menfuram agentis- *ddJntie ^c^,&fi°ccuPatafunt, premuntatque ^Pfo r lj^t ' * a ini^ranten3'ìeneri9ueiamvifa.cum volur.a Utlt' • Ita(lue^t» n fréquenter irrita fît eius ^cil taS^qLU n°n qua: facilia funt »gg"ditur, fed vult nate3 VqUa£ a^reffus eft* Quo tiens aliquid co-®Pfe»riS'te eaSua;Paras> quibusque pararis, rìs inï^'r FaC16t enira te afPerum pœnitentia ope-cl.*' Hoc intereft,vtrum quis feruidi fît ingeniî, Ptin!i 1 at<îuehumiIis* generofo repulfa iram ex-' JanSludo «ertique triftitiam. Ergo a&iones vi *necParusfint, necaudaces, nec improba, in %n«Um^csexeac' conemur, quodmox adepti fucceffiffe mirem ut. ^ H arri Demus operam, ne accrpiamus în» faciu '43113111 rfe nefcimu?' Cum placidiffimo & diif^ *r° ' &mi°inieobnoxio / ) morofoque viuen-e t' Sutnuittur a conuerfantibus mores : & vt quae. ^ala? contaCl!mtTaxk: imP»dicorum cœtus fortem quoque Virus f!Ceat » 2 ) vïrum emolliit : auan'tia in proximos tutjj en Um tran^l!^*t' Eadem ex diuerfo ratio virtu-^mval' Vt,omneSuod fecum habent, mitrgent. nec v^_^tuduuprofuit vtilis regio & falubrius cœlum} '• olno UCUr>* ^ conmlllU)t: ' incuruant. ^ationfpvJ r' e' '"f-rmo • qui facile & impune heditur, ac nmeueni^lt?f.#ft' e!"3.ueatlx'us& foiieitusviwit, &vt Ł łUti1"1s omnia in lìniflram partem interpretator. "3 "} e« nifi peniertatut ; Si per molles liceat. e z quant 6% L. Ann ae I Senec ae quam animis parum firmis > in turba meliore verfarî» Qua: res quantum poflìt, intelliges, fi videris fera* quoque conui&u noftro manfuefcere 2 nullique etian* immani beftix vim fuampermanere, fihominiscon' tubernium diu paffa eft. Retunditur omnis afperitas t paullatimque inter placida dedifcitur. Accedit huc> quod non tantum exemplo melior fit, qui cum quieti* hominibus viuit i fed quod cauffas irafcendi non inuc nit, necvitiumfuumexercet. Fugereitaque debebit omnes, quos irritaturos iracundiam fciet. Qui funi"; inquis, ifti ? multi ex variis cauffis idem fa&uri. Offen' det tefuperbuscontemptu, dicax contumelia, petu-lans iniuria, liuidus malignitate, pugnax contentions ventofus & mendax vanitale, non feres a fufpiciofr timeri , a pertinace vinci, a delicato faftidiri. Eligc fimplices, faciles, moderatos i qui iram tuam ne£ euocent, & ferant. Magis adhuc proderunt fubmil# & humani, & dulces, non tamen vsque in adulatio' nem. nam iracundos nimia affentatio ofFendit. Er^ certe amicus nofter, vir bonus, fed irae pafatioris, ctf* non magis erat tutum blanditi > quam maledicerc Cœlium oratorem fuiffe iracundiflìmum conftat. enfi quo > vt aiunt s ccenabat in cubiculo lećbas patienti^ cliens: fed difficile erat illi incopulamconiećto, 3) rixameius cum quohsrebat, effugere. Optimum^ iudicauit quicquid dixiffetfequi, & fecundas agere. 4/ Non tulit Otlius afientientem, fed exclamauit: D', aìiqùid contra, vt duo iimus. f ) Sed ìHe quoque^ 3. hi copular» canieUo] i. e. cum aitero 'ninflo ccpulatoqiic ' ita vt comitem paullo diutius haberet. Nimirum in copuli comici dicitur vt in vincula coniici. Upf & Gron. 4.. Secundo! agere ] obfequi & prareunti ancillari. Sumtu" ab hifteionibus, quorum illi qui fecundarum funt partiun1' iis qui primanim funt partium fé fubmittunt, & eos excellf-patiuntur. Hinc fccunda* agire, eft demittere, blandiri. L'fr 5. Vt duo fimu* ] fc. vnus videbatur vterque , quia ei"1' dem fenfus 2c fermonis. LipA 1 quo» DE Ira, Lie. III. 69 Suod non irafeereturiratus, cito fine adueriario defiit. f'gamus ergo vel hospotius, fi confcii nobis iracun-fumus, qui vultum noftrum ac fermonem fequan-*l,r- facientquidemnosdelicatos, &inmalamcon-Uetudineminducent, nihil contra voluntatem audi-®ndi: fedproderit, vitio fuo interuallum &quietem are- Difficilis quoque & indomita natura , blandi-^^mferet: & nihil afperum tetrumque palpanti eft. ^HPtiens difputario longìor & pugnacior erit, in_. ?r'°ia refiftamus, antequam robur accipiat. Alit fe contendo : demiffos altius f) tenet. Facilius eft * Stamine abftinere, quamabducere. ^Ap. ix, Studia quoque grauiora iracundisomit-et^aa funt, aut certe citralaffitudinemexercenda : ÔC non inter plura verfandus, fed artibus ameenis aden(Jus Le(5kio illum carminum obleniat, & hifto-pa detineat: mollius delicatiusque tra&etur. ythag°ras perturbationes animi lyra componebat-., fiUls autem ignorât, Iituos & tubas concitamenta effe} l>1Cutquosdam cantusblandimenta , quibus mens re-, ^3tur? Pnnfnfìi: nriili<: nrnliint virentia . & auibus- Uatur? Confufis oculisprofuntvirentia , Ócquibus-j,artì coloribus infirma acies acquiefeit, quorundam_< P endore prxftringitur : fie mentes a:gras ftudìa laeta_# errnulcent Forum . aduocationes, iudicia, fugere ! i VyUlUUUS UVUI» ^lUAUXiw Ti» ^ — --- ~4rtì coloribus infirma acies acquiefeit, quorundam_» Pier ' - - ' pero ^e^emuS) & omnia qua» exulcerant virium : xqueca-. re'aflìtudinemcorporis. confumitenim, quicquid n "obis piacidumque eft, & acria concitat. Ideo ftomachus fufpećlus eft, proceffuri ad res agen- ~»«i4vuu9iuij/i.ww ut, —»-•- ^ fiaaioris negotii, bilem cibo temperant. quam~* OìT -v..v»,15 negoru, uiicin cium ucinjjciauk. a^ime mouet fatigatio : fine quia calorem inedia_» °mpeli;t) &nocetfanguini, curfumque eius, venis . , / uu V. wv ------2 *------t - 0rantibus, fiftit : fiue quia corpus attenuatimi & ^ r°ìumincumbit animo, certe ob eandem caufiam nimirnm in cer tam en defeendtre adeoque Par èft • dlCÌmur' dtmuP alnut autem erunt, qui vitra quam 1,1 tertartien defeendenint. Gronovt E 3 iracun- 7® l. ànnael senecae iracundiores funt valetudine aut a:tate fefli. FamfS quoque & fitis, ex eisdem cauffis, vitanda eft : exafp e-rat &incenditanimos. Cap. X. Vetus difìuui eft, Alaflb rixam guari. aequg autem &ab efurientej& a fitiente, &ab omnihomifl2 quem aliqua res vrit. Nam vt vlcera adleuem taétuttf t deinde edam ad fiifpicionern taćcus condolefcunt: it* animus afteóìus, minimis offenditur. adeo vt quo?' dam falutatio, epiftola, orario, & interrogano in li" tem euocent. Nunquam fine quercia a:gra tanguntiif* Optimum eft itaque , ad primum mali fenfhm medet* fibi : tum verbis quoque fuis minimum libertatis dare» & inhibere impetum, Facile eft autem, afFećlus fuO5 cum primum oriuntur, deprehendëre. morbum figi13, jprxcurrunt. Quemadmodum tempeftatis ac phiui* anteipfas nota; veniunt : ita ira:, amoris, omniumq^ iftarum procellarum animos vexantium , funt quxdsfl1 pronuncia. Qui comitiali vitio folent corripi, ia#1 aduentare vaîctudinem intelligunt, fi calor fiimma--'' deferuit r Sc incertum lumen, neruorumque trepidati0 eft, fi memoria fublàbitur, caputque verfatur. SO* litïs itaque remediis incipientem cauflam occupant» Ôc odore guftuque, quicquid eft quod alienat animo5' repellitur : aut fomentis contra frigus rigoremqu^ piignatur: aut fi parurn medicina profecit, vitaueru*1'' turbam, ôc fine tefte cecid'erunt. Prodeft morbu1^1 fuum nofTe, & vires eius antequaro fpatientur, opp5"1* mere. Videamus cjnid fît, quod nos maxime conciti' Aliumverborum, alium rerum contumelia; moue^' hievult nobilitati fuœ, hic forma: fuse parci, ilîc ele' gantiflîmus haberi cupit, i lie do&iflimus hic fu pcf' bia: impatiens eft, hic contumacia:; ille feruos nolV/ putat dignos quibus irafeatur : hic intra domum eft, Foris mitis. ille rogari, inuidiam iudicat : / ) h,c' i. Inuidiam iudicat, j,quafi grane fortuna; fuce & iiiuidiofŁirił qucmquam fibi fupplicarc, Lipf. pfî1 de ira, lib. iîl. yi S-------- ^on rogari, contumeliam, 2 ) Non omnes ab eadem farte Feriuntur. Cap. XI. Scire itaque oportet, quid in te imbe-c;Uum fit, vt idmaxime protegas. Non expedit omnia ICU're, omnia audire, multa: nos iniuria: tranfeant: quibus plerasque non accipit, qui nefeit. Non vis 'Te iracundus ? ne fis curiolus. Qui inquirit quid in ,eòi(fèumfit, qui malignos fermones etiamfi fecreto a'>itifinC, eruit, feipfeinquiétât. Qua:daminter~ fretatio eo perducit, vt videantur iniuria;. Itaque *'ia difrerenda funt, alia deridendaj alia donanda. 'reumferibenda mtiltis modis ira eft. pleraque in lu-iocumque vertantur. Socratem aiunt, colapho fercuflum nihil amplius dixiife, quam Moìeftum effe » SUod nefeirent homines quando cum galea prodiro jogrent. Non quemadmodum faćtaTit iniuria re-ertj ied quemadmodum lata. Nec video quare difli-^'isfitmoderatio, cum feiam tyrannorum quoque, j^ida & Fortuna & licentia ingenia , Famiiiarem fibï ^itiam repreffiffe. Pififtratum certe,Athenienfium. j^nnum , memoria; proditur, cuin multa in crude» ^^em eius e'orius conuiua dixiffet, nec deeflent qui {'ent manus ei comrnodare, & alius hinc, alius illinc .a.Ces fubderent ; placido animo tuliffe, & hoc irritants ^srefpondifte, Nonmagisillifefuccenfere, quam oblioatis oculis in fe incurriffeK Magna "pars ^lIereìas manu fecit, / ) aut falfa fumicando, aut leuia panando. XII. Sxpe ad nos ira venit, faepius nos ad çj.*1*1- quxnunquam arceffenda eft: etiam cum inci-:' reiiciatur. Nemo dicit fibi : Hoc propter quod cor, aut feci, aut fecifie potui. Nemo animum ^^ntis, fed ipfum aftimat faćbum. atqui ille intuen» *• Łontume/iam J quafi fuperbe conìemnatvir. id. 'V'Amt fe(tt^ ^Ponte ) ipft fabricati funt & inuenerunt. E 4 snp 7* L. ànnaeï senecae dus e/l: voluerit, an incident: coa£lus fit, an de' ceptus: odiumfecutusfît, an premium: fibi moren1 gelferit, an manum alteri commodauerit. Aliqui^ peccantis£Etasfacit,aliquidfortuna: vt ferre acpati» authumanum, aut humile fit. Eo loco nos conditili mus, quoilleeft cui irafcimur. nunc facit iracondo* iniqua noftri a:ftimatio : & qua: facere vellemus, pat1 nolumus. Nemo fediffert. /) a,tqui maximum reme' diumîra;, dilatio eft: vtprimus eiusferuor relangufi' fcat, & caligo quspremit mentem, aut refidat, minus denfa fit. Quaedam ex his quœ te précipitent ferebant, hora, non tantum dies, molliet: quacdafl1 ex toto euanefcent. Si in hoc erit petita aduocatio, t j apparebit iam iudicium effe, non iram. Quicqu^ voles quale fit fcire, tempori trade. nihil diligent^ in flućiu cernitur. Non potuit impetrare Plato a ^ tempus, cumferuofuo irafceretur, fed ponere illu^ ftatimtunicam, &prabere fcapulas verberibus iu(fit: fua manu ipfe cafurus. Poftquam intellçxit irafcî ficutfuftulerat manum fufpenfam detinebat, & ftaW perculfuro fimilis. Interrogatus deinde ab amic<" qui forteinteruenerat, quid ageret? Exigo, inquif pœnas ab homine iracundo. Velut ftupens, geftuIf illumfa:uituri deformerai fapienti viro feruabat, ob^ tusiamferui: quiaalium quem potius caftigaret, ^ venerat. Itaqueabftulit fibi in fuos poteftatem> ^ ob peccatum quoddam commotior ; Tu, inquit, SpelJ fippe feruulum iftum verberibus obiurga:nam ego fcor. Ob hoc noncecidit, propter quod alius cec> difiet. Irafcor, inquit: plus faciam quam oportet libentius faciam. non fit ifteferuus in eius poteftate| qui in fua non eft. Aliquis vult irato committi vltl0,| nem , cum Plato fibi ipfe imperium abrogauerit ? N1*1 tibi liceat, dum irafceris. quare ? quia vis omo1^ t. Se difftrt \ Sibi fpatium deliberarci concedit. », %4du»çatio ] mora vt fupra aliquoties. De Ira, Lie. IIÎ. 7$ jjCere* Pugna tecum ipfe. fi iram vincere non potes, ^ a te incipit vincere. Si abfconditur, fi illi exitus ^°n datur, figna eius obruamus: &illam, quantum eri Poteft> occultam lecretamque teneamus. ^ a p. XIII. Cum magna id noftra moleftia fier. fłU?i£ enimexilire, âc incendere oculos, & mutare 4e*»: ^e^iieminere illi extra nos licuit, fupra nos ^ • In imope£oris feceffu recondatur, feraturque, n rerat : imo in contrarium omnia eius indicia fle-jç^nius. Vultusremittatur, vox lenior fit, gradus tlJrtl0r •" paullatim cum exterioribus interiora formen-]0 ' «P Socrate ira» fignum erat, vocem fubmittere , ■j^SHjLparcius. apparebat tune illum fibi obliare./) Uir^re^enc^e^atur *tat3ue a familiaribus & coargueba-q »e_c erat illi exprobratio latitantis ira: ingrata_». ni gauderet, quod iram fuam multi intelligerent, ^and°^en"ret" ^en'^etautern> ius amicis obiur-Ou 1 dediflet, ficut ipfe fibi in amicos fumpferat, cifT nt° ma§*s ^oc "obis faciendum eft? rogemus amibe^11111111 Suernc]uej vt tune maxime aduerfusnos li-affen vtatur> cum minime illam pati poterimus : nec n0s o'at.Ur *ra: n°ftr:Ei Contra potens malum , & apud îfius j °^um » ^l,cn confpicimus , 2 ) duni noftri fu-ç' ac*uocemus. j ) tis fU;£: x I Y. Qui vinum maie feruat, & ebrleta-fiiis ^ ^^ritatem ac petulantiam metuunt, mandane ^orbo f Conuiuio auferantur. Intemperantiam in^ Vetant Uam experti, parere fibi in aduerfa valetudine fpiCere' f^Ptimum eft, notis vitiis impedimenta pro-etiam o' • antc omn'a ^ta componere animum, vL-. ^nfent"111 n'sre^us^u^^^sclue concu^us iram aut ----_^aut magnitudine inopinata: iniuria» exor- *' C^fcTl h. e. affeftui, fequereprimere. 3- ^diAtct """ ^ re^'us ctnPpimui. Crorttv. a°s Se aflifte?'" ^ aduocationcm amicorum petamus, Patro-cs» qui obiurgent. teneaat. Ltpf. E 5 tam 7+ L, ANNAF.i SENECAE tam in altum retrahat, nec dolorem fuum profiteatur. Id fieri pofle apparebit, fi pauca ex ingenti turban exempla protulero : ex quibusvtrumquedifcere licet# quantum mali habeat ira, vbi hominum prapotentutH poteftate totavtitur: quantum fibi imperare poffit? vbi mętu maiore compreffaeft. Cambyfen regem-> tiimis deditum vino , Prarxafpes vnus ex cariffimis mo-nebat, vt parcius biberet : Turpemeffe dicens ebrie" tatem inrege, quem oculi omnium auresque feque" rentur. Ad hoc Ule: Vt fcias, inquit, quemadmo-dum nunquam excidam mihi, i) approbaboiam , & oculospoft vinum in officio effe, & rnanus. Bibita deinde liberalius quam alias, capacioribus fcyphis : # iam grauis, & temulentus, obiurgatoris fui filium pro< cedere vltralimeniubet, alleuataque fuper caput fini' ftra manu dare. Tune intendit arcurn, & ipfum co* adolefcentis (id enimfe petere dixerat)figit, recifo' quepeitoreharrensinipfo corde fpiculum oftendit;' ac refpiciens patrem, fatis ne certam haberet marniti1' interrogauit. At ille negauit Apollinem potuifi'e cef tius dimittere. Dii illuminale perdant,animo mag'5 quam conditione mancipium. Eius rei laudator fufo cuius nirnis erat fpefiatorem fuifle» occafionem blafl' ditiarum putauit, pećirus filii in duas partes didućhin" & cor flib vulnere palpitans. Controuerfiam illi ff cere de gloria debuie, &reuocare ia&um, vt regi If* beret in ipfo patre certiorem manum ofiendere. Regem cruentimi ! o dignum in quem omnium fu0' rum arcus verterentur ! Cum execrati fuerimus illuiU' conuiuia fuppliciis funeribusque foluentem, taniei1^ fceleratiustelum illud laudatumeft, quam miflutiv' Videbimus z ) quomodu fe pater gerere debueri^fìa^ t, Excidamtnt'm ] apud me mancam, mente immotus. Li/>f 2. Videbtmw ] Solenni s hxc Ser.ecx reiiciendi partem ûationis formula, etfi fieri pofiìt vt nunquam dilatam tem trafilare poftea in mentem libi veniat.vid cap, feq. Cr0"'e( DE Ira, LIB. III. fii ________7jr fïCr c*dauer filn flli 3 caedemque iHam, cuius & teftis W,!- îa ; id de ^uo nunc agit«r, apparet, iram PPmnpofli. Nonraakdixi, regi, nultamennlit Itìamfr- qn!Gem Verbum> curna:que cor fuum, tU™ ÌU > trLansfixum vide™> P°teft dici, merito ll-L• r'illeverba- namquidtanquamIratus35iSit. . ^tanquam paterfacere potuiffet.j) Poteft, in. ciitnJV l f^P^entius fe in ilio cafu geffi/fe, quam. «ran- POtan' r m°d0 PrxciPeret: S»em fatius Culj m quam fanguinem bibere, cuius manus po-ę0i^^^ę5!l£a?j£at|_acceflit itaqu^ahnuherum QarT11 qU1 magnis Cladibus ofle"derunt, quanti con-®ot regum amicisbona confili?. taleHtP' -j V* .IJondubito' quin Harpagus quoquo fus ^Uld fegi fuo Perfarumque fuaferit, quo offen-C,sllh epulandos appofuit, & fubinde qu*fiit, *ì)aij 3rCeret <~?"<*itura ? Deinde vt fatis illuni plenum., VUrdlt' afferri capifa illorumiuffit, &,Quo-^ifer effct,acceptus' interrogauit. Non defuerunt SuL° ' n0n °S concBrrit: 0 Apudregem, pr Mt omms cœna meunda eft. Quid bac adustione lC lt? ne a rehfìuias intiitaretur. Non vero pa-^gtia amnare rf;gIS fui fatìum , non vero quarere Çolii ' tamÌrUCI Porten5° pœnam : fed hoc interim^ ira^VfPG V etiam ex ingentibusmàlis nafeentem^ Cefiìir' C,? > a£* verba contraria fibi cogi. Ne-vi^ o'", dTńs refr^3tio, vtique hoc fortitis tllr ânyii' ^ ffg'am adhibitifi menfam. Sicedi-fuis arrii °Ì' ficbìbltl:r' Gc "fpondetur : funeribus ^iftaQlin-m Z An ranti flC vita, videbimus: fcftulum ° ' Nonconfolabimur tam trifts er-Cl!Rl3 oaèrH°n a 0rtabimur ferre imperia carnifi-in omnifervitute apertam libertari e. hdhńiuEi. toncurru ] non confufe & perturbaterefpondit. 7<5 L. A n n ae i S e n fi cae ^ viam. si jeger animus, & fuo vitio mifer eft, huic mî ferias finire fecum i ) licet. Diçam & iili qui in regeir» incidit, fagittis pecora amicorum petentem , & ti» cuius dominus liberorum vifceribus patres faturat-^* Quid gémis, démens, quid exfpe&as, vtteaitthofti5 aliquis per exitium gentis tua: vindicet, aut rex a lo>i ginquo potens aduolet? Quocunque refpexeris, M malo rum finis eft. Vides illum prscipitem locunw -illac ad libertatemdefcenditur. Vides illud mare-" lilud flumen, illum puteum ? libettas illic in imofede^ Vides illam arborem, breuem, retorridam, înfeU' cem ?j) pender inde libertas. Vides iugulum tuuifl> gurtur tuum, cor tuum? effugia feruitutis funt Nim1 tibi operofos exitus monftramus, & multum anifl ac roboris exigentes. Quxris, quod fit ad liberiate iter? quslibet incorpore tuo vena. Cap. XVI. Quamdiu quidem nihil tam intolef^ bile nobis videtur, vt nos expellat e vita, iram m qua cunque erimus ftatu, remoueamus. _ Perniciofa e feruientibus. omnis enim indignano in tormentili ^ fuum proficit, & imperia grauiora fentit? quo cont ' maciuś patitur. Sic laqueos fera dum iaćht, adftr'P git : fie au es vifeutn , dum trepidante- excutiunt, p mis omnibus illinunt. Nullum tam arAum eft iugui* quod non minus hedat ducentem, quam répugnante^ Vnum eft leuamentum malorum ingentium , pati j neceffitatibus fuis obfequi. Sed cum vtilis fitfervie , tibus, affe&uum fuorum, & huius precipue rab^ acque effraenis continenza, vtilior eft regibus. runt omnia, vbi quantum fuadet ira, fortuna perrfl tit: nec diu poteft, qux multorum malo exercer* potentia ftare. Periclitatur enim, vbi ecs qui lep* tim oemunt, communis metus iunxit. Plerosque J que modo finguli ma&auerunt, modo vniuerfi,^, 2. Finire fine alia vltione, & deftinatione. L'pf* j. Inftlictm 3 fine fiu£Ui. Lij»f _DE IRA, Lib. III. 7? ?°s Çonferre in vnum iraspublicus dolor coe'gitfeo. îqiiiplerique fie iram, quafiinfigne regium, exer-v erunt. Sicut Darius, qui primus, poft ablatuno olago imperium, Perfas & magnam partem Orientis ^nuit. Nam cum belJum Scythis indixiffet, Orien-^cingentibus, rogatus abOebazo nobili fene , ve ^îbusliberis vnum infolatium patri relinqueret, t(]°rum opera vteretur: plus quam rogabatur pollici-^omnesfeilli dixit remiffurum: & occifos in_» ^fpećlu parentis abiecit, crudelis futurus, fi omnes duxifl*éti tji.c A p. x V11. At quanto Xerxes facilior ? qui Py-Su^n<îue filìorum patri, vnius vacationem pe-Clctl> Suem vellet, eiigere permifit: deinde queiru ^gerat, in partes duasdiftra&um abvtroque via: !a. > & bac vi&ima luftrauit exercitum. Ha-?eqf *taciue<]uemdebuitexitum. viéhis, & late lon-VdUefufus ' acftratam vbique ruinamfuam cernens , fis inter fiJ0rum cadauera inceflit. Harc barba. C;^us feritas in ira fuit : quos nulla eruditio, nul-telis fterarUm cu*tus imkuerar. Dabo tibi ex Arifto- ^muregemAlexandrurn, quiCJitum cariffimum na educatum, inter epulas transfodit, &manu *c libm fU^ ' V*rnm aduIantem > & pigre ex Macedone tyfu ero Perficam feruitutem tranfeuntem. Nam ^^nachum, a:que familiarem fibi, leoni obieci't_. tibUsSjUld erg° hicLyfimachus, felicitate quadam den-fUit? v°niS, elapfus, ob hoc cum ipfe regnaret, xnitior SiiedamTelerpIî0rUmRîl0ciium amicurn fiium vn-ftt, i CCurtatum, cum auresilli nafumque abfcidif, ^ CaUe^ Ve'Ut nouum aniffial aliquod & inufita-T ?aUit! CUm °ris detruncati mutilatique defor-JneS(sc J-UmJnam /«ciem perdidifiet, Accedebat fi-^Ua^0f non tam immerito quam nimis amatus , per ftillici^ fanguinemdabat. DignuseratMarius qui illa pate^ tur, Sylla qui iuberet, Catilina qui faceret: fed & digna Respublica qune in corpus fuum pariter & ho# urn & vindicum / ) gladios reciperet. Quid antiq1', perfcrutor? modo C Csfar Sextum Papinium • c ______ 79 "atoribus ad lucernam decollarsi. Quid inftabatT? M"Od periculum , autpriuatum, aut publicum vna_, minabatur? quantulum fuit, lucem exfpe&are? ne fenatores populi Romani foleatus t ) occi- ïei^ * P"_X IX. Quamfuperba: fuerit crudelitatis, ad -pertinetfiire. quanquam aberrare alio pofiumus e"> &in deuium exire: fed hoc ipfum pars erio f *. ujper foli ta f*uientis. Ceciderat flagellis fenato-• |pfeeffecic, vtdicipoffit,foletfieri, torferatpes tgjj15,13 > Suœ rerum natura triftifiìmafunt, fidiculis* «Uttibus,/) eculeo, igne, vuitu fuo. Et hoc loco ^ P°ndebitur > magnani rem] fi très fenatores, quafi rnancipia, inter verbera & fiammas dìuifit, , no yu* de toto fenatu trucidando cogitabat: quì tet C' vt populus Romanus vnam ceruicem habe-y^1 vt teiera fua tot locfs ac temporibus didutìa, ia IÔunî & vniim cogeret. Quid tam inau-teHeh ^Uam n0(a.urnum fijpplicium? cura latrocmia., ti°re r*s ab fc on di foleant j animaduerfiones, quono* Pr0fS- c ' P^us a£* exemplum emendationemquo ^nt0ClUnt' E5 h(?C l0C° rcfPondebl'tur mihi : Quod tor ^2re admìraris > beluas quotidianum eli : ad - *iuit. ori i___ï . i jpcncrUtUi • uami UVAIUU1 ' >j Cvii l'f j i ... 1 — wn y dU pater erat confularis, Betilienum Baffum quxftor^; cert . ad hoc vigiiat, ad hoc lucubrat. Nemo> K. - - r-r i- _ !•_ _o______________^Ueniefnr alme . n.tì L- • _ uaL ..............^-------- j ■ fuum Procuracoris fui filium, alios Senatores & c<\ tes Romanos, vno die flagellis cecidit, torfit, n° ^ quaeftionis , fed animi caufla. Deinde adeo tiens fuit differendo voluptatis, quam ingentem délitas eius fine dilatione pofeebat, vt in xyfto norurn hortorum, qui porticum a ripa feparat, bulans, quosdam ex illis cum matronis atquc alusy ■.....................* "* .....*** ,li ■ ~ ^ i. Mifericordiam ] nam hortebanc potius quam mifcre' tur, quividebanti , . . ._j- „« §y'' idi' j.Et hoflium & vindicum ] hoftes Mariani , vindices^ ł^ni videri volębanc, Rempublicam a Marii opprelEone vi wmU n>: '•ffg ! . ^mJUeni.etUF allUS' t}ui imPerauerit bis, in quo s Vocis* Uertiiubebat, os inferta Ipongia includi, ne ^Oritemittencj2 baberent facuhatem. Cui vnquam ^-t1rlk0n0n eftreIiiaum ' ^ua gemeret? timuit, ne Suicj enorera vocem extremus dolor mitteret: ne t>iliaèfTUOdn0l,et' audiret* fciebat autem innumera-. ^fet. » ^UieoI»«cereilIi nemo, nifi periturus, au-^ent*3 m-pm fPongi«n°n inuenirentur, feindi vefti. v—j & in os farciri pannos imperauit. '-^aèuuTj vtaconujuìo recens. Lipf Vt commi de CabullS Inter tonncr:ta admotis ar^arisque P unçrçcur » & psene eliderettiri accipit Ltpf. qiìac So L. ANNAEI SENECAE Quaeiftafaeuitiaeft? iiceat vltimum fpiritumtrahere ' da exituraanimx locum: liceat illam non per vulnus emittere. 2) Cap. XX. Adiicere his longum eft, quod patre* quoque occiforum eadem noćie, dimiffis per domo* centurionibus, confecit:id eli, homo mifericorsludfc1 liberauit. Non enim Caii1 famitiam, fed iras malunv propofitum eft defcribere: qua: non tantum viritinV furit, fedgentes totas lancinat, fedvrbes, fedflumi' na j & tuta ab omni fenfu doloris conuerberat. Sicu4 rex Perfarum, totius populi nares recidit in Syria : inàe Rhinocolura loci nornen eft. Peperciffe illuni indicai quod non tota capita prxcidit ? nouo genere pœnae de' leéhtus eft. Tale aliquid paffi forent ^Ethiopes, qul ob longiflìmum vita: fpatium Macrobii appellanti^' inhosenirn, quia non fupinis manibus exceperan^ feruitutem, mitfisque legatis libera refponfa dederafl^ qux contumeliofa reges vocant, Cambyfes fremeb^' &nonprouilìs commeatibus>non exploratisitineribH5' perinuia, per arentiatrahebat oranera bello vtileiï^ turbam : cum intra primum iter deerant neceflaria^' nec quicquam fubminiftrabat fterilis & inculta hufl1*' n oque ignota veftigio regio: fuftinebant famem prif1 tenerrima frondium , & cacumina arborum , tui*^ coria igne mollita, &quicquidnecefiitascibum fec* rat: poftquaminter harenasradices quoque &herP defecerant, apparuitque inops etiam animalium ^ folitudo, decimum quemque fortiti, alimenturn ^ buerunt fame faeuius. Agebatadhuc ira regem cipitem, cum partem exercitus amififfet, partem c mediiTet: donec timuit, ne & ipfe vocareturad (° tem, tum demum fignum receptui dedit. Seruab* tur interim illi generose aues;& inftrumenta epula^, 1. Nm pir vulntu emittere ] per quod emutenda vi«ìebutl elfe , fi via per os ipii obftrueretur. 1. sAnmahum 1 f. réduis tahum. Grtmv, ,u e*&el DE IRA, LiB. III. g.j Çg t ---------- ftial e^s ve^e^antur : cur" fortirentur milites eius, quii eperiret, quis peius viueret. i,AP. XXI. Hic iratus fuit genti ,& ignota?, & &ab ZtltX ' **en^urae tamen : Cyrus flumini. Nam cum ^°nem oppugnaturus feftinaret ad bellum , cuius fuf ItIìamornentainoccafionibusfunt, Gynden late e^Utïli»ninem vado tranfiretentauit: quodvix tutuni eft etlam cum fenfitsftatem, & ad minimum dedu&us alb' vnus ex ^IS e<3u's > S1" trabere regium currum °jebant, abreptus, vehementer commouit re-' 1UrauititaS»e, amnemillum regis commeatus qUcerent*m ì t ) eo fe reda&urum, vt tranfiri calcari-afeminispoflet. Huc deinde omnem tran-c £ e^»apparatHm, &tamdiuafleditoperi, donec v0s \Xxx c»niculis diuifuin alueum in ccc & lx ri-l.|Pcr8eret) & ficcum relinqueret in diuerfum.» ma»,1-1 a &militumardor, queminutilis illebeMe^t.ł &occaGoaggrediendi imparatos, dum C a Unì hofti cum flumine gerit. Coniano ^ ^ ^uror ( enim aliud voces? ) HerculanS^Uo^ue C.enimCadfar villain in_, doiniuaen^Pu^cherrimam, quia mater fua aliquan-^otabiJem1^0^'13 erat ' <^'ru;'t» fecitque eius per hoc imnccauf °rtunam+ ftantem enimprasnauigabamus: tempia ^ lru^ quxritur. Etha:c cogitanda funo foderata ^]Ua;.Vltes ' ^ '^a c contrario , qua: fequaris, defllitia e"'a: quibusnec ad irafeendum caufla_« cìlius fu"CC ,vlcifcendum poteftas. Quid enim fa-ìubere ^ntI8°no > quam duos manipulares duci c11Ci!ł1uinCUmbentes re8io tabernaculo, facie-^ciii'nt d nes ^ periculofiffime &libentiffime Oiîinia A 6 *re^e ^U° ma^e ex^,ma^ant • Audierat-. , vtpote cum inter dicentes & ^'Cntern, J h. e. tranfitum regis impie- «Om, t ftcultatem neganrera. F audiea- li h, annaeï senecae audientem palla/) intereffet: quamille leuiter corn' mouit, &, Ion gius , inquit, difcedite, ne vos rex au-diat. Idem quadam noćie, cumquosdam ex mili^, bus fuis exaudiflet , omnia mala imprecantes regi, qIlł jpfos in illud iter & inextricabilelutum deduxiffet' acceffit ad eos qui maxime laborabant s Sc cum rantes a quo adiuuarentur, explicuiflet : NunCjinqu'f' malediche Antigono, cuius vitio in bas miferias ifl^ diftis: ci autem bene optate, qui vos ex hac voragi^ eduxit. Idem tam miti animo hoftiiim fuorum dićhi, quam ciuium tulit. Itaque cum in paru»1. quodam cartello Graeci obfiderentur, & fiducia \°L çontemnentes hoftem multa in deformitatem Antig^ ni iocarentur, & nunc ftaturam humilem, nunc coi1^ fum nafura deriderent : Gaudeo, inquit, & a^^!, boni fpero : fi in caftris meis Siienum habeo. Cu^ hos dicaces fame domuiffet, captis fie vfus eflr, vt ^ qui militix vtiles erant, in cohortes deferiberet, c teros prasconi fubiieeret i id quoque fe negauit fa ^ rum fuiffe, nifiexpediret his dominum habere, 4 tam malam haberent linguam. Huius nepôs fuit^ ^ xander, quilanceaminconuiuasfuos torquebat, ,4, ex duobus amicis quos paullo ante retuli, alterum re : obiecit , alterum fibi. Ex his duobus tamen, leoni obie&us eft, vixit. C a p. X X111. Non habuit hoc auitum ille viti t' ne paternum quidem, Nam fi qua alia in Phi łF ^ virtus, fuit & contumeliarum patientia, ingens in ^ menturn ad tutelam regni. Demochares ai illu .\> Parrhefiaftes ob nimiam & procacem linguam apP.£# 2atus,inter alios Athenienfiumlegatos venerat: aU.^j, benigne legatione , Philippus ,Dicite, inquit, facere quid poflum } quod ht Athenienfibus gratu ^ Excepit Demochares: Te, inquit, fufpendere^^, i. Pali» ] Gloflse quoque vecerum velum interpretane^, E)É IRA, LIB. III. g, ^nÌxorrCairCftmftantÌU,m ad tam inh«manumrefpon-^herfiram mi = T°$ Phus appareatilli irani in • ' r TimaSenes biftoriarum fcriptor, qus-ł quidam in vxorem eius, & in totani tircumf IXerati "eC Pcrdlderat •') magisenìm^ Milita er <^r' • in ors k°nunumeft, temeraria vr-^gua * PC ilk,m C*far monuit » ^ moderatiti ^°fteaT^erCtUr "" ^erfeueranti> domo fua interdixit, Kuìt AlmaSenes in contubernio PoJlionis Afinii condor a.t®taciuitatcdireptus eft. nullum illi li-KÏ " c«làris domus abftulk. Hiftoriaspoftea C^rì/? ' recitauit>& combuflk, & libros aćU ^tiîs continentes in ignem pofuit, Inimi- Nit fe cuni Caf*jre- nemo amkitiam «ius exti-fu'g"ritHm refygJt: ? ) fuit qui pr*-pati^alte^adcntl,finum- Tulit hoc, vtdixi, C*. lì!s» rekntc^, n£ 60 quwem motus> ^uod jaudibus ^°f'pite • "f^g^'smanusattrferat. Nunquamcum Ą(inio fui queftuseft: hoc dontaxat Pollionì 2«m, Paranti deinde excufatio- Cu'npnlłtltj- Et ,fruepe' in<ìUIt ł Poli io ,fruere, •^J^odicefet; Siiubes Orfar, fta tira illi doma r,!tat » k- *' fruftrl& in rnmm, (pa7- ta ł,E)''rtpt,u eilte'. ^eŁ'ore fninium illafer t.'ba n tur, ar>'ibib ir r'.C' amP1eiat:'b'it«r cum elusque Familiari-k 1' vitj. 1 * 'CfiPta amabat tota xit;itas. Sic Wofter de Hu '' £*'tuÌ rQt* t'r'P«™^ Auâorvitae nt '• Marti al i r"m c*fìtt"uo ""Wt bomtnes4?4criptrc t«- ^uocì re :r.vir" ep'sr- 7ì: > per c • f'p,unt porciìtrores ?'''wUÌ51 portk-us, theatra. Gm»v. \ ^'8Itre t^vtos enim facros putitane • JC«-c. L. I. de QK»m. c. 7, ^ * me» 84 L. Annaei Senećae ____________s mea interdicam. Hoc me, inquit, putas fa&urutf > cum ego vos in gratiam reduxerim ? Fuerat enim al'' quando Timageni Pollio iratus : nec vllam aliam h*' buerat caufam definendi, 4) quam quod Casfar c<*' perat» _ , Cap. XXIV. Dicat itaque quisque fibi,quotic laceffitur: Nunquid potentio* fum Philippo? illi tame)1 impune maledi&um eft. Nunquid in domo mea pi"* poffum, quam toto orbe terrarum diuus Auguftus p0' tuit? illetamencontentusfuit,a conuiciatore fuo>*' cedere. Qwd eft quare ego ferui mei clarins refpo^ fum > / ) & contumaciorem vultum, & non perueni^ tern vsque ad me murmurationem, flagellis & comp{. dibus expiem? quis fum, cuius aures laedi nefas »' Ignouerunt multi hoftibus : ego non ignofcam pig1^,' negligentibus, garrulis? Puerumaetas excufet, fetf1, namkxus, extraneumlibertas, domefticumfamil^ ritas. Nunc primum offendit? cogitemus quandi placuerit. Ssepe & alias offendit? feramusquod ^ tulimus. Amicus eft ? fecit quod noluit. Inimicai fecit quod debuit. Prudentiori cedamus: ftult'^ remittamus. pro quocunque, illud refpondeamusf ; bis, fapientiflìmos quoque viros multa delinquer^ neminem effe tam circumfpećhim , Cuius non diligi tia aliquando fibi ipfi excidat: neminem tam matuf1^ cuius non grauitatem in aliquod feruidius faćhitfl ^ fus impingat : neminem tam timidum offenfarum* 4 non in illas , dumvitat, incidat. 4 ^ Cap. XXV. Quomodohominipufillofola»»1 (/ in malis fuit, etiam magnorum virorum titubare j tunam, &xquiore animo filium in angulo fleuit, ^ vidit acerba funera etiam ex regia duci 2 ficafl^y 4. Definendi 'J fubintellige irafit. ^ 51' r. Clarmsrtlponfum ] altius & voce quoque animofun1- ,f< Cornific. ad Herenn. L. 4. tfle clarini eadem & alta dicere * vid. & noftrum de ira 1,16. &de Ben. VII* a8« Gr»n»v. f, xl _________DE Ira, LIB. ITI. priore fer et ab aliquo Jœdi, ab aliquo contemni, cui-^.^que venitinmentem,nullam effe tantam poten-pr ^ >in quam non incurrat iniuria. Quodfi etiam-, liab Cl^mÌ Peccant>cu'usnon error bonam cauffam Refpiciamus, quoties adolefcentia noftra in_> ^ftC'°-^arum^18ens^uc"tJ in fermoneparum molili f J vin0 Paru™ temperans. Si iratus eft : demus ^Patium, quo difpicere quidfecerit, poffit. feipfe '%W*. Denique debeat pccnas. non eft quod cum fç e Paria faciamus, Illud non venit in dubium, quia ląc^tTiet'it turbx , & altius fteterit, quisquis defpexie fe„tentes- proprium eftmagnitudinis vera:, nonfo lutjl? Percu^um- Sic immanis fera ad latratum ca-«HT„I nta refpexit ; ficirritus ingenti fcopulo fluéhis Qilinon irafcitur, inconcuffus iniuria per-ą|tj0r: Sui irafcitur, motus eft. At ille quem modo ^ e|ìì°mni inçommodopofui, tenet quodam,,/) f eXu ^umrnurn bonum. nec homini tantum, fed refpondet : Omnia licet facias, minor es, ClHv- Vtferenitatemmeamobducas. Vetat hoc ratio, re8en£iarn dedi. plus mihi nocitura eft ira, ln'llria. Quid ni plus ? illius modus certus eft: çlu°nsque me latura fit, incertum eft. j '• XXVI. Non poffum , inquis, pati, graue u0UUr^arn fuftinere. Mentiris. quisenim iniuri-Kd.;poîeftFerre.quipoteftiram?,) Adiice nunc, *grî vt & iram feras, & iniuriam. Quare fers vastna 'ern ' ^ pbrenetici verba ? puerorum proter--nus • nempe quia videntur nefcire,quid faciant. ffuden ^Cre^' qu° quisque vitio fiat imprudens ? im-«H' ciem notas ? peftilentia cft. Placidiores itaque in»1'' cem fimus, mali intcr malos viuimus. Vna res fl"' facere poteft quietos, mutua facilitatìs conuentio.'' Ille mihi iam nocuit: ego illi nondum, fed iam aliqu^ forta/Te lacfifti : fed lazdes. Cap. XXVII. Noliseftimare hanc horam,aut diem : totum infpice mentis tua habitum. etia^' nihil mali fecifti, potes facere. Quanto fatius lanari iniuriam , quam vlcifci ? Multum temporis vlf) abfumit. multis fe iniuriis obiicit , dum vna dol* Diutius irafcimuromnes, quam la:dimur. cjuantof1', lius eft, abire iti diuerfum, nec vitia vitiis compone^ Nura quis fatis conftarefibi videatur, fi mulam cal^ bus répétât, & canem morfu? Ifta, inquis, peccar® nefciunt. Primum, quaminiquus eft, apudque^ hominem effe,ad impetrandam veniam nccet? deifl® / fi cetera animali» iraetuaefubducit, quod confili0^ rentî eo loco tibi fit, quisquis confilio caret. enim refert, an alia mutis diffimilia habeat, fi ^ -----——- ». Mut m* facilitât ii conuentio ] quali iaftum Vt mutuo fac' fimus in ignofeendo. Uff. J ,«« ______De Ira , LIE. III. %7 Ca!°^- 'nonini Peccato muta defendit, limile habeo, eni ^'nem mcnt's • Peccauit. hoc enim primum, hoc extremum. Non eft quod illi credas, etiam fi fr^fumnon faciam. Et ifte peccabit, & in_» ^îa^r a^'US ' ^ COta V'ta inter errores volutabitur. ^ic^r 'rnman^"ueta tramanda funt. Quod in ludu qu 1 °^et, eftìcaciflìme &in ira dicetur: Vtrum ali-fat- '° defines, an nunquam? li aliquando, quanto ^ 1,5 v ^ iram relinquere, quam ab ira relinqui? Sin tik cogiratiodurabit ; vides quam impacatam Cr,uoues vitam. qualis enim erit lèmper tu-'fis> c ipf XXVIII. Adiicenunc, quod nifi bene te llccenderis, &fubinde caulfas quibus ftimuleris, Guéris, fua fponteira difeedet, & vires illi dies Wtra.^et Suanto fetiuseft a teillam vinci,quam a fe? Pir*" deinde illi : fervis , deinde Jibertis : deinde liberis : notis , deinde ignotis. * quam irafci. Nunc aut^ primum impetum fequimur. deinde quamuis nos concitauerint> perfeueramus, ne videamur piflfe finecauflfa : ócquod iniquiftìmum eft, pertinac' ores nos facit iniquitas iras. Retinemus enim & augemus : quafi argumentum fit iufte irafcent^ r. Obfttt an défit ] obflet fciiicet malitia & me Isdendi ani'1' défit negligentìa & infirmiate. era^ fi Ira, Lib. III. g9 ^reTouamlt <^^meUu5 cft> initia ipfa p^l vides in anTmal K ' ^5inn°*ia ?(^5)d accid<*« des- f",? mallîiUSmutls' "lemin hommedeprehen Sr fnu°Jl> turbamur, & inanibus. P «dvmhr XX?- Tauru.m co,or rubicundus excitât ^r°ritat aiTo plS glt' Vrfos ìeonesque mappa /) c0nft • Pmn,,a» SU* natura fera ac rabida funt ^nt eu nn tU.rrae ana; r îdem ÌnS"-is&ftolidisin-"rum fufPJcione feriuntur. adeo qui. itin.,'. '"terdum miurias vocent modica beneficia - ^;tUêftecTrÏ a,Ce~rtbiŒn,airaC»"di- His _.7/. C.anffimis enim irafcimur, quod minor» ^ a£ûI nt' SUammentecon«pimus, quam_, M?'' ua- Vt"U,^Ue rei Paratum reme-hrat- alten indulfît? noftra nos fine com- ^itfelicbrM- nUV^m erit feIix> S«em tor-r Minus habeo quam fperaui ? fed for- >Ìl TmW qU3m debU' HXC Pars "«to' HuaJ ' perniciofiflìmx ir* nafcuntur, ïçs %qu*quc inuafunE- Diuum ^uiium PZ: ^eueratft s"rUnV L "j3"1 inunici> quorum non. ^ eniL n Voluit quidem il 10 ; nihi] p? ?uîs^am liberalms vigoria vfus eft, ex d ì«e d3 ,Ca;?Ìfi difpenfandi poteftatem; cifmT fe tamimPr°bis defideriis 12vT°m"«COncUPif«r«", quantum ad,iscomm-l\ ?qu i(a,s cìfca fc"am fuai*- ^PaMlio rrs ' i,rUmTuIliuma«r«. ^ Poft Pamn IlUn partium defenfo^ni, aIiOS-fi ^ A r* xxyÌ u ? P°nipeianos. ^ ) Îdîflî*4ue en ' 7 ^ T 3rma COnU^"û, » Pro quibus & P ' Vt ^ m0rte COrUm ^_^mbus & ante quos mori, votum habuerant. M-*- P'flP*XQJiunTS nîp'rUm&mf,taacreciprocata Upr usp^te5ehw cequentef.""^"*n0t]cumulenonelfet Nulli 5® L. Annaei Senecae Nulli ad aliena refpicienti, fua placent. Inde dii» quoque irafeimur, quod aliquis nos antecedat, obliti quantum hominum retro fît , & paucis ìnuidentcs quantum fequatur a tergo ingentis inuidia?. / ) Tanta «amen importunitas hominum eft,vt quamuis multum acceperint, iniuriae loco fit, plus accipere poruiffo» Dedit mihi prasturam? fed confulatum fperaueranu* Dedit duodecim fafces ? fed non fecit ordinarium con-fulem. i ) A me numerari voluit annum? fed dseft jnihiadfacerdotium. Cooptatusin Collegium fum? fedeurin vnum? Confummauit dignitatern meam-»« fed patrimonio nihil contulit. Ea dedit mihi, qua* «debebat alicui dare.j) de fuo nihil protulit. Ago potius gratias, pro his quae accepifti: reliqua exfpeôa» & nondum plenum te effe gaude. Inter voluptatc* cft, fupereffe quod fperes, Omnes vicifti? primui* te effe in animo limici tu! laetare. multi te viucunÇf confiderà, quanto antecedas plures, quam feqtiaris. Cap. XXXII. Quod fit in te maximum vitiuiU' quaeris? falfasrationesconfìcis: data magno geftima*» accepta paruo. Aliudin alio nos deterreat. quibus' damtimeamus irafei, quibusdam vereamur, quibu5' dam faftidiamus. Magnarti rem fine dubio fecerimuSj fi feruulum infelicem in ergaftulum miferimus. Q^1 ? properamus verberare ftatim.crura protinus frange^ nonperibit poteftas ifta, fi differetur. Sine id tei" pusveniat, quo ipfi iubeamus: nunc ex imperio loquimur. cumilla abierit, tunc videbimus, quaI\ lit ifta lis seftimanda. Iti hoc énim precipue falli"^,' t. Et ftaucuinuidtntts quantum a. ttrgo ftquatur tnutdt &hxc propter quas'litiga- ^c"rr,mus, anhelamus , viderequam humilia letta fint, nulli qui altura quiddam aut magnifi-Vo^ cog.tat, rerpicïcrnda. Circa pecuniam plurimum *oSai erat,onis. eft : fora defatigar, patres libe-Sue committit, venena mifeet, gladios tam per- ft0ftrrib,u!.2uamlegi0nibus tradit- h*c ^fanghino ^0^° 1 propter hanc vxorum maritorumque ePuntIltlbus> & tribunalia magiftratuum^ té, . ' turfa: ,regcs feuiunt, rapiuntque, & ciuita-Wn?8° ixculorumliho*e conftruttas euertunt, vt ^ argentumque in cinere vrbium fcrutentur. iacenteP,' XTÌ?111 Ubetintueri fifcos 0 in angulo pritO H'funt> ProPter W0* oculi clamore ex-Cll0c'ti i' frcmitu iudiciorum bafilics refonano-catini e* Jpnginquis regionibus iudices fedent, iudi-fifcu^Pu-?US 1U rÌOr auaritiafit- Quid fi ne propter a kruodè^™ ł dPuBnuma2ris ' aut imputatum j) cho dirujrj. ^num > fine herede moriturus ftoma- vale/'^ û propter hautmillefi-^anibus ad icłlnarius Generator difrortis pedibus, «Se ?cPervadimCn0lrpiÌan?ummocioi) relitìris, clamar, busvindicat> U°S.Ìn ÌpCs morbi acceffioni- CUni maxime jlt0tarn.ni^'cxomn^usmetallis, qua Medium nm" _ePr°m'mus, pecuniam proreras, fi in -----_11Clas quicquid thefauri tegunt, auaritia --———^ as. inquibuspecunia. Uff. ro2aire & reporcaï1^" dicat femus de Peculio in rem Domini , *• ^td cenap vruttr. feneratores quemadmodum nimirum fole- g,tiS aflidue computare. Lipf. iterum 9* L. AnnaeI Senecae iterum fub terras referente qua: male egefferat; omneffl iftam congeriem dignamnon putem, qua: frontem.» viri boni contrahat. Quanto rifu profequenda funt , qux nobis lacrimas educunt? Cap. XXXIV. Cedo nunc, perfequerc cetera/ cibos, potiones, horumque caufla/) paratamambi' tionem , munditias , verba, contumelias, & motuS corporumparum honorificos, &fufpiciones, & contumacia iumenta, & pigra mancipia , interpretatione* maìignasvocisalienae: quibusefficitur, vtinterinili rias naturx numeretur fermo hominidatus. Crede; mihi, leuia funt : propter quae non leuiter excandefci' mus, qualia qua: pueros in rixam Se iurgium concitar* Nihil ex his, qux tam triftes agimus, ferium eft, nin1 magnum. Inde, inquam, vobis ira & infama eft > quod exigua magno aeftimatis. Auferre hic mihi he reditatem voluit : hic me diu fpe fuprema captatum t criminatuseft: hiefeortummeum concupiuit. OH?,, vinculum amoris effe debebat , feditionis atque o 1 cauffa eft, idem velie. Cap, XXXV, Iteranguftum rixas transeuntuii concitati diffufa & late patens via ne populos quide*1 coi li dit. Ifta qua: appetitis , quia exigua fune ' nec poffunt ad alterum , nifi alteri erepta , tran ferri : eadem affe&antibus pugnam & iurgia e ^ citant. Refpondiffe tibi feruum indignaris liberu^ qse & vxorem, & clientem : deinde idem de rePu^!'f;( liberratem fublatam quereris, quam domi fuftuli ■ Rurfusfi tacuit interrogatus, contumaciam vocas. loquatur, & taceat, & rideat. coram domino ?^inqu' imo coram patrefamilias. Quid clamas ? quidvc^ , 11 1 i. C*uffa] f> legendum cur* hocfenfu ambitionem P3".^ ad ciiram iftorum fufeipiendam. quali s eft eorum qui rttTtus f. caput, , vt loquatur de ilio p re<^ius^4»»9. Lipfl ' lC roPertius : Et mihi non de funt mollet pender t et' tur? L, Annaki Senecak tur? quam tranquillus, altus ac liber, cum sur latf« datus eft animus, aut admonitus, & fpeculator fu* cenforque fecrerus cognofcir de moribus fuis? Vto* hac potevate, & quotidie apud me cauffam dico, cui# fublatum e confpećlu lumen eft ,& conticuitvxormO' ris iam mei confcia, totum diem meuin fcrutor, fa#a ac dićta rnea remetior. Nihil mihiipfe abfcondo > mihi tranfeo : quare enim quicquam ex erroribus mei* timeam, cura poffim dicere: Vide ne iftud amplili facias, nunc tibi ignofco. In illa difputatione pugna' cius locutuses: noli poftea congredicum imperiti*' nolunt difcere, qui nunquam didicerunt. Illum l'" berius admonuifti, quam debebas. itaque non emefl' dafti, fed ofFendifti. decetero vide, non tantum art verumfitquoddicis, fed an ille cui dicitur, verip*' tiens fit. Cap. XXXVÏT. Admoneribonusgaudet: pelfr mus quisquecorreptoremafperrimepatitur. Inco*1 viuio quorundam te fales, & in dolòrem tuum iaćH^ verbatetigerunt: vitare vulgares conuićtus memenî^ folutior eft poft vinum licentia, quia ne fobriis quide ^ pudor eft. Jratum vidifti amicum tuum oftiario ca^ fidici alicuius , autdiuitis, quod intrantem fubmou* rat : & ipfe pro ilio iratus extremo / ) mancipio fui ^ Irafceris ergo catenario cani ? & hic cum multum ^ trauit, obie&o cibo manfuefcit. recede longius» ride. Nunc ifte aliquem fe putat, quod cuftodit l'* gatorum turba limen obfeffum. nunc ille qui in*f iacee, Felix fortunatusque eft :& beati hominisiu cat ac potentis indicium, difficilem ianuam. Ąe ^ duriffimum effe oftium carceris. Prxfume a"irI\, multa effe tibi patienda. Numquis fe hieme alg«'■ * miratur? numquis in mari naufeare, invia Fortiseft animus, adqux praiparatm venie» i.Extrtm*] narnvilUlimi huicnumeri deftinabantu^. 1^^ ira y lis. iir« ^ ZT° lrC0 Pofitus »irafci cœpifti conuiuatori, vo-tereft ' ipfi ^U1 tibi Pr3efereb^ur. Demens, quid in-aut ^Vamleai premaì partem ? honeftiorem to, ^0teft faCere Puluinus ? Non squis c«tus fa" 0cuIlsvidifti> quia de ingenio tuo male lo-*«on V Kecipishanclegem? ergo teEnnius, qua indir ns'.odlffer: & Hortenfius fimultates tibi C- ^ Cicero, fi deriderei carmina eius, ini- Q * ^dan P*r.a-XX-ViîI' VlS tU œcfuo ani'mo pati candid Uirta8'a^ Contumeliam tibi fecitaliquis. nun-de ir nui0rem S"am Diogeni, philofopho Stoico ? cui CUm ,maxime differenti, adoiefeens proteruus ^rn tul.!rhocil,eleniteracfapienter. Non qui-0p0' irafeor : fed dubito tamen , an irafei ti, in^r- Catonoftermelius. cui cuci cauffam agen-r?.ntem mediam, quantum poterai attratta», C' laIlua> infpuiffetLentuìus, ille patrum noftro-^^m°nafatìiorus&imPotens, abfterfitfaciem, «frit^r^ab-°' in fi aut n°n fentit iracundiam, aut *Us. n„ ; videamus quomodo alienamiram lenia-^riiUa,nC? enjm foni effe tantum volumus, fed fanare. $ amlram n"° audebimus °ration e mulcere, furda «nibUs ens : dabimusilli ipatium, remedia in remiifi-SrioenJProfunf- neco&I os rumentes tentabimus, ^utïifer^Uern mouendo incitaturi, nec cetera vitia_. tulUîn -Jent: Initia morborum quies curat. Quan-*e^efinen^UlS' Prode^ remedium tuum, fìfuafpon- iram plaçât? Primum, vt citius definat. —______- J ełn«ftacanironvis? ut multis exemplis probat *f,eì ^ £ÌC Medi fallet. Remouebi* omnia vltionis inftrumenta. fimulàbit iram, vt tafl' quamadiutor, & doloriscomcs plus aućtoricatisii^ coniiliis habeat. moras nećtet : & dum maiorem qu#' ritpœnam, praefentem differet : omni arte requiem^ furori dabit. Si vehementior eritj aut pudorem $ cui non refiftat, incutiet, aut meuim. Si infirmiof' fermones inferet, vel gratos, vel nouos, & cupi<^' tate cognofcendi auocabit. Medicum aiunt, cuiì^ regis filiam curare deberet, nec fine ferro poflet ; dtf^ tumentem mammara leuiter fouet:fcalpellum (pong'" tećbum induxifle. Repugnaflet puella remedio pala^ admoto : eadem, quia non exfpe&auit > dolorem tu^ Cap. XL. Quaedam non nifi decepta fanant^,' Alteri dices: Videneinimicis iracun dia tua volupté fit. Alteri: Vide ne magnitudo animi tui, creditu1'1 que apud plerosque robur, cadat. Indignor meb1*' cule, & non inuenio dolendi modum : fed tempu5 e*' Ipe&andum eft.dabit pcenas. Serua iftud in animo *uit -—-------^ kujfuis 4n *Cca%and"samicus: bene vfus eil viri- f °Cris Pœnis Jann1Ul° hTÌDeS ÌmperaS ' & nou'* !anana"?iì ca]l* Radius eft,vifcera ^ ciuci inh entur, ,tant"m ubl Placebls > vt ibi ali-Q C1 luoeas, vbi Cafar eft ? !"Pe'ìóri uf' Si C? T™ P01™"* eft • " '«m ex ïat> q„5 agg'f p0fl!t'nlalecra£tec- talem dun- &11L T^dlerrt m n ri ri rpfn li A» «---- l3Cat, Qijai *55 ; ' maie tra"et, talem dun- 8Ulnariam ° retuh' feram' immanem, fan-- ,ujt » Su« iam in/ànabiiis eft, nifi naiu. ali,nid «îcti h :itîlUit D , r.....)""uii«ui4UgUia Suamdabic prace->■ a"Um medi»«°> Jusque rerum r "ftienri ternta™°ia ^er*um> ignes* irafeentem, & vitro obirafei, incitare eft. Varie^ iwr0riirii difoerfii- 1 "s 1I^lunaułr mąnus j membra °,n glorÌ3, Perfît# Ni h il vacuum reliquit a fcelere k: 1 • 4«memt»r :~C__• . ' gredieris, blandeque: nifi forte tanta perfona eris^, poffisirameomminuere : quemadmodum fecit di'1 Auguftus , cum cœnaret apud Vedium Pollionef^ Fregeratvnus ex feruis eius cryftallinum, rapi euf , Vedius iuffit, nec vulgari quidem periturum m°rty mursnisobiici iubebatur,quas ingentes in pifeina c tinebat. Quis non hoc illum putaret luxuris c^ facere ? fieuitia erat. Euafit e manibus puer > ôc con . git ad Casfaris pedes : nihil aliud petiturus,quarn vt ter periret,nec efea fieret. Motus eft nouitate crua tatis Cxfar , & illum quidem mitti, cryftallina aute ^ omnia coram fe frangi iuffit,complerique pifcinai^ 1. Corr.plerìtjuc pifeinum ]j terra fc. congefta, vt pi^ctf5 «a non amplius ali polient, ^ n, . „ Sui' a iceiere, liscum n°n mfamia2 metuens, inemen- Cą X 'fa in odium occalluic. XÌLli Careamusfaocmalo, purgernusque ^ e,ìliia v e,X irPemus hiatus ea vitia, quxquam-e0ntempern que exiennt^ renafeentur; &iram 4?1In mala, remUSł fed ex toto remoueamus. Quod Cn -taiïll*r ei^emPeramentum eft ? poterimus autem, r,8!tatio mn° Necvllaresmagisproderit, quan* iuuat rt3^^lt3tlS' qm'sque n alteri dicati: e?6' ^ brenïC|Uam in sternum genitos irasindi-/ d'e.s ^uos in Vft lmam a?tatcm diffipare ? quid iuuac, i" °rem aj- !uPtatemhoneftaraimpenderelicet,in tom. j UlUs tormentumque transferrc ? Non_, ^ capiuat 98 L. Annaex Senecae dï ira, lib. iii, capiunt res iftas / ) iaćturam,nec tempus vacat perder*' Quid ruimus in pugnam ? quid certaminà nobis arceî' fimus? quid imbeciilLtatis obliti, ingeatia odia fufd' pimus, & ad frangendum fragiles ccnfurgimus? lai" iftas inimicitias , quas implacabili gerimus animuj febris aut aliud malum corporis vecabir geri. iam p" acerrimum media mors dirimer. Quid tumultuamuf' & vitam feditiofi conturbarne? ftat fuper caput fatutf1' & pereuntes dies imputât, 2 ) propiusque, ae propif accedit. Iftud tempus, quod aliens deftinas morti' fortaffe circa tuam eft. g a p. X LI IL Qum potius vitam breuem collig^ pîacidamque & tibi & ceteris praftas ? quin poti"' amabilemte, dumviuis, omnibus j defiderabilenvj cum excefîeris, reddis ? Et quid illuni, nimis ex alto '' tecum agentem, detrahere cupis? quid illum obK trantem tibi, humilem quidem&contemptum, fuperioribus acidum ac moleftum , exterrere viribfj tins tentas? Quid feruo ? quid domino? quid reg'f quid clienti tuo irafceris ? fuftine paullum. Venit eCc mors j qux nos pares faciat. Ridere folemus io^ rnatutina barena: fpe&acula, tauri & vrfi pugnam1 , fecolligatorum: quos, cum alteralterum vexarit, ^ fuus confećtorj) exfpe&at. Idemfaciriius. aliq"e, nobifcum alligatum laceffimus : cum vièto vi&ori^j finis , & quidem niatutiniis, 4) imminéaf. • potius, pacatile, quantulumcumc|uefupereft, 6 . gamus. nulli cadauer noftrum iaceat inuifum. _ rixam conclamatum in vicino incéndium ifoluitjy 1.RestJt*~] i. e. hlulianae. . . ^ 2. Pereuntes dies imputât J quos perire nobis Se excid-r ^ ftibus & prauis curis paeimur, eos fatum colligic tam8n > «*penfi tabulis ponit. Upf. 1. Ex alt» ] in fortuna & loco altiere. Lipf. ». Vexant '} i. e. ludicra pugna defatigafit. 3. Sun* cenfttfor ] boftiarius. bUtutmu ] rgftius f mourus, 4 ^ 99 ferxjlatronem viatoremque diducit. Col-minoribus rnalis non vacat * vbi me tus f^pparuit. Qrnd nobis cum dimicatione &in. telno nun*quid amplius ifti cui irafceris, quammor-fatn. Pftas ? etifm te quiefeente morietur. perdis ope -Vtiqù rC VÌS> ^U°d futun,m eft* Nolo, inquis, °ccidere » exfiIio » fed ignominia , fei 'ïiici °afiìcere- Ma£is ignofco ei, qui vulnus ini-tl0"tai?UaiD ^UÌ Pufulam ì) concupifeir. hic enim_. % r mali animi eft, fed pufilli, Siue de vlti-cogitas, fiuedeleuioribusj quantuluia ììl^^°fìs' <3uoautliiepœnafua torcjueatur, auttu l>Jrn e Sa"dium «x aliena percipias? Iam ipfumfpiri-fcotuj 'Primus, interim dum trahimus. 6) Dum inter cUiou esburnus, çolamushumanitatem; non timori *0uUj ? > non periculo fimus ; detrimenti, iniurias t 'a . vellicationes contemnamus - c ------------- ' — quo^ ^maferarnus incommoda. Dum refpiciujus, v > verfamusgue nos, iammortalitasaderit. a î^Annaei Senecae b Helviam Matrem e CONSOLATIONE & m^gno Liber Vnvs. gum en tum & Orilo. ^r'ptus h- CUHd, !c libellas in exfìli-o, quod primo imperli (Prbis Dccxciy) fub Ht, f adente ----- f 'S^is, apud Columellam eft Eryfipelas > fiue Hun' Arn ^°^'eque imprecari mos eft. Lipf. ^''udT Vi«intus trituTn 'xfpuimui, inttrin dum trahimus J h. C. S,j i vero acj 'n^mentum,quo non aliquid vitae perdamus. eft. , . 'P'rationern qux cum infpiratione femper '^'lUs 'fa diftingui volebat : Jam tpjum Jpi~ ' 'ir nter,m dum trahimw, dum tnter h trama vcą Q * impur* joo l. annaei senecak impura illa Mejfallina. H&c omnium iirorum mulirf' aduherium lulu Germanici filia obiecit : eique Seft(' tam innexuit. Dix/mus in eius Vita. lam ergo i& Cor fica re lega cut, matrem folatur, oflendit fe fum huncfortiterferre, atque ipfam debere. Scrifl1 non fat ir» initio exfilii ( quod Prafatio dicit ) fed (*' tremo primo anno, aut initio fequentû : ac fcripft i*'1' in aui& ingenii îtgore ac robore} annoi natta pat plia quadraginta. Itaquefcriptum ipfum tale e fi,ani^ eloquentia plenum, numer in fif frutlura compoftu^ atque etiam ordinepr jeter cetera difyofitum- . Auf^ dicere,palmarn inter libelłos pofcit. Confolationis $ tem duo capita facit : Neque meo nomine dolere, nt^ tuo iebes. Non Meo. nam nibil mihi mali efi. ^ Çulgus putat, Loci mutatio, Paupertas, Jgnomifl1" Contemptus > non funt Mala : atque id ordine oJte#$' ad Cap. xiv. Non etiam Tuo debes. nam duo funt adfigere tepofìnt : bel-, quod Prœfdium aliquod ifif. amiferis ; Vel, quod Defiderium mei ferre non pojl1 Prius in te non cadit,qua ambitiofi non es ynec grati* , autpotentiam filiorum bnquam oflentafit. Non d' item alterum : quia fupra fexum tuumfortis femper j fii. Multa mala t olerà fi, hoc etiam fer. Confe ad Sapientia fiudia, qua iuuabunt : berte ad 7/ieos, & ex bis & me nepotis : non es deferta. Ojfi1' t) oblettamenta ifii dabunt. Verte etiam ad forot(' tuam, qua folatium erit, & exemplum. Atque 1 firn laudibus libelli finii. Carmina hic biCum preferì bere ; qua Seneca tri W tur, &" certe exfilium eitu tangunt. Siue ab tpf° tur t fiue deipfo fcripta, ad argumentum & lucerti belli fi) e El ant. L. A N N I I SENECA Epigrammata fuper exûlio. i. Ad Corjicam. COrfica Phocaico tellus habitata colono , Corfiu f lahax: duo funt, exful, &exfìliutn. °cc'ifi. , Querela. ti, l^bl,'uni «juisquis fcrutaris amici, ^efç^'^rum needum me fatis effe putas. ^ ^0nfoflum. viftori vulnus iniquo 'r, ^^runiimpreflìtmortuafàrpemanus. Olljj . ITEM, Qui SCS' ^nornen dicam? dolor omnia cogit, ^°ftrum cinerem nunc, inimice,premis t StrinC°ntentus tanf,s> fiibitisque ruinis, ^redc *n exftiniflum tela cruenta caput. ■Attrib ' viresaliquas Natura fepulchris TfoScr ,U't: tumulos vindicatrmbra fuos. ^°c titr^>eos hoc nunc tibi dicere, Liuor, ?s eft f 1 nunc Wanes dicere crede meos : SaCrijCra' m^er Noli mea tangere fata, v, 8^ buftis abftinuere manus. ^arfnìna m . item. s funt °rt^er0 ^unt fuffufa veneno, 0 tl)0Crrminibl" pecora nigra magii. Di.«U^'.at 'non v«'r,n°nfemina, dentés, Pl,tr > ba«d a:tas vndique tuta fenis. G j Vtquc lei L. A N N AEI S E N E C AÈ Vtque furens totas immittit faxa per vrbes : Inpopulumfictu verba maligna iacis. Sèd folet infanos popiilus compefcere fanus : Et répétant motum faxa remiffa caput. In te nunc ftringit nullus non carmina vates> Inque tuam rabiem publica Mula furit. Dum fua compofitus nondumbene concutit arm» Miles» & e noftralancea torta manu: Bellus homo, & valide capitalia crimini ludi$ : Deqiie tuis manant atra venena iocis. Sed tu perque iocum dicis vinumque, quid ad ref" Si plorem ? rifus fi tuus ifta facit ? Quare tolle iocos, non eft iocus efle malìgnum* Nunquamfunt grati, qui nocuere fąlee. vi. ad amicvm. Grifpe, meae vires, laffarurnqueancora rerum: Crilpe vel antiquo confpiciende foro Crifpepotensnunquam, nifi cum prodelTe vole^ Naufragio littus, tutaque terra meo-Solushonor nobis, arx&tutiffima nobis: Et nnne afHi&o fola quies animo. Crifpe : fides dulcis, placidique acerrima virtuS* Cuius Cecropio pećtora melle madent. Maxima fàcundovd auo, rei gloria patri i. Quo folo careat, fi quis in exfilioeft. At mea Cyrnasae faxis telluris adhacrens Mens tecum eft, nulla qux cohibetur hum**" VU. DE Q_V ALITATE TEMPORI Omnia tempusedaxdepafcitur, omnia carpif> Omnia fede mouet, nil finit effe diu. Flumina deficiunt, pròfugummarelittora »cC Subfidiintmonteç, & itiga celfa ruunt» ^ Quid tam parua loq^or ? moles pulcberrim» cX Ardebit flammis tòta repente fuis. . (t Omnia mors pofeit. Lex eft » non pœna > p®'1 Hic aiiquo mundus tempore nullus e rit. 1l »E COKSOLAT. AD HELV. io) bicm:î. votvm. ^ 'hi fit frąter, maiorque, minorque,fuperftes, f» eme doleantnil, nifi morte mea. ^ °s vincam , fic vincar rurfus amando ; SicdTUlS 'nter nos ^ene certet amor. p u»ci Marcus qui nunc fermonerritinnit, patruos prouoeetore duos. ÙJc ili M Pythœanis palar» Seneca adfcrìb untar : Partt ailu<*, quoi ob argumentì[fimilitudiacm tiri dotti Xx "«tyçnant. cof[j , ap corpviam. I,jjU 3 folue comas, & triftes indue vultus : ììllnc^imans cineri munerg mitte meo. O^gûiquaÇuum ^eP^ora » Corduba, vatern: TSrn non alio tempore mœfta magis. Inc,°>0" alio, quo verfis viribus Orbis, ^5» & torà ruina tibi. Et t^10^5 °PPrc^"a tnalis vtrimqtie peribas : ; "^Clłlpór1 ^°niPeius ' Caifàr&hoftis erat. Hcu eri<>naìio, quoterribi ftmera centura ^■Ori) j^°*vnadedit, qujctibi fummafuit. Piger *Jtanus quateret cum meenia latro, ^etuUset ^ portas lancea torta tuas. Itîfig ^°ndam magnus, tua gloria , ciui$ Sfatai . Pu^°* Çorduba folue comąs t Alluij te Natura fupr-emo Ce*na: tardius ifta doles, C a r v t I. iam , mater optima, irr.petum cepi con-°iandi te, frpe continui- Vt auderem-., t>°fitllr^tł!l,'ta me impellebant. primum,videbar de-°m.niai incommoda, cum lacrimas tuas, ^ ^ITeir, j'?*ere non potuifTem, interim certe ab- *1°tl dubif- j^c^n<^e > plus habiturum me aucìoritatis 4 ad excitandamte, fi prior ipfe con-G + furre- 104 L. A"nnaei S e ne car furrexiffem. prxterea timebam, ne a me nonvift^ fortuna alicjuem meorum vinceret. ltaque rtcunq11' cônabar, manu fuper plagam meam impofita, ad Jiganda vulnera veftra reptare Hoc propofitum meu^i erant rurfus qux retardarent. Dolori tuo, dum rec^ fœuiret, fciebam occurrendum non effe, ne illu^ ipfafolatia irrîtarenc, & accendercnt. naminmo^! quoque nihil eft perniciofrus, quam immatura eina. Exfpedabam itaque dum ipfe vires Tuas geret > & ad fuftinenda remedia mora mitig2tus, fe ac treićtari pateretur. Frseterea, cum omnia rifiìmorum ingeniorum monumenta, ad compefce|ł dos moderandosquelmSius comporta euoluerem,1,0 ! înueniebamexemplumeius qui confolatus fuos cK, eumipfe ab illis comploraretur. Ita in re noua h* j, tabam, verebarque, ne haec non conïolatio} fed ^ ceratlo effet. Quid quod nouis verbis, necex.-y »e Consolât. Ad Helv. garì & quotidiana fumptis mini adconfolandos fuos e allocutione, opus erąP^; ex ipfo rogo caput alleiji^ji Òmnis autem magnitudo doloris modum exced^ neceffe eft dileétum verborum eripiat, cumfaepe, () cem quoque ipfam intercludat. Vrcunque^onfl',^/ non fiducia ingenii, fed quia poffum inftar effic»cl ^ mae confolationis effe, confolator. Cui nihil huic hoc vtìque te non effe negaturam ( licet * mceror co'tìtumaxfit) fpero^ vt defiderio tuo me modum ftatui. -fo Cap, II. Vide quantum de indulgentia tua r ^ miferim ! mihi : potentiorem me futurum apud te dubito, quam doiorem tuum : quo nihil e't ^ feros potentius. Itaqueneftatimcumeoconctf1'^,; acìero /) prius illi , &quibus exc,iteturj ingC^f, omnia proferam , & refeindam qux iam obdu<^3 .g/ Dicet aliquis : Quod hoc genus eft confolandi>0 i. xAdtr» ] a gartibus eius ftabo > iplìiis cauffam aga"1' io/ «ala reuocare, &animum i„ omnium atrumna-"> luarum confpeOu collocare,vix raius patientemì iscogttet, quxeumque vsque eo perniciofa funt contri remedium conualuerint, plerumque con-1 ut curar,. Omnes iraque lućh* ali fuo,, omnia fi. a'™0uebo- h™ non molli via mederi, QilÌd c°nfeqtJ.nr ? rrpudeat ani. w, tot milenarum viélorem, a:gre fore "w, .n torpore «m cicatricofo. Fleant itaoue di. ? ge|Tiant » quorum ddieatras mentes eneruauit c°llak ltas' a 'euiffimarum iniuriarum motus ^Jfnnir: at q.Tum omnes ™ni Per calamitates Aahr erunt' quoque forti & immobili con- t,a perferant. Vnum habet aflìdua infelicitas bo. fzpC vexat > nouiffime indura^. hq&r n"na vacftionem dedit a grauiffimis Vrem rt"6-nat3 quidem tuum excepit. Amifìfti ^dammT "ata rim° dum nafcereris • &ad vitam eXp0fita %2) creuiftl* fub no«erca: v"infflardrem0mm2b^uio' & p!etate' spanta "V P'C'POTeft ' matr™ fieri «"gili: nulli n°" ™ag"° conftitit & bona nouerca. Auun->iru iridulgentiflimum , optimum ac fortiffimum 115 f,lli>,CUmraduerm eius exfPe^res, amififti. Et ceret /,arri fiiarn fortuna leuiorem diducendo ,) fa- ^Wo tncefim""1 diem>^cariffimum virum tuum, !'bi lućh ft"Um Ilberorum e«s, extuhfti. Lugenti beris: 'Tr^i C/?' °m.nibusquicJem abfentibus îUis' vt'nihn 11* 'fÌT !" id tcrnPus c°nie<5Hs malis 'P'ricul, e ^o!or tuus reclinaret. Tranfeo metus, quos fine interuallo in te in- ntes nerf ',Jł>u.°,Iine,n"rnaiIo mtein----PertuhftK modo » eundemfinum, ex quo fxp'/Tto-- i hel 3- £>td„ fole'' Ixpofulsl'6"3 a parcnte & ab abeunte reI1^ expofit7 Cap. V, Bona conditione conditi fumus, H eam. n°n deferuerìmus. Id egit rerum natura, vt ad bene v'l'endum non magno appararti opus effet : vnusquis-facere fe beatum poteft. Leue momentum in ad • ^'itiçiis rebus eft, & quod in néutram partem magnas vifes habeat: nec fecunda fapientem euehunt ,nec ad-Verfademittunt. Laborauit enim femper, vt in fo P'^timum poneret, intra fe omne gaudium peteret. P^id ergo ? fapientem me effe dico ? minime. nam_# '^ quidem fi profiteri poffem, non tantum negarem^ ^'ferum me effe , fed omnium fortunatiffimum, & in ^ciniim Deo perduélum pradicarem. Nunc, quod eft ad omnes miferiasleniendas , fapientibus vi-^ttie dedi j & nondum in auxilium mei validus, in !!'enacaftra confugi, eorum feilieet, qui facile fe &c ^atuentur. llli me iufferunt ftareaflìdue, velut in . *fidio pofitum, & omnes conatus fortuna:, &omnes '^Petus profpicere multo ante quam incurrant. lllis ^r®uiseft, quibus eft repentina: facile eam fuftinet, 'Ul^erriper ex^peétat. Nam&hoftium aduentus eos fç^ernit, quos inopinate occupauit: at qui futuro pr-ante bellum parauerunt, compofiti & aprati j Piiin1 Ut1ì ' ^itnmultuofiffimuseft, iéium facile exci-retu^' ^uncluarn ego fortunae credi di, etiamfivide-tijT^^emagere; omnia illa, qua» in me indulgente 1 n'e c°n^erebat. pecnniam, honores, gloriami, jntç°c° Pofui, vnde poffet ea line motu meo repetere. abftripa"URl 'nter me ^ illa magnum habui. itaquo C0mU '-tìlJa> con auulfit Neminem aduerfa fortuna neram'nUÌt ' Suem ^cunda decepit. Illi qui mu-pter ^iUS Ve'ut ^ua & perpetua amauerunt, qui fe pro-a Hìci voluerunt, iacent & mœrentcumva-rQs JP^er'les animos, omnisfolidaevoluptatis igna-ille ' A'"3 ^ mobilia obleélamenta deftituunt. At Vt • 1 jS 'st*s re^us non >nec mutatis contra- ' a ^erfus vtrumque ftatum inuićlum animum_# tenet, L. AnNAEI S bk E c AK tenet, csploratx iam firmitatis. nam in ipfa felicita^ quid contrainfelicitatem valeret, expertus eft. Iwq» ego in illis qua; ornnes optant y exiftimaui fempy ^ nihil veri boni inefTe : quin inania, & fpeciofo ac e cepturo fuco circumlita inueni, intra nihil habent fronti fu* fimile. Nam in illis qux mala vocantu» Ì5EÏÏ tam terribile ac durum inuenio, quam opi* ▼ulgi mïnabatur. verbuin quidem ipfum, perfuafio ^ quadam & confenfu, iam afperius ad aures venit , audientes tanquam trifte, & exfecraoile ferit: if enim populus iuffit: fed populi feita ex magna £*V fapientes abrogant. cap. VI. Remoto igitur iudicio plurium , q# prima rerum facies, vteunque eredita eft, i) aure videamusquid fit exfilium : nempe, loci commuta , cft Anguftare ne videamur vim eius, & quicq ^ peffimum in fe habet, fubtrahere : hanc commutât nem locifequuntur incommoda , paupertas, igno nia , contemptus. Aduerfus irta poftea confliga , interimprimumilludintueri volo, quid acerbi a ipfa loci comunitario. Carere patria, intolera eft. Afpice agedum hanc frequentiam, cut vix v ^ immenfe teda fufficiunt. maxima pars illius patria caret : ex municipiis & colonns fins, ex toto■ nique orbe terrarurn confluxerunt. Alias addii } arnbitio, alios neceffitas officii publici, alios impy leeatio , alios luxuria, opulentum & opportun ritiis locum quxrens: alios liberahum ftudiouir* piditas, alios fpeftacula : quosdam traxit amie* quosdam induftria , latam oftendend* virtuti na niateriam : quidam vznalem formam attulerunt,y dam vjenalem cloquentiam. Nullum non ho® . eenus concurrit in vrbem, & virtutibus & vitii» j, pretiaponentem. Iube omnes iftos ad nomen^> $t ytcunqut crtdtt* tfi] i. e. fide limplici « ftne ex3^ Consolât, ad Helt. 109 'j-- . - te«i effe d°m0 ^uistlue fa>qu*r«videbis maiorem par-re^'s fedibus fuis, venerit in maximam keinde fC PuIcherrimam vrbem, non tamenfuam^. Patrìa 3 ac cmitatedjfcede, quœ velut communis iïi3on P°teft dici: omnes vrbes circumi. nulla non_. lranfiaL1-artemf,ereSrinaìmuItit:u^n's habet. Nunc region T ^uarum amœna pofitio, & opportunità* ^Us P'ures allicit : deferta loca , &aiperrimas in-Pete/ lat^um & Seriphum, Gyarum, & Cofurara Aitili um muenies exfilium, 1) in quo non aliquis Poteft. °aUffa 3 ) moretur. Quid tam nudum inueniri \ ^uid tam abruptum vndique, quam hoc fa-}]q 5Ul(^ a(* copias refpicienti ieiunius? quid s*h*n.*. ,immani["Hetius ? q«id ad ipfum loci j 0rr*biliiis? quid ad cœli naturam intempérant v* tamen hÌC Pere§rini> quam ciues con. Hoù IS(^ue e.° erS° commutano ipfa locorum gra-rìXerit 6 ' Vt *"c qiI°que locus a patria quosdam ab-% ,nj înuenio qui dicant inefTe naturalem quan-îerenciiltj1S Ir.ritatìonem commutandi fedes , &trans-Q|ïlir"i d Mo^iIis enim & inquieta mens ^ione^3 nunquam^etenet; fpargitur, &co-^ .5s.in omnia nota atque ignota dimittit, H Q lyd. impatiens, & nouitate rerum lstiffi-DOn mira^cris > ^ primam eius originerà f* Ì11q C»]' n^0n ex terreno & graui concreta corpore: fem ei«fpiritudefcendit. caeleftium autem na-^'tur, V^in. motueft: fugit, & velociffimo curfu t°rUrxiPerft'PÌCeficleraraUndum ilIuftrantia: nullum quamu3t- Iat>ituraffidue, & locum ex loco mu-ls.c"m vniuerfo vertatur, in contrarimi ^^J^J^punaundo refertur : per omnes fignorum >' f-ÌSc1locum ex^u''^us de^inatum notât. S(raK J vohiptatis caufla, neminis iulTu coaSus. "r-llca quia rupibus inacceiTa . vt habec , LyĄ P a in Epigr.Êi»;^^prtruptk melufa cft vnd-que partes L. Ann aeI Senec AE de Consolât, ad Helv. tu li w _____ _ faS &vrUx&namrxneceffuas ordinarne,al.| WeaHÓ defecuntur. Cu» per «m annorum fpa». orbes ïuos «plicuerint, iterum .bunt perqu*J ra,,t I nunc, & animum humauum . ex usdem a™ùfibii»SinaUenat.rrafece™n.iquasdamg£0|), tÙSSSS&'èg^ populifrequentia, ad «onerandas pÇ(t 4l>tole jł ?Ut ^recîuensterrarum Jliatus> autaliqua Vłtia ciccerunt: quosdaiu-. aU, 0ra: > & în maius laudata:, fama corrupit; alios e*ciuit domibus fuis. Illud naque eft «ft. nihil€odeailocomanlîfle,quogenitum a%uì au£ in'accefiionem vah'dioris con-lransn'or^Vntur* 0®nes autem iftx populoruno rUt)t? ationes, quidaliud, cuam oublica exfilîa . tiones, quidaliud j qua m publica ex/Uia^ cap, y» ^id intere ft (^Hid tam IonS° te circuitu traho? t Numerare Antenorem Patavii condiro-^Wante'an^rUm n?a Tiberis regna Arcadum_» 'l .a615" quidDiomedem , aliosquequos Troia* le^sdC{rm '■ V"^os v*&o«sque, per aliénas Romanum imperium nempe au^-**H>UasU quemprofugum, capta pai tł,,i 1q re. ^Ulastrabentem, neceffitas&vi&oris r^n^û^in^Ua <îUa:rentein » Italiani detulit. ' vbj^°^u^us ^Uot coloniasin omnesprovincias____ c°rntîU^Un.clue y*Cit Romanus , habitat. Ad hanc >eliftiSaatl0ncml°C(>,"umlibentes nominatJabanc, & C ą jj ^ trans maria fequebatur colonus fen ex. %^mera ^ U. Res quidemuon defîderat plurium.* : vnum tamen adiieiam, quod in.» tlìutauit. l^er't- Ha:c ipfa infoia fasp« iam cultore* ^ > Phoc't}1 ant'9uiora Suaï vetuftas obduxit, tranfe-^Ci feliâa, Graii qui nunc Maffiliam colunt, K^bAhL niula /*An /%rî nrixn#1 lîv nn«* n^ h prse- aućlo-patria , me- Hic ^^crit, confederunt. Ex qua quid eos fu- J j fi - vumwvi^iuiu, IwA Vjwa j?°tettti» ltapertllTn e^: vtrum cacli grauitas, çtS' «am in^c°nrpe «rum Natura pars eiusan,mUS con«f^pIator, admiratorque mundi, larïldiu rî!aSn^cent^ma> propria nobis & perpetua, Nacres "° lsCuni man^ura> quamdiuipfimanebimuł. Mo Pri!Ia(3Ue & ereâi ' 9u°cunque res tulerit, intre-» rddu properemus. *0llenir ' 1 Emetiamuf quascunque terras, nullam ^Ueex e'ntra mundum eft alienam nobis. vndecun-va]lis 0^UO ad C2lum erigituracies; /) paribus internę d mnia diuina ab omnibus humanis diftanr. pro-V * °c«!i mei ab ilio fpećhculo, cuius infatiabi-^Ue,*n ' n.0n abducantur, dum inihi lunam folem-Hs e Ueti Jiceat, dum ceteris inhairere /îderibus.dum occafus> intervallaque, &caufas inue-He velociusmeandi, vel tardius, fpe&are tot per ellas micances alias immobiles, alias non cXgUmfPatiumexeuntcs» fed infra fuum fe cir-3uasda ^CS Veftigiuni ' (luasd3m &kito erumpentesj ^t^'gnefufoperftringentes aciem, quafî deci-' eI long° trz£tu cum luce multa przteruolantes; %if'mhisfirn' & ca:leftibus, qua homini fas eft, ftn. _ *ccâr • _____ j _ _ * fatebitur plurimum poffe. Quantulura enim eft^q1^ ..„Uc ---------------------- perdidimus? duoqua: pulcherrima funt, quocuni^ 'Pe$uJar> dum animum, ad cognatarum rerum con-nos mouerimus,. fequentur : natura communis > ^ndentemjinfublimifemperhabeain: qux incorporalis diciW1'^/' infum Deum animal effe & corporeunv creder«nt ,t UmnM Sftram J virtus (jusdam piallici». ^ ► Sifer —- -m. uuncii îixc terra_» aut ]aîtaruit» âtborum ferax : non magnis SUod dibus fluminum alueis irrigaturmihilgignit, ertili •'* ^cntes Petant, vix ad tutelam incolentium_» n°nPr«i°fus bic kpiscasditur, non auri ar-*erreną j Vetlaf eruuntur. Anguftus animus eft, quem ap e e(^an'* adillaabducendus eft, qusvbique cq! .^nt>vbique fplendent; & hoc cogitan-ftare' ve«s bonis per falfa& praue crédita t) longiores porticus expedierint, quo '• ------------ «...*• °culorum. fclfam o & praut CTtdit* 3 dum W** h'c- opïnioncm de * u h aft'»* ilĄ. t>. Annaei Seneca» y altius turres fuftulerint, quo latius vicos porrcxerifl'! quo de predi us aeftiuos fpecus foderint, quo mai ^ mole faftigia cœnationum fubuexerint s hoc plus er> quod illis caelum abfcondat. In eam te regionem ^ fus eiecit, in qua latiffimum receptaculum cala . « Nx tu pufilli animi es, & fordide fe confolantis, fi i* id fortiter pateris, quia Romuli cafam nofti. ^ ^ illud potius: lftud humile tugurium nempe virtù recipit, iam omnibus templis formofius erit, cum1 , iuftitiaconfpećfcafuerit, cum continentia, cum f dentia, pietas, omniumofficiorum re&e difpeni dorum ratio , hurnanorum diuinorumque fcient*,() Nullus anguftus eft locus qui hanc tam rnagnarum^ tutum turbam capit: nullumexiliumgraue eft, in ^ licet cum hoc ire comitatu. Brutus in eo libro,qU de Virtute compofuit, ait, fe vidiffe Marcellum IV Icnis exfulantem, &, quantum modo natura hoi#^ pateretur. beatiffime viuentem* neque vnquam , narum artium cupidiorem quam ilio tempore. It*V adiicit, vifum fibi fe magis in exfilium ire, qui V o ilio rediturus effet, quam illum in exfilio relinqu»- ^ forttinatiorem Marcellum, so tempore, quo fuum Bruto approbauit, quam quo reipublic* C°J latum! Quantus vir ille fuit, qui effecit, vt al' p exfiil fibi videretur, quod ab exfule recederet? 1 admirationem fui abduxit hominem, etiam C? ^ fuo mirandum? Idem Brutus ait ,C.Casferem Mity ^ praeterue&um, quia non fuftineret videre deformuj' virum. Illi quidem reditum impetrauit SenatuSjp cisprecibus, tamfolicitus ac mceftus, vt omne5 „ die Bruti habere animum viderentur , & no&^ fi Marcello, fed pro fe deprecari, ne exfules ^ fine ilio fuiffent: fed plus multo confecutus eft» fi die illura exfulem Brutus relinquere non potuit, ^ videre. Contigit enim illi teftimonium vtritJSH^, Brutus fine Marcello reuerti fc doluit : Cxfar ^___de Consolât, ad Helt. uf ^umdubitas, quiuilletantusvir, ficad tolerandum tria ° an'mo ex^ìhum fe ipfe adhortatus fit ì Quod pa-y ~ Cares j non eft miferum. Ita te difciplinis imbuifti, pOfClreS °mnem locum fapienti viro patriam effe.Quid coriD? ^icquite expulit, non ipfe per annosdecem pe tinu°s patria caruit? propagandi fine dubio im-adf1 °au^a : fed nempe caruit. nunc ecce trahit illum lia 6 ^r*ca refurgentis belli minis piena, trahit Hifpa-^ 1 Su« fraćbas & affli&as partes refouet, trahit-» jj^Ptus infida , totusdeniqueorbis, qui adoccafio-°cc COncu^ì imperii intentus eft. Cui primum rei ter lłrret: ? cui parti fe opponet ? Aget illum peromnes v'l mali effe, quisquis modo nondum peruenic ìjt aniam omnia fubuertentisauaritia;, atque luxu-U^.^eUigit. Quantulum eft enim, quod in tute-Vl]ar^0tIùnineceffarium fit? & cui deeffe hoc poteft, pei. • ^odo virtutem habenti? Quod ad me quidem_» Perçj-intelligo me non opes, fed occupationes ^°Uef corporis exigua defideria funt : frigus fab-ęr(j aiaris ex ignoto littore eruere. Dii iftos dexquc 5tiesant • quorum luxuria tam inuidiofi imperii _?) ^tîijj-tranfeendit. Vitra Phafim capi volunt, quod p°pinaminftruat: nec piget a Parthis, a n°ndum pœnas repetiimus, aues petere. Vndi-omnia nota falcidienti gulag- Quod V*!8 deliciisftomachus vixadmittat, ab vlfimo «. -------- "Hiidtojìimptriì J intelligit Imperium Romanum. H 2 porta- jj<$ î/; A N N AE I S E N E C AE ^ portatur Oceano. Vomunt vt edant, edunt vt & epulas, quas toto orbe conquiruntTnêc concoq*;* dignantur. ifta fi quis defpicì? , quïcf IÎÏÏ paupc tasnocet ? H quis concupifcit , illi paupertas etj> prodeft. Inuitus enim fanatur : & fi remedia ne coaC1 ^ cjuidem recipit, interim certe dum non poteft,nol^ fimtlis eft. C. Cacfar, quem mihi videtur rerum cdidifle , vt oftenderet quid fumma viti» in fumrtj fortuna poflent, centies feftertio ccenauitvno die; ^ in hoc omnium adiutus ingenio , vix tamen inuen^1, qu^mo~dò~trmm promncurum tributimi vna cog£<, fieret. Ò miferabiles, quorum palatum nifi ad fr, tiofos cibos non excitatur ! pretiofos autem , nonj'y raius fagor auì aligna faucium dulcedo , fed raritaS|-difficukaTparandi fa cit. Aiioquin li ad lanatn J méntem placeat reuerti, quid opus eft tot artibus v tri feruientibus? quid mercaturis? quid vaftatio^ filuarum ? quid profundi perfcrutatione ? paffim alimenta , quae rerum natura omnibus locis depo'{(/ fcd ha:c velut caci tranfeunt, & omnes regiones U va^antur ^ maria traiiciuntj & cum famem poflìntfedare, magno irritant. _ J G ap. X. Libet dicere : Quid deducitis naues? y manus&aduerfus fsfras &aduerfushomines arnlV quid tanto tumultu difcurritis ? quid opes opibus Wj ixtis? non vultis cogitare, quam parua vobis co'y fiat? Nonne furor & vltimus mentium erroreft, ^ tamexlguum capias, cupere multum? Licet it*y augeatis cenfus > promoueatisfines: nunquam corpora veAra laxabitis. Cum bene cefferit ^ tio , multum militia retulerit, cum indagati vnj(û) cibicoierint, non habebitis vbiiftos apparaci» v y collocetis. Quid tam multa conquiritis? Scjlic ioresnoftri, quorum virtus etiarn nunc viua n° t>( fuftentJt, infelices erant, qui fibimanu fua pj» y' çibum: quibus terra cubile «rat : quorum te ^ Dr Consolât, ad Helv. 117 jj* 1 11 ~~ .. . 1 ^aurofulgebant: quorum tempia nondum gem-j^nitebanr. Uaąuetunc perfićiiles deos reiigicfe .^batur: qui illosinuocauerant, ad hoftem mori-t,r'j nefallerent, redibant,/) Scilicet minus beate ^ebat ditìatornofter ,1) qui Samnitumlegatosau-cum vilifiìmum cibum in foco ipfe manu fua_j aret, illa > qua iam fipe hoftem percufieratj lau-/^que in Capitolini Iouis gremio repofuerat, quam ^i)lc'us 3} n0^ra memoria vixitj qui in ea vrbe, ex ^ «liquando philofophi, velut corruptores iuuentu-jj|j' ^bire iuflì funt, fcientiam popinx profeflus,difci-k a fu a fxculum infecit : cuiusexitum nofTe, opera: ed. Cum feftertium millies ą) in culinam cumtctcongiaria Principum, & ingens ^lii vetìigal fingulis comeffationibus exfor-^re alieno oppreftusjrationes fuas tunc primum c% infpexit. fiiperfuturum fibi feftertium centies t^tauit : & velut in vltima fame viélurus, fi in cencies vixilfet, veneno vitarn finiuit. Quanta erat, cui feftertium centies egeftas fuit? I nunc, ç15 pecunia; modum ad rem pertinere , non animi. XI. Seftertium centies aliquis extimuit : & Pfa() 3'iivoto petunt, veneno fugit. illi vero tam_. Mentis homini vltima potio faluberrima fuit» -'s 11( Vfinena edebat, bibebatque, cumimmenfis epu-^iciąJfn deledaretur tantum, fed gloriaretur » cum_» *0t]U oftentaret, cum ciuitatem in luxuriam fuara C^afetferet ' Cl,m iuuentutem ad imitationera fui foli-etiam fine malis-exeroplis, per fe docilerru. 4 marituri rtdibant J vt Rc-giihis , ad' Carthagì- Us^ « iuramentifidem rediens * mostem liceî f*; inane re a 3< "«/?«• ] M« Curius. vid> Florurn & Liuium. ] tr-es fuerehoc nomine célébrés guloues, ifle vlxit- L,Pf' • ^ ' ' rtej ] nofìro more & fermone dna mtUionti & fi~ H I Hxc t. annasi 8enecae ce Consolât, ad Helt. «s____ H*cacciduntdiuitias non ad rationem reuocantiboj» cuius certi funt fines : fed ad vitiofam confuetudme^ cuius immenfum & incomprehenfibile arbitrium « Cupiditati nihil fatis eft : naturae fatis eft etiam pariJ Nullum ergo paupertas exfulis incommodum hab nullum enim tam inops exfilium eft, quod non alefl homini abonde fertile fit. At veftem, an domu defideraturus eft exful? Si haec quoque ad vfum V tum defiderabit, neque teófcum ei deerit, neque men« xque enim exiguo tegitur corpus, quam ab^ nihil homini natura, quod necefiarium faciebat , r ^ operofum. Si defiderat faturatam multo conchL purpuram, intextam auro > variisque coloribus dii ( &am & artibus ; non fortun* ifte vitio , fed fuo pa^jl eft. etiam fi illi, quidquid amifit , reftituerisj âges, plus enim reftituto deerit ex eo quod cup1 ^ quam exfuli ex eo quod habuit. Si defiderat fulgentem vafis fupelłećtilem, & antiqui&nomifl y artifićum argentum nobile, ass paucorum infama^ tiôfum, & feruorum turbam qua: quamuis fi domum anguftet , iumentorum corpora diffef coaćla pinguefcere, & nationum omnium lapides y congeranturlicet, nunquam explebunt inexpie J animum. non magis , quam vllus fufficiet hum ^ fatiandum eura, cuius defiderium non ex inopi^p ex aeftu ardentium vifcerum oritur. non enim fi fed morbus eft. Nec hoc in pecunia tantum , j mentis euenit i eadem natura eft in omni de» i 119 mentis euenit i eadem natura eft in omni quod non ex inopia j fed ex vitio nafeitur T1:/ i? IjUUUUUU *----------— - # r A ot* 1' illi congefferis ; non finis eritcupiditatis, fed ë ^ Qui continebit itaque fe intra naturalem modu ^ nprtaf(>m non fentiet : aui naturalem modum e* a pertatem non fentiet : qui naturalem modum e* eum in fummis opibus quoque paupertas e NecefTariis rebus & exfilia fufficiunt : fuperuac regna. Animus eft quidiuites facit» hic m c J fequitur, & in folitudinibus afperrimiS) cum h ffseft fuftinendo" corpori, inuenit, ipfc bonis fuis ^«ndat&fruitur. Pecunia nihil ad animum perti-> Qon magis, quam ad deos immortales omnia ifta; fuf .lmPeri*ingenia,&nimis corporibusfuis addićta, Łeu CiUrlt, Lapides, aurum&argentum, & magni atlcJue menfarum orbes, terrena funt pondera-»: t °n poteft amare fincerus animus, ac natura: fuae P _°rJ leuis'ipfe, âcexfertus, &quandoque emilfus rit > ad fumma emicaturus. interim , quantum pet fa *aS trier[ibrorum, & hanc circumfufam grauem_* Pe?narnlicet, celeri & volucri cogitatione diuina_* 1 Ideoque nec exfulare Ynquam poteft liber, v Us cognatus , & omni mundo omniqne asuo par. Cogitatio eius circa omne cœlum , & in omno futarumque tempus immittitur.Corpufèu-C ' cuft°d'a & vinculum animi, hue atque illuc JU attUr : in hoc fupplicia, in hoc latrocinia, in hoc h„ ' exercentur. animus quidem ipfe facer Se xter- ________ ________ quidem ipfe e^j ôi cui non pofiuntiniici manus. paij Xli, Nec me putes ad eleuanda incommoda Vti fertatIs > quam nemo grauem fentit nifi qui putat, ^tUm praeceptis fapientum. Primum afpico» ^aior pars fit pauperum, quos nihilo notabis l$t l°res folicitioresque diuitibus: imo nefeio an eo CssSr< , quo animus eorum in pauciora diftrin-ple ' Tranfeamus a pauperibus: veniamusad locu-S* Huam multa funt tempora, quibus pauperibus Sc ? Circumcifas funt peregrinantium farcina: : g;t ' 0tiescunque feftinationem neceffitas itineris exi-Part C°m^Urn turba dimittitur. Militantes quotarli-. appąrm rerumfuarum fecum habent? cum omnetiL. "atum caftrenfis difeiplina fubmoueat. Nec tan-pąu Co.nditio iUos temporum, aut locorum inopia, exacqtiat: fumunt quosdsm dies,0 cum (fM-dam dm ] vid. de noe more Seneca ep. 18. H + iam iii L.Annaei Senecae iam illos diuitiarum tsedium cepit, quibus humi nent, & remoto auro, argentoque, fi&ilibus vtant1^' Démentes ! hoc quod aliquando concupìfcunt,fempe* timent. O quanta illos caligo mentium, quanta ign^' rantia veritatis exercet, qui fugiunt quod volup*3^ cauffa imitantur ! Me quidem,quoties antiqua exemp, jrefpexi, paupertatis vti folatiis pudet. quoniam ^ dem eo temporumluxuriaprolapfaeft, vtmaius v1^' ticum exfulum fît, quamolim patrimonium pf'fje,ł pum fuit. Vnum fuiffe Homeroferuum, très piato1". ' jiullum Zenoni, a quo coepit Stoicorum rigida a£ rilis fapientia, fatis conftat. num ergo quisquaro e° aniferos vixiffedicet, vt non ipfe miferrimus ob^° t omnibus videatur? Menenius Agrippa, qui interp^ très ac plebem public» gratis fequefter fuit, atre c° lato funeratus eft. Attilius Regulus , cum Pœn^s llV' Africa funderet, adSenatumfcripfit, mercenari^ fuum difceffiffe, & ab eo defertum effe rus: quod xiatui publice curari , dum abeffet Regulus, plaCt!V Fuit nas tanti, feruum non habere, vt colonus el populus Rom. effet. Seipionis filia: ex aerarlo doce . acceperunt : quia nihil illis reliquerat pater. mehercules erat populum Rom. tributimi Scip1^ ^ femel conferre , cum a Cartilagine femper exig^r , O felices viros piieìlarum, quibus populus Rom-foceri fuitì Beatiorefne iftos putas, quorum P30.^ mimas decies feftertio nubunt, quarn ScipionemiclJ1g/ liberi a fenatu tutore fuo, in dotem xs graue acce^, runt? Dedignatur aliquis paupertatem , cuius &^ clarae imagines funt? indignatur exfulaliquid fik1 effe, cum defuerit Scipioni dos, Reguło merceaatl ^ Menenio funus ? cum omnibus illis, id quod dee ideo honeftius fuppletum fît, quia defuerat? His e ^ aduocatisaon tantum tuta eft, fed etiam gratiofc P jperìas, Csfl de Consolât, ad Helv. ijI "■ ìfta j* ^e^Ponc^er' poteft: Quid artificiofo foff.,laUC's y ^l3a: ^nsll'a fuftineri poffunt, collata non O'- Cotnrnutat^°^ocitolerabiliseft, fi tantum... ^.trìrnutes: PauPert3Stolerabilis eft, fi ignominia ^ ' Su* vel fola opprimere animos folet. Adiierfus bis Z ' Suisc!U'smemaIorum turba terrebit, his ver-fortVtenc^um er*tł Si contra vnamquamlibet partem er]tUna= fatis tibi roboriseft, idem aduerfus omnes *0» {"eme^ animum virtus indurauit, vndiquo H)en ^rabilem prsftat. Si auaritia dimifit, vebe-ti0 generis humani peftis ; moram tibi ambi- Içjj °n ^aciet. Si vltimum diem non quafi pœnam, lis natunE legem adfpicis ; ex quo pećlore morirà^'11® eieceris ' *n id nullius rei timor audebit in-Il°m: . S»cogitas, libidinem non voluptatis cauffa_» vìo]a!^ ' _atani, fedpropagandi generis} quem noru# eilthocfecretum & infixumvifceribus ipfis exi-fitigU] °-nis alia cupiditas inta&um prasteribir. Non VniUe; vitlaratio, fed pariter omnia profternit: in-, *"eme^ v*nc*tur' Ignominia tu putas quem-Hijt ''Pientem moueri poffe, qui omnia in fe repo-^a^-Ul ^ fP'nioni^us vu%ì feccflìt? Plus etiairu. Sen1Sn0minia > ^ mors ignominiolà. Socrates î^rannC0<-em vu^tu» C5U0 aliquandofolus triginta ^orn10Sin ordinemredegerat, carcerem intrauio, car1"1301- ^P^^oco ^etraćhirus. «eque enim pote-C° ad fQCrrV.^er^ *3"° Socrates erat. Quis vsque ^^iamnfpiciendam ve"tatem excascatus eft, vt igno-Catonis fuiffe,duplicem in petitione ^0n^atus repulfam? ignominia illa prce-e^atur °n^atus fuit > Suibus ex Catone honor ha-C°ntempt mo a^10 contemnitur, nifi a fe antę ContUtlae, .Us Humilis & proiećlus animus fit idi <*fus fc °PP0rtunus : qui vero aduerfus feuiflìmos O-llit, &eamala quibus alii opprimuntur, ^ 5 euer- m L. Annaei SlNÏCAE ëûertît, ipfas miferias infularum loco i) habet : qu*»»^ ita affe S 0 feminis honores non licet gerere,per illosam ^ funt; quae patrimonia filiorum & oAauriunt» y ptant; qux eloquentiam commodando aliis;r v^. Tu liberorum tuorum bonis plurimum gauiia c nimum vfa: tu liberalitati noftrs femper' ino dum , cum tuae non imponeres: tu hliar ' — .........i.. — - ~~~ " ,i Infularum loco 1 Infulœ prepnse facerdotibus.,v«- ^ rebus facris. Hi taies & hxc calia fącrof*n£ta cenlent, , aeiationem habent. Ltpj. \ e Consolât. Ad Hélv. izj fihis vitro contuîifti,tu patrimonia noftra ^Ua vt tanquam intuis laborares, tan* 'lien? a'ienis abftineres ; tugratiac noftras, tanquam_. noft1S re^us vtereris , pepercifti , & ex honoribus ac* tc ni^ vo uPtas&impenfapertinuit. Pot ^am indulgentia ad vtilitatem refpexit. Non ^ 'ltaclue erepto filio defiderare, qua: incolumi nun- ad te pertinere duxifti. ety XV. Ilio omnis confolatio mihi vertenda Ple'x Vn(^.e vera v*s materni doloris oritur. Ego com-cariffimi careo, non confpe&u eius, non»» ïe]_ °nf fruor. vbi eft ille , quo vifo triftem vultunxj Vb; T' *n ^uo omnes folicitudines meas depofui? °'J°Suia j quorum inexplebilis eram ? vbi ftudia, ter libenti«s quarn femina, familiarius quam ma-Per' lntereram ? vbi ille occurlus ? vbi matre vifa fem-1~ Parili, hUarïtwî i ) Adiicis iftis loca ipfa gratu-^as n?m ^ convi&uum, Se, vtnecefle eft, efficaciffi-tąS| (^Vexandos animos recentis conuerfationis no-lïi0|: k°c quoque aduerfus te crudeliter fortuna pçrc ~e^,(îuo^te ante tertium demum diem 2 ) quam tertj * Us ^um > fecuram, nec quicquam taie metuen-diqjp re8redi voluit. bene nos longinquitas locorum lo hj.erat * bene aliquot annorum abfentia huic te mai jierc.4Parauerat: redifti, non vt voluptatem ex filio * Hi ,res' fedneconfuetudinemdefiderii perderes. v«ll0 itp antc shfuifTes, fortius tuliffes, ipfo inter-Certe ^"^crium molliente : fi non recefliffes, vltimum ^Utjc ru<^um biduo diutius videndi filium tuliffes. •v^^^dele fatum ita compofuit, vt nec fortuna: ^er°rum/a ^oc eftfimplex & non affettata, qualis ^inte e"e folet, hilaritas atque blanditix. f 1sPania rl7*'um. (^emum dltm ] Res ita fuit. Romam e* al6 "*' 'fterfu'c morti & funeri nepotuiifui: ite-;'a^ ,'n v'a_t'e ^ato fili» & exfilio audiuit. lo tïruttiqUc Cll|ni biduum iam abfuifTet, Venit igitur abiitque. tedût, hoc cafu excita & ex via retraûa. Ltpf. mec L. Annaei Senecae mesintereffes, necabfentiaeaffuefceres. Sedquant" ifta duriorafunt, tanto maiortibivirtus aduocanda^ eft, & velut cum hofte noto, ac faspe iam vi&o, acnu* eft congrediendunw Non ex;inta$o corpore j) fanguis hic fluxit : per ipfas cicatrices percuffa es. Cap. XVI. Non eft quod vtaris excufatione a°' minis muliebris, cui pene conceflum eft immodéré tum in lacrimas ius, non immenfiim tamen : & i^eû maiores decem menfium fpatium lugencibus viros & derunt, vt cum pertinacia muliebris mœrorispukli£ conftitutione deciderent. i) non prohibuerunt Iu<^uS' fed finieruntt Nam & infinito dolore, cum ali^13^ ex cariffimis amiferis, affici, fluita indulgenza eft: nullo, inhumana duritia. Optimum inter pietateIÎV & radonemtemperamentum eft, & fentire defider! um, & opprimere. Non eft quod ad quasdam ferli[ nas refpicias ; quarumtriftitiam Temei fumptam &0' fìniuit. noftiquasdam, quae amiffis filiis, iro£g!ì^ lugubria nunquam exuerunt. a te plus exigit vit3 ( initio fortior. non poteft muliebris excufatio c0tìt j gere ei, aquaomniavitiamuliebriaabfuerunt. ± ^ te maximum fsculi malum, impudicitia, in nurr»er^, plurium adduxit. non gemmaste, non margarita■ xerunt: non tibi diuitiaì, velut maximum generis ^ manibonum, refulferunt: non te bene inantiq11^, feuera inftitutam domo, periculofaetiam probis p rum detorlìt imitatio. Nunquqmte fascunditg quafi exprobraret etatem, puduit : Quggu^SU^-y aliarum, quibusomnis cônimendatio ex tur, tumefeentem vterum ąbfcogćtffii, qu^jfł3^/ onus ; nec intra vifeera tua conceptas ipepJkS^jr^jV' elififti. Non faciem lenociniis ac coìoriP^5 3. Non tx intuito carpare ] nimiriirn malum malo vulneri vulnus. Vick enim de continuis huius fen1'11 bus fupra cap. . ■ r i.DcttdcrtHt^ Ue ^Unera Cornelia velles, amiferat decem_>: Sc farC' at^^erat Gracchos. Flentibus tamen circa ^toac4t)ìmeiusexfecrantibus interdixit, Ne fortume fenJ nt *.S"2 ^fiIios Gracchos dediffet. Ex »natril '«adebuitnafci, quidiceretinconcione: Tu Ne;u^e* m*ledicas> SU2 me peperit? Multo mihi tGra-aulm0fl0rVOXmatrÌS' Filiusmagno 2fłima-^ottaac^horum natales : mater ôc funera. Rutilia.» fecuta eft in exfilium, & vsque co fuit ^tì quidem virorum optimus, pater meus, 0X1111S__ rum confuetudini deditus, voluiffette ^aP'entUoe Pie Lre i" quiete, vtri- l' Cc fi™T ™°rUm intimo* affeéèus. P| erin hoc fe ad r 'n ' .Vtt'bl orriamentofiC: dulgere ftudiis paffus. beneficio tamen raPaC,j|j(yplî' plus, quam pro tempore, haulifti : u&â unr aertere'' narum omnium fundamenta* Nunc ad as ĄeU^ IDtamtc pr*lłabunt. ilteconfolabuntut.ill , J\tne>orbita», nihildo bunt, illa: (i bona fide animum tuum V loSl*dS^ " "iM nuntjuam amplius intrabic dolor,nunguam ^ VttibivarPt- - i-------"ju^ viHmrece. «, Ben/hbercsi»os & in auxiliunu, f°rtuM Jfporuit.-potes alte-Pl£s§ciif ,v' J ai ren us otio fruì. Cerrabunt >,,j TS 5er'Um ,duorura P'«ate riip." P°^um Promjttere : nihil tlb| ^w^àreuml™'Clvnr- A adncPotesquoque feN nulfa l ' a f 'mum pucrum i cuius eon. 1»o?""tiItam durarr.mffit!a: nihil tam ma-C110» < Tr,r cuius1"ani P=aote fuerit, 'J pcrmu'""- Cuius „on_. S ,|'citiij "ppnrni't? cuius contra- C ^ ioc0s v'ne,an™T iU!us argutixfo]uant? uuen, ?Cr' ł&f UrC>ai'.! Sucnlnon in fécond ^C^i'fuSv — T°S 0r°' conrin«" bunt fUit ^flata P meomnis fatorum cru- ''C"1,15 tra„r :. 1I1,c')uid mairi dolenduno \3 VoPuoflj®ent!J'"0)uidaui., in me. Florea. orbitate, nihildo h, ) dfti- a Querar. _________ .« i*8 Ł. A N n ae I S E n e c Al iîc in tne tranftuleram, fie mihi adfcripferam, vt p° videri, quodme amifit, quamuis faluo pâtre, pupi' liane & pro me dilige. Abftulit illi nuper fortu^ matrem : tua poteft efficere pietas, vt perdidiffc ' matrem doleat tantum, non & fentiat. Nunctf reseius compone, nunc formam: altitis prxcep1.. defeendunt, qua: teneris imprimuntur œtatibus. ^ affuefeat fermonibus : ad tuum fingatur arbitri^ multum illi dabis, etiamii nihil dederis praster ej^:, plum. JftociamtiBITollëmne officium pro rerr.^ , erit. non poteft animum pie dolentema folicitu^ auertere, nifi aut ratio, authonefta occupatio. *)( inerarem inter magna folatia patrem quoque tu^ nifi abeffet. nunc tamen ex affećhi tuo, quid illiu5,(/ terfit, cogita : intelliges, quanto iuftiusfit, te ili1 -vari, quam mihi impendi, quoties te immodic^, doloris inuaferit, &fequi feiubebit, patrem coë^ cui tu quidem tot nepotes pronepotesque dando ?6u cifti ne vnica effes: confummatio tamenaetatis feliciter, in te vertitur. Ilio viuo, nefas eft, terf vixeris, queri. a) Cap. XVII. Maximum adhucfolatium tuy tacueram, fororem tuam : illud fideliflìmum pe' j tibi, in quod omnes curaetua: pro indiuifo transi ^ tur: illuni animum omnibus nobis maternum. ^ hac tu lacrimas tuas mifeuifti, in huius primum ^ rafti finu. Illa quidem affećtus tuos femper jn mea tamen perfona, non tantum pro te dolet. ^ manibus in vrbem perlatus fum, illius pio mater11 ^ nutricior ) perlongum tempus asger conualux. ^ pro quasftura mea gratiam fuam extendit : & <\ M fermonis quidem, aut clara: falutationis fuftinu^ ^j,) ciam, pro me vicit indulgenza verecundiam- ^ illi fedućluma) vite genus, nihil modeflia? t. Nutrici• ] pro nutricatu, fie & Columella. , a, Stduftuta ] i. e. priuatum » a turDa remotwna. ** Consolât, a» Helv. ..MJar ______'W Vi Pernia, ruftica, j) ^ïhil quies, nihîî >Proi°tlUm obftiterunt , qua e > ^laCrtiam f ^ eft> h Unge in lum ' cuius ego etiam_, lll^m noa Xt' .C.anïnmum v^rum amiferat, ^tione . tu^rUm' CmV!Tg0 nuPferat> in ipfc nafta 111 > en-v tamen eodem tempore & Iućhim, & %r* ç^xit T' temPeftatibus corPus eius naq-,ilc„ur° kceht, c; 2uamhm"ltar,um efre8'a opera ia. V ^ti&ifrV J^a fimplexadmirandis virtu-okj.ltlc celeK C anri(îulUs: Suant0 ingeniorum cer-^uasobiita imbecillitati*, CCl,lis Pro h 7' l me.tuend^ans, caput fuum %h-C' nihi! LPu'tura.°b|ecit» & dum cogitât de viri C!>,quire UOtlmmt? Nobilitatur carminibi» eft , rP-r°COniUgevicariam^) dédit, hoc K**eft ariQ fcnmine vite ^epulcrum viro qU*rere : -nem°mi r ' ^U1 Pan Pencul° minus redimit. Poft Co>eius rat"r' per fedecimannos, quibus fija °nfpe(Ąa r^Sypturn obtinuit,nunquamin publi-9d'îiifit.e nemineni prouincialem domum_« f'1 Nue i, J 2 V1'ro pedit> nihil a fe peti paffa_» r'^ pror U3X ' &.ingeniofa in contumelias pra. —__^ncia , in qua etiam qui vitauerunt- Alitairuftlca ' id eft fimplex & non afFe^ata. î» fyay,* t-ipf. ar,am 1 k"a Alceftis fuit Poëtaruni feriptis toOj, j% V etrafiuS Poliront ofiendit LtfJ!w. ï cuîpam, A «J» il JN Jx AE I 5ENECAE PoLYBIUM De CON' s0lati o ne liber a k £ $ A A O 2. ^ Jrguwentum & Orde. ( in exftlio e fi, dum mura cii, tui»,»»." r---------- i - ,111»' verborum licentiam connnuit, &hodie ^ quamitis nunquam fperec , femper opta t. Mul -2rat fi per fedecim annos illar» prouincia prof pluseft f quoti ignorauit» tee non ideo refer^ • - t i__ mm? rirriimfcnbćre etti * animo (f corport iacet ClUS lituuca J "1"------------. r-flie" parce transcurrere ; fed vt inteiligas, magni ani" feminam) quam non ambitio, non auaritia, ^ JKiniuauij ----------' - JJ1* ( ^ J' i ........vv/jsvre cmnis potenti® & peftes, vicerunt : non met» ^ jndum efl, 6 V*od circa id tempus fuit. Polybius autem , non quemadmodum inde exiret, fed quema j^ientes Claudii libertos, a fhudik titulunL* effsrret. Huic parem virtutem exhibeas opo^ J ^ Lat inclue dtess eruditum ; ex laudi- animum alućhi recipias, & id agas, ne qulS * ^ c/ ^ e^T Seneca accuirjulat , eminenter. Sola- partus tui pœnitere. Ceterum quia neceìfe e • ^ fraterna morte : tf BiftoftUo tota latet, ©mtiiafeceris>cogitationestamentuasfu in ^^'pium^ £f pluicula, defunt. In ik qua recurrere,nec quamquam nune ex liberistuis ^ Negnt dolendum intnius morte y quotivi tibi óbuerfari : non quia illi minus cari i ^ ^ jpje-t £ quidqiùd in eoi bac legedamnan-quia naturale eft, manum fxpius ad id rei£r^c{e^ ■>1*ì*-9*bw dolor ,&finefruBu. Tertio, doleat : qualem me cogites^accipe. Lxtum _ ^ *dtritila ; eoqiie adfuefcendum. guar-Velutoptimis rebus, funt autem aCafî %in tì^°m ^efunftiaduocat y illumnoUe. Quinto, mus omnis cogitationis expars operibus fuis (/ & exeœplo praire alik fratribtu debere : modo fe leuioribus ftudiis oblećtat, modo a ^ -^fU yol* 'Httjłrk, tf oculi in eam *verfu Sexto , & randam fuam vniuerfique naturam , veri aui ^ petereìult, qua femper adamauit. git. Terras primuin, fitumqtie earum qu* iuS ( e0r "^eadCap.xxxv. Ab eodeindeExempla conditionem cireumfufi maris, curfusq^ti j^ti^ ' V'ìfatiter tulere : inter ho s (non fine nos & recurfus : tune quicquid inter caelu ^ t0d p / 'PflM Cafarts, quem & mire laudai : plenum formidinis interiacet, perfpicit, boir" ^ iterum ad Studia & libros mittit, tribus, fulminibus, ventorum flatibus, a1 ^ 'cet. £. °^em Seneca boeferiptum effe, negare niu'suic & grandini» iaétu tumultuofum P [, f'°ni defitnatum ab eo, non arbitror,fed peragratis humiiionbus ad C>, *** & dttnifle fcrìptum , ad pukherrimo diuinorun) rPe4ta™'" futurttm1l"! %»,"*»>«* V" 'r■' ?•">« . fisque fu« memor j in orane quod tuie,tue kn% ^ Seneca fuit & gloria em, qukquk omnibus fSècwlis, vad»t. I/» ** i3i L. AnnaeI S en e c Ab t>e Consolât, ad Polyk. »3j Ex CAPITE XX, /) ,, *** noftracorpora compares,*) firma funt: ^ digas ad conditionem natura: omnia deftruenti* y vnde edidit eodem reuocantis, caduca funt. ^ enim immortale manus mortales fecerint ? Septe ^ miracula, & fi qua his multo mirabiliora fequen^ j&norum exftruxit ambitio , aliquando folo vifentur. Ita eft. nihil perpetuum, pauca dm ^ funt. aliud alio modo fragile eft : rerum exitus va ^ tur :~sceterum quicquid cœpit, & définit. ^ quidaM minantur interitum, & hoc vniuerfum, omnia diuina humanaque comple&itur, fi faS credere, dies aliquis diffipabit, & in confufio"6.^' terem tenebrasque demerget. Eat nunc fingulas comploret animas : Carthaginis ac Coriathique cinerem, & fi quid altius cecidit, j1^.) tetur: cumetiamhoc, quodnon habetquo ca ^ fit interiturum. Eat aliquis, & fata,tantum ahq aefas aufura, fibi non pepercifle conquérant. ^ ^ ganti* eft, vt in hac natura: neceffitate, omnia »» dem finem reuocantis, fevnum ac fuos ruinseque, etiamipfimundo imminenti , ahq" ^ mura fubtrahat ? Maximum ergo folanurne >(Si tare id fibi accidifle, quod ante fe paflì funt ^ omnesque pafluri : & ideo mihi videtur ccU^, quod grauiflìmum fecit, commune fecH(le » 0qii«' litatem fati confolaretur xqualitas. IH"» q___Sy d ?lmUm adiuuerit> fic°g'tauens nihil profutu-tioIes ° .rem tuum y nec illi qnem defideras, nec tibi. Ctl^ longum effe , quod irritum eft. Nam fi ^id|lai? profećhiri fumns, non recufo,quic- *a®aru«n fortuna mese fuperfuit, tua: fundere. d0 '^etiamnu.c, perhosexhauftos iamfletibus c^s°culosquodeffluat, fi modo id tibi futuro 0|?0 eft. Oiiì^ ceflas ? conqueramur. atquo ^.'Pte hanc litem meam faciam. Iniquifiìma_» ^ìtie miud«cio fortuna, adhuc videbaris abeoho-tione te c°ntinuifle, qui munere tuo tantam venera-c»tas - receperat, vt, quod raro vili contingit, feli-^ effugeret inuidiam. Ecce eum dolorem illi, 0 Cxfare accipere maximum poterat, im-^lejtià" ^cum bene illumvndique circumifles, in— 1 .^anc partem tantummodo patere i èlibus tuis. illi aliud faceres? pecuniam eriperes?nun-rł °bnoxius fuit, nunc quoque ouantum poteft, % ^ ,e ahiicit, & in tanta felicitate acquirendi, nul-S. '^retT1 ex ea f"ru<^u™ > quam contemptum eius 'r'Peres illiamicos? feiebas tam amabilem_» '''«re, acile in locum amiflorum poflet alios fubfti-nurn enim hune ex his quos in Principali ' ^tì!- tCntes vidi, cognouifle videor: quemomni- # 1 „ f-nf > " th • *ìv-alj idiud xciiLiiaic diuuircijujj nui— fas aufura, fibi non pepercifTe conquera1 a,°retn ex ea frućfcum, quam contemptum eius Cap» XXL Quistam uper acimpoten jei/ 'r,Peres illiamicos? feiebas tam amabilem_» lì nuM V1UCUI . ^ Utili UII1IJ1"" E --101 ^aberecum expediat> magistamen etiam 5Pu» ( ^ ns d0ir . r - ■ , liber hic libro de breuitate vit», cuius capitai . ^ _ ^res ermneret. Erioeres foiritum ? ouan- iunSus fuerìt, docec Lip firn. . 2. No/Ira errpora compares ] de operibus m g^ areS ca y locutus videtur : Se illis inquit fi corpora bx ^ c & fragilia, dicas firma illa effe, at non funt li ^ munemlegem. Lipf. fedvtil1^ 3. £u<> c*d*t ] nihil enim extra mundum » i<-« ^ inftm*jpAruunt< Uff. fi ~.»,no ^res emineret. Eriperes fpiritum ? quan-J°miGt Ulfies? longiffimum illi xuum ingenii fama |j Coltlp;fitId egit ipfe, vt meliore fui parte durarec, h^te fe v-1 !? c'°quentia: prxclaris operibus, a morta-°r) (jUa1^1Ì-Caret' Quamdiu fuerìt vllus litteris ho-łu fteterit aut Latina! lingua: potentia, aut I 3 Grxcat *3+ L. ANNAEI SENECAE Gr«cx grafia , vigebit cum maximis viris: cuof"1^ feingeniis vel contulit, vel, fi hoc verecundia reculât, applicuit. i ) Cap XXII. Hoc ergo vnum excogitafti, i"0, mòdo illi maxime poffes nocere. Quo melior c% eft quisque, hoc fxpius ferre te confueuit fine v deleftufurentem, &interipfa beneficia mctuefl^ Quantulum erat, tibi immunem ab hac iniuria ?]*' ftare eum hominem, in quem videbatur indulge0^ tua ratione certa peruenifTe, & non ex tuo m0re mere ìncidifle? Adii.ciamus, fi vis, ad has quer^' ipfius adolefcentis mtercepram inter prima increti'' taindojem. Dignus fuit illete fratre: tu certe c(i aigniflimus, qui nec ex indigno quidem quicq^f aoicres fratre Redditur illi teftimonium *q»ilC omnium hominum. defi.deratur in tuum honP^, laudatur in fiium : niml in ilio fuit, quod non lib^f, agnofeeres. Tu quidem etiam minus bono fratf' ^ ilies bonus: fed in ilio pietas tua idoneam na#3 riatn, multo fe liberiusexercuit. Nemo potetti «ius iniuria fenfit, nunquam ille te fratrem vili ^ m eft. Ad exemplum fe modefti* tu» formà"^' cogitabatque quantum tu & ornamentimi tuor^ elles, & onus. / ) Suffecitille huic farcini, O fata, ócnullis a:qua virtutibus I antequam felici^, ìuaninoffet frater tuus, exemptuseft. Parumai,te me indignar! feio : nihil eft enim difficili* r. ttonm ] ficientibus,facilius enim nos illi dolor ifte ad-ti0t)Cr'') illuni nobis reducet. Qui fi nos torquet, fij ąj.a. Uua% primo quoque çempore deponendus eft : dolę ln.ar,i^>us folarlis, atque amara quadam libidine ftì j. ' animus recipiendus. Nam laçritïus nofìris , 3ge^tl° Snem fecerit, fortuna non faciet. Omnes ą{pltjLlril ^ortalescircumfpice : larga vbique flendi, & «geftUa ^'iteria, alium ad quotidianum opuslaboriofa ^US!iSV°Cat valium ambiti0 nunquam quieta folicitat: tat^ litl^ias, quas optauerat, metuit, & voto labo-^ fblicitudo i ahum labor torquec, alium iibe?er Veftibulum obfidens turba : hic habere fe dokt te « °s ' perdidifie. Lacrimas nobis deerunt, an-Uobiam Cauff« dolendi. Non vides qualem vitame ti^j^. rerusìi natura promiferit, qu® primum nafeen-Huic °n;etl fletum efie voluit? Hoc principio edimur, 0tïl^5fequentium annorumordo confentit. fic : ideoque moderate id fieri debet a nooss ^quai!4/ dtl0t ,f" *diic'et ] h*e-vt lpfl quo ^ nonintelligit. nulla itaque eius officii ratio eft, f°(, t'JdcUn0ue far~,v"J'""-j 1JU,ieitum P"tabunt_,, ei cui praeftatur, fi nihil fentit, fupcruacuum : j|;° < ac PeriDICir mi U ------ł 1 v. v- - t || venerationem tanquam parenti, cultum tanqu»111 periori, ille defiderio tibi effe vult, tormento e^e^i vult. Quid itaqueiuuat dolori intabefcere: que? p fi quis (JefunćK fenfuseft, finiti frater tuus cup»1'^ alio fratre, cuius incerta poffet voluntas vider»,offl ^ hxc dubie ponerem, & dicerem : Siue te torq"erl ^ crimis nunquam definentibus frater tuus cup'c ' ^ dignus hocaffe&u tuo eft.: fiue non vult, vtri°Pe $ ftrum inertem dolorem dimitte. nec impius frat (^> defiderari debet, nec pius fic velit. ìn hoc ver° ' „j' ius tam explorata pietas, pro certo habendum^ hil effeillipoffeacerbius, quam hic fi tibi ca acerbus eft, fi te vllo modo torquet • fi ocU'l°t c0ji' indigniflìmos hoc malo, fine vlloflendi fir>e ^ turbat idem & exhaurit. Pietatem tuam tat°C^c0$' «que a lacrimis tam inutilibus abducet, ^uarn£orfjf*{ taueris, fratribus te tuis exemplo effe debere, ^agn> hanc fortunae iniuriam fuftinendi. Quod duces ^ faciunt, rebus affe&is, vt hilarkatem de jp W'\ir;t , oc in animum ftp ^oln ac PeriPlclt quantum roboris ille ad-fcrïn^dVem •?!' & vtruhine t" tantum rebus iìs *' obfeXtere V:i fcia*' an & aduerfas po/fis viriliter ozutlt octìhtul llberi°ra 0rania fcieJ* rCgl P°ffunt: tìbi nuII«^ fccre-l" """a" IU" f0rtUna tC Paonnes * 2 , tC m rVU° geflerÌS vulnere:vtrumne arm,afubmiferis> an in g"du ftete-* tu tî,1"alt!0"emordinem&amorCïfaris 'h/' h ftuidiadeduïerunt: nihil te plebeium KTì 6 ,eft, qua % ^-"d aurem tam humiJe ac mu-Si»1 ^ tibi C1°n/umendum fe do^°ri committere ? Kr^«0nnluaurań> ^uod tuis Rambus licer. ^rDleiePta: lP,ermittit opinio de ftudiis acmoribus llIt«m a te hommes exigent, multum^ 0:-^7\OlcbaS ribi ^nia licere i neconuer- '»0Vf 'Htibip ~~~~---7-----, fui r!eni ad fcenicasPartesrefpicir. Upf^iy an tn gradu Jhtcris ] a gladiatoribus. jiffej ijs h. Annaei Senecae tiffes in te ora omnium, nunc autem tibi pra?fta" cft, quantum promififti omnibus illis, qui opera genii tui laudąnt, qui defcribunt : quibu9, çuffl tuna tua opus non fit, ingenio opus eft. Cu animi tui funt. nihil vnquam itaque potes i«d>gO» f facere pçrfe&i & eruditi viri profęftione, vt non ^ tos admirationis de te fu* pœniteat. Non licet ^ fiere immodice : nee hoc tantummodo non Iiçet , f fomnum quidem estendere in partem dieilicet, ^ tumultu rerum inotium ruris quietiçonfuge» e au , dua laboriofi officii ftatione fatigatum corpus voJr {(f ria peregrinatone recreare , aut fpe&aculorutp fÉ, ^____:________ rJpfinfrp.aut tuo arbitrio diemdilp0 ]t:, te animum aerinerc,^ ------------- - ^ Cap. XXV I. Multa tibi non licent,qu* n« mis& in an gulo iacentibus licent. Magna *e ^ cft , magna fortuna. Non licet tibi quicqua& ct inrlipnda funttot hominum m11 cft, rnągna fortuna. ^ , .^e trio tuo facere. audienda funttot hommum m» difponendi libelli, tantus rerum ex orbe toto . ^ tium congeftus, vtpoffitper ordinem fuurnp .^ maxirni animò fubiici, erigendus tuus eft. *» rfj,i tibi, inquam, fiere: vt multos flentes audir Qi vtpericlitantium, «Siad mifencordiaminu«»^0' farisperuenire cupientiumlacrima» tlbltUf ed&!'. daEfunt.Hoctamenetiamnoninleuionbus r ^ «diuuabit. cum voles omnium rerum°W,U*. Casfarem: vids quantam huius mte inaulf gj5 ^ quantam induftriam debeas. ìntel liges n ^ incuruati licere, quam illi, fi qm? /' cĄ traditus , cuius humęns mundus mniti . ^ quoque ipfii cui omnia licent , Pr0^.,,- sV!'gil^, -J multa non licent. Omnium domos '«'* < "W fendit, omniumotium ìllius labor ,o „ccuP"'.,) illius induftria, omnium«cacionem fibieriP^, Ex quo fe Cifar orbi terrarum dedicami .------. ^ u Non in leuioribtu remediv] t.e . «nter prx p , ____..___tinr iinnJUe Cllt» & 1* qua l\ga «» te»»"'- j iuuare te poffint, hoc quoque eut. de Consolât, ad Polts, *39 [j --- rurn modo, qu* irrequieta femper curfus fuo* flt 1 nuncluam illi iicet nec fiibfiftere, neç quic* SUon m ^cere* Ad quendam itaque modum tibi eadem neceffitas iniungitur : non licet tibi ad *etwes tuas 5 ad ^dia tua refpiccre. Gsfare orbem ^ol0rUm poflìdente, impartiri te nec voluptati, nec A4jj nec vili alii rei potes: rotum teOefari debes* ff>it;tu nu»C. quod cum femper prasdices cariorem tibi ^fQr tUo Cœfarem effe; fas tibi non eft, falao Cxfare, «liljjj Utiaqueri. Hoc incolumi, falui tibi funt tui : Ctią^ j dldifti : non tantum ficcos oculos tuos effe,fed °^nìct0s °p°rtet. in hoc tibi omnia funt: hic pro ^is piìm Cft* lon^c a fen^us tuis prudentiffi- ïlltïl8ratltllis^Ueabeft' a fitibiquicquam, hoefaluo, fiere per-rernediu ^onftrabo etiamnum, non quidem firmius J:ceperis1^ » fed familiarius. Si quando te domunu, U t5Ur)1SjÌUtlc erit tibi raetuenda triftitia. nam quam--CCeifr%.n tUuin intueberis > nullum i Ila ad te inueniec n- \ °mnia in te Cacfar tenebic; cum ab ilio di- --—---------ium 4U liiU Ul- ì 1 a 'velutocca/ìonedata, infidiabitur foU- ^rcw^jlolor, &requiefcenti animo tuo paullatim pet, b "^c> u ' anuiiu iuu pauuarim r^'^risq^ guenon eft, quod vllum tempus vacare le iteris' Ulnc tihi ]i«er* tua;, tam diu ac tam gì? ^ c^toataì ł Sratiam referant : rune te ili* antifti-5 1S 5 b m fuum vinaicent : runc Homerus & Vir-emCtïl^ibUs/n.ede humano genere meriti, quam tu teeVoIUifti de i'lis meruifti, quos pluribus noto® multum tecum me-WiCOtTl^ifer eritomnetemP"s, quod illis tuen^ ^°meft'1S" ^unc '-afeti5 tui opera,vt per omnia narrentur preconio, quantum potes ï?^oï'5^pferân/ ^Tu ^ îuamferiPf»*»n h- 9. MXi 0^«rfUni "on », vnde Homerum Latine, Virgilium m » Poljrho fuiffe pater, Uff, vide & cap. co m' 140 L. Annaei Sekecae compone, nam ipfe tibi optime formandi condeo^1 queresgeftas, &materiam. dabit, &exemplum. Cap. XXVII. Non audeo te vsque eo produCer^' vtfabellasquoquefe-'Efopeos logos, intentatimi manis ingeniis opus, folita tibi venuftate conne#3^ difficile eft quidem , vt ad hxc hilariora ftudia tam ve, hementer perculfus animus , tam cito pofikaccedei hoc tamen argumentum habeto iam corroborati e'llSj & redditi fibi, fi poterit fe a fcuerioribus fcrip*15 ^ ha:c folutiora producere. In illis enim quamuis xêr^c, eumadhuc, Ócfecurn relu&antem , auocabit ip& rf} rum quas tra&abit aufteritas : hxcquae remifTa commentanda funt, non feret, nifi cum iam fl De Consolât. Ad Polyb. 14* maceror> >«t beatus, in «lentia. um cflere> inuid'a=ft: nuli uni, de- 'fgenHK XXeVIIL An^octemouec, quod videtur ruìire> ' & Cl,m maxime circumfufis, bonis ca-pVa 'Pïm C08ltJueris mul" effe qua: perdidit, cogita n°^ Ihn I^UXm0ri timer* Non ira ei!r" torquebit, * inim j gct' n0" fufpìci'° ,aceffet> no« edax 3 femPer aIienis proceffibus inuidia confe-citQ 'r, non metus folicitabit, non Ieuitas fortuna: Co^PuUnera fua transFerentis inquietabit. Si bene phlS il]i remifrum » Suam ereptum eft. Non commentanda funt, non feret, nifi cum iam { J]btJs friJ f r i r " T* JSion omni parte conftiterit. Itaque debebis eumfeueri^, 3benefìci ' non C?3,-irnU, ua orat'aj non ac-___S ^_______________~mDer< !nefC1®) n°n d»biu Miferum putas quod ifta f3(C' materia primum exercere,deinde hilariore tempe ^ lllud quoque magno tibi erit leuamento, fi fa:pe interrogaueris ; Vtrumnę meo nomine doleo , 311 ,Q) quideceffit? Si meo, perit mea: indulgentiae 1 e(t> éc incipit dolor, hoc vno excufatus quod honeftuS cum ad vtilitatem refpicit, a pietate defcifcere. / ) ^ hil autem minus bono viro conuenit, quamin ^ luclu calculos ponere. Si illius nomine dole° cefle eft, alterutrum ex bis duobus effe iudicern-fi nullus defunćtis fenfus fupereft, euafit omnia )( meus vitae incommoda , & in eum reftitutus eli * ^ in quo fuerat antequam nafceretur, &expei"s mali, nihil timer, nihil cupit, nihil patitur. ifte eft furor, pro eo me nunquam dolere de fefl' qui nunquam doliturus eft? Si eft aliquis defun fus ; nunc animus fratris mei, velut ex diutino ^ emifius, tandem fui iuris& arbitrii geftit, & x natur» fpe&aculo fruitur, & humana omnia e*nej^ rioreloco defpicit ; diuina vero , quorum rati tamdiu fruftra quafierat, propius intuetur. 'Piet K - «ti* iu S113™ profunt. lubrica & f tetïiD nuncluam hene tenentur. nain vt nihil % tPOre futuro timeatur, ipfa tamen magnae felici- h1 intu folÌdta eft* Si veIis credere aJtius verità-NfUQd e»t«bu., omnis vita fupplicium eft. In hoc sreci^inquietumqueproiecaima^akcrnis^ : 0cum > & modo alleuans nos fubitis incre-m!l0nrÌ?M- dam"!S deFerens> aflìdueque /. Defcifcere"] malim dcfctfctns. ìtal" ,,łp ti wuoj 41lluUc^Uc UĄ„ nunquam ftabili confiftirnus loco : pendemus am"~ & alter in alterum illidimur, 8c ali- lianiur k nq0 nai c ' . .-----------* """"uu' > uc au- ìi ' raSIum "cimus, femper timemus. in^ 4l,in,Jroce.1Iofo > & in omnes tempeftates expofito nulli.» ^ 'c » A ù 'W; .. ' omnes tempeftates expofito ^^inr ' nullus porrus nifi mortis eft. Ne NJlderis fratri tuo : S">'efcit. tandem liber,tan-> tandem xternus eft : fuperftitem Cxfarem, 14.2 t. Anmaei Senecab Omneïnque eius proietti, fuperftitem te cum otnti habetfratribus. Antequarn quicquam ex fuo fauof Fortunamutaret, ftantemadhucîlîam, i) &rtiune ^ pîena manu congerentem reliquit, Fruitur nutic apŁf to & libero cœlo, ex humilì. atque deprefio in eUfI^ émicuït locum , quisquîsilleeft> qui folutas vincu^1 animas beato recipit finu : & nunc libere vagafU^ omniaque rerum ńaturae bòna cum fumma volup1^ perfpicit» Erras non perdidit lucern frater tuuSj *^ jfecuriorem fortitus eft. omnibus ilio nobis coirti*111 eft iter. Quid fatadeflemus? non reliquit iil® a° fed antecelìit. _ , ^ Cap. XXIX. Eft, miKi crede, magna in ipfa fe icitate moriendi» Nihil ne in totum qi]l. ( diem certi eft. quis in tam obfcura & inuoluta ver1 ^ diuinat, vtrumne fratti tuo mors inuiderie, an c^ fuluerit? Uìudquoque, qua iuftitîa iti omnibus xe^ es, necefle eft te adiuuet cogitantem, nort iniur»3^.y tibifa&am, quod talem fratrem amiJfìili, fed jj, ciumdatum, quod tamdiu pietate eius Vti fruiq^^j cuit. Iniquus eft, qui muneris fui arbitrium - J non relinquit : auidus, qui non lucri loco haber accepit, fed damni, quod re.ddidit. IngfatllS olil' qui iniuriam vocat finem voluptatis : ftulcu- « lum frućlum effe putac honorum, nifi Pr**f.0^t c&' qui non & in prœteritis acquiefcit, & ea îudica^^ tiora quae abierunt, quiadeiliîs, ne definant» , ^ eft timendum Nimis anguftat gaudia fua ' £fca' tantummodo quse habet ac videt, frui fe putat buiffe eadem pro nihilo ducit. cito etìim ^ af)tc> voluptasrelinquit, quxfluiti tranfit, & ?f-' e(t\' quam veniat, aufertur. itaque in P^ter^nqUân>' pus animus mittendus eft, & quicqmd —- L------------------------ ---- g ab®11 i. Stante?» adhuc iiiam ] »ondum fà aiaertent#n tem. Ltpf. cl®^ Consolât, ap Folyb. 143 ?ertra5|Ut 'j reduccn(Jum> ac frequenti cogitarono P Um e^' LonB'or fideliorque eft memoria Vim * <3uam prasfentia* Quod habuifti ergo ^u°d co \ trem ' in ^ummis bonis Pone. Non eft ÌUanicfiu8litCS> fed teterisf a!:)ueris' Rerum natura illum tibi, ficat !ÌC: cumatr!,bus» non manciPio <*edit, fed commoda-TietateJr m eft deinde' rePetÌ!'c> nec tuam ine© ^cre'ì ta eft' fedfuamlegem. Si quis peCu* k'ÌUs vfu foluiflefe molefte ferat, eam pra^rtim ^ur?t) ^8ratuitum acceperit, nonne iniuftus babe- il»re vp natura fratri tu0 vitam^ dedit & tibi ; qu^ % i|ia •la ' a quo voluit debitum fuum citius exegit. %culP» cui"» nota erat conditio, fed mori ?°^iuif '■• S auida ' fubinde 1uid rerum natura nec vnS»am fortis fusmeminit, nifi t tretïi °netUr* Gaude itaque habuiffe te tam bonum ^ftierl ' Vfura frucrrum eiliS ' quamuis breuior voto » 0cl hab COnfule* Cogitaiucundiffimum effe, qnj111 humanum, quod perdidifti. Nec ?atìlaliqC<ÎUa01 minus inter fe c°nfentaneum eft, moueri, quodfibi talis frater parimi, ^ Sin, nt-: n°n Saudere » qu0<1 tamen contigerit. o&it: «Se"U .erePtus eft* Sua qnemque credulitas ïb Ma?€lS diIi§It» voluntaria mortalitatis łh^^teft nuIIi fe nece(fit8tis ftia: grafia m faćiu-no? eft' QE?tidie Pr$ter oculos noftros C a8imUs î17i8notorttincïuefanera: nostamea ft. ą vńadent' fllbitum id P«tamin effe, quod nobis ^>^hust75,turu™v Non eftita<^ue lfta- V Ter«łi . eclment,sbuman2eprauitas, in fa. nądlXliffa Pamnium : quœindignatur inde fe exire , xxx precar'o* . ----; nt° ille iuftror,/) qui mintiafa \n '—------- Pasjett 3 j-torJ Xenophontem intelligit, vt ex fequen- 144 L. Annaei Senecae filii morte, dignam magno viro vocem emifit ? ^ cum genui, tum moriturum fciui. Prorfus non j reris ex hoc natum effe, quifortiter moripoffet. ^ Non accepit tanquam nouum nuntium , filii mort j, quid ed: enim noui, hominem mori,cuius tota vit* hil aliud quam ad mortem iter eft ? Ego cum ge_° ^ tum moriturum fciui. Deinde adiecit rem y & prudenti» & animi : Huic rei fuftuli. Omnes ^ rei tollimur: quisquis ad vitam editur , ad morte deftinatur. Gaudeamus ergo omnes eo quod dat ^ reddamusque id cum repofcemur. alium alio teCp ^ fata comprehendcnt, neminem praeteribunt. 1° ^ cin&u ftet animus : & id quod neceffe eft, nunq1'* ;j timeat: quod incertumeft, fercvper exfpe&et, *«-<,/ ®e Csnsolat. a» P®lyi. i4j lue c' J}* non Plurima varietatis human*incertorua- ^iZm&Ucrï™[r ' ex ali* a^ue a,ia fxemPl3 ruggerat. Łege^uanto Tpiritu *e* Z?,ntonuer,s "biw:pudebit te fubito deficere, Riferì, 0rati0ni1 magnitudine decidere. Ne com-n extemplo ac modo fcripta tua mi. tan, fra'C|,Uairat ^uomodo tam grandis, tamque folida, te torqif'lls anum» conceperifi. Potius ab ift« qu* Verte nt'ad b*c tot * tar*ta <ÏU* confolantUr, con-Urn 5efPicc optimos fratres, refpice vxorem-,, POrtior e f' Fr° omnium horum MW t bac tecum ,cSuiefCa f°«una de ci die. Multos habes jn nnîKnc '------i u4t vclum Multos habes in quibus timeat: quod incertum eft, lem-per exipeCtet, ^ ^ ^ ^n^am^a vîndica, ne vî- dicam duces,ducumque progenïes, &multis autc ctsjtn ^ V P U; aPud te valere vnus dolor, quam (Iilatibus confpicuos, aut triumphis, forte dà , ^ «afolatia. Omnes aftos yna tecum per- imoetiamyvitro - * * " ' " "nl S5in^ïta «■f»bleuentur,intelhgisł&ideo quanto F 0car"laf minus(l"e ingenii eft, tantp ma- d°C ,>rlto17e1neceire cft comrnun' malo. Eft autem J'J^erçT wtatuloco, mtermultos dolorem fuum-, »-ï ?UlSuia difpenfatup inter plures, exieua cum gentibus tulere fatum fuum. Omnes, imo g,r in vltimum diem fpe&ant. non idem vniuerfis ^n' Aliùm in medio curfu vita deferit, alium in ip relinquit,alium in estrema fene&ute fatigatum ^ exire cupientem vixemittit: alio quidem exire cupientem vixemittit: alio quidem atq- , mter pmres, exigua^ tempore, omnes tamen ineumdemlocum ten ^ h°^rrecU-,,1 ere% n de^nam totiens P - -• '• • ' —-.ffo0'- j Nqua 'Cïfarem* ^mûderanteterras,'&often- ?5tłl irm^0.11161^5 beneficiis imperium euftodiatur, f C.ulUm J^° rebus humanis pra»fîde, non eft pe-L .Pr*fîdi; Perdidiffe te fcntias. in hoc vno tibi ' ,at's folatii eft. Attelle te, & quotiens dit,"ge .°pIUntur 0CuIis r»1'? J totïens illos in Cœfa-•Uminis> C^abuntur maximi&clariffimi confpe- %plce^ >Br nU!8oreius ilIos> Ttnihil aliud poffinc %1 ' Tget} in fe ha5rentes detinebit. His Cn deiicîs a • 8 int»eris noftibus, a quo nun-VrU°atnadUn lmUm' C08itandu* eft, hic contra^ 0Qiùes rCandus : nec dub«o i cum tanta ilii ad-u 1Uo« fit manfuetudo, tantaque indul-K gentia, Vtrumne ftultius fit nefeio, mortalitatis legem >g y, re,an impudentiuii,recufare.Agedumilla quas n111 ^ geniì ttii labore celebrata funt, in manus bet^aućtoris carminarquae tu ita refolnifti)vC ftrućtura illorum recefferit, permaneat tamen » ^ Sic enim illa ex alia lingua in aliam tranftuh ( quod diffidi limu m erat ) omnes virtutes in teorationemfecutx fint. Nullus erit in i 15 > ». §ui fortittr mori pojjìt] namGryllus Xenf>ph fortitcr dimicans inter cqviites occubuit. ). Vtriuthbtt } 1 {omeri feilieet & Virgilu. XXVI. vide fi" i;]/ 14* b. Annaei Senecae gentia, quin multis iam folatiis tuum iftud vulnus ob' duxerit, nonnulla qua: dolori obftarent tuo , congé1 ferit. Quid porro? vt nihil ho r u m fecerit, no protinus ipfe confpećtus per feranturnmodo, cogi^ tusque Caefar j maximo folatio tibi eft ? Dii illum Ve*' queomnes terrisdiucommodent. aćtahicD. Aug^ ^ sequet, annos vincat , ac , quamdiu inter raortal erit, nihil ex domo fua mortale effe fentiat. Re£ore Romano imperio filium longa fide ; ) approbet,& ^ illum confortem patris , quam fuccefforem acdp1 Sera, & nepotibus demum noftris aies nota fit j <îl1 illum gens fua 2 ) cado afierat. . ^ Cap. XXXII. Abitine ab hoc manus tuas, tuna, nec in ifto potćntiam tuam , nifi ea parte prodes, oftenderis. patere illum generi human" js «JIu «egro & affećto mederi: patere, quicquid Pr'cjlc Frincipis furor concuflì», in locum fuum reftitu6^, reponere. Sidus hoc, quod precipitato in P^° pe( dum , ac demerfo in tenebras orbi refulfic > t liiceat. Hic Germaniam pacet, Britanniam ap ^ & patrios triumphos ducat, & nouos: quorunj^.^gj quoque fpećtatorem futurum , quas primum 0 c locum ex virtutibus eius, promittit clementi^^^ enimficmedeiecit, vtnolleterigere: imo ne .jt, qnidem,fed impulfum a fortuna & cadentem 11 & in prxceps euntem leniter diuina* manus v us ratione depofuit. Deprecatus eft pro me er,:!.f V|' éc vitam mihi non tantum dedit , fed etiam Pe^j juft* Consolât. adPolyb. derit, qualem voletasftimaricauffam mearo. tia eius bonam perfpicief, vel clementia acie ' y^ef1 que in asquo mihi eius beneficium erit, .ll,e g0u^ tem me fcierit effe, fiue voluerit. Interim^^^-^ L,nga fide ] quia diu ni mi rum cum ipfo ». rJs fu* 1 Claudiam & Im^rnpnam <,*<> Lipfius, f. reaius intelligentus du in nurncrum ^y teincwoptatuń. tf1*' *47 terian — ~-—----—__1 ''«"ommTb f°latiumefl> TiSul„ ■ m Perl'3ganrem : <,„* cnm„ i°""n ïan 1uo 'S" "«fiffiisfum complure, muI- ì> < vt femnaui"m confpeftum pauent. Per té îe f ìs m°dum ' ita fpem suo- ' 3C Pr2fentis S«i«eì Scias C^oltìnt. lmina effe Affina, qua etiarąper- Hicitaque princeps, qui pubi!- vt1 ' Srfo,at,um eft'aut -e \f° àlacri ^ ttlan'mum tuum ' & ,ara- X^ moT- 'remedia : iam ,e \l; Etatem r ' ,,°mnia «empia, quibus ad C" «»plicû rmPN l|ePU fapientUm a(r»5" ai Cet5t( 1 P3rtCs * s Itacìue melius has ailo- < ^-veTPaUriCValÌl,d habebunt hoc su ristni? 1 0racul°miffa- omnem ^tfiKtlbiPUra !UmaeiUSCOntundetau^oritas Hunc VL 5 Suenn rere; Non^folum fortuna defum-SD>oorbPr graUl afficcretl'n»uria. nulla do-5<0rat«onc ^"Ijmauteft, aut fuit fine alloua Nue"3' ^mèn m" r°exemP'avulgaria,quxeriam tiata eft? Is frater qui eripuit fratrem carcere» n * 'laueraf • îm *j a łuht,, cui cailunL* potuit eripere fato : & quam iuris aequu) impat1®^ „e*atUjt °JCr° \ em °mn/ genere orbitati# pietas Africani fueric, cunćtfs apparuis. eodem f * ^ die, quo viatori» manibu» fratrem abftuleral ,tr»D' fi quoque plebis priuatu* interceffit. tam magnoi» fratrem defiderauit hic animo, quam défende1^, Quid teferam^milianurnScipionem, quivno ? eodemque tempore, fpe&auit patri» triumphumi ^ rumque fratrum funera ? adolefcentulus ta®e^^ _____«éitì^A onimrfc fnlif 111 JłTTl I" _ i_«/ -cu« r ' ri* r> 6w,ut viuitan» Nidi' 5'°™ 1Ur? fucceffioni P^paratum fu» getle ' ne finguloi eius lućhis enumerem * Ni.I 1 &1,Łe™» &nepotes: ac nemo Jter, * omnibus mortahbus hominem effe fe, dum S Cp0l^mes eraC ' fenfìe* Tamcn tot tantosque lu-%t0 P'* "rum omnium capaciffimum eius pe&us , dxu"s,AuSuftus non gentium tantummod» ilUiAu a-' etI3m dolorum fui>- Caius Car far. hNnJr auuncul1 mei ffll'us ac nepos, circa primo» Pr,n lus annos Lucium fratrem cariflìmum /ibi, rumque rrauum muti» s .«wv.vv...™». — -j,, propemodum puer, tanto animo tulic iUam ra ^ fus, fuper ipfnm Paulli triumphum concidentis \^ tam vaftitatem, quanto debuit ferre vir in hoc0 jy< , ;^eps j . ~"""""""Vtuul 11U!> r^koma»lscipioa«ff«,».^ pereliet. Tucul» , "'nere. nnamnnft«M.nn.:. ____n Cap. XXXIV. ^gidreferamduorum J>u y rum diremptam morte concordiam? Quid Fow y •1 ___1- ^ «•oKnillf PnrtUfl3) * rum aufempiam ihvt * quibus ne hoc quidem faeuien» reliquit fortunai» dcnique conciderent ruina. Vixit Sextu«IJo primum forori fuperfte», cuiui morte/; op<* ^ hxrentis Roman* pacis viucula refoluta funt- ^ y que vixit fuperftei optimo fratri : quem fortun (l «rexerat, ne minus alte eum deiicerec, quarnr^ deiecera»: & pofthunctamen cafumnofl t* lori, fed bello fuffecit. Innumerabilia vndiq-ma c°\ piafeparatorummorte fratrumfuccurrunt'i ^ ^ tra, vix vlla vnquam horum paria con:Ipe piis«f fenefcentia : fed contentus noftws domus exen^^ ^ Nemo enim tam expers eritfenfus ac ^la"1 /. latu «qui Ji. e. tribunitise poteftaùs kleguf" P » quas fratrem defendens preeferuide vio _ ' -iarn co° v/ /. Cutw morte &c.] videtur hrc Seneca I ©mp pa Druf"um Germanicum patrem meum, ,* feciudnatu quam ipfe erat fratrem, intima Germa-^Cleiitein .enter" > &gentes ferociflîmas Romano fub-fe%m^Peri0, in complexu &ofculisfuis amifit: ac tomen Iu8endi non fibi tantum^ fed etiam a lii® «d3lìlatton-Um exercirum> "onfolum mœftum, fed t^i^retn jjltUm ' forPus Drufi fui fibi vindicantem , trìadi 0ìIlanilućtusredegit: iudicauitque noiu l>çf,n• xxvus pre^^et ^uas* 'iief eoa * M. Antonius auus meus, nullo mi-^ etj partibus, cum ab Antonio & O&auio Caefiire vin 3. Principe ] h. e. primario viro. _ . t0fUl,ł' '< Putuinaria ] quse deorum funt vt leCU rrlUlł De Consolât. adPolyb. iji *i« 1 °iUas per tempia aditur ,f)& atram laureatis fori-s'iduet veffem. ^A.p. XXXVI. Hoc vnum obtineamusab illa vo-H acprecibuspufclicis , finondum illi genus huma-pfo placuit confumere, fi Romanumadhucnomen_j Pltia refpicit, hunc Principem, lapfis hominum_» cjsd*tum, ficut omnibus mortalibus, fibi effe fa-fit veKt. difcat ab ilio clementiam, atquo 0^ ltl!ìmo omnium Principummitis, Debes itaque tos^intuerieos, quospaullo ante retuli, aut adibitati!^0 ? autproximos, & ferre aequo animo fortu-te quoque porrigentem manus: quas ne ab riirtj •' ITl> per quosviuimus, abftiner. Debes ilio— doifj'^itari firmitatem in perferendis & euincendis diu{n bl>s, & in quantum modo nomini fas eft, per tum ac're veftigia. Quamuis in aliis rebus dignita-tl°t»ilitatum magna diferimina lìnt, virtusin-» Snutj, eft : neminemdedignatur, qui modo di-f]ui c. Cl'Uiudicet. Optime certe illos imitaberis , ilIS ignari poflentnon effeipfos expertes hu-nibUs l> tamen in hoc vno fe ceteris exœquari homi-rUnt. 't iniuriam, fed ius mortalitatis iudicaue-e nec nimis acerbe & afpere quod ac-l'fe jjj jł ^Cc molliter & effeminate. Nam & non fen- vìri. *4j^ > nonefthominis: &non ferre, non eft r\ iNOn • ^res .P°flun3 tamen, cum omnes circunnuerim Prïterjrg^f bus fortuna fratres & forores eripuit,hunc ^lernr» GX 0rt>niCxfarum numero excerpendum_. : p' §etier;s m, 11atlira in exitium opprobriumque huma-C.. a quo imperium euerfum funditus, °r°re fecreat clementia. C. Ca:far, amifTa > is homo qui non magis dolere quarru» 9 "n ijp —-------—— ce(i's palatium refpicere videtur , in koleba 0rnP'ura tempia,quibus falut.itis ad palatium ac-" inCali?nt,vt <'oce!1t aliquatnmulta vetcrum loca, Sue-c' Martialis in nrx'f. L. 4, Epigr. & aliorum. k 4 gaude- If» Ł. Annaei Senbgae gaudere principaliter poffe*,conlpećhim conuerfari^' nemqueciuiumfuorumprofugtt, exequiiique^forofi* fusnon interfuie, iuiła fororinon praeftitit, Ted Albano fuo teiïeris ac foro / ) & prouocatis i ) hu^5' modi aliis occupationibus acerbiffimł funeris le mala, Pro pudor imperii ! principis Romani luge^1'* fororem, alea folatium animi fuit. Idem file C*iU* furiofa ineonftantia, modobarbam capillumque mittens, modo Italia? acSiciliaî oras errabundus P®' nifitiens, & nunquam fati»cerrus vtrum lugeri vellet' an coli fororem. Eodetn enim tempore, quo tefflpj,* illi conftituebat ac puluinaria, eos quiparum fuerant > crudeliffimaafficiebatanimaduerfione' ^ dem enim intemperie animi aduerfarum rerum i^ ferebat, qua fecundarum elatus euentu, fupra hulTlt' Bum intumefcebat modum. Procnl iftud exemP1 , ab Romano viro, lućhim fuum aut inrempeftiwi' >!>°/ care lufibus, aut fordium ac fqualloris fceditate t*#*' re , aut alienis mahs obiettare, minime huffl&a° latio» Tibi vero nihil ex consuetudine mutant' ^ tua. quoniam quidem ea inftiruifti amare ftudia^j & optime felicitatem exrollune, & facillim*miïaU calamitatem : eademque & ornamenta hominui*1 ^ ximafunt, & folatia, , / Cap» XX S YII. Nunc itaque te ftudiis tv'lS}fïp fnerge altius, nunc ilk tibi velut munimenta an'1^1 cumda , nec ex vlla tui parte inueniat introiturn d° ^ Fratris quoque tui produc memoriam aliquo ^cTi^i rum monumento tuorum. hoc enim vnum tea\l> humanis opus, cui nulla tempeftas noceat, qu°d 0 ^ confumaevetuftas: cetera, quxper conflru#*011^^ lapidum, &marmoreasmoles, aut terrenos •-——-------■----y0ós t.Ttro 3 forus eft tabula luforia fine alneus> ^ue'/-j, 5*'' fignificatum ex Suetonii loco in Augufto* primus eruit jEufins. a.Pnutcatii'] i.e. iaceflitiSł arceffitis, qusfitis. jjj ^__^^ECoWIOŁAr. AD POŁY». jjj Wbjï® Cdu?°s «^"udinem conftant, non pro^T-?W- nJ>am em : 1ulPPe &ipfa inrereunt. Im-H h?c elt ingénu memoria ; hanc tuo fratri largire, COnfecraKm-C° a" mclius iI,um dur«uro femper 'PW * ln§enio Suarn irrito dolore Jugebij.Quod tUnanipertinet' «"m/înuncagi a.uTte .'*> obi,^nPnrP0te^; °mniaenimilla quanobisde-iS^Ct»MeniP:fnm'ÇoclaIiS«"i«-ipuit, inuifa flint: ci1 *magenda> cum pnmum aequiorem to pailla rej- lcsl"e"nt: tunc «"im poteris in gratis m r^Hre»;-6, - m m,ulta Pro^it, quibus hanc » u ^t' ,ln!unam: etiamnunc dabit quibus J !' Cenigue ipfum <3uodabftlI'1> * ipfa dederao C°ri ^01 CDrg0 n°ntr1te lngenio ni tua » noli ad effe & żWk qUldeiî1 «ua, qu* parua «ul ^nimïïp/0rnagnrsj rurfus magna atteauare » dïc tot3?a de/ucere : fed alio ifta vires feruet fuas ,. îlin ee> ne Kn f(?JatIum tuum conférât. Sed tamen^ Con11'^ eni- 0cia^uoq»eipfum fît fuperuacuum.,. \Tnoblsnaflira «igitur: plus vanitati gisneas» un2uai!1 futem ego a te, ne extoto ^omueniri quosdam dursma-^OHapiei3*er!!$ Prt"dentiîevir08jqui negent doliturum r,Cafum; verovidenÉurnunq"aniinhuius-«ti* al»qui.n excuflî/Tet illis fortu-^ in..- *aDientiam . /t-arï_____ «ti K rbatï< r ««ixuquxn excuiiiiiet xlhs fortu-id frtTl inUit laPÌentiam, &adconfeflionemeosved ^eri?Ulìì do,COH1Puhfret- Satls PraeJ^iferîr ratio, ià W Vtquid ' ^uod&fuPMeft&abundat,exci-PoJ^Ume2,?Ulll,ni omn^no e^e eum patiatur, nec ; ^0di)ii, f ' nec concupilcendum eft. Hune ïiien . ir,iam. ^rUet-' ^U1 nec impietatem imitetur, ^fîr, j oev n°s in co tensat habitu > ^"i & pi» C'"'-iï2"""-- la»»,,, fld *iriaMi" firiptisque et tam r'tHs-> Pat qui iamgrandior obiit, rna-[e*C,ap tr ■ Jacer*os •' triennium autem tam i bat °c Seri** lnPne ) morte, Itaque argumenter , Tte' K'!'m e um Claudtani tempori* y nec °Ccik«tn jfub Tiberio au&um Metilium hunc ( it*_> ^probabile : fub Caioigitur, O?1** CorJ- 'r T'"'er" reftidit, # nominatine A. Cre-l C"P. 1. ' 'CriPta per mi fit. guod codem* ^'°nf<-lV-0a'Uje tAn°ttur: nec!ue 'Situr a"łe pot nit f L > ff łyił ' Prxfertlm tnuet erato dolore, 9t lo- J«6m u *r**nn*liiUC,~r - ' - bofl ex fi, {fl' *pfe libellât inter infigr. "Jiaudexpers, Duœ partes funt. Priore & " ' ^ScjUe ' a fUOatclue aliente deinde Exemplis Jo-fic Pr*^ia CaP-vu Posteriore ad Rationes t ran fit 9 & nd*»n aratarn , lutìu nihil prof ci : tur» ììd*Co&tar,tl'} ,m eum not7ejTe > * mollicie no fra y iter ^ ^U°'[ l*1* fieri P0Hur:t futura non pro-eki ' ad ^ei"^e Esempla Virorum, (f mulie-firit °rs«Hnex°rt.ern co"diti°nemque nafeenài tranfit, *>ref Kec m*. * *s<ïue ad Cap. xix. Ibi Dilemma in-K ['I] * ZKiiofo "a *Pftmaler f*8ttm. De mMro , h,M p Uyihrts . ■ "-F* nec niJl opinione 'bexatur. De q*id fi tn yuìete *ft , & cafibw , ìitikque tre- " 'J' « in tam compta cintate ivi {feti Tern- i;g Ł. AMMAEI Sinica» Tempeftiue igitur ftłbduttm : (f Patrii deinde ( Cr erri#' tii) per fona inducitur filiam folant is & erigenti's > " magno ore, ad fupera iUatf cali fyectacula locanti*' C A p r t I. Nifi te, Marcia, fcirem fam longe ab infirmi**'* muliebris animi,quam a cetens vitiis recefìi» J & mores tuos velut antiquumaliquod ex^' plarafpici: nonauderemobuiam ire dolori tuo » c viri quoque libenter hxrent & incubant, nec *Pel^ concepiffem , fam iniquo tempore,/) tam inir111 iudice, 2) tam inuidiofo crimine ,.?) pofle me effice vt fortunam tuam abfolueres. Fiduciam mihi d« exploratum iam robur animi, & magno experim®^ approbata virtus tua. Non eft ignotum, quale01 ^ in perfonam patris tui gefferis : quem non minu» liberos dilexifti : excepto eo, quod non optabasfrP^J ftitem. nec fcio an & optaueris. Permittit cnl quidam & contra bonum morem magna pietas. ■ te m t) A. Cremutii Cordi, parentis tui, quaintu^ey teras, inhìbuifti. Poftquam tibi aperuic, inter ^ tiianos fatellites illam vnam patere feruitutis ^ non fauifti confilio eius, fed dedifti manus vj diftique lacrimas palam, & gemitus deuorafti qu* ^ non tamen hilari fronte texifti : & hoc ilio quo magna pietas erat, nihil impie facere. aliquam occafione.m mutatio temporum de i ;ji jjium patris tui, de quo fumptum erat:fupp"c'rlC^1 vfum hominum reduxifti, & a vera ìllumj^—y /. Iniqui tempore] quia inueteratus delot in alteri ^ tam iam abierat. Lipf- . j .„-faris i. fami» «Wi« ] ipfa te quae odifh & a^ierfa ^te. *. Tam ttiuidiofo ertruine ] ablatt talis fiUi & a Mortem ] quam fpontefnmebat,rid. P V Et hoc ilio fecale ] Tiberu fcilicet, quo multi p fus palam a«cufar#nt, itue clam derolerunt. 1 ^ * CoMtQLA T» AB MARCIA**, *57 ®U0rtg r ■ • ' — "--—_ " t|Uo« Vir M. in Publicamonumenta 6) Jibros. °Pfime mil Tf™ r*n8ûne Cuo7) fcripferaiu,. P3ïï arfe^, j0"13"" ftudii,: magnaiilorum C°rruPta r 0ptrfe poftcris: ad quos veniej in- °Pti^c ^ri«nfides , autori fuo magno imputata^, ^diuf1 - •'* ClU"S Tiget Vl*geb»9«8 memoria.,, 2UÌìSiam uefir in Preci° Romana cognofcijquamdin ^diU n nt' ^U1 reufrti relit ad a&a niaiorum.: 5 Wdn*k' gUi VeIitfcire»9uidfit virRoma-aNtt, ut' ? cefuicibus omnium, & ad Seia. Jtï»o rnt>Ura > indomitus fît homo, ineenio, ^e^u^i,nulitber' Magnum raehwcule detri! ^}cw2'p li a ilhm oh partes *,ihe^ïS 10 obJlvi?^em coniedum, eloqUentiam n.oner"lffes- tgitur, floret, inma-oo^eit ?'-1!npe ra receptus, vetuftatem nul-i' u« foK iIIoru.m carm£cum cito fcelera quoque. Ce?llitUdnS m.emonam meruerunr, tacebunc. Hœc Ve*tìi 3n,imi tunretwtme ad fexumtuum refpi-Ctl*> -quem t0£ annor«m continua C P^*ibi /U3Ut> i'11"- Et VÌde «ìUam nt>« ' ^tioi neC, .rtum facere affedtibus tuis cogi. 4e ? m*L* m memoriam reduxi. & vis Tcfre *i!a (}1J0^e m m memonam reduxi. & vis fare $ni^L/la?am el^e^anandam? oftenditibisque ?^iantUt.S ClCatricT' Alii ^ta<ìue molliter agant, C > 6c dcfe(Ì eS° c^nfhgere cum tuo mcerore con->i0flVis» ^s ;°s ex^ auftosque oculos, fi rerum au->eth T®1*», co13m ? confuerudine? quam ex defide-IÌ4 tu£s - ptme.bo» fi fori potuerit, tefauentc,, <^i,doi m mlC'^s, ve* muita. teneas licet Sc ^uem tibi m filii locumj i I>< s lic« m ----" ———---------- i. e. Bibliothecas. V> in one a'lflT '«ir quod sos fcripfiffet, lau- fup«r» «ï* L. ANNAEI SKNECAE fuperftitemfecifti. Quisenim erit finis? omnia ifl-* fnperuacuum tentata funt. fatigatxallocutiones aW eorum; aućhmtates magnorum &affinium tibi vii-0' rum; ftudia, hereditarium Ócpaternumbonum,fuf' das aures, irrito ac vix ad breuem occupationem pr°' ficiente folatio, tranfeunt. Illud ipfum naturale re' medium temporis, quod maximas aerumnas quo<\ae componit, in te vna vim fuam perdidit. TertlU> iam prsterîit annus cum interim nihil ex primo impetu cecidit: renouât fe, ôc corroborât quoti'^ lnćhis : & iam fibi ius mora fecit, eoque addućtus f ' vtputet turpe definere, Quemadmodum omnia vlt I penitus infidunt, nifi, dum furgunr, opprefla ita quoque hase triftia te mifera, Ó£ in fe feuientia) łP < nouiffime acerbitate pafeuntur, &fit infelicis praua voluptas dolor* Cupiflem itaque primis t ^ poribus ad iftam curationem accedere, leuiore , cinafuiffet oriens adhuc reftinguenda vis: vehellj tius contra inueteratapugnandurn eft. Nam ^ rum quoque fanitas faciliseft, dumafanguine ,e ç) tiafunt: tune & Vruntur, & in altum rcuocantur^< &digitosfcrutantium recipiunt. vbi corrupt* 10 f lum vlcus veterarunt, difficiliusCnrantur. . fum nunc per obfequium, nec molliter afTequ1 durumdolorem: frangendus eft. ■ ^0' Cap. If. Scio.apraeceptisincipereomnes^^^fi nerealiquem volunt, & in exempla deiìnere. 0 hunc interim morem expedit. Aliter enitn cUfl{,fji»' agendum eft. quosdam ratio ducit: quibus naclaraopponendafunt, & au<5toritas, (]uX ^ non relinquat animimi ad fpeciofa llupentcnl fec1 \ tibi ponam ante oculos maxima , & ^eïU^e xX^1^ V9 li tui , exempla : alterius, ferninae, qua: 9. In altum reuocantur ] tentando 6c cxpj<'1 tnr enirn repeti & renouari vulnus . duwt'-1*l,s , Lipf. ^^co»,oul ap mabc|ttł b *uia Marcellum ? pefu,cunPrinc''piscerta Wre^) ca?erat.rqu?m rUUnClllUS&f0Cer incum™ ft Centem animo aiarr ?US imPeni reclinare, ado-continenti ! f'd & ^ediocrir^r ari • ^ J autannisaut0pi-, \ Uptatibusalienun^• 'Patie™^iabom, H, Qculus, ôcr vtita ^Ua™Umc"m(iueimPonere illr Jh ^ Benp i, ,ta dicam) modificarevoluifiet la- C> NulI.m?finem ;peIiiCe'r"rap0n<,eri fun'da" k^P^dZTftót' Pnl°T T-!"* Kmr"'1 ' W 9«id afférentes -p' V ** lfit voces/alu-V. ain vnam rP * "eauocan qiudem fepaffa eft. ^r°etìi vitam f •mj' toto an'mo affixa, talis per Wjc°nrurpere"?ejSn 8 infunere- non dico xwru, ]af ■ n recu^cs : fecundamor- <§l.ne«^filii cariffim n?S mUtere* Nu,lam h^ o A V0 ' nuIIam fibi fieri de Ìlio rł*ef»reba? at °^T matres^ & " \!, lbi promi/ta91?1 rv turadì,,iusfi!ium t«n-K neadfrat35' T5febris & Solitudini t ■ °fficii! redl"aa= S-, »Xora, d "fod ,Tl uT' c,rcuml"«ntera S fin. & aW-'dlt- AŒdentibus smm^arcumlucentein 'unr ' *,enn^■k ~>»-biis faluis L'>/: is t' putas probabilius. 5 ) fiilludpriusfequivis.»^^ t numern viuorum; auerfaberis & alienos numero viuorum; auerfaberis & alienos *•-tuos ipfumque defideran», 4 ) tnfte m a tri qu?' oecurres. f ) Voluptates koneftas, p /. alteri w ] Marcelli, quem mater Octauia nuSl ^ trlftitìa commemorati audiuit. ffCl a. Frequentare ] m&moriain alicuius frequentar «er eius meminiffe. „ . L* 3. Probabilità ] h. e, magiï probandum & / 4. Jpfumane dtfîderans ] fenfns eft: auerla e < .....- '"«o & ipfum , tuin maxime, cum QOfi éZSÏSSZingenti defiderio P% sam de quo audire refugit. eum&auei ari ^ j. Trtfte matrtbu* »men oecurres ] pioiupe*»1^ t y ąuiominaexoccurfu captabant. Tingiture^ fs Hiatrìbus «am pr«fagies. Uff. » makc.ak.- ,4t '"el°®'"d!s te tiuerenoile^m" ™ orcm"oto par. O-^ruafti mt- ?3Ugere ? Qì«m in^ r1S > ^cum j matn fu* quaJis viuus folebac ir i A P I V g3udl°occurraf* ' J«rirujnt Oiiferi^, f"™ ^patientes feroces- ' fe confoJandam Areo philofopho ^ 21 Plus o u**" ™ Cam rCm Profuiffe ^i con! JuifuUeintriftitia Z0/ Romanum, qUem nolc- Uï!!ls ^iebTlï * nsuam ?iberium , & defleto gen- ^'•■'q'uì f ' qSnim^ac"-1i""'e°*'tan;i,"f""«] fen-t- '•'4?n,oto'^l(nme^uafi bis pofaum. hoc ludu meir tu 1U0S"e calem efE-i n., ^em«r'am ems fcrues. ? %ercrat aucem adhuc Tibc- tibus l6z L. ANNASI SENEC AE tibus funere, nihilfibi nifi numerum deeffe féntirec'j Hic, vtopinor, aditusillifuit, hocprincipiumafH feminam opinicnis fuas cuftodemdiligentifhmam. Ysque in hune dienvLiuia( quantum quidein ^ feiam, aflìduus viri tui comes, cui non tantum qu* publicum emittuntur, nota funt, fed omnes quoq g/ lecretiores animorum veftrorum motus ) dedita W ram ne quid effet,quod in te quisquam reprehf ade Nec rd in maioribus modo obferuaftì, fed in <&:ini ne quid faceres, cui famam, Uberrima™ iudicem, velles ignofeere. Nec quicquam Vulc exiftimo infaftigio collocati*,quam multa rum t ^ Veniam dare, tiullius petere. Seruandus itaq in hac re tuus moseft, ne quid éomoiktas, qu° «us aliterue faćhim velis. ^ C A'p. V. Deinde oro atque óbfecro, «« c„jtf cilem amici*, Sc intraćtebilem prxftes. Non {t ^ Łil: ne aut obliuio tlariflìmi imrenisilh fa eia am, àut mentìo tibi. Cum feceflìmus, & *n ^ conuenimus , fa&a eius diftaque quanto & fufpeftu / ) celebrarne : coram te iltata tat^ Ìlio fllfentiutn eft. Carés itaque maxima v. ?eoil filii tui ł-audibus , quas non dubito quifì ve'■ ptP* Vita:, fi poteftas dètur > in iseuum ontne lis P Quarepatere, imo arceffe fermontfs > q^1 retur, & apèrtas aures prsbe ad nomen mem , q filii tui : nec hoc graue duxens , «wror"dire in eiusmòdi Cafibus partem mah piitan , 0b!itil ! m Nunc încubuifti tota in alteram parten , a'p1 -m liorum, fortunam tuam,^qua detenO ue Non conuertisteaàeonuiausmuuu,occu ^ cundos , non ad pùeriles dulcesque —-*—--—- . " y i. Sujfrtttu ] admirations. .~^ì!!s°l".» makcum; ,g3 k ^ p hopr°w!; foncumc.°s,'rał T"TemSa™-<'< f li Cec,it: vit* u gerere> vbl fecundo curfu vita_, &obfeoernat0r,S qUÌCÌem artem tranquil. t«ns;eoroftendic: 3d«effi d^ef»weri.»■ ammum prober' pro* 'ilo w ^quirn -i COntra %e fiabilem era. v^^>3XaAUr nCrUm praCCCÌditj fuftine> pri-^ /Sun* ! t COnterrÌta' Nulla re œaior in-PotJ '% .maìqUO an,*mo' p°fthoc0ften- Areu; Tuuni uZ m™™' °rtendic ex amiffo ne-a5ed»f terl tMarciarneSOcinm aćlum , tibî %n! arcià ata Perfona confolatus eft, Sed tfbi °mpUus Ï-» * ™-(n0n Perm«lceote, nec exte-*%>> b flctibus '--„tur iniP6m f™ ,n«erantur,a«r«o pefrori Jïllin»'pr" ,mP"us fiat «ine òmni fé in f indibu, j ; fus raa'ror eierceat. Sed fi n - fixa n m reu.^5antur j fi fors immota, &?ierelc^uid abftuh)1. ' ™l,tatur* & mors ^sisçl^us: ntc ' -ft at doìor> qui perio» qu^^>'giire(o" ? transuerfos auferac. U<^Uantia r 'i CUj rnacu'a flu^us eri. deferuit^ Permifi' tempe- w'^eriv^ 17~,--------- rl V,»ì fer?'Uerfiflìmam pfU^ infthcu^ma àoc fenfu • ne n' oj1ut>uofia>enetiam8i r™' qua eflvt infelici'ìim3 1 S!ntelIé£lo tlllus Piteli verbi fubftan- X, tallqUa^3f"f^Pe eam folaturus ipfi inani, °ep»»«iSóSut,"1™" altn"m fiii™ L. Annasi SEmkcab 164 ________ ftatiratem: atillevel in naufragio laudandus, qu*"1 obruic mare clauum tenentem & obnixum. Cap. VII. At enim naturale defiderium fuorU^ eft. Quisnegat, quamdiu inodicum eft? na0l,111 feC mini: quiadeftdolorifuo, nectantum qua"tUalJtff fit, fed quantum conftituit, afficitur. VtfciaS A nifncòl a In Aìhiic Prunai, orUB^^ _:Av ——-------/------------— o'* oì<» feminas quam viros, magis barbaros quam s qua i eruditxque gentis homines, magis mdoćto ^ dodos, eadem orbitas vulnerat» Atqui natura vimacceperunt, eamdem m omni jgd Appare! non effe naturale, quod varium e.^s ^ omnes xtates, omnium vrbium ciues, tam * .^it , feminas> vret : ferrum in omni corpore ex a candi potentiam: quare? quia vires ili i3n vettilC\j iunt, quaìnihil in perfonam conftituit. a Jućhim, ambitionem alius aliter fentit, p confuetudo infecit : & imbecillum imP? ^__rg cokiolat. ab marciam, x6j ^croc^® ' tcmPus enerùat. Manet quidem tibi, ' ctiamnumin§ens triftitia, & iam videtur ecallum, nonillaconcitata, quali»initio fuit, 'rtlPax ^ °bftinata : tamen hanc quoquextas tibi eximet* Rôties aliud egeris, animus 'nt«realtUr: nunc «e ipkcuftodis. multum autem.# ' Vtrum Permittas mœrere, an impere». „0,nagishoc morum tuorum elegantiae conue-oncm lu^us potius facere, quam exfpe&are : nec r«h. PP6"" diem, quo te inuita dolor definat ? ipfa c^tia- Vnde ergo tanta nobis pertinacia Iiu ,^'°nenoftri, fi id non fit natura: iuffu ? quod e<*vSb" mali, antequam eueniat, proponimus, 11,5 nOtj ^ties 'P^» & aliud pacatius ingreffi iter,alie- pr$terd0 ttloncmur cafibus, illos effe communes. Toc 11011 no^ram ducuntur exfequix s de morte infą^us- tot acerba funera : nos togam noftro- l'Ccefl50 l'Utn i nosmilitiam, & paterna hxreditatis p9i)„. ______ ... ,• •. /-ł-. V a ilçw . , - l'Pertas • ag,tamusv tQt diuitum fubita_* h etlte0i ve'^ ocu'os incidit: & nobis nunquam iru» N r"t> no^ras quoque °pes arque in lubrico Ir,°Piiia^Ce^e itaque magis corruamus, qui quali fj^uidi^'0 ^eriniur. Quae multo ante prxuifa funtj tę5^ ^Cl""runt. Vis tu fcire te ad omnes expo-? Vç^e ' qusc alios telafixerunt, circa confuetudo infecit : & imbecillum im?.atLrfibi^s'u' ï«ddit prxfumpta opinio de non tiinen i ^ CAP. VIII. Deinde quod natura)le crefcit mora : dolorem dies conni mit. ciffimum, quotidie infurgentem » -(GraJ' «fferuefc«tttem > tamen iU«m « ^ '0(:utn C*Ut rnurum a'iquem, aut obfeffum multo lis vulnusJ ^Car^uuma£^^cen^u> inermis adeas, ex-''•lIefavT pu^t.. illa fuperne volantia cum lagittis pi-Ut a In tuum librata corpus. Qtioties aut ^ ' aut pon "lUU,U 11 Ur"? to.rPus* ^dHP«es auc • 'Cs tne etergumceciderint, exclama : Non tì(^ritI1es, 0rtlJna, necfecuramautnegligentem_» ^ìt) RuiSv10C]UÎdPar«- alium percuflìfti , me pe-^ quafiperiturus, adfpe-c°§itarc am_no^rurn ^e exfilio, de egeftate, de ^ufus eft ? qui» non, fi admoneatur vt cogi- 166 L. Annami SenecAe Consolât. a& Marciam. cogitct> tanquam dirum omen refpuat, & in capiti-' inimicorum aut iplius intempeftiui monitoris abi*6 iłiaiubeat? Non putaui futurum. Qujcquam tu put** non futurum, quod snultis fcis poflfe iieri, quod mul^ł vides eueniflfe ? Egregium verfum & dignum, qui o0*1 e Publio / ) exirct : Cuiuis potefl acrìdere, cjuod cuiquam potr-Jì' Illeamifitlibaros : &tuatnitterepotes. ille damn2^ eft ; & tua ìnnocetttia fub ićhi eft. Hic nos error cipit, hic effeminat, dumpatimur, qua: nunqua1*^ pati nos pofle praeuidimus. Aufert vim prxkn11^ malis, qui futura profpexit. Cap, X. Qtùcquid eft hoc, Marcia, quod nos ex aduenticio fulget, liberi, honores, opes; pia atria , & excluforum clientium turba referti ve ^ buia, clara, nobilis, ant fornaofa coniuxjcete1"3^^ ex incerta & mobili forte pendentia : alieni coflllTl j, datique apparatusfunt. nihil horum dono datuf* C^ laticiis, & ad dominos redituris inftrumentis adornatur. Alia ex his primo die, alia fecundo rentur: paucavsque ad finem perfeueràbuot. non eft quod nos fufpiciamus , tanquam intcr n° x^ politi: mutuoaccepimus. Vfusfrucius nofter e >^(/ ius tempus ille arbiter muneris fui temperar :n0S tet in prornptu habere, qua: in incertum ^etl^ $ funt, «Scappellatos, Gnę querela reddere. debitoris, creditori facere conuicium. tf, noftros, &c quos fuperftiteslege nafcendi quos precedere itrftiflìmum ipforum votum e -(âtet mare debemus, tanquam nihil nobis de'perpetUl imo nihil de diiiturnitate eorum promi/Ttim^6' ^ admonendus eft animus y amet vt recefiura, ^ <]uam recedentia. quicquid a fortuna datuin^^^ i. Publio ] raimographo, «jueai ob mores & vit® ££ nhaf ^t»rw>ro 167 probat Seneca "«Sta*!? ab,lturu®.Ponìdeat. Rapita e* liberi, truend°s vos;nui«mliberis da», & fìac ■•^ptorn",":8^ ha,jn,e- "'mdehodiern^ 1]ikil do 1 iU1u,nimiSÎDagnam aduocationem/) dedi: ^°rs • ; j.hora* Feftinąndum eft. inftat a tergo ift4ïrtw;fccomit2tus:iam£ontukei 5 clamore foluentur. Rapina rerum omniutn tiLi filiun V \ U-lS ?) & fugaxviuere. Si mortuurn 5 mor? S,nf,usrte^P°ri> S»onatuseft,crimea dar eniT nafcçnti determinata eft. ^ hanc *Ur. d Us i hoc fatum ab ytero ftatimprofèqueba-yi^nr6SnUm for.tuna:' & durum arque in- p3^)ri ^erueni"lus>,ihus arbitrio digna arque indigna crudeli'ter0rrr ,1s.ìnipweiner»cor,tunsejio^ iai^ a dm lltct1u.r all0s 'gnibus peruret, vel in pce-Nfti ^C L°tIS> vel in rcmedium : ąlios vinciet 5 id nunc ï i t' cłui : aiì0s pcr inwrfa ®aria ; l,(ftatos ^u,ìl fl«clibus> ne in fearenam^ 5^n£xl !lttxx?em(ldeh fcd inalic«'^ ventre®^ Ìer^iì3r!! CCOndet: aIios ®»rborum variis pdetSÇ,'ratT°7S' ,u 'n ter vi tam mortemque me-^Hioru^ ' " vana & librinola, mancipiorunx-,rrabit 'nefl«ensdomina, &pa:nis&muneribus r eft. Vr ,r °pUS eft Partes deaer^? to'a flebi-làt;ff "H* n0Ua incomtTloda, priussquam ve-*ùhe ris" _ . Mcderandum eft itaque, vobis °rcs hunian,lmai°ìerat,e/er£ìs = & in metus . & «* Cąp ^ "'npcéèusdifpenfandum. demum ifta tu«P«Wica:que con- "1 an"»>/«». 1 r • --- —--—-- t'°ner!'łt : 11;1m uni I.'łat,'U-nłi: n>oram- VeiL,i notio a iudiciis %dio U(],ce i'olen'f1"11"1 !ia' ad rf^on«}endiim aduoca-Sjfft a"licos ad quem, quae feliciora partu tuo p^ tas > properant, Huc omnis ifta qua; in foro litigat » »'! thcatris defidet, in templis precatur turba , difpaft gradu vadit, Et quae veneraris, & qua: defpicis, ^ exa;quaì>it cinis. Hoc iubet illa Pythicis oraculis ^ fcriptavox, nofcete. Quid eft homo? quodlib6^ quaflumvas, Sçquodlibet fragile: ia&atu, non te^ peftate magna, vt diflìperis, eft opus. Vbicumq11 arietaueris , folueris. Quid eft homo? imbecill1"*17 corpus, & fragile, nudum", fuapte natura inerrn^J aliena? opis indigens,ad omnem fortuna: contundi'3 proiećturn: cum benelacertos exercuit, cuiuslibj ferae pabulum, cuiuslibetvidima, exinfirmisflu' ' que contextum > &lineamentis exterioribusniti^11 ^ frigoris, asftus, laboris impatiens : ipfo rurfusfifU ^ otio iturum in tabem, alimenta metuens fua, qu°r^ modo inopia, modo copia rumpitur: anxix fobcl a que tutela:, precarii fpiritus , &male hxrentis , pauor repentinusadiećhisue eximprouifo fonus 3, bus grauis excutit : foli femper fibi nutrimenti; fl1 vl fum &inutile. Miramur in hoc morrem vni"s' J rfl3&, finguUs opus eft ?Nunquid enim vtconcidaf,rcs ujl molimenti eft? Odor illi faporque, & laflìtu vigilia, & humor, ćkcibus, & fine quibus vi»ere poteft, mortifera funt. Quocunque ^ernoU.et^1 fe' firmitatis fuœftatim confcium, non omne ^ ,.-a(\i rens , aquarum nouitatibus, flatuque non ral aurae, &tenuiffimis eauflìs atque offenfionibi^^ **"' 1 " ' ' *~ - CtfE-C* , i, Causjù J caufla idem quod morbus , f,CUt ^ u e. Hinc Tibullus El. ÎX. L. I. Vt'niBi bus Contiens, h ine cAujftrium quod paullo poìt [n° Seneca pefuit. bià^1 ^CONSOLÂT, AB MARC!AM. 16} mdum ---- ^ inìST' Caufraril,m > O fletu vitam aufpicatum- ssfc«„t"rn"sc,osra,ionra obiitum 1 "neporpe. ' morta'ia » eterna voJutat animo S' coni ^ronePotesc]uedifponits cum interim! ' Percipere voturfl-: ? ç m rcs > " «"'Kìos S?**1®» efflcifl rZ ZlTrPÌIr' di"-W; ,)omin».c J„fj Uctrimentum tuum. m.nus ^^^percepmint20^3' 6 r 1? r"s n,hfi saudii gllas vo!,,. P nt* Sl coe^a fueris perccoi^ oeftquedar v^portctten0nde ^ {ì"od detra r e° ?raT,as agere quod coUegifti" J enim 'at's macni , t » m' V J deducanone-nifif l iahor»m tuo- ^ili. '^Ue tibl n.' ,l'.S ^«-onis.ipf, rducario eft. }{i{'^h kaCuft°dierir nih" COntu,erif ' nihil \i r \ hlipnident,a8l'eU!CVÌrCe,rUran0b^°-.^^ n,"Ł ' malles degenerem ali-antum nnmo»,_____/-»•- ?k«iiv ^rn,!m ,M nidlcnt^ félicitas. Filium ribi dii immortales non diu datuf" ftatiin talem dederunt, quali* diu effici potei*. ^ ; illud quidem dicere potes, eledVam te a diis, cui V non liccret filio. Circui per omnem notorum & ign^ forum frequentiam oculis : occurrent tibi pafli vb'^ maiora. Senferunt ifta magni duces, fenferunt pr^; çipes. ne deos quidem fabula immunes relique^ ^ puro vtnoftrorumfunerum leuamentum effet, e£1 (fl diuina concedere. Circurnfpice, inquam, nullani tam miferam nominabis domum, qu;s n°^ yeniat in miferiore folatium» Non , rnehercul®»^ male de moribus tuis fentio, vt puteip poffe te pati cafum tuum, fi tibi ingcntem numerum tium produxero. maliuoli foladi genuseft, £"r y ferorum. Quosdam tamen referam: non vt ^ hoc folerehominibus acciderç: ndiculum mortalitatis esempla colligere: fed vt feias fo«i $ tos, qui lenierunt afpera , ferendo placide, ^ / ci (lìmo incipiam. L Sylla filium amifit : nec e* ^ militiameius, & acerrimamvirtuteminhojtc ^ que, contudit: aue effecir, vt cognomen ili■ paire faluo videretur , quod amiffo fiho affurnF ^ pj^ odia hominum veritus , quorum malis , i»1 ^ r_____j__î nec inuidiam deoru j ji1 odia hominum veritus , quu*uui fecundae ręs conftabant : nec inuidiam deoru _^a,, t illud crimen erat, Sylla tam fehx. .. rum illud crimen erat, Sylla tam telix. ^ ^ ter res nondum iudiçatas habeatur, qua ìs fajnp'1 ń etiam inimici fatebuntur, bene illuni arma ^ , bene pofuiffe : hoc de quo maximum malum.quod etiatn ad felici il!" ,, CAP. XIII. Ne nim,s adm.rew ^ 0;«,cfc diflìmulans & ^ «ma pontificai carmini, «rba co.cepit, ,7- K °T,'ermmpen* & ad filii fui '"«0. fin P.Tt,ato- p»»«« eia, luflu. ali- 'Vu JkVkf ' CU'U1 primus die!> Pr»mus \ ab. a"anbl" publicis, fcfaufta nuncupative, ''•>11,dej*'r;'a!r™j. Djgnusmebercule fuitmemo-'V ri "'e ' d,sm,s amplifflmo facetdotio, qui tlil« Jiï? T ' ocll!os, &aliquas voce. iNis adr' r S' (3M mos crat Pedate de. Nirla d,,Cap""l',°"m f J iilum rcd;i' ""bum. Paul. ^!^rrlln0, p,'^mit.riumpbìdies' •i-ov.nô.un S iTT 8 Perfen ' md> " reg's nomen, duna li, =adop„onem dedit: quosfibi feruaucrat, ex- SpSi- JrZn'07m" ' c"m commòda-k"1») t. * '• ° motu Pacunm Paul(i cur- E?,! Ronunu!a,PeIir- concionato! eft ta. Crafen • Srgratu^uod compos voti fa6tus c/Ter, ÌSd£r 6 i•Vr/!•^U,? ob mgentemviilorianij ^oroIuere7Ur vu; ■dfuopoti„s, quampoblico , —.___' Vwes (!uam magno animo tulerit? (./'«jST:-----—-__ J, s, In c«fm "'ii m'nores enìfn liberi tum parente ^ œMocabaHtur. 1 SÏ- S^ernido veterum erat, St ls «lifcere I eLus maS»« ^iidiari . b.c. Deos i'cHi]nil' vncl<- (pSovtyr ts e*cufi»vsti dice- V. ^,iro fiL;ndï sratia ipfi fc «- 0,ump«lycr,tis«j(,,™°ore maiu! redi- ì7l l. annasi senecae orbitari fuae gratulatus eft. Ecquem magis poter*' mouere tanta mutatio ? folatia fimul atque auxilia p^ didit : non contigit tamen triftcm PaullumPerfi vJ' dere. Cap. XIV. Quid nunc te per innumerabil»^ magnorumvirorum exempla ducami &quaeratn î*1' feros ? quafi non difficilius fit, inuenire felices. Qu «'«s cum maxime intererat, SCTCm qUerÌ' TÌB- Casfar & S«em genuerat, • 1UtCm:°ptaunera£' amifit: iP* tamen pro roftris Inter»eft m ' ftetltclue in confpeélu polito corpore, «culo,,? tantummodo velamento, quod pontifias Jexit vU rUnerearcer«'&flente populo Romano non nti>qua experiendum fé deditSeiano ad latus ^nta co? PatienterPoffet ftos perdere. Videsne E'Pit hicoT V,r0rum ma3cimorumfit, quos non ex. S > tot orT Profterne"s cafus » in quos tot animi 3% ? Sed Publlce pn'uatimque congefta^ r le^w vaftal "" m °rbem ifta tempeftas : & fine ttferre rati °mma ' agKC]Ue rt fua* Iube ^ulos C A P XV nem '' nul11 COntlgit imPu°c nafei. d-C°nf4rì . J' Sciotìujddi«s: Oblitusesfoninaa ^erit Un. virorutn refers exempla. Quis aurern! 1 «£ "ram mallg"e cum muliebribus ingeniic t ' wFT il,arum in araum retraxifle? Par f>s eft.Cre, 6 ' v,?°,r> Par ad honefta ( libeat ) J>t, Pa;.laborem doloremque ex arquo, fi con- «CFìmUr? In quUntUr' l0 ^uaiftud rrbe> <*» bonÌ,lo-WUtllsdeirc!rre8e^Ron;anis "P^ibus Lucreti^ Brutin1 Tnt' Ut°hbertatem debemus, Lu, tr*nU?Ìne>obÌnf qUa Slœ!'am * contempto hofte Vi, SrcriPfimUs I"'"1 aU.dacia?1 fantum non i" viro, C,lc^fL , qUCft" Tfidens ftat"«» in facra » loco, Cl«lia exprofcrat iuuenibus 174 L. Annaêi S en e cab Consolât, ad Marciam, VS noftrispuluinum/) efcendentibus , in ea illos vrb^ fîcingredi, in qua etiam feminas equo donauim^' Quod tibi fi vis esempla referri feminarum, qua: fooi fortiterdefîderaueru!it,nonoftiatimqujeram: ex ^ ïiotî rf ______ >cśj,gri?,a'euerfis arb"°^7^r, ^"'«'bonerf r'k11.1 comortus «Patino im-^r ' {ubolem ex lJlis reCduam fouet, ?0Ttl^J, m,na ftatim P^rasque difponit : & mIîv nam vf- in rłiirinA I*.__? * .w.Luw nent0/- pi«ttiM5que ajipomt • & tibi familia duasCornelias dabo. Primam Scipio0 Utr>vel ^nam v£ in damna, ira ad incrementa r ' CHam. f^rarrhnritm marrpm. dnnderim illa na rtHS' Haj, ni^05cqUe tempUS eft ) adolefcunt amiffis lationj" tui ®ia* ™ ems «cem fnbftirue ÌJ«Cb "P j V"Um do,orem geminato r.SasiL natura mortalium eft, vc C S '"«'Us adr ,|U'"71 '!Uod amiffum eft. iniquio-c, «lare rel"fta> "eptomm defiderio. iid "e"5' ' fortuna, etiam tia- Rpr PcPerctrit' f'"«Kl.abere plusquaia. ïcap. $7lcetotnepôtes,duasfilias' -Die illud qu^"'' Marciai Mone-«li °°°s rèo ,Ue Pr0 m0n """" ' nunquam ^T7m",°Tvideo' "empt<> difcri- i ' ,amet) ni modn,malos bonosque iatftari. Graue ^«pUd™ edu"ucris iuutn™. «m mam, J ' 'fît; fcd ; macdec"=' am'ttere. Qms n C"*» . »t „humanu,n eft> Ad hoc geSa Jvc «,l°" inqi,ie p"'res > n fperarcs, metueres, alioj cod c» p'ffi*moriem & timera & °p'««, Xltift™; nunquam fcires cuins effe» sa °da> nm^r0!1 p"t diceret: omniain. «iitaitec°Snof« voluPta!« peregrinationi» OPoffis. "'demdeitanauiga. Ifacfuntqu* ^'«efciftm if,r"m infu,am >b lta'« ffe«nftat r ,e.t0> 1"am contraenti qunndam ^fieriui ïbltumiIJomareiiTupxt, & VL■"?«* ) fl?tibiauidiftimum maris ver- <^aU„fttataraillamftl'-tóm Charybd,m, -^"'''^^^^eyelienien- 'nìmà^V'i 1,"m<'iu ab anitra vcntut m "tata fc tranquilla cil chary b,ìi*. filiam, Gracchorutn matrem. duodecim illa part11'' totidem funeribus recognouit. & de ceteris facile e' «juosneceditos,necamiflbsciuitasfenfit.a) Ti. Gr*f chum,& Caium,quos etiam qui bonos viros negaue^' magnosfatebitur;&occifosvidit&infepultos. cof| 7 lantibus tamen miferamque dicentibus,Nunquam» quit,non felicem me dićam,qu2Gracchos peperi. ■■ -relia Liuium Drufum, clariflìtnum iuuenem, iii0',-ingenii,vadentem perGracchana vefligia^imper^^ tot rogationibus, intra penates interemptum fuosa^, ferat, incerto ca;dis aućtore : tamen & acerbam ^ tem filii, &inultam, tam magno animo tulit, jpfe leges tulerat. lam cum fortuna in gratiam» -eia, reuerteris, fi tela, quje in Scipiones, Scip'^0 ^ <]ue matres ac filios exegit, quibus Caefares Petllt^ atequidem-continuk. Plena & infefta varits ca ^ vita eft: a quibus nulli longa pax, vix induci* łu.y Quatuor liberos fuftuleras , Marcia, nullu"1 fruftra cadere telum, quod inconfertum agn»etl miflum eft. Mirum eft, tantam turbam non p° ^ fine inuidia damnone prjcteruehi ? At hoc lïi^l<^egV' tunafuit, quod non tancum filios eripuit, K ^ Nunquam tamen iniuriam dixeris, ex œquo c ^ tentiore diuidere : duas tibi reliquit filias, & _ ^ ^ QW nepotes : Se ipfum quem maxime luges, pri01 '^;aS. '' lita, non ex totoabftulit. Habes ex ilio duas ^ maie fers, magna onera: fi bene, magna 0 d^f-5 fil1'' hoc te perduxit, vt illas cum videris, zàrnon^^___y /. Puluinum ] i. e. leclicam in qun puluinus. _ 0 ^ 2. Nec editor ntc amtjjos ctwitas fcnjtî\b»^ in ^ vita funt funai. j. Prurit] filii altelt'ius qui ante* objerat, ijS L. Annaei Senec ae tius fpirauit > magno hiatu profundoquç nauigia beatem. Videbis celebratiffimum carrainìbus W tem Arethufam, nitidiffimi ac perlucidi ad ftagni j gelidilStmas aquas profundentem : fiue » ibi primum nafcentes inuenit, fiue immerfum tcr fltunen integrum fubter toc maria, & a confufi011 j peioris vndae feruatum, reddidit. videbis portu'11^ quietiffimum omnium, quos auc natura pofuiti'1 jelamclafluim, autadiuuit manus, fictutum, vtt^, maximarum quidem tempeftatum furori locus fit» ^ debis vbi Athenarum potentia fraćla:^) vbi tot O'11 ,(l captiuorum, ille excifis in infinitam altitudinem »3.^ lautumius^J career incluferat: ipfam ingentem tatem, & laxius turritam, quam multarum vr^lU^( fines fint: tepidiffima hiberna, & nullum dietn ,,, interuentu folis. Sed cum omnia ifta cognou^ grauis & infalubris a:ftas hiberni casli beneficia ^ rumpet. Erit Dionyfius iliic tyrannus, liberty iuftitiar, legum cxitium , dominationis cupidus e^(1 poił Platonem, vira: etiam poftexfilium: alios ^ alios verberabit, alins ob leuem ofFenfam iubeblC p truncari: arceffet ad libidinem mares feminasq11®^ inter fœdos regi* intemperanti* greges par""1 J fimul binis coire. Audifti quid te inuitare P° ^ abfterrere: proinde aut nauiga, aut refitte. Pot denuntiationem > fi quis dixiflec intrare fe Syj. j,/ velie, fatisne iuftamquerelamde vllo, nifi«c bere poffet, qui non incidiflet in illa, fed PT fciensque veniflet? Dicit omnibus nobis minemdecipio. tufifilios fuftuleris, formofos, poteris & déformés : & fi fortafle^^y --------—--- _ j 3. Ptrtum 1 Syracufanum. s jsV j. Vbi Athenarum patenti*, fratta J prope SyratU j pemofthene ducibus. £-c, jfl 4. Untumi w J Lai imi# memora* jinis. Consolât, ad Marciam, 177 ^fcent 7;—~____ 3uarn D r > effs ex lIJls aliquis tam feruaror patria?, Stion POter,r* N°n ^U0d defPeres «"t. d,ce're " futuros ' vt nem° tibi propter ilios male- fr0pfne t3men & tanr* wm r fupt-p lS' vtlP raaieai&um fit. Nihil vetatiìlos te Par Pr*ftare> & laudari » a liberi. tuis: fed VcIiuïen tanSuam *n ignem politura, velpuerura_, «U„i; Q)nem> vel fenem. Nilenim ad rempertinenc Parensr amnulIum nonacerbumfunuseft, quod t0ll'S, IT'11!' P°ft haS kgeS ProPofi«*, fi libero. P°HrUl^ C0S inuiduIiberas, qui tibi nihil fpo- Vit*i,ltr Ad hanciinaginem agedum totiua * • niai; lnnumerabiles ftelJas, miraberis vno fidare Go'P en> ^em quotidiano curfudieino&isque afi(iei^ntvj annuo a:ftate modo tóto ore terris im-v pr«xir^ acce,ffionil}us damnisque mutabilern,fem-,^ras a ® difiîmilem. Videbis quinque fiderà di- hV^^ntia*13 Vl3S ' ^ 'n contra"u>«y) precipiti mun-f rum de CX llorum leuiJ^mis motibus fortuna po-urtllantUrependent' & maxima ac minima perindo o bcrisr' P*:0utx9uum iniquumue fidus incelilo, tu fu,^ina0nIefta "ubiIa ' & cadentes aq»as, & obli-vJ^Pern f^^ra80rem* Cum fatiatos fpećla-,terramoculos deieceris, excipies Pr°Prio fuo m°t« lata contra primura M «78 L. Annasi SenecAë te alia forma rerum, aliterque mirabilis. HmC cal» porum in ialinitum patentium fula pîanicies; Rio rftontium magnis & niualibus furgentmm iugls ereo in fublime vertices : deie&us fluminum , & ex v ^ fonte in Orientem Occidcnr?mquc defufi amnes; fum mis cacumiriibus nettiora nutantia, & tantum varum cum fuis animalibus auiumque concentu «h UOt Varii vrbiurh fitus, & feclufa: nationes locor ^ diîïtcultate. quarum alia fe in erc&os fubtrahu^ montes, aiix ripis, laću , valhbus, palude cir & ipfa pars magna conantium: dl[ceSo*' bisque artes, alias quàsvitam inlìruanc, aii» ^0< nent, alias qux regant. Sed ifticerunt m- . j3, rum Se animo rum peftes, & bella, & ]atr° or\s z. Triplici firm. 1 in quatuor enim partes cuamuis earum chlam y dem referre * ques a tri u % ccano cingatur, veteres fufpieati» ucc inepte» Lipf. fhyliol, Scoic. L. s. Diff-17. ad marcijm. ? c»rinjtt—— — .....ih * m- '7» ^il'Unp°e",™acerba deM<™, & mots, incentra» d'„Pe'P«nde JT r Cruc,aIumt)u' Delibera tecum, » R r ? " 'n illa verii« per ifta exeun s° > « "u« " -'«e^radnittao"; vi« ex,uo ***** cii CnJr 1 * conuemt- Nemo, inquis, nos m,? t,,tliûne ", °'" parentesnoitri : qui «.onera «,« noirent) in han£nos fu " rd f°]at.ia Traiam> C'Cl j T4, ds,nde ^eniadraoJmn. Z,m!nfms' Suera dilejtit. Ti "nm abfuturos- C® "ol>is & confi, » nu5 ' N;:^*»o,ttóat.tUSereptUS/r- °'"'ni0 kć 1,lud taxl„ t n cîuods«c njalum efta 13, ^«s. 1 imus* in n°ftrapoteftate remedium <: d<-*ict abeffe ł & nosmetipfî fai- %9 ** ij|udi je 'imo conrec«turi prsmifimus. v%f?nte^ptu?lnjem: ?" ents111 me defendat* tl° vtar • in -cet" tminime probabili, fed ^ fo?'t** eripir c1ua t r p]us grad:e °rbitai ori. °'ebat^.r, pir* Adeoque feneâ-nr^rr. fxk-.. ^ fo] T** eripir i î n° / P]US gradx °rbitaŁ HaS^tde^; Adeoquefenećhitemfolicud^ fimule ' /,tnt,amducit> vc^idani ^detrnuf^ianr 'nt' &Jlberf eiurenr, forbita-3lli%, lentamè3 . qUld dicas; No" mouent s: > chi deccv^t "°n eft dl'gnus fo^tio, yat> r^icSUari) ficut mancipium, moleił^ Sstl]i ÔMidi8iîUrf fi]l° re'P«cere, prsteripfbm^ , n C®fl5t ' f' ^,rcia ł mouet ? vtrum, quod n. 'reiïlPer debuik 1"°° d'U vixIt? Si * Vxoi K 5,.°§ita ... fj1 dolere: femper enim feift* ^feros^ - maJis ^ci. il] J ------ «lunt terri bil es, fabulam eflo. 1 ri —-------- °^u,tUr. onte& vlcrofefaciantorbatos, ficpaf. ilo L. Annasi Sene cab „— _ (C Nullas imminere mortuis tenebras, nec carcererà ..... ....1, , ilUH» ------------------------------. (( fiuminaflagrantia igne, nec obliuionis amnem, tribunalia, &reos, & in illa libertatetam laxa ì — —-------- ,, . .)p' Jterutn tyrannos. Luferunt ifta poèta;, oc vanisi' agitauere terroribus. Mors omnium dolorum <* Jutio eft & finis : vltra quam mala noftra non e3ieU^' quse nos in illarn tranquillitatem in qua antequam ^ fceremur iacuimus,reponit. Si mortuorum aliq"lS ^ feretur, &non natorum mifereatur. Mors nec ^ pum nec malum eft. Id enim poteft aut bonutn ^ malum effe, quodaliquid eft: quod vero ipfum y eft t & omnia in nihilum redigit, nulli nos fortun#^, dit. Mala enim bonaque circa aliquam verfantut ^ teriam. Non poteft id fortuna tenere, quod naturi dimifit : nec poteft mifer effe, qui nullus eft. fìlius tuus terminos, intra quos feruitur.^ E*cey illum magna & seterna pax : non paupertatis diuitiarum cura, non libidinis per voluptatem carpentis ftimulis inceflìtur , non inuidia aliena: tangitur, necfuxpremitur, nec conuicy dem vllis verecundx aures verberantur : nulla pUy> clades profpicitur, nulla priuata : non folicit"* pendet ex euentu, femper incertiora rependenti^^ dem ibi conftitit,vndenileumpellat, vbim j,ii Cap. XX. O ignaros malorum fuorutn» 4(^ non mors vt optimum inuentum natura: lauda* fiue felicitatem includit, fiue calamitatem reP^e jt/j fatietatem aut laflìtudinem fenis terminac> juCiCf'j nile jeuum, dum meliora fperantur,in flore iìue pueritiam ante duriores gradus reuocat : ° ^ J finis, multis remedium, quibusdam votum » melius merita , quam de his ad quos venit an inuocaretur. Ha»cferuitutem inuito domio° hsc captiuorum catenas leuat : hsc e i. In flore deducit ] h. e» dum adhuc flwrct ńnit ' ^j, tum ei parat. 4 Consolât, Ad Marciam. _.__18» kUs 'n ci!-mperium imPotens vetuerat. hsc exfuli-, Us)0^n ,nam 'ernper animum oculosque tendenti- • c» vbi, t,n,hl1 'nterefl®interquosquisqueiacear. ,lireêenirneS Ç0mm"n« fortuna malediuifit,&squo • • 3 °nauitł exa?Suat omnia, h*c ,n Sl'a ^ <ìuic£]uam alieno.fecit arbitrio. ha:c efh null.iparl]^0IhurniJifatcni fi'amfenfit. hzc eft, aux Tt Marc»ai quam pater tuus con- ' UfpliciUr^?e „in^Ufm'^ua: effec,t> vtnafeinon t cafu, " " "> vtn°nconcidam aduerfuss rei^ui porr111 ' Vt ^eruare animum faluum ac poten-farkCes n°n T'. Habeo cluo appellam. Video iftic d Catas, r'nius 1u,dein generis, fed aliter abaliis nere> aHi Peapl,te ^"dam conuerfosin terram fufpen-b ,bul° r..0o^cœna ftipitem egerunt, alii brachia Jra: «Se nuPn 'Cuerunt' Video fidiçulas, video ver-^enta: fe. ,ris ^ ^ngulis articulis fingula machi-çn.1'ł ciues r Vld®o &mortem. Suntiftic hoftes cru-rperbi: fed video iftic &mortem. Non Kl grad« ad nrVÌre 'Vbi fl d°mìni Perf*fum > licet Ob rrj1 e.rtatem trans're- contra iniurias vita?, lOc,0^moTcU5,habeo- Co8ita ' quantum boni efit, Si r habeat, quam multis diutius vixiffo irrtpei-;*11 ' PornPe^um » decus iftiusfirmamen-ejfl tll.sP°puliR 3 eaPoli va^etudo abftuliffet, indu-Vil-U! ^.pori.00?01* frincePs excefferat. At nunc ì«iJ'^ tories in ^ ieftlofaftigio illum fuo depulio. ìuil r ,)ritr|a ar'o °r ^u0 cx^s: & ex ,1jo prœli°> ^pf lltU» irnn/eS fuit' cluam infelice» reli-PuS f Umcarnifir °rem fuperfuiffe! Vidit JE-*etlt.-ate^iti pr^rt.^ ' facr°fan<^um viâoribus cor-faIutis at^11 ' et^an? ® incolumi» fuiffetpeeni-viuej. lLfUS< en,m eratturpius, quam "eficio reglsìt) M. Cicero fi eo e ^ui re-.; ~t--------__ ùn'tudille st»afementiìuìt,fcrhus vìdctuk dì£na M igz L, ANNAEI SENECAE tempore, quoCatilinxficas deuitauit, quibuspariti cum patria petirus eft, concidiflet, liberata Rep eon' fe uator eius: fi denique filia: fus funtis fecutus fuiflc£> etiam tunc felix mori potuic. Non vidiffet ftri&os i'1 ciuilia capita mucrones: nec diuifa pereufforibus oC ciforum bona, vt etiam de fuo perirent: ?) non ftam confinaria fpolia vendentem :nec ca:des ,nec 1"( cata publice latrocinia > bella, rapinas, tantumCa*1 linarum. ^ ) Marcum Catonem fi a Cypro & here^1 taris regia» difpenfetione redeuntem mare deuorafl"eC' velcumilla pecunia , quam afferebat ciuili bello $ pendium, nonne ilio bene aćrum foret? hoc certe' ^ cumtuliflet, neminem aufurum coram Catone pc^ care. Nunc annorumadiećłio paucifiimorum>virtlj, libertati non fua: tantum , fed publics natimi, c°Ł^ji Csfarem fugete, Pompeium fequi. Nihil ergo immatura mors attulit illi: omnium etiam malot"11.1^ remifit patientiam. Nimis tamen cito perlic, & ^ maturus. Primum, puta illum faperfuifie : cor"? ■ hende quantum plurimum procedere homini hc ,(li quantulum efi? Ad breuiffimum tempus editi» ,j ccfiuriloco , venienti in paćlurn hoc , profplCl hofpitium f ) Denoftris actatibus loquor, credibli celeritate conuolui confiât, computa vr ' j faccula. videbis quam non diu fteterint, et'afri^ c)' vetuftae glor'antur» Omnia humana hreuia u j duca funt, infiniti temporis nullam partem °cC^|Ki tia. Terram hanc cum populis, vrbibusquc ' r minibus, (v ambì tu maris, punćti loco Ponirpl^{K'" j>e Consolât. AdMauiam. " " ——______________ 5S L?®1 thet; ^ temP°" comparetur omni. ? CeiritrTl mr qu3m mundi: vrpote cun^ fr§° inter.ft \j"' pat'Um t0£,es remetiatur. Quid Ue»'itin _ f ld extenc!ere, cuius quantumeumquo 0c,° iZ nm> n0n mu,tum abcrita nihilo ?Vno > vates ^eft qUOd Wuimils ; fl fatis «G- Liceo ?>"es 1 ; m ";e,nori3m traditae fenećhjtis viroS ^o^^ 'Ciitenojdçnosque percenfeasann0S: cum Q^' ^rni if?P"?T mifem animum' ""Ha erit ilJa_-v ^pu; gl unisue 3:111 d,ffercnti*> G infpedo vixerit (pano, comparaueris quanto non 1 deb n°n Immatyrus óecesfi' ■ vixit enim Percrat debUlt viucre. KihiJ enim illi iam vltra fi*. ,bus quirT" Vna hominibus fe°^us eft, vt ne «ni-^ntUre? int".^-uordecim quidam annos a Pr,m3 XC lU;$ IonSlfrim3 ztas eft, qU<£ ho-v;C^°niaiisr parCU10'l,eviuendi facultas data eft.: n°n m°mur ' Slîl w&urus diutius quarn., lper vbi Dnr *us cuique terminus : manebie dir 8rac^ Prn tUs e?.: ncc .il,um vlcerius diligentia_ , 'S^tiam P mou^blt : fcit hbenter illum vlterius n>et/lsq^^°nfih°p^rdidifie. 7. ) Tulitfuutru, v* #c " "d non •« i«<)» fol,Uptaciusvir ' otuI£^lutlusviuere. Noneftin-HCr"tUr S«od ùusç VnqUarn fc ann;s cafL's i"teriecit. i»:u>iciuntoù suc pr0miffurn eii : eunt vi £»a-, <)c: fru^3 votasuaa jncr cx promi,to de-- illidies n^udiaj^nt , Habcbit puisque, minibus . ^ ambì tu maris, punćti loco ^ primus ^^ripfit. ex ilio quo prU vnmerfa refetentes: minorem portionem^^X, ^f4topr^ì°^ «ter moms ingreffus eft, acceffit- fer>r 1 ff. ,p^' ^ui ad'iciebantur ado- Ltr-J , /'«li;:. .. --—__ ___ j. Defuì ptrirtnt J ipfi prxmium fux mortis e t„j] Florusmi fera Kesp, in exitium fiium merces e rat. 4. Tantum Cattltnarum j i. e. n.pn vid.ifiet tot vn ;j Catilinas. Lipf. 5. Vertenti in paBv.rv hoc profj ìcìmw htftitìu»* 3 noftris hac tonditione in liane lucem nato* j huc %Ł j excipimus. ąrf 'j» s lonsœillls-°s> Kl"ró'norhlc «• few» pura. 6«li lefccn- m 18+ I. Ann aki Sene cab De Consolât, ad Marciam. lefcentiae anni, vitae detrahebantur. In hoc errore verfamur, vt non putemus ad mortem , m*1 , nes inclinatosque iam vergere: cum ilio infanti* ^ tim, &iuuenta, omnisque sEtas ferat. Agunt °F fuumfata: nobis fenfumnoftrae necis auferunt: que faciltus obrepat mors, fub ipfo viti nomine lac Infantem in fe pu?ritia conuertit, pueritiam pubcft( pubertatem iuuentus, iuuentutem fenećhis ab»11 Incrementa ipfa, fi bene computes , damna fun1- /, Cap. XXI. Quereris, Mar , nifi quod pneteriit, certumeft. Quis tibi reCC^£Jj,i! illud pulcherrimum filii tui corpus, & fumma pu v cuftodia inter luxuriofx vrbis oculos conferuati-' > ^ tuiffe ita morbos euadere, vt ad fene&utem f°r befumperferret decus? ^ Cap. XXII. Cogita animi mille labes. "e (il* enim rećla ingenia, qualem in adolefcentia (' f ecerant, vsque in fene&utem pertulerunt : »e j^ verfa plerumque funt. Aut fera, eoque fced!°r ria inuafit, & coegit dehoneftare fpeciofa p'10 ^ ^ ;|lif aut in popinam ventremque prascoquis fuir-fl13^^ Curarum fuit, quid efTent, quid biberent. ,-co' incendia, ruinas, naufiagia , lacerationes rum offa vivis legentium, & totas in vifcera n ^ -----------—rt^ife' & e»' annis tUu autem notateti> Pluat' ----- ,i «Htium, & non fimplici dolore pudenda curanti!» ' 1 ex"hum. non fuit innocentior filiuj 1".^UamRU ™V non fuitlàpientior. oluntario vulnere transfixum peâu»; fci 'tot fcnćhor quam Gito. Cum ifta perfpexeris, VPtimecrhlS,a81' quonnatura, quia illoshoc %"ritX ft,Pend,uP1'cit0 in «utum recepir. Nihil fU(ti fallax , quam vita humana : nihil tam infidio-*C0n meheIcrul1e S^isquam accepifiet, nifi daretur Ht},' ltaSue " felieiflìmum eft, non nafei: proxi-t% PUta, breuitate vite defun&os, cito in integrum ^ian, Pr°P°ne ,1,ud accrbiffimum tibi tempus, cuo gi^iur!,PatrfmtUUmclicnti fuo Satrio Secundo con-^ jjb * ^ ^sdit. Irafcebatur ilJJ oh vnum «n» Irafcebatur illi ob vnum aut alte- ei^UteriUS âum ' qU°d tacitus ferre non FOtuerat, Sd* CerU,CeS "0ftraS neC imP°ni Su^em, fed , ?atr0 *' 3 ), Decerne^afur illi ftatua in Pompei» KuiPrnend"' ^U0C* exu^um Catfàrreficiebat. Ex->n0:rrdu^ Tun quosille, vtfibi vni îafcebat ' cmnib«» feros haberet, fanguine humano ) ClrrilfnlléHA.n ^__• n - « . h "vo^t • - —)*«iiguiuciiuinjino Pe.r,tum ł c,.rcumla"-are hominem , & illum im-> T) incipiunr. Quid faceret? fi viuere vellet, sondile pri# • ^ ri* Ù^T0^:7^Unf'^a !aceret'11 viuere vellet, c0n|itl vterqueinexora- ^^^mtfiham Oliere. Vfus ira(}ue baIne0j ÌìQda^ficS^a1ninletaphora- vt donum'foletinviiio.pea.-j ' pattern tuum & rei eius elargitus eft Sa- 'federe] h.e. non a principe & itrinìK 1 r lmPon>' 'pfum vafieafcendere. ld. , ì'fc. d^ìcat!nnr0n0V' ; fo, 'ranf-'^1"*Peratu aiCu em Cord' ntidìtarìl rìicens. Gr*** y, ] h* c-,ufli a Cwrdura circum- ms :quo >86 L. Annaei Senecae & quo plus virium poneret,<0 in cubiculam fe qud guftaturus contulit: & dimiflìs pueris, quaedam Pef feneftram.vt videretur edifle, proiecitra cœna dein^f' quali iam fatis in cubiculo ediflet abftinuit : altero^ die , & tertio idem fecit. Quarto , ipfa infirmit3'^ corporis faciebat indicium Complexus itaque^' Cariffima, inquit, filia, &hoc vnum , tota celara^ vita . iter mortis ingreflus fum, & iam medium 'e^ teneo. Reuocare meneedebes, nec potes. AW . ita lumen omne precludi iuflìt , & fe in te"et>^f condidit. C ognito confilio eius, publica vol^F crat, quodefaucibusauidiffimorumluporum ed0 ^ retur prarda. Accufatores , Seiano aurore, confulum tribunalia : queruntur moriCordurn» 'n, pellantcs quod coè'gerant. 7) atleo illis Cordus vioc ( tur effugere. Magna res erat in qua'ftionc, an rr)0j.^ rei perderentur. 8) dum deliberatur,dumaccufrt0 iterum adeunt, ille fe abfoluerat. V ìdesne, Maf quanfas iniquorum temporum vices ex inopi"3'0 ! gruant? fles quod alicui tuorum mori necefle *l1 pa>nc non Iicuit. (lti Cap. X X 11 T. Pra-ter hoc, quod omne fil£t^ ^ incertumeft, & ad deteriora certius: facilius 3 ^ pcros iter eft, animiscito ab fiumana conuerfat1^; dimiflìs. minus enimfxcis ponderisque «ntequam obducerentur,& altius terrena conciP $ liberati , leuiores ad originem fuam reuola°^x ----«-----r^îtvici' 6. Quo plur-t irium ptntrct] quo maxime mimi'111 |>us excederet. Grontv. ned'1'1' 7. Interpellantes quoi corgirant ] interpellando ltr>* ad quod faciendum feua crudeli tate eum imputera"1* ^ i'J $. Pfderentur'j reclus prchtbirintur Muret. & ur" )tJ s l3. m'trum quxftio agitata fait, lite re tue bonis & cefl^171, { vis iis moii ? puto tamen retineri do(Çepurderinrur- c(\pc co precipue tendebat quaeftio, an vohintaria morte ^ ^ 11 karpyis illis aliquis polfet, & an ptoinde perderent ranni, fi6 k'solat. ad marciam. znAKCIAM- «r lllud,abfoluti ^nsfìuvnt. /) Nec a^e crumn g nSCarainc0rP°remoraeft- exi-?nt'Va§ipe-omn reL'"™' ^ baS anguftl'as fe-» derPicere. & eX ak° ^ b»™na ^ to ûm L qU°d Plat° C,amat : SaPientisani. ?editari u r Prominer^ hoc velie, hoc *0 oC-5mPer fidine ferri in eiteriora ten- >cprusdtu' jrcia' ««vidercrenuemiil. eS"; V t0rem OBìn'um voluptatum_, >Uariria. hnnn f ' CLarentemvitio, diuitiaifinc "rÌa aPPeten!r n/am?.lfl0ne' vol»P^es fine lu-Offecont ";dlU tlbl Puta^as illuni fofpirem_ prope eft ' QEU1-CqUrd ad !",nmum Peruenit, ad hSvirtl P n ! ,pitfe aUfcrt^Ue ex ocul" Per- ' mum tempusexfpe&ant, qu*in UrUerUnt' Igni'S ^l,0cIa«or fulfit , citius l>r^ colvrc,0r/ft' ^ cumicnta difficii'sue rcet. c . '^Sj ^umoque demerfus, ex fordido fCi^genfem en|'m/id«inetcauffa, qUìC maligne alt *hCre^ntoSJo° T ' brei,iora f«nr- Nam vbi ^ "i?" "°:n Vicinus —^ eft. .M| i cir» vicinus occafus eft. Fabi i^ro,ue parentK iidcre • «5. "ri ngenn"'"! i»c cito de. 5cì 'n n " a t- m pcrueni«-e ' quam^ V } «Caon s f 1" ,ulm,n,mmentis «idi matu-^ appetì fims, vbi increûîenu confump7a >".StiSd!V'Inc!pe ":"utibus non anni^fti. •" tìC ^£Z'Zpnpil,usreli'au!.''"i> """rum cura roum fuit : ftb ™":' Adir a'" Pen°M' reli"1""= \^Adolef«„, (brim, pulchrirudine, cctero Mit Qcoty"'1 ''««"'i ica reflituìt L. Annaei Senecae IS8____ corporis robore caftris natus, militiam recufauit, a te difcederet. Computa, Marcia, quam raro li"e^ ros videant, qua: in diuerfis domibus habitant : c°^ gita, totìllosperire annos matribus, & per folici^ dinemexigi, quibus filios in exercitu habent: ic^ multum patuifle hoc tempus , i) ex quo nihil pef ' difti. Nunquam a confpećhi tuoreceflìt: fub ocU^, tuis ftudia formauit, excellentis ingenii, & xq«3t^ auum, nifi obftìtifTet verecundia, qux multorum Pl fe&us filentio preffit. Adolefcens ranffimx fortfl ^ in tam magna mulierum turba viros corrumpentiu^ nullius fpei fepraebuit: & cum quarundam vsq«e ^ tenrandum perueniflet improbitas, erubuit, quah callet, quod placuerat. Hac fan&itate morum e^f) cit, vt puer admodum dignus facerdotio videre ^ materna fine dubio fuffragatione : fed ne mater ^ dem nifi pro bono candidato valuiflef. Harufl1 ^ contemplatione virtutum filio iungere , tanq"3 ^ nunc ille tibi magis vacet. Nunc nihil habet qu° ^ cetur : nunquam tibi folicitudini, nunquam crit. Quod vnum ex tam bono filio poteras fat>* doluifti : cetera exempta cafibus , plena v°^et[o' funt, fi modo vti filio fcis, fi modo quid in ili» ? . tVj» fiffimum ftierit, intelligis. Imago dumtaxat periit, & effigies non fimillima : ipfe quidetn#1^^' meliorisque nunc ftatus eft, diłpoliatus oneri u jgf* lùs, & fibi relićhis. Pise qux vides offa circurr^.^ neruis} & obduétem cutem, vultumque , & 011 manus, & cetera quibus inuolutifumus, vincu ^ jnorum tenebrxque funt. Obruitur his c0(i' fcatur, inficitur, arceturaveris&fuis, m neft/ ie&us : omne illi cum hac carne graui certarne^JV ___—-----7 t. Sciti multum putuijfe &c. ) h. e. compntatione ^ fi ińftituta agnofees fatis magnui» effe iftud tempus. hil tibi periit, cum prsfentem femper ńlium "ltl «uerlt, ab" ^__Consolât, ad Marciam. ï89 latUF & Cldat : m'tituriil° > vndedimifTuseflnbi sïïïrmanK"confufis craffii nioleftiffima iftic Mes J °^cineresque: non magis illius partes quanx ^ilque ; que teS,umenta c°rporum. Integer ille , teirjsr^iinquens , fUg,'t, âctotus exceffit: %hZl J ?ra?0$ commo^us, dum expurgatur, tlf> deinr! ,VIt,a^u^ueomnismortalis xui excu-, e "de ad cxc5a fubJatus, inter felices curri* ani-t0nesqi,<,ClpltCÌUe Cœtlls facer> Scipiones, Ca-îeficioi;k -tlSUe COntemPtores vite> Amortis be-^, en' Par.ens tuus » farcia, ilJic nepoten^ apP!>cat rf ?^uam llI,c omnibus omne cognatum eft , fUln meaf 'ï°Ua " §audentem > & vicinorum fide- i'VerOperTr X COniećlt,ris > ^ omnium K Inarcananaturxlibensducit. Vtque hClfcitaoti ,Vfam m0Rftratus ho^piti gratus eft: ira p^nda t* emum cauffas)d°mefticusinterpres. In >exaJ,ter"rr Perniittere acierniuuat: dele^ac rc • « tmfh rerp;-cere- •sic . » n» quo. ™ b 0cu'" fatr,s ^ue . no^ \» Io- noueras ? fed tanto excellentiorum, & i VhL. 'Ocaton.rr, . ^ J v"ilrì1o In<- "w,£l3>Ieu ranto exceJientiorum, Se in ^W)(Scrant0riim erubefee quicquam humile aut per vTlïTM" mCr US tU0S flere* In 2terna- ufa maria fn i " p3tìa dì™ìffos ' n0n ilios in" riad' "ec altitudomontium, aut tni> ^e;r;,ncerrr,aciaSyrtiiîm- imites 0in« î,,,irnnt • mobiles, & expediti, & inukern^ »^Ap* XXyiTtlC3UefiderÌbuS# «t3 tuum ju. ' ^ura itaque ex illa arce calefti pa-t\L' SUan'tUmarf13 ' Cl» "ntum apud te audloritatis Nocini!; Î ,apudtuum, nonillo inpe- """« S,' ;"a dtfleult' P'o&ribentes ^ Ptofcripht, fed tanto elatiore, quanto 190 ł, annaei senec ae cftipfefublimior, cticcre: Cur te, filia, tam long1^ tenetasgritudo? Cur in tanta veri ignorantia verfar»5' vt inique aóhim iudices cum filio tuo, quód in tasdiu1*1 vérfùs vita; , ipfejadmaiores fe recepit fuos ? Nefc'* quantis fortuna procellis difturbet omnia? quam nul benignam facilcmque fe praeftiterit, nifi qui minirn11 ^ cum i Ila contraxerant ? Regesnetibinominem fe^cii fimos futuros, fi maturius illos mors inftantibus & ,j traxiffet malis? An Romanos duces , quorum 011 magnitudini décrit, fi aliquid aitati detraxeris? a° ^, biliflìmos viros clariffitnosque ad. ićtum militaris % dii comporta ceruice formatos?Refpice patrem auum 0 tuum. Ille in alieni percufforis venit ar»1^ um:Eo nihil in me cuiquam permifii&cibo probip1^ oftendi, quam magno & quam viuaci animo fcr'P fem. Cur in domo noftra diutiffime lugeturjqui ciflìme moritur? Coimtis in vnum omnes, videmti5^ vos alta no&e circumdari. Nil apud vos, vt Pllt<4^jj optabile, nilcxcclfum, nil fplendidum : fed hun1^,,, cun&a, &grauia, &anxia, "arn partem'11'^ nis noftri cernentia? Qujd dicam, nulla hic mutuis furere concurfibus , nec claffes CK frangi , nec parricidia aut fingi, 2) aut cog' ^ ^ nec fora Iitibus ftrepere dies perpetuos : obfcuro , detećlas mentes , & aperta prascof^- ^ & in publico medioque vitam , & omnis xUi fpe&um, euentumque ? luuabat vnius fa: cui i nie J Ç. VvU i-l LXI j V>UvUVViUlVjU^ « - *■« t* v t» k. t uiki.f ' componere, iti parte vltima mundi, &interp* ^ mos gefta : tot fecifia}tot astatum contexturn &jf quicquidannorumeft, licetvifere, liceciurie~ ,^y> cjulvajliiv*. «ijiiwiwiii vii v **-—- •- 1 licecruitura regna profpicere, &magnarum v' ^- (o' japfus , & maris nouos curfus. Nam fi potei ^ ^ latio effedeliderii tui commune fatum, n1^ ^rU: loco ftabic. omnia fternet,abducetquc fecuni 1. P*rrem 4t &inuńdatiońibVs" Nrb, ;a,bltatU/' obduc«-' necabirque omne ani-Suem bmerfo' &'gmbus vaftis torrebit incen-NduI10rtaha' EtCum «mpusaduenerit, quo &rre,nouafl;rustexft»n8uat»viribus ifta fefuis cX-% lidera fidenbus incurrent, & omni flagrante^ ;%t '^no,gne^lìic^nuncexdirPofito lucer, PS D* cluo & fcriptum pofi Caligu n •*-*-bideo ex Cap. iv. Ego m ir milione m, inatti tJp C. C^fare audiui de raritate munerum cfmrenteffl' - ■/, preterito loquitur de h ornine ac tempore^ qu°a':j; Puto igitur fub Claudio, Jlatim a redttu : imo l'" Mi hœcphilo fophica qua dam in exfilio ? nam diu ibi ' annos cir citer otto y (S tufi e hoc elegerit, fibi .fi Argumentum enim efi, Prouidentiam effe : net0 > pff quod bonis mala quidam, (ed externa, obueni^' j -J j rno igitur tiniuerfe illam afferit, a mundi motu ) j(/f confiantia : qu£ omnia retlorcm clamant, ^ Quitfitum proprie , 6)uare ergo mala bonis ? Deum amare bonos ; nec immittere igitur *** pejf>^j InSiar parentis dumtaxat cajligarefê coèrceTt-non Sideri ea mala bonis : nec 'vinci i/V , ftd exe fa f " per ajpera indurari. Deum belut agonothet#rflflit robufìkhis athletis fuis ddtcìart. H-ec ita & belut prœparans, ad Cap. 111. Jlb eo m<*giS 'prilfi quinque rationesì cur eueniant, exfequi pro ipfts effe , quibtts accidunt : fecundo , pr° fato tertio, bolentibiM euenire : quarto , euenirt ^ i> eterna lege. Prtmam rationem tra (łat Cap• pi, cet que pro ipfts effe, fìcut medicina pro rantur etiamfie a Deo^qiti fe dignosproducit & ^'y altos tiliores, in otto & ìmbra bflbtt, ^ 1 ^ Put et * Jendantn°n ttfe Bona aut Malatqu* P e • * l m *que, D atcrno "«fi'tutum, quid gaudeas indu£ T' rTłit> m*U h«c non effe : £f s"òit""c"" "dhoram,m>V'd rofor '■a Pr0uMsnt!« reQtmaIafu! multa bonis vms accide-Drnk redcìeretMr ' ommodlus in c°otextu ope- ìt hit**xUS 1- m Praseffc vniuerfisprouidentiam Ut rbu Deum •• "ed ?anetlteS P f^ & Vnam c°™»ài&io> «IkC,Iem' CìiiiramT* re! faciafflremnon C?°,Um Tm' SuPeruacuumj fott °pus ftare * ??n fuic a],^uo cuft°de taa- .^petus effe ic0fideru? ?*0r^clt0 anctam . % uq "fus mcitae' &pe »uf-^•edere*terQa; iV ^ • hanc.inoffenfam^elocitatem ^ e*ÏC §eftantein g'S ,mpen,° ». tant"m rerum terra ti, 1 dlfpofifj0 , ł antum cJanflìmorumlumiouau» *te?Co,,dinemi ^cennumì non effe materia: erran-i^^dere. * qu« temere coierunt, tanta VtiiictUtìl> Scirro ^drumgrauiffimumpondusfedeat Cfc. *allibUg m e ProPerantis cali fugam fpedet ; ^^t^^^flurninu * necvllum in- entian^) vt ex minimis femini- °* ' priaianaqu5eiłioneandeturpro- t0lîl» I. ncurrere in fe & impedire. Iti N ' bus »94 L. AnnaeI SenecAi De Provident IA» busnafcantur ingentia. Neilła quidem qua: viden^ confufa & incerta, pluuias dico nubcsque, & elifo^, fulminumiaćhis, & incendia ruptismontium vertic, buseffula, tremoreslabantisfoli > & alia qua: tufl^ tuofa pars rerum circa terras moaet, fine ratio11., quamuisfubita fint, accidunt: fed fuas&illa ca«L habent non minus, quamquas alienis locis confpe^ ìiiiracula funt, vt in mediisfiućHbus calentes & noua infularum in vafto exfilientium mari fpa% łam vero lì quis obferuauerit nudari littora pelag0 !fj( fé recedente, eademque intra exiguum tempus opf^ cred«t cacca quadam volutatione modo contrah1 „ das, & intcorfum agi, modo erompere , & curfu repetere fedem fuam : cum ili» interim por11 ^ bus crefcunt, & ad horam ac diemfubeunt, a"1^' res minoresque,prout illas lunare fidus elicui £>a. ^ arbitrium oceanus exundac. Suo ifta tempo» r ^ ventur: eo quidem magis, quod tu non dubita^ prouidentia, fed qucreris. In gratiam te red"JJ/ xutndiis, aduerfusoptim'os optimis. Neq«e ^ rerum natura patitur, vt vnquam bona bonis xlO^0 Inter bonos vires ac Deum amicitia eft,ton!:1 &o * virtute. amiciciam dico ? imo etiam nece ^ei^' fimilitudo : quoniam quidem bonus ipfe "m?° uc> tum a Deo differt,difcipulus eius, simulato M vera progenies : tjueiri parens ille magnifici ' tum non lenis exaiftor , ficut Teucri pâtre * (0stf «ducat. Itaque cumvideris bonos viros ac ^ diis, laborare, fudare, pei'arduumefcen laborare, ludare5 perarauui f , emlafciiiire,&voluptatibusfluere:cogi , \\\ ^ modeitia delegar!, vernularum »cen daCi*< iplina triftiori concineri, horum ali iisn autem nos difciplina triftiori concineri, norum T^jis' Idem cibi de Deo liqueat. bonam virimi 1 t, .habetif ) experitur, indurat, li n u r / £ ^ ---———— <-lj0 ^ 4. In d'.liciti non bìbet J h. e. non m0''tiel" ^ iaferu'^' f tea dicebat, iufibus tantum & io«s ve vernul* c A jtj. ^H?re *°ulta bonis virls aduerfa eue-Jfc^tUr c'a.CCldere bono mali poteft. Non-t tortUmfijPernedeiaA (^5ma,dmod^ tot amnes , re>visLti, deie£^°rum imbrium, tanta medica- fo ttu*tquTm \noi\mutant ûporem maris, nec cs* ^ ''lta aduerfarum impetus re™ virï oJ Uenit * rammUm' Manet ^-ïatu, & quic-tirn hus**tern m C0,°rem trahit* O Eft enircu. co^!^s:prrnnechoc dic°> no° CiV ^curr-' ,10tluin SUÌetus placidusquo, >< tt,aott0llÌtUr- °mnia"duerra ' c0nCaa»non' fl.?r,aUtem» V1'r 1modo' & PcrIc«lo prò,! 7" apPetens iufti > & «d officia CVft? Athier PCUJ CUI n0n induft»°fo otiunw Ili, f°rtiflìmi ecas^demu*> quibus virium cura eft. iûftî PerqUOs ^uibus£lue «Vigere, & exigere ab Vlribus nJtUniai P*:?arantup» vttotis contr* llOh-r Us vtanr j. r * vtt°t»s contr* X^Ueni"ntfî » * vexariquepatiuntur: & 1«ią? marcet c 8ul0jsparres' p^ribmfimniobiici->ìd?ac> quant,me afuerfano nrtus- tunc apparee °nis patient Va "'.^"^mque polleat,cum friend U °ften,dÌt' SdasIicet>^emviri, c°nfU| '^edefato"1' ura ac non refor- f"iatis quoque u> co ,acriuiac r 0.n°r°s ' &fudorem illis, & ^erein i' fcutIU«: at matres fouere in. Usad ati> nunm ra V,°[unt' nunSuam Aere, nun-laborare. Patrium habeo animum » & Nos fortitec C9^0f" "ìlv^,^i vinum rubrum paucas gut* feranjp . e ^vir bonasia 3o'bene '"terpretando omnia. kf • 5^s n » amat: h. Annasi Sbnecab a mat: &> Operibus, inquit, doloribus, ac da^g( *xa«itentur, ve vexum colliganc robur. Languen* y^ jnertîamfaginata: nec labore tantum, fed mo5^ & ipfo fui onere deficiunt. Non fere vllum i# ^ Ilkfa félicitas, at vbi affidua fuit cuna Incom^^ç: luis rixa, callum per iniurias ducit,nec vili malo ^ ^ fed etiam fi ceciderit,de genu pugnai, 3) ^ M*1*11 & fi Deus ille honorum amantiflìmus, qui illos q ^ optimos effe atque excellentiffimos vult, fortU > illis cum aua exerceantur affignat? Ego veio»0 ^ ror, fi quando impetum capiunt Ipe&andi mag ^ xos, collu&antes cum aliqua calamitate. . terdum voluptati eft, fi adolefcens confiant* ^ irruentem feram venabulo excepiï, fi leon's interritus pertulit: tantoque fpe&aculum eftg. ^ quanto id honeftior fecit. Non funt ifta »q^ JjU' deoruminfevultumconucrtere, fedPu«ri1^ manx oblećtamenta leuitatis. Ecce fpe petj* dignum, ad quod refpiciac intentus open " f£Uja^ ecce parDeo dignum, vir foriis curn mal* 0)tf' compofitus, vtiquefi&prouocauit. Non ^ fluam, quid habeat in terris lupiter pukhri _ ? ▼ertereanimumvelit, quam vt fpe&et * } îo£ partibusnonfemel fra&is ûantem_mhdo ^ ^ ruinas publicas re&um. Licet, inquit, iO0iK vnius ditionem concefferint, euftodiantu g 0b «erras, claffibus maria, Cxfarianus PortiV lat»1*1 m dea.: Caro, quaexeat, hab«. Vna.m»»^ bertati viamfaciet. ferrumiftud, en» UeS cd -purura & innoxium, bonas tandem a - De Providejjtta» b ____-___w ru^t ^ łlumanis. lamPetreitis&Iuba^; concurrr-^fegia pCnt^us aIte5 alteriti» manu casfi, Fortis & conucnno •' frdquatnon deceat magnitu-Pętere fam-> tam turpe eft Catoni, mortem ab vllo !/^e fiatai'11 yitam* Liquetrnihi, cum magno foe-ar ° cnm *am Me vir> acerrimus fuf * fâIuti confull'ci & inftroic difeeden-gladi dum edam ftudÎ3nc 6cij,'Um/ac<,°Pe^o«in%it , dum vifeera fpar-r' fr° conrm animam, fndignamqueqtne ÏV^iffe 7n,narctur> educie. Ind® credide-J'8 'rnmo^rT ce5n,m & efficax vulnDS» r ) non fait on *cte llbusfatls> fpcâareCatonemfemel:retu l'^dere UOcat»vi««»eft> ve in difficilion parte fo «Ir> en'm tam niagno animo mors ini- < ^rcPet,tur. Quidni libenter fpeâarenc» w ^— -------"r--""-«'-a» jj nterî1 > um, tam claro ac numorabili exirn eua-t^nt>I,uJar^IIo,confccrat» quorum exmim&qtû non ^ ' Sec^lam procedente ora tiene oftendam# ^iVUl ^ videntUf» maIil- Nunc ilitid dico, ^i, Pro ;Caf afPera' qu* aduerfa & abominanda* N)erfîsî qij P effe'. *îuibus acciduncj deinde pr» % ' c h0rUm maîor di,s cura eft > quamfingulo-Ne ^ n°litit:CC ,l!.ole^.til3.u, accidere ; ac dignos malo Ne^gebota '*a^iiciam, fatoiftafieri, 6c rećłe ^if 1 7»iie vn *!S CUen're> no^U3m Tł" H^ferearis. pot eft enim —effe. Difficillimum, ex omnibo» purum&innoxium, bonas^p0tait, ^ -—- opéras» libertatem, usPompeianiserant,rebHs- dabit. Aggredere anime diu ^:V'C° lrru^'cnc v?a'S- c£"lienicbant,vt in proprioa _ 1-ìbO h. Ria?» Fiorili. ì.inmc. Anminne M»tu 3 ipfo etiam mota, nam orams m alii tamen Codd. habent mole. „„„janfi, V»lde ,.Dcgcubati ve facere folent prolap» vel faucii. C C è- ,«-V * Flonis ' Liuius. Appianus. r a^Um, ^ x, ^'"''"^Iriimimm , vtnotum, vui-P,rfit, C1. " 11 ^einde diduxit & vifeera ex corpore conualcfccre alias e* vuJnerepofie vi- n î qu# 195 t. Annasi Senïc ae De Provi d enti a* 19? qua: propofui, videtur quod primumdixi : Pr0,P effe quibus eucniunt ifta , quas horremus ac tre jnus. Pro ipfiseft, inquis, in exfilium proiici, egeftatem deduci libères, coniugem efferre,, ign° nia affici, debilitar!? Si miraris, hoc pro aliquo . , , C____ftr :r,n- nirirì. nec m11 «uaamet, aeDiucarif 01 umai», , miraberis quosdam ferro & igne curari, nec m. ^ fame ac (Iti* Sed fi cogitaueris tecum, remedu cą ^ ^ quibusdam & radi offa ic legi, & extrain veni»»,, quxdam amputar! membra , quxfine totius Pc . ri> corporis haerere non poterant : hoc qu0ci"c F orobari tibi, quxdam incommoda pro his effe, ą accidunt» tam mehercules quam quxdam qux a , tur atque appetuntur/, contra eos effe , ItjJputnexemplum, nifi mala fortuna, noninuenit. eft Lucius, quod desterà ignes hoftium pre- Ignominiam iudicat gladiator , cùm 10 'J poni: & fciteum fine gloria vinci, qui 1 ^ fj vincitur» Idem facitfortuna, aCi#V quasrit, quosdam faftidio tranfit. Con g ^ , quemque & reótiffimum aggreaitur, a ó07 J* vimfuam intendat. Ignemexpentur 1 pertatem inFabricio, exfilium m u J in Reguło, venenum in Socrate, nior *isfe ! ^herbas, quas in agro repurgando triumpha-|e3Cvu^fit? Quid ergo? felicior effet,C in ventrem. ^^"ginquilirtoris pifees, & peregrina aucupia_» Sri(j3 eret ? fi conchyliis fuperi atque inferi maris, pi-^ ftoinachi naufeantis erigerei? fi ingenti po-V ftfue cingerei prima:forma» / ) feras, captas ,Cłc*e ver«antium? InfeJix eft Rutilius, quod qui ^1» ______.__ ____re. j !____-___ 'i r 1 • ■> ,N; ■^nauerunt, cauffam dicent omnibus fsculis? ^ *>iore animo paffus eft fe patria: eripi, quam_» j1^. ? 2 ) Quod Sullx dićlatori folus aliquid & reuocatus non tantum retro çeffit, fed Sdi/f11?1* " inquir,ifti,quos Roma: depre- e'icitas tua. Videantlargum in foro fangui-y'^mj uPra Seruilium lacum(idenim proferiptio-^t)tearia: eft) fenatorum capita,& paflìm ì V ■*>er vr'3em percufforum greges: & multa_» i^per •uum^omanorurn ' vno ^oco p°^ fi^em > 3 ) trucidata. Videant ifta, qui '"d iljj'1?0 P°ftunr. Quid ergo ? felix eft L. Sulla, "dea - c^cei^denti ad forum gladio fubmouetur, ^^confularium virorum patiturappendi, Se rìln* '1- e.confpicuag magnitudinis. ' ' ' rvfìlÌHm~\ iyllće enim patriaeeurn reddere cu-vitro tenuit nec eripete adeo libi )>P H. », p^fidetn -\ i'k"' 'PC, narn litici"! erant. Li»f. ' nan^^"" 3 cluia fic induxic vt arma ponerent.alio-lt-ł taciies. ld. N 4 preci- 1 te» l. atjmaei senecae precium cadi» per qua:ftorem ac tabulas numerai ? & haec omnia facit ille , qui legem ^°jjj neliamj) tulit. Veniamus ad Regalum. (ju'y. fortuna nocuie , quod illum documentata & >u documentum patientias fecit ? Figunc cutem f\ & quocunque fatigatum corpus reclinauit , vU ^ Incumblt, Se in perpetuam vigiliam fufpenfa flt lumina. Quanto plu» tormenti , tanto plus e ^ gloriae. , V is feire, quam non pœniteat hoc P^' aeftimafle virturem ? Refice tu illum, & mitte i'1 ' ^ tum: eandemfententiamdicet. Feliciorem et$ Q(i Mecaenatem putas, cui amoribus anxio, & vxoris quotidiana repudia deflenti, fomnus Pef . phoniarumeantum, exlonginquolene refonsflc^fj' quasritur? Mero fe licet fopia«, & aquarum busauocet, & mille voluptatibus mentem ct>' fallat: tam vigikbit in pluma, quam ille iu ct ^ Sed illi folatium eft, pro honefto dura toléra"-2 > ^ cauflam a patientia refpicit: hune voluptatib'1®. cidum, & felicitate nimia laborantem, magj5 ^V' patitur vexât caufla patiendi. Non vsque eo łionem generis humani vitia venerunt, vt ^ ^ an elezione fati data, plures Reguli nafci? Mecjcnates velint. Aut fi quisfuerit, qui»0 cere, Mecanatem fe quamRegulumnafci idem ifte, taceatlicet?, nafci fe Terentiam^ p0{'^ MaletraćhtumSocratemiudicas, quod nem publice mixtam . non aliter quam nie, rum immortalitatis obduxit, & de morte vsque adipfam ?malecumilloaéVumeft,tlu0 eft fangtiis, ac paullatim frigore induét» e gor conftitit ? Quanto magis huic inuidt^^/ 5, Cemeliam J deSicariis, ipfe eorum caput* 6. Terentiam ] vxorem Mecœnatis. Ille ( ^'ACCtC {e^1 mollis, vt nec virum fe, fed Tirefia fuffrag311 a walit. Ltpf, ^ De Protide kt ti a. łoi illi, quibu* gemma miniftratur, quibui exolceus V.",arPatI 8 •' ex*"e&* viril irata , aut duhiz, >Z 7) auro niucm diluit ? Hi quicquid biberint, Jjitu remet,entur triftes, & bilem fuam regufentw cJ Cj venenum )*tus & Jibens bauriet. Quod ad fç>empertmet, fati.ditìum eft, fummamTue illi ClU.".m conti«iffe > confenfus bominum fatebitur. rerum natura delegit, cum quo meraenda_, ^ti rCt* *mm'c*t'a:Potcn*unigraues funt? oppo-N,!..! P°?pci0j Graffo. Grame'eft, ^rauerior . nore anteiri ? Vatinio peftfcratur. e^' Cłu^'^us bellis intereffe? toto terrarumj *cï ^r?.CaU^a oona nminfeliciter, quam pcrtinaci-'tcf* Graue eft, fibi manus afrerre? faciat. P^'boc confequar ? vt omnesfeiant, nosefl'o ^ ąa, quibusegodignumCatonempntaui. P* ^ ^* Pr°fpera in plebem ac vilia ingeaia de-'W at calamjtates terroresque momlium fub Vçr° tirTî"6 ' prTrium ma§ni eft. Semper Kr. C e|lccm j ^ ^ne morfu animi tranfire vitam, Çjvif:fe j CrUmnatUrx a^teram partem. Magnus >îfti ç>,e, vn^efcio, fi tibi fortuna non dat faculta-So pr VinUt'S ? Defccndifti ad Olympia: fi S eL*f,er tc> coronara habes, vidoriam non babej. q °r tanSuam viro foni, fed tanquam con-jiCçre fr k *tura^ue adepto. honore auâu» es. Idem d'^c'lior^r0 v^roPol^uni> fi illinullam occafionem h*6*' Mif ' d.if,.in Suavna vi™ fui animi often-». fin!rUjm tejuclico>quod nunquam fu ifti mifer. firris: «en,3 "• e,r^n.°v,tam- Nemofciet,quidpo-v' e*perirr.^u °pus cft enim ad nolilîatn t»/1 ^'dicit. Clrt0' ^ï130^ <îui*<îue pofTcr, nifi testando ^uidam vitro fe cefifantibu» mali# ^7^-LJ^rtutiitur* in obfcurum occafionem, v, t* —----- Kiajiibas minifìri, fuipenfum aurum tc- N î per ï*s L. Annaeï S E nec AE per quam enitefceret, quœfierunt. Gaudent, inouam» magni viri aliquando rebus aduerGs, non aliter quafl1 fortes milites belli's. Ego myrmillonem fub C- Cx^xe de raritate munerum / ) audiui querentem : bella, inquit, «tas périt ! Auida eft periculi virtus , ô quotendat, non quidpaffura fit, cogitât: quonian^ & quod paffura eft, gloria pars eft. Militâtes vi gloriantur vulneribus , laeti fluentem melion c a fanguinem 2 ) oftentant. Idem licet fecerint qui 'J tegri reuertuntur ex acic, magis fpe&atur qui fauci redit. Ipfis inquam Deus condilit, quos effe qua ^ honeftittmoscupit, quoties illis materiam przbet» quid animofe fortiterque faciendi : ad quam rem op eft alloua rerum difficultate. Gubernatorem wJe pettate j in acie militem intelligas. Vnde fcire, quantum aduerfus paupertatem tibi animi fi diuitiis diffluis? vnde poffum fare, quantum a i fus ignominiam&infamiam j odiumque popu ^ ^ conftanfiae habeas, fi inter plaufus fenefeis ? fxtei pugnabilis, & inclinatione quadam mentiumpr fauor fequitur? Vnde fcio, quamaequo animo U ^ lis orbitatem, fi, quoscumque fuftulifti, vides . fi diui te cum alio» confolareris: tune confpexy ^0, te ipfe confolatus effes, fi te ipfe dolere vetm^s'r lite, obfecro vos, expauefeere ifta, quas du 1 «aies velut ftimulos admouent animi». Ca * çef0s> virtutîs occafio eft» Illos merito quis dixerit m ^ qui nitnia felicitate torpefeunt, quos vel',t lento tranquillitas iners detinet. Quicqutrt 1 Qi, derit, nouum veniet. magis vrgent fxua graue eft fer* ceruici iugum. Ad fufpicion ris tiro pallefcit : audaciter veteranus cruorej^-^ /. Munerum ] h- e. fpeaacuiorum publicoruiH.i» qul , iiatores committebantur. •Mrn.flU'PPC 3. F tuent tm /vettori c«fi*f*ngutnem ] melion ex vulnere icrhali Si iftu mortifero non lit, Gro De Provïdentia. 20j # ------------ N Deus f eoo' Vidffe P°ft ^"guinem. Ho, >ofc,v S Pr 3t > ^U0S amac> indurar, re-N dilani eft X vitîetur r^ala 1 j- ^ ^eus °ptimum quemque, ^rein 3!ftU j aut a]iis incommodis, afficit> ,\> n ft"'?"°que PencuJofa fortini m i s ûn pe" JNia„," «"a»™» fa*. di ciianf,!» • rj-- ' H1'1 nocturnis hoftes Nlocn7- ' aUt exPIoref,t iter, aut pra-fi. Iią]ede mee-1Ciant' Neœo eorum S"i exeunt, dicit, «S dic? im.Perator rneruit: fed , Bene iudicauir f ^"benturpari timidis ignauis- j eUir 3 • 0lgm Vifl ^mus Deo, in quibus evr, ïantunl humana "«ura pofletpati. Fugi rè <» S»t nifi T'aTm Micit3Km' 1™ śnieni per. W"0,»n,à, ""Er"e°u » human» for- > '/C,UtP=?erU*cbrie«« fopiu.Qucn^ CPeta"it . f1 circurrfufni calot t <±nckw °"""m ^ ft-l. ^"'"Cffima fcr 1UI5xf cff"u" «odum, noctant ; S. ""n, in V at,s InteInpcrantia eft. JVSouct V,rfai(i«n ac :rS H'""™1 ™a«'ncs =uo«t,multum P«Pe™amlr, " ca,ìgì"ìs fu"dit- osi-s O r"flincre" '"felicicatem qui aduocatÏTvir- ^ "S"? fiti! bońi. ^ mors cft: "«ditate diflìiiunf. 'hp fevui^ "—----------ju " tì„, interewn*.. P"™»'- ■"<"» leni "'K br,s diffolutiSj&q4r,ThrteA- "tlunt rct« cor, q a" dbiunûi5, hoc efì diflîliunt. 2®4 t. Annasi Senecas de provi Hanc iraque rationem dii fequuntur ia bonis vif»5 ' ^neceflifafer/wr»»... ,, „ ----—- n in difcipulis fuis pra:ceptor« : qui plus lab o" func nifi g f.'Uis domicU "WUx r----:----- r« r~„. „o. vr„rtfliii0 «Uc t WIinUfl0"iaiempofuu; viiis &■ ^^^^u»iâu,slotend/i0î',4^if! "rri,. .v. niirans bonos viros, ve con < f™'? Non «*«borrolida, nec f i ^ * «Scradices certiu< o apnea valle creuerunt vt effe interrici poffint '^olofa verfari, & an- ^ c ma, ftr" ÏKTIA, quam ab h?s exigunt, in quibus certior fpe» eft. Nt»^111 t\i inuifos effe Lacechemoniisliberosfuoscredis, Ąa°, ? rum experiuntur indolem publice Vcrberibus adfflot1^ ipfì ilîos patres adhortantur, rt ićhis flagellorutn toi^ titer perferant, & laceros ac femianimes rogant> Pef feuerent vulnera prabere vulneribus. f) Quid ' fi dure generofos fpîritusDeus tentât? nanquam f^{ tutis molle documentum eft. Verberat nos Sc lace fortuna ? patïamur. non eft fxuitia: cerrarnefl c f quo fjepius adierimus, fortiores erimus. Solidi''1 pars eft corporis, quam frequens vfus agitattit f ^ bendi fortuna: fumus.vt contra ipfam ab ipfa dure^ . Paułlatim nos fibi pares faciat. contemptum Pcr'cU.cj( rum aflìduitas periclifandi dabit. Sic fune natt^y, corpora, ferendo mari dura: agricolisjinanus*, ad excuticnda tela, militares lacerti valent: ^ funt membra curforibug. Id in quoque folidil"0 ^ eft, quod exercuit. Ad contemnendam mal0^.^ potentiam, animus patienriaperuenit: qu« 1uł w nobis efficere peflìe, feies, fiadfpexeris , <^an nationibus nudis & inopia fornoribus, labor pr ^ Omnes confiderà gentes, in quibus Romana Pa*v3^' nit:6) Germanos dico, &quicquidcirca lftWnl ram gentium 7) occurfaf. Perpetua illos hietn* cxlum premie, maligne folum fterile fuftentaM^^ culmo aut fronde defendun» , fuper durata ^fef' ftagna perfultant, in alimentum feras capta°£ tibi videntur? nihil miferum eft, quod i»°a . confuetudoperduxit. paullatimenimvolupw^ 5". Vulnera prebert vulntriiw ] id eft cutem iarr> la ccï^ famque nouœprsebere lacerationi. inor1"1" 6. In quibm Roman*pax defintt ] i. e. quse in ^j, tettate non funt, vtadeo bella cum iis fint Serenja'|H3^^ 7. Vago-rum gentium J quales Scyths» Sarmat# > ^ hi tr^ucere NnUJlomr°?,°mf«ls PoreûDeu* concu-W^^iRit turpifììrnos defert, ab V 3ut config'AtJni^um^, bonumvirumdebiJi- 5C-r°llito^^ deliacoI*?3"! maI°S ÌntegfÌS C0rP°-^ ^uum f : ncedere, Qiiid porro ? non "7T' f"mns' &»«aris in vrbe °b,'g«;> Sa re vulneribus: ^ ^ec''fQS effe, pcrcifoa t) &profti1bs marni1" ra'5 r"il>"' iu>"p"»- viris tribuerit, & mala effe, lì lofi l. annaei seneca® fc k froy1dentia. - U' impudrcitiam? Qnid porro? non eftiniquum» liflìmas virgines^,) ad facra facienda no&ibus altiflìmò fonano inquinatas fruì £ Labor optimos ci , Senatus per rotum diem faspe confulitur. cum ilio te ^ pore viliflìmus quisquejaut in campo ocium luufl1 leâet, autinpopinalatcat> auttempus in aliqi*^ c(1; culoterat. Idem in hac magna republica fit. viri laborant, impendunt, impenduntur, j) & ^ lentes quidem: non trahuntur a fortuna, illam, &a:quantgr.=dus. lì fciÏÏent,<0 anteceA1/"^-Hanc quoque auimcfam Demetrii fortiflìmi vifl fcemaudifle me memini: Hoc vnum, inquic, i! mortales, de vobisqueripolTum, quodnona,lt^$ voluntatem veftram notam feciftis. Prior enim** ^ vcniflfem, ad qua: nunc vocatusadfum, Vultis l1 ^ fumere ? iilos vobis fuftuli, Vultis aliquam par ^ corporis? fumite. Non magnam rem pronutt0*^^ totum rclinquam. Vultis fpiritum? Quid ni? ■moram faciam, quominus recipiatis, quod 0 fi a volente feretis, quicquid petieritis. e'^f fV'| jmaluiflfem offerre , quam tradere. Quid / auferre? accipere potuiftis, fednenunc c0' feretis: quia nihil eripitur, nifi ret in enti. gor, nihil patior inuitus: nec feruio Deo, l'- ^ eo quidem magìs, quodfcio omnia certa num di&a lega decurrere. Fata nos ducu^.-^fiK a®7 J Uaiïiuis utum » *ïu^ gaudeas, quid fleas : l3 5*. lmt>end'Antytynptnduntur J argute : n ^ infos impendunt. . r„iuenti:1 v)tf 6. Si fi,fera ] fi potni (Tent. quamu.s &J^iia'p'1 terprctari fuadeant, modo feiuiffent, ior. jìi> (pi1*1 feciffent ik prjeueniffent ciu» nucus. Vpa Orditaindignamur? quid querimur? ad ^°ribus.1 urnus* Vtatur , vtvult, fuis natura cor-oefJ*ede ad 0ninia & fortes cogitemus , nibil f nde foj'J Quui boni viri ? prxbere fe fato. at'ura e^> cumvniuerfo rapi, Quicquid ido re°. "0r^um eat, flu&uetur, ac nauigium_. A5i,7?ar" .COntra fortunam illi tenenduseft {es 0rilplanet ^ura' a^Pera j ^ S"2 mollias fcù lr°s. V"jC' i8n's aurum probat, miferia for-e SUam alte efeendere debeat virtusî td^ Prì*rfe^ravadendumeffe. P>ttt,»tur n'a ila efi> & q"** ix mane recent a *nare c'Jn ' medio eft altiffima cxlo : lì!or c*>tcria* ipjt mihi [jpt Ridire tf»or e,* r>a: :Pj1 mihi fdpt Ridere t'"» fiut ".fi" ?*"• A? etl&m _ v> o j o eget r/ìoaerarn-,ne cet . & eget r/ioderamme (erto, Ąu# me fhbietlis excipit ïndis , 1 et by s folti ipfa Cereri, ' p'o„ iC ' acriofU^1^ na^'catur ftilicet ex materia non inerti *fi | j qUe elen'entis. l,pr j^«geaï5ciûciijîata H«e« log l, ann ak i «xnscab H«c cum audiflet iîle generofus adolefcen», p) Pl*^*'1 inquit,m. efcendo. eft tanti per ifta ire cafuro. M définit acrcm auimum metu tcrritarc : Vtejtte biam tintas^ nuUoqut errore traharU > Per t&men adtterjigradìtrU cornua tauri, jEmoniosquè arem, biolentique ora leontt* ^ Pofthaeeait: Iunge dutos currus. his quibus ^etcrt(g, meputa», incitor : libet illic ftare, vbi ipfe * pidas. humiiis & inerti» eit, tuta fe&ari : per a virtusit. U,J Cap. VI. Quare tamen boni»vìris patiturallCl mali Deus fieri ? ille vero non patitur. Omni» ab illis remoult, (teiera & flagitia, & cogitation6* ^ proba#, & auida confilia, òc libidinem caeca^1 alieno imminentem auaritiam : ipfos tuecur ac v ^ eat. Nunquid hoc quoque a Deo a'iquis exigł£ » ./) bonorumvirorumetiam farcinasferuet? rerni£^ ipfihancDeo curam; externa contemnunt. critus diuitias proiecit, onus illas bona: mentis mane: quid ergomiraris, fi idDeus bono iCC.^eft/ patitur, quod vir bonus aliquando vult fibi »cC1 ja & Filios amittunt viri boni, quidni, cum ipfioccidant? In eifilium mittuntur. quidn » ^qC aliquando ipfi patriam non repetituri relinqu afł^ ciduntur. quidni, cum aliquando ipfi fik rant? Quare quxdam dura patiuntur ? vta ceant. nati fant in exemplar. Putaitaque ^sv^| cere : Quid habetis, quod de me queri p° ^ ____eircu"/ i 0 V I D E N T , A. "^tl. jyj -*______* * "• 239 'C ^fuumól 'P "m m!s h"' «»», & Paret Incidit, quod di^^"*^"1113001""1 CUm ^feo^ntumàlfl"c Vt ; " ac de^ ^ ap- V,ì ric* Vobis dedi bn Uat" allenus splendor mJ1* Verr, °0,s dedl b<>na certa, rnanfura , r^virf Vob»dedi bona certa rnTnf F " ^lieritis • r ' an*ura •' quanto C>E- Permit "Sr > ''itr,""® faftidire „„ V .met.uen|k coatemnere, 'ntr°rfus quibus reSta placuerunt? Aliisbonafalfa Cl?^$0 ^;) & animo» inane» velut longo fallacique °^oDj, P' ^ auro iilos , argento & ebore ornaui : ÌnWs ^ eft. Ifti, quospro feUcibusafpicitis, r ^ currunt, fed qua laten*, videritis, miferl ^{fiP^, turpe», adfimilitudinemparietumfuorurn ^ q. \ìlt genero fu-* ndalefctns ] Phacthon. i. Remtiunt ] non exigunt a Deo. cò raintro/r Tre' non fu,g«» essêîj* 5:'«ï.s Sïl0tcr*n vos ifti, Vub°r a 'dura toJeratu QHi'a 0Qlnia arma ' fUpduCCr/> ani«>os veftros^d->oSp altecedat' jiT erte f9rtlter •* hoc eft, quo \ paPrą Patientiam c *"* Patientiam malorum eft, V|uit Quam emnflCPanPertatem:nemo S'- ^«SrS2^ Contemnite doIoT Vç^^um illi'telum ""''r .Contemnite fortu-Se0 n,temortem.o S"0 m ani'mum, dedi. n neT-vos 3ut rnìt'am^ert.j) Srw,1 Pugnare nn , V.°S teneret inuitos. patet >il f r?b« ™i"s ' ïc" fu«ere- 1 fon.. Cl farìJ:. ' 9u3s e^e Vobis n...i - "'Ife ^Srebus ou, TS LCCtfugere- Ide°que rui. .Clf«iliUs, 'q^S e,Fc ,vobis "eceflirias volai, ,■ 'U K *hitar. j ? T mo"- p™no aaimam loco '' ^o"'S^«t=rraf;4entre m0d0» & videbitist à ' m0r tam,»nms i„ 4- 1UÎ" «Pedi». docac 'iNte ' ' ()"i"n 'nrranti- « homo t'ara urde"1 f°S >-^. 0,tine tcoiDiie t-Tae moreretur, (Ju.im °m°" f°' '"«^oceat, d"'or f°lu™r & ceffabiTàiit quam łiq l. ann ae i seneca® qtiara facile fitrënunciare natura-, «Se munus fuu^, Spingere j ) Inter ipfa altana & «oUemne.^ canttum ritus, dum optatur vita, mortem con ' ^ Corpora opima taurorum exigu o conctdunt & magnarum virîum ammalia human» minuj . impelar. tenui ferro commisura ceruicwabru*^, & cum articulus ille, qui caput collumque coi* ^ incifus eft, tanta illa moles corruit. Non m al ^ fpiritus, nec vtique ferro eruendus eft : non fu nere impreffo penitus ferutanaa Pr«ord.a 'J ma mors eft. Non certum ad li os deft , f0 cum : quacumque peruium eft. Jpfumillu q $ catur mori, quo anima difeedit a cor pore, fi0' qua m vt fentiri tanta velocita, poffic. biue ft- ^ p duselifit; fine fpiramentum aqua prasclut , ^ caput lapfos fubilcentisfoli durma commina i w hauftus ignis curfum anima, rcmeanti. u er ? ^ quicquid eft, properat. Ecquid erubcf tam cito fit, timetis diu? ___ "fiTcum velut indignantes vitam proiicimus» Lf DE TR A N Qjy I LL, A NIM I. m ANNAEI SENE C A E ^ serenvm DE tran" QYìILLITATE ANIMI liber. ^rgUMentum & Or do. h^bf^tterątileS.J & mater" *c t ma atu ink ŹĄul*rn tfjS ' ej mlttoredit»* cum (ttii l'eri' ' C*rc*mfudit*r>e ex longs Zy<*cZûZT7 Jpl-udore luxuria} & % *nteą f ri o Occupations : eaqut., \ 't*! iyt tnd°!"tUa ferent * M Pri- J"? ^^iontb^ue terfer^. S. 1V ^lioU P ("&łevdum: multa s tins partes S : ?«*JdTs ;eample£li- H*c ^ ** > c^ipfis a' l*dneZ0t'4imiM) tria confidents V-'ibut ' , Homines quorum cauffa. >' ' V*d& & Noèk» '""to* ^gotii, m P°ffimus> »eW il tra tenda-loi """"S™ Pares? "M an non ca-ducent. regrtffus femptr libéras O 2 7 r 2ix „ l. Ann ahi Sene c Al habendos. In Hominibus, an dtgni UH labore noK temporis impendio ? non funt autem Vani, Am ' ^ rtec in feria Ula re occupati. Deinde Cap. vu. p*fA coh(Crenter addìt, Amisum ìnprimis fiium tran^ oblettamento facere : [ed qui ingenio trifti non] ^ omnia accufanti. Iterum non optimtu textus, O vili, de Patrimoniorummodo. eanecmagna, Wc ^ Tranquilli tati apta ; fed media : qu^eparci^.^ producantur. Luxtts autem^itandus , etu%w ifl^_ \ Çitœ injłrumentis, Bibliotbeca & li bris. gtiam fait us, Cap. x. & Moleftias in omniti* *»' ^ nire : fed Consuetudine molliriì tum AJpefft r . ' jy Ào+fivìnr. TtPJYl CufìiàltfltCS TlO^ ji »e trantqvill. a-vtmr. sii c A P V T I. Nquìrentì mihi in me quidam vitia appare-,°an£ > vSeneca, /) in aperto po/ìta, qua: manu ^ iprenderem , qua»dam obfcuriora, Se in re-XJ.U* 13171 non cont,inua, fed ex interuallis re-f.°s) & VCl mo^e^ii^irr'a dixerim, vt hoftes va-'cet x 0ccafi°nibus affilientes, perquos neurrum 1,1 Pace r tanSuani bello paratum efle,nec tanquam ?e ^r^'T' lUum tamen habitum ^ me maxi-%r?Y n^°^uare en,'m non verum vtmedico i deramneC fide libe»*atumiis, quartimebam^ nire : je* .........> ...... 0:1 > nec rurfus obnoxium. In ftatu vr nnn fortU, quxfupe deterìor. Item CupidiMes n Jj ^ ita maxime queruJo & morofo pofìrus fum . mttendas, fed ad propinqua. , aut fault a p v,r b ot0j necvaleo. Non eftquod dicas omnium Atque lue Pro fetenti tf Tiromprteipit : narn ^ V genera efle principia,tempore ipfis duramen- — ^ «^ imoUnatomnemfortr^O accedere. Non ignoro, etiam /qu^ non opm} qui pugnai , imotincit omnemfor^'u £uam ulem & talem pracogitmt, & ipfa mollit autfraiigit. H*c adutque Cap. xi i. A traciatiuncula, Non effe in Supertacuis lab°r"icM neque (quantum potefl ) in Alienis. Democr ^5» prœceptum inculcat : Necpriuatim 5 net pu tC pt^1,. agi. lam Cap. xiv. a Leuitate arcet, ite*1 cì*>'\ nacia : id eft, neque afidue in 'vita mutare : * 0, ^ tlegeris, pr sfrati e inhxrere. Omnia *uteT/t p pot bilaritas, atque etiam conuiuia sut U e atto^'(' p Mergithoc curas, & animum libérât atque ((t fJçUuiï, pofiïnt, qu£ Refiituere : ex qutbas îideas p au* fuit, fed mehercules nunc "°n exjtat' ^ e, multa Senecœ, in part i bits Uudatum rftrflt trdo ïniuerft labat. Atque id inturt* W fxJcriptoruWt / c$ h E1lin L ««"ignoro, etiam, qua: m ih & a _ °rant, dignitatem dico, &eloquentia: 5j°facon.,Jllr 'UÌd ac*a^'enum ^ufl'ragium venit, j) 'acendu^, perC: & vcras vires parant, & qu« C°s> do quodam fubornantur, exfpeélani Ve?0 vereeC Pau^at'm co'°>"em diuturnitas ducat: łti tll'arn, h°r ' — con/uetu^° » con- %■ 'Sbarri m i n5at- iamoono- f0flt: a-°rUm' *on8a conue''f3tioamoremin-0Iter> nec n^rni lnter vtrumSuc dubii, nec ad reâa Otarnfem f Praua vergentis, infirmitaj qualis fît, f 1 P0^"urn> quam per partes oftendere. v'hi ec«ì —:------ l'be„urrr;10 pr,imo caPite ioquends Annxi Sereni, * ìi^e ^filiniJ s, e(t,Perfonam induci piitat, quod &a br's fllis enc ■'l Ur'qV' fcPe Icquentes reprjefen. (I^alc. ' 1ulDus eos infcripferat. Quantum vi« "ì (ì^.ur!''*'10 quee v^"iCan^: ^U:C 'a'30r,,nt in oftentationem , /#"oe'luaturi >k *. '8n,tatem , Se eloquentiam quae vt fa-*'^4 Ssd verior forfan leclio eft<« Jpem, r rr "i'nm vtnìt ] ab aliorurn iuditiis pendet. ^ 3 diesai ł.i4 l. ànwael 9enecaz Dicam qua accidant mihi : tu morbo nomen inueoi^' Tenet mefummusamor parcimonie, fateor. p'3^ non in ambitionem cubile compofitum, non d ^/ cula 4) prolata veftis, non mille ponderibus autr°^ mentis fplendere cogentibus prefia : fed domeftic*': vilis, nec feruata, nec ftimenda follìcite» Piacet^) bus, quem nec parent j) familia:, nec fpeàent^ non ante multos imperarus dies , 7) nec multor1'.^! manibus mmTftratus, fed parabilis faciliague, haberis accerfitipretiofiue T vbilibet non nec patrimonio grauis, ncc corpo ri,, nec red}*" f Plac«t mi ni (1er incultus&rudi* qua intrauerat, & nula 5 argentum graue ruftici patria, fine vllo op ^ dc nomine artificis j & menfa non varietate rrl3C^' rum confpicua, nec per multas elegantium tum fuccelliones ciuitati nota : fed in vfum pofi^' ^ nul Ki • s conuiuas oculos nec voluptate moretuf > y accendat'inuidia. Cum bene iffa placueru"1' fìringitanimum apparatusaìicuius pasdagogiî ligentius, quarn in tralatu 9 ) veftita, &auro ^ $ mancipia, & agmen feruorum nitcntium. musetiam qua calcaturpreaofa, & diuitiis Vcl. angulos diffipatis , teda ipfa fulgenti», & s^" comesqoepatrimoniorumpereuntium popi''1'8, perîucentes ad imum aquas, & c i re u rn 4. Ex arcui* 1 in qtìam depofiras vefces pondci'ib1'5 terent, premebant. Ltpf. ■ 0ccP$ s. Nec parent famtlt& j in quo parando non mu' ^ (< tur. Id. i 6. Nec Jptcìent^t7cc grex puerorum adftet rnenfi 'j. bon ante multos impzrAtu* die: ] non habeatappacjtu, vtaliquotantedicbus.imperar1 ^ m g. Pœdag igii J pnerorum qui fub psdagogo. ç.ln t raUaii ] h. e. in pompa. Pompas enim *ra.lì\ì3beS j'r' transuchi dicuntur. ^.•r.riïi; mot-0 Vocem eodemprorłus n»o • ^ £p' Val. Max. II, ą. Rem optime illuftrat ipîe ^CIlC ' m Gronov. t ph trakqv1u> animi. u; epu,lasloSuar> fcena Tua dignas? 10) p UÎC0 fp] 'r me ex on§° rrugal-'t3tis fitu venientem, I01"6 W;a> & Vndta^ circumfonuio. oc u n es; facìhus aducrfus i!5am animi! m» .r%r . n:'?ttoU?- rKeccdo itaque non peior, fed ^^quencintcrr , nu0)amea tsm a!tl,s inc*d° > nu"ium ii!a--n*'ljl l,orum mutât, nihii tamciu, aCfr VIm Pr*cceptorum fequi, & in., ^ to' eRe^P^l«cam : placet honores fafcwque, dN'SprP0'ra aiU Vir§iS cape/Terc , fed vt nmr^i!ISqUe' & °mnibus c»u'^>us j omnibus r.^Pofi^, US Paratl0r vtiliorque fim , propius w^PDn!; U) OCC3UOr Zînoncm, Cleanthem_> , i3f. tîe^ ^uorum tamennemoad Rempub. : Xa ° no"iri^r- 12) Vbi aliquid animu ',ctarj ) PercmTit, vbia3iqtiidoccurrit,„u. «b,rUai f;î. n" Cmni vita hurTiana multa funtj a u e a8Ho jgn . 1 1 ^ueas> aut multum temporis rcs nojî_» qi.» 1 '^3nd.r nnnnrrû)»(,«4 .j _ ac- i ai^marT ,UnmiUt' bi aliquid animum^, h, giurj, , ctan > perciuTit, vbialiquid occurrit,au« k riltn ev f vp m cmn' v'ta bumana mult; jj'Elo $fl.-aCi luUen5' ai,tfnultum tempor P°P°rceru^ ■ adocium conuertor, \ placet intra paneteł fTu>7 vi« It.^'fnpencj:- v"n!<îV JJniau^eratdiem,nihil dignum «bi ipfe animus hafreat, am»r,a llni 3g3t ' ni'311 cîuod ad łcn' '*■ *Se.i'""1!6" Pu "Caîpriuatsque curx tran-ifJeOj fijjjj; , VDl forrioi' erexit animum , & v^°ru!:ii ca erUri.r cxemP'a nobilia: profilire hbefi r >?^L_^odare alteri yocem, alteri operarn, (?'!i 1 77 ~ —----- T. C' quidni en,,! domus & ccenatio & minitiri tam V,''. P,n p I"3 in hoc velut theatro exfaibencur ? \t- fiittt c. hl arenam certamente iam «l "ih 'Gli f Phil«4h ia4ï mp.ublic;m nempe' zĄ*j™ca- ne'Ucs. ' la ahos bortabuncur & inftrueb;nt> ipfi ° * etfi zi 6 ł. Annaei senecae etfi nihil profuturam, tamen conaturam prodefl*^ alicuius coercere in foro fuperbiam, maie fecuP^ rebus elati. In ftudiis rj) puto mehercule meliu5 cj\ re» ipfas intueri, & harum cauffa loqui, ceterum rebus permittere, vtqua duxerint, hac inelabor^ fequatur oratto. Quid opus eft latculis duratura ponere ? Vis tu non id agere , 14) ne te pofteri tace»^, morti natus es: minus moleftiarum habetfunu»J^; tum. Itaque occupandi tempons cauffa , in tuum^oninpraeconium, aliquîd Amplici ftyl°^\( minore labore opus eft ftudentibus in diem. >f ) ' fus vbi fé animus cògitatioriìs magnitudine J ambitiofus in verba eft, altiusque vt fpirare, ita d°\ geftit, & ad dignitatem rerum exit oratio : obliti y legis preffiorisque ùmidi, fublimisferor, & non meo. Ne lìngula aiucius perfequar, in rebus ha:c me fequitur bonae mentis infirmir35 ' ' ne 16) paullatim defluam vereor, autquodeft 0 tiusj ne fempercafuro fiinilis per.deam, &f'u5/ tafTelìt, quam quod ipfe prcuideo. Familiarizzi'' domeftica aipicimus , óc femper iudicio fauof^ ^|i Puto multos potuiflfe ad fapientiam perueoi1"6 putaffentfe peruenifle: nifiquaedam in fé fent. Non eft enim quod nos rnagis aiie"3 adulatione perire, quatn noftra. Quis fibi dicere aufus eft ? quis non inter laudantiuOT .^[0 tiumque pofitus greges, plurimum tamen » 1 ^ affentatus eft ? Rogo itaque , fi quod habes tfc> quo hanc flućhiationem meam fiftas, dig"unl y, - _____________-- 'i. In fhidiis 1 Refte Lipfius hic defedurn aut c°n aliquam fu he He fyfpicatus eft. 14- Kontdagtrr.^nunnd reicribit Lipfius 'n(ll emphahn quanit. tli nunc nitrtalis & breuis c;'1^ "4 icre vis irrimortalitutum ? In dum J non annos aut ceuuni Lìpr. 16. Cui ne] parum haeret. f. lege.ndum nt' vt ii qui xllU0 Uff' p'jl' co$ de tran^rill. animi» 2l7 'flç ———-----_ __ ' '"'òros"!!! tranrUitatem Non Effe peri, ''"te, f otus animi, necquicquam tumultuo!! affé „ ve vera tibi fimitadi». y de n^ott-tf"h,"e,,or>ftd dZ * fu" »»- U mehercule iamdudum, Serene ne° vl'i pro ' ^ ti,km affc ^ r* > leulbL&graU1 valetudine «pliciti, motiuncu. 11 reh'n • Lintefim offenfis perftringuntur & la,1tUr3 S"' l!êcrincì fufpicionibus tamen inquie-c , 11C1SSUC iam fa ni manuin porrigunt, & erc[i^ calcem corporisfti calumnianïur. HoL ^ J°n.Pari™ fanu^ eft corpus, fed faniud . 1u,ui marie .....î ^ n trem°r ctian^ 5" "r's ' ®ut ,ac"s • cum ex temperiate, L""» tra'nsr 3^UCn0n *'^s c'uri°ribûs t <]ux nì'tsst"» vta''-,,bì °bftm iibi' **b1 *«nît „ «i rtd illud V""1 viti. I d,s, nihìi m t,bl babeas> ^rećla ire via te t;ï(ritïl difey <1UOCatus transuerfis multorum veftioi,'s S""viim- ó" nd d ;rtr"ndam c!r" ipfam erran-• rasautem, magnum Si fum. tri?' G> ' t T1"0" concuti- Hancftabilcm v, vclumer, v»cant, de qua Demo- ^°- ? : Tran^utllitater. C , »«ITU tmsfrm "rba> adi"°- eft: rcs >pft , de qua agi tur Wdsb« babere "'T'"f °U°d "PPe"at'°nis Gtxcx S au,;_n0n »««!>■ Ergo quMim„s : >°<°£ZZ' n0nftci™- Ergo qusrin ""ecundoque c fil" 6t • & '«US adfpiciat : & i.w nco''(i.n. . " --------- curfu hoc v. ------------. «a. ijoc 'arn c, tnr^r î --------- o gau lig L. ANNAEI SENECAB gaudium non interrumpat, fed placido ftatu maf>ea ' necartollens fe vnquam, nec deprimens. Id T^n quiliitas eri t. Quomodo ad hanc pcrueniri p°'[l ' in vniuerfum/) quseramus: fumes »u ex public® medio , quantum voles. Torum interim vitiurn medium protrahendum eft: ex quo ccgnofcet partem fuam : fimultu intelligcs, quanto minus fì gocii habeas cum falcidio tui, quam hi auos ad feffionem fpcciofara alligato: ,2) & fub ingenti laborantcs, in fua fimulatione pudor magis, q1^ j,| voluntas tenet. Omnes in eadem caufla funt, & ( qui leuitate vexantur, ac ta:dio, affiduaquemuta*'0 propofiti, quibus femper magis placet quod rc_ ;jf runt: &illi, qui marcenr & ofeitantur. Adiicei1 ^ qui non aliter, quam quibus difficili* fomnus eft >% c fantfe, & hoc atque ilio modo componunt, ç0? quietem Uflìtudine inucoiant: ftatum vita: fo* .^5 mando fubinde , ineonouiffimemancnt, inqu°. ^ non mutandi odium , fed fenećtus ad nouanduff> F deprehendit. Adiice & illos, qui non conft30"^-vita parumleuesfune, fedinertia. Viuunr, n°fl ccomodo volunt> fed quomodo cœperunt. înnU f jtii» biles deinceps proprietates funt,fed mus efFeCT^. ^ # difpiicere fibi Hocoriìur ab intemperie ant,t^j 3iic cupiditàtibus timidis, aut parum profpensi v fe. non atident, quantum concupifcunt, autn°° quuntur , & in fpem tori prominent, fempc,n .1^,5^ mobilesque. quod necefls eft accidere pen^ćf*^^fi-vota fua: Omni vita pendent, Sc. inhoncfU «e * efb ue: & -ìrtcr defti:ufa vkfa wrpenris ftllCltatison r ^omnia grauiora funt, vbi oriioin-S*,Z °ctumperfugerunt, &ad fecreta ge^io?r Parjnon P°teft animus ®d ciuilia eretìus ,^U.PKUS' & naturainquictu«, parum fcili-k°nibus " orui" habens:ideoque detraćKsoblc&a-S> do?aS1FnOC?patÌOnes difeurrentibus ptx- ïïv?L,?înem'paricres non ^ - n dirplicen ' î" s- hìoc iilud e(ì , v^°> W'/-1' "ni^uarn re^denti» animi volu-* ca'«fla* f tu- tn?s atc]ue ^8rapaticn«a: vtiquo fÎC^dia • atCn Pn " '& tofmenta introrfus egit vc-/•p!W.;n a,n?t TinC.Iu^ Cl!piditates, fine esitu, r^Uj menrgli ' în mœr0r niarcor4d f: a» p:°tad motus- e™0krais W QuiK abftrahend.que materia eft, cratior >crdCte;, S(3Ue ,nge"»«, qua: occupationibu. H-rc S,a?petUrst nl"f* VtvJ'cera quardamnocicurasma-nïSdJeÂ,?"t;l£lllS^àentt Scfccdam corporum «ti ' Ù's ^entiK ' Sl,icquid exalp-rat : non aliter dixe-CPert»nt Z?'m ^as cuPiditaf« relut mala vicera nt eQiìtt'ou».)jptat' tffe Iaborem vexationcmqtio. j M, qua: corpus quoque noftrum^, cum zio l. annaei senecae cum quodam dolore delećhnt : vt verfare fe, & mut3, nondum feflu» latus, &alio atque alio pofitu ve*1 lari. Qualis ille Homericus Achilles j) eft , pronus , modo fupinus, in varios habitus fe ipfe ç° ^ ponens. quod proprium jn> locorum vittum effe quo laboramus, féd non*0 jCp' firmi fumus ad omne tolerandum, nec labori» p.,l{l'tfS' tes, nec voluptatis,necnoftra?, necvlhusf^1 Hocquosdam egitad mortem, quod propo lC mutando, in eadem reuoluebantur, & non $C rant nouitati locum. Faftidio illis effe cocp!t. jpfe rnundus : & fubit illud rabidaruni de ic Quousque eadem ? ----------—-------M 3. Bomerictu ^ichtllts J Iliad, a- Ie' 4. Tt£ł quae olim fuit, poflint capere. Nam Tarentu •^ ^ tapontus j magna illa & florentiflima olini opp tapontus ferta. Lf, C*' 221 —— - TT- -— --—------ 1IŁ Aduerflls hoc t«<3ium quo auxilio pu-n°dotendum ' Suacris- Optimum erat ( vtait Arhe-Ciis rus) aćbione rerum & Reip. tra&atione, &offi-citątC- Ullibl,s itinere. nam vt quidam fole, & exerce '°"e>&cura corporis, diem educunt, 1) athletis-v,1id' UI^ ? lacertos fuos> roburque cuifo Hj,!Cau.erunt' rnaIore temporis parte nutrire} ita.,, bu, .ałllmumad rerum ciuilinm certamen paranti-e^e>nonlongepulcherrimum eft? Nam \,1 Jèa» fe efììcere ciuibus morralibusque propoli-^fe fimu,I&exercetur&proficit, qui in me-1,15 âdpofuit 'communia priuataque pro facul-h mi.niftrans- Sed quia in hac, inquir, tarnin-(friUs 0^num ambiti one, tot calumm'atoribus in de, Slus p t0rquendbuï} parura tuta fimplicitas eft , Seda UfUm femper eft S«odobftet, quam quod dlîabJ' 3 foro in priuato publicum nego->^^_An ^lle plus praeftat, qui inter peregrinos A''ni t duc tint 1 ■ ~ --— ^tatius Theb tranll^unt ' ne t$^10 fit. Sic & ep. ,i, v, ^fomn" " ,rJriis eacaufa colonis ì nr ,Ucl? certat,ni educere noflem. Cr9n»v. 3« Ep 20 'Tcd petencìum • fuffragator eft. Vide * -*o. « Senecam noftrum Ep. fc. Se ci. 212 l. amn as i sknecai E TRAPiqviLL. ANIMI, "î & ciues , auï Yrbanus pratcr ) adeuntihusadfe^, , vcrba^,) pronunciai: quatn quid fit iufìitia , qutéP'6 tas, quid patiencia, quid fortirudo, quid moi'tis temptus, quid deorum intelle&uJ, quam gratuit11 -fconum fit bona confcientia? Ergo fitempus in i conféras, quod fubduxeris officiis , non deferuef,S; •„ necmunusdetre&aueris. Ncque enimilìe foH'5 ^ lirat, qui inacieftat, & cornu dextruna lxuui°^ s défendit: fed & qui portas tuetur, &ftatione flìii£y periculofa, non o ci o fa tamen fungirur, feruat,&armaraenfario praseil. quseminifteriaI1,1 Jl{< vis incruenta fint, in nuraerum ftipendiorum vef" jfii-Si te ad ftudia reuocaueris, omne virar faftidiu®1 e^j geris; nec no&em fieri optabis tardio lucisi nfC, granii eris; ncc aiiis fuperuacuus: multosin am^cltI t^ attrahes, afHuetqueadte optimusquisque. enim quamuis obfcura virtù,s laset, fed mittit fi" qoisquis digniu fu2rit,veftigii$ 6) iilam colUget' ^3(i0 1---.........j* y u [jis" fi omnera conuerfationemtollimus, & genen "u çr(îî renunciamus , viuimusque in nos tantum c°:'e)lV,/ fequetur hanc folitudinem , omni firudio caref£aji^ inopia rerum agendarum. Incipiemu-saèdific^^jS ponere , aliafubuertere, 6c mare fuhmouere fjftf contra difficultates locoruin ducere;& male di»P ^jii tempus , quod nobis natura confumendum oe parce ilio vtimur, alii prodige: alii fie i m p e e3 rni15 vt poiBmui ratìonem reddere : alii, vt nul las reliquias. y ) Quare nihil turpius eft, 5, Inter peregri a» s i7 cìues he. J pri mus Pri'tof Inter ciues dixit vrbanas ideo diftus > peli: <>b nlU. -jllS peregri aut-luti eo non fufficiente, alesi" additus 1 ,j ret inter peregrinos & ciues. _ PtXt0Ì' 4. "AdpiForn ver Sr ti ] nam qmequid decerrieWeïcbl ' confili» adfeabris faciebat, qui ipia etiam vern 6- Vejhgiu J fumea a fei is translatio qwsex v gantur, . 7- Vt iìhSm h.iLeamm reliquia 3 vt "I'" fàaiopc-risextit. h'1 aritac » ^ fcf) fe p^M* nullum aliud habet argumentum, quo ^eterie ^'U v'x'^e» Prxter actarem Mihi, carifilme oiînis videtur fubmififfe temporibus fo r^ali 0ru* > Himis cito refugiffe. Kec ego negaue-r^is^doccdendum: fed fen/ìm relato gradu, Sc tiorç. &nis > faina militari dignitate. Sanóìiores tu-Vetfiutit 6 ^°ftibus fuis, qui in fidem cum armx.s VlrtUt{, ' r^°cPuto virtutificiendum, ftudiofoque_* fateti! •' ^r*ua'e'3't f°rtu»a > & pra:cidet agandi fa-•as ' n°n ^at'm auer^"us inermisque fugiat, late-tens> quali vllus locus fit, in quo non po/fic*» ^ile£tu -Perfe^! parcius (e inferat officiis, &cum tî'"îriot|rijUcniatal»quid,in quo vtilisciuiratifit, ìviili, ea?fi lcet? honores fpe#et. priuato viuendum^. l'0,1e ciUeratQr' ^ent'um indićtum eft? tacita aduoca-in periculofum etiam ingreffu forum-. in fpeâacuîis, in conuiuiis, bo' n , amicum fidelem , temperament Officia fi ciuis amiferit, hominis nu^ t' d°mibu: n con . » "i «pectacuiis, in conuiuns, do«-t00uit!^: Ulbe>-naìem , amicum fidelem , temperantem >*« i"gat- "" " lQUs c!3ljfi-° rnag»o animo nos non vnius vrbis race < •Iììllis, J,Umus ' fedin totius orbis commerciurn emx- n eret lata-triani<ìue nt>bis mundum profeiTi funuis : vt tribu^°jem v'rtu" campum dare, Praclufunu# >cepofta e^» ^ r;-ftn's prohiberis, ameomitiis? b^1' Suant16' ^Uantum latiffimarum regionumpa-.ìrs 0bftr(JttUrn P°P"l°rum. nanquana libi ita magna r^c°tun\ i/^1 jF>. non mai°rrelinquatur. Sed vide, ih- 5llt pfv" Vltium tlîUtTi fit- non vis eriim nifi con-^lì^rare'j^ncs,-?-^ aiJt ceryx, là ) aut fufes u) ad.-Quidfimilit srenoiis, nifi impecile th> -------——--------- Ł!,ec® otti oerer" ] ha&enus Athenodori fententia, J K VV O l'" | ' J il TJtar>cs I 1® '^|,d «'iilinguit & mutar. '1enieniì»m mapiftratus, prxco, le, ■cps. i4r- '-'^rurjifupicmus dióhtor. Lrpf. E ciani qui Sacra Cereris rator, 224 L. ANN AE I SENECAE rator, auttribunus? etiam fi alii primam front211^ tenebunt, te fors intcr trtarios 12) pofuit: inde adhortatione, cxemplo, animo milita. Prsecifo ^°} que manibus ille in prœlio inuenit , quod parrl conférât: qui ftattantum, & clamore iuuat. quiddam facies, fi a prima te Reip. parte fortufl { fubmouerit; ftes tamen, clamore iuues : fi quis ^ ^ opprelfericj ftestamen» &iìlentio iuues. inutilis eft opera ciuis boni. auditu enim, vifu j v nutu , obftinatione tacita , inceJTuque ipfo Pr°j0fe Vt falutaria quidam, citra guftum tàòlumque,0 ^ proficiunt : ita virtus vtilitatem etiam ex longi0^^ latens fundit, fiue fpatiatur &fe vtitur fuo iure j 1 ■ precarios habetacceffus, cogiturque vela contr3 f fiueociofa mutaqueeft, & anguito circurnfcrJP fiue adaperta : in quocumque habitu eft » Pf°j-cCri' Quid ? tu parum vtile putas exemplum bene quie ^s» tis? Longe itaque optimum eft mifcere ociu"1 re cî> quotiens a&uofa vita impedimentis fortuitis» vîtatis conditione prohibetur. Nunquam enl!1|l^ [O' eo interclufa funt omnia, vr nulli acftionï ho"e eus fit. Nunquid potes inùenire vrbem miferI quam Athenienfium fuit > cum illam trigî"ta diuellerent ? mille trecentos ciues, optimum occiderant: nec finem ideo faciebat, fedirli3 îpfafasuitia. In quaciuitateeratAriopagos» ^ellatU fiflimum iudicium , in qua fenatus populusqu® s fimilis: coibat quoridie carnificum trifte co ciał" &infelixcuriatyrannis angufta. Poteratne 1 ^o£ (i' tas conquiefcere, in qua tot tyranni ^ tellitesclient? Nefpes quidem vlla recip>en tatis animis poteraf offerri : nec vili reme apparebat, contra tantam vimmalorum 11. Trtarios ] veterani milites, qui tertii vltim'l ade Romana. & fE TRANCILI, ANIMI. 12C "4er* c: • -------------- ^e^?f0tH,rmodiM?'i) Ocrâtes tamen in >. dc V Jugfnte^ Patres c°n^abatur, & defpe- Dr^tibu^' exhorraî>atur> & diuitibus, opes fuas ^Kte,îtiam'-&Pr ,feT Pen'cuJo^auariti« in & 1 jmitari volentibus magnum circum- d/^et 3r» Cum inrer trië™* dominos liber ei,rUnt ! i n, nC taTn Athen$ 'Pr* in carcere occi-*fîhertatemTk° in^ultaucrat agnini tyrannorum. , i 'W eff. r' n°° 'rU': '■>> n fcia! & in-H,il, Xl'JI occan°neni Spienti Viro ad fe proférer ali* .orent,.ac beata, pecuniam, inuidiam, Pi, da^it inCrmia regnare* Vtc»mq"e ergo fe s;ci '"« vir fterit, qui fCo jertlentjL^ einarrimentibus, armis circa & cate- Z>< No' n0n ,if) nec ab- ^ere-«f) V emm ebet; cernu^re fe voluitnec ^al eetfefem C °Pinor» Curius Dentatus aiebac>, eft 0rtuum » Suam viuere. ,7) Vltimum^ viuorum numero exire, antequanL, syt . r,,9e{,0s ------------------ '*./wlien«f. t t|'lannic'c'ascqualis Harmodiusfuerat. ccnf. rtum '^nim en "*"r ( vei etiam emulare ) fi vu(t n,c 06-l 00 ni pr*(-ipitem p,ens fòcit ' nec cernilat fe & abiici {•«włfs p»°riÀ"?."™ obruit v ICIt Zf'cXai:i"Hne Pr.orV:; lT, lCem obruit & iibfcondit. Vt " i?' T<» *0ld U$ refPon'ieant, illudque ttrn^ forala PUr°J'S commdt]s• Sic nofter Ep. *>« aknael SENECAE BE TRANQ^VILL. ANIMI. Cą ^----—___"y 5 >i«nt ™>?«'deau.h.bendMis, «ï'd «Ilo, ti *q S partem VItz noftf* impendamus «Jn"11 V^ro Off: P-°rJS no1*" perueniat. Quidam t>c»facroflranobrmputant^ s ïç; *in 1 «U ProZ Ài Sr 16 UUrUm ad eU1^ » C'3d eo iturum o UrUS PUt°inteU C^^famP ' S cumamicorum officiis : auaff'.Unt,'.2) fercula P« congiariis .«t. w /fUaii m ahcnum hnnnmm moriaris. Sed faciendum erit,fi inReip.'tempusJ11111 . trattabile incideris , vt plus otio ac iitteris V7'n nec aliter quam in pericuJofa nauigatione, fubifl portimi petas: nec exfpe&es dortec rcs te dimi^ ied ab iliis te ipfe disiungas. t\ Cap. IV. Infpicere autem debemusprimumn0' f ipfbs, deinde qua: aggredimur negotia, deinde g quorum caulla, aut cum quibus agendum eli- j[)j omnia, necefie eft fe ipftim xftimare : quia fere ^ robis videmur po-ffe , quam poflfumtrs. AllUS ut cjuentix fiducia prolabitur, alius patrimonio iL,° ' imperauit, quam ferre pofiit: alius infirmili c°-yy laboriofo opprcfïir officio. Quorumdàm paru!l^0^ nea eft verecundia rebus ćiuilibus, quas prima111 ^ tem/) deljderant: quorumdàm contumacia n°° . S-adaulam. quidam non habèntiram in p°te gçrt/ illos ad temeraria verba quxlibet indignati0 e e{\c^ quidam vrbanitatem nefeinnt continere, n?c lofis abfiinentfalibus. Omnibus his vC!]ior 5^ quies eft ferox impariensque natura, irrigar nodttitœlibertatrs euitet. ^aątc' C a p. V. ^ftimanda funt deinde ipfa. ^ < tuat^efcendat, quorum co"nfdendam mlnuj di mur, & vires noftrx cum rebus, quaste.j flCas=-quorum fermo folicitudinem le mus, comparando. Debetenimfemperp ^ ^Pc», c0nf expédiât, hilaritastriftitiam rium in vecrore,quam in onere, necefle eu *-■ > Qn-.- r^tusmf^pi^., n ... IV} damp onera , qux ferente maiora funt. ^ f . non tam magna funt negotia, quam fœc*'n ^ frP1' tumque negociorum ferunt. & hxc refug ex quibus noua occupatio multiplexquena c ^ accedendum eo, vnde liber regreffus non * mouenda manus eft, quorum finem aut ' w certe fperare poffis. Relinquenda, <]^x ^ y procèdent,/) necvbi propofueris, dejin° _ -, V t; 9Uafi în al ^ercuia pro congiariis nu-bit u n nUm honorem intemperante» t^Pinaf te^eslP'a«ores<]Ue, non delefla. «Pti reh '"^erandum > vtrum natura Z', 1" °"f° RUÌÌ° «"•^Pla.ion.qu^ ''"^"Sphorlm ;na flUm',U0 "tis inS=n» «fert. ìvlaj ^ c0^dn j.niec^a manu a foro fubduxit, vti-" a,on°n>««» hiftoriarnm rat„s. jc;'aii"^-"'^»«n,: ^U'''îl;„-Nl,'i't,a,nen *1"e "tleflauerit ani. X»1 vbi<>'t'afiddii&dulcis- . Qïîntumbo- 0tîlneder Pr^1arataPe{^ora, in qu£ tuto r- ni9t r atîl timea ndat> SUOr""i confeientiam mL d; Z ł^d!Ie«et? Qups fcilicet, va. S(îli, erPl'ntenirnP nt; 3 cuPiditatibus, eîige. nt> ^cotua/1"3' " Proximurn quemque ^ ^ran^J^nocent. Itaque, vtin pefti- J"an^umeft nocenr' Ifaque, vtin pefti. d '•^4^^Jl^^rruPtisiam corporibus & -5te e*in*'^w«'»ï '""•enu f"7lant. —" i * * -» iir i. Priwa*n frontem Mi. e. norab'îem cluritu, taincn re£tius legeri s firmata. Lipf. Alius r.tlx procedutiti quae tluni agis , «ouam agsndi mur cium paiiMnt, ;uq LÏp}; CUm 'Pfl Pro iis d^eant. nos etiam VtVoi'°nesfiuJrem P"es rationes fac«e dicuntur, ç^nt°C° fac?PUCati°ne vkr • vtX(*uem acceptis ex- SiKUr' ?, t0; Cltr°iue faâanii"' fit reliqui. a^ .1 tanti m;: ' 'erttn> ojficib parem mąnfam f* er* 15 imputent. Grtntv. P z mor- l. annaei senecae ---v ~ i tf3h' morbo flagrantibus aflideamus, quia pericuJa ^ mus, afflatuque ipfo laborabimus: itaiaaaiic0,^; legendis ingeniis dabimus operam, vt quamflV inquinaios affumamus. łnitium morbi eft, xSrl^ J mifcere. Nec hoc praeceperim tibi, vt neniu^ fapientem fequaris, aut attrahas. vbi enim i|lI^ c"> veaies, quemtot faeculis quasrimus? proopt'1^ minime malus. Vixtibiefletfacultasdele&u' ris, fi inter platonas & Xenophontas, & illums^g^j fœtus prouentum bonos quasreres: autfitibi ^ Caronianae fteret astatis , quaî pîerosque ^'ën°ej0r^ qui Catonis fasculo nafcerentur, ficut mul*oS PgS quam vnquam alias, maximorumque molit^ Jc rum. Vtraque enitn turba opuserat, vt?3ppr0^ intelligi. habere debuit & bonos, quibus fc ret : & malos, in quibus vim fuarn experireturj,^ 0 vero in tanta honorum egeftate, minus „;a &o*K' elenio. Praecipuç tamen vitentur triftesj ^ pi deplorantes, quibus nulla non cauffa in cet. Conftet illi licet fides & beneuolentia » ^ litati tamen inimicus eft comes perturbati > gemens. ^ Ą CAP. VIII. Tranfeamus ad patrimoni mam humanarum asrumnarum inater*arn'ftes, ^ omnia alia quibus angimur, compares, ino_oJ.u^l) , t&tiones, metus, defideria, dolorum patientiam , cum iisquasnobis mala pecu jt3qUe , exhibetj haec pars multum praegrauabit.^ j,abe^' gitandum eft, quanto leuior dolor he,*1 cQ pi' quam perdere: &intelligemus, Pau^*!0orU«ìl/tf>/ rem tormentorum, quo minorem 3 gus materiam. Irras enim , fi putasani cot? , menta diuftes ferre, maximis bus par eft dolor vulneri*. Sion ekg*1 ^ TRANQVILL. ANIMI. 210 0tì mi""---------- Pìl°sVejj. s Iïl°leftum effe caluis,/) quam comatis, . °iUe ' ,^em feias licet de pauperibus locupletili fila òhvr e^e tormentl,rn» vtrisque enim pecu-''Usaut la£ilt > nec fine fenfu reuelli poteft» Tolera-an • ' vt ^ixi » faciliusque, non acquirere, ^llatn f ere: ideoque betiores videbis, quos nun-r°c£)ioptUnaquam quos deferuit. Vidit ***«*«> viringentis animi, & effecit ne quid PauPertatem ? inopiam_,, tat'notnenV-° a* ^quod voles igneminiofum fecuri-tiih' ^P008 : putabo hunc non effe felicem, fi 'Ho, t au't Utn inueneris, cui nihil pereat. Aut ego ïes)latr tre8n«m eft, interauaros, circumlcripto-gjCs ' P'agiarios, vnumeffe, cuinocerinon duh' .^U'S ^licitate Diogenis dubitat, poteft j^rUlH beltSre ^eorum immortalium ftatu, an_# f ^ ' °ec ? ^e§ant : quod illis non pr^dia, nec horti t°ro feso^ Cno c°l°no tura preciofa , nec grande in_. (j5^'Ce apgj ^*°n te pudet,quisquisdiuitiisadftupes? d,^les » ^ rnun^u"i '■ nudos videbis deos, omnia ç'lS'^trio 1 ,a entes* Hunc tu pauperem putas, an FeiP'3 Us Emilem, quife fortuitis omnibus ^S> SHemCl°rern tu^emetrium Pompeianum 2)vo-ç^erl)s •|J|°npuduit locupletiorem effe Pompeio? ^ ?rc'*Us r ,.tîtl0t'die feruorum , velut Imperatori fçe Uçrant \ ere^atur>i) cui iamdudumdiuitix effe ^>vnicusf0V-ÌCarÌÌ'^ & cella laxior. At Diogeni tantJ- neceumreducere, cummonftra- Turpe eft, inquit, Wanenfine », jn 9'ian j, p,'os vc"'' L'PF- Pompeii M. libertnm. j •». abefi\'f *fur. 3 catJ'ogus cxhibebauir j yt videre lui u'"''' j Ialiti' per\iirent. qui accefliflent. łCes eorun,'0re" ^erui a''os 1113^ fubleruos habebantj 111 gererent. Lìpf, P J Dio- ti "i'1 ùrc.l Hyferolcs'a eft 'S°""rii r..ineca'^amdï£him vult non minus moieilurn Cj,u>«oilosw|l!. l.^r *30 ł. ann ae i s en e c ak > ~~ ----fa, Diogene pofle viuere, Oiogenem fine Mane non p" t Videtur mihi dixiffe : Age tuum negottum, fortu*1^ nihil apud Diogenem iam tuum eft. Fugit mib*, , vus? imo liber abiit. Familia veftiariuro j) PetlC^ vi&umque : tot ventres auidiflimorum animai'1? t tuendi funt : emenda veftis,& cuftodiendae rapaci^1 y manus& flentium deteftantiumque minifteriisytC/ì, dum. Quanto ille felicior, qui nihil vili débet» % cui faciiiirne negat, (ibi? >ed quoniam non eftfiłf£ f( roboris nobis, anguftanda certe funt patrimo0^.^# minus ad iniurias fortuna^ fimus expofiti. g(> funt corpora in bello j qua» in armafua contrai funt, quam qiwefup«rfunduntujp, & vndiquc 01 jitf tudo fua vulneribus obiecit. Optimus pecunia111 .y eft qui nec in paupertatem cadit, necprocul a r pettate difcedit. ft Cap SX. Placebitautem ha:c nobis prius parcimonia placuerit: fine qua nec vlìx °PcS)I1 vi' ciunt, nec vita non fatis patent : praefertim cino remedium fit , Sc- polfitipfa paupertas i° ç fe, aduocata frugalitate, conuertere. anobisremouerepompam, &vfusrerum, menta metiri. Gibus famem domet, po«t} . bìdo qua neceffe eft fluat. Difcamus rrierobi''^ innici : cultum vitìumque non ad noua exernp. ponete, fed vt maiorum fuadent mores. ^ i ontinentiam au^ere, luxuriam coèrcere, gu perare, iracundiam lenire, paupertatem adfpicere, frugalitatem colere, etiamfi nos SK defiderns naturahb.us paruo parata remedia ^£jîlvÊ' _ fpes efframatas , & animum in futura ern'Iienfl0bis?", fub vinculis habere, idagere, vtdiuitias3 tius quam a fortuna petamus. Non }. Ve/ltarium ] pecuniam ad vefte-m. vtccWI£'at*1 ad congios. Salariarci pecunia ad falera. 15 e tranovill. animi. tjl tarta^r^"^r 7—~---:------ ^UltUrn letas ^ iniqui tas cafuum ita depeifi, vt nooj dc»tibUcPr0Cellarura ''rruat magna armamenta >) pan- CaJ' Ct>§enda: in artìum rcs funt, vr tela in va- Jn fC!ilecj'3nt' Jdeoque exfilia interim calamitatesque v'°ra C£fiere, & leuioribus incommodis gra- l)5ccm '1ta ^'nt> vbiparum audit praccepra animus » ^^'^perr^''ìl.0"'us Pote& Quid ni confulitur, fi& filali ,®non^nÌ4, & rerum euerfio adhibetur? P°TeXine 4rri °PP°iucur. AfFuefcamus ergo canato Potare j & feri: i s paucionbus ieruiri,& v eft es ^°<ì in 1 1l,0d inuentx funt . habitare contractius. r curfi P^tiis v' ^ tantum circiqne cercamine, fed in his °ł 140cjue Ua: 'nt?riu.sj) flećłend,um eft. S:udiorum_* ^c,ï1 habe^lla"''keralilTirna impenfa eft, rarndiu ratio-r;,^iles li] ° ' MUam^in modum. Quo mihi innume-^virarr0s bibliethecas, quarum ai,minus vix ^inft u.a '"^'cesperlegit ? Onerat difcentem turba, traderc ir" niuhoque fatius efì paucis te anctoribus ^''^^ìib ^UaiT1 errare permultos. Quadringenta_* rCêiie0pu!0erUm "^'eX3ndrix arferunt> pulcherrimum •Uius ^?tla:ni<>numentiim, alius laudauerit, ficut ^l,saitfL'';ì^e'c83nt!a: regum curacque egregium id fuitelegantia illud, aut cura_>, ïl|arn il0n -d l^lXl'na. imo ne ftudicfa quidem : quo-'• fi cut" ł U^'liirił ^ 'n fpetftacirlum comparaue-j;? !r'scllłe i ignaris etiam feruilium littera-J0riUrn or' fl n°n fludiorum inftrumenta , fed ccena-fa ^ 11f-erita ^URt> Paretur itaque librorum_-'n os'5 14 ' 'n apparatum. Honeftius, in-cìuam 'n Corinthia piclasquo j cj J P^lcrs hoc a nauibtis. «Ut e'ntr<«rua fì,"nlls non v!terius. Nam artis in circo , cur-j t"Łrtere. ai^ 'P^smetas, nec tamen inipingere r. ■ lcnbere _ Httrarum ] quas vel ferui feiunt. vt le-qu« communio vfus requiric. P 4 tabu- î3t ł. annaei senêcae tabulas effuderim. V itiofum eft vbique,quod eft, Q»uid habes cur ignofcas homini armaria cc^ atque ebore aptanti, corpora conquirenti aut ign°C°' rumaućtorum , aut irnprobatorum, & inter tot librorum ofcitanti, cui voluminum fuorum ff°n^ maxime placent j titulique ? Apud de/idioiilïimos eI^L Viriebts, quicquid orationum hiftoriarumque u te£o tenus exftru&a loculamentâ. iam enim interi, maria & thermas, biblioteca quoque, vt neceû* rium domus ornamentimi expohtur. Ignofcer*^ pianej fieftudiorum nimia cupidine onretur •' ifta exquihta , & cum imaginibus fuis deicripta ^ rum opera ingeniorum , îufpeciem & cultum PafI tum comparantur. C a p. X. At ira aliquod genus vira difficile in^1 Î! & tibi ignorami vel publica fortuna, velpnuata ^ queum impegit, quern nec foluere poflls,nec ab»'11 ^ pere. Cogita compeditos primo agre ferre one1"3' ( impedimenta crurum : deinde vbi non indigna»-» 1 (-fed pati propoftierunt., neceffitas fortiter ferre d«c.^ confuetudo facile. Jnuenies in quolibet gendre *^ oblećiramenta , 6c remilîîones, & voluptates. ^ \ luerismalam putare vitam potius, quam inui^io ^ facete. /) Nullo melius nomine de nobis meruit, quam quod cum fciret, qiiibusasrtirîin's ^ ^ remur, calarmratum mollitnentum confuetu^"1.e^5' inuenit, cito in familiaritatem grauiflìma a^^uCa(fi/ Nemo duraret, fi rerum aduerfarum eandem ^ ^ duitas j ) haberet, quam primus iftus. 1. Si naluerû maUm putare vit ant pottut, c/uaw f facete] eft argute dicium in omni genere vi tee f°latK' oble&amenta effe , fi eam , •juamciintjue foi'titus es >11 conciliare tibi & non putare malam, li potius impeŁ'aUŁ'' vt eam non malam ux i frimes. 2.^sfiduitto J continuatio. fgf de tran q_vill. a n i m t. m ' ' ' * " <■■■'■ . • CcPu^at' burnus, aliorum aurea catena eft, j ) ^dej^' a'1Qrum ar&a & fordida. Sed quid refert? Sct-Cllft°dia vniuerfos circumdedit. aìligatiquo C)UÌ alIi6auerunt* f°rte leuiorem in_, °Pe$VjnCa.tenarn putas. 4) Alium honores, aliiurL# f * PreilC-lUnt : quosdam nobilitas, quosdam humili- UtltjCìuiht: US(^am al'ena ^uPra caput imperia_» J«»0icja 1 Usctam fua : quosdam exfilia vno loco tenenr, .CeH(iu acerd°tia. Omnisvitaferuitiumeft. Affue-' 'ì(]^er ltatiuc c°nditioHÌ fuas, &quamminimum de ^PreheC^Um: &quidquidhabetcircafe commodi, l)°nï„ljn endumeft. Nihil tam acerbum eft, in quo Nin ^^usfolatium inueniat. Exigus fxpo I'S^gU(iU't0s v^lIS defenbentis arte patuere, & quam-]• r.Urn Pedemf ) difofitio fecit habirabilem_.. 'rS a^tl0nemdifficultatibus, poftunt & dura mol-^terfiere ^u^a^axa"j & grauia feite ferentes minus Konftint practerea cupiditates in longin-j)US) quoj11^ ' m vicinum iHis egredi permitta-ls) l3rri ex toto non patiuntur. Reliais fę|.f)Pepo^Itrłori pofluntfieri, aut difficulrer poftunt, fą* :'atHusa ' ^F'e^clue R°ftra: alludentia 6) fequamur, vicies i, l'0rnn'a a:que leuia effe, extrinfecus diuer- j ^"tia, intror us pariter vana. Nec in-~——---- V- ' 4 cate"^ efi j Regum ftilicet, Principum, dk- v' vi]; ora : „^l'ita vi]j ® * aut enini in carene habebar.t, vt fere ferui-Cufttrf-: aiu enfi odia militari : aut in adii/in ma. ^ manu', fK 1Ł mili5aris modus, vt is qui in noxa elfet, vilicirct XC^f a!.!lS tani haberet, qux eadem militis f S-1> J' cuitodiae eius prsefecti. atque eo hoc loco rii^am> xofha-ue» An pedem etiam pr<> 6% id 3edl^c'1 & corporis feilieet imum, 1 o pf' J velut fe offemnt bianda & oflentant. ^ 5 videa- l, ann/vei 5enecae vidcamus altiui ftantibus : qux excelfa v.deban prasrupta funt. UH rurfus, quos (ors iniqua in ^ piti poluit, tutiores erunt fuperbiam detrahend bus per fe fupcrbis, & fortunam fuam Semina poterunt, in planum7) deferendo. Multi q" fro» funt, quibusneceffario hxrendum fit mfaftig c ex quo non poffunt, nifi cadendo defeen ere. ajijî io fu m teftentur, maximum onus fuum elle , qu eraues effe cogantur, nec fubleuatos fe, fed 1" „ iuftitia, manfuetudine , humana Isge, oc ^ manu, préparent multa ad fequiores cafus pr*' v quorum fpe fecurius pendeant. Nihil tamci 6 bosab his animi flu&ibusvindicauent, quam & al i que m incrementis terminimi figere : nec ^ arbitrium definendi dare , fed fe infos, mult<> citra extrema , hortentur confillere. Sic ^eC-cupiditates animum acuent, fed finita: : non il» fum irreerrumque producent. ^ rn^ Cai». XI. Ad itnperfeAos & médiocres'eIłv/' fanos , hic meus fermo pertinet, non ad af• «l' Huic non timide , nec pedetentim ambula" ^ tanta enim fiducia fui eft, vt obuiam fortun^ ^ dubitet, nec vnquamloco illtccffurus fit. o0'^ vbi illam timeat : quia non mancip.a tantum, nesque, & dignitatem, fed corpusv*3 oculos, <5c manum , & quidquid eft , fa&urum, feque ipfuni inter precaria. nu" ^ fti que vt commodatus fibi, & repofeenti ^ fa redditurus. Nec ideo eft vilis fibi, quiai ^ ^ non effe: fed omnia tam dligcnter qlle f« cumfpe&e, quam «ligiofu. b.mo 6»^ tuerifideicommiffa. Quandocumque ftd d»c , iubebitur , non queretur cum f°rt"njqlie. Ćratias ago pro eo quod poffedi, 7. in planuj»] iahumUe 6c «quum- tranqvill. animi. l}f ----------- ?ratUs j tllas mercede colui : fed quia imperas;cedo ^Uticfç °'lScltle. fi quid habere me tui volueris.etiam tl,tïiqlJe 0: fi aliudplacet, ego vero faćtum figna-redd0 a^er)tum , domum , familiamque meam_» *>is CreJ-j. tU°" Appellauerit natura , qux priorno-ïemqu ir* & buie dicemus, Recipe animum melio-SS i: non tergiuerfor, necrefugio. pa-,l>fer. ii eS a vo^ente, quod non fentienti dedifti. V'Uet) quisCUCrt' vnc*eveneris : quid graue eft? malo ïe> preci ^UlS ne^c^er bene mori. Huic iraque primum TiUrnerat^,J11 t^elrat»endum eft, & fpiritus inter vilia_» 0rnt^S" Gladiatores ( ait Cicero) inuifos habe-1 c°*iterriD^ni0c^0 vitam impetrare cupiuntrfauemus, f Utïl eiu. prx fc ferunt. idem euenire nobis #ilI -im cauffa moriendi eft, timide mori. eruertl> m ^ud°s fibi facit, Quo, inquit, te re-^'leraberij Urn ^ trePlc'urn an'mal? eo magis con-Urt1, At tu ^ Con^°dieris, quia nefeis prasbere iugu-?U.' ferrure VlUes diutius, & morieris expeditius , 'tls> fedar-n°n ^dućtaceruice, nec manibusoppo-^nSnam pro!u^erec'P's' Qi1» mortem timebit, nihil Clltîl conciD 0rtllne v'uo faciet. at qui feie, hoc fibi f^etUr' ^at'm condićbum, viuet ad for-^ftabit. nt, uV^ud quoque eodem animi roboro ^^Sl'id eni ex euen'unt> fubitum fir. p°5 ^aloriur; ^ ' P°reft > quafi futurumprofpicien-exfD ^nin'Urn impetus molliet. quiadprœ-t eatatantC pntestîue nihil afferunt noui: fecuris, ^«ni^^rpeôaatibu. , graues eueniunt. Mor-CoentÌn^eftPtlUsÌtas> ignis, nihil horum re- Cn'Ul,bcrnium C'e^am ®n quam tumultuofum mo ç^^'aniatu^ en/itUra c^u''ffer' totiens in vicinia mea fajc 6 ,ł^ tQtiens practerlimen immaturas -"~^CereilsclUepraEceflSt: faepe altius ruentis 3 fuper mortuo & funere, -, js ł. annae! s e n e c ae jedifidifragor fonuit: multos ex his quos forum,cu«^ fermo, mecum contraxerat, noxabftulit, & vin^ ad fodalitium manus copulata* intercidi. Mirer ^ quando ad me pericula acceffifle, qua: circa me y errauerunt? Magna pars hominum eft, qux naUT)V, tura, de rempeftatenon cogitat. Nunquam rf-bona re mali pudebit au&oris. Publius i ) trag.^ comicisque vehementior ingeniis, quotiens ineptias, & verba ad fummamcaueam j) fyeW» reliquie, inter multa alia cothurno, non tantum Ï rio , 4 ) fortiora, & hoc ait s Cuiuts pot e fi accidere , ofuod cuiquam pot eft• ^ Hoc fi quisin medullas demiferit, & omnia ^^ mala , quorum ingens quotidie copia eft, fic adlp^. rit, tanquam illis liberum & ad fe iter fit: fe arniabit, quam petatur. Sero animus ad per1^ # rumpatienriam, poft pericula , inftruitur. e&' taui hoc futurum, nunquam hoc euenturum ai diffem. Quare autem non ? Qua: funt diuit»*» uf? non egeftas, & fames, & mendicitas a tergo Ie 9 ^ j) Qux dignitas, cuius non praetextam, & au8ì*f o(' & lora patricia, 6) & fordes comitentur , & ^ c0fl' tario, 7) & notae, & mille macula:, & eXtre^J.u'nił.' temptio? Quod regnum eft, cui non parata 1 & proculcatio , &dominus, & carnifex? i. Publiw ] Syrus , mìmographus, de quo fuPr^.'uS',ji 3. fummam caueam ] ad minutarci plebem :c tris ibi locus. Lipf. x\i 4. Siptno ]genus veli mimicum. vid. Feitus. cUrìiil f. .Augurate ] augurale dixit, vt triumphal'3 ^)US „i' dicebant, pro ornamenti s vel infignibus . vel ve^rCjyt'1^ modi. Imo quid fi baculum intelligas neutro gen ^ fi ce tur titani toties obuius in nummis ? Gt0"?V-' ^0 ca tf./..ara/>«*«««] mulleos»fiuelunatospatrlU _ . L;pC. . - --nfula Llni't«r 7. Exportât io] de exfilio & deportatone u Jl0y» exp,;rtatis & per feditiofas faftiones trahis pretatur. de tranqjill. Animi. 237 iąa • "—--—--_- £nte lntet"uallis diuifa j fed hora; momentum intereft & aliena genua, g ) Scito ergo ,omnem «Ur -lti0nem verfabilem effe. &quidquidinvllumin-qu-r,U;P°ffe in te quoque incurrere. Locuples es? num-hof *0rPompeio? cui cumCaius vetus cognatus, derj^5 nouus, aperuiffet Caefaris domum, vt fuam clu-f et ' 'r ^ c^e^t panis & aqua: cum tot fiumina poffide-dia.fa °rientia, & fuo cadentia, mendicauit ftillici-Pubr ac periit,in palatio cognati,dum illi heres ïïiis *flCUtn funus efurientilocat, Honoribusfum-fpe^es? nunquid aut tam magnis, aut tam in-ÌUU 's> a»t tam vniuerfis, quam Seianus? Quo die Cnatus deduxerat //),populus in frufta diuifit : in tuie ^Ul<^uid congeri poterat, dii hominesque conile nt » ex co nihil fuperfuit, quod carnifex traheret. ^efce$ ' "0n Crœfum te inittam, qui rogum fuum iuffus, 6c extingui vidit, faćlus non regno th5lT) * ^ed etiam morti fus fuperftes : non ad lugur-titj-jjj ' S^ern populus Romanus intra annum quarti.. fpedbauit. 12) PtolemasumAfricaregem, ^us nìac^jthridatem , inter Caianas cuftodias vidi-^itter ter in exfilium miflus eft : alter vt meliori fide ^orfu Ur' '3) optabat. In tanta rerum, furfum ac "^^^^ntium, verfatione, fi non quidquid fieri in &*f'ua 1 fenfus : Horae fpatio haec verti ita poffunt « le^Us ,,°7 vt tanquam ha:res Uomum eius claude-c0'.0-p*X ret* uPf- fe -f"hus 3 Ita enim ludebat Caius , qui mori eum , ^honon2' ^ publicis deinde exequiis quali fato fuo s^'CÏTi1- w Veu.°rtio ìr, j honoris cauffa, vt moris erat, vtpote quem ,,ltinteni f,.„ ru °°nandum crederet, atque adeo in fenatum , ' comitab^tur. D«t t'hor, ^'""'Pbatum icilicet. 13,11 itlterf o *"n'rttur J damnatus ergo exfilio, fed eftus vide tur. Ltpf. potei! , 238 ł. AnnAei Senecae y poteft, pro futuro habes, das in te vires rebus aduef^ quas infregit, quisquis prìor vidit. Proximutf1 ^ hiserit, ne aut infuperuacuis, aut ex fuperuacuo boremus: ideft, nemitquaenonpoffumus conkl concupifcamus : aut adepti, cupiditatum vanita^ noftr-irum fero, poft multum pudorem, intelliganV,j ideft, neautlaborirritus fine efFe&u fit, autefff-^ labore indignus, l'ere enim ex his triftitia fequlC fiautnonfucceflìt, autfucceflfuspudet, J Cap* Xii. Circumcłdenda eftconcurfatio» <]% eft magnx parti hominum, domos, & theatra , & j pererrantium. Alienisfe negotiis offerunt, *eI y aìiqindagentibusfimiles, Horum fi aliquem e*. J tern de domo interrogaueris : Quo tu? quid co g ^ refpondebit tibi : Nonmehercule fcio : fed aliqu ^ debo , aliquid agam. Sine propofito vagantur rentes negotia: necquaedeftinauerunt, agunt) J qua: incurrerunt. Inconfultus illis vanusque cut ^ qualisformicis, per arbufta repentibus j qu« l0 jjJ mum cacumen, deinde in imurn inanes aguntut-^ plerique fimilem vitam agunt, quorum non quis inquietam inertiam dixerit. Quorundam ad incendiumcurrentiutn, mifcreris: vsquee£>, $ luntobuios, &fealiosque précipitant; cum 1 cucurrerint,aut falutaturi aliquem non aut funus ignoti hominis profecuturi, aut iu ^ ^ fa»pelitigantis, autfponfalia fxpe nubentis» ^/ cam alfećfcati, quibusdam loci» & ipfi tulennC* do mu m cum fuperuacua redeuntes laflitu^,ne ' 0ftt[ nefciffefeipfos, quare exierint, vbifuerint» ^ die erraturi per eadcm iHaveftigia. ^m^rJ i"^ îaboraliquoreferatur, alsquo r.efpiciat. ftria,/) inquietos & infanos, falix reruin ^ ^ i. Non indttjlria ] non laboris ftudium ex ^jpine,s ptum, feci prauuin de rebus iudiciuni noftros «rrantes» theatia & fora agitut, eoque ment® P feeritur. ——n,mi' 2j' 22h*'<*>w ,uijr''nfaesli,i«afj'en>»»»tur7 e* Îc0a IUS rC1 fPec,es>cui"s vanitatem capta Ves C'S ' Sui adagU^' ,Eodem modo vnumquernquo tern *Ufl* per v, km exeHnr> '"anes &Ie- Cf ** kbltlT UCUnt ' nihll^e vCl>Cnib nr" eXpCi]it: domi Icfs excjL,r US nornencIacores perfaluta-illud' Suarx, fe Ulus ' ncnunì» ex omnibus difficili^ fecretoterritIUiiCOnUemr' rX h0C maJo dePend*c_. Su* nprUlì1tlUe inf1U-r m ' aufculfario> & publicorum fecUtUmC tufo io; &muit3rum reru«» dienti», v«let ?PUt°Dem ' tUt° audiunt"r. Hoc ^fu» fe» re?°CmUm,ira Cœpiffe : Qili tranquille funt pir^c^fciiicp;:uaragat mujta'nec p»^.- Nam fi neceflaria foi»itin 'aaBtr,r LCn tanrum milita, fed Cn0s ' Vbi vcro nu!lu® offićiun, foteft Xl1* l.,nhlbendx atones funt. ^ruT?fuif*c£T qU1 m!î!fa fsPe fo"tmac eiUs p?1 femPer de i?,Uani tUtl0ìmum eft raro esperir»* nibii fi fi cuid!k«° ' illom 1 co»tra I '"'"""1"''* quare cilli Bushom- 0netn dlcamus accidero» f?tilisahtïlnia vr voI«it TT eXCCpimus> fed err°ribus: s'2n,co^^1,7' ^vtcogicuïc. in: v"re Mb*:Ce{re ^ autemî ^ ^0P0flthf"«re-Se prn titCuPiditatisd |ClUUS ad an!mum Perue- niCx7ferk em>cuifbcceffumQOa ih- Utftan deduxerit^n S' tra.nsearnusmea, ^^cp^îmeftamus-l ,nutatìones aut c«n- 01 guiecivitibm ń ' Umrnodon°sIeuitas, exciptat.Nam& per. tina- 240 L. ANN ABI S EN E CAB tinacia neceffe eft anxia & mifera fit > cui fortun ^ aliquid extorquet : & leuitas multo grauior, S fe continens. Vtrumque infeftum eft tranquu it ^ nihil mutare poffe, & nihil pati. Vtique anl omnibus externisin fereuocanduseft. libi con gaudeatjfua fufpiciat : recedat;quantum pote nis,&fefibiapplicet,damna non fentiar,etiarna ^ benigne interpretetur. Nuntiato naufragi0'^# nofter,cum omnia fua audiret fubtnerfa: ubetj ^60' me fortnna expedirius philofophari. Mmabatu ^ ^ doro /) philofopho tyrannus 2 ) mortem, & c\ $ infepultam. Habes,inquit ,curtibiplaceas: y fangiiinisintua poteftate eft. nam quod a fufr^! ram pertinet, o te ineptum , fi putas ìnterefle ^ ,^1 terram, an infra putrefcam. Canus lulius, ^ mis magnus, cuius admirationi ne hoc qui e .etC^[ quod noftro faeculo natus eft, cum Caio din 3 poftquam abeunti Falaris^) ille dixit, Ne ^°r -t} $ ' fpe tibi blandiaris, duci te iuflì : Gratias, »nq ^If ^ optime princeps. Quid fenfent . dubito ' cnimoccurruntmihi, Contumeliofus e c j,eHe oftendere quanta crudelitas effet» inquini cium erat? An exprobrauit illi quotidiana . oCCi tiam? agebant enim gratias, & quorum 1 .ìbefc3l , & quorum bona ablata erant. Aa tanCluar^m0 r$ $ libenter accepit? Quidquid eft, magno â"'.j|UlTi C*^ dit. Dicet aliquis : Potuit poft haec iuber j. p viuere. Non timuit hoc Canus. nota er ^ libusimperiisfidesrf) Credisne,illum jiiciIlO rsque ad fupplicium dies /) fine s 1. Thtodoro ] Cyrenaico , cognomento Athe0* ^ jjl' z. Tyrannus ] Lyfimachus Rex. nnuin C' Î. Fatarli ] comparut Caium Romamirn y ^ " 4.. Fidts ] non enim illa reuocare -1 e% it,, ' j. Dietim mtd os vs^nt ad fuftpìietum ' J Jìa É* rian-j , de quo Suetonius in Tiberio c. 7$• Dionem 1,57. tranqvill. animi. iąg ....... ■■ 1 ■■ ■ «i » fecerjte' Verifimile non eft, quasvir ille dixerit, quae cUljs ' Suam in tranquillo fuerit. Ludebat latrun- ^lui^ CUl^ centurio , agmen periturorum trahens, excitarì iubet, Vocatus, numerauit-» ł ^ fodali fuo, V ide, inquit » ne poft mortetn Teftis ri?ent^ris te viciffe, Tum annuens centurioni î ' ^S^it, eris, vno me antecedere. Lufifletu ^lem 1 . tabula putas ? illufit. Triftes erant amici, ^0$ q ^ftiiri virum. Quidmoefti, inquit, eftis? «V r»tis, an immortales animse fint: ego iam^ lllOrtej.IlecdeGitin ipfo veritatem fineferutari, & ex ^^'of0U^u*ftionem habere. Profequebatur illuni p*fari q Us fuus : nec iam procul erat tumulus, in quo ^quìt p° n°ftro fiebat quotidianum facrum. Quid, anę, nunc cogitas? aut qu* tibi mens eftî ^OìHCnto? ł 'iquit Canus , propofui ilio velociflìmo 3^c, (j fenfurus Ut animus, exire fe. promifit- ^Catururj> e*Pl°raffet> circumiturum amicos, &in- j^peftat ^u'Seffetanimarum flatus. Ecce in media 'Song .tranquillitas : ecce animus aeternitato ^iin v'ir ^tUrnfuum in argumentum veri vocat: ęĘ.rc°ntat(^° 8radu pofitu»> exeuntem animami ei{ •'i'nec vsque ad mortem tantum, fed aliquid fed no»^ morte dilcit Nemo diutius philofopha* î-fîM'cenr)1 ra^f'm relinquetur magnus vir, &cuiil* c US' ^4^irnilste in omnemmemoriam, da- XVHq ' C*'ana: cladis magna portio.6 ) ^ le<%e> _ "d nihil prodeft priuatae triftiti» ca 11 fiat cUtìl»ni} ^ CcuP!'t enim nonnunquam odium generi» ìh^taUeris °v ctlrr't tf>t fcelerum felicium turba, cuti* «c'5?CentU ' 2Ua-m rara fioipbcitas, quam ignota^. v^idinjj j Vlx vnquam , nifi cum expedit, fides , î . ^^.Ucra ' ) damnaque pariter inuifa, & am- ^9ìlls Poft~ •---------—_»-- ' 1 — r v1 vnlts^ inBentium damnorum qux orbi intuii# sut <^«c gnapars- . ^ r" ^ CUm domines vides qui per libidines di- Q bìtia ANNASI 'S EN E C At -T - ------------- --'1 bitio vsque eoiam fe fuis non connnens termi"1^ perturpitudmem fplendeat. Agitur animus in n fl(C & velut euerfis vututibus, quainec fperare lie Jjabere prodeft, tenebrai oboriuntur. In hoc fle&endi fumus , ve orana vulgi vitia non m\iń* ^ fed ridicala videantur: & Democritum potm mur, quam Heraciitum. Hic enim quoties Zm pioceflerat, flebat: ille ridcbathuic fp euae agtmus ? miferiae; ÌM inçpn* videbamtf Vanda ergo omnia, Si facili animo ferenda. ^ *& deridere vitam, quam deplorare. Adi* ■ de humano quoque genere melius meretur q° âllud quam qui luget, Ille & fpci-bonœ ahq #6 &> «juit: hic tamen fluite deHet, quae corng» fperar. & vniuerfa contemplatus, maioris * j<>» r . ... _____. _________: LE TRANQJlLL» ANIMI. Hi . «E, j, _ --—------ ri- e> <^e.cîu^tur Pars » qu* folet non immento con-» ^ ^^citudinem aàducere, vbi bonorurnu c> Vt> Socrates cogitur in carcero v;Ient^us [• l}is *n exfiIio viuere, Potnpeius 3c Cicero b Ua itftag UlsPr3e^ercccruicem: Catoille, virtutum, •' incumbsns gladio, ftmul de fe ac do pr$ at^ facere. z ) Neceffe eft torqueri tam,* O -nunc f fortunam pwfoluere. & quid fibi quis-y^idcrgo ^ret> 01101 v*deat peffima optimos pati? ^ forte, c • v*de quomodo quisque illorum tulerit ï ^uUebriterU®r^nt, ipforum illos animos defidera j ïï ^5 > SuorUrt *§ naue periere , nihil periit. Aut dignt Ç6 l^ereti,r j Vjrtus tibi placeat : aut indignij quorum çj^ ^irni Vjr?r'.auia> Quid enim eft turpius, quam.» êIllus tnt- 1 *lmidos fortiter moriendo faciunt? Lau* Tanto liuo- Icerar. ôrvmuena conicuipiiiiu», w W- "e* , ... ' iuirifumnon tener, quam qui iacrimas, ^,0r»ta0to »««dibu«, & dicamus : 1 Jiffimam aftaum animi mou», fo».>rn°A»m._ll?ior! Ornano,effug,fl,«fus, jnihil feuerum, nec ferium quidem, ex VUUt' Subducentibus vero fe, & in ipfkl» puisque proponat , & iciat verum *u > ? Us 6fley !NniJ^terDe ---------- a & humana vitia placide accipere, nec i» jn Iacrimas excidere. Nam alienîs ma i vol^j »n lacnmas estiucic. ««»« -------. acterna miferia eft : alienis deleétari nia ^ inhumana. ficut iila'inutili» humanitas, fe._ , aliquis filium efferat, & frontem fuam \0\Qó jg, tuis quoque malis id agere-te oportet, tum des quantum pofcit, non quant ^anc*.^ rp« jPleriqueenim Iacrimas fundunt,vto itn\Qfriï.x' uo ficcosoculos habent., quoties ipeaato nt# ïudicantes, non fiere, cum omnes ^ pcnkus hoc fe malumfixit, e* r e'» dere.vt in ftrnuUtionem etum fimph-ciS ^ f*ïs impenf^ra ^Ua ^ort'ter tu' • Omnes ifti leui foliç-ltliQrtaHtat ^ lnuenerunt»clu°modo aeterni fierentï Por^^ifturnnon1 m°.r'ent^° venerunt. Eft&illa_« Vj^^^ec vjjj p 1 J|ìe^iocris materia, fi te anxie com-^(j6 ' &îi^aC'ter °^enc^as: qualis mulroruna °^ferijaf# °r fntatl°"i parata. Torquetenim *ftiri>'t:.nec Vhn° UI> k^ePrehendialiter, ac folet, ^ ar' PutaJUa- CUr_a foluimur , vbi loties nos s- quoties afpici. Nam ôc multa.* 'cere 1 v, iiuiNjue fcilicet vno tempore periifle. qi mi* l". annaei senecae__ CiSnt, qu* inuitos denudent : & yt bene cedat^ fuidilige««.non»meaiueundłYtta,autfe y femperfub perfona viitentmm. Ad illa q Łabet voluptaris, (incera & pet fe ornata hmp> nihil obtendens moribus fuis? Subit tamen& « contemptus pericidum,fioniniaomnibuspat s( enim qui faftidiant, quicquid ptopius adte ft,r Zc virtuti periculum eft, ne admota ocuhs^ A; fatiuseft Ampliatale contemm, quam P P touUtione torqueri. Modum tamen re. ^ multum intereft, fimplic.ter viuas, an nef ^ Multum & in fe recedendum eft diffimilium , bene compofita difturbat, p ^ „ffe&us, & quxdquid imbecillum m amn Sm eft! esulcerar. »& d L folitudinis tutba. Nec m eadem ■« xqualiter retinenda mens eft, Mad.oco^ ^ | Cum pueris Socrates ludere non erub tl,rH ' ^ vino laxabat animum, cum publias fat g: J Sdpio triumphale Ułud * militare cor,P* ^(i, numéros ; non mollîter fe mfangenV flu ,e etiam inceffu ipfb vltra muliebre»i mol ^ bus; fed vt illi antiqui viri >' fetta tempora, virilem m mod£nhoft£uS fa1* 0c(K faćfcuridetrimentum, etiam fia _ uores el rentur. Danda eft remiffio an.m s. m -s n" resque requie» forgent. V. f=«^u a8 ^ imperandum : cito enim exbaunenU« afl'. _ f termiifa foecunditaî : .ta an,™orl' r iOT itt« „/ labor feangir. _ V.t« "«W,£roID, remiffi. NafciturexalTiduitatel A Wc J** hebetatio qusdam, & l3"ftU°[finaturalei» ^ hominum cupiditas tenderet,mu na t>e tran^till. animi. V^Us> olem haberetIiifus i°c:usque î quorum frequen» ^tti ^ j>neanimis pondus, omnemque vim eripiet. I'Perd; 0tîlnUs refezioni necefiarius eft: hune tamen 'e iti i - "ite d reft ~"n°&emque continues, morserie. Multum 'tores !-r^mittas aliquid, an foluas, Legum conine, p e, inftituerunt dies, vt ad hilaritatem ho-°r't)Us ; cogerentur : tanquam neceffarium la-V^*i, v terP°uentestemperamentum. Et magni , />,nt: oFl ^u'^am menftruas certis diebusferia» CUras j arn nullum non diem, inter & otium-» ^torcr^^luidebant. qualçm Pollionem Alinium_», a.^numJ meminimus i quem nulla res vltr* ^ lege{5attltl«it. ne epiftolas quidem poft eam ho-Je' ^flîtud-*116 nouae curaE nafeeretur : fed totiut 3|e^'° die in"6^1 ^uabus illis horis ponebat. Quidam t/^'dleiiio ^r^Unxerunt, &inpoftmeridianas hora» r% nouaJ'S °Per« diftulerunt. Maiores quoque ; n,tu fierj reJationem, poft horam decimam, in_. gç^'nis , xVC^°ant. Miles vigilias diuidit> & nox eft c- e*peclitione redeuntium. Indul-tij^entïac ^n.irn° : dandumque fubinde otium, quod ^tVa§3ncJUrt|riUrn ^oco fit : & in ambulationibus aper-fi. °"atc)ue fe' V! Cœ^° libero & multo fpiritu augeat li^^tą reeanitn«. Aliquando veftatio iterque, Si^'PotmVnIl°rem dab.Unt ' conui(5lusque & ^li 'C^Um ' n°nnimquam &vsqueadebrietatem vk-eiiìtn 'curT v» m!r8at nos » fed vt deprimati. W ls«ìiii"k. , S> ab irao animum mouet : & ve lu fe ,>>licen;.5dâm' ita»riftitise medetur: Liberquo a libe'!n!,an} Hngt; _ .. Uae diftus eft inuentor vini, fed vMik^Ue ^tauf1Ult'0 Curarumanimum , & afferit, ve-^ Crtatis :t ac,.°fem in omnes conatus facit. Sed V^Afcepj1 * fąlubris moderano eft. Et So J^^ue indulfiffe vinocredunt. Catoni fueru 3 VI^''"S ^UI 'n expeditione Se 0^3 ebrie- tĄ6 l. annasi senecae CONSTANT. jAMHMTM. *47 -.................................# « /)P* ebrietas obieda eft : faciiius efficiet, quisquis^^, cerit, boc crimen boneftum, quamturpem Cat ^ Sed nec f*pe faciendum eft, ne animus malanj> ^ fuetudmem ducat: & aìiquando tamen in nem 'ibertatemque extrahendus , triftisque (6' remoucada p^ullifper. Nam, fiue Gracco poe ^ fjr dimus, aìiquando & in fallire iucundum eft: »l,( ^V toni, ffuftrapoetica» forescomposfui PcPu!lt'tar^ Ariftoteli s nullam magnum ingenium fine dementix fuit, Non poteft grande aliqusd ^^iit ceteros ioqui, nifi mota xnens. Cum vulgan» tu!l gvl V ^ ^jwuuiv.»» • J'" ^ ' • iii ôcefFeratur, & mordeat franos, & record \\ fuum : eoque ferat quo per fe timuiffet efcei1-bes , Serene cariflìme , quae pofTmttran^1^^ f sueri, qua: reftituere, qux furrepentibuï $Uud tamen fciro , nihil horum iatis ctfe J' ^ Sem imbecillam feruantibus , nifi i°re aflìdua cura circuir.eat aninaui** lab ente nu.. p1 t>£ k an'naei senecae CON STANTIA SA- P I e N T I s, n « i v e vOd in sapîentem ^ON CAD IT i NI V ri A, Argument um (f Orda. ^ 'l jfn'an'tniy magni ingenti, atquc etiam eh quii fi*b ■ iptum : ïnabirbo, int er optima. Edttum H° uì priorU iUì ut pitto, de Tranquiliitate ; cui *ft j fj' 1*tingunt y male. Diuerfum argumentum ^tedoxu* Grdttur a Stoicorum laude, quorum CrZ°? ai^l tya&at%Safiinttm non affici iniuria. Quii ^^beribix at^erentti •' nonCato contumelia ajfec:ut y Stertę?*. ■ ? db bac obicQione ingreditur /«_. tyii?n p' > Non tft tamen iniunis, inquit : fuit ç) j' tąmp ' alci'ł! in Sapientem tniurta non cadit. >,0n *drn{>n Ca m:nte dici ait, nonvt non fat,fcd H '•! e&tii2 ~n'C' Tiny potefiiniuria, fcd non Udì: a ^Ą]>. iv. jj ° nfn c.ffè. Hjec pulcberrime exfequttur ad * ffcri»,. deinde dicenda in du as partes, idquc '■Cąf3lcajnc înt«rU ff Contumelia. Priore y negat f*; Q-cre t%« o . . . .-i ^ ripieni cm ; poHeriore, nec i fam. De p u ■ y* vi/»» t / . v * • '■* " w ' " fir*niterfìtStilpo. Tertium ('S 0^'cii?ir?K° K0K *tur:non er&° a Malitia Virttts. 'f i fed r Socratcs nonne iniuria damnati';'? 'jCcPit: fijj?ain'uria' M' intukrunt, ipfe #cvl* ** ' eÌ° Am -f^er,tta rcìecit. Sicut Venenum mibi 1 ot(i ct\7n eittt infrìngo ; fìclustufacis, ego on» *48 l. annasi > e n e c ae eo , /» temporum bac hominumque cottidi capiamus. c A p v t I. 1$ f-^2i2^kł « . . a'cct^ ^Ì5fAntum mrerStoicos, Serene, <* ^ ^^oientiam profeffus ìnterefle, cmioajòcmarcs, noniramerit0 (t' »o» patior. Jjfuartum argumentum > Iniuria Jniufiitia mixta efi : non hac cadtt tn Sapientem : ^ tiime ergo illą. Quintum, Sapienti ntmo prode fi '• ef£ nei U dit. Sextum , Inittria a Spe aut Metu efi : piens neutro eorum tangitur. Septimum ïltimM&l , Iniuriam nemo immotiti accipit : non mouetur S*P,C J M que hic conclufio prioris partis , £f adhortJtt0 dogma an mis accìpiendum Alter» erat de Contai1 , quam explir.at Cap. x, quid proprit fit ; (f tum a ^ piente arcet. Primo, quia Sapiens magnitudine1"1r ^ vouit : non ergo contumelia ad eum pertinet. men tf rem habet a contemptu, Secundo, Sup(T infilentes inferunt contumeliam : ipjt talts $er"efio' itaque & abiisifiam. Tertio, Nemo maiortm 771 .j([t remque contemnit : is efi Sapiens. Ergo infi diti" rl ■£. ft in conuiuits ioculos puerorum. Sedquid? tur h&c omnia Sapiens? noncafiigat aut coff>feJ imo faci t in ter dum : ficut ilio s ipjos pueros Jg1< non quia malum ille acceperat , fed quia hi jtC.. jitqne hatìenus ( ad Cap. xiv. ) in folam Contittn* aut Iniuriam; tam rnixtimbtramque refuM*- 1 % / gum en t o, Securteas propria efl Sapienti's '• J&' alterutram accipit, aut pote fi accipere. Sit#1^ urf' furti dicunt : etfimtnw ;ortiter. Dtnique fi' que y quibm Luigia ojfenditur, fuadet reiiccre'ę.pitf' derene ridearis. Conclufio, Qvomodo eunti * ? tiam , Quomodo qui peruenit, ferendo cum mor fu aliquo animi, & adhuc pugna i , .fiu^', alterutro , fif* bittor iam agit antefe $tramque ^f * phat. Ego itero , magvi animi fcripturn efi • ^ fi łe co n stan t. sapie n ti s. ząij fju?tUrba ad VÎfae focictatem tanrumdemcon-altera pars ad obfequendum, airera imperio Vftic-V""1 fapientesmolliter& blande, vi fere ?U* °ptirl familiares medici, aigris corporibus, non i1Ce^Sto-Uni&ceIerrimumeft medentur> fed qua_, in8reffi viam> non vt amœna_» CriPiaS V .atUr cur;E habent > ^ed vr quamprimum ti e*trnt>&ln 'Ilum editum ve"icemeducant,qui tch iaôum furrexit» vt fupra for- ,Çofa funteat^ A,f 3rdua pCr ^Uï vocamur • & con- pr ^abr ' ^deminP,anoad»rurexcelfum?Sed c>atan l,Pfa SUiC^efn funt, quam quidam putant. r : e. ^ ^ pars faxa rupesque habet, àc mvii fpe- Gen» Jra,5,axaruPesturj §e(rerat error oculorum, paullatim ad- lie nt ) r Jm,llilS 'qUat PrjEC»Pitł*a « interuallo ap-kti"!0 M, Car ne fa%ium- Nuper cum incidiffet H|j! ^Patien.T*' lndi8ne ftreba»(ficut es iniqui-'Vr^^.qun^ r UOd Catoncm ïras parum in-^0d^,tilî>os, uP"Pompej°s&Cxfares furgentem, Krł ll ppfUliret: & tibiindignum videbatur, ^çJjt-^Ue a R0r>r° e8em» toga in foro effet erepta^,, '«C|Bllof* fafl-i^ ns5 vsSue ad arcum Fabianum, per 'ùsbta ^Otn"1;"5 !nan.us tra&us, voces improba», ta s infanz multitudinis contume-V 'bl'c« nôn-inUnCeg° refPondi> habere te quod Ci at.'nius ar m°ucr«», quam bine P. CJodius, vend P'dita^ P^mus quisque va;nundabat, & > Cu1' Uptl' n°ninteliigebant,fe, dum Vs^^Uuiïl enim r° & cadentem' cajm , quant»m modo vna retrahi manujQj3"-^^1,1 retinuit i donec vel abreptus, vel abftra5uti^^jti{) fe diu fuftentatae riting dédit : fimulque exft'n^ cjua:nefas eratdiuidi. Ncque enim Cato p° temvixit, neclibertas poft Catonem. ^liiC ci}t^ iniuriam fieri potu i fife a populo , quod aut Ff' t piJ1', ÌIli detraxit. aut togam ? quod facrum ili'-3" c* jj.,3^ gamenris oris afperfit ? Tutus eft fapiens> °eC aut iniuria, aut contumelia pcteft. ^ Cap. III. Videormihi intuerianinu3^^ , fé I cenfum, & effcruefcentem. paras acC. funt qua: au&oritatem prasceptis vte^rl?^ctJl, magna promittis, & qux ne optari C1UK^ paUp^f' credi poffint : deinde ingentia locuti, e jili ^ |!V/ negaftis effe fapientem , non negaìis \eetfe i vurn , & vsftera, & te&um, & cibutn ^ fapientem negaftis infanire, non ne?at'^ vis &parum fana verha emittere, & q«lCCl^__^-^ ——------------? " o. j. In très diuifiM ] Craffum , ^>ornPe,U"ł(-'rma« ^ n&[^ î, Vn* Manu] quse pryuerbio affericut jnbta çW ^ c°nstant. sapienti s. *5i \\A > au^ere • —------------—— - ...» Cl,m apisntem negaftii feruum effej S01 n°n if;,' "7".'ntJ'-"lc,n "egaitis ieruum effe} ti ru^6fd,lnntla*» & vacniturutn, & imperata^ ù ita >fublarn|° r° feruiiia Prœft"urum minifte-enditis, r aJte r»Percilif> » in eadem qu^ cereri, ali ^id^j nïotatis rerum nominibus. Talc itaque >*"«!£: m3micum e(i : nec iniuriam, nec ta,i'iterIà^ceP!7"m c!,c ftpientem. Multum^ ^iCXtra iniuriarlri'mfapientem extra indignationem, ilï"10 m ponas. Nam fi dici, ii.W ,,uo' ta fes^]£ark * m habct Pr»»legium. contigic t)eI-P,tiîntia,t"qUKdlfatUripfaiDiuriariimairidui- ?nern i]j£ 1 nc8'3S secepturum iniuriam, id eft, 8°tiis j]a stoici,* c „ j ""«""ujniiwune. Poi ° tl°rev. l"' Vcr0 ^aPlectcrn non imagi-1." ^Ofnareconftiriii/ed eo inca C0tri^UÌhr'.Verm''t3tUrÌ°ÌUria- Qïid "g"! ftd firn r,1(:Sul te,"M? Nihil in rerum na-quin°nideodm- e 5UCl('racri!egl!in non inueniat : agnit'idinr13 niJnUS Ìn fublimi fanr' fl exiftunt, 7 ' T ,m vl,ra fe F0(!"m> >t.J 'f,id luod . ^U .ncra quod non fe- C?,,iŁ=o. ni i"!',.E* bac tibi oota Cl'ni 'i1 ^u°dnon '3nc? eft, qUin certius ro- fint -V'n ,itur» 9uani quod nonlaceflitur ? ac merito certiflìma ^i,/ lentem rrr',l'! 'i112."1110" incurfus refpuit. Sic O-oc,,""! ïcitoe^e naturar, fi nullius illi lisev,1 ^em beli-,m 'rU!'3lir* etł^uir* ^orrem virutn Nu'Srret: non r *°n:U 8unr,necadraota Vishofti-0l°s- HuitaJ'1,f'n.§ue otilim ^ inter defides 'Hun ,0xìum * ^0c^ugitur fapientem nulli effe in iu-^OnCOnilCi'antiTr 'i^T4l*r0n re-fert, quam multa fn^ nT Cnnm Pe°e'"bilis- Cłt' nec fi.^ ]^ldumin«P«gnabilis ferro ecan adarn«> aut csedi ; vel deterî poteft, tent3turura facere j omnibus reliais ne- 251 l. ann ae i senecae poteft, fed incurrentia vitro retundit : quemadmo^1! qua:dam non poffunt igne confumi, fed flamini c , cumfufa , rigoretn fuum habitumque conferu^t,L^, quemadmodum proicćti in altum fcopuli mareji^, gunt, necipfivlla fcuitias veftigia , tot verberat^j culis oftentant: itafapientis animus foliduseft» .jj, roboris collegit, vt tam tutus fit ab iniuria, qua^ qua: retuli. # Cap. IV. Quid igîtur? non erit aliquis <î°l pienti facere tentet iniuriam? tentabit, fed no'1 P ^ venturam ad eum. Maiore enim inreruallo 3 ^ taćluinferiorum abdućtus eft, quam vt vlla vis ^ vsque ad illum vires fuas perferat. Etiam cum P tes , & imperio editi, & confenfu feruientiutn nocere ei intendent : tam citra fapientem toK eorum impetus deficient, quam qua: neruo tisuein altum exprimuntur, cum extra vifutn ^ runt, citra cselum tamen flećhmtur. Quid 0V cum ftolidus ille rex / ) multitudine telorum ip dierfl a«' fcuraflet, vllam fagittam in Solem incidile ^ miffis in profundum catenisNeptunum PotUl£3b ^ tingi? Vtcaeleftia humanasmanuseffugiunt» qui tempiadiruUnt, autfimulacra confiante loro1*'. •__________________?____? j r-• i * .«ili itati nocetur: ita quicquid fit in fapicnW0^ £tiu| rem ôefi: ve, petulanter, fuperbe , fruftra tentatur. erat, neminem effe qui facere vellet, ^cB1 flIx èefU( optas humano generi, innocentiam. Et j1 ti, eorum intereft qui faćluri funt, non eius ^ , fi fiat quidem , non poteft Imo nefcio la ce^ft vires fapientia oftendattranquillitatisinter affnjsv ficut maximum argumentum eft *mPera^>.rl!I1 , risque pollentis, tuta fecuritas & in ^° . a Diuidamus fi tibividctur, Serene, iniu"*13 ^ jnelia. prior illa natura grauior eft : h«c t, Sttlidui Hit Rex ] Xerxeï. constant, sapientj j# 2/j Su? dc£catisg"uis: Suanon latduntur, fed offen-plfas ' Tanta eft tamen animorum diffolutio & va-nihil acerbius putent. Sic inuenies tetîi a fgeJ1,S Ta? COlaPfaÌS cxd[ m*V"> & qui h e,i°fa v? r^^-^oracredat, quam conni-do]r> * Ad tantas inepnas peruentum eft, ve S. * tantum> fed d°Joris opinione vexemur: ,°narUm rfrUm ' ^U1Î5US metus «ncutit vnibra, C Cf0rmitaS> & deP"u«a facies ; lacrima* >^n1!antonTn3parum Srata auribu*> &dieù Pr°Uidi rP?IS 31 ^U*imPetu quodam erroris ini-CA e,-lJgiunt. N aff;cV" Im'urfa propnfitum hoc habec, aliquem t.V V,ere maI° aUfem faPientia non relinquit lo-ih fe eo vk- Cnim malum Ì1H eft turPifudo j qua; in-: ^ri, ' 1 ,am vjrtus honeftumque eft, non poteft : th ia ^lic,g° ad faPiemem.non peruenit. Nam lì in-01ieft p'"S maJl Patientia eft, fapiens ^utem nullius v'%is iniu^nV n"Ila fd ^"apientem iniuria pertinec. tr;C{>0teftQ,n- minutl° eius in Suem incurrit. vel P"a-m i.nìurIam accipere fine aliquo de-?°rUar gnitaVs ł vel corP°ris, vel rerum extra ihrn'ainf -' fapiens autem nihil perdere poteft, 'Hd^^ohab^ C> ^rtunjBCredl't> bona fua_, in -'Set. j .et 5 contentusvirtute, qu® fortuitis non bp°1Ulnec.augeri>nec minui poteft. naru %, Çr'Pit fV> 1 3 ' incremen« non habent locum. Sj*U ider/^j' n^.cluod dedit: virrutem autem \)-°^> inc"eC5etrahÌC- Libera eft> inviolabili?, O** Suide"0" j contra carus «"durât, vt nec \y terribn™' T VÌnciP°mt' ^^uerfus ap-Hi)'* » iji: j""1' TerÛosr ocu!os tener j nihil ex vultu Dfr ^erdet UI!a ' fecunda oftentantur. Itaque ^!.,Tî°ne ^ P"ire fenf«fus fit. Vnius enim in Precari " .e ,e* ^Ua ^cpelli nunquam poteft : 0 vtitur, quis autem iadura mouetur alieni? 151- L, ANNAEI SÈNE CAR alieni? Quodfì miuria nihil hedcrepoteft exhi*^ propria fapieixtìs flint, quia vircute fua falua funt • , iuria (aprenti non poteft fieri. Megara Demetri^ * perat, cui cognomen Poliotceteìfuit. ab hoc St' philofophus interrogatus}nunquid perdidiifet » ^ . y, inqirit: omnia namque mea raecam funt. ^£^sfil patrimonitim eius in prccdam ceiferar, & filias r^P1, ^ hoftis, &patria in alienam ditionem venerati't rex circumfufus vi&oris exercitus armis ex loco rogitabat. llle vi&onam 1H1 excuffit": & e(ty capta, non inuićtum tantum, fed indemnemefle^eft tus eft. habebatenim fecum vera bona, in qua?51 manus inie&io. Àt ea qua: diffipata & direpc^^tlJi^ bantur, noniudicabatfua, fed adventicia, & ^ fortuna: fequentia : ideo non vt propria duL ^ jjr Omnium enim extrinfecus afHuentium lubric*» ^ certapoffeffio ed. Cogita nunc, an huic *uaj;qiilî calumniatof, aut vicinus impotens, autdi regnum orbae fenećiutis / ) exercens, facere • q,|3l poflìt, cui belhim& hoftisille, egregiam arte.f ptet ïandarum vrbium proféflfus,eripere nihi 1?.L micàntes vbique gîadios,& mihtarem in rap tum, inter flammas & fanguinem ftragernClu^e05 fl1" ciuitstis, inter fragorem templorum fuPClA non eit jfl' n«' cadentium , vni hornini pax fuit. quodaudaxiudices promiffum : cuiustibii l^fS,s fidei habeo, fponforem dabo. V ix enim ^, tum firmifatîs in hominem , ayttantatn «t11 fip? tudinem cadere, fed fi prodit in medium • ^\e(e Cap. VI. Noneft, quod d.ubices, 3,s homo natusîupra humana poiHt, an c^ci}() rUcià /. Regnum orbxfinefot» ) nain orbi1 ^ri P - ł >.»c fequensium kos hsre 'i # ((' vlcerationes, vulnera, magnos morus r^cide ^ frementiumfecurusadfpiciat* & dura p sîofi & poternes t'mn. ce constant. sapienti S. jîs v>C ______ %idnenamoderasc: necilliscedens, nechis fretus, «ft feinter diiuaû fit , nec quicquamfuum, ''fliiQ, fC effe> ea Sl,0Sue parte/) qua melior eft. • effbtç 10c v.°"»s probaturus, fub ifto tot ciuitatum r'!'ll3ltini-n"ncntai"cuffu arieîis Jabefieri, &tm> f re, ï m siculi, aclatentibus foflis repent« editiffimas arces aggerem cre-ni,ndatïJ^ J 8 mach:namcnta pofle reperiri, qux bene farS' Ôcin r,l^maêltent- Erepfi modo e ruinis do-pe^cit! Fen. is vndi1"e reîucentibus, fiammas per ci/01" U§1* FlIias mças Sui cafos habeat, ait* Suee^CL' n!fd°" S0lUS' &fenior> & hoftilia Suiri Cetift V S 'tamen jnt£8rum incolumem-%e eiliabi? mCUm ProfifcorJ teneo> habeo quic-du tfCredąs • ^oneftquod mevtólum,viftorem-i»dra,!la' ^ ^oca ®xercettdisin publico aiIarifia f ?rnei at0re8 perdiderunt tabeIIas fl,as» kuroam's diuini __________ rak:,-. » perdere. Bona eius fohdis & in- oyj ^°»libus m • -----<-iu® luuui ^Uil.I)l0sillimu^,nimenti* praecîn^a funt. Non^, V^ln°nCartuaOS ^ntuleris, quos Alexander in. bçç' ^- --^miS aut ^"umantix mœnia, vna_i Si qj lci ert nec fe quidem totum pro Tuo hu- N. Ì n"P,,0pne ^ horao. Ltpr J pretina, & aHis qu» faina eflis 2j6 l. ann abi se ne cab manu capta: non Capitolami, arcemue; habefl'c ^ hoft le veftigiuin. Illa quae-fapientem tuentuf.3 ma & ab incurfu tuta funt : nullum introitum pf* excelfa, inexpugnabilia, diis aequa» Cap. VII. Non edquoddicas,itavtfole*? fapicntem noftrum nufquam inueniri. Non iftud humani ingen» vanum decus, nec inge^f^ imaginem falfae rei concipimu», fed qualem c0tl M1" mus,exhibuimus,/) & eihibebitnus. Raro*0 ^jjjJ magnisque xtatum interuallisinucnitur. magna , & excedeotia folitum ac vulgarem ^ crebro gignuntur: ceterum hic ipfeM. Cat°> mentione ha:c difputatio proceffit, vereoro® ^ £((i'J noftrum exetnplar fit. Denique validius de quod Ledit, eoquod laeditur: non eft autef° $ eft: mali tam bonis perniciofi quain inter fé- flo ^ m «. • n * r • rt i flfl *(\ Q nequitia virtute. non in bonos nifi a malis non tentatur : bonis ..........." # jm* I potè ' ergo lxdi fapieo*- ^ yK nn tpnfariir ! hnmS in^ latdi nifiinfirmior non poteft: malus aute^1 ^re" J firmioreft: nec iniuria bonis, nifi * difparl ' ^ j, eft : iniuria in fapieotem virum non cadit. ^ iamnonesadmonendus, neminem b°^urT^natti* fapientem. Si iniufte, inquis, Socratesc ł,t of^aO iniuriamaćcepit. Hoc loco intelligére 0 f # pofle euenire, vt faciat aliquìs iniuriam yjj|} nanaccipiam: tanquamfiqms rem quarn çeCet'iC> ^ furripuit, in domo mea ponat : ille ^ nihil perdiderim. Poteftaliquisnocen5 tie 1 non nocuerit. Si quis cum vxore fua 11 ' concumbat, adultererit, ^uarnu'®'''3,3vjfii fit. Aliquis mihi venenum dediti mixtum cibo perdidit: venenum mÌL ***' y feobligauit, etiamfi non nocutf. ^ .......—--- ] m ç3p* t. Exhtbutmu* j in Stilpone nimiwn 1lie qucntein induxir. ® E CONSTANT. SAPIENTI S. ______*J7 ift3 etia^ant? °ffp0fita vefte elufum eft' °moia fce-fif.' Perfe^a r e<^um °Peris > quantum culpa» fatis fit aCviceCOt1lI?t' 0H?dara eius c°nditionis funt, ti 1 alte'um fiP a®t,,r> vtalcerurn fine altero effe pof- Ci. °r facere ^ ^r° non P0sfîc< QiìPd dÌG0 > c°- Pofratìl: correr01 eaum* Poflum pedesmouere, ve no Ulïî ' S^am C n-°n P°^um 'vt Pe(^es n<>n moueam, de lp0fr«tn;n UIS ln ac^ua non natare : fi nato , efl^U° a2itUr r^Ua non efl®' Bx hac fofte & hoc eft, etiì* fl.eftfa(i 1 mniriam a&cepi , neceffe eftfadam Vt ^ ^cidere ' n°n neceffe accepifle me. Multa ^la'iQt8ntąm mPOirUQt ' ^ fubmoueant iniuriam. Suą clinare anum deiicereca^spoteft, «Scemifla Kt ?"(" >nec ar„ CĄp ^PtCB. pot.» vlu pr Pote(T. ,(luia non . ìterea' nihiliniuftumiuftitiapati ri ^er'nifijn^?nUnt€on^rar'a: ^n^uriaautenìnon fią , . * v4^iiccłccdiubpuielt■» ocen dePeIle Ua 1!?iuria$ Sualescum(iue poteft ali-: acre> & in medio intercipere, vt & fai»u.«uuuj;ui« acere, ne mirens , finemo poteft illi iniu " ntioihr: cdro'ł-,r-—:j___• * nçç r» j fwlW4ti ï,s•' n'kil deeftr° e Suisquam poteft.Se çh;.. rtîalus niK■ î ' ^uod accipere poffit loco mune- ^sdeb«pr^ " " " sferri r'?u "»maut napier ^diuinanecce" pta r!autern vicir.11 ^i*ucr aut prodeffe : quemad- P'en ner' r""" ' "UŁFluuCłłC;quemaa- CePt^ S auteni vici 'UUari de^erant>nec lasdi poflunc. ^Ueev Alitare n froxilT1U5^ diisconfiftit, ex-Adillanitenspergens-Si^.Cccur' '?ntr.epida' «quali & concordi ''«ebitaliisfaiutaris' ?a »bono P«bJico natus, j^uiration-' fumile concupifcet ni-4C^e,«Cô » mïï' cafiiï di. >00, ru" nietMritLr,i '1JiJeE vbi accipiar iniuriam. *' ICere Putas ? nec a,fortuna qui- R dems łjg l. annaei sene-cab dem : quas quòtiens eum virtutè congr ^constant. sapient IS. 2ffi «via • vjuulivuj "tutu uiiukw wuugi wixa *-ł" ' /jv * 1 cjuam par receflìt. Si maximum illud, vlrra 1 Pl^ci^l0rìe v*r eret^1U^ ^ert"r arur: caret autem per» nifcilhabentiratasleges, aut fasuiffimi domini fi jjUS ' m° e.ra.t0r . > a'r*quietis & tur, ift quo imperium fu u m fortuna confutine ^ Um 'niuria > & mouet, & placidoque animo accipimus, & fcimus morterfl fi fcit^c'e$; necai;^^'1 Jpiens' Suam excitât iniu- ïum non effe , ob hoc ne iniuriam quidem : ^ndecltl0npoffefi ŁfcarerJt ira> & iniuria, quanj ciliusalia tolerabimus, damna, dolores, *gn0fI\,^ rUrnL0rit:'nuogaujn* . R eta"ìeret-^uslaJtusqueeft, as,locorumcommutationes, orbicates difci^*' e( vfuifìf°rtì'riumqUe '° C atuSl a eo a<^ °ffenfiones re- fapientem, etiamfì vniuerfa circumueniant, gj tent9t ^er Suam ey0" f°ntra ur_>vt lP^a iili iniuria gunt ; nsdum adilngulorum irnpulfus rnœreat- j- S & virtutem fortuna; iniurias moderare fert: quanto mag's r'*exci animis& ° eci°Z°s> ^jUicpropofito,a:- num potentium, quosfcitfortuna;manus effe; -J ,Utrar>/-t'l,r: ner 8Uf 153 ì!^us' ^urnSapiensimu» Gap. IX. OmniaitaaueZìeDatitur.vthic01'5 PerK;^ Cl^niïe„._. ' eoPetuIantia?noftrs. «utui»H«uiij ia^iiiuiijv j'— f ^jv -j "**c«ìrYt . ' «uoijr • ì. *, --- illis, per qua: periculamnobis quantum e# : j J ,CAp V|Hì CQnf.• Pv;r[!er,en°l ^ffandiquc oraneia fatore fubmiflo, aut criminatione {>«*.• S,;* Q?onia„''run': in nos potentiorum motibus, qua;que ahai e0S> r*SQU^ aQ^earnlJs f ' rem Partem percurrimus, tos/) Jatrociniafunt. Eft & illa iniu"3ftp cltf( , J>s. ^(ìVero com^," ^,ua lam Su,busdam propriis, lucrum alieni excuffum eft, aut praerniuf11 1 rt t e^j "^inor .ni us contumeliam refutabi- tum; fi magno labore affettata hereditas a -gitvinj.poflWus ' S02"1 ïluen magis q .anx-s &quasftuofa;domusgrafiaerepta. z) ^ì2£C. eX&. K v^tas Putaiie/^3111 ^e£es ^uoqne nulla di- -:.L. /■. - m,fuvi"er J \ .. ąsatiim, r cailerunt. Hunr ______ t *'ce!"lr,atur0cla v«bis idagimus.nonea noftra ' 6Pienw^.fier,,n,u»a nulla poffit, fed quod >.F. _'^Us r. facru 1 ■ .. •Ci£ agones, quia diis 2óo l. Annaei senecae que inhonorificum. llle me hodie non admifr ^ aliosadmitteret: fermonemmeum aut fuperbe ^ fatus eft, aut pałam rifit:& non in medio me ^ J led imo 2) collocauit: & aiiahuius notae. Qi?? (ci1 vocem, rtifiquerelas naufeantis animi, in delicati & felices incidunt ? non vacat enim h£c ;jj' re, cui peiora inftant. Nimio otio, ingenia natj?, -efi' firma & muliebria, & inopia veras iniuriae 1* tia, his commouentur : quorum pars maior tiointerpretantis, Itaquenec prudentiae qu*c^cjt^' fe effe, nec fiducia oftendit qui contumelia l y' non dubie enim contemptum feiudicatì & (0pff\ fus non line quadam humilitate animi euem* '^0c^ mentis feacdefcendentis. Sapiens autem a r>u îemnitur, magnitudinem fuamnouit: nul','j s ^ tum de fe licere , renunciat libi; & omf>eS .^,0". non miferias animorum, fed moleftias di*erl vincit,fed ne fentit quidem. Alia funt qu3e feriuat, etiamfi non peruertunt : vt dolor c ^0l & débilitas, aut amicorum liberorumq«e a patri* bello flagrantis calamitai CONSTANT. SAPIENTI 5. l6l Vif •• Si S^Ue no&urnos > nihil habentes folidi, afque Vt'^lisa c°gitat » omnes inferiores effe, quam tl)tïieija c'a fit, tanto excelfiora defpicere. Con-c°ntetr 3 c°ntemptu di&a eft : quianemo, nifiquem ^elioj-ę tali injuria notât, nemo autem maiorem contemnit, etiamfìfacit aliquid quod ïllJnt} §,en^es folent. Nam & pueri os parentum fc-^rPut0afrinesmatris tur^auit lacerauitque infans» ^r>da) autnudauitin confpećlu fuorumte- ^ hori, Verbisobfcoenioribus nonpepercit: &ni-C°ntumeliam dicimus quare ? quia qui °S rriancj e.rtlnere non poteft. Eadem cauffa eft, cur r??tUl*iel;')lr0rurn noftrorum vrbanitas , in dominos ' ,e fl>llf 1 in coru°-a ' dele&et, quorum audacia ita demum 1 |!lleconter^Ulas'usfacit,n crepita domino. Vt quis- ^p^ìmus , & ludibrio eft, ita folutiflìmas 1 & eorurn ^er°s Su'^ern 'n ^oc mercantur procaci!' qui lrtlPudentiamacuunt, & fub magiftro rr>elias °^ra meditate effundant :nec hascori-fed; Hxc non °e^' c;l!svocamus, tire fapientem. nec enirnlapidis illi duriti3 ferimus, nulla virtus eft, qua: non fenti3* > r {Cc'\? Cap. XI. Quid ergo eft ? Quosdam 1 fedreceptoseuincir, fanat, & compw011^];^»^ minora ne fenrit quidem, nec aduerfus virtute vtiturduratolerandi: fedautnoo^ ^(lc ^ digfta rifu putat. Prsererea, cum magn3 ^ ^ contumeliarum fuperbiinfolentesque t> le felicitatem ferentes : habet quo iftum fiatum relpuat, pulchernmam virtutem aplC\ nimi fanitatem, magnitudinemque. 1 LpilP y huiusmodi eft, tranfcurrit, vtvanas oP^— ^ ». Siti tmff] incar ceenandius. ^0 Ąl>* XI f ' led argutias# Ą°^°deleĄ3 *. Quanta autem dementia eft, iisdem 1 ^aled^1 rtl0^° offendi : & rem ab amico di- aUlïl v°care 'a femnlo » ioculare conui- ^apiens ad^10111111 nos a(^uer^us Pueros habemus, Cçr Cari°sqile Uer^Us omnes,quibus etiam poft iuuen- ' *lu'busUer^tas e^' profe- Cor°tes> quia an'.ni' mala funt, auétique in maius diffe^.ler'S rnagnitudine tantum formaquc \v' VoWt rUnt* Cererum non minus vagi incer-J)ija ln8eni0 "l1® ^,ne ^ilećbu appetentes, trepidi, & ìilo^'^teriìig 0rrtlidine quieti ? /) Non ideo quic-v^orum PUerosSUe>intereffe quis dixerit,quod ^^rft~^~~^urn^ue ^ xns m^nut^ ^ritia e^» Us Pańa ii:ilicet vcrcantur,ne fibi ir.iuriam ntur. r3 auri S6a t. AMNAEl SENSCAE ^ ~—_ -----------_..... auri argentique & vrbium. quod illi inter ipfos ^ ftratus gerunt,& prastextam fafcesque ac tribunal^' Cantar; hi eadem in campo foroque & in curi* ^ Îudunt. illi in littoribus arena: congeftu fimulaC3 j( jnuum excitant; hi vt magnum aliquid age'1teS^i îapidibusac parïeubus . & te&is moliendis ocCl^( «dtutelam corporum inuenta, in periculurn 1{ «erunt Ergo par pueris , longiusque progi"6^*^ in alia maioraque error eft. Non immérité1 ^ $ $10.um contumelias fapiens , vt iocos ,accipl£' ^ quando illos., tanquampueros , malo pœnaq1® ^p net, & afficit: non quia accepit iniuriam > & e ^C^,. recufauerin-t : fed compefcimus, vt dolor c° ciam vinca*. Ergo & illud faP1'(f: jrorem fjevientium excipere conuicia. nt,^ ©mtaeshos qui togati purpnratique ince ^ coloratosque , male fanos effe: qu°s n°n çet qt'1 quam jegros intemperantesJtaq;neJ £ quid in morbo petulantius aufi funt dentem % & quo animo honores eorum n l'i. -----------; — 3. In fisrtculum] eb ruinas crebras ex moie 05 constant, sapienti?, i6f letr\ p~~ ~ ---— ri°n PU r* bon orifice fa&a. Quemadmodumj *UtUelja », iUum mendicus coluerit, nec con- lu^ìcabit, fi ilii homo plebis vltima? falu-fufPicie;tUattl ftlutationem non reddiderit: finecfe ^^itvn^601' « iHlim multi diuites fufpe-xerint. ïcseflç 08 nihil a mendicis difterre, imo miferio-^QHtari 1 enhn exiguo,hi multo egent. Etrurfuni a ''lltanteetU-r,^^'uinre:ç^e^orurn> Attalusue Afiae, eills ntl° ac vu^tu arroganti tranfierit. fçit ^*Uatn ejlls n^n mag-is habere quicquam inuidendum, at1°ScìUe CtU maSna familia cura obt-igit, xgros in-. r;°n re^y0tT!Pefcere. Num moiette feram, fi mihi lJ negotia etlt n°men aliquis ex his, qui ad Çaftoris t£S(]Ue, tllr> nequam-mancipia ementes venden-tC^ert« fun^,rUtB tahern2e pefHmoru m feruornm turbą ?U,° nemo n';r °n'Vt Put°-^uid enim is boni habet,fub jf^^^anitate t*ìa^use^ Ergo vthuius humanitarem j,arthos,ïVîe^^ricîUe negligit, ita & regis. Habes fub te f Propter s'^a ^ ^\ ^lens iniuriàm, fi cjt-detur? fi oculus ili i e rue-j^011 accipiet contumeliam , fi cbfcœnorum voci-reCurtl^ro^isper forum agetur'fiin coouiuio regisj, ^«of Cre 'n^ra menkm> vefcique cum feruis igno-c°§etllr °^C|a fortitis jubabitur? fi quid aliud ferre ^ap:-r»m , qua» exeogitari pudori ingenuo mo-^itjnt> In quantumeumqueifta vel numero, vel 110,1 tan me creucrint > eiusdem naturas erunt. Si tatigen^ent^^um PariI3> nemaiora quidem: lì non V^rac Pa.Uca. ne plura quidem, Sed ex imbecilhrate ^'taftiS nie<^Uram capitis ingenris animi : &cum co-fa^eriti^l,antum puteris vos pati polfe , fapientis 1)111 in a];-^au^° vlteriorem terminum ponitis. Ac il-Hifciin;^undi finibusfua virtus collocauit, nihil ^UanU] COnirnune habentem. Quare etfi afpera, l'fl,r«fugmCUm^uet°Ieratu grauia audiruque Se l'S ^nguii^ei ' n°nobruetur eorum cœtu : & qua-^ to'erah'|ta'!S Vn'uer^s Qi1» dicit, il- vja§nitudin r!P'enri » il,ud intoterabile, & animi j^'t nos'1^-"1 ^ntra csrtos ^nes tenet: male agit. h.îlî1 Stoïc *0rruna » °ifi tota vincatur. Nec pûtes 5çtr.0ri^m i]3"11 C^e c^uritìatn : Epicurus, quem vos ^ ^eGdi0^ertla: Veftr« aflumitis, putatisque mollia > innt,-. P^£Clpere, & ad voluptates ducentia : ^t5eeniifitv' • ,nteruenit/) fortuna. Quam «le t0t° ftihm,In VOcern ! Vls tu forrius loqui, & illam tllrC^u, flriç n e^eD ,mus fapientis angufta , G-ijf'^itorij^u reP'tu j fine apparatu , nullis obrerua-^erhoC i' rUr^3m rxna'i faftidio digerentibus: & ab oftiariis liberum, ì --;-------- łan" haberl'r^1™ 'nterPellat- adir, dat, aufert &c. S arr CI? ^efe 0 ! endat. Upf Ç,ltitusaafttldi« ■ vtÔ*'*'fTtntih» 1 e- intrantes cum <1Uc eligentibquU,e 2^3Ut daturus fperatur, difpo- R s for- té 6 L. ANNAEI JENECAE Ifcrtuna non tranfit. fcit non effe illic fibi locum fui nihil eft, Quodfi Epicurus quoque . quicCP^j plurimuin indulflt» aduerfus injurias exfurgit: $ upud nos incredibile videri poteft, aut fupra hufì^ j, natura: menfuram ? Ille aie iniurlas tolerabiles elfe w enti, nos injurias n vl ^ mus : ad contemptuni quidem iniuria; yterque tit. Qu«ris quid inter duos interfit ? Q^?' gladiatores fortiffimos quorum alter prcmi£ V'1 ^ ćc ftat in gradu, alter refpiciens. ad clamante*1* ici< lum, lignificai- mhil effe, & intercedi non P \V Non eft, quod pûtes magnum, quo difftdemu5'^' lud quo de agitur, quod vnumad nos pertin6^^5 que exempla hortantur ; contemnere iniurias» ^ev imuriarum vmbras ac fufpiciones dixerim, cn')'r0/e iias.adquasdefpiciendasnonfapientiopusf^ , V' untum confipientc, /) qui fibi poffìt dicÇfS S1 trum merito mihi ifta accidimt, an imn»^1^/ merito, non eft contumelia, iudiciumeft- ^ P rito : illi qui iniufta facit, erubefeendum e quid eft illud, quod contumelia dicituf ? «nei leuitatem iocatus eft, & in oculorum ^ QÏ? nem, & in crurum gracilitatem , &in ^ contumelia eft, qaodapparet, audire? . 3liqm'ddićhimridemus, corąm pluribus in & eorum aliis libertatem non relinquimus ' nos dicere affueuimus. immodi cis irafcimtir. Iocis temperati® /v Csnfiptentt ~\ i, e, mentis compote. Liff- CONSTANT. SAPÏHNTIS. ì6j ą j, ~~~~--------- tliiH ' Cbryfippusait quemdam indigna» ^1fen^llodiJlum aliquis Veruecem marinum dixerat. §et,eri!tu ^entem vidimus Fidum Cornslium , Nafonis ' Cum ilium Corbulo Struthiocamelum depi-. CQììUu] Aduerfus alia maledićra, mores & vitam ^°eta nerantia frontis illi firmitas conftitit : aduerfus ri,Hi ì^, a"furdum lacrima procid-erunt tanta animo-fei>d!tn ec'^itas eft vbi ratio difceflSt Quid quod of-< ' fi qu.is fermonem noftrum imitatur, fi quis apriti,- 1 fi Suis vitium aliquod corporis aut lingua SUafinotiora illa fiantalioimitante, o u arci ^ CarjJ^Clentibus. Senećbutem quidam inuiti audiunt, ad quas voto peruenitur Pauper» c't, , 3 ^'âum quosdam peruffit: quam fibi obie-t'^lîs &lI,SC^U'sabfcondit. Jtaquemateria petulan» Percontumeliam vrbanis detrabitur, fi vi-JUi ejf ^ ^ prior occupes nemo aliis nfum pribuit, Vatinium hominem natum & ad ri-Cìt^, °dium, feurramfuiffe venuftum ac dica-eftioria: prodi tum eft. inpedesfuos ipfe plu-e at,ôt in fauces concifas: 2) fic inimicorum, J icuiiaui iumç ÏCUUUUIII dt UILd» ł'tłia di e^0fi* prodi tum eft. in pedes fuos ipfe plu-^oSpli)e in fauces concifas : 2) fic inimicorum» C.er°nis rV ^a^e^ar quam morbos, & in primis Ci-Orjj Vr°3nitatem effugit. Si ille hoc potuit duri-X's n afflduis conuiciis depudere didicerat: • 1S twjiuiwua ucpuucic UlUIL-Crat. %tì)a;5P°^, quiftudiis liberali-bus, & fapientix d,ISUeni profećłum peruenerit? Adiice,qi eripcre ei qui fecit contumeliae "!telle ' ri-Ue*in ^olentd icere: Miferum me , puto non-» '§lati0 ' ac^eo ^ru^us contumelia!, infènfu, & in-^llancJo 0e' Pat'entiseft. Deinde non deerit illi ali-Cąp> innenire, qui te quoque vindicer, C. C asfar in ter cetera vitia , quibus a- fnlh" %u«», rt , — — i e"-e atnV. """c't ] in probrum fuum1 ' C«w0fcit- ^*c,r ,c* ** ] ftriimis fjBpius exCeûis. ivertit» ìgnomiaio" • —'fi oui ł» ann aei senecae bundabat, contumeliofus mirabiliter ferebatuf0^1, nibus aiicjua notaferisndi», ipfe materia rifus be°'*\ nisfìma. Tanta Uli palioris infaniam teftantis erat y tanta oculorum fiib,fronte anili latentiuni viras, tantacapitis deftituti, & emendicatis cap1 afperfz deformitas. adiiee obfeffam fetis ceruice&> exilitatem crurum, & enormitatem pedum. fum eft, /i velim lingula referre, per qua: in patrcS f vesque fuos contumeliofus fuit, per qua: in vnifer^, ordines : ea referam , qua: illum exitio dederunt* ^ fiartcum Valerium in primis amicis habebat, fe*°C ^ virum, & vix a;quo animo aliénas contumelia'3 ^ rum. Huic in conuiuìo j id eft, in concioni* clariflìma, qualis in concubitu effet vxor eius, 0 .(t) cit. Dii boni, hoc virum audire, Principe!11 , \y & vsque eolicentiam perueniffe , vtnon dico co" ^ ri, non dico amico, fed tantum marito Princeps dulteriumfuum narrer, & faftidium? Chxre#' ^ buno militum, fermo non pro manu /) e rat , jiiî dus fono, & infraćla voce fufpe&ior. 2) Hu'c fignum petenti modo Veneris, modo Priapi ^1 , aliter atque aliter exprobrans armato Hœcipfe perlucidus,crepidatus, armillatus. j) e((i> git itaque illum vti ferro, ne fxpius fignum fel ctC ìlle primusinterconiuratosmanum fuftulit: ricem mediam vno i<£tu deciditi plurimum u-vndique publicas ac priuatas iniurias vlciCcctiû0*? fît diorumingeftum eft. fed primus vir fuit, Tifus eft. At idem Caius omnia contumelia® 1. Serma non prt> munti J mollis & languidus» cU,T' pronità & viri lis. Ltpf. 2. iśnjj/ećhor ] vtpote qua» Eurmchos & parum vU°î.' 3. Pcrlucidus, crepidattu, drmiìlatut 1 pellucida &lltf trepida & annilla muliebri;» funt ornamenta » vt aie$b° Caium mollem & eft'eminatum exprobrare tamen ^ . vitium voluifle dicat, (1^ Constant, sapientis. LUs,IrattìSfu U2 lmpa»ens, faciendarum cupidiffi-tai,erat; n' . 1renni°Macro,quodillumCajum fa- e/ ^ d»*erarumpUne Ceffit primiPi,ario'S"041 Cali-lia°nilriï v°car'i r°c caft"s natus,& alumnusle- Pr^l°rVn9Uam ar>ni^onom'ne militibu», fami-tin r.Ulïliudir k ^us:^diam^a^gu^amconuicium& 269 tur,erit,etiam fi a*cothurnatus« Ergo hocìpfum fola-*>o n°^ra faci,itas v,t'onem onaiferit, fu- ìq v lniuriofo •' qUl pœnas exi^at a Pocące, & fuper-COl>ttimVltia nuncluam in vno homine,& qu; p'a>qu ,acon^lirnuntur. Refpiciamuseorum in n 0lìì^nZm audamus patientiam : rt Socratis, «Um r[enil)ona^P hcatos.infe' & fpećlatos fales, tUr 9 v*ore y a"ePlt ) rifùque non minus , quam tllr" nt"1PPeifnfnunda aaua uprfnn^Pt-A rrefP0nda ^AP. Vr, ^even- XlX. Suidu ndum n ,lxam coiiuctationem- *b ;!ÙOri'm ab 'ir;r0Cul a"ferendi pedes funt : & quid- ^ore, PJUde"tibus rUdend0rÌbus fiet (fieri autem nifi iìec iS. ^ iniuri^. v.nj°? Ppte^ negligendum. Et ho-^ult1SdoIendum 81 \in pr°mifcuo habendi funt: °tîlitrf.Lt"ïl0re conthl'!!.$ gaudendum. Alioquiii-, lmdicab tur. "*UCłlthen- "'PPeirnmunda aqua perfundere-' rerPondit bàrbara &Threffa obiicieba- 7Ap. Xix ^deorummatrem Id«ameffe. Venienduni' Non eftin rixam coJIućłationem- «ttiit ,n°re conr 6dllu«aaum. AJioquin.j et;emus •* & DuKlUm arum aut ta:dio ' "eceffaria DllCiSDrniQficr,.,o _i- . n°Sc!,arnraJlJtaribus1<ì1Spnuans<ìue offris, aliquan-^u5nHraari^r> aliouìrl °n °ccurremus» d"m muliebris .««n, ob;rcomra animum audie"di • -ii- > whTJm.p«««riiib"nlbu^etcg'mus hu?."f- teQ tas ?0ńerla.lł Pati" er . r«u. r .. . rtatf- Non eft autem liber- ) animumfup- c^agCn ,aveniant: ex"^" aCCje fe' ex quo fol° d*fitvifo ri0ra deducereafe,ne inqui- ."«titi l!n vita, • "cu"cere a le, ne ìnqui-dicat>cum fcrihït eum libri tm ™C!mum Et ìero drgni atqUt *tinA7ri le£«"'> & De< J a^itds Kr ^Ue anrm"s*b *** fit'mant ! Excrdù tvf rJcie C^p t Z°nVS,% neC fal'a ' ^ initia illa ****** Plk >iUdutiionù • L"!dU ftriPtHm tn tra partes: 9nam ^ e< >tertiĄJn > a"teraìn ' <]«•£ nattcramCłementi* ex* l"Z> ''^nCATr'rdue^'a:frm"^ f"- Cov -dienti - J aoJ<*mitur: &prjemittit de Vti- q ■ * gibus maxime convenire. ■£by«:sL. 4 Capita reip, funt , nos Mut cori ie * 0z/; . v maxime convenire. De. c'/r atqui CaPlta**ip;funt > nos belut corpus £f Kl1**1 etiamZ-'0rÌ qti". nonParcit&in™lget ? Ne. %°6v.r 'fàitudJŁy lr C0Pla Peccantiurn: qxesfi punk & lt m\ ACis' Ab exemplo Deorum, qui fruiti'7"' 9u?a omnia Rtgum patent, fit, ç^tes, tui, att'rcîrahttur> A Securitate. nam ita %*lti?nąin :aeiiung te}"efttt* cjti&dam Augu- 1 ^gnunt^Z'V*1^ ^UÌtìam 0clia %Veri"day *Ut ^odiCe epS *Zkur raro T«»it > & S c H^ojer.t, V ateiue exemPl° parent UW. 0 '/2 ( kolis^mtlitia} animalibut, ftrm *a Et i am à Natura adhibetur, ah .ijZ Ł. ANN AE I SENE C AE ,»b spum imagine : quarum Rex aculei eft expers T» . ..M P-, /• - /lìlOM .4 r /11/ (Fa t) U flit • t%o &pum • «fwr -.....- j / Principi aut Sua, aut Aliena caufa punit, curri Vy .Non debet rigida in Sua, quiaUtioni'filatio n°ntfi ìtam alta fortuna.Non in Aliena,ni(t (ad in fi,ir ^0fts' aut emendet, -altos faciat m eli-ore s, /« ^.C'ribere de clementia , Nero Caefaf» ^ ^ il $|vt quodatnmodo fpeculi vice f ungs^^pf^ vt^uodammoaoipecuu vive lul,& v0luP Ip^jStibi oftenderem, peruenturum ad tem maximam omnium. Quamuis emm * e pf« tum verus fru&us fit feciffe, nec vllum vir01. fyif* cium dignura illis extra i pfas fit: iuuat tame^» 0P & circuire bonamconfcientiam, tumim"11 los in hanc immenfatn multitudinem, di co^ ^ ditiofam., impotentem, in perniciem alien ^ * quepariterexfultaturam, fihocjugumtreg\ .} loqui fecum: Ego exomnibus mortahbiwp f. tv &usque funi, qui in terris deorum vice tu"^sqUe l^. y'nx necisque gentibus arbiter, qualem q ^eo tem, ftatumque habeat, in manu naea f n Quid cuique mortalium fortuna daturo ^ y ore pronunciat : ex noftro refponfo ,â-nt jf u3rn,nl\\o' puli vrbesque concipiunt. Nulla Pars s'%\\z lente propitioque me, floret. Hxc tot rum, qux pax me a compnmit, ad nu (fì{i ^ gentur: quas nationes fund.tus excidi,,q ąl}o tari, quibus libertatem dari, quibus ìartiCl( „(i gesmancipia fieri, quorumque capi" b ^ 6, r______ant vrbes,qu ,v ' ^ i11 DE CLEMHNTIA LI B. I. __V3 £ . — 1 - - e*tor[i[*n^U''!'^m'sPen lT-ÌI1is n0111"36 aPud me gratiofus eft. e°" me n 3rn ' clementiam in procinćbu ha-te^ebris jCU , dio' tanquam legibus, quas ex Ctu i!?' Alter;ln CCm e"0"ui, rationem redditurus t"3 : alìHm dUS S-tat^ Prima mo£us fum > alterius vlti-Jes nuliairi'^Iutat'donaui » a^um bumilitati; quo-feperci. jr1 jUenf.racn mifericordia: cauffam, mihi ^ePeUnt, ar)° iraniortslibus , fia me rationem çjQtes hocCsef Urnerare genus bumanum paratus fum. tUtelamr,dr ^rad,care audaćter,omnium qux in fi-■ ^uani venerùnt nihil ner i-p m>nn» oì. ne utelartiQU "*v-'"c,iuudt-i:cr>0m"'urnqua; mali jUe cIamRe etUam venerùnt;nihilperte, neque vi, c brinci ^ ere^tUm' ^ar^mam iaudem, & nul-14 .* . NonpeïUm COnceflani concupirti innocenti-CSltl§ratosa,ìlS°P,eram: necbonitas iftatua fingu-Ur tibi grat;a rna^Rnos xftimatores nacfta eft, re- gh„ Car"s vna,!!L r.N.emo vnus homo ' vnì bominx, So/Inique eiuSk qUam tU P0^10 Romano^a. nel lusbonum. Sedingens tibi onus ^i!rì!prinia temlam .1UUIXI Auguftum , necTiberii M ^ e*emDia p0ra Iocluitur: nemo quodte imi-^Or,"1111 guiìUm r.e^tra.te Su«nt. Principatus tuus natUrali9 tik-1 a^ >rUr* ^oc fuilfet,fî ta- 1 lfta bonitas effet, *A •>o \^n, ,quorumM"wv' !; u* . dari decusoporteat, qua^ ruant vr°e^lltate fy mea iunsdićiio eft. In hac tanta tac^ fl£,n v,. fta bonitas effet, fed ad tempus a poteft perfonam diu ferre^ Fi-Ibn'^quef «"• rujm recidunt 5 qnibus veritas 'P^b in n '-a Icam)ex folido enafeuntur, aius me iusque procedunt. Ma- mea iunsdiaio eft. In hac cam* - ( 0o«• ^ non ira me ad iniqua fupplicia cf «ilis impctus, non temerità* homm 'am in Prìncipatu fuerat Nero! i WQUiì nnn «ìlin___ i «• . , _ -<«J» 1 finii » r-^'i'aiuiuciatixcro# 0l*l. I ad vnius Hì;"T a. nec ad al!os >nquit. fed aJ I. lUius anni guftum. Lipf. gnam Vìi Ł. annasi s e ne CAR ------—---------_ gnam adibat aleam pof.tilus Romatfus, cum m<> ^ effet, quo feftatimnobilisindoles daret : <' publica in tuto funt. nec eniin periculum fubita tui capiat obliuio. Facit quidem au i cło® f v(r a félicitas: nec tam temperar^ cupiditates J quam, vt in co quod contingit, definant. gr*1 ^ las n>a°nis ad maiora fit : & {pes improbUïimas c° &untur, infperata affecuti. Omnibus tattt^?,^1 CLÊMËNTlA LIB, 275 "•^luefKi É' nam difcrimen inter malo» Cr^Ptio. ^ atum eft, confufio fequitur, & vitiorutn ,la^ilia in» ^Ue adhibenda eft moderatio ,-quœ fa- ti10*1 noMPfP u r^pnT/^rafic frìaf* "M"*»/* ttuntur, imperata attediti. umruołjs iw ciuibus tuis & hxc confeflìo exprimitur, effs^^f ,S?;i1a . nihil iam his accedere bonis poffe, vUn-0fic^ Multa illoscogunt ad banc confc' 1 „. hominetardiore't: fecuricas ens : ius fupraomnem iniuriam pofitum» ^ - - - " " " ' ' -d •' f(K' tur oculis ìaetiffima forma Reip. cui >*if * ?la diftingucre a deploratis fciat. Nec ?ec at»fcifa J]a°ere ac vuigarem clementiam oportet, aS. e|^> qutTl* narn tam omnibus ignofcere crudeli-p|)'a difficili °U^'' Moduna tenere debemus: fed reUs^UtUru!^ .tet51Peramentum » quidquid aequo " *> in partem humaniorem praeponde- in ^ A î ï I ^ ffcs parte$ ' °ec* ha:c fuo loco tnelìus dicentur : nunc t.ac hanc materiam diuidam, Prima d*'labitumql0tlisi ^ fecunda quae naturam clemen-QSVÌrtutes^dcnionftret- nam cum fint vitia quje- c°nfir ................... - i . -t ^intesi - udiiitumuiuviiM libertatem fiibil deeft, nifi pereundi hcen cffi 10Us djg '^ltantia , non poffuntfecerni, nifi figna cipue tamen œqualls ad maximos imosq"® Js, qu0m0,{C3*nt'«-ir imprefferis. tertio loco quaere- clemenrix tu* admiratio. Cetera enrm fycft ] J°^od0 Con^aci banc virtutemperducatur animus, portione fortuna fua:, quisque fcntitaut ^ jp ^ maiora minoraque : ex clementia om"6'.1 nCc^ly rant. Nec eft quisquam, cui tam valde iua placeat, vt non fere inconfpećtu clem^ ^ ratam humanis erroribus , gaudeat. c\étfc^ Cap. lì. Effe autem aliquos fcioj Ru^nj3tP ,ft, jjeffimum quemque putent fuftineri : liireVero eXornm^tcatn' ^ V^"U ^Uam ^ac'at:- Nul-Cut^ fit ^US virt^lt^usrna8ìs hominiconue-c0ri inter^ '3 ^lunian'ot') conftet neceffe eft: ìnt8t>i bono 1505 • ^U' ^ominenl Sciale animai, Orf, r.;^osj , êenitutT» vidéri vohimus: fed etiam faft01106^111 v°luptati donant, quorum pemmum quemque pmcuL xu.i.1»-. • :*rtuslpŁ"gdi' ^ l^ictç!7i r* ad vtilitatem fuam fpeftani. poftcrimeh fuperuacua eft, ôcfoîahxcv ^ ^ na^lJs „ Petlt & otlum, hanc virtutem natura ____Sai-I nrinmm omniUlU? . ( a fli >lllrrj f > Sl)ae Darom Ł r. ,- iìlen cle amat, & manus retmet. nocentes ceffat. Sed.primum omnium? ^0t ^ cinx apud xgros vfus, etiam âpud fanf^^^ et ita clementiam quamuis poena dignt tn" .fl pe' flt innocentes colunt. Deinde , habet ^cofj a,ut PrinciDrLeR.tÌa ex omnibus ma§ìs> Suain ^ °r»«Qii^r Qecet- Ita enim magn» vires ^e>E> fi illis falutaris potentia eft. , ClCÏP i'rlu prò culpa eft: nec innocenti» tantum „ currit, fed f#pe virtuti, quoniam qui ^ temporum incidunt quaedam, qu^e po' eft> ^ Siri. Adiice , quod magna Par® J"° _n f rcuerti adinnoc&ntiam poiTis. ScU Ho - Drim. o—«« tut mi|nvanu «»«»»- C*efe f,C~l^tate & e t '1,rs 'n CfJmmendanda clementia» ^1° fi(tnî#:picî,ri ^;r',£lu «ftendendo verfttur. Gronouius vt verbo e circenfibus le&" 3- C'err>eni:;3<<^ei:iS ve'ut e carceribus decurfqm in ùl ait' ®cc"Pa.tUin' idem Poffe & con- "n>tti iudi dicuntur tum incipiunt. S - egenJum effe fufpicatur manu- ìncipiunt. nam i7<5 L. ANN AE I ÎENBC AE B E CLEMENTI A LIE. I. 2 77 nam peftifera vis eft, valere ad nocendum demum magnitudo ftabilis fundataque eft» ^ 1 omnes tam fupra fe effe, quam pro fe fciuntî ^ curam excubare pro falute fingulorum atque v0,tl ^ rum quotidie experiunturj quo procèdent6'^!1 tanquammaiumaliquodautnoxium animal e ^ profilierit , diffugiunc , fed tanquam ad cl*r^ pf" beneficum fidus certatim aduolant, obiicere U illomucrombus fnfidiantium paratiffimi, & .(6(r nere corpora fua, fi per ftragera illi humana#1 i,}1* falutemftruendumfit, Somnum eius no<#ur ^ cubiismuniunt: latera obie&i circumfufiqu® -K dunt: incurrentibus periculis fe opponunt. rctf0' eft fine ratione populis vrbibusque confenfu*1 tegendi amandique reges, & fe fuaque ia#a0' KTrCP* .i' j ffPiritus vitalis, quem b«c tot millia trahunt ra , nifi onus & prxda, fi mens il- . ufubtrahì Jatur. y " foge incolumi mens omnibus 9na. i narrj ^ 0rriana; pacis exitiumerit, hic tanti for-0 in ruinas agec. Tamdiu ab ifto pericu- ^U°slìqu I'c populus, quamdiu fciet ferre frsenos: anc^0 abruperit, vel aliquocafu difcuffosre-Peri, _ Pa^usnonerit, hsecvnitas&hicmaximiim- ]jU'Cvtbi j*tUs 'n partes multas diffiliet : idemque 09 Princ 0tïî'naridi finis erit, qui parendi fuerit. tutOre'^Cs regesclue5 ^ cjuocumque alio nomine Us publici, non eft mirum amari vl-„ s Pnki- et'am neceffitudîncs. Nam fi fanis homi- Ita L. •____ «raCAp' v! ja&huiccaPitc cumquedefiderauerit imperantis falus. NcC ^ Kqile «ca priuatis potiora fiint : fequitur, vt is tas fui eft, aut dementia, pro vno capite tot r° ^ f{ h-cipere ferrum, ac multis mortibus vnam anllT1 ^' dimere,nonnunquam fenis & inualidi. t^l° dum totum corpus animo deferuit, & cum "° rnaiustantoquefpeciofius fit: ille in occulti tenuis, & in qua fede latitet incertus: tatIìC^c ^ pedes , oculi negotium illi geruntj illu® munit, illius iuffu iacemus, aut i/iquietl d1 3fgltlC cum ille imperauit,fiueauarus dominus Ac*1.: cauffa fcrutamur ;fiue ambitiofus, iamdvi1 ramfìammisobiecimus, aut voluntarie 1° ^(pà'\ . fie haec immenfa mulìitudo, vnius animae ci -fji r/'^itiea. ^0ngius videtur receflìffe a propofit» >Q,1~J at nieHerculesrem ipfam premit. Nam lit llquamneceffaria clemen-ii0 Ccri<^Uti1 • ,tn Parcis, cum videris alteri parcere. ^irra!iter quita^Ue etjam iniprobandis ciuibus, lu ° fangu-atnmenibns languentibus, & fi quando " Mu ®pus eft, fuftinendum eft, ne vltra C'a0rWbuC ln{;idas• erS° i vt dicebam, cle-1SC'U^erri hominibus fecundum natu-. a^et ^arnen decora Imperatoribus : quanto Cfiid'l^r'a aPp '^°S ^eruet> quantoquein maio-1\lte ltas ? p retl Q£antulumenim nocet priuata lìì virtlltib^-P«m fasuitia , bellum eft Cum lnter fe fit concordia; nec vlla altera S 3 melior ili L. ANMAEI $ ENECAE meliorauthoneftior Ut} quxdam tamen quibu*. pçrfonis aptior eft, Decet magnanimitas quetf^', mortale,m , etiam iilum infra qu«m nihil eft. ^ enimmaius, autfortius, quammalam fortuna11-1 j tundere ? Hxc tamen magnanimitas in bona *°r laxiorem locum habet, meliusque in tribunali ■> °> ^ in plano/) confpicitur. Cìementia in quamc"111 domum peruenerit , eam fèlicern tranquillagli praeftabie : fed in regia qua rarior, eo mirabilior* enim eft memorabilius,quarn eum cuius iras m*1 ^ Rut, cuius grauiori fententiae ipfi qui pereunt ^ (g, tiuntur» quernnemo interpellaturus eft, im"" ^ hementiu» excanduit.nec deprecaturus quidcfl1;1^ m libi manum ini i ce re, & poteftate fua in mel1 ^ (icidiusque vti ? hoc ipfum cogitantem : Qcc ter n1'' ijtralegem nemononpoteft: feruarenemo,pra:t Magnam fortunam magnus animus decet. adillam extulit, & altior ftetit, illam quoi -jgtf" tęrram d educit. Magni autem animi eft Pr°^e plàcidumeffe, tranquillumque , & iniurias^^e(e Jt' fenfiones fuperne defpicere. Muliebre eft) ira : ferarum vero, nec geRerofarum quide"1» P DE CLIMENTIA LlBy I. 279 dere & urgere proieâros. Elephantî le0°es5 aC;ae, fęunt, quzimpulerunt:ignobilisbeftÌ2ìpslt^oìl 1# Non decetregem fama, & inexorabilisir*: ln e** n aflerens Princeps, alios ex ciuibus fuis, quia nicìuc funt,libens.videat,alios in numerami) quosdam effe gaudcat, quosdam patiatur. Cogitate/) in hac ciuitate, hi quaturb» tUj ^'fiitïiaitinerafine intermifïïone defluejis elidi— aliquid obftitit, quodcurfum eius velufr pore n;lls rapidi moraretur : in qua tribus eodem tem-( >eatr's v'z -) poftulantur : in qua confumitur* terris omnibus aratur: quanta folitudo & ^U£ura 6t, fi nihil relinquitur, nifi quod iudexj eft, o^a^folucrit. Quotus quisque ex qusftoribtts tUs tum enim fupra enm eminet, cui fe 1 quat: at fidaì vitam, fi dat dignitatem PerI<^ ôç meritis amittere, facit quod nulli nifi rer" u3tf» ^, licet.Vita enim etiam fuperiori eripitur,""^^ inferiori datur.Seruare^proprium eft exc^. ^ B3E : quae nunquam magis fufpici dębet, £*>*% contmgitiaempoffe quod dus, quoru taqu, lucem edimur,tam boni quam mali- De°fl ^0-r^ ( _______________---- t>» ï. I»plant ] in humUi folte atque abietta» H^iSn riM P 'l * ^03c| .i115 accufator vacat culpa? & neicio , an ne-, Petçr,?ndam veniam difEciliorfìc, quam qui illam. VU, a|.*F*ius meruit, Peccauimus omnes: alii gra-aUta]je leuiora,alii exdeftinaîo, alii forte irnpulfi, Hequitia ablati : alii in bonis eonfiliisparum Perdio 5t^us, & innocentiam inulti ac renitentes ejctr^' ^ec delinquirnus tantum, fed vsque ^enc p^murn «ui delinquemus. Etiamfi quis tam PliuspoJI^'fajii^ium , vt nihil obturbare eum am-^°perijen^acOliere, adinnocentiamtamen peccan- ^1 Quoniatn deorum feci mentionem, f0ttileïûr°C ÇXetïlplum Principi conftituam, ad quod Exr J ,Vt talem effe ciuibus, quales fibi deos ve-err°tibUs k Cr^° ^a-?ere inexorabilia peccatis atqua Nicie,nUmina? expedit vsque ad vltimam infefta cquis regum erit tutus , cuius non Ul,barn^3^*3 fine nomine foie magno vfu, tantum vt &!lh ç lr f^moJ /re^ c°litA tu>cum Neronem omnis drri- erant v'ru v'* ^ '• e- Vlje tr'a t'ieatra ' tot çr'"irn 1 kalòi n'uairum, Marcelli & Pompeii, S 4. mem- L. ANNAEÏ SENICAE -—_____ membra arufpïces colligant? /) Quodfidii placabili' &ajqni , delićta potentium non ftatim fulmini1! perfequuntur: quanto asquius eft, hominem homi*1' bus pfaspofitum, miti animo exercere imperili*11' cogitare, vtrum mundi ftatus gratior oculispulc^f «rque fit fereno Se puro die, an cum fragoribus cl\ bris omnia quatiuntur, & ignés hinc atque illioc. ^ cant? Atqui non alia facies eft quieti niodć'^1^, impeni, quam ferenicasli & nitentis. Cru<^c'e 1 e, gnìim, turbidum, renebrisque obfcurum eft, inter l<(c mentes & ad repentinum fonitum expauefeente* > «o quidem qui omnia turbat inconcuflo. FaciHuS P vatis ignoicitur, pertinaciter fé vendicantibus- P funt enim lasdi , dolorque eorum ab iniuria timent prxterea contemptum: & non retuliffe \$°el p busgratiam, infìrmitas vid^tur, non clementi3* ^ cuivJtio in facili eft, is omiffa ea, certam 'aU # manfuetudinis confequitur. Humililoco p ereremanum, litigare, in rixam procurrere, aC.^(jî rem irx fus gerere, iiberius eft: leues inter pari? '\ funtì regi vociferatio quoque, verborumqu® 111 perantia, non ex maieftate eft. . rjgi0 Cap.VIII,Graueputas, eripiloquendiar Jt fegibus, q-uod humillimi habent? Ifta, inq«lC' vitus eft, non imperium. Quid tu ? non iftudnobis effe, tibi feruitutem ? 2) Alia c0tì , ^ eOrum qui in turba, quam non excedunt, ________________—' fja"1 1. Arufpïces colligant J i. e. qui non fulmine , talium membra , fi disie&a arufpices colligebant- !■ /. fingit Seneca aliquem fibialloquentiC® J 1 modo intercedere. 2. Quid tu? non txpenrù iflud nobis ejft, tibi Gronov. refhtuit : guid? tunon exptnru, 'fiam „„(]it> lti ■vitutem ? Hoc fenfu: qui equi d dicat, qui mcror : teipfum enim Nero Csefar appello an no'1 robis feruitus fit ? j^^jjulementia l1b. i. 2gg te.neŁ>ras^futCS Vt aPParfanr> d'u luÔantur, & viria Lit:aeid nt." Vcftrafa(^a diftaque rumor excisant ^ nU',IS ma?is curanti«rn eft, qualern famam Snam jj *, S Wam qui qualemcumque meruerint, ma-LUn ^Unt' Q—m mu'ta tibi non licent, tC Vrbis fS. en®fic«o licent?poffum in qualibet par-fe<ìuatur° US ,nceclere' fi"e timore, quamuis nullus Us : tibi -COnies»miIIus d°mi, nullus ad latus gladi-3 f°rti, ln tl,a Pace armato viuendum eft. Aberrare ^efcen(j.a non potes: obfidette, <5c quocumque ma 'S'magnoapp3ratu fequitur. Eft hjec fum- I Cl,tnd-Udmis feruitus5non poffe fieri minorem: J°>0 Us tibi communisifta neceflìtas eft. nam il-encîerç f c^um aliigatos tenec : nec magisillis de-^oa^j datuni eft, quam tibi tutum, j; Faftigio *n°b;sUse'. Noftrosmotuspaucifentiunt. prodi-M1;Cqj'.ac recedere,& mutare habitumfine fenfu ^rCet : tibi non magis,quam Soli, latere con-Verf* °Cl,r lta contra te ,ux omnium in iftam con-^°tes> Prodire te putas? oriris: loqui non f-XciPian| .tvo.cemtuam' funt gentes, !cneiï)j * lrafci non potes, nifi vt omnia tremant. !r,tltjUane,tl potes affligere, nifi vtquidquid circa fu-rUnt >' 0nlatUr' Vt ^uImina paucorum periculo ca-Poteftn'utn rnetu 5 animaduerfìones magna-/ cai,^ tUni terrent latius, quamnocent: non fi-fa«£V** N°n enim Suantum fecerit, fed quanti • C*' c°g'tatur in eo> qui omnia pot. ^^'^"«nc/qtiod priuatos bomines ad ac-^tia fS ìn»urias opportuniores, acceptarum pa-fecUtiClt : "gibus certior eft ex manfuetudi-} ^ Quia frequens vindi prodeffefamastuas poteft. Gaui-P^^uod aduocatum inuenerat, vxrori quidsm ,n co,R(j ®lt : renuntiari autem extemplo amicis, quos 3cl ^ acclU?ro8auerat » ifTjperauit, &Cinnam vnum dimiffisqueomnibus è cubiculo, cum Pri*um lnn«ponicathedramiuflìffet:Hoc, inquit, Ss praeteritis complu-Parentes mecum mih'tauerant, dedi. ti h,r>c v0 tC meruer'mJOCC)C^ere me conftituìfti. Cum verr,e^tiarìC?m eXC^ama^et' Proculhanc ab fe abeffe t>et>erat) ne ■ ^°n Pra:ftas' inquit, fidem, Cinna: con-r'r,s« ąjj- ,t.lter^0quereris. Occidere,inquam, me Vj1' Cliì cClt^0cun:,j focios, diem, ordinem infidi*-tà ret»necmnaiffum effetferrum* Et cum defixum Ce1tcjI1, conuentione iam, fed ex confciensia ' xil°j inquit, hoc animo facis ? Vt ipfe fis prin- *84" L. ANN AE I SENECAE princeps ? małe mehercule cum populo Romano a£l tur, fi ribi ad imperandum nihil prseter me obft3/' Dornum tueri tuam non potes. nuper libertini ho^'j nis grafia in priuato iudicio fuperatus es. Adeo P' faciiius potes, quam contra Caefarem aduocare ? ') . }' do fi fpestuas folus impedio. Paullusne te, Maximus, & Coffi, Sc Seruilii ferent, tantumque/j gmen nobilium,non inania nomina prsferentiurU;. { eorum qui imaginibus fuis decori funt? Ne tota orationem repetendo , magnam partem occupem : diutius enim quam duabus horiï l°C^ tum effe conftat, cum hanc pœnam, j) <]u* erat contentus futurus, extenderet: Vitam ^ quit, Cinna, iterum do, prius hofti, nunc infi^13.^ ri ac parricidas. Ex hodierno die Inter nos incipiat: contendamus, vtrum ego melk>refi<*e vl fl, tibi dederim,an tu debeas. Poft hzc detulit vif0, c.^y fulatum, queftus, quod non auderet petere : mum fideliflìmumque habuit, heres folus fuit il'1 • lis amplius infidiis ab ilio petitus eft. ç flo(i C Ap.X. Ignouitabauus tuus/) vi<£Ks. natn ignouiffet, quibusimperaflet? Salluftium, & (fio* ios, &Duilłios, &totam cohonxm primas ad p0, nis, ex aduerfariorum caftris confcripfit» *a^}qu»^ mitios, Meflallas, Afinios, Cicerones, & I1' fytfl floris in ciuitate erat, clementias fux debebat. «a»1"* Lepidum quamdiu mori paflus eft? *)Per mul tulit ornamenta principis retinentem: & ' ---;-;---- Tilui" 1. aduocare ] vocare & cogis qui adfint, eonu *ant> patrocinentur. Gronov. 2. Hanc pœnam ) vt exprobraret ei & obiieeret. r£ttS ASr'" 1, ^4bautntuut] per mattem > nam Agrippina 3'te ^ fin» filia » &hseclulix:itqueea AuguiH. _ 2. Qtamdiu mori ptijfm eft J In ex/ilio en,rn partem exegir Lepidus Triumuir, in quo fempe in agone conftituto videbatur funi lis. DE CLEMENTI A LIS. I. *85 nonnifi morruo ilio, trans^err* 'n ^ Pas" fpo^. ^laluit enim illuni honorem vocari, quam Hasc eum clementia adfalutem fecurira-dlt.^l,ePerduxiti hasegratum ac fauorabilem redditi' S^amuis nondum fubaétis Reipub. ceruicibus irnpofuiffet; hxc hodieque prasftat illi fa-> qus vix viuis principibus feruit, Deum effe, Suft tatìcìUam iuffi credimus. Bonum principem Au-&beneilli conuenifle parentisnomen , fateti' °^nullamaliam caufiam, quam quod contu-ìUoque fuas , qua? acerbiores principibus fo-ìnt, e> quam iniurias, nulla crudeìitate exfequeba-ÌUjjj ^u°dprobrofisin fe di&isarrifir: quod dare il-«U^^asapparebat, cum exigeret : quod quos-ob ajdulterium familia: fuas damnauerat, adeo iHata°Cc'dit, vt dimiflìs,quo tutiores effent, diplo-fUtUr ^arct. Hoc eft ignofeere , cum feias multos ^ic^iproteiraicantur, & tibi alieno fanguinc Arę Centur; non dare tantum falutem, fed pra:-C Ą ^UtetnP- Xl. Hxc Auguftusfenex, autiam in fene-t "nnis vergentibus : in adolefcentia caluit, arfit ta ^ecit,ad qus inuitus oculos retorquebat. ^Uąurtrare nemo manfuetudini tuae audebit diuum ^e^UxeU*n ' et'arn^ certamen iuuenilium annorum ^°de rit ^eneétutern plus quam maturam. Fuerit ^Utlì:inoUS ^ clemens : ncmPe P°ft mare Aćtiacum ç'liacl (TCru°re infećlum, nempe poft fraćbas in Si-,ras, ^ es> & fuas & aliénas: nempe poft Perufinas v°c° i.^fcriptiones. Ego vero clementiam non tl^vera 111 crudelitatem. Hjec eft, Cacfar, clemen-tu prœftas, quasnon fasuitiae pœniten- £)i,0^ - ----- — pcenas appartbat ] segre enim fibi ipfi f^-r'^u > dabat qnafi pœnas dum exigeret. fi» *S6 Ł. ANNAE1 5ENECAE ___/ • i /"jO^ tta cćepit: nullam habere macularci, nunquarn c . Jem fanguinem fudifl'e. Kaec eft in maxima pote' . veriffima animi ternperanria, & humani gencflS ^ comprehenfibilisamor, non cupiditate ali qua > temerirate incendi, non priorum principum e*,g{j, pus corruptum,quantum in ciues fuos liceatjCXp6^^ do tentare , fedhebetare aciem imperii fui. to tifti, Csfar, ciuiìatem incruentam,& koc quod & ^ animo gloriatus es, Nullam te toto orbe ftill*01 ^ «ris humani mihffe : eo maius eft mirabiHu$quC> ^ nulli vnquam citius gladius commiffus eft. ^ ^tt- tia ergo non tantum honeftiores, fed tutiores ^ Afr ornamentumque irr.periorumeft, fiorai cert»»1 ^ lus. Quid enim eft, cur reges confenuerint> queacnepotibustradiderint regna ; tyran-n01''* ^ei fecrabilisac breuis poteftas eft? Quid interi tyrannum & regenv? fpecies enim ipfa centiapareft, nifi quod ryranni in vo!upta£Cla/ reges non nifi excauffa ac laeceflkate. 0c&' Cap XI!. Quid ergo? non reges 1u0^Uv£ilitaS éers folent ? fed quoties id fieri public* „ni1® perfuadet : tyrannis fœuitia cordi eft- jjatf1 ^ autem a rege diftat fa<£tis, non nomine. f£gt Dionyfius maioriure m erito que preferì"* bus poteft: & L. Snllam appellati tyrann'u?.yIfl? hibet, cui occidendi finem fecic inopia ho 1 fcanderic lice: Dittatura fua » & f« toë* r^u0^^ ì) quis tamen vnquam tvrannus taro au ..jj3 ciu'U fanguinem bibit, quam ille, qui leptem n^1 vjc;n0> Romanorum contrucidari ìuflìt? Et cum i!l .Qiit&j c sedem Bellona; federis, éxaudiflet conc3aminatiï-miliium fub gladio gementium, extern»^___ I. Ttgx reddidtnt ] Dićtator ergo in lagy> 3U11 «auffa creatus. CLEMENTIA L1B. I. 287 ^Us ìt, ---—-—- UntUr,> ï^Ult ' Pauculi meo iuflu occi- ?r* Se^ 0cnon eft mentitili :pauci,Sulla;videban- tlnf).. II)nv A*. C„1U '8*»uT tit r. ï^bu,^.0* de con^eqijeniur, 2) quomodo ?S' ^ex "ndumfic: vtiquefiinhoftilenomenci-'*** hoc e°°ern corpore abrupti, tranfierint. Inte-ftiU,ìl iute °d d,cei)am' clementia efficit, vt ma-lCet not\ rI^e^Cm t7rannuniquc difcrimen fit:vterqus ih lnufarmis valletur. fed alter arma habet, q^°reniao1UnÌmentUn:,pac,svtitUr' a,ter n magn<> Cq10Us fé ?na °dia comPefcat. Nec illas ipfas manus, ti fecurus adfpicit : contrariis iti or erivU|tê'tUr,^nam vthiuifusfit, quia timetur, ôc ul(Qs d5U-a inui(us eft 1 & iJ1° esecrabili verfu, I 0/5dit PraECip'tes> vtitur : cf»rUs ^^r'nt ^um metuant. - — - fljeUeri'nti^n'"ara^iesonatuf » vbifupra modumodia ią UUs ^erò ^mPerat»s enim timor cohibetanimos:as* ejCc. acer> & extrema admouens, in audaciam t^-S?cPinnaUat' &omnia experiri fuadct. Sic feras li-clufas ćontineasreasdematergo eques %0Culcabur)'trenta,:,un£ fl,»am Per 'P^a fugerant, rec**ì ^tim' ^Ue f°rrnirfinem.y) Acerrima virtus eft, lorllrialic)ui(jneCeffitas extundit- Relinquat oportet n?CtUS' milIt0{îlie Plu« fpei,quam pericu- r>^!-ahoquin vbi quiefcenti paria metuun-"• _ ^ 3. ^ •' vel omittendum de SyUa, vel le- ' CUTn loqucmur cjuomodo ire. Lipf. XîWr"""* aXiturl ad ITietUTn remouendum , *. 1, gi in te " ' & ecce ab i's ipfis metum habet. Ita Nin "'frj m vertit- L,Pf' va^a" 1 FunicuI1 extenfi quoslineas appellant, ■s' ìnr .maujum pianse,ad feras terrendas &co-^ fa agerentur, in veterum vfu (nere. & feris sc>*> •UÎQ 1 <" VfcU.>UU> .„m, ^ r 7---. ti. Placido tranquiliôque regi fida funt auxi'1* ^ Iamfuamplacideacfalutariterexercet,ap- cjiiibus ad communem falutem vtatur : j.1 ^ Perja fua ciuibuscupiens : felit abunde fibl que miles (publicx enim fecuritati dare operai11 v,^j si accejr JUnam ^am publicauerit; fermotie affabi- tur)omnemlaboremlibenspatitur, vtparentis ^ (p j ?retur a ' acilisj vultu,qui maxime populos de- At illum acerbum, & fanguinarium, necefTe ^ # jjSis *»Mis, «quisdefideriis propenfi», etiara ventur ftipatores fui. , J p^^dem jSàtota ciuuare amatur> defenditur,co- C a p XIII. Non poteft habere quisquam ? $ JJS. m de ilio bomines fecreto loquuntur qua: ac fida: voluntatis miniftros, quibus in tormen£l ^ itijjxi ere fi'ios cupiunt, & publicis malis fte- eculeo,&ferramentisad mortem paratis vtxtiJv ,S.^isnu arec^uditur:bene fe meriturum deliberìs bus non aliter quam beftiis homines obietfat: o» Ut. enon dubitat, quibustale faeculum often- bus rei obnoxior ac folicitior, vt qui homi»eS °{^ ^ ^rincepsfuo beneficio tutu» , nihil pr*fi- que teftes ac vindices facinorum timeat, eofe jji' ^ Apt ornamenti caulfa habet. au 5, vt non liceatilli mutare mores. Hoc qun°r^ ' 0Eod erS° of&cium eìus eft? quod ter cetera, vel peffimum habet Crudelitas: \c? ^hdarentum> Sui obiurgare liberos nonnum- feuerandum eft, nec ad meliora paterregret5' j ^d0 ^ ®> nonnumquam minaciter folent, ali. lera enim fceleribus tuenda funt. quid autem J'» f^Us ^nere etiam verberibus. Numquid ali- licius, cui iam effe malo neceffe eft? O ^'fc% ą "Uttl ' a Prima offenfa » «Heredar? nifi illuni, fibi certe ! nam ceteris mifereri eius °e^ ^cSu°d ti J ^inJuri* patientiam euicerint, nifi plus qui cacditus ac rapinis potentiam exercuitj ^ g^ici' ^ì/et°riutii ^ Suarn quod datnnat, non acceditad &a libi cunfta reddidir, tam externa quam do%ic°', f,^ ilJdoleJ.t-vlum- 0 MuIta a"te tentat> Suibus du" cumarma metuat, ad arma confugiens: n0°(otii Pl;^ ^eplora ' ^ Pe*ore ^oco 'am pofitam, reuocet: fumfideicredens, non liberorum pietati. ^e*igen/eft»vltima e*pe"tur. Nemoadfup- circumfpexit quaeque fecit, qua?que faetiam Principi faciendum eft: quem adaperuit: fàspemortem timet, fkpius °P^aC?lli c'1^ Ceter atrem >non adulatione vanaad-or fibi quam feruientibus. E contrario > lS pe!^ e°'m cognomina honori data funt. funt vniuerfa, quamquam alia magis . ali3 ^ 'Uis i Ces ^ Auguftos diximus , & ambitiolàe tur, nullam non Reip. partem tanquam fm \ °c*rit>u *lUld potuimus titiriorum congeffimus, clinatusad mitiora, etiamfi ex vfu eft anima ^ tSl)) > vtfcjr C"tes : Patrera quidem patria? appellaui-oftendens quam inuitus afpero remedio 1X1 ^^it1 ^ ^ poteftatempatriam: qux eft veat ; in cuius animo nihil hoftile , nihil e, <^ns. a » «berig confulens, fuaque poft ilio* ---------------(j»'1 jj. arde fibi pater membra fua abfcidat : 6. ^ItenaaniTua'] quse iam vt aliena coilU"01 j ----------—. qu* ftt in poteftate tyranni qui timetur. Qy toj. '5 »n ^un']i. e. vltimum & quo fententiam ab» un» icribit. Ltpf. T etiam 2£>0 Ł. ANNAEI SENECAÉ edam cum abfciderit, reponere cupiat: & in p dendo gemat, icunćtatus multum diuque. nim eft vt lib enter damn et, qui cito : prope Vtłfl puniat, qui nimis. Erixonem equitem memoria noftra, quia filium fuum flagelhs ocd AÌ populus in forographiisconfodit. Yixillum^, Casfaris aućroritas, infeftis tam patrum quam h11 tnanibus eripuit. Cap. XV. T. Àrium, qtiifiliumdepreben parricidio, exfilio damnauit, cauffa cogniÇ8^^' DE c lamenti A UÈ. I. 19l rcdemi':&p°ft^»nw>-„bau;t gratu- fra 'Juc ven"'t, manfuctiora omnia fa N -01?. **»••» '«i' fi<, vt ii]um °T"._ to. fvl affilias parricidam continuit, & annua Aitit, quanta praeftare integro folebat, H®c tas effecit, vt in qua ciuitate nunquam peioribus, nemo dubitaret, quin-reusmer'10 • tus eflèt,quemis pater damnare potuiffet> ^efïlc°^ non poterat. Hoc ipfo exemplo dabo, fUs àc ^ pares bono patri bonum Principem £lio T.Arius, aduocauit in itipem. ^, confili^*11 C ^rs*K Iirete, r?/ guftum. venit in priuatos penates, alte011 ? » ^ofpi ^ ni confilii fuit. Non dixit: Imo in rnea^n[lJr^ ef^, veniat. Quod fi factum effet, Casfaris cognitio,nonpatris. Audita cauffaiexcul lS^ ^ <11'! ïsus, & his qua» adolefcens pro Ce dixerat, bus arguebatur, petit, vtfententiam fuam ^-uj0ec-beret : ne ea omnium fieret, qux Csfaris "f.■ uwtbl • UW WO UilUliUUl iiWl WV ) ^ t tf\£ ili'' inde priusquam aperirentur codicilli» iura ^ łiominis locupletis hereditatémnon a tUr cet aliquis ,pufillo animo. timuk, nc vi e 0 fpei fua: aperire velie, filii damnation e- fendo. QuilibeÊnoftrum debuiffec a a c0f)(c'iet>, (e nesmalignas fatisfiduciae haberein VP%i e* • 'Cui"(lue ' pa" ìmperii eft. ïn maena 1 '' y>ZndìtaS PeUm"S eJtemPta- Non .ft ì'tc liberi. " ,mperatPnnceps ciuibus fu. ^totìo '■s'p«ceP"W' dìfcentibus, tritmw, Sir w affidili'?" ■ iN.?nne peffimus P"" «de- ^c«««fc JT ' °S' Ctïam « Sw dignior '• J-em Pr£ceptorliberalibu$ k ,!,isnon iSUI-eXCarn,ficabit difciP«ïoS, fi me„ VU,Ushłferir"11'3UtfîParum agiKsinlegen-S>e^are3;r ^Ulmonitio^us, & Verc?un-feuum°Tt malk? Tribanatn ««"ri. Nhg-n°fc»*tur? W i0"® f* Qil^us ta-*qUUm eft' Srauius U . mPeran » quam imoerafrir Principes multa debent edam fatnas ar _ eo non aditurum hereditatem. die & alterimi Jheredem perdiditj fe W ,V ^dUriusimt,o • *Suum elt, grauius ''C^'^'luieoi^m" ' C|m,rn.'mPcratur cimali. »>* ;Crci,risraberibus «ter. n. • --------"vls"ns verDei h |C>on)»^ïÏÏ8iftcr; ïfec enim Armido-!l,fe0 .^«nfa :'ni;ieUmta^u blandiente permul. >(,f' • Suique i?"a.t0r ' .1u,.,nftiruit "tulos fedi. StnSl I" vtItur ad excitandas "fcr'f- »« «Kk» fflisminarur, tyl 'L, annasi sEnecAk ,_.... ---— ^ contunde enim animos, & quidquid eft indolii, ^ minuetur trepidatone degeneri : nec licentia^ jj, gandi errandique pasfim concedit. Adiicias cet, tardiora agentes iumenta : qua: cum ad c0°.^ lias & miferias nata fint, minia fsuitia coguntuf ^ detrećtare. -ft,"1', Cap. XVII. Nullum animal morolius « ^ lum maiore arte tra&andum, quam homo î gis parcendum. Quid enim ftultius, S"31*1" ^ tis & canibus erubefcere.iram exercere.peUi'^ conditione fub homine hominem elfe ? demur, nec irafcimur : atqui & hic morbus mollem medicinam defiderat, ipfumque f ' minime infeftum asgro. Mali medici e , se ne cures. Idem in his, quorum animus a ^ . u facere debebit, cui eredita falus omniu ^ cito fpem proiicere, nec mortifera figna p 0 e Lu&etur cum vitiis, refiftat j aliis mor u j c.c probret j quosdam molli curatione ^gat ci' meliusque fanaturus remediis fallenti us. .pe(ì^ ceps curam, non tantum falutis, fe etia b catricis. Nulla regi gloria eft ex feua»n ne. qurs enim dubitat pofle ? at co uJt>n vim fuam continet, fi multos ir* aliénas ^ ^ nem fu* impendit. mnderatc^allS;llD!| Cap. XVIII. Seruis imperairem otui*ql)i &in mancipio cogitandum e » pCrm>ttfLpr*' impune pati poflìt, fed quantum captiuis > boniquenatura : qua: parcere enam^ y rio parati* iubet. Q^"to *"£".ncip* liberis, vngenuis, honeftis, ne> ^ fl0ri ^pfii his quos gradu anteceda®, qu fl.atuam llCfi . , feruitus fit, fed tutela ? gere. cum in feruum omni animalltlU, quo in maiori prasftabitur poteftate : quam ^ rtet noxiam effe, fi ad natura? legem componi-^ìis a datura enim commenta eft regem : quod & ex ^ re tnia^us licet cognofcere& ex apibus s qua-\ |o 81 ampliffimum cubile eft, medioque ac tutiflì-^r®terea onere vacat, exaftor alienorum ' & amiffo rege, totum dilabitur examen. ^0UamPIus vnum patiuntur, melioremque pu-NiSo,^Unt. Praeterea infignis regi forma eft, diffi- JV^Simediftinguitur. Iracundiflìmas, ac pro •î^îrç C®Ptu pugnaciflìmas funt apes, & aculeos in ^ r.re^ncluunt s rexipfe fine aculeo eft. Noluit tlft5f*tUra °ec fa»uum effe, nec vltionem magno petere : telumque detraxit, & iram eius ] non eft nafei ijem eft ac non vtile eft, non ^'c n°ftei" in praef. Nat. qu. Grtnov. °Pt'mi autores vfurpant promagis qu; nef. 1. 3. c. 2. Grentv, T 3 in$r Sie 2$,4 Ł. ANNAE I Senecąe. inermem reliquie, Exemplar hocmagnis regib115!!' gens eft. Eft enim illi mos, exerere fe in paruis>^1 ^ gentium rerum documenta minima agere. Pu^e3^ exiguis animalibusnontraheremores: cumtaflt0^ minum moderatior elle animus debeat, quanto vC.^ jnendus nocet. Vtinamquidem eadem effet s & ira cum telo fuo frangeretur nec t, liceret nocere quam femel, nec alienis viribus re odia ! facile enim laffaretur furor, fi per fe ^ret< tisfaceret,& fi mords periculo. vim fuam ^ Sed ne nunc quidem illi curfus tutu* eft. Tantum neceffe eft timeat, quantum timeri voluit î & ^ omnium obferuec, & eo quoque tempore quo ptatur^peti fc iudicet, nullumquemomentum ne a metu habeas. Hanc aliquij agere vitaffl &. ^ cumliceatinnoxiurnaliisdt ob hoc fecurum» ^ # potentine ius, lastis omnibus, tramare? Errat en1 ^ ^ quis exiftimartutum effe ibi regem, vbinihil3 rcj^ fi, tum eft. Securitas fecuritate mutua pacifcen ^ p Non opus eft inftruerein altum éditas arces >. adfcenfiimarduos coUesemunirejnecIatera nì0~ ^e: abfcidcre, multiplicibus fe mûris turribusque fâluum regem in aperto clementiapraeftabit# eft inespugnabile munimentum, amor ciuiu10* y ot* pulchrius eft, quam viuere optantibus cun&lS> non fub cuftode nuncupantibus ? fip titubauit, nonfpem hominum excitari, fe x0ÇM' nihil effe cuiquam tam pretiofum , quod n°n/-jjj te prafidis fuicommutatum velit?omnequ0 çjfcèfo tingit, fibi quoque euenire deputet? In oC^arne^j fconitatisargumentisprobauit,non Remp sjfq.U° fed fe Reipublica:* Quis huic audeat I. In h se] Lipfiiis Iegit u hoc vel defettum ^^,u, forte non male explices in k»s bo« line acque jpe DE CLEMENTI A LIB. I. ÏÇJ quis ab hoc non, fi poflìt, fortunam quo-cUr;aUertere ve^tł ^ 4U0 initia > pax, pudicitia, fe-Cop 3?' ^ignitas florent : fub quo opulenta ciuiras *e<% °0norurn omnium abundat ? Nęc alio anima ÎU rem fauni intuetur, quam fi dii immortales potelé^ yifendi fui faciant : intueamurvenerantes co-*etier*UC' OHł^ autem ? non proximum illis locum 1*,. ,s > <]ui fe ex deorum natura gerit, beneficus as ^«Cinmelms potens ? Hscaffettare, ha:c imi- t{areecet ? maximum ita haberi, vt optimus fimul ha-ç p* X X. A duabus cauffis i ) punire princeps fb-fçrarr^Ut & vindicat, aut alium. Prius de ea parte dis-**ti '^^'pfùnjcontingit. diftìcilius eft enim mode-dolori debetur vltio, quam vbi exemplo, VtVç^l3cuum eft hoc loco admonere, ne facile credat» Vtt\o^tïl.Cxcut^at' vtinnocentiaEfaueat,& appareatj fcjąt ( ^noremagirempericlitantis, quam iudicis, \c-.,;oc ad iuftitiam, non ad clementiam pertinet» Urflhortamur,vtmanireftelaefus, animum ia SS, habeat : & pœnam, fi tuto poterit, doneti «HiS)e Us^mperet : longequefitinfuis,quaminali-iniuriis. Nam quemadmodumnon %0(j ^nt animi, qui de alieno liberalis eft, fed ille qui û>ij(K^t.er* donat, fibi detrahit : ita elementem voca-,ri alieno dolore facilem, fed eum qui cum fuis *Si ^agitetur^onprofiliE: quiintelligitmagni eie' 'niurias in fumma potentia pati, nec quid- ' ^aP y ^0r'0^usP"nc'Pc'mPune^z:^0* Vltioduas r«s pra»ftare folet : aut fola» ^riCat-rt ei quì accepit iniuriam, aut in reliquum fe- Principis maior eft fortuna ^ quam vt io---- 'V> C tentus fuit, ex rege vièto nihil, prêter gloria#» > ^ re. Hoc çft etiam ex vigoria fua triumpbarC' que, nihil fe quod dignum elfet via°re' TL inuemffe. Cumciuibus,&ignotis,atqueh co moderatius agendum eft, quo minoris eft a ^ ^ cos. Quibusdam libenter parcas : a quibu? aaj,b'-1# vindicarefaftidias : & non aliter quam ab anll^a ^3* paruis &c obrerentem inquinantibus, re^a.cer>nltiq^e nus eft : at in iis qui in ore ciuitatis feruati p erunt,occafione nota: clementine vtenduin e , jit Cap, XXII. Tranfeamus ad aliénas prifJ- quibus vindicandis haectria lex fecuta eft, flitt ceps quoque fequi debet : autvt eum^uern{e<}Ì21' emendet; autvt pœna eius ceteros roel»°rc* jpfo* aut vt fublatis malis fecuriores ceteri ™ualVs facilius emendabis minore pœna; dih g e» xi* clement ia llb. T. 2Q7 'Hit ~——--------- K*CDUlalÌclUld integri fupereft. Nemo dignitati rC^t* imPunitatis genus eft 13111 non habere ^rc'tasCUm-' Clultatis autem mores magis corrigiï pie animaduerfion"tn. facit enim confuetudi-l5iota Can<*i multitudo peccantium : & minus gra-\ 'Muam turba damnatorumleuat: & feueri-jHita Maximum remedium habet, afliduitate a-%Ce 0ritatem. Conftituit bonos mores ciuiwi» t°X enS' ^ vitia eius facilius compefcit, /) fi patiens vUs^c. ' non tanquem probet, fed tanquam inui-0Xrma8nOtOrmentOad eaftigandum veniat. PeGcan^1 facitipfa clementia regentis. uUnr< ^ultopœnavidetur, quae amiti viro confti-CĄp * * I-Pr*terî*videbis ea f~xPe commirti, CntJiuJmdÌCantUr- *>ater tuus plures intra quia-V]tQs aCc c.ulleo infrit, /) quam omnibus f*culis in-e jltn.US* niulto minus audebant liberi nefas ^'^ere, quamdiu fine lege crimen fuit. vl* PrU£ientia altiflìmi viri, 2) Sc rerum na- tą ^ 'Na -3rn' rnaluerunt, velut incredibile feelus, & «*eCTP0GtUm Pr2etenre' Suam dum vindi-C^Perun re P°^e fieri* Itaque parricida» cum le-v«roj nt» & illis facinus pœna monftrauit. peffi-h -Ą' o u C° Pietas fuit, poftquam fepius culleos vi-tiif!llUntUraiïl cruces* ln <3ua ciuitate raro homines >Ce,UtPuKr 63 conftnf"Uïficinnocenti*, & indulge- Vïrit. 'Jco )ono. Putetfe innocentem effe ci-.rS^g'sirafcitur a communi frugalitate de- cJïs- J"'y«'^»»;lgenuinara leftionem e* >, v'o 'a futt reftituit Grtnov. crat P.œn- Parricidarum. V^cldi,"' * ^0'0nern intelligit, qui interrogatus cur "lc()|iim1înullam legem fanx'fler, refpondit fe id "^'ffurum putuffe, vid. Cie, pro Rofcio. Lipf. T 5 icifeea- *98 l. ann abi senecae ®e cle menti a lie. t. fcifcentibus, fi paucos eos effe viderit. Pericul^ji eft, mihi crede, offendere civitati, quanto piure* fînt. y? Cap. XXIV, Di&a eft aliquando in Senat1' lentia, vtferuos aUberis cultus diftingueretî " . apparuit, quantumpericulum immineret, B feCiI^ ftri numerare nos cœpiffene. /) Idem fcito mecueI'c^is effe, flnulliignofcitur: cita apparebit, parsclU'tllr' deterior quanto prxgrauet. Non minus ]?rinclP .()• pia funt multa fupplicia, quam medico muUa -(ti' Remiffìus imperanti, meliusparetur. Natura max eft humanus animus, ntikłł£« bi. plus itaque hac via proficitur. Crudel't3^ V' me humanum malum eft, indignum tam n *c tf1'' j ino. Ferina ifta rabies eft, fanguine gaudefe neribus : & abiećto homine, in filuefi*6 ile* ce Al j, tranfire. Cap. XXV, Quid enim intereftj oro £C ^e$àett. der, leoni LyGmachum obiicias, an »pfe tibu* tui9? tuum illud os eft, tua illa ferita*-çuperestibipotius ungues effe, tibi dendorum homiouni capacem! Non eX'5^lJljt > vtmanusifta, exitium familiarium certuU rttil1^ ìifalutarisfit: vtifteanimusferoxjinfatiahi e c[e&e(( malum, citra fanguinem caedemque fatictllt'^e% tia vocetur, ad occidendum amicum c^a homines. Hoc eft, quare vel maxime f ^ ^ fit faîuitia, quod excedit fines, primum „___—---—--- —cu'lS i. Numerar» sw} perpaucos fcilicet 1 èi num^r'.ntentantur. 2) Sub vno aliquo tedio fiamma Si;. r ^ ...... t farniliav1Cimque aquam ingerunt. at in- 4 vrbìs ['ftura, & multas iam domos depaftum, par- £ * ^°^riiitur. i ^5" Crudelitatem priuatorum feruiles VS^łtlu,»fub certo crucis periculo, vita: funt: ^(^^j'^'gentespopulique, & quorum erat ma-iniminebat, exfcindere aggreffi funt. ° *"UaPr*fidÌ3 in ipfosconfurrexerunt, perfi^. IV dMic ^ 'mP'eratem ) & feritatem, & quidquid ab >^Cerant > in ipfos exercuerunt. Quid enim quisquam fperare, quem malum effe do- ^llrre.latere. L,pf. sPt0- J Japidatis nimirumtempli»» fùbueri!ts ari», vt eft apudSueton. in Calig. Grtnov. JO 9 L. ANN AE I S ENE C AB DE CLEMÏNTIA LIS. II. 501 euit ? non diu apparet/) nequitia, nec quant11 y Ibetur, peccat. Sed puta tutam efle crudelitatert1 • 1 e eius regnum eft ? non aliud, quam captarmi ;j iiritur. tuir licet magna impenfa, & regiis opibus, & *ttl cDcquifitisnominibus : quem tamen ludi io c*:je(e' îuuent ? Quod iftud, dii boni, malum eft > °c fa»uire, delećlari fono cathenarum, & decidere, quocumque venturn eft multu111 3^a f undere, afpećhi fuo terrere ac fugare ? -rt fl°s' cffet,fileones vrfiqueregnarent?fiferpenti ^ 7 il ^ a c noxiofiffimo cuique animali daretur p°te. -flc ^ rationis expertia,&a nobis immańitatis crtrâs^\ innata, abftinent fuis, & tuta eft etiam litudo : horum ne aneceflariis quidem r uo ?°. latfibi,fed externafuaqueinacquo habet> ^ in exercitatior afinoulorumcacdibus, deindej ijf1 «<4»vi yiimiwL a łiu^Uiwiuin v.a.wtww»' j t» gontium ferpere. Etiniicere te&is ignem ' ^ v^1' veruftis vrbibus inducere, potentiam Putat0'ritjfT» ocoidi iubere aut alterum, parum fub'£ c, dit : nifi eodem tempore grex mi^sT°ri^ftìtfl ftecit, crudelitatemfuamin ordinem c°^taC0 ab '^j. Félicitas illa, multisfalutemdare, morte reuocare, & mereri clementia clU. lum ornamentimi Principis faftigio 'S"tfofl . que eft, quam illa corona ob ciues erua . X.,. ^ , o . „.-xi.;, «nn currus Dar Jiu p0t« ■--- ' ' -— 1 — *Htetîientia eftjgregatim ac publice feruare: multos %;a e^C^ere » ^ indifcretos, incendii ac ruine po- ftilia arma detra&a vićtis, non CL'rrl!? fanguine cmenti, non parta bebo ^ 1. Ilon diu app*ret~\ miniftrat, c,uer« ^ a. Ctuicm ]Wellige coronare, qus iabatur. Liber shcvndvs, > Argumentum (f Or do. «Ir'" ^eronis lAUCL*tio, &"genero fe erta ïocis. Tum w p*rtem tran fit ^Naturam Clementi£, définit. M agis aperit a bit io contrario , £$* producit ac defiribit. Fines deinde Juos ****>> ]j '* ^at> qu*™ 4 mijèricordia ïult rematami : %t p ahc Stoici* 9itium e fie. Neque Igno cire etiamy f"* B{ ^are concedit : fed Parc ere, Confulere, & fait H Yna$>is'> ciuam rtbtts, ilii difiinguunt. Hic li-''W 1 fid non Materia : & ex dutifione liquet multa ^k^l^^porum iiîio fublata. Dolendum in tam_» **£&*tione : nec Jecundus hic liber, opinor , C A P V T I. i^declementiafcriberem, NeroCa:far, vna l^^rrievoxtua niaxime compulit : quam ego t'l!t iî)ef n°n^ne admiratione, &,cum diceretur, au-tï!110' ' ^ a^"s narrafle. Vocem gene- nea§ni animi» ma8nx Ienitatis : quae non com-eCalienis auribusdata,fubito erupit; & bo-Uatîl cum fortuna tua litigantem in medium le>Us Ąnimaduetfurus in latrones difos Burrus V-ata te*1f1* *vir egregius' & tibiPrinciPÌ notus, ex- CV< KereS'ÌnC)UOS&eX quam audirent omnes gentes,qu2 Ro- manum jot Ł. ANNAEï SEMECAE *>E CŁEMENTIA LIB. TL JO? --,' ------ p C'cl0) -------- manum imperium incolumi, quoque iuxta lacc*1 ^ ïla f comodo ingenia immânia, & inuifa, mate- hìx libertatis, 1 ) quaeque fc contra viribus r" ndir».: ------r <- mis attollunt ! O vocem, in concionem omnI. (t ptifl0' fecUnd- • ng€nia łnimania» & inuifa, mate-C?ncitat fi exprefierunt fenfus vehementes & lin.,. °s« Nullam adhuc vocem audiui ex bono le-» mis attoiiunt! u vocem, m concionem ou»"• «n^Ue Nullam adhuc vocem mortalium mittendam ■> in cuhis verba ^rUlìlofam. Quid ergo eft ? WW»...HU. «WV.V..V,».» , .....- 3„. ^ v^uxu ergo cu ? vt raro, inuitus, & regesque mrent ! 2) O vocem pubhca generis B»(£t ieç{^ onaicun^atione, ita aliquando fcribas neces innocentia dignam, cui redderetur antiquutn ^ culum ! Nunc profe «Sto confentire decebat ad #C1U bonumque, expulfa alieni cupidine, ex qua om°6 q mi malum oritur : pietatemintegritatemqw^^ yfi' de ac modeftia , refurgere : &vitia diuturno 2^u gno, tandem felici ac puro fasculo dare locum» /^g» Cap. II. Futurum hoc, Casfar, ex magna P31^^' rare & confiterilibet. tradeturifta animi tui ludo, diffundeturque pauliatim per omne imper ^ pus, & cunćta in fimilitudinem tui formata»'»'^ capite bona valetudo. inde omnia vegeta fan1 tre&a, aut languore demifla : prout animus e ^ viiiit, aut marcet. Et erunt ciues, erunt 6°cllf^cf' liac bonitate > & in totum orbem reéli mOref _ $ O tentur. parcetur vbique manibus tuis. Vl0tl. . (ieC morari hic patere , non vt blandiar auribus cnim mihì hic mos eft. maluerim veris 0 ł quam piacere adulando, quid ergo eft ? P Stff^odtibiin odium litteras adduxit: fed, CUm maSna cunćlatione ,cum multis di- siti* l !* Et ne forte decipiat nos fpeciofufn clé-°mfn * aJi<3uando&incontrariumabducat; nes^be!fSUldfitcWntia> Masque fit, & quos fi-. ^vJc, Cicmentia eft temperanza animi, in pote* .r%in *Cendl : vel, lenitas fuperioris aduerfus inferi-> île ' J" ' c a. ...........Tw».u,„„uucuu!( jnreri' j ")oey nftituenaispœnis. Plura proponere,çfttu-c? ^caih p "efinitio parum rem comprehendar, vt j; J -°rmuIa excidat- O itaque dici poteft &, in^ ^'tio^^^^dìeniratem in pœna exigenda. Illa j|S actrad,^'onesiriueniet, quamuis maxime ad ^tąti°nc Ce 1at' .fî dixerimus, clementiam eïTe mo-, "uides menta ac debita pœna remit-amatin3r' "ulIam virtutem quicquani , . . . , a) p^- J Jt0 facere- Atquihoc omnes intelłigunt. ^amìlatcre adulando. ,u,d E CLEMENTI* lIB. II, 'Perftit- T ™----—-- a 0 v'olat: ifa c'ementiam manfuetudînern. exigendis poenis. Sed quidam non exigunt P^^s lt4t>u,lt CS 1 Pr*ftabunt, miforicordiam autem erudeles tarnen funt : tanquam, qui ignotos ho'11' fa '''Suor ^ enim vitiumpufillianimi, adfpeciem ©_ L ■______• ________l:___ r j " _ • i _^Ai C'à* ^ to»- ~ łni malAr.,«» r.---:J----' , — r .......vjv<* ^ n°rum lli,u Vłtlu"*puuuianimi, adfpeciem &obuiosnonin compendium, fedoccidenrna^°rumfucçidentis. Itaquepeflìmo cui-©ccidunt.Nec interfìcere contenti, fœuiunt; vt S1*1 » lîriffimacft. ille Sc Procruftes,.? ) & piraror, qui captos verbet^ ^i in ignem viuos iniponunt. Hxc crudelitas quide^1 ' ^ quia nec vltionem fequitur (non enim laefa cri-peccato alicui irafeitur (millum enim antecei'1 -g men ) extra finitionem noftram cadit: q»35 continebacin exigendis pœnis intemperanti01 ^ mi. Poflumus dicere , non effe hanc crudeli fed feritatem, cui voluptati fàeuitia eft : pofft"1 flpl' faniamvocare nam varia funt genera eius> f lum certius, quam quod in casdes hominum & ^ pti' ones peruenit. lllosergo crudeles vocabo* ^ sic"' niendi cauffam habent , raodum non habent. in Phalari, quém aiunt non qwidern in homineS centes *, fed fuper humanum ac probabile^1 .f ^ 1 ^to,r Z lucçiaentis. itaquepeflìmo cui-S*iSneft* Anus &mulierculae funt. que fN-em °"nt n'morum mouentur , qu* fi licer et, ti f°rt«n rnge''Cnt- Mifericordia non cauffam , o *ud "miPe^at' clementiarationiaccediti Scio q ^n,mreapud Ìmperitos feîrfe D ntemne£at mifereri, negatignoscere. Hxc lift1 reiinnantur',nuiraflinc videnturenimnullam human,s ««Tribus, fed omnia de- % ' ') ,u^d;tCer€J Q-U°dfl Cft' ^idni h*c ? ^tterfi d"djfcere fc»manitatem ««bet, portum- / o ,tortunam certiflimum mutuo auxilio ■ "îïh. ' T nulla fe&a benignior leniorque eft, tlor homìnum. rnmmnn,*k.,~ 1---:_ . V a**anr' L oenignior leni orque eft, ^ r:vt, num' & communibus bonis at- 4^tUtn,fe/r°?°^tum V^U1 e^e aut auxil»o i nec fibi 0 fjeuiffe. Polfumus efFugere cauillationem > j0r»' ^'^^^"""P^utum ut vimelie aut auxilio, nec fibì nire , vt fit crudelitas, inclinatio animi ad a V?^Uer^s^nSu^'s<îue confulere.Mifericor- Hancclementia repellitlongiusa fe : nam.°an'm'---0^alienarumm'feriarumfpeci- illi conuenire, adeffe certum eft. Ad rem ,rh- itia^vai.»»..-.—i:----•- « quxrere hoc loco , quid fit mifericordia* enimvt virtutem eam laudant, & bonufl1 vocantmiTericordem, Et hœc vitium an'lïl.'ar[1 p° traque circa feueritatem , circaque clemenrl ç6^) ta funt: qua» virare debemUs, ne per fyeCtlC^enti* ' tatis in crudelicatem , neue per fpeciem c|e ^ mifericordiam incidamus. In hoc , le0'°rl1, lo erratum fed par error eft a vero tecedeoti^^ C aP. V. Ergo quemadmoduni religi° •----—;• -........:-- ; " aVi_,of|C i. Stnis ] famofus in Ifthmo latro,qui homines xis alligabat & lìcdabat diftrahendos. t. Pręirujles 'J latro a Theiio ia Attica occii11 • i'^trift- animì°" ahenarum m.'feriarum fpeci-V'VrcJf3 CX al,enis malis contraćla,qua: accide-Vj1 tl°i cariUS ?dlt' autem infapientem WS p0tp^lt ! feyena eius mens eft, nec quidquam v'n^ ^Uod lìIam obducat. Nihilque aque ^ł?niaRn1Uarn ?agnus animus decet: non poteft 0)en USe^eidem, fìmetus & mœror confun-fCfuisqui!T °bducit & contrahit. Hoc fapienti V!n* iram em acr,de^ calamitatibus , fed omnem i ' T\^ reuetberabit, & ante fe franget. candem fy ^ " ................ KÎ- fi*? elliptìce,fubintellige ex precedenti- ^ih M?ns Senecs P°fcit mutmro auxilìum ł*. j( ■**««. Uff, V fem- go6 L» ANNAEI iBNéCAB / --——----- -----_ 0Ï' femprr faciem feruabit, placidam , inconcu1 ^ quod facere non poffet, firriftitiam reciperet. iice, quodfapiens prouidet, & in expedito ^ umhabet: nunquam autem îiquidnmfincerutn^.i-p^ turbido venit. Triftitia enim inhabilis eft ad ciendasres, vtilia excogitanda .. pericu ofa acque seftimanda Ergo non miferetur, quia miferiaanimi non fit cetera omnia, qux 1 r ^ie(' *entur, folent facere, hic libens & alius anim» jgt: C aP. VI. Succurret alienislacrimis, nonâC dabit manum naufrago, exfuli hofpitium» ' iftipem, non hanc contomeliofem, qua parf ihoram qui Ce mifericordes videri volunt, abiiclt^ v* ftiditquos adiuuat, contingique ab his tim^ ■f lacf fcomo homini, ex communi dabit. Do°f mis maternis filium, & cathenas folui iubebif ' Acf eximet, /) & cadauer ctiam noxium fepelict. tifi' ciet ifta tranquilla mente vultufuo Ergo0, nCo&' rebitur fapiens, fedfuccuvret,fedprodent> muneauxiliumnatus > ac publicum bonurn '^o(' dabit cuique partem :• etiam ad cala'mitofoJ » P^ fa' ti one, improbandosóc emendandos, boni^^ci' ampermittet Affli&is vero, & fortuitis 3 ^fit> bus, multo libentius fubueniet. QuotieI^ v<; fortuna: interceder, vbi enim opibus p<>« ^pul' aut viribus quam ad reftituenda qu« ca u* vultum quidem non deiiciet, nec anitnum tisciuis 2) aridamac pannofam raaciem, ^ feaculo feneétutem : ceterurn omnibus rC^L rie, &deorum more, calamitofos prop^^^i* et. Mifeficordia vicina eft mi ferre ? — /. Ludo eximit) be (Viario vel gladiatorio.1 ut ' ^ [C' 2 zsÊrufcant* etuu ^art4fcahrr Kra rogantis & colligentis. vied id dtlj? iv Ł geadwm gutat ; In alttnim» 1 DE C LËMÈNTï A LlB. lì. tjj,ì ' trahitque exea. Imbecilles oculos effe feias , a^enarn lippitudinem & ipfi fuffunduntur: tana CrcuU , quam morbum effe, non hilaritatem t 1çtj|'?rarridere ridentibus, & ad omnium ofeitatio-quoque os diducere. Mifericordia vili ^.^Hnimorumj nimis miferias fauentiums quarti % 5Spiente exigit, prope eft, vtlamentationem & in alienis funeribus gemitus. As quare ç^Ojcaf, dicam. Vii. Conftituamus nunc quoque quid fît V5tl> > vtfciamus dari illam a fapiente non debere, pœns meritae rèmiflìo. Hanc fapiens qua-f at ^àre> feddunt rationem diutiusj qui-*Ni°C P^opoCtum eft. Ego vtbreuiter, tanquam ^°iudieio dicàm: ei ignofeitur qui jpuniri de-•4 aPiens autem nihil facit quod non debee, ni-^ìg^^rmittit quod débet, itàque pcenam quam c°Hfe 6 ^ebet, non donat: fed illud quod ex venia v^> honeftiore tibi via tribuic. Parcit 6-fligno-lens> con^t &corrigit. Idem facit, quod. al; Ce,tet>nec ignofeit : qùoniam qui ignofcitjfate* v^Suid fe j quod fieri debuit, omififfe. Aliqueni e admonebit, póena non afficiet, setateni ?^ifcaUdabilemintuenss a^Suém inui^ia criminii e 'aborantem, iubebit incolumem effe : quia V ąj!s e^quia per vinum lapfus.Hoftes dimittetfal-^«,prol^.Uand° ctiam laudatos, fi honeftis causfis pro **0^ "£^ere> pro libertatein bellum accinéti funt. intanon venia;, fed clementi» opera funt. Cle» jK5cUv1 erurn arbitriumhabetì non fub formula» Ììlt; ^ bono iudicat. & abfoluere illi licei, taxare litem. Nihil ex his facit, taa» ^^^^inus fecerit, fed tanquam id quod con« ^ f'frauU ] qua agitur peticurue. vide fupra. V t ftituif, JO? t> ANNAEI SENECAE ■■ j . . .1 i- 1 /iU^ ftituit, iufttffimum fit. Ignofcere autem eft i iudicas punienda , non punire. "Venia, debit# P ^ ns remiflio eft: clementia hoc primum pras#31"'^ quosdimittit, nihilaliud illospati debuifle Pr°l^cp tiet. Plenior eft ergo,quam venia, & honeftior.C^^ bo (Vt mea fert opinio) controuerfia eft, de re convenir. Sapiens multa remittet, multos parufl1 ^ fed fanabilis ingenii, feruabit. Agricolas bono* tabitur , qui non tantum rećtas procerasque 3' rescolunt: fed illis quoque quas aliqua depfal j caufïa,adminicula quibus regantur, applicant. ■ circumcidunt, neproceritatem rami premane ^ „3 dam infirmas vitìo loci, nutriunt : quibusdaio» a umbra laborantibus, cadum aperiunt. SecuD Łase, videbitperfetflusfapiens , quodingenU'1*1^* ratione traćlandum fit, quo modo in flećtantwr. Multa défunt* u* L. ANNAEI SENECAE PAYLLINVM DE brevitate vit,£ liber vnvs. drgumentum & Ordo. tempore huius [cripti, apparet poft Caium, 0* ^Vi x^'*idem ftatim conceptum : fi non fallant ìlio., cap. yìit ' ^fodo intra paucos illos dtes, qui bus C.Cœfar pe-oHocapparet, at de bonitate confiât. Opulchrit Argumenti ! traftemus, & imbibamus. Hypo-Vitam non effe bretem,fèda nebis fieri: Vel fit, pndo,$el male, autïane, Stendo. Hœcfic didu-»ìtUy rir?ïumi Vitiis mancipamur f quibas auum abfu-Ykyn J^perìt. Secundo, Inutiliter occupamur, in pa-<'1 i 'ta7n cenfemas Prsfentia fperntmm , futur A y'itam *** iK Hœc talia ad Cap. $sque x. Indeparti- °mne Tempus, Pr_?)1X1101 t3ptl,Iv veniensfàpicntiviroliseft: illam animalib^ indulfiffe, vt quina aui dena fecula edurent ł in tammulta ac magna genito, tanto ę'terł°r0us: ^ minum ftare. Non exiguum temporis piultumprrdimus. Satisl.onga. vita, & ltlgtota^' rum rerum confummationem large data c ne collocaretur. Sedvbi perluxumac neg- ^e{jiVl defluit, vbi nulli rei bonaeimpenditur; v^t'ìT'ifuS) peceffitate cogente, quam ire nonintellexu** ^ fiffe fentimus. Ita eft, non accepimus ^ fed fecimus: nec inopeseius,fed prodigi ^ Ut ampia; & regiae opçs> vbi ad mal u m __________--—------- : 1. Vanitine ] Seneca vxor Paullina. Ergoneft®-£,//•/* patti infcribic ? J iii potius ex setate, de qua cap* '*» Maximi mediconi*» ] Hippocratis. ^ _ g» Evidenti ] quali dica? exjpojlulanti.. Sic Ep« 'l'- \C DE IREVÏT. VIT. LlBlRf. JI» (j ^tUrit > momento diffipantur: at quamuis modicat, Cu^°di traditae funt, vfu crefcunt: ita aetas ^r* » bene difponenti, multum patet» Qììì^ de rerum natura querimur ? illa fe >nra^ne Suffit vita, fi feias vti, longa eft. Alium ą^bi&tenetauarim: alium in fuperuacuis labo-tor °Petosafedulitas: alius vino madet: alius inerti* {çjj| t: alium defatigar ex alienis iudiciis fufpensą ambitio : alium mercandi praeceps cupiditas ^ 0tTlnes terras omnia maria,fpe lucri ducit.Quos-His t0rSUct-cupido miìitiae, nunquam non aut àlie-ïlG|Jbsintentos , aut fuis anxios : funt quos in-tïiat s 'uperiorum cultus volontaria feruitute confu-* ^iuitosaut aiFećbatio alienx fortun* , aut fu* % ^etinuit: plerosque nihil eertuna fequentes, 'nconftans> &fibi difplicensleuitas; per no-4jfi ' '^ia iaćtauit. Quibusdam nihil quo curfum -at » placet , fed rr.arcentes offcitantesque fata en^lmt : adeo vt quod apud maximum poëta-^l^Qì^lQrc oraculi dićtum eft, verum effe aon du» tete pars efty 9>iu quam nos Vtumut. t?riip Suidem omne fpatium, non vita, fedi s eft' Vrgentia, circumftant vitia vndiciue: , aut in difpe&um veri attollero ^nunÊ » merfos » &- in cupiditatibus ,'îet, Q^renaunt. Nunquam illis recurrere ad fo ^Uąndo aKquaquies fortuito çontrgit: velul ol,do mari, in quo poft ventum quoque voluta-^uantur, nec vnquam illis a cupiditatibus fu-ln^at* 'fti' meputas differere . quorum in SCUr .^ala funt ?afpice illos,ad quorum felicitatem çj: ^^'îbonis fuis effocantur Q^'am multis graues ? «juam rauhorum eloquentia, quotidiano V 4 often*: ł. annaei senecae oftentan di ingenii foatio, /) fànguinem educit? 9P* •, multi continuis voluptatibus paUent?quammult'sfllj hi! liberi relinquit cîrcumfufus clientium pop1''115 Omnes denique iftos, abinfimis vsque ad pererra: hicaxÉuocàt, hicadeft: ili e periclitatW»J.'f defendit ille iudicat. Nemo fe fibi vindicat: a1'^ inaiinmconfumimur. z) Interroga de iftis, nomina ediicunturij his illosdignofci videbis"0 Hic illius cultor eft-, ille illius, fuus nemo* Deit,£*e jg mentiflìma quorumdam indignano eft, queru°cij{olt fuperîoriim faftidia , quod ipfis adi*voIentib«J fl.e, vacauerint. Audet quisquam de alterius fuperfr'3 ^u]j ri? qui/ibi ipferixinquani vacar? Ille tamen, qu'S^;r: eft,infoienti quicîem vultu, fed aliquanc'o re(pe' ille aures fuas ad tua verba demifìt t ille te ad uni recepir, tu non inficerete vn quam » notl ^ digoarus es.. alJÎ Cap» I|!»None1 itaquequod iftaofficia impures: quoniam quidemcum illa fa ceres »fl0*3lt' cum alio volebas,fed tecum effe non poteras.O^^jf cet qu* vnquim ingénia fulferunt^n hoc vn^1*1 fentiantjnun ,uam fatis hanc humanarft fBenr'urìltjiifi' ginem mirabuntur.Prasdia Tua occupari a nuli0 ---—------- "T^ercj' t. Qtiotidtano.oftentandi ingenii fpatic } Imago e^.a.ijg cl1^ tio curforum, quorum proprie fp.itHim, depiomta ; 4 calefaćiisedui itur Aicjor. Sic inquit eloquenti.»111 quotidianoaftentandi ingenii (patto» dum quotiti ^c1'1 oftentandi ingenii illnd fpatktm ingenti concent'0-1 runt . non fudorem fed fanguinem eiiquat & e^i:C|ìCel-juS 2. Confumimur j In gratiam trudumque alter * c ^ pendimur. _ 3• Quorumnamtna cdifcunturl notuni ciientum oc \&c f rum nomini edidiciffe drentes. Sententia igirin c roga de omni hoc officI ;>fo populo, occurret bi& »^u lius alium, fefe nenia. Liffi .fS de brevît. vit. liber. & r . -- ' dSs ^ 11 eX!gua contentio eft de modo finium, ad Iapï-Vi arrïia difcurrunt : in vitam fuam incedere alios 1 imo vero iplì etiam pofleffores eius futuros in-V5|itnt: Nemo inuenitur,qui pecuniam fuarn diuidere vnusquisquequam mukisdiftnbujt?Ad-'i, rit in continendo patnnionio:Gmul ad tempo-^«n Urarïi ventum eft, profufìffimi in eo, cuius vnius ta auaritia eft. Libet itaque ex feniorum turba ^t^^endereaiiquem. Perueniffe te ad vltimum ^nianae videmus; centefìinus tibi, vel fupra , ^ itlJr annus. agedum , ad computationem œta-a!ìlfeuoca. Die quantum ex iftò tempore cre-^ftnj ^.Uantum amica, quantum rex} quantum cliens -eflt: quantum lis vxoria, quantum feruorum M\\z 10 > quantum officiofa per vrbem difeurfatio. ^Qfbos, quosmanufecimus: /)adiice, quod V^u>acutt: videbistepaaciores annos habere, ^meras. Repece memoria tecum, quando tìs fe C°n^'i fueriś, quotus quisque dies vt deftinaue-^Qv^e^erit; qui tibi vfustljifuent; quando in ftatu \l ' tUsj quando animus intrepidus j quid ribi in ^dirn^0ïuo faUs dolor, ftulta laetitia, auida cupiditas, blan-abftulerit quam exiguum tibi de tuo : inteSliges, te immaturum mori. H Î Quid ergo eft in cauflfa ? Tanquam fem-^ .Ufi viuitis: nunquam" vobis fragilitas veftra ^*0n obferuatis quantum tam temporis Velutfrx pieno & abundanti perditis : cum a rtafle ille ipfe. aliar* vel homini vel rei do-dies fir. Omnia, tanquam mortales, f ~ * ~~ i r.. . „ ] culpa noftracontrasnnus, familiaris Se- V 5 tene- 5f4 Ł. A N N AI I S IM E C A« BE BREVI T.' VIT. LIBER» .MpI' tenetis: /> omnia, tanquam immortales, fcitis. Audies plerosque dicentes : A quinquag, inotiumfeçedam: fexagefimus annus ab demittet. Et quem tandem longioris vi tas P1"*^ accipis? quis îfta, ficuti difponis, irepatietuf • ^ pudet te reliquias vitx tibi referuare, & id foin111 pusbona?menti deftinare, quod innuliam Cg(e, ferri poffit? Quamferum eft,tune viuere inc'f jy cum definendum eft? quaitamftulta mortalità1'5 liuio, in quinquagefîmum & fexagefimum annu,Tl ^ ferre fana confilia: &inde velie vitam inchoafe' pauci perduxerunt? Potentiffimis &in alm01 tis hominibus, excidere voces videbis , quibu5 cptenr,laudent, omnibus bonis fuis praeferant- ^e(\' unt interim ex ilio faftigio fuo, fi tuto liceatj & ^(i 4ere. nam vt nihil extra laceflat, aut quatiatj ip fortuna ruit. ^l1 CaP. V. Diuus Auguftus, cui dii piw* ^ vac»' prsftiterunt, non defiit quietem fibi precari < ^ tionem a Rep. petere. Omnis eius fermo ad perreuo'utus eft vt fibi fperaret otium ^°r0lat'C" rss fuos, etiamfi falfo dulci tamen oblećbba11 ^ aliquando Ce vi iiU' quid vqbisadett, id poflidecis tanquam mortale ^jjji «fie?? perdituri. Et nihilominus omnia quseriti* ?a u «nortaleï. S 3*5 Vfi. a°n poterat, cogitatione prasfumeret. Vlc*ekat ex fe vno pendentia, qui hominibus t0^tab'S^Ue ^°rtunam ^abat > ilhim diem la°tiffimu9 V, - 3t' Suo magnitudinem fuam exueret. Expertus N0t!-Uantumi!Ia bona, per omnes terras fulgentia, \,t e*Primerent, quantum occultarum folicitudi-t»|j 8«ent : cum ciuibus primum, deinde cum., Sier nou>ffiniecumaffinibus, coaćtus armis de-e> ^ariterraquefanguinemfudit : per Mace-5^ciliam,yEgyptum, Syriam, Aliamque, ÔS >°pe oras belio circuma^us, Romana csdo H pa^ercitus ad externa bella conuertit. Dum Al-^niixtosque media: paci & imperio hoftes % 1 at > dura vitra Rhenum, Eupbratem & Danu-rt^inos mouet, in ipfa vrbe, Murena, Caepio-Egnatiorum in eum mucrones acueban-.°n^um horum effugeratinfidias : filia ,& toe 1Uuenes adulterio vehitfàcramento adaćHjiam /Jçt)^atliïtatem rerritabant : plusque & iterum ti-t?Uri1 Antonio mulier. i ) Hìec vlcera cum ipfii c etììi i ^'^erat •' alia fnbnafcebantur. velutcum i te>Un^ , ^angUinc corpus, partes femper ali-^Cr ^.e'Damur' Itaque otiuni optabati in huius ^ eih^ltat^one labores eius refidebant. hoc votum 'ip. s i fu,:________ _. r . . '0« «f. c0 Q, -«s • lCçro • 't'1" voti compotes facere poterai. Marcus « \j j --* - - v ~ vhviMw» inai cu» s>e^ ^er Catilinas Clodiosque iatìatus , Pompe-la °s n . ^os > Partim manifeftos inimicos, partim Fe^lCos j dum fiućluatur cum republica, & il-tiSd;s ^ eiintem tenet, nouiflìme abduâus, nee s^sillu rcbus quietus, nec aduerfarum patiens, quo-^fum confuìatum fuum non fine caufla. ^S|>i hì>l — ---1—!---------— V? WarrT)" mu'tier 1 ^uhia > quia Tcilicet adult«ria/ifti-Cle0D:ui pericula Augufto cresnda fteraebant, vt An- e°Pattjs exejuplo patet. ki annaei sEnecae ______--——--- — yO' fed fine fise lauda tum, deteftatur? quam flebili ^ ces exprimit in quadam ad Atticum epiftola, ^ ^ £bopâtrePompeio, adhncfilio in Hifpania jnarefouente ? Quid agam ,inquit, hic, quaer»^1^ ror inTufculanomeo femiliber. Aliadeincep5 3 ^ cic » quibus & priorem statem complorat, & °c ^ Tenti queritur, & de futura dcfperat. Semil«b.îr} # fe dixit Cicero» ac mehercules nunquam fad> tam humile nomen procedec, nunquam femil'k?.^ integra Temper libertatis & folidaî, folutus, & &! ' ^ altiorceteris. Quid enimfupraeum poteft ^e' fupra fortunam elt ? ((iii Cap. VI. Liuius Drufus, vir acer Si vehe cum leges nouas & mala Gracchana /) mouifl"et^ (o' tus ingenti totius Italia; cœtu, exitum rerum noi\ e(it videns", quasnec agerelicebat, nec iam ^ i femel inchoatas relinquçre, exfecratus xn£!uie primordiis vitam, dicitur dixifTe, Vnifibi, neCJi[if & qnidem, vnquam ferias contigiffe. A^aS c0fi' pupillus adhuc & prastextatus, iudicibus re°S e&' mendare , & gratiam fuam foro interponere t3 j) caciter, vt quasdam iudicia conftec ab ill°ra? Quo non irrumperet tam immatura ambit'0 • in malum ingens, & priuatum> & pubhcum '.£âqu^ rum illam tam pracoquem audaciam. ^er^er0 fe^lf querebatur, nuîlas fibi ferias contigiHe : a p" . tiofus, & foro gravis. Difputatur, anipf2 1 ^co ^ attulerit. fubito enim vulnere per inguen *cC lapfus eft : aliquo dubitante, an mors vo 11 otiltPe fet : nullo, an tempeftiua. Superuacuurn e^etea&*^ morare plures : qui cum aliis felicisfimi v' ipfi in fe verum teftimonium dixerunt > t. Mala, Graccbana] Leges Gracchi retulit cu cendis. _ a. Rapt a ] fententias per illum extortas. ffl \^seBrevit. vit, liber. 317 a$um annorum fuorum. Sed his querelis nec [>5f tïlutauerunt, nec fe ipfos. Nam cum verba eru-fk 1 î affećhis ad confuetudinem relabuntur. Ve-^^f^erdile vita, li cet fupra mille annos exeat, in «KL ,[îlUm contrahetur. Ifta vitia nullum non fae-Vis ^uorabunt : hoc vero fpatium, quod, quam-fee^ Ura currit, ratio dilatat, cito vos effugiat neces-M. Kon enim apprehendicis, nec retinetis,nec |.'lrQje omnium reimoram facitis, fed abire vc \ ^ruacuam ac reparabilem finitis. In primis \ ^ illos numero, qui nulli rei, nifi vino ac libi- tl\fC^nt* nul^ en'm turPlus 0CCUPatl ^unt » cete" » Vana 8^°"* Zaginę teneantur, fpeciofe tamen \ìs' Licetauarosmihi, licet vel iracundos enu-% ' Vel odia exerc.entes iniufta, vel bella : omnes ^ofl] ,Us peccant. in ventrem ac libidinem proie-^«^^honeftalabeseft. Omniaiftorum tempo. adfpice quamdiu compwtent, quamdiu in-S c0jUr > quamdiu timeant, quamdiu colant, quam-3ritUr> quantum vadimonia fua atque aliena-» N. nt> quantum conuiuia, quae iam ipfa officia N , quemadmodum illos refpirare non fi- V.^ala fua, vel bona. Deniqueinteromnes . lc>nullam rem bene exerceri pofTe ab homine ^s, t!> : non eloquentiam*,non liberales difcipli- W^ando diftri&us animus nihil altius recipit, fed fl-S°cCu 'nculcata refpuit. Nihil minus eft homi-> quam viuere : nullius rei difficilior eft C Kfu' Profeffores aliarum artìum vulgo mul-t CePìfT* .C'UaS(^am vero ex Pucri a(^ m°dum ita m v"5 V ^Unt >vt etiam pra:cipere poffent : viue-y .ris ta ^^cendum eft : &quodmagisfortalfemi-vita difcendum eft mori. Totmaximi 18 omnibus impedimentis, cum diuitiis, offi- ciis, SI? ł. ANNASI seneca» de Brevi ti rit. lis,er. v9 —-——----^ -p, ciis, voluptatibus renimciaffent, hoc vnum i° M' mam vsquextatem egerunt, vt viuere fcirent •' j^* restamen ex his nondura fe le i re confeffi, e vlt3. ^ # runt nedum vt iflti feiant. Magni, mi hi ctC ^ •fupra humanos errores erninentis viri eft, nih^ tempore delibari finere : & ideo vita eius loJ1ê „jfr cui quantumeumquepatuit, totum ip"^ , ïsTihii inde incukum otiofumque iaouit: nihil fuit, neqtrè etìim quidquara reperit dignuf1^^ cum tempore fuo permutare^ culłoseius l'taquè fatis illi fuit, his vero necefle eft quorum vita multum populus tuli*. Ne<- e pi®' pûtes, hinc illos non inteliigere damnuni fuU rosque certe audies ex his quos magna felici13 ^c6' jnter clientium greges, aut caulîarum a^'°ne^j;[hi V> teras honeftasmiferias esclamare interdum» vere non licet. Quid ni non liceat ? om!lfS 1 ^eS t0'^ £bi aduocant, tibi abdueunt. Iile reus quC>t ej£e(clì fìulit? quot iììe candidatus ? quotili^ anus» dis heredibus lafla ? quatilleadirritandaff1^.^ captantium fimuktusasger ? quot ille Poten u j,a'of.j eus, qui vos non in amicitia, fed in appa_ _ ^ Difpunge, inquam, ac recenfe vita- tu£ ,^Cf A, paucos admo^um &reiiculos apud te e^e{StSi^,^6 fecutus ille quos optauerat fafces, cupi* P° ? paCi't ' inde dicit : Quando hic annus prêtent»1:' ao $ . ludos* ouorum fortem / ) fibi obtiog'-16 a mauit is> quorum fortem O fibi obting21^ piripi£ULii aiiłuic : Quando, inquit, iftosefrugiam • _nja, * t le toto foro patronus, & magno ćoncur u fa' quam audiri poteft, complet : i proferentur ! ^ ) Précipitât quisque vira «uri defiderio laborat, pràefentium ------ lud"* /. Quarum fortem ) Nani iriter Pra:tor£s fó btrisditfionern dabar. # ^hir refonte acla rCt a, Profcrtnw J quod feus fiebat ceiunt ^itst4 non temp1» in vfus fuos conferì, qui o'mnes Set n^Uamy'tamor^nar> necoptat craftinum,ne-c Stąt- enim S"00*iam v)la hora notì^ vo« \pelSP°flìtafferrs? Omnia nota, omnia ad fatieta-HtierCC^ta ^unt { cetero> f^rs fortuna vt voles Hin^.v'ita iam in eft. Huic adiici poteft, de^ \pi 1 : badile» ficjquemadmodumfaturoiam) ÇA^0 ^liquidcibi, qund nec defiderans capit. PfOplç * ^ 11 i* Non elt itaque quod quemquam^ putes diu vixiffe. non enim fed diu fuit. Quid enim ? fi illum mul-^c6ptt?s nauigauiffe, quemfaua rempeftasa porta 'l'etfo ? ^UC ^ fuiic ^ ac viribus véntorum ex NiUe entium Pcr cadem rPa"a in Orbem egit? r^ri £>rpu^tlirn nauigauitj fed multum ia&atuseft. 0 eo» cum video aliquos tempus petere, & Pr°Pterr0gantur faciI3im°S" Illud vterque fpećtat, V g^od tempus petitum eft: ipfum quidem neu-N pr^Bfinihilpetitur,quafinihil datur: re omni- V^.°rPo l°ifisGma luditur" FaIlit a«tem illos, quìa refi 's eft, quia fub oculos nonvenitt ideoquo t' liniatur, imo pasne "nullum pretium eius lo COn^anahorn'nes cìarisfimi accipiunt » c*0t, łab°rem ? aut 0peram} aut diligentiâm fua£A ?^gratn?m° asftimat tempus-. vtuntur ilio laxiusa ^ ad Ult°' At eosdem z8ros vide, fi mortis peri-« ^t1*5tuni eft propius , medrcorum genua tan*' ïfî 1 metuunt caP'tale fupplicium, omnia fua^ , tę!^Uu^Paritosimpendere, tanta in illis difeordia Qupdfi poflet, quemadmodum prse-^tUtOrUtftannorum çuiusque nUmerus proponi, fic çil?ilrepid ^Uomodo «H, qui paucos vtderent fuper-^ eft • ' tlUornodo i»'"»parcerent ? Atqui fa- ' 'S ex'guum ' difpenfare > quod certum 'tferuari diligermi», quod nefeias quando 3ZO Ł, ANN AE I SENECAE —--------""té* ^ dodeficiat. Neceftramen,quod ignorare pu j-jif los , quam cara res fit. Diccre folenc eis quosv ^ jj' fime diligunt, paratos fe partem annorum fuoru ^ re. Dant,nec intelligunt : dant autem ita> ^ *11 illorumincrementofibi detrahant îfedhoc'P detrahant,nefciunt : ideo tolerabiliseft ill's *a detrimenti latentis. Nemo reftituet ann°s' C\)C iterumtetibireddet. Ibitqua cœpitaetas, fumfuumautreuocabitaut fupprimet : nihil tuabitur, nihil admonebit velocitatis fuae, taC1^jj[û^ tur. Non illa fe régis imperio , non favore p°P ( j,u5' gius proferet. ficut miffa eft a primo, decurr®£ ' quam. diuertet, nusquam remorabitur. tu occupatus es, vita feftinat ; mors interltn cui, velis nolis, vacandum eft. unirli0^' Cap. IX. poteftne quisquam, /) dico » ocCupiC> eorurn quiprudentiam ia&ant,&operofiuS ^ funt,quam vt melius poflînt viuere? o^\' vitam inftruunt, cogitationes fuas in ^ nant: maxima porro vitœ iacVura, dilati0 ■ primum quemque extrahit diem, illa eriplC P ^ dum vlteriora proniittit. Maximum v'ue°cr3ftip^ dimentum eft, exfpe&atio, quaspendet e* Q Perdis hodiernum: quod in manu fortu" qu'^ eft,difponis: quod in tua, dimittis. ^ceri° te extendis? omnia quae ventura funt, i" cent: protinus viue. Clamat ecce maxirn^ c3ljic» velue diuino ore inftinâus falutare car"ie ^ Optima, quoque dies rhtferis mortaltbu* Prima fugi t. ^ fî ^cup3*'c, Quid cun&aris, Inquit, quid ceflas. .^quecV^^ git: cumoccupaueris,tamenfugiet- —" 0tà ----:--~ ede#ti'ïtfS t. P et sflnc quii quam ] Subintellige ex FrsC j^i' vacare. DE BREVIT. VIT. ŁlBER. 3» ex C terr>Poris, vtrendi velocitate certandum eft,ve-<04 '«trente rapido, nec femper cafuro, cito hauri-■ ®ft: Hoc quoque pulcherrime ad exprobran-^»tï,ln am cogirationem, quod non optimami l*Hta ^Ue «tatem , fed diem dicit Quid fecurus, & in ^tjg^^Porum fuga lentus, menfes tibi, &anûos , & Po»tj m feriem, vtcumque auiditati tua: vifum eft , ex-^°n f ^ie tecum loquitur,& de hoc jipfo fugiente. \iąt Utn ergo.quin prima qua:qne optima dies hem tt|°rtalibus miferis, id eft, occupatisi quorum .S a<^huc animos fenećtus opprimit.ad quam im-!nermesque veniunt. Nihil enim prouifum eft: 111 illam, nec opinantes inciderunt: accedere S0 °ttldie non fentiebant. Quemadmodum aut X, s,Qt le multa mihi occurrent, per quœ pro-flCei"ee^e °ccupatorum vitam. Solebac fu?3( .'anus > non ex his cathedrariis philofophis , i 'iìt^15^antiquis, contra affeftus impetu, non t|lciirfUąePl,gnandum, nec minutis vulneribus, fed ^on probam cauillatio-» retundi debere, non vellicari. Tamen vt PI '«rr, ora °r i «fi. aHdire3Cpro^retur^uus»docen(l,>non tantum de-3 •' SUodlpnt.' 'i tria tempora vita diuiditur: quod ^ futurum eft. Ex his quod reueeft; quodaćturifumus,dubium:quod CertUrn* Hoc eft enim , in quod fortuna ius l(Nui^ in nullius arbitrium reduci poteft. P'Ce^ ^ occupati, nec enim illis vacat praeterita , ^^v'acet, iniucundaeftposnitendaereire-X cor- y.i Ł. Ann ae I senecab -—-—-----—~ tfj'' cordarlo. ïnuiti namque ad tempora mâle eW° ^ nimum reuocant, nec audent ea retentare , vitia etiamqua: aliquo praefentis voluptatis leîl° ^ fubripiebantur, rctra&ando patefcunt Ê a quo omnia a eia funt fub ccnfura iua, /) q1'35 UÉt> quain fal-litur, libenterfein praeteritum reror^e0' Ule qui multa ambittofe concupiit, fuperbe co pfit, impotentervicitjinfidiofe deccpit, auare prodige effudit, neceffe eft memoriam fuam Atqui hsc eft parstemporis noftri fa era ac j) omnes humanos calus fupergreffa, extr* fortuna fubdu&a: quam non inopia, non morbarumincurfusexagitat. Hascnec e^' «ripipoteft: perpetua eius & intrepida P°^e gS Singuli tantum dies, & hi permomenta praefr0 ^ j at preteriti temporis omnes, cum iufTerisja ve ^ nullum videatur: in curfu enim femper.C. nec prœcipitatur : ante définit effe, quam vr"lC ' qu"fll-, xnoram patitur, quammundus, aut fi eT irrequieta fempér agitatio, nunquam m e reîis fç, |>io manet, Solum igitur ad occupatos p ^ yO tinet tempus î quod tam breue eft > vt £t} &id ipfum illis, diftrićlis in /. Sub cenfura fua. 1 rectee rationiì. _ f . f, a. Satra as dtwat* ] -*tCUm ^ec^ucunt: vt clientes. \S'CVCUi ("ubi'c'ebanturTi« publice vjenibanft* nani inuidiam eae venditiones fere habent" "am alicnam ludunt, X Ï quan- ïH L, ANN AE I SENECAE DE BREVI T. VIT. LIBER. m quandoque fuppuraturo S) exercet. otium occupatumeft. in villa, aut in 1 e&o media folitudine, quamuis ab omnibus rece e_^ g(l fibiipfimoleftifunt: quorundam non otiofa v dicenda, fed defidiofa occupatio, C a. p. X 11. Illum tu otiofum vocas, qui ^°Jo0c^' paucorutn furore pretiofa, anxia fubtilitate nat, &maîorem dierum partem in «rugio0 lis confumit ? quijin ceromate /) (nam. pr0 1 { ^e/ ne Romanis quidem vitiislaboramus )Ì££ì22~"'"ottâ* rorum rixantium fedet ? qui vin&orum fi°i inattatum &côrôrumpariadiducit? qui at yiffimos pafcit? Quid? illos otiofos vocaSjlJiii ^, apud tonforem multa: hora? transmittuntur » de/'1^ cerpitur,fi quid proxima noćte fuccreuit, gulis capillis in confilium itur, dum aut: d fyo ^ reftituitur: autdeficiens Jt) hînc acque il tem compellitur ? Quomodo irafcuntur,1 £ ^ ^ <2"^ lo negligentior fuit? tanquam virum modo excandefcunt, fi quid ex îuba lì quid extra ordinerà iacuit, nifi om° llit reciderunc? Quis eft iftorum, qm n° . oti(o^c blicam fuara turbari,quam comam ? quJ " . fi0(\ £t de capitis fui decore, quam de fàlute. q où^.ïi- ptior effe malit, quam honeftiorJi cas, inter peAmem fpeculumque occup^ cai»0c gi li, qui in componendis,audxendis, lSCC nat^ perati funt: dum vocem>cuius rectum c t. Suppuraturo ] afe vlcere occulto , »ut faniem vertit. Talia hœc lucra inquit<_î ^ -n tyca° rerum, & refciaduntur quae fie gefta> Pu" fl l™Ceromate ] loco gymnafti. vbi incip'1*. ( Ta/njuam virumttnihrtt J L]u \ Scfimpliciffimum fecit, inflexu modulati-'•% 5ert,*ffimaî torquent ? Quorum digiti aliquod^ carmen metientes femper fonant : quorum res ferias, faepe & triftes , adhibiti funt, ex-r tacita modulano ? non habent fffi otium, fedi ■MCtj 11?§°tium. Ćonuiuia mehercule horum non po— ''Citi lnter vacantia tempora, cum videam quamfo-^Ofbar§entum ordinent, quam diligenter exoletorum Unicasfuccingant, quam fuspenfi fint, quo-a coco exeat : quanta celeritate.figno dato, at* minifteria difeurrant : quanta arte fein-in firufta non enormia : quam curiofein- ^ç^Hiieruli ebriorum fputa detergeant. j) Ex his Snę, 'autitixque fama captatur, & vsque co in . fucceflus mala fua illos fequuntur, vt nec ne ambitione, nec edant. Nec illos quidem ^ilL ^fosnumeraueris, qui fella fe& le&ica hue Sicfe M: ''Us er»nt, &adgeftationum fuarum, quali defe- ^ .Ron liceat, horas occurrunt: quos, quan-^^^Ijebeant, quando natare, quando cœnare» A^onct: & vsque eo nimio delicati animi Iati— '1^ °'lU|ntur, vt per fefeirenon poiTìnt, anefu-^l'dio quendam ex Jeïicâtis ( fi modo deliciae X * ^,lnt ' v'ram & confuetudinem humanam de-} ex balneo inter manus elatus, & in fella e^et, dixifle interrogando, Iamfedeo? Hune (J ^ 'Of ih'(i3ii3ntetnan fedeat, putasfeirean viuat,anvi-\,lft^r°tiofus ^r- non facile dixerim, vtrum magis ^ h°c ignorauit, an fi le ignorare finxit. ^u^em obliuionem fentiunt, fed «tj^^imitantur: auasdam vitia illos, quafi fe-Ł ar§umenta, delećlant. Nimis humilis & con- ar>tea exolet dixit. "e^e qiii deliciisinterierit, vt afl fedeat, alteri crëdat? .^ Cap. XIII. Non eft ergo (môIuTEîë : aliu° împonas. «gereft, imo mortuus eft. Iłle ott°^ cui otii fui fenfus eft : hic vero femiuiuus, cui a ^ łigendos corporis fui habitus indice opus eft- efîe modo poîeft hic alicuius temporis domi*1"' Cul'» Perfequi fìngulos Iongum eft : quorum aut latr cqV aut pila , autexcoquendi in fole corporis fumpfere vitam. Non funt otiofi, quofQgUc3^r'' tes multum negotii habent. quin operefe nihil agant, qui inlitfeJ? titilium ftudiis derinentur : qua* iam *P.*^oy '' quoque magna manus eft. Gracorum » " j,3 tauit quoque magna manus eft. Graccorum » " ^ fuit, qujerere quem numerum remigum Vty 1 _ iffet: prior fcripta effet Ilias, an Odyffe*" an eiusdem effet aućtoris. Alia deinceps qua; fiu e contineas, nihil tacitam confcienti fiue proferas, non do&ior videberis, je ' Ecce Rcmanos quoque inuafit inane cua difcendi. His diebus audiui quemaani^ juc! ^ referentem, qua: primus quisque ex Romą ^ feciffet. Primus nauali praelio Duilliu3 VlCt£jS( Curius Dentatus in triumpho duxit elepcl f(l amnum ifta, etfì ad veram gloriam non ten 'atus, quia plurium tabularum contextuï, cau-c0(jaPudantiquos vocabatur : vnde publics tabulas , ^'Cesdicuntur i &nauesnunc quoque,quac exanti» t^.°nfuetudine per Tiberini cornmeatus fubuehunrj voc3ntur. Sane & hoc ad rem pertineat, pt: ^alerius Coruinus primus Meffanam vicie, & )\t Us ex familia Valeriorum, vrbis C3ptx in fe tranf-^ttiiiie Meffana appellatus eft.paullatirnque vul-liQç lutante litteras , Meflalla dićfcus. Num & Śul, 3UeRxqKam curare permittas , quod primus L, ti ą lr> circo leones folutos dedit,cum alioquin alliga-ad conficiendos eosmiflìsaregeBoccho 'at°ribus ? & hoc fane remittatur, Num & Pom-prinaum in circo elephantorum duodeuiginti edidiffe, commiflìsrnore prœliinoxiis homi-%t ! ad vllam rem bonam pertinet ? Princeps ^ "iter antiquos principes, vt fama tradidit, \ atiseximias, memorabile putauit fpećraculi ge-^'jP'40 more perdere homines. Depugnant? pa-lacinantur? parumeft: ingentimole anima-^t^^fąntur. j) Satius erat ifta in obliuionem ire, 18 Poftea potens difceret, inuideretque rei mini- Kp \w, X i V. O quantum caliginîs mentibus huma-félicitas! Iîle fe fupra rerum natu-5 tUnc credidit, cuna tot miferorum hominum ■ 3j fub alia.rselo natis beluis obiiceret ; cum bel-%fD di (paria ammalia co.mraitteret ; cum in ^ j'a populiRomani multum fanguinisfunderetj, ^ 'pfurn fundere coaćlurus. Ar idem poftea Una «ertìdia dtcąptus,vltin prxbuit, tum demum intellecła inani amnum ilta, etti aa veram gior^m ^ {i fidìa d,ceptus,vltimomancipio trans ciuï!ium ta meri operum „o. fe prxbuit, ti demum iatellrâa in,o profmura tahs fcientia: eft tamen qua- ^ ( '____ rerum vanitate detineat. Hoc confcendeieîCkudiusUfuitiÇanto»0 >(! X + iafta- 5*8 Ł. ANNAET SENECAE îa&ationecognomini* fuŁSedvt ilio reuertar, decefïî,&in alia materia oftendam ftiperuacuafl1 'j $ rumdam diligentiam t idem narrabat t Mere ^ vićtis in Sicilia Pœnis, triumphantem, vnuro °^cy umRomanorum ante currum centum & vigtt1tl ptiuo&elephantos duxiflè : SuIIam, vltimum R001^' rum protuliffe pomœrium, quod nunquam cialr, fed Italico agro acqaifiro mos proferre apt! Â> tiquos fuit;. Hoc feire magis prodeft, quam Dirai montem extra pomœrium effe, vtille affirrrt^5 (0 propter aîteram ex duabus cauflïs : aut quod fA&f fèceflìffet, aut quod Remo aufpicante ilio l°c" non addixiffent» Alia deincepsinnumerabil'3'^!;' aut fićla funt, aut mendacii Umilia, Naffivt dasomniaeos fide bona dicere, vt ad fcribant : /) tamen cuius ifta errores min»erlf cupiditates prement ? quem fortiorem, queal rem, quemliberalioremfacient? Dubitare Fabianusnofter aiebat, an fatius effet nuli*5 ^ móueri, quam bis implicari. Soli omnium otl°s0ì^' qui firpientiaevacantìfoli viuunt.nec enim fuarn C artatem bene tuentur: omnexuum fuo adiiciuot'jgciif quid annorum ante illos aćlum eft, illis acq^aPi' eft. Nili ingratiffimi firn us, ili î clariffimi ^cf^r°lTl p1"^' nionum conditore», nobis nati funt, nobis vlta W parauerunt. Ad res pulcberrimas, ex tenC^is ^ cem erotas, alieno labore deducimur : nullo f • g $r culo interdi ćtum eft : in omnia admittim«r; tj gmtudine animi egredi bumanae imbeciHlta -s c>^ ftiaslibet, multum per quod fpatiemur tern^ar'1^ Difputarecum Socrate licet, dubitare ctItn^lTl & de, cum Epicuro quiefeere , hominis ------------- " 7""^ ^ ^ r» Kf 4^ pr&fta'ìonem fcribant] vt ipfi fcripd », «ulum fufeipiant. Uff. " »E BREVI T. Tir. LIBER. py v*ncere, cum Cynicis excedcre , cum rerum ^!jìdn'lri COn^ort'um 2) omnis a:ui pariter incedere, illą ni ab hoc exiguo & caduco temporis tranfìtu, in Stot°demus animo, qua: immenfa qua: sterna ^Cum nielioribus communia? ifti qui per offici CUrfant, quife aliosque inquiétant, cum bene fa nec vllasapertas fores pnrterierint, cum ^lerj1Uer^s domos meritoriam falutationem circum-^ìcpt: ^Uotum <ìuernclue ex tam immenfa , & varìis Xlt9tibus diftriéta, vrbe poterunt videre? quam ' Suorumi^osaut fomnus, aut luxuria, ^d'UttlanitaS ^u^moueat- quam multi, quiillos, 'u ïorferin^fîmulata feftinatione transcurrant ? ^Iti per refertum clientibas atrium prodire %ą(j &perobfcuros a:dium aditus profugient? ^tï) n°n inbumaniusfit decipere, quam excludere. f ^e^erna craPu'a femifomnes & graues, il- TCĄ Cris fonanum fuum rumpentibus, vt alienum ex-V/' V'x aHeuat!S labiis infufurratum j) millies ' ^itatione fuperbiflSma reddent ? Hos in veris %g0rIriOrarilicetdicamus, qui Zenonem, qui Py_ ll1itesafQuotidie, &Democritum, ceterosque an-°narum artium, qui Ariftotelem & Theo-Su^1"^ Vo^nt habere quam familiarilTìmos. nemo \Çtïi n°n vocabit, nemo non venientemad fe bea-' aniantioremque fui dimittit, nemo quem-f\enpCU,s a manibus abire patietur. Noćle ^j&interdiu, ab omnibus mortalibus pof-°rUtn fI°rum te mori nemo coget, omnes docebunt : v nerv"1annos tuos conteret, fuos tibi contri- QrI1^''''" l- annasi sene cae buet : nuliius exJiis fermo periculofus erit, otl^ amici ti a capitaus, nuliius fu nip tu o fa obferaati0/.^ Ć À p. X V.'Teres ex his, quiHquid voles ; pef lfj5, non ftabit, quo minus quantum plcrimuffl ceP? baurias. Quaeillumfélicitas, quam pulchra éhismanef, qu leuabunt: haccvnaratioeftextendenda: mort3'1 imo in immortaìitatsm vertendo. Honores* !J^ ^ menta, quidquidautdecretisambitio iu^' òfi' ribus exftruxit, cito fubruitur: nihil non l°^(2nic' moliturvetuftas, &mouet ocius, quod c°r,!^ pr*' Sapienti noceri non poteft. nulla delebit *-'*■ vJc«' fens, nulla diminuer fequens, ac deinds ^en1? nl rioraliquidadvenerationemconferet. qu°nl'e po'1' dem in vicino verfaturinuidia: fimplicius loJ1^ _ Jt0n ta rniramur Sapientis ergo multum Patet. idem illum qui ceteros terminus includir. *01 v,'pe"> ris Immani legibus foluitur : omnia illi &cU'a feruiunt Transiuittempus aliquod? h°crÇC°'eft? comprehendit. fnftat? hocvtitur. venrurU ™ fn0ofu!fl prascipic Longamilli vitam facit, otnniuro ££V invnum ęollatio IllorumbreuiflicnaaçfJ aetas eft, qui praeteritorum obiîuifcuntur, P ^eg'1 DE BR E vit. vit. 1.1 B V. F» 3ji I,esTì^ —~~~—--—--- tìr,t 8Unt, de futuro liment: cum ad ex.: cui., vtne-'ììu* ^er° ^Dt£^'gunt miferi, tamdiu fe , cium mhil 0£Cii^ato£Fuiflej_ fi X V Ï. Nec eft quod hoc argumento preba-s> longam ilìos agere vitam, quia interdum 3ffglern'nuocant. Vexatìllos imprudentia incertis ttrn Jus, oc incurrentibus in ipfa qua- metuunt,. morato ideo optant, quia timefit. Iilud quoque ^0,msntum non eft, quod putes, diu viuentium , iUis longus videtur dies : quod dum v enianc tiif^'tìum tempus ccsm, tarde ire horas querun-tio'rnf.rn ^ quando illosdeferunt occupationes, in o-«ftuant, nec quomodo id difoonant, auc te
    oreuiusque multo fit fuo vitio : aiiunde e-\!'10transfughi, &confifterein vna cupidaace non fan»illislongi dies, fedinuifi. At Suam exigus noćles videntur, quassia com-ląt% C°rt0rum, aut vino exigunt? Inde etiam poè-^uror , fabulis humanos errores alentium * ^ jSyifuseft Jupiter, voluptateconcubitus delini-'Iççf, ['Pîicaffe noéïem- Qnidaliud eft vitia noftra ^ft^ere» quam au&ores illis inferibere deos, & °rb« j exeniplo diuinitatis, exeufatam licen* ' 01^unt iftis non breuîflimas videri notftes, Ht} tï3care mercantur? diem noćiis exfpetìatione > noftem lucis metu. îpfse voluptates eo-variis terroribus inquieta; funt, fubit-^Maximeexfultantes folicita cogitano: Ha:c quam & L. A nn AE I S E NEC AE DE BREVI T. VIT. LIBER. 333 ^cir, • {•• lcjmur. Iudex defiit effe ? quaefitor eft. Alie- cjuam diu ? Ab hocaffeĆtu reges fuam fleuere pot?t, _____________________ ^_________________ tiara: nec iilos magnitudo fortuna; fuae dele&il(t f^j ^ honorum mercenaria procuratone confenuit? fed vènturus aJiquando finis exterruit. CulTl ^ec °Pit>us deftinetur. Marium caliga dimifit? >) con- magna camporum fpatia porrigeret exercitut®'' ^ ^s~-numerum eius > fed menfuram comprehenderet farum rex xnfolentii'Timus, lacrimas profudit■> 1 intra centum annos nemo ex tanta iuuentute J Utj exercer. Quiritius dićraturam properat eua-' aratro revocabitur. lbitin Pœnosnondum --------------------liv.iw w a ii ta mudili" * futurus effet. At iliis erat adtnoturus fatum «P'e 'J flebat, perditurusquealios in terra, alios i" ^ aliosin prœlio, alios in fuga, & intra exiguutn 1 $ pus confumpturus illos, quibus centefimur» 3° timebat, ^ Cap. XVII. Quid, quodgaudia quoq«ee [ltfi trepida lunt? non enim folidis caulTîs in fed eadem, qua oriuntur, vanitate turbantur. je(> lia autem putes tempora effe, etiam ipforuro c%.1Iitercludetur ot^um •' nunquam agetur, fernper Carïlp P* XVIII, Excerpe itaque te valgo, Paulline tisfD^e> &intranquilliorem portum j non proa:ta-f /? 'a&atus > tandem rçcede. Cogita quot flu^ ,iHÇr^blet"is, quottempeftates partim priuatas fufti-Pît Pattini publicas in te conuerteris. Satis iam °riofa & inquieta documenta exhibita virtus c«rte Perire quid in otio faciat. IWaior pars a:tatis , ^Çç^^ior, Reip. data fit: aliquid temporis tui fu-^ VQąri1 tibi. Nec te ad fegnem aut inertem quie-^'dn C°: nonvt^omnoJ^caristui"b2voluptatibus, !WLdcft in te indolis viua;, demergas. Non eft %u^uiefCÊre. inuenies maiora omnibus adhuc ^es. tra&atisoperibus, qusrepofîtus & fecurus a- ^uquidem orbis terrarum rationes admiui-^ '——,_____ j a1t, ] defiit gregarius miles effe, qui caligas ge- h' C'. fp°"f»r~] vtenim fra tri fuo L. Scipioni bellum 'l*Ut mandaretur, ipfe fe legatura iturum pro- lŁc afri us de te promiferas. Non deerunt & frug3 ^ exaéhe hoînines, &laboriofa; operae. Tant® g, ra exportandis oneribus tarda iumenta funtrfV3?v(i< biles equi: quorumgenerofam pernicitatem quam graui farcina preffit ? Cogita pneterea ? îumfollicitudinis fît, ad îantam te molem e(fl cum ventre humano tibinegotium eft : nec pati tur, necaequitate mitigatur, necvllaprecC tur populus efuriens. Modo intra paucos ^oc tjuibus C. Czefar periit, fi quis inferis fenfus e > 0o grauiffime ferens,quod dece.debatpopulo" iuperftite, /) feptem aut oćto certe dierufl1 fuperefle? dum iile pontes nauibus iungît, & ^ imperii ludit, aderat vltimum malorum oble* que , alirnentorum egeftas. Exitio pasne &c (lli' conftitit, & qwae famem fequitur rerum onl01^- fcgj5 ïia y fûriofi , & externi, & infeliciter l"uPer.,|j 3) imicatio. Quem tune animum habtierunt J bus erat mandata frumenti publici cura? fel'rl^e jgnes, Caium excepturi, fumma difTimulat10^,^3 tum inter vifeera latentis mali tegebanctcufl1 aIłd' fcilicet. Quasdam enim ignorantibus ----------———^tSstrftite\ nota cmin ftabilis, qua vnam cerukem effe toti populo optait» 2. Rerù 1 X«xis. I1'1 t>E BREVI T. VIT. LIBERÀ 33S c*uû» multis nioriendi fuit, morbum fuum ^1X. Recipe te ad hsc trapquilliora, tuticra, V. • Simile tu putas efle, vtrwm cures , vt incor- t^UlaP j r--------«ikiwi- S t tr3ude aduehentium & negligentia frumen-V,lietUiransfundatur in horrea ,ne concepto humore *"*" concalefcat » vtad menfuram pondusque eat; anad hïcfacra &fublimia accédas, Ici™ >1S --------------—......» »vvvuas, ,U( VZ^^^nafitdiis, qusvoluptas, qus condi-! 'tjos* ma ? ^uis an'mumtuum cafosexfpedet, S Su; corporibns dlmiffos natura componat? quid Ming hm'us roundt gramffima quaeque in medio eUt) A' %raleuiafufpendat, in lummum ignem Hi(ju 3 vici^u.s &IS excitet? Cetera deinceps in-'^tef • ^lena miraculis.Vis tUjrelićlo folo, mente ad HorPlCerc ? nunc ^ura ca^ec ^anguis i vigentibus ai Ntq^^odumeft. Exfpedat te in hoc genere vit» Sdit °narum artium, amorvixtutumatque vfus, % reratunî obliuio,viuendi acque moriendi feientia, fVitiUm .quies- °mnium quidem occupatorum S „ "^reraeftr eorum tamenmiferrima, qui ne jNiii occuPation^us laborant, ad alienutn ^li^^omnnm , ad alicnum ambulant gradum, x comedunt appetitum j amate & odiffe, re« 3N ^ llberrimîS» iubentur. Hi fi velint fćire , ftleTu re-uis ipforimi vita fîc> cogitent, ex quota ŁSpta a lir' Cum videris itaquepraetextam fxt>e iam *i« Cum videris itaquepraetextam farpe iamt t lĄ ł,cum celebre in foro nomen, non inuide-a Vlts damno parantur : vt vnus ab illis nume-O omnes annosfuos conterent. Quos-^ ptf01 cumin^ummum ambitionis eniterentur, . 513 lućtantes, a;tas reliquit : quosdam i i cum in C yt---------______ *Ì{, Ab illis namtrttur annw ] confulatujn fc. con. 3Ï6 Ł. ANN AB î SENECAE confummationem dignitatis per mille indigniti jji ruplffent, mifera fubiit cogitano, ipfos ^ in titulum fepulcr^: j) quorumdam vltima fepe *y dum in nouas fpes ve iuuenta difponitur, inter tus magnos & improbos inualida defecit. , $0' Cap. XX. Fœdusille, quem in iudicio p^ ivco' tiftimis litigatoribus grandem natu , & imp^^p'5 ronaì aflfenrariones captantem, fpiritus liquic-ille, qui viuendo laffus citius quam laboran tancIuam minimumvixerint, adfa-Vj^cereos 2) ducenda funt. h/""*- *r. a«n "c Meli»™ fripfit, & ìelut Defenfìonem S contra c alumni a t ores ^ qui Opes & Vt- \' Beatamïitam in Virtute effe; fed fl% enrKa non fì> erx tre y fi accédant. Sublime feri. ^ak ^"hbtrrimum in partibusquod monito, >f ^(it^UTeos habtt. Partes eiws duletn' Imo iis quiìn^ia adhuc funty& pr»-i kic^UmeTo> 0pu* efftaliqua indulgentia Fortu-( ^tarn fuam cauffam calide ia7» (f robu~ T fit 318 Ł. ANNAEI SENECAÈ DE VITA BEATA LIBER. 33? fie agit, (S obiiéientem inditeti, Cur tu de ^tUlpi) io eut suy alia etiam babes? cur feruos ? nummos > * )t fìipeUeftilem ? Farie r efyondet : ac primo Sapier)( çj>' non effe t fed canari effe. Deinde aliti fummat^M, ris , Platani., Zenoni , Arinoteli iam olimhd* 0. jìt quin omnes i fi i non quomodv fcuerent, f1^. .uff dum effet, docebant. jirdua res, Virtws. SUJP ditetiam qui conantur accendere>etft decidunt in , ^ fiut bœrent. Tum de Opibus ex profeffo, an Sapienti ? a Cap. x x i. Et afferit haberi, et fi T!<'n, ( pi ri: quœjitas tamen bonefle,tf benigne emitte# m** emiffas. In fur git deinde in iflos blatteronesi & , fyjti 72em flyli, Socrate indulto, firingit : fed fin** iS quœ 'vulgo attexuntu*, alteriti* fcripti furli argumentu C A P V T I, 'g yo* |fuere, Gallio frater, omnes beatc ^ fedadperuidendum, quid fit qu° p0ne ____vitamefficiat, caligant. Adeo^11® facile confequibeatam vitam, vt ab ea qulS^u^ (\ ^ gius recédât, quo ad illam concitati^ fc*cU \e\ iapfuseft: quasvbi in contrarium ducitj >P *{fl e#1' tas maioris interualli caufla fit. Proponi faqueprimum, quid fit quod appetamuS ' cumfpiciendum eft , qua contendere il'0 jpoflìmus : intelle&uri in ipfo itinere, fi f"0 erit, quantum quotidie profligetur , *} ^ flati"* propius ab eo fimns, ad quod nos cuP^1ta^nuf ; ^ impellit. Quamdiu quidem paffim ' ducem fecuti, fed fremitum & clamorern i. Profiigetur] promoueatiu", Sic f>r*fl'&,Ari Imium dicitur Lr vJ-'pf* Vit ' avocantium, conteritur vita inter errores,bré« bec'e^tiatnfi dies nodesque bona» menti Jaboremus. »5riton«Uritaque & quo tendamus, & qua : non fine ^Us ailclUo> cui explorata fintea,inqust procedi. '5tis Q^oniam quidem non eadem hic, quae in ce-prçjJ^grinatiombus, conditio eft. In illis complu 8 a^(3u^s l*mcs > & interrogati incola:, non •tfe®errare: athictrltìUGmaquaeque via, 6t~cèm Ąąn jirila j maxime declplti Nihil ergo magis prse-quam ne, pecorum ritu, fequamur ante-gregem, pergentesnon qua eundum eftj wsi^ " " ~.......~ • " «Ha Atqui nulla res nos maioribus mafis im-1 Suamquodad rumorem componimi: optile e 164 » magno affenfu recepta funt, quorum-'df^^planobis multa funt.* nec ad rationem, fed fio ^.llitudinem viuimus. Inde ifta tanta coacerua-°rum fupcr alios ruentium. Quod in ftrage magna euenit, cumipfefepopnluspremir, %iQ(ìu Cadit, vt non alium infe attrabat: £rimi 5jij]. ^"entibus funt : hoc in omni vita accidere vi-\r'Cetì nemo fibi tantummodo errat, fed alieni cauffa & auélor eft. Nocet enim applicar! • ^'bus. & dum vnusquisque mauult credere, Cf«^:l^iCare, nunquam de vita iuâîcitur, femper ^er^atque nos praa'pitat tradiius per ma-,!^fellieni'5(ìue Pe»mus exempIis- SanabimuT^ Sejv,° -Parem u râcôetu: nunc vero ftat contra ra-q ' defenfor mali fui, popuius. Itaque id eue-comitiis, in quibus eos faćlos prxtores \e^Ul beceremirantur, cumfemobilis fauor cir- non quod oftendam : ifta cjuje fpećtan- ^ con^ftitur, qnas alter alteri ftupens mon- ^ld°r,Snîtent ' 'ntror^lls milera funt. Quxramus ftituat, non quid vulgo, veritatis peflìmo probatum fit.Vuîgum autem tam chlamydatos >1 j, coronatos 2) voco. Non enim colorem vefti'JlTl' bus prétexta corpora funt, adfpicio : oculis de 0t ne non credo, habeo melius certiusquelume°> falfisveradiiudicem. Animi bonum, animuS ,fl fe niât. Hic,fivnquam illi refpirare & recedei fe, vacauerit , o quam libi ipfe verum , tortu* fg> fatebitur, ac dicet : Quidquîd feci adhuc» • to> éhim effe mailem : quidquid dixi, cum rec0^(c' mutis inuideo : quidquid optaui, inimicortf01^,^ crationem puto: quidquid timui, diï boni> Vjji'' leuius fuit: quam quod concupiui? Cum &11 micitias geffi, & ingratiamexodioffimo^0^.,^ termalos gratia eft) redii: mihi ipfinondutf13jjo> fum. Omnem operam dedi , vt me mu)tl educerem, & aliqua dote notabilem Tacerei^/ —----:...........-<;Ą t. Difceponum mort ] Sententix in fenatu v° t'err£,^iS {ione, manu dicebantsr. Primum vbi dkebant aflentio ; alterum vbi duabus pluribusue diuerfis , dittis Confili compendii caufla difceflionem Perrr"Cs e. finguli conterrent fe ad fubfellta/in quibus au**?'®[ficfi* tiarum fedebant, Tettium vbi fubiata manu , fe affentiri fedibus fuis manentes. Upf. . 0s 2. Tam chlamydatos quam coronata] chlamy^3*1 ,.3 eia militares, qui fupra vulgurn & a vulgo difet^1'1' tamen reV P,nî°ne' Prxter'^0! nam & enumerare illas ,«r0 cft, óccoarguere noftram accipe, Noftram 'c'spr 111 dicojoon alligo me ad vnum aliquem exSto-^er,'bus: eft & mihi cenfendi ius. Itaque ali— V, -uar> aliquem iubebo fententîam diuidere: omnes ciratus, nihil improbabo ex his \ j°resdecreuerinr, & dicam: Hoc ampliuscen-i'^tTl.nter'rn , quod inrer omnes Stoicos conuenit, 9 llls]ç atUr*affentior. ab illa non deerrare, & ad exernplumqueformari, fapientiaeft. Be- ą co 8° Vita, conueniens naturx Tua? : quaenon a- _---- I------- f( n§ere poteft , quam fi primum {ana mens ftpllp0f||iVe^ernens,tum pulcherrima &c patiens , apta rt's 2,.' Perpetua poffeffìone fanitatis fus. Deinde, M0rj Us > corporis fui pertinentitimque ad id curi-^rill)nt 'nx,'e tamen: aliarum rerum qua: vitam in-(i '^'gens , fine admiratione cuiusquam : vfii- ^^uneribus, non feruitura. Intelligis, e-adiiciam,fequi perpetuam trairquillitarem, T 3 liber- L. annasi SENE C ae îibcrtatem : depulfis his, quas aut irritant nosjaut f- ^ tant. Nam pro voluptatibus, &pro illis quœ fragilia funt, & inipfis flagitiis^noxia, ingens g ^ urn fubit, inconcuifum, & equabile: tum pas ^ JS cordia animijóc magnitudo cum manfuetudine-enim ex infirmitate feritas eft. no' C A P. IV. Poteft aliter quoque definiri bonu ^ fłrum,id efljesdem fententia3non iifdem cottifte di verbis.Quernadmodum idem exercitus moà° panditur,modo in anguftum coarftatur, &aut tfl ei' nua^finuata media parte, curu;mir)autrećła fr0^,& plicatur s vis illi, vtcumque ordinatus eft, eade^^jjii voluntas pro iisdem partibus ftandiàta definii1® ■ & boni alias diffundi poteft & exporrigi, alias co jjp' in fe cogi.ldem vtique erit, fi dixero : SiiiTirilU . numeft, animus fortuita defpiciens, virtute Inuićla vis animi, perita rerum , placida in ^ humanitare multa, & coauerfantium cura. ^ cit* & ita definire, vt beatum dicamus hominem e" tl« r_ nuliumbonum malumque fit, nifi bonus012 elïi 0eC nimus: honefti cultor, virtute contentus, I11 extollant fortuita, nec frangant: qui bonum eo, quod fibi ipfe dare poteft, nouen^^,., fa voluptas erit, voluptatum contemptio. ^ 11* ^ éuagari velis, idem in aliam atque aliano faClSj eO1^ va. Se integra poteftate, i) transferre. prohibet nosbeatamvitam dicere, liberurfl ^eCuì!l' &ere£him, & interritum ac ftabilem, eXtf3 . fro11 extra cupiditatem poficum ? cui vnum fias, vnum malumturpitudo? Cetera vilis tu ^ nec detrahens quicquam beata: vitae, nec a»' ^ fec ne au&u ac detrimento fummi boni venie_nSojj{) > dens. Hunc ita fundatum necelïe eft, «-;----;--- gìt ï " 'i.'integra potevate] fenfu & lignificutu, 7 d e vita beata llber, §4$ J 5tur hilarìtas continua, & Ixtitia alta atque ex alt® ftS' vt Qu3e^*uis^au^eaf > nec maiora domefticis ^ Quidni ifta penfet bene cum minutis, & fri-dje ■ ' ^n0n perfeuerantibus corpufculi moti'ous? quo Ç111 ra voluptatem fuerit, & infra dolorem erit. SihI' V'r Vides autem , quam malarn & noxiam W^em feruiturus fit, quem voluptates doloresque, dominia , impotentiffimaque, alternis <' Cbu°t. Ergo exeundum ad libertatem eli: hane il^1* tes tribuit, quam fortuna negligentia Tum *o c ^r,®tur inasftimabile bonum , quies mentis in tu* t*Coi0c*« > &fixblimitas: expulfisque terroribus, W §nitioue veri gaudium grande & immotum, co-bQtì^lìe & diffufio animi : quibus dele&abitur non vt c^'^ed vt ex bono fuo Ortis, Quoniâ liberaliter age-L t'1» poteft beatus dici, quineccupit, nectimet, cîr lCl° rationis. (^uoniam & faxa timore Se triftitia nec minus pecudes : non ideo tamen quisquam ^i*erit,quibus non eftfelicitatis intellećhis.Eo-®c4l).°Co pone homines, quos innumerum j>ecorum redegithebes natura, & ignoratio fui. »»ti0 lfltefefflnter Tîos , & illa : quqniam illis nulla 5 Praua > & malo fuo atque in peruerfum B.satusenimnemodici poteĄ, extra verità^ H^edtus : beata ergo vita eft, in rećlo certoque 0 ^abilita, & immutabilis. Tunc enim pura ^Cçr e^ > & Coluta omnibus malis, cum non tantum ^fe^tl0,les > ^detiam vellicationeseftugerit: ftatu-^t^-H^vbiconftitit, acCedem fuam etiam irata Se fortuna vindleatura» Nam quod ad voiu-Pertinet,, licet circumfundatur vndique, per r'iąt \l3s influât, animuinqueblandimentisfuis le-^ '^queexaliisadmoueat, quibus totos partes-tri follicitet : quis mortalium, cui vllum Cuper-T 4 " "" eft 344 Ł. ANNAEI SENECAB efthominis veftigium, pet diem noćtemgue ti$'3 ' deferto, animo , carpari operam dare ? Ca p.V LSed & animus quoque, in qui t , /) v0-^ ptates habebit fu as. Habeat fane, cedatqu ^ & voluptatum arbiter , impleat fe omnibus c's ^ gt oble&are fenfus folent : deinde preterita re exoletarurn voluptatum memor exfultec prx°rl y, futurisque iam immineat, ac fpes ordinet faaS ' ^ dum corpus in praefènti fàgina iacetf, cogitatio11^^ futura premi trat, hoc rnihividêtur miferio^q00^^ mala pro bonis legete-, dementia eft. Nec fî°e (o tate quisquam beatus eft : nec fànus , cui offrit^3 optimis appetuntur. Beatus eft ergo iudicii fc beatus eft prefèntibus, qualiacumque funtr c°^ fry tus, amicusquerebus fuis : beatus is , cui-o»"®111 f $ bitum rerum fuarum ratio commendata uarJ* illi, qui fummum bon u m voluptatem dixerunt» ^ ^ turpi illud loc<9 pofuerint. Itaque negant p°^e ptatema virtute diduci, &aiunt, nechonefte ^ yf quam viuere,. vtnotiiucunde viuatj nec iu£u0 non boneftequoque. Non video, quotnÇ^0 'j > verfa in eamdem copulam conticiantur. Q?L-t? y»' oro vos, cur feparari voluptas a virtute non p° _ gft: delicet, quod omne boni ex virtute principe ^ ^ ex huius radicibus etiam ea , quaevos& ama£lS ^0 petitis, oriuntur. Sed /î ifta indifcreta e^nt/qU^' videremusquacdam iucunda , fed non dot°fe5 dam vera honeftiffima, fed afpera, & per exigenda. «afl1' Cap, VII. Adiicenune, quod voîuptas vitam turpiflimam venit : at virtus malam vi .^0 admiitit. & infelices quidam non line vo^uPt^---^. 1. imjuit"] ab Epicuro aliquis > nam t&ta in « fufa eft difputatio, 0 VITA Bï AT A LIBER. 34$ jhp""'..... — - ■ Si rearn voluptatem font : quod non eueniret, fi vir • VoIuptasimmifcuiiret, qua virtus Ùcpe caret, c°tiip^ indiget. Quid diffimilia, imo diuerfa_» gale °.nitis? Altum quiddam eft virtus, excelfum,re-Jile,-» infatigabile: volupras, huroile, fer-Stu f befiHum, cadueum , cuius ftatio ac damici-Vtìi0rn,.ccs& p°pin* funt. Virturem in tempio \{ç Cs ' in f°™ » in curia > pro mûris ftantem, pul, Sp£tam> coloratam J callofas habentem man us : C'tc< b9!6111 latitantem ^Pius> ac tenebras captantem j Nîe ® Qea ac fudatoria,ac loca aedilem metuentia;: /) , mero atque vnguento madentem, lat fucatam » & medicamentis pallutam.». ^e^-5|j>onum immortale eft, nefcit exire:nec fatie-v c »nec pœnitentiam. nunquam enim rećta odio eft,nec quidquam mutaui* V0ÎUPtas tunc cum maxime deiećłat, exftin-ec multum loci b a b et. itaq u e cito Impf et:& tït-N ce P°ft Primum jmpetum marcet. Nec id vn-'Ï!Jmeft»cuiusin tnotunatura eft ita ne poteft eills efle fubftantia, quod venit transbue ipfo vfa furperiturumXo enim peruenit^ ** v " "m inciPir>^Pe^at ad finem. Vp^śj Ill-Qi,id» quod tam bonis, quammalis, VçHos ? ne° minus turpes dedecus fuum » quam e§regia dele<^ant. Ideoque prxceperunt ^%>a°Ptlrnam fcqui vitam, non iucundiffi.mam: H& y °na: voluntatis non dux, fed comes volu. h tUraenim duCC vtendumeft« hanc ratio atlC Con^ulit-Idem eft erg° beate viuere, 6c Vf°r«sdonatUram- Hocquid(rit>iam aperiam. Si , & apta natura?, conferuabimus dili------- nam 3ed'l'bus cura popinarum, 4rJ ubidines ac luxum fpeftabaat. x / gCn. L. ANN AE Ï SENE CAB gentcr flc impaulde, tanquam in diem data foQSfót fi non fubierimus eorum feruitutem 5 nec nos a . poffederint} fi corpori grata & aduenticia eo no^5 ^ co fuerint, quo funt in caflris auxilia, & armatu^jj# ves. Seruiancirta, non imperenti ita demun? funt menti, Incorruptus vir fit externis, & l ^e fi bilis y miratorqtie tantum fui : fidensanimi, vtrumcjue paratus, artifex vitas. Fiducia eius ne fcientia fit, fcientia non fine conftantia: \W il!i Temei pSacita , necvlla in decretis eiuslitu^ telìigitur, ctiarnfi non adiecero , compofajł '— natumque fore talem v'irum , & in his qua? comitate, magniRcum. Erit vera ratio te";1 ta , & capiens inde principia, nec enim vnde constur, aut vnde ad verum impetu® cr^ co&' in fe reuertatur. Nam mundus quoque clin?cr3 t)1'1' pleârens, reâorque vniuçrfi Deus , in eXtfr1^ fe^' dem tendit, feci ta m en intotum vndiq«e s fao*1 ł)Idem noftramens faciat: cum fecuta ^en^fuip° per illôs fa ad esterna porrexeritj &iliorutH jj0nl1f!, tensfit, & (vt ita dicarn ) deuinciatfumtnu^^^^fi ^ Hoc modo vna efficietur vis ac poteftas , .Zcb"K» Si ratio iîla certa nafcetur, non diffi^en ^gC jn * in opinionibus comprehenfionibusq^5 'ar£j|jtf$ jV perfuafione. Qua? cum fe difpofuit, &n.; çonfenfit, & C.vt itadicam) concinuit î ( (iiperf rsumtetigit. "Nihil enim praui, nihtl lu nihil in quo arietet, autlabet. 2) L^inoii_ ^ qii perio fuo , nihilque inopinatum acci ^uidagetj in bonum exihit, ---------------' ~~ ffl0ust«r in a a ^ I. In fi redit]' Videttir mundus cur" s moUen tendere ; fed orbe fuo in fe redit, aut P ^cO- "I *** ta p»»! ,:<■ Uff. DE VITA SEATA LIBER. 7Ą7 STrr---;---- piig1,.'eriatione agentis. Nam pigritia &c harfitatio, 'icît a'n ^ inconUantiam oftendit. Quafe audaâer (Qr<^r°^tear's j furnmum bonum effepanimi con-Virtutes enim ibi effe dehebunt > vbi con-ç s atque vniras erit : diffident vitia. %\{1' IX- Scd tu SuoclueJ inqui't, virtutem non VIUc°lis, quam quia aliquam ex iîla fperas vclu-% ein- _ Pr;mum, non fi voluptatem prœftatura vir, > Jdco propterhanc petïtur. non enim hanc ^ ^ & hanc : /) nec huiclaborat, fedkbor e-l)t ■ r^amuis aliud petet, hoc quoqueaffequerur.Sic-Vrruo» quodfegeti profciflum eft,aliqui flores in-(ĄetCUnturł nontameu huic herbula: 5 nuamuis de-fVt°euIos'tantum operis infumptum'eft : aliud fuifi \en Propofîtum, hoc fuperuenit: fie & voluptas ..gerces, nec cauffavirtutis, fedacceffio: nec ^ C(^at, placet; fed quia placer, delegat. Sum-in sudicio eft.&habîtu optîtnç men-Sf; * Curn fiftum impleuit, & finibus fe fuis cinxit, Su r^atum furnmum bonum , nec quioîquam SijUS ^efiderat. Nihil enim extra totumeft.'non qC|Uam vitra finem. Itaque erras 3 cum interro-i!I»d propter quod virtutem petam ? qu». • aîi(lu,'c! fuFra fummum. Interrogas , quid |pVr^ivirtute? ipfam, nihil enim habet melius , '^i^mrui. An hoc parum magnum efl? Cum atïl, furnmum bonum eft, infragilisanimi ri-V ^ouidentia, &c fubtilitas, & fanitas,& liber-, ''Us Concordia & décor: aliquid etiamnum exigij ^ '^quodiftaref.tantur? Quidniihi volup^a- No jn,3S? HGmJnis,D0ni!m quaro, non ventris y^Ąjj ^l°Bsac bsluis laxior eft. Diflìmulas, inquit> quid a me dica tur. ------ s Prima ■ b*C' n°H r°lam FNŁ(lac mul. ego 548 l.annAeI senecae ego emm nego quemquam poffe lucunde viuere, ^ fimul & honefte viuat : quod non poteft mutis $. gere animalibus, nec bonum fuum cibo metie"1' ^ Clare, inquarti , acpalam teftor, hanc vitanij 1 ego iucundam voco, non fine adie&a virtute gere. Atquisignorat,pleniffimoseffe volu veftris ftultiflìmos quosque? & nequitiatn abi"1 ^g. iucundis, animumqueipfumnon tantumgeOfr*j,{0' îuptatis praua, fed multa fuggerere? In ptj(PlS l^ec lentiam & nimiam xftimationem fui, tumore^ ,jj la tu m fupra ceteros, & araorem rerum fuarufl1 caC & improuidum ; deliciasfiuentes, ex minim>?J rilibus cauflìs exfultationem ; iamdicacitateo1' perbiamcontumeliis gaudentem , defidia tionemque fegnis animi indormientis fìbi» ionia virtus difcutit, &auremperuellit>& v aeftimat, antequatii admittat : nec quas Pr° rvf» magni pendit, (vtique enim admittit ) nec vfi- vo' fedtemperantialaeta eft. temperantia autem luptates minuat, fummi boni iniuria eft. prarem complećteris r ego compefco. tu V°iJ[as: e' frueris: ego vtor. tu illam fummum bonuflP p ez° gonécbonum. tu omnia voluptatis caufTa 3 > nihil. Cum dico, me nihil voluptatis eau»3 ^ y e de ilio loquor fapiente , /) cui foli conce luptatem. _ Cw&'P't C A P. X I. Non voco autem fapientern, 0cC quidquam eft, nedum voluptas. Atqu'af ege'^7 patus , quomodo refiftet laboriT ac Per_li ti, & tot humanam vitam circumftrej?ggB~r^^ fete quomodo confpe&um mortis,quomodo ° jnO1"11 quomodo mundi frag">res, & untun1^C^qU»^^ hoftium, tam molli aduerfario vidtus? , ____— -—fin'0' t, De tUo laquor furiente] h. e. de eo qui nìet phise attigit,ad quam ego nondum perueni. --- de vita e e a t a liber. 349 ------------ ^r4 "j^aferit, façiet Age, non vides quam multa fua-' Nihil, inquis,poterit fuadere turpiter,quia ad-tin^ bv,rtuti eft. Non tu vides iterum, quale fit fum-0r|iim,cui cuftode opus eft,ve bonum fit? Vìrtus Sui <^lI0rn0^0 voìuptatem reget quamfequitur:cum lUo/^ntisfit^egere imperaritis? a tergoponitis, "iììciJrnPerat. Egregium autem virtutis apud vos voluptates przguftare. Sed videbimus, W y11 ^Uos tam contumeliofe tramata virtus eft, ad-quae habere nomen fuumnon poteft , fi interim de quo agitur, multos oftendam ^efpat'^Us 0^^e^"0S > inquos fortuna omnia munera lt> Suos fateans nece^'e nsalos. Adfpi-l'tì vrt)entanum & Apicium , terrarum ac maris (vt [V Cant) b ona conquirentes, fe fuper menfatn SeQ 0 centes omnium gentium animalia. Vide Atti rnefi1ggeftn rofx /) exfpecbntes popinam ^^^tesvocumfono, fpećlaculis oculos , fapori-iNent^tUm f"uum deleétantes. Mollibus lenibusque Neri^^^tum laceflìtur eorum corpus: & ne nares iX1Ceirenr' °^or'':)US variis inficitur locus ipfe, UjCllria; parentatur. Hos effe in voluptatibus 5fit; Ilectamenillisbeneerit, quia non bono gau- Sf- Male, inquit,illiserit : quia multa in-reUtlt ' (luasPert"rbant animum, & opiniones '« q0 c°ntrarias mentem inquietabunt. Quod ita ^perturbant animum, & opiniones 8 Cor,C°fltrariaj mentem inquietabunt. Quoc* l' es>&C^°* n^^on"nus illi ipfi fluiti, &w-J}^ »0]' 'ut> iau poenitentise pofiti, magnas percipi-M%iPtatess vtfaten^um^t' tam longe tum illos f ?r'sSu rtl0^efl,a abeffe,quam à bona menta : & (quod c°ntingit) hilarem infaniam infanire, ac ^\^urere. At contra, fapientium remiffse vo- raf*'] jj rofis^enim ftruebant tticllnia. luptates 55,;) *-• ANKAEI S EN E CAS -------------- -----------_----——%r*f' łuptates & modeffa, ac pœne languida finit,comP^j, fiequa, & vis not ;biks : vtqua* ncque arcesfiw;V^ ant, nec quaniuisper fe accefferint, in honorf.^ ncque vllo gaudio percipientiurn excepta. ^ qiî* enimillas, & interposant vita , ve iudum i°cU^,ff£' inter feria. D;finanî ergo inconuenientia 'x^vA' êc virtuti voluptatem implicarci per quod vióul fimis quibusque adujantur. llle efFiifus in vol^P" v5 iuptatem avirtute feparari non pofle : dein^^1 fuis fapientiam infcribit, & abfcondeoda Pr n00 quam audit, fed quam attu- ^j^'tiafua cum crépit pillare fimilia prśceptis, in- ì^lis, non timide'nec cbfcure : luxuriatur edam ri0£^efto capite. 2) Itaque non dico,quod plerique fs, j]0rutn, fe£hm Epicuri fiagitiorum magifiram ef- rjtQ e" ìllud dico, maleàudit, infamis e fi : & imme- f^Hoc feire quis potefi, nifi interius admilfus? ta^-~4£jà dat locum fabula, &admalamfpem inui- ç^Hoc tale eft, quale rii* fortis ftolam 3) in du tus» Pijs t at)te tibi pudicitia, veritas 4) falua eft : nulli cor- -pUrn pâtientia vacat, fed in manu tympanum efi:. VnUlUsita^ue ^one^us eligatur,& infcriptio ipfa animum ad ea repellenda qu^e flatim ener- ^^umvenerint, vitia. Quisquis ad virtutem-» fe(jL)j ^jdeditgenerofa indolisfpern ; qui voluptatem 1 videtur eneruis, fracìus, degenerans vir, lltutusin tùrpia : nifialiquis diftinxerit illi vo» > vt feiat j qua ex eis intra naturale defide^- ^ant, qufe in praceps Ferantur, infinitasquLj ClUo rn2gis implerituT-, eo magisinexplebiles» N. virtus antecedati tutumefit cmnevelïigr^ łet\j ^°iuptasnocetnimia : in virtute non eft ve- nequidnimiumfit: quia in ipfa efê modus» "°num, quod magnitudinelabofatfua. - XIV. Rarionabilem porro fortiris naturarti^ ——.................... • 1 _ copiti] h. e. impudentes. %t>1 c'tl^d' ^ Tloc^ niuliebre veftimentum, vtebnntur au-^ern- 13Uû4'Je vefïibus floiaruraad inftar ad pedes vs-X]*. t-lr'sfls- ^ vìrì ?V v,r''iti. captxque cepere. Quae quo plures V1* ille minor, acplurium feruuseft , quem K gusappellat. Permanere hbet in hac etI.3^lfn cl! ius rei imagine, quemadmodum qui Iàindagat , & - - - %»<» "P"" f""£, W ftimat, &---magnos canibus circuì» vt illarum veftigia premat, potiora de e^0ptziCl\c que officiis renuntiat: ita qui fe&atur v omnia poftponit:& primam O** Quid tamen,inquit,prohibet in vnum vir- 11 ili K. ' » ' » '1 voluptatemque confondi, & effici fummum bo-0 ' > vt idem & honeftum & iucundum fit ? Quia pars i non poteft effe , nifi honeftum :nec fummum_» Hi fev. 111 habebit finceritatem fuam, fi aliquid in_» ^ «t diflìmile meliori : Nec gaudium quidem exvirtute oritur, quamuis bonum fit , abfo-tr3lltatIlen boni pars eft : non magis quam la:titia& f^^illitas , quamuis ex pulcherrimis cauflis na-^ Ur* Sunt enim ifta bona , fed confequentia_* t0 bonum , non confummantia. Qui ve- ÌUo Ptat'svirtutisquefocietatemfacit, &ne ex ae-V ^'detn, i) fragilitate alterius boni, quidquid in ^(jj0 v'§oris eft, hebetat: libertatemque illam ita j fi nihil fe pretiofius nouit, inuićtam, fub iu-Nam (qua: maxima feruitus eft) inciti^ 1 °Pus effe fortuna : fequitur vita anxia , fufpici-t>iQltrepida, cafuumpauens, temporumque fufpenfa CTris- ' Non das virtuti fundamentum graue, de, fediubes illam in loco volubili ftare. Quid Uq.^tam volubile eft, quam fortuitorum exfpeéta-^ COrporis, rerumque corpus afficientium varivi ^îJ°fnodo hic poteft Deo parere: & quidquid Itj bono animo excipere, nec de fato ,qm fećtatur ^gHgify omnia puitp un il . m. cubani libertatern f pro ventre dependìt: nec voluptates 1 y' ^uorum benignus interpres, fi ad voluptatum ''fl . %n, l,:lrtlque Dun<£HuncuIasconcitatur?Sednec oatri- quen, fe voluptatibus v e "dit.------lo^1' ~u"s> hoc ż»/4c«f].hxc vsque ad verbum vtrtn* g ^ ciano effe videntur. . :nftaï ^ 2. Et circa corpus ~\ circa yirtutcm-* q potis > vt membra verfetur. ■ . P Pro vtnne] cU c^U alt.ri fe nunepat. Q A • mque pun&iunculas concitatur?Sednec patri-err>bonus tutor aut vindex eft, nec amicorum ^nator, fi ad voluptates vergit. Ilio ergo fum-°num afeendat, vnde nulla vi detrahatur: 1«c vìj^Ue dolori, neque fpei, neque timori fit aditus, 1 re' fe, temfciet Iegem effe natura* Et vt bonus tnUe® ' ^ ret vulnera, enumerabit Cicatrices, & trarfsuer ,p,. tustelis, morîens amabit cum, pro quo 'cadct* ^j; peratorem : habebitin animo iłlud Vêtus praffcćPc Deum fequere. Quisquis autera qutritur, & P ^pi« &gémit: imperata facere vi cogitur , &inui£U* tur ad iufTa nihilorninus. Quaj autem âetneîitl^\jU potius trahi quam fequi? tam mehercule, citia ifeignorantiaconditionis fux, dolere , q°° jfl' aliquidtibi aut incidit durius. asque mirari> riigne ferre ea, qua: tam bonis accidunt quarn traïis' morbasdico, funera, débilitâtes, Se cetera e* verfo in vitam humanam incurrefttia. QîV-vniuérli conftitutione patiercdum eft, rt>agft0 ' fef' «tur animo, ad hoc facramentum ada<9ti fort1 ^gp0' remortaliaînecperturbarihisj qusvitareoo teftatis non eft. In regno nati fumus : Pe0 ^ fcbertas eft'. ,0e'1' CAP. XVI. Ergo in vîrtuce pofita eft ve/ t&s. Quid hèec tibi fuadebit? nequid aut ^ autmalumexiftimes, quod nec virtute, ^ continget. deinde, vt fis iinmobilis & conf d£l ex bono, vt, qua fas eft, Deum effingas. ^ bipro hac expeditione promittitur? *n8enjî^tfI- ef's/ diuinis. Nihil cogeris : nullo indigebis : pr0'1! tutus, indemnis: nihil fruftratentabis, a fecberis. Omnia tibi ex fententia cederu^^J^-^ *-r:--r . e.uoi»t^01' t. Deum tffingto] imitando Deum, Deus n. eua*ks, quoti v«r«r9s finem philofophiïe eue V«r KB VITA BEATA LIBER, rCf|î ™" " " " ' ' ' L —"" ' 1 "' " ' " " ' -■* rilaccidet, nihil contra opinionemac volunta-p5rp crg° • virtus ad viuendum beate (uffici*> a^a&diuina? Quid ni fufficiat? imo fuper-Qu'd enim deefle poteft extra defiderium om» fua? quid extrinfecus opus eft ei, qui omnia łtUĘ1 e c°Hegit ? Sedei qui ad virtutem tendit, eti-indupultum proceflìt, opus eft tamen aliqua fortun* <łUtn ***, adhuc inter humana luâanti, dumno-CrgQ Um exfeluit, & omne vinculum mortale. Quid di^r ^tereft • qu°d al» alligati funt, alii adftri&i, alii eft *5 ł) quoque. Hic qui ad fuperiora progreffus ^Utnru"6 al"US extulit>la3tam cathenam trahit, non-Q '"er, iamtamen pro libero. ^ co ?i X V11' Si ^UÌS ita''Ptum tuum cœnas ? cur tibi nitidior fupel-cUf 9 ' Cur apud te vinum «tate tua vetuftius bibitur ? Hij J6"1 difponitur ? i) cur arbores, prêter vmbram atUr« » conferuntur ? quare vxor tua Iocupletis ,>rîtiorCCnfum aur^us gent? quare pedagogium i) r%araVe^efutc'n8itur? quare ars eft apud te, mi-led e - nec temere, &vtlibet,collocaturargentum, \^e feruitur, se eft aliquis feindendi obfonii Nota difcriniina mtZT allig&ri ) adflringi , n * ^rimum mollius, iftud ar&ius , tertium Varie Se * Vf. ^*łłiuiu łiJUliJ ;• vincuio. upr. turn dtjpemtur^ vinum fc. in apothecis ordine an. *' ^ìàPf'. £a&nm] pueri psedagogiani & molliculi, I Platoni obiećtum eft, obie&um Epicuro , °kie Zenoni. Omnes enim ifti dicebant, non ^ modum ipfi viuerent, fed quemadmodum effet. De virtute,non de me loquor: & t[ìe(0' conuitium facio , in primis meis facio» cum P jft» viuatn quomodo oportet. Nec malignità* Tfir1'5 multo veneno tin&a deterrebit ab optimis- 11 . pt' qnidem iftud,quo alios fpargitij,vos necatis,01^ diet, quo minus perfeuerem laudare vitam, n°^][erfl-' ago, fed quam agendam feio , quo minus vlf^qUaf* adorern, & ex interuallo ingenti reptabundu* cin< Expećtabo feilieet, vt quidquam maliuolen 1 ^ çtf latumi'It: cuifaçernecRutiliusfuit, nec Ca & aliquis non iftis diues nimis videatur, qul —______________— 3. Verminatur] minus fa mouet & quafi varin111 toon« vexat. Uff. ' 5 e vita beata liber. 3j|f ^'lls Cynicus parum pauper eft? Virum acerrimum , ^c°ntra omnia naturae defideria pugnantem; hoe {«rd^en°rem ' (luam ceter* Cynici, quod cum (ibi in-tjs lìccric habere, interdixit& poicerej negant fa-f( e§ere. Vides enim ? non virtutis fcientiam,fed ege-profeffus eft ì) ,Ą p. XI X Diodorum Epicureum philofophum, ij lritrapaucos dieslinem vitxfua: manu fuaimpofu-pr"'-gantex decreto Epicuri fecifle, quod libi gulam e,^fecuit. alii dementiam videri volunt fa&um hoc s ■> aliì temeritatem. Ille interim beatus, ac ple- tx* confcientia, reddiditfibi teftimonium vita 3(cj"5^Cns, laudauitque artatis in portu , & ad ancorarti quietem : & dixit, Quod vos inuiti audiftis, 1 vobis quoque faciendum fit : ì auem dederat curfum fortuna , peregi. tiQ^rius vita, de alterius morte diputatis, & ad agno rum ob aliquam eximiam laudem vi-Ih^LL^cut ad occurfum ignotorum horninum mi-y;^3nès , latratis. Expedit enim vobis, neminern. f,^r' num: auafi'aliena virtus,exprobratio delićło- Çç(l Ve^rorum fit. Inviti fplendida cum fordibus {fj 'r's Confertis, nec intelligitis quanto idveftro de-'tjf ri':o audeatis. Namfiilliqui virtutem fequun- «.A ł ___r. _____«f. nnin xrn( Mr ---------- ------------« * e^is aiiat*i ■> Hbidinofi, ambitiofique funt: quid vos 1 S^ibus ipfum nomen virtutis odio eft? Negatis 0r>v'-3jjjrn praftare qua; loquitur , r.ec ad exemplar vigere. Quid miruni? cunTIoqnantur v ingentia, omnes humanas tempeftates eua- '-- £f 'ntm ? ire.) t'tÇNiiYO}!, hoec dicuntur. Qiiafi dicat! ^ if 'nepti ? Demetrius quid proteiliH» eft nifi ad virtu-'wV n°n hercules ad egeftatem, niliquatenus opes of* 0'1« menti. Ltpf Z 3 den- m t. ANNAEI S IN E C AB »R TI T A BEATA LÎBËR. m dentia ? cum refigere /)fecrucibusconentur, in ^ de<*' vnasquisque veftrum clauos fuos ipfe adigit? ^ fupplicium tamena&i, ftipitibus fingulis _?) PeIÌ ^ Hi (fui in feipfosanimaduertunt, f)quot cup»®1^ bus,tot crueibus diftrahuntur : & maledici, in *^eflcy contumeliam venufti funt. Crederem illis h oc viJ ^ re, f) nifi quidam ex patibulo fuos fpe&atores c jfpuerent. Cap. XX. NonpraftantphilofophiquasloCJo^0£J tur? multum tamen prieftant, quodloquuntuO ^ honefta mente concipiunt. Nam quidem fi & dićHs agercnt , quid effet illis beatius? inte^1". ati» eft, quod contemnas bona verba, & bonis co§: ^ ©nibus plena prxcordia. Studiorum felutari*1^ ^ tiam citra effećtum , laudanda tra&atio eft» ^ çei mirum, finonafcendunt in abum ardua aggre J(ltes. viros fufpicc , etiamfi decidunt, magnae c°^e^ Generofa res eft, refpicientem non ad fuas natura: ftia; vires, conari alta, tentare,& mente ^rfla' concìpere, quam quje etiani ingenti anim° * tis effici poflìnt. Qui fibi hoc propofuit : Eg." ^, tem eodem vultu audiam,quo videbo. ego quanticumque illi erunt, parebo , anu»0 corpus, ego diuitias & pr£efente$& abi£° ^ Rcfìgere] refoluere & fe liberare acrucibus» 1. i n"11 IH' dlnes & affeftus fui cui que ftruunt. L>pf- 2. etano: fuos ipfe adigir] vos contra clauos 3 vellitis , ve magi® magisque infigatis. Murtt. r.noQ P $. Stipitibutfìngulis\ i, e. itti fapientis O'1. 'V j-{V? ribus cruci bu* diftricH , vt vos : fed vn° «lene, vna aliaque cupidine retenti coque facilnis in c 4. In fetpfo: animadaertuitt] dum fc» ipfi tlauo ^ ces adìgunt. ierem U Crederem illis h»c vacare] fenfus ed- ClCCi aj'l0s P° jaillis otii effe a fuis crucibus & doloribus , Vt m ^ pat'''11 erte venufti & dieta lacere , nifi certum lia erem t-is quibusdamconfpu! fpęftatorcs. Gronov• $0 tir 3 m : nec fi aliubi iacebunt, triftior; nec fì VçC-a fulgebunt, animofior. ego fortunam nee r^^tem fentiam, nec recedentem, ego terras o- ^r<*um hoc nomine gratias agam. Quo enim es tariquam meas videbo, /) meas tamquam omnì- tjJ(. ' ego fic viuam > quafi feiam aliis me natum : & na-refum hoc nomine gratias agam. Quo enim tn5 '.Us genere negotium meum agere potuit? vnum °nauit omnibus: vni mihi omnes. Quidquid ì nec fordide cuftodiam, nec prodige fpar-flihilmagispoffidere me credam, quam bene vjj ata! non numero , nec pondéré beneficia, nec ^ ' lift accipientis a»ftimatione, pendam. Nam» id mihi multum erit, quod dignus accipiet» Pq ^ °pinionit cauffa, omnia confcientiae faciamt tefte.fieri credam,quidquid menefeio faciam. ^eridierit bibendique finis, defiderianatur»reftin» cj 6rçj non implerealuum, &exinanire. Ego ami-te ,UcUndus , inimicis mitis & facilis, exorabor an-jJ Kroger,honeftis precibusoccurram. Patriaia effe mundum feiam, & praefides deos ; hos fupr* fe,'^rcaque me ftare , faćlorum diàorumque cenib-^liandocumqueautem natura fpiricum repetel» dimittet, j) teftatus exibo,bonam me confci-lçjatïl amaffe , bona ftudia: nullius per me libexta-^'Hìinutam, minime meam, ^p-XXI. Qui hoc facere proponet, volet, J'V, -...... , ad deos iter faciet: nx i Ile, etiamfinonte» 1}ì magnis tamen excidct aufis. Vos quidem, citj*,rtutem cultoremque eiusediftis, nihil noui fa-"atn & folem lumina a?gra formidant, & auer- ^Otj aempe meam. Sententia eft ; audita aliena nagis me affici et » quam adltans & vifa mea, Eft «'■ 'lre iHud Seneche hyperbaton > non vifa magis mo.uebkt 5tn Wita. Ltpf voluntaria & deliberata morte» Z4 fa»- 3^®' i" AN n. ae 1 S e n f. c ab fanturdiem fplendidum noćhirna ammalia , qua: a^ primum eius ortum ftupent, & ja.tibulafua paf-fif11 petunt, abduntur in aliquas rimas timida lucis. &e' mite, & infelicemlinguam honorum. exercete c.ofl" vicio, innate, commordete : cìtius multo frangi'* dentes, quam imprirnetis. Quare ille philofoph'35 ftudiofus eft, & tam. diues vitam agit ? quare op®' contemnendas dicit, & hab.et? vitam contemne^' dam. putat, se tamen vitut? valetudinem contern* li en da m , & tamen illam diligentifilme tuetur, a tcjfc optimammauult? Etexfilinm nomen yanum putat» & ait , Quid e fi; enim mali, mutare regiones? & men. fi licet, fenefeit in, patria ? Etinter longius te'n~ pus & bteuius. nihil interelfe iudicat:. tamen fi prohibet, exte.nditaetatem ,& in multa fenećtutc p'a" ciuus viret?,Ąit ifta. debere contemni : non,nehabeat. ied ne folicitus babear. non abigit illaa fe ;fed abe-untia fecurus profequitur. Diuitias quidem vbi tu' tius fortu.na deponete qua.m ibi» vndefine querela-' ij'eddentis receptura eft ? M.Cato cum laudare Cu* rium. & Corunçanium, & faeculumillud in quo Cea* forium crimen erat, pauca: argenti lamella;> poffidf" bat ipfe quadringentiesfeftertium: minus fine dubi° quam Craffus., plus tamen quam cenforius, Cato. iorefpacio, ficomparentur} proauum vicerat( quafl® a CrafTo vmeeretur. Et fi maiores illi obueniflent o-pes, non fpreuifTet. nec enim fe fapiens indignurn vllismuneribusfortuitis putat* Non amat diuitias > fedmauult: noninanimumi illas, fed in docuim re^ cipit : nec refpuit poffeflas, led continet, &maiorerri virtuti fua; materiam fubminiftrsri vult. Cap. XXII. Quid autem dubii eft, quin maio* materia fapienti viro fit, animum explicandi fuum i° «iiuitiis, quam in paupertate ? cum in hac vnum genus tirtusisfo, non inclinari, nec deprimi: in diuitiis» &teiu- Dg v I t a b e ata liber. jgj fit>perantia , &liberalitas, & diligenria, & difpo-ÏJq 3 ^ magnificentia > campum habeat patentem. >COntemnet fe Sapiens, edam fi fuerit minima: fta-ąCa : tamęn fe procerum volet. & exilis corpore, rob^o oculo vai: bit: malet tamen fibi effe emporis. Cf h*c itavt fc'ar effe aJifid in fe valentius ma. enij3 . udin.em tolerabit> bt nam optabit. Quidam ^ jctiamfi in furomam rei parua funt, vt & lubduci liqll-r^lr,a principałis boni po flint : ad.iciunt tamen a-Sic ad perpetuarti iaetitiam,& ex virtute nafeentem. feCu afficiunt diuitix,& exhilarantjVt nauiganrem aCfr ^ ferenS ventus »VE dieì bonus • & in bruma ^^^'gore apricus locus. Quis. porro fapientum, no- Eat I'U-IÎÏ ^ C0 ' Slubus rr)um elè bonum virtus, ne-f etiambzc qux indifferentia vocamus, babere in ^quid pretii, &alia aliis effe potiora? Quibus-CX ^1S tnhuitur aliquid honorisx ouibusdatn Qui J'm' N-e Crr.eS itaclue> inter potiora diuitia: funt. tef0C er§0' i«quis, mederides, cum eumdem apud 1°n^^habeant» ifine euiusquam iniuria partas, °_midis quaEftibus,quarum tam honeftus fitexitus 5Uus1lntroitU5' SU'bus nemo ingemifeat, nifimali-H • In quantum vis, exaggera (Has, honefts funt: in "scum multa fint qu« quisque fua dicere velit, Z 5 ni- géz Ł. ANNAEI SENECAE nihil eft quod quisquam faum poffit dicere, i) Me vef.^ fortunaebenignitatema fe non fubmouebit, & xnonio per honefta quaefito nec gloriabitur t nec erubc- fcet. Habebitraraen etiam quo gîorietur,fi aperta mo^admiffain resfaas ciuitate,poterit dicere: QE-0 ^ quisque fuum agnouerit, tollat. O magnum virili*1, ® prime diuitem,fi opus ad hanc vocem confonet.'fip0^ hanc vocem tantundem habuerit! ita dico, fi tutus fecurus fcrutationem popuio prx-buerit : fi nihil q"1^ quam apud iîlum inuenerit quo manus iniiciat : *u ćter & propalam erit diues. Sicutfapiensmiîluin £^en^. rium intra limen fuum admittet,maleintrantenylta magnas opes, munus fortuna!, fruótumque v*rtt'^rg non repudiabit.nec excludet. Quid enim eft, 'l11 îllisbonum locum inuideat? veniantj hofpiterlt Necia&abitillas, nec abfcondet. alterum infr1101^ animieftj ałterurn timidi & pufilli, velut mag0^^ bonum intni (ìnum continentis. Nec, vt dixi» cietillase domo. Quid enim dicet? vtrumne, ^ tileseftis: an, Egovti diuitiis nefcio? Q^013^, dum edam fi pedibus fuis poterit iter conficere, aie ^ ^ dere tamen vehiculuin malet: fiefipoterit effe diu ^ volet: & habebît vtique ropes, fed tanquam aiiolaturas: nec vili alti, nec fibigraues effe pat1® ^ Donabit Qujd erexiftis auires? quid expédié nura? 2) Donabiev aut bonis, aut eis quos facerf r,^ terit bonos. Donabit cum fummo confilio. fìmos eli gen s : vt qui meminerit, tam expert ^ quam acceptorum rationem effe reddendaffl. s nabit ex reda & probabili cauffa. nam interj^^, 1. Nihil efi quod, qutsqua,m futti» pofîtt dieerc] h ^onęftoe funt dïuiûx , & illarum rerum abundantia > ^ \% ininam appetì tum poflint excitare vt fuas cfie cuP'j"cgre» quilms tamen nihil vit quod iure fmini quisquam ' bique adeo tanqtum iniulte ereptumvindicarepo 1 • 2, Siwtm] ad accipiendum feilieet. Uff. \f DE VITA BRATA I-1 BER. 36$ ^tìras malum munus eft. Habebit finum facilem , jQr> perforatum : ex quo multa exeant, nihil exci- •Ut» ....... ■— ' ; ♦ XXIV. Errat, fi quis exiftimat facilem rem donare. Plurimum ifta res habet difficultatis, fi '^dûconfilio tribuitur, non cafu & impetu fpargi-jjlr« Hune promereor, illî recìdo î i) huic fuccurro, ^ius mifereor. illum inftruo, dignum quem non fucati) paupertas,necoccupatumteneat. Quidam non dabo, quamuis défit : quia etiamfi dede-f°> eritdefuturum. quibusdam offeram, quibusdarn 5t'aîn inculcabo. Non poffum in hac re effe negli-K nunquam magis nomina facio, quam cum dovi Quid ? tu, inquis, rccepturus donas j' imo non ^diturus. Eo loco fit donatio, vnde repeti non dc-, reddi pofiît. Beneficium collocetur, quemad-'^dum thefaurus alte obrutus: quem non eruas, 1 fuerit neceffe. Quid domns ipfa diuitis viri, ?.^ntam habet benefaciendi materiam? Quis enim eralitatem tantum ad togatos 4) vocat ? hominibus ,r°defle natura iubet: Cerui liberine fint, ingenui an u,ertini , iuftac libertatis , an inter amicos datas, >''d refert? vbicumque homo eft, ibi beneficio lo-Jlis eft. Poteft itaque pecuniam etiam intra limen_. diffundere, &liberalitatem exercere : qusnon rł*łiberis debeïur, fed quia a libero animo profici-vCt<*!iCat 2 h. e. déprimât, detrahatque avi alta eni- . J. Gemina faci»'] pecuniam colloc», Eft enim funerari re in loco. +. Togatos] ciues 3C liberos. quam ł. annae1 senecae de vita beata liber. 365 quam ita defatigata errat, vt non quotiens dig^atri 111 venerit, auafi ex pieno fluat. Non eft ergo Pef peram exaudiatis, qua? honefte, fortiter, animo^.' (hidiofis fapientia* dicuntur: & hoc prirp.um atte0 Aliud eft, ftudiofus fapientia?: aliud, iam ^ fapientiam. UJe tibi dicęt: Optime loquor , fe<^ * huc inter mala volutor plurima. Non eft, q"0^ ad formulam meam exigas : cum maxime facio formo , & ad exemplar ingens attollo. ii procek0'' quantum propofui, exige,vt diófcis faćira refponde3^ » Affecutusvero human i boni (ummam, aliter aget, <$e dicet: Primum, non eft, quod tibi pcrrTlltt de melioribus ferre fententiam. mihi iam quod afg^ rnentum eft rećti contigit, malis difplicere. $e , Q tibi rationem reddam,quam nulli mortalinm i' audi quid promittam, & quanti quoque aefti"iein' Diuitias nego bonum effe: namfieffent, bonOSt"a rent. nunc quoniam quod apud malosdeprehe0"1 dici bonum non poteft ; hoc illis nomen nego.ceter flchabendas effe, & viciles, & magna cornino031 adferentes, fateor. . Cap. XXV, Quid ergo eft? quare illasnO0^ bonis numerem , & quid in illis praftem aliud, 1 1 r ' łS r3 dite. Pone in upulentiffima me domo , poae_ ^.'l!rn, quod purpura in conuiuiis meis fubfternetur. 'hilo miferior ero , filaffa ceruix mea in manipulo vos, quonian... ntervtrosque conuenit habenda5^^ dite. Pone in «.pulentiffimame domo , pone311 t argentumque in promifcuo vfu fit: non fufpic'ai^irlt, obifta, quseetiarn fi apudme, extrame tamę'1 ^ In fublicium pontem me transfer, & inter ege0^ ^ iice: non ideo tamen me defpiciam , quod in • numero confideo , qu" manum ad ftipem porr»g • quid enim ad rem, an fruftum panis défit il- non deeft mori poffe ? Quid ergo eft ? dom'jrn ^ Jam fplendidam malo, quam pontem. Pone 1 jjjj-fìrumentisfplendentibus, & delicato apparat» ; j, lo me feliciorem credara, quod mihi molle erlt^as variis, nulla omnino hora fine aliqua querela fic, ^ ^ ideo me dicam inter miferrima miierum , non i- aliquem execrabor dierru prouifum eft enim a j * ì ne quis mihi ater dies effet. Quid ergo eft ? ma- .J&udia temperare, quam dolores compefcere. Hoc %ì 1 iUe Socrates dicet : Fac me vi&orem vniuerfarum ^'^ium : deheatus ille Liberi currus triumphantenj-^ j> ad Thebas 2) a felis ortuvehat: iura reges Pereto petant : me hominem effe rum maxime ccgita-LJCum Deus vndique confalutabor.Huic tam fublimî ąi. Sio coniunge protinus prscipitem mutationeman e°um imponar ferculum . exornaturus vi.&oris iìi-, r°i ac feri pompam : non humilior fub alieno currn |K iótelligunt# Idem vobis euenit. marcetis in . eliris rebus : nec cogitatis , quot cafus Vndiquo '^"ńineant , iarniamque pretiofa fpoiia laturi. /) ^Pienti quisquis abfhilerit diuitias, omnia illi fila ÎUQqUet: viuit cnim praefentibuslastus, futuri fècu-, f' Nihil magis, Socrates inquiì > aut aliquis alius, c^iidem ius aduerfus humana atque eadem poteftas ^ 5 perfuafi mihi, quam ne ad opinlones veftras a-^ UtH vita;mes flećterem Solita conferte vndique ver» pa;ftonconuiciari vos putabo, fed vagire velut in-> t*1tes raiferrimos. Haec dicetille, cui fapientia con* quem animus viriorum immunis increpare ali-etLn°n quiaodit,fed in remedium, iubet. Adiici-r ^^illa: ExiftimatLo me veftra non meo nomine » ^ Veftro mouet. odiffe, & laceffere viìtutetn^ f fpei eiuratio eft. Nullam mihi iniuriam dj'c hi 1 t,: nrr"rì> i < ^ ^alum propofitum âpparet ^ malumque con-lUrn > etiam vbi nocere non potuit. Sic Veftras ''Ucinationes fero, quemadmodum Iupiter opriU aj s tnaximus ineptias poè'tarum: quorum alius illì ^^ 'nipofuit, aliuscornua : alius adulterimi illum in» Us & abno&ânteni 2) : alius feuum in deos, ali* Co- ^uum'n domines?aliusraptorum ingenuorutn uptorem, & cognatorum quidem : alius parrici- d jj3rn regni alieni paternique expugnatorem. <^uï-s n'hil aliud aćhimeft, quam vtpudor hominibus CCandi demeretur , fi tales deos credidiffent. Sed. ^0 Huarn ifta me nihil Jsdant, veftra tamen vo® °eòcauffa: fulpicitevirtutem. Crédité his, qui l' referèndum ad cefm qui velut hoftes iniminent. ' aJunqme fua noftibus emanentem.Łi^/; iÛam 3*8 l. ann aë i s en e c ae illamd'ù fecuri, magnum quoddam ipfos, & ql,° ^ diesmaiusappareat, fequi clamant. Etiplain vt gn$ os , & proferiores eius vt antiftites colite : & 0'U°C mentiofacra litterarum mteruenerit, fa u e telili? Hoc verbum non, vt plerique exiftimant, a ç. trahitur: fed imperator filentium, vtriteperagi F fit facrutn , nulla voce mala obftrepente. ^ C a 1». XXVII. Quod multo rnagìs neceflariu11^^ imperati vobis , Vt quntiens aliquid ex ilio profere ^ oraculo,intenti & comprefla voce audiatis. ftrum /) aliquis conćutiens ex imperio mentitur?u ^ aliquis fecandi lacertos fuos artifex, brachia humeros fufpenfa manu cruentar; cum aliqua gcr)1 ^ per viam repens vlulat; Iaurumque linteatus Ie ^ ^ & medio lucernam die praeferens, conclamat,,r3 £ aliquem deorum; concurritis & auditis,& diuinu0^^ feeum, inuicem mutuum alentes ftuporem > a matis» Ecce Sotrates ex ilio carcere, quem *° ^-c j do purgauit, omnique honeftiorem curia red 1 ^ proclamat: Quisifte furor? quse ifta inimica minibusque natura eft? infamare virrutes » & gnis fermonibus fan&a violare ? Si poteftis,bon°s ^ date: fi minus, tranfite. Quod fi vobis exerc«^^ tram iftam licentiam placet, alter in alrerum ,nC,faitate. nam cum in caium infanitis , non dico f<*cn* u m facitis , fed operarti perditis. Prarbi 0. quando Ariftopham materiam iocorum : tota ' s micorum poetarum manus in ine venenatos er efFudit Illuftrata eft virtus mea, per ea >P 3 ^jt: quxpetebatur. producienim illi & tentati c*PvjreS nec vili magis intelh'gunt quanta fit, quam Çlllî \Sf . Duritia filici* flul»^>. etWS eiuslaceflendo fenferunt. i. Stflrum] crepitaculum sensum quo liidis Sace tebantur, * ti de vita beata liber. 9 ferientibus, nota eft. Prabeo me non aliter , ruPes aliqiia in vadofo mari deftitura, quam us non definunt vndecumque moti funt verbera» ç '^Cc ideo aut loco eam mouent, aut per tot aztates rebro incurfu fuo confumunt. Asfilite, facite im-rJtUm : ^eren<^° vos vincam. In ea, quse firma & in-^Perabilia funt, quidquid incurrit, malo fuo vim ^ arriexercet. Proinde quasritealiquam mollem ce-y^temque materiam, in quam tela veftra figantur. is autem vacat aliena fcrutari mala , & fententias de quoquam ? Quare bic philofophus laxius ha-|.quare hiclautius coenat? Papulas obferuatisa-jeCp as » obfici plurimis vlceribus. Hoc tale eft, qua» ^.^juispulcherrimorum corporumnasuosautverru" ; :?-lg}rideat, "quem fceda"icabies depafeitur. Ô5ÏÏ-q eJCatoni t quod petierit pecuniam : Ariftotelì, 0 acceperit : Democrito, quod neglexerit: Epi-f/0' quod confumpferit : mihiipfìfj Alcibiadem& ^drumooieftate. O vos v(u maxima felices, cum ltnum vobis imitari vitia noftra contigerit! Qujn ^tlus mala veftra circurnfpicitis, qus vos ab omni >jrtv" confod'unt, alia grafiantia extrinfecus, alia in fi| ceribus ipfis ardentia? Non eo loco res humana: tąac' etiamfiftatum veftrum parum noftis, vt vobis j otii fuperfit, vtinprobra meliorum agitare S^arn vacet. çn ^ A p- XXVIII. Hoc vos non intelligitis, & ali-cnr;tm fortuna: veftrg vultum geritis: ficur plurimi, 'ìiìT^5 Ìn CÌrC° aUtt^eatro delidentibus, iamTu^ ty jjOI»us eft, necannunciatum malum. At ego j,e' Co profpiciens, vicTëô~quae tëmpëftates aut ìmmi-^vobis, paullo tardius rupturas nimbum fuum , ^ latn vicina, vos ac veftra rapturas propius ac- ^Cihaccipiendum de Socrate, qui ob aniores in •adem & Phaedrum noanullis fuit iufpećtus, '°m- '• Aa «fli- 17° l. ANN AE T SENECAE ceflerint, Quid porro? nonne nunc quoque ( ctl" am fi parum fentitis ) turbo quidam animo» v®' ftros rorat, & inuoluit, fugienccs, petenresquf eadeni, & nunc in fublime alleuatos, nunc in infimi allifos rapir? * * * * l, annaei senecae DE O T IO AVT Seceflu Sapicncis Libri P A r S. Argument um & Or do. TI b E R hic an Epiftola fuerit, nefcio : duttile*^ *-Jtarnen a Vita beata, cum qua commune nihil habit' S ed nuc quando fcrtptum ifiud, feto: mattries Hatiobona eïi, atque erudita. J>)u£rebatur, An pienti non liceretin otium , & arep.fecedere ? batur inttr Stoicos ; qui tonjènfu eobocabant. lpfc~* adfirmat : & princip'tum (cripti dee fi, qud (uperfu1t^\ ita habent. Ait ab exemplo prtnctpum StoicorwM ' tus moremcftte effe : qui et fi miferunt ad remp., non i**' runt. Quo s dam autem a prim aitate otium, fé '"° neftum, ample&i : quosdam in ultima, tanquatn teranos, & emeritis iam flipendiis , illucirt. H°r>! fìum autem otium in fłudiis Sapienti# contempi tìone Natarx, effe. Ad dit hœc Stoicts, Jed& EpiCii rets piacere : et fi in leui diffenfu. quod ifli otium eXpr° ęofito pet ant j illi ex catijfa. Nempeftrefp. defpsr/><* eorrupta ; fiparua alicui aućłoritas aut gratta ! (t balet udo infirma. Cancludit, et tam in otio Rtrflpu ^ licam trattari, quam duplictm facit, Paru**1* ^ Magnar», Ilia tfl, finibm (trtisy Ugibtuque c°f0pr^ P E OTIO SAI'IENr, LIBER. 371 n*nfa: Vt Athenitnfs, aut Romana. H*c ipfe Mun-*** tot tu, cut Natura ctues nos de dit» Magri am, eti-in otio & fecejfu Sapiens colit traclatque, fcriben-°autdocendo. Hoc Zeno , & Chryjìppus fecere, 0* r generi humano prefucre) quam omnium atìuofo-">n fudores & difeurfus. Ex Capite xxviii. /) j. * Circi nobis magno confenfu vitia commendanf, ^ 'cet nihil aliud quod fit falutare tentemus, proderic ^ttien per fe ipfum fecedere. meliores erimus fingu-• Quid, quod fecedere ad optimos viros, & ali-||Uod exemplumeligere, ad quod vitam dirigamus, Cet? quod in otio non fit. 2) Tunc poteft obtinere ^.u°d femel placuit, vbi nemo intefruenit, qui iudi-adhucimbecillum, populo adiutore, detorque-tunc poteft vita «quali & vno tenore procedere, propofitis diuerfiflìmis feindimus. Nam inter ^tera mala illud peflìmum eft, quod vitia ipfa muta-nC ^°C Su^em nobis contingit, permanere familiari» Aliudexalio plàcet, vêxat-nos hoc quoque, quod iudicia noftra non tantum <*Ua, fed etiam leuia funt. FJudłuamus, aliudque re a^pcomPrchendimus: petitarelinquimus,reliéia ^.Petimus: alterna?inter cupiditatem noftram, & pœ-,.tentiam vices funt.Pendemus enim toti ex alienis iu-id optimum nobis videtur,quod petitores Iau-^Qresque multos habet, non id quod laudandum pe- ^im,P* XXV,II-ì Coniunxere quidam fequenria ctim c' - ° v,ta beara' argumentuni eftdiuerfiffìnium, % 'tationes tamen ahorum ìrrirx fint, irte capitum nume-Krìr^ retentus* Non multa autem deeife inde confiât» } 'e']-cap. materiam diuidit. *nt n"> fi] legendura : quéi nifi in otio nett A a t tenr 372 L. ANNAEI SENECAK ___ r tendumque eft-Nec viam bonam ac malam per Te aeft1" mamuś,fedturba veftigìonim, in quibusnullalun*!? deuntiuni.DIces mihuQuid agisSeneca? deferis parte* ĆerteŚtoici veftri dicunt:Vsque ad vltimum vit* finelT1 in aćhi erimus,non definemus communi bono oper»111 dare, adiuuarefingulos, opemferre etiam inimici ' eniti manu. Nos fumus, qui nullis annis vacatiqgfg? damus, & quod ait ille vir difertiffimus, Canitie^1 galea premimus. Nos fumus apud quos vsque eo fl1' hi] ance mortem otiofum eft, vt, fi res patitur fit ipfa mor? oriofa. Quid nobis Epicuri precept» >10 ipfis, Zenonis principiò, loqueris? Quin tu bene viter, fiparrium ptget, transfugis potius, quam pr°/ dis ? Hoc tibi in prafentia refpondebo. Nunqui^ vl* amphus, quam vtme fimilem ducibus meis praefte"1 ' Quid ergo eft ? non quo miferint me illi, fed quo du-acerint.ibo* C a P. XXIX. Nunc probabo tibi, nec defei^^ re me a praeceptisStoicorum:nam ne ipfi quidem a,ul^ defciverunt : & tamen excufatiflimus elfem, eu***1 nonpraecepta illorum fequerer, fed exempla. quod dico, in duas diuidam partes. Primurn» posfitaliquis, vel a prima astate , cor templationi ve" ritatistotum fetradere, rationem viuendi qua^^'ere, atque exercere, fecreto. Deinde vt posfit hoc__ liqnis emeritis iam ftipendiis, profligatat aetat»* < reoptimo facere, î&ad aïios aćhis animum rete virginum Veftalium more, qjiae, annis inter o. diuifis, difeunt facere facra, & cum didicerunt, cent. CAP. XXX. Haec Stoicis quoque piacere ^am •' non quia legem dixerim mihi, nihil contra ^ €lum ZenonisChryfippiue committere: fed quld ^ ipfa palitur me ire in illorum fcntentiam s ^ua -s DE O Tl O SAPIE NT. LIBER. 37$ J^ femper vnius fequitur , non id curias, /) fed iam ^ctioois eft Vtinam quidem iam renerentur omnia, inoperta ac confeffa veritas elfet ! nihil ex decretis ^taremus : nunc veritatem, cumeis ipfis qui do-^erìt, quaerimus. Dus maximat in hac re disfident e^«, Epicureorum & Stoicorum: fed vtraque ad ®tlum diuerfa via mittit. Epicurus ait ; Non acce-etadremp fapiens, nifi lì quid interuenerit. Ze-n°n ait: Accédât ad remp nifi fi quid impedierit» ^'ter otium ex propofito petit, alter ex caufla. Cauf-a autem illa late patet. firefp, corruptior eft» quam j^adiiiuari posfit, fi occupata eft malis: non nitetur apiens in fuperuacuum , necfe nihil profuturus im-fendet: fi parum habebit aućhmratis aut virium : nec eritadmiffurarefp. fivaletudo illum impedieì. x^omodo nauemquaffam non deduceret in mare, Comodo nomen in militiamnon daret debilis: fic ,c* iter quod inhabile feiet, non accedet. Poteft er-8° Scille, cui omnia adhuc in integro funt, antequam v^as experiatur tempeftates, in tuto fubfiftere, & ^otinus commendare fe nouisartibus: & illud bea-otium exigere, virtutum cultor, qnas exerceri ftUm quietisfimis polfunt. Hoc nempe ab homine ^'gitur, vt profit h- minibus, fi fieri poteft mulris; ^/ftinus, paucis; fi minus, proximisjfi minus, fi-Nam cum fe vtilem exteris efficit, commune a-negotium. Quomodo qui fe deteriorem facit, n°n (ibi tantummodonocet, fed etiam omnibus eis, ^Ulbus melior fa&us prodeffe potuifiet: fic fi quis bene meretur, hocipfoaliis prodeft, quod illispro-^urum parat. Cap. XXX'. Duas refpublicas animo completa-ur, alterarti magnarti, & vere publicam* qui dii homines continentur. in qua non ad hunc an- '• Xionidcuri*] non fenatorem agit, fed faitiofum. Aa 3 gU- 174 ł. ann ael 5ENECAE - ~ / gulum refpicimus, autadillum, fedterminos ciuit»* tisnoftraecum fole metimur : alteranti, cui nos fcripfit conditio nafcendi. Hasc aut Athenienfiu"1-' erit, aut Carthaginenfium, aut alterius alicuius vrbis; qua non ad omnes pertineat homines, fed ad certo*» Quidam eodern tempore vtrique reip. dant operami raaiori minorique: quidam tantum minori : quidaP1 tantum ihaiori. Huc maiori reip. & in otio defcrui* repoffumus. imo veroncfcioanin otio melius: ut-» quasramus, quid fit virtus, vna pluresue fint? natur* an ars bonos vires faciat? vnum fit hoc, quod mari® terrasque,& mari ac terris inferra comple&itur, a11-* multa eiufmodicorpora Deus fparferit ? continua C1 omnis & piena materia, ex qua cunJedj^tiamad contemplationem faćkum, vt ab °^uìidera in occalum labentia profequi poffet, Se VuItumfiunn circumferre cum toto , fublime fecit_. 1li[câput, & colloflexibjh impoìuit. Demde iena__» Per diem/fena pernotflem figna prdcTuxit, nullam non partem fui explicuit: rt per hajc qua; obtulerat eius °cj«lis, cupiditatem facer-et etiam ceterorum. nec enitn omnia, nec tanta vifimus, quanta funt: fed a-Clçs noftra aperit fibi inueftigando viam : & fundamenta veri iacit, vt inquifitio tranfeat ex apertis in 'cura, & aliquidipfo mundo inueniat anciquius. °de ifta fiderà exierint? quisfueritvniuerfi flatus, *1tequam fingula in partes difeederent ? qua; ratio ^erfa Se confufa didux erit ? quis loca rebus alligna-verit? fuapte natura grauia defeenderint, euolaue-ïlfU leuia, an prêter nifum pondusque corporum_. 'Itioraliqua vis legem fingulis dixerit? an illud ve-/ir, quo maxime probatur, hominem diuini fpiri-effe, partem aeveluti fcintillas quasdam facrorum ^ terras defiluiffe, arque alieno loco ha:fiffe ? Cogita-tl0 noftra cœli munimenta perrumpit, nec contenta id quod oftenditur, feire. illud > inquit, feru-t0rł quod vitra mundum iacet, vtrumne profunda v'aftitas fit , an & hoc ipfum terminis fuis eluda tur? fit habitus exclufisjinformia & confufa fint, an V* omnem partem tantumdem loci obtinentia , an & in aliquem culrum deferipta fint ? huic coha?reant ^Undo.an longe ab hoc fecefferint, & in vacuo vclu-*5ntur ? indiuidua fint, per eus ftruitur omne id quod 37^ l. ann ae i senecae natum futurumque eft, an continua eorum mate»3 fit, & per totum mutabilis ? vtrum contraria io-ter fe dementa fint, annon pugnent, fed per diuer" fa confpirent : Ad haec quaerenda natus, sftima, quatn non multum acceperit temporis, etiam fi illud totum fibi vindicet. cui licet nihil facilitate eripi, negligenza pariatur excidere,lice: horas fuas auajjffi* flie feruet, & vsque in vltimae a:tstis humana? termin®' procédât, nec quidquam illi ex eo quod natura con-ftituit, fortunaconcutiat; tamen homo, ad talium cognitionem , nimis mortalis eft. Erg0 cundum naturam vino , fi totum me illi dsdt » 1 iliius admirator cultorque fiim. Natura autem-' vtrumquc facere me voluit, & agere, & contern" plationi vacare. Vtrumqtie facio: quoniam pc contemplano quidem fine anione eft. Sed refert ' inquis, ari ad hanc voluptatis cauffa acceffcrit, f'J11 alitid ex illa petens, quam afììduam contempi1'0' nem , fine exiui. eftenim dulcis, & habet iìlecebras fuas. Aduerfus hoc tibì refpondeo. sque refe^' quo anjmo ciuilem agas vitam: anvt femper inqu'tf' tus fis, nec vnquam lumas vllum tempus , quo ab hU' manis ad diuina refpicias. Quomodo res appetCfff ' fine vllo virtutum amore, &c line cultu ingenti t aC nudas edere opéras, minime probabile eft:/) (rr^ce' rieniminterfeifta, & conferi debent: ) fic impe^' ćhim ac Ianguidum bonum eft, in otium fine a<^U proiećla virtus, nunquam id quod didicit often^enS' Quis negat ìllam debere profećtusfuos in opere tent^ re? nec tantum quid faciendum fit cogitare, fe^etl am alienando manurn exercere , & ea qua: meoIt3 ta funt, ad verum perducere? Qujd fi per ipfum ^P1 entem non eft mora, fi non a&or deeft, fed agenj*^ i. Miiutueprobabile eft] minime approbandum eft. , de otio sap1ent, liber. j77 ecquidilli fecum effe permittes ? Quo animo otium fapiens fecedit ? vt feiat fecum quoque ea a-UrUm, pef quae pofteris profit. Nos certe fumus, dicimus, & Zenonem & Chryfippum maiora e-I 'e, quam fi duxiffentexercitus, geffiffent honores, e§Cs tuliflent, quasnon vniciuitati, fedtoti huma-r'°8eneri tulerunt Quid ergo eft , cuare tale otium conueniat bono viro, per quod futura 'ascula or-necapud paucos concionetur, fed apud o-nes omnium gentium homines, quique funt quique . UtJt? Adfummam qua:ro,an ex prarceptis fuis vixe-^Cleanthes, &Chryfippus, & Zenon? non dubie Pondebis , fic illos vixiffe, quemadmodum dixe-effe viuendum. atqui nemo illorum rempu-p'lc- adminiftrauit. Non fuit iilis, inquis, autea_» °rtlma, aut dignitas , qua admirti ad publica-rerum tra&arionem folet. Sed iidem nihilo-^'nils non fegnem egere vitam. inuenerunt, quem-(tìodum plus quies illorum hominibus prodeffet, [j. aliorum difeurfus & fudor. Ergo nihilominus 1 ^ultum egiffe vifi funt, quamuis nihil publice a-rent. Prxterea, tria genera funt vita», inter quae, - °dfit optimum, quasri folet: vni m voluptati va-f > alterum contemplationi, tertium a&ioni. Pri-j ^.depofita contentionsdepefitoque odio, quod ' P'acabile diuerfa fequentibus indiximus, videa-s> an hatc omnia ad idem, fu b alio titulo, perue-t atlt« Necille, qui voluptatem probat, fine con-(j ^platione eft; nec ille,qui contemplationi inferuit, ^ Optate eft; necille, cuius vita aélioni deftina-fine contemplatione eft. Plurimum, inquis, ^Criminis eft, vtrum aliquares propofitum, an_, ^"Pofiti alterius acceflìo fit. Sane grande diferi-(jì,1; tamen alterum fine altero non eft. Necille c ^ftione contemplatur, nec hic fine contempla-A a 5 tione / ( \ 37b' l. annaei s e n e cab DE BENEFXCïIS US. I. 379 tioneagit. Necilletertius, de quo male exiftinl3rC çonfueuimus, voluptatem inertem probat , e, am, qiiam ratione efficit firmarn fibi. Ita & ^ ipfa voluptaria fcéta in a&u eli. Quid ni in 'J cum ipfe dicat Epicurus , aliqtiando fe recefl"urUl11 voluptate, dolorcm etiam appetiturum, lì 2ut ł ^ luptati imminebit pœnitentia , aut dolor min0* P grauiore fumecur? Quo pertinet hòc diccre? vt ^ parcat , contemplationem piacere omnibus. J petunt illam : nobis /) hacc ftatio eft, non p°rI Adiicenunc huç , quod elege Chryfîppi, viuere ofolicet, non dico, vt otium patiatur , fedvt chf Negantnoftrifapientemad quamlibet remp. *cCC ^ rum. Quid autem interest, quomodo fapic°s^ja otium veniat: vtrum quia refp. illi deeft, ipfe reipubiics ? Si omnibus defutura refp. eft (le 0 per autem décrit faftidiofe qua:rentibus) inter* o adquamremp. fapiens accelfurus fit? Ad Athenl fium,in qua Socrates damnatur,Ariftoteles ne dafl1 retur,fugit? in qua opprimitinuidia virtutes? ne£3. mihi acceifurum ad hanc remp,fapientem.AdCar ^ ginienfium ergo remp. fapiens accedei, in 1ua dna feditio , & optimo cuique infetta libertés fumma aequi acboni vilitas,aduerfus hoftes inhurn.. crudelitas etiam aduerfus fuos hoftilis ? & hanc • j Si percenfere fingulas voluero, nullam inucnl ^ qua: fapientem, aut quam fapiens pati poffit. fi non inuenitur illa refp. quam nobis fingirnllS,^v, cipit omnibus effe otium neceflarium : qui3 cl,l° ^ num prasferri poterat otio, nusquam eft. Si qul* /. jV(j A/j] Stoicis. Qui bus acceifio proposti eft > n° ^ v,0- pcfiturn. Si non liceat rempublicam gerere>qucd P|^ ^0J lebam, ad me fecedo & ago quod pofìum etianiotl? ' C|t°ptimum efie nauigarc: deinde negst nauigandum 1,1 eo mari, in quo naufragia fieri foleant, & frc-^cnter fubitae tempeftates fint, qua: re&orem io c°ntrariumrapiant : puto, hic me vetat nauem fol-îre j quamquam laudat nauigationem. * fecundo volebam. Sic nauta qui portum petit Catione contentus eft. Ltpf, Ól L. ANNAEI SENE C AE A D ^BVCIVM Liberale: m de Berieficiis LIBER PRIMVS. Argumentum & Orda. libr os inter Philofòphi* ultimo s pono^etft fron-$t(itefn Antea tenuerunt. Sed res ita e fi,fi t empite 4j-es: & fcripti omnino funt fub Nerone , poSl Clau-py bortem. Argument um ccrtum, quod fine libri iu^ contemptirn admodum de Claudio, & futile eitts i>r^t4rn traducit : rten faEłurus 9nquìtm ilio bibo. Li' fufi °n' funt > f'd mehercule in ordine & traftatu con-if ' fuem $ix efi tei adnitentem expedire. TamerL*t Primiti liber exordium habet & quere-e Ingr*titudine , qu Beneficium non in materie ,fed animo tribuen-ab eoptndendum. Diducitper exemplay& 4ar , $ s que ad Cap. xt. Ibi duo membra dicen- ProPonit) beneficia danda , fi* Quemadmo-[e PrÌUS exfiîultur ad finem libri : alt (rum dijftrt CA- L. ANNAEISENECAE C A P V T I. Nter multo» ac varios crrores teaiCt*0o' uencium inconfulteque , nihil Pr°P ^ dum indignius, vir optime Liber'peC xerim, quarn quod beneficia nec dare fcirnus » accipere. Sequitur enim vtmale collata, m* _ ^ beantur. de qui'ous non recìditis fero querirnur* cf enim perierant, cum darentur. Necmirume ' plurima maximaque vitia nullum effe freclue"aU{Î5 quam ingrati animi, id euenire ex pluribus ^u$ video prima, quod non cligimus dignos, tribuamus; fed nomina faćburi, /) diligenter 1 ^ trimonium & vafa debitoris inquirimus: feml*a (i' folum effoetum tic Iterile non fpargimus : benen01^ ne vllodele&u magis proiicimùs, quam dam"s e, facile dixerim , vtrum tur'pìusfit inficiari, an ^ e% re beneficium. id enim genus huius crediti * uf: quo tantum recipiendum fit, quantum vitro re decoquere vero foediffimum ob hoc ipfjm 7 qO» opus eft ad liberandum tìdem facultatibus .fe" a ^ reddic enim beneficium , qui libenter cum fit in ipfis crimen , qui ne confezione grati funt, in nobis quoque eft. Muìtos exp ingrato;.plures facimus:quia alias graues e*Pr fe pc^ì terrogari , autfem,el? quis non, cum ahqulŁ 0c fufp'catus eft, frontem adduxit, vultutn auer cupationes fimulauit, longis (ermonibus, » r ________________ctat«s 1.Komina f-itturï] Nomina titulos debitorunj Afconius» Ntfrmna, ergo factre eft pecuniam col oc ^,3 ^______DE BENEFICIISLlB. I. non inuenientibus exitum, occafionem petendi I r lit» &variis artibus properantes neceflìtatese-r*t? In angufto vero comprehenfus, aut diftulit, id r>L timide negauit, aut promifit, fed ditticulter, ìetT Ukdu$is fuperciliis, fed malignis & vix exeuntibus ìr^is ? Nerno autem libenter debet, quod non acce-^lt » fed expreffit. Gratus effe aduerfus eura quis-poteft, qui beneficium aut fuperbe abiecit, aut jr.atl« impegit, aut fatigatus, vt moleftia careret, de-jlt- Errat, fi quis fperatrefponfurum fibi, quem dì-^at'°ne laffauit, exfpe&atione torfit Eodem animo 5neficium debetur, quo datur: &ideo non eft ne-jrgenter dandum. Sibi enim quis debet, quod a ne-c'cnte accepit. Nec tarde quidem: quia cum in o-^i officio magni seftimetur dantisvoluntas, qui tar-efecit, diunoluit. Vtiquenon contumeliofe.nam ^ ita natura comparatum fit, vt aitius iniurix quam erita defeendant, & illa cito defluant, bas tenax ,trtioria cuftodiat s quid exfpe&at qui offenditi dura r . igat ? Satis aduerfus illum gratus eft , fi quis bene-4.c*° eius ìgnofeit. Non eft autem quod tardiores fa-> ad bene merendum, turba ingratorum. Nam (vtdixi) nos illam augemus : deinde ne de-^S^idem immortales ab hac tam effufa neceffitato 5<-tilegi, negligentefque eorum, deterrent. Vtun-tUr natura fua, &cun&a, interque illa ipfos mune-^fuorummalos interprétés, iuuant. Hos fequa-j duces, quantum humana imbecillitas patitur: >us beneficia, non feeneremus. Dignus eft deci-I ' Sui de recipiendo cogitauit, cum daret. At ma-^Ceflìt. Et liberi, &coniugesfpemfefellerunt: ta-& etlucamus, & ducimus, adeoque aduerfus ex-^tinienta pertinaces fumus, vt bella vi<5H, & naufra-^ ^aria repetamus. Quanto magis permanere in_t *ndis beneficiis decet ? qu« fi quis non dat quia non recr 3#x , l. Annaei senecab rccipit, deditvt reciperet, bonamque ingratorurt^ facit cauftarn : quibus ita demum turpe eft non red" re, fi & licet. Quam multi indigni luce funt? mendiesoritur. Quam multi, quod nati funt >^ jruntur? tamen natura fobolernnouam gignit, 'P*0^ que qui non fuiffe mallent , effe patitur. Hoc ^ magni animi & boni proprium eft, non fru&u01 j neficiorumfequi, fedipfa, &poft malos quoqU6 bonum quaerere. Quid magnifici erat multis pr° defle, fi nerno deciperet ? nunc eft virtus,dare beo eia : non vtique reditura, quorum a viro egregi0 " tirn frudlus perceptus eft. Adeo quidem ifta res fri?*' re nos, & pigriores ad rem pulcherrimam facere»0 debet; vtfi fpes mibi prsecidatur gratum homin^ repetiendi, malim non recipere beneficia, quam °°.à dare. Quia qui non dat,vitium ingrati antecediti cam quodfendo, qui beneficium non reddit» peccat; qui non dat, citius. Cap. II, Beneficia in ^ulgut tum lar giri inflitutru, Perdendo funt multa, ftmtlponoibint* In priore verìu vmimque reprehendas. nam ncC vulgus effundenda funt ; & nullius rei , minime bg ,f ficiorum , honefta largitio eft. quibus fi dett^ ( iudiciurn, definunt effe beneficia : in aliud quo^1 ^ incidunt nomen, Sequens fenfus mirifìcus eft» ^ vno bene pofito beneficio , multorum amifi°rl1-darìnnafolatur. Vide, oro te, ne hoc & veriu5 Se magnitudini bene facientisaptius, vt illutn h°r^ mur ad danda, etiamfi nullum bene pofiturus eft< , lud enim falfum eft, Perdcnda funt multa. N^'1 --------——-------------- foi'- 3. Et ptïi malts quoque] & poftquarn fiepe deceptu5 .ò a malis & ingratis , querele tsunen bojpum . i a queni iti fcenefkium confcratur. de beneficiis lie. I. 3gj • quia qui perdit, computauerat. Beneficio-lrnplex ratio eft: tantum erogatur. fireddetali-t ' lucrumeft: finonreddet , damnutn non efh fj '^d dedi, vt darem, nemo beneficia in kalenda-Pcìì : nec auarus ex*&°r ad horam & diem api Numquam illavir bonus cogitai, nifiadmo-^^reddente: alioquin in formam crediti tranfe-TurP is fœneratio eft, beneficium ex pen fum «V""' Quab'scumqùe priorum euentus eft, perïeue-^ios conferre. melius apud ingratos iacebunt: s^ut pudor, aut occafio , aut imitatio aliquando pÇft0s poterit efiìcere. Ne ceftaueris: opus tuum ^ a§e, & partes boni viri exfequere. Alium re, ali-Pti ' alium gratia, alium confilio, alium prasce-s klubribus adiuua. -A P*11 ]* affici* edam fer* fentiunt : nec vllum ^. 'mmanfuetum animai eft, quod non cura mitiget, amorem fui vertat. Leonum ora a magiftris im-f tra&antur: elephantorum feritatem vsque in_. ^Ulkobfequiumdemererurcibus. Adeo etiam qu*fi l^'ntelle&um atque seftimationem beneficii luntrf In Ua> afTìduitas tamen meriti pertinacis euincit_.« ( Status eftaduerfus Vnum beneficium? aduerfus al-(0UtTl non crit. duorum oblitus eft? tertium etiam dit UtTl Suaî «cciderunt, memoriam reducet. Is per-^ui cito ^ perdidiffe credit. At qui inftat, & o-priorafequentibus, etiam ex duro&immemo-0re gfatiam extundit. Non audebit aduerfus \ f.a °cl,los attollere. quocunque fe conuertit, me-ìlj riamfuamfugiens, ibi te videat : beneficiis tuis ,c^°ingC. Quorum quse vis, qusue proprietas fit, ^ir'^ł ^ Pr",s^'a»<3UìEa^reninon pertinent, tran-permiferis. Num dicam quare très Grati-liią Sl,are forores fìnt, & quare manibus implexis, re 'identes, iuucnes, &c virgines} folutaque ac pel- luci- 384 ł. annaei senecae RE BE NE F ICI! S LIE. I. 3 SS lucida verte? Alii quidem videri volunt vnaff1 f quasdetbeneficium: alteram, quaraccìpiat, tcrtia [ quaereddat. Alii tria beneficiorum genera, P'Tf^, rentium, reddentium,fimul &accipientium tiumque. Sed vtrumlibet ex iftii ludicaueritn •" ifta nos iuuat fcientia ? Qird ille con Terris manibu®l,. feredeuntium chorus? Ob hoc, ouia ordo b£fie per manus tranfeuntis, nihilominus ad dantem . guSf' nauivauu) , UUHIUUiUlUJ dU UHI"»' titur, & totius fpeciem perdit, fi vsquam intcffUP ^ eli: pulcherrimus, ficoharfit, & vices feruauit; , deo ridentes i) : quia promerentium vultus funt , quales folent effe qui dant , vel *CC>%1;0* beneficia. Iuuenes : quia non debet rum memoria fenefeere. Virgines : quia ben^f-inc°r' Inq«ib,,S ita' rupta funt, & fincera, & omnibus fan&a. __ nihil effe alligati decet, nec adferipti : 2) folutlS quetunicisvtuntur. Pellucidis autem ; quia "e0r{l, eia confpici volunt. Sitallquis \sque eo Gracis ern .t ^ cipatus, vthaec dicat neceffaria: nemo tamę*1 e cui etiam illud ad rem iudicet pertinere, q«as °ornatlj iilis Hefiodus impofuerit. Agiaian maxima^1 ^ ^ appellauit, mediam Euphrofynen, tertiam T Horumnominurninterpretationem , &prout cu ^ t vifumeft, defle&it, & ad rationem aliquitn c°n^, perducere: cum Hefioduspuellisfuis, quod v0 Uu;£, nomen impofuerit. Itaque Homerus vni ^uta Pafithean appellauit, &in matrimonium Pr° . ^ vt feias illas Veftales non effe. Inueniarn j? 1 ^0 apud quem prjecingantur, & poetam " "" — --- ■■ ■ 1 ■' 1 ■ — —"■ 3 ^ 1. ideo ridente!] hxc & fequentia vsque ad benefici* emendatis Godieibus reftituit Gronouius : f ni tris dignatio , fi:ut promerentium vultu* htl^rt 2. Nihil ejje ćtllig&tt decet ntc tdfcrtpti) Senfus cft • conditionem iis non appeni, libera elfe ncc cabellts jejfj tis adftringi. Sic corderà adfcripta dominie Senec*'-^ cap. 20. fhrf' Su? ki} Pro.cleant-. Erg° & v ercurius vna fiat : non ^beneficia oratio commendat, fed quia p i ćto ri ita illud* Cft ChryfiPPus SU0Sue > Pe°es quem fubtile acumeneft, & in imam penetrans veritatem, 1 reiagenda cauffa loquitur, Se verbis non vltra, C1* !nteIIe ecceThalia, de qua cum maxime a-apudHefiodum Chariseft, apud Homerum-, IV. Sed ne faciam , quod reprehen->omnia ifta, qua; ita extra rem funt, vt nec cir-rem quidem fint , relinquam. Tu modo nos erej fi quis mihi obiiciet , quod Chryfippum łtif' Phrygìotus\ veftibus. a Phrygibus qui tefle Plinio prt-acufacere inuenerunt. Lipf. 1 ca facie qua patrimonium hic matrintrii-Q'ei pertendunt. Uff. B b in tu L' AM N AE I S E ME CAB DE BENEFICIIS LIB, I, 387 in ordinem ceè'gerim , 1) magnum mfuci».»- ^ fed tarilenGr#cum,cuius acumen nimis tenue retUj tur>& in fe faepe replicatunetiam cum agere ah<3u! detur.pungit, non perforât. Hoc vero quod acu eft ? De beneficiis dicendum eft,& ordinanda res. ^1 ^ maxime focieratem humanam alligat: dandale* • re fub fpeciebenignitatis inccnfulra facilitas pi*'-neliberaiiratem,quam nec deeffe oportet,nec li'Pe ^ ere,ha:c ipfii obferuatio reftringat, dum tempc,rat'^J<. cendi funt iibenter accipere^ libenter reddere > ^ gnum ipfis certamen proponere, eos quibus funt, re animoque non tantum acquare, fed v.nL . quia qui referre gratiam debet, numquam coni*?H , tur,nifi pracesfit. hi docendifunt nihil imputare plus debere.Ad hanc honeftisfimarn contcntiouefì1> rseficiis beneficia vincendo fie nos adho- uturCh1)^ pus s Ttdicat, verendum effe, ne quia Charités < v^ filia: funt, parum fegrate gerere, fkcrilegium |ir ^ tambellis puellis fiat iniuria. Tumealiquid ^ doce, per qua: beneficentior, gratiorque adusrft^ re merentes fiam, per quas obligantium, obk?a rumque animi certent, vt qui praeftiterint, obli»1 tur, pertinax fit memoria debentium. lftas verOf0, cpt'as poètis relinquantur: quibus aures obletìare p pofitum eft , & dulcem fabulam nećiere. At Q?1 e f genia fanare, & fidem in rebus humanis retin^efj0 memoriam officiorum ingerere animis volunt» Joquantur, & magnis viribus agant : nifi f°r£g. e*1,fr mas, leuiac fabulofofermone, &anilibusargu hercule vifun?' prohiberi polle rem perniciofiflìmam , benefici-J'' nouas tabulas. 2) Cap. V. Sed quemadmodum fuperuacua tranf-ClJrram, ita exponam neceffe eft, hoc primum nobis difcendum quid accepto beneficio debamus. De- nec 7. Tn ordinem coegerim'] înmagiftratuqiùeirnnet> in vulgi ordine, in sum vompellitur quali > fi autto"12 fperaitur. tîs> ^ere enim dicitie alius pecuniam quam accepit alius ^°nfulatum, alius facerdotium, alius prouinciauij. autem funt meritorum ligna, non merita. Non P°teft beneficium manu tangi : animo geritur. mul-*UlH intereft inter materiam beneficii& beneficium. ^aque nec aurum, necargentum, nec quidquam e-°rUmqu2 a proximis accipiuntur , beneficium eft, ^ed ipfa tribuentis voluntas. Imperiti autem id, quod °culisincurrit,&quodtraditur poffidentque, folum Notant: contra, illud quod in re carurn atque pretio-^Uïieft, parui peqdunt. Hsc q',:a2 tenemus, qua: ad-^Picimus, in quibus cupiditas noftra hasret, caduca [uHt; auferre ea nobis & fortuna, & iniuria poteft: °eneficium vero, etiam amiffo eo quoddatum eft, du-ïat. Eft enim rećte faćtum, quod irritum nulla vis e$ìcit. Amicum a piratis redemi: hune alius hoftis e*cepit, &in carcerem condidit. non beneficium, ^ed vfum beneficii mei fuftulit, Ex naufragio ali-Cl,ïraptos, vel ex incendio liberos reddidi: hos vel ^orbus, vel aliqua fortuita iniuria eripuif : manet e-tl*rn fine illis, quod in illis datura eft. Omnia ita-, qujefalfum beneficii nomen vfurpant, minifte-łl*funt, per qua: fe voluntas amica explicat. Hoc ^Uoque in aliis rebuseuenit, vtaliubi fis fpecies rei, *. Noutt tabulas] Sumtumu renummaria» in qua Noua xtoxottxÌ bonis gioffis explicantur i. e, refe- M)0 " ----- &expun£tio debitorum. Cum enim pares rationes, & ^Ua reliqua, itur ad nouas tabulas conńciendas. Beneficio-^Urri itaqve noU£ tabulx , obliuionem vel potius abolirionem en#ficioruiii, ne quid debeamus > notât. Grut. B b i ali\i- l. annasi s e nec ae aliubi łpfa fes. Imperator aliquem torquibuî» rali, &ciuicadonat. quid habet per fe corona P tiofum? quid prétexta? quid fafces? quid tr j0(J. ôccurrus? nihil horum honor eft ? fed honoris gne Sic non eft beneficium id quod fub oculos ve fed benefica veft gium & nota oja Cap. V {. Quid eft ergo beneficium ? BeoeU aćHotribuens gaudium, capienfque tnbuenûo ^ id quod facit prana - & fponte lua parata^ Ita non quid fiat, aut quid detur - rèrert, fed qua me^ fl. Quia beneficium non m eo quod fit aut datur> ^ futit, fedinipfo datttis aur facientis animo- # ^ gnum autem effe inter ifta difcrimen, vel ex hoc W ^ ligas licet, quod beneficium v tique bonum eft •1 ^ tem quod fit aut datur, nec bonum nec rna^l,n,lr3f, Animus eft, qui parua extollit, fordida ^ ap, magna & in precio habita dehoneftat: ipfa* ^l!$ flfic petuntur, neutram naturam habent, nec bfflJ' ^ mali : refert, quo illa rećtor animus impel^r' j, quo forma datur rebus. Non eft ergo benefic11^^ pfum, quodnumeratur, auttraditur. ficutnec* Ćtimis quidem, licet optimse fint, auroque Prïtt^e-ant, deorum eft honos ; fed pia ac rećta volontà1 ^ nerantium. Itaqueboni etiam farre ac frit'1 , giofi funt} mali rurfus non effugiunt quamuis aras fanguinë multo cruentauerint^ _ ç^e. Cap. VII. Si beneficia in rebus » non in ,p^(j lt nefaciendi voluatate confifterent; eo maiora e ft, quo maiora funt,quae accepimus. id autem fa j11 nonnunquam enim magis nos obligat, 5îîi^—-Tqtfì vamagnifice: qui Regum xquauit opés ann*11'' ^ exiguum tribuit, fed libenter : qui t. Riferì- qua i/larcSłoranimtt* imptUét] legenduiTl e Ttfert qui tilt rcftor tmfcUai. Grmtv. de efneficiis llb.i, °^Htus eft, dum meam refpicit : qui non volunta-1 ^tantum iuuandi habuit, fed cupiditatem j qui ac-c'pere feputauit beneficium , cum daret! qui dedit ta,'ìc)uam recepturus , /) recepittanquam non dedil-fet? quioccafionem, quaprodeilet, & occupauit & ^*fiuit. Contra, ingrata funt (vtdixi) licet re ac tyjcie magna videantur, qua: danti aut extorquentur, *utexadunt: multoque gratius venit, quod facili, luam quod piena manu datur. Éxiguum eft quod in ^còntulit, fed amplius non potuit At hic quod ^"dit, magnum eft i fed dubicauit, fed diftulit, fed Cll'n daret, gemuit, fidfuperbe dedit, fed circuiti» lu^t z) & piacere non ei-cùlprasltabat, voluit. ambiti- 0tfi dedit j non mihi. Gap. Vili. Socrati cum multa multi pro fuis Risque facultatibus offerrent : ^Efchines pauper auditor, Nihil > inquit, dignum te quod dare tibi pof-V, inuenio, & hocvno modo pauperem me eflo ktuio. Itaque dono tibi quod vnum habeo, Me i-Munj. Hoc munus rogo qualecumque eft, boni con-fulas, cogitesque alios cum multum tibi darent, plus Gbi reliquifle. Cui Socrates : Quid ni tu , inquit, ^■ihi magnnm munus dederis,nifi forte paruotesefti-? Habebo itaque cu^, vt te meliorem tibi red-quam accepi. Vicit jEfchines hoc munere Al-Clbiadis parem diuitiis animum, & o m 11 c m ìuuvnuni ^pulentorum muntficentiam. Cap. IX. Vides quomodo animus inueuiat libera* ^atismateriam, etiam inter anguftias? Videturnu- '• Tanauamreeepturui'] ita probatiffimi Codd. feerique id Ct,ampoteft. Accipienda enim hïc verba lunt non exmo-fapientis, quem nunquam computare vult Seneca, v t per-c^e beneńcus fit, fed ex more vulgi. Aliitamen iegunt *ah<]u*in non recepturuj. Gronov. 2> Cirsumtultt] oftentauit vt in pompa. Lipf. Bb 3 hi V,0 Ł. ANNAEI SENEC AE __^ hidixiffe: Nihil egiftifortuna, quod me paupe1"1,1^ effe voluifti : expediamnìhiluminus dignum hulC ro munus : & quia de tuo non poflìim, de meo d*-Neque eft quoci exiftirnes ilium vi lem fi i 'u quipretiumfefui fecit : ingeniofus a^olefcens * ^ nit, quemadmodum Socratem fibi darer. N°n ^ . ti i.ueq e fiat, fed a quali dentur, perfpicien * ailidus /) non diflBcilem aditum praebet imB*0 c* cupientibus : fpesque improbas, nihil re adiutu verbis fouet. At peior , opitior, qui li gu3 3 " ( vultu grauis , cum inuidia fortu am fuam exptlCil Colunteoim detefta. turquefe ic m, & , fiP0,^ rïnt, eadem faćhir; odere facîentem * Coiu^#1 3) alienis nec clam quidam , fed aperte ludibri0 ^ biris, fùasaliispermifere. Rufticus, inurbani® inali rrioiris, &inter matronas abominanda con j eft fi quis coaiugem in fella proftare 3) vetuit,& gj admiftis infpe&oribus vehi vndique peri pic 0ji quis nulla fe amica fecit infignem, nec alien# Vjjj# annua pr^ftat, hune matronae humilem, & f°r libdinis, &ancillariolumvocant. Hinc decen^^ mum fponfàliorum genus, adulterium : & in c°.£qiiî fu vidui cœlibatus , ą) nemo vxorem duxit, r" abduxit j). lamrapta fpargere fparfa rapaci^*^, ............. ■ - ......... - flîl^ 1. C alit dus. } d e fellu m odoro r * & fuit r3e his qui nori fallunt, Alter, inquit, benigne refpondet, & £*UClt1nic9t' donat. Ąlter afpere. & oftendit opes. non con"11' gl^ cn'n,t 2. Coniugibxs~\ hic quoque défunt nonnulla- jd» excucfio in aeui fui mures,fed cui alia occafìo Sr.cap"11 fexllS S. In ftUa.projia.re) fella aperta valli» quod contr illius pudorem. Grut. Lipf. nferiClJ ^ 4. In canfenfit vidutcœhbtiïu*} mutuo vtrinque ce. Çc\iicCC fœdere, foluunt coniugiumdiuertendo : tum lib®1"1 iunguntur, - . aut°E s. Nifi qui alidaxit~\ nifi qui per diuortium» cl11 fuit 1 eam a priori masito ante abduxit. j-C* be benêftciis i-ibi. 391 ^olligerecertant: nihil penfi habere, paupertarem. Ier>am contemnere, fuarp quam vllum aliud \ e/eri paceminiuriis perturbare, imbecilliores vi ^etu premere Nam proninciaslpoliari &num-^atium tribunal, 6) audira vrnmque licitafione, a!-leri addici, non mirum : quando qua emeris, vende-rî§entium ius eft, Cap.x. Sedlongius nos impetuj euehir, prouoean-dateria» îtaque fie finiamus, n.. in noftro fieculo cul-P'fubfidat- Hoc maiores noftp quelli funt, hoenos ^erinnur; hoc pofteri noftri querentur, everfos effe r'lores, regnare nequìtiam, in deterius res humanas & 0rtiîie f.ss labi. At ifta ftant loco eodem, ftabuntque, ^ullulum dumtaxat vitro aut citro mota, v?flućtus; |!ll0s «ftus accedens lor.gius extulitjrecedens interiore lttorum veftigio tenuit. Nunc in adulteria magis, ^u3rn in alia peccabitur, abruropetque frsenos pudici'-^a:nunc conuiuiorum vigebit furor,& fœd flimum jpa. t^nToalôrum exitium culina : nunc cultus corporum ^'fïiius Se forms cura, prx fe ferens animi deformita-^ : nunc in petuîantiam & audacîam erumpet maie '^"penfata libertas : nunc in crudelitatem priuatam ac ^^licam ibitur, bellorumque ciuihum infanjam,qua 0rïine fa nói u m ac facrum profanetur, Habebitur ait-^u»ndo ebrietati honor, & plurimum meri cepiffs vir-îl!s erit. Non ëxTpeïtànt vho loco vitia :led moBTÎIa ^ inter fe diflentientia tumultuantur, pellunt inui-C?tïi,fuganturque.Csterum idem femper de nobis pro-nutîciare debebimus.malos effe nos,malos fu'ffe, inui-l,Us adiieiam , & futures effe. Erunt homicid^tyranni» Ures,adulteri.raptores, facrilegi,proditores : infra ifta 0tnnia ingratus eft,nifi quod omnia ifta ab ingrato ani-1110 funt, fine quo vix vllum magnum facinus accreuil. 6• Nummurtum tribunal ' întelliguntur iudiccs iudicium-nummis corruptum. Gruttr. Bb 4 Hoe S9Z l. AnnAeI senecAb Hoc tu caue, tanquam maximum crimen •> nC mittas: ig'iofee tanquam leuisfimo . fi admiffa^VV-Htceft enim iniuriae fumma. Beneficiumpe^ ,' Saluum efttibi ex ilio, quod eft optimum: r, Quemadmodum autem curandum. vt in eus p°r,.s tnum beneficia conferamus, qui grate refp"I'^l!rl rum: ita quaedam, etiamfi de illis male fperab1^ faciemus, tribuemusque, non folum fi iudicabi1^.^ ingratos fore, fed fi fciemus fuiffe. Tanquam fi os alicui reftituere potero, magno penculo lib®'*^ ' fine vlîo meo non dubitabo. Dignum, etiar°,f1-^ pendio fanguinis mei tuebor , & in partem difi-r'r11 nis veniam : indignum , fi eripere latronibus pot^r°j clamore fublaro, fôlutarern vocem homini nonp1^ bit emittere. Cap Xl. Sequitur vt dicamus, qua: beneficia da Grt.&quemadmodum.Primo demus neceflari3, ^ inde vcilia, deinde ìucunda , vtique manfura. dum eft autem a necefTanis. aliter enim ad anirt1111*1^ peruenit, quod vitam continet : aliter quod eX<>rl3V aut inftruit. Poteft in eo aliquis faltidiofus cil® ^ , mator, quo facile cariturus eft, de quo dicere Recipe, non defideso meo contentus fiim. interinl non reddere tantum libet quod acceperis, fed ab*! rę. Ex h s qua: neceffaria funt, quaedam primur11 ° tinent locum, fine quibus non poffumus viuere j damfecundum, fine quibus non debemus ; ^ ^ tertium, fine quibus nolumus. Prima hui^s n0^ funt, hoftmm manbus eripi, & tyrannie#,rX) a ptolcriptioni, &aliis periculis, quce varia & humanam vitam obfident. Quidquid horum ^ ^ fenmus, quomaiusac terribilius erit, hocrnai°re.s inibimus gratiam. Subit enim cogitatio, fint liberati malis: & lenocinium eft muneris* a^c cedens meius, Nec tanien ideo debemus tar 1 de benefiche liberi. 35,3 ftrQrt1^Uam/eruire' quampoffumus: vtmunerino-(ìnet,rri0r imponat pondus. Proxima ab his funt,#f ''Or fU poffumus quidem viuere, fed vt mors pò-// "a tan9uaml'bertas ) &pudicitia, & mens bo-# vfu hsc habebimus coniundione, ac fanguine, & confuetudine lorga, cara: vt liberos, Obi'uSss » pénates, ceteraque quae vsque eo animus ^PPMcwt, vt ab illis, quain avita diuelli grauius lat lIìlet Subfequuntur vtilia , quorum varia & dateria eft. Hic erit pecunia non fuperfluens, * a fanummodum habendi parata: hic erit honor, ad altiera tendentium. nec enim vtilius ^,Uam 1 Suam fibi vtìlem fieri . Iam cetera ex ^Up5 veniunt, delicatos factura. In his feque-V ' VcoPPortunitate grata fint, vt non vulgaria , tjtç^Ueaut pauci habuerint, aut pauci intra hanc z-tir,np * 4ut b°c modo, quse etiamfi natura pretiofa % Unt' tempore aut loco fiant. Videamus quid ^ maxime vo'uptati futurum fit; quid frequen-tjç ^rurum habenti, vttoties nobifcum, quoti-^ Vtique cauebimus, ne munera fu- lorj^a'~Ua mittamus : vt fajminx aut feni arma venait ,autruft!CO libros, aut ftudiis ac litteris de-Iççj ret*a* iEque ex contrario circnmfpiciemus, 'Wk* ^rata mittere volumus, fuum cuique morbum tii^ °uratura mittamus : ficutebriofo vina, &valetu-'tjijJ'0 medicamenta. Maledićbum enim incipit ef- ç n munus in quo vitium accipientis agnofcitur. C'Pue "Xl1* Siarbitnumdandi p enes nos eft , prr-manfi!fa quasremus vr quam minime mortale fc,inSG\ Pauci enim funt tam grati, vtquodacce-\ f ' et!amfi non vident, cogitent. Ingratis quo-H», e^ÌOr^a cum 'pfo munere incurrit: vbi ante o-Si ^°bliuifci fui non finit, fed au&orem fu-& inculcar. Eo quidem magis duratura Bb j qu2* 594 lł ann ae i S en ec ab quaeramus, quianunquam admonere debem^P^ res euanefcentetn meunoxiam excitent. ^ ^ donabo argentumfa&um, quam fignaturti : 1 raf. us ftatuas, quam veftem , & quod vfus breuis j Apud paucos poft rem manct gratia : plures lun ^ quos non diutius in animo funt donata, quatn i ^ ^ Ergo fi fieri poteft, confumi munus meum n^ ftec, haereat amico meo, conuiuat. Nemo ta v(,oa. tus eft , vtmonendusfic, ne cui gladiatore* tionem iam munere edito mittat, & vcaiaie/'tçet}(as va bruma, hiberna folftitio. Sit in beneficio ui* communis, tempus, locum, perfonas obferue^^ niomcntis quidam grata & ingrata funt. acceptius eft; fi id damus, quod quìs non ^c\n-quam cuius copia abundat ? quod diu quxru •• ^0ii venit quam quod vbique vifurus eft? Mu«el tam pretiofa , quam rara & exquifita fint . qt,o-apud diuitem fui locum faciant: licut g^3'1.^^t que poma, etiacn poft paucos dies itura inf* ^ flO0 delećtent, fiprouenere matunus. Illa <1"°^, aUs erunt fine honore, qua: aut nemo illis ahus de nos nulli alii. . ^ vi^.- CAP, XIII. Alexandro Macedoni) ,Co^ Orientis, animosfupra humana tolleiet, per legatos gratulati funt & ciuitate illum lu us, verunt. Cum rifilftt Alexander hoc orhcl oq,)attf-' vnus ex legatis: Nulli inquit, cîuitatero* ^ dedimus alii, quam tibi & Herculx. h7 iti»o*C pie non dilatum honorem, & legatos attaque humanitate profecutus , ^ qui fib: ciuitatem darent, fed cui de ' jj(,c ,ji0' homo glori* deditus, cuius nec natura „s>aC dum nouerat, HerculisLiberique veftig'* J. (oC\u& ne ìbiquidem rcfiftcnsvbiilladcfecerant, cflBluH»» honoris fui refpexit a dantibus : tanq"3 ^o* DE BENEFICHE LIB. I. JÇ? inente vani filma compleâebarur, teneret, u Herculi aequabatur. Quid enim illi fimile habe-at v*fanus adolefceris, cui pro virtute erat fehx te- • trCr!tas? Hercules nihilfibi vicit: orbem terrarum , non concupifcendo , fed vindicando. vinceret malorum hoftis honorum vindex, rrarummarisquepacator? Athic a pu erma latro,* 4 ^iumque vaftator , tam hoftium pernicies, quam»' {^lc°rum, qui fummum bonum duceret, terrori j e cUnćHs mortalibus ; oblitus, non feroci/lima tan-t ^ > fed ignauiflìma quoque animalia timeri, ob vi-Sfllalum. ^Ap. XIV. Ad propofitum nunc reuertamur. ^ìrieficium quod quibuslibet datur. nulli gratum eft, ^ÇtHo fe ftabularii i) aut cauponis hofpirem iudicat, (\C conuiuam dantis epulum, 2) vbi dici poteft: jv'-d enim in me contulit? Nempe hoc quod in illum, ^Vl*beue notum fibi, & in illum etiam inimicum_. ^ lUrpifljmum hominem. Nunquid enim me di-iudicauit ? minime : morbo fuoj) morem gef-ti/ Quod voles gratum effe, rarumeffice: quispati-j^'ìbi imputari vulgaria? Nemo hasc ita interprete-> tanquam reducam liberalitatem . & fraenis artìi-L^tisreprimam. Illa vero, in quantumlibet, exe-^ed eat, non er ret. Licet ita largiri, vt vnus-fe S(lUe > etiam fi cum multis accepit, in populo fe ef-putet. nemo non babeat aliquam familiarem.j u Catn, per quam fperet fe propius admiffum. Dicat, I^Ccepiidem quod ille, fed vitro. Accepi quod ille; diuerfitoris , Txtìc^lui vt Glolfe expo- % 1 nempepublicum». nam in prillato aiiud efl:. & '^mur. Lipf. ft*»t ^Jorbo fH0 1 vitio & afFetlui. Sic Ep. jy. Kon eft quoi ct>TAm imputes mibi• morbo tnim tu» datur as trat. 396 l. annaet senecab de benefi ciis lïjb. i. 397 fed ego intra breue tempus, cum ille diuincrui1 Sunt, qui idem habeant ; fed non eisdem ver lS Co ^"Suam exitura defcendunt: cum delegano» ^ltantem magis a quo , quam quid acceperis? tumnon VademVomïtVte"tnbuênt7s7" llleiCCe?çÀ I ^ paffîenuSfolebat dicere, quorumdam fe iu-cumrogaffet: ego, cumrogaret. 111e accepic: » „ ummalle, quam beneficium : quorumdam be- _ - ' - _ _ _ ... rtl O i V, I 11 fVì - ^ 1 ! ^ a rv> . • -• J i /-• « i , •-»-» T ii-» U, < i i^a a r\ .a * av» cum rogaffet: ego , cum rogaret. me «v~-r f. facile redditurus, fed cuius fenećhis & libetot^ . bitas magna promittebat: mihiplus dédit, idemdederit, quia fine fpe recipiendi dédit» k^(Ie-admodum meretrix ita inter multos fe diuidit, vC.^ ino non aliquod fignum familiaris animi fer21, g, qui beneficia fuaamabilia vuit effe, excogitet' ^ p£ modo&multi obligenrur & tamen finguli h* r. aliquid , quo fe cereris prasferant- Ego ver° ^ ciis non obiieiam moras : qua:quo plara mai°ra^jItl, fuerint; plusafferentlaudis. Adfittameniuc!'cJ fi„ neque enim cordi effecuiquam poffunt, ^oTtei^ mere data. Quare fi quis exiftimat nos, cUfll ^[1-prascipimu§, benignitatis fines introrfus refe<"rC ' ^ li minuslaxumlimitem aperire; naspsrperani & tiones noftras exàudit. Quam enim virtutem ^ veneramur?cui magis ftimulos addimus?quibl,su^eljj^ conuenit haec adhortatio, quamnobis, locief3 humani generis fancientibus ? efla Cap. XV. Quid ergo eft? Cum fit nuli3 0 vis animi etiamìì a retila voluntate incepit. °! 1 '. ,) virtutem modus récit, veto liberalitatem nep°l Tunc iuuataccepiffe beneficium ,&fupin'5 0ji*> manibus, vbi illuci ratio ad dignos perdue*^^g((: quo libet cafus & confilii indigens impctuS quod oitentars iibet, & inferibere fibi* _?) ®s'ie tu vocas, quorum aućtore n fateri pudet ? At1 ^ ^ to gratiora funt, quantoque in partem interior-___ 5 c'um malle , quam iudscium. & lubiiciebat ex-IS^alo, aiebat, diui Augufti iudicium : ma-t Uudii beneficium. Ego vero nul:ius putoexpe-q .Utri effe beneficium, cuius vile iudicium eft. ergo? Non erat accipiendum a Claudio quod ^ atUr ? erat : fed ficut a Fortuna > quam feires ^tltïï Poffe malam fieri. Q^id ergo irta inter fo be°ctl diuidimus ? Non eft beneficium, cui deeft °ptima , datum effe iudicio Alioquin pe* h ^Ihî 4 13 ingens fi non ratione, nec re£a voluntaro f,°nata eft , non magis beneficium eft , quam the-,hrus- Multa funt autem, qua: oportetacciper^nec v!re- '> '• necpro iisobligaru 1. Nepotari ] nepotes imitari. profondere Ltpf. 2. StipinW] expanfis promtisque. id. 3t ìnferibtre /îbt] Se au&orem profiter!. id- dilaP1' \d*e' tfl1 Liber 398 l. annaei sbnecae Liber Secvndvs. Argumentum (f Or do. ASfUmit & repet-1 alterurn membram, dum beneficia danda? Varia, dut pr 0fU accipit : $t decora fint 9trique. Pars alterit^ ^ Ipfe Accipirns quomodo Je gerat? A quibtts CcìPl<ì Lt(i JQuombdo ì inprimis Grate Ex oc cafone > factat ingrato;, Superbia, Auarìtia, lnttidi*-ribtts deinde de Gratitudine, eamqtse confinrt tej $bì r es deficit. de beneficiis lib. II. m çSutemfunt, quos liberaìes facit frontis infirmitas, .r,t*flìma funt beneficia, parata, facilia & occurren-f)a» vbinul amora fuit, nifi in accipientis verecun-Optimum eft, antecedere defiderium cuius- i lue proximum fequi. lllud mel.:us, occupare an- c a p v t i. i4 fìj|jpNfpiciamus, Liberalis virorum ì^&quod ex priore parte adhucfupereft > S-5 (e'i ^llgadmodurn dandum fit beneficium '■ c fa' expediriflìmam videor monftraturus viam- _ mus,quomodovellemusaccipere. anreOITin,^j,cnc' ter, cito, fi e vllà dubitatone, Ingratuni loà<\»* ficium, quoddiuintermanus qui roganti dedit. Ideo diuinanda cuiusque ÏQluntas. & cum intelle&a eft, necefiìtate grauifTima §andi Hberanda eft. lllud beneficium iucundum , ^^^rumque jn animo fcias,quodcbuiam venir, vSi ç. n contingit prasuenire, plura rogantis verba irter-.. arnus i ne rogati videamur : fed certiores fatìi, fta-Promittamus , faâurofque nos etiam antequam.» rs Crpellaremur , ipfa feftinatione approbeirus. ^^admodum in afgris opportunitas cibi falutaris ìt3 ^ acjua tempeftiue data remedii locum obrinuit : t .S^amuis leue& vulgare beneficium fit - fi prafto ^ ' fi proximam quamque horam non perdidit» fibi adiicit, gratiamque pretiofi, fed lenti & °s c<"icurrat~l osconcurrit cum contrahitur , qnodple-' fit vbi in magno pudore verlamur, diu jfOO L. ANN AE 1 SENECAE diu cogitati muneris vincit. Qu» tam parate ^eC1 ' non eft dubium, quin libenter faciat. Itaque i* facit, & induit fibi anitni fui vultum. CAP. f 11. Ingentia quorumdam beneficia, 1 tîum aut loquendi tarditas, imitata grauitatem &1 . ftitiam, eorrupit, cum pronmterent vultu um. Quanto melius, adiicere bona verba rebu5 ^ nis, & predicanone humana bemgnaque com'mf11 re quœ praeftes? vt ills fe caftiget, quod tardior1(1 ^ gando fuit. Adiicias licet famiharem querelar0, fcor tibi, quod cum aliquid defideraftes non 0 'j fcire me voluifti, quod tam diligenter rogarti» j quemquam adhibuifti, Ego vero gratulor mih') 1 ^ experirianimummeumlibuitì poftea quidqui^ e. derabis , tuo iure exiges. Semel rufticitati gnofcitur. Sic efficies, vt animum tuum plut"'5 met, quam illud quidquid eft, ad-quod pere'1 venerat. Tune eft fiimma virtus tribuentis, t«nC ^ nignitas, vbi ille qui difeeffit dicet fibi : hodie lucrum feci, malo quod illum talem ir,Ujj-ec, quam fi multiplicatum hoc ad me alia via Pervenl0. Huic eius animo nunquam parem referam grat' Cap. IV. Atpleriquefunt, qui beneficia a'P (0 tate verborum & fupercilio in odium adducuflt'^, fermonevfi, eafuperbia, vrimpetrafte pœnite3t' «, ]iae deinde poft rem promiflam fequuntur œ°raf. ^ hil autem eftacerbius, quam vbi quoque, ^u° .fa petrafti, rogandum eft Reprxfentanda func '?e ^ eia: qux a quibusdam accipere difEciliuseft> f impetrare. Hic rogandus eft, vt admoneat; 11 ,(0( confummet. Sic vnum munus per multorum te ^ manus, ex quo gratia» minimum apud promit*® ^ remanet: quia autori detrahit, quisquispoft1 rogandus eft. Haccitaquecurachabebis>figr3te yf mari quœ prasftabis voles, vt beneficia tua ilU: "•'lu „ 'l'-q ? Çr0miflifunt' fi. »'>t Su°d amnt, deduzione. Nemo illa ''«Cm f7"' i"0'! eft, C,,™/™''""P°,eft' «nontuamminuat. Suïorl * - j1 f"™"1111' quam diu pendere. Ktr!i? o? ?mra° ferunt Pratidi rP<™ e«, ambi-S !!" d,fi^renid' promifla, ne minor fit rogan-" reS>' potenti miniftri funt, S», r • 1- PC lon8um fP«aaculum : mi. S lui/ 1Uìlcant P0<&,' mfi diu mulmmque fingu. °.ftendMi.nt' Nihilconfeftim.ni. SficiaraC:UnV"mrIIVi?r- p«cipiw, lenta Ve" cito Recidere; (qui- Ctumïlnmi,ni finem fui recum affertj quod lt5 « datur j fed intereft quomodo detur QyaI^ ^s> quâm pretìofum eft, fi gratias fibi agi non eft p quidedit: fi dedifle, dum dat, oblitus eft! n^eple0' ripere eum, cui cum maxime aliquid prxftes > tia eft, & inferere contumeliam meritis. 0t non funt exafperanda beneficia . nec quidcjU3^ ^jjj trifte mifeendum. Edam fi quid erit> de qu admonere , aliud tempus eligito. Cap, VII. Fabius ';errucofusbenefìciuma ' ne duro afpere datum, Panem lapidolurn quem efurienti accipere neceffarium fit, elle uC^,0(iOi Tiberius Cxfar rogatus a nepote i) M. Allio P^^i' vt zri alieno eius fuccurreret: edere illuin i> 1 crCdi' «acreditorutniuflìt. Hoc non eft donare;^ flep0' tores conuocare. Cum edita efìent, (crip f' jjpfsi fciiufïiffe fepecuniainfolui. z) adie<5ta contuf *) admonitione, effreit, vtnecxsalienutn habe>- ------L ------------— /. QKtm pf'JT' articula ] quam forti manu Libf . •„fienW®0 1. Ne/* e te] putat Lipfms maiuscula litcera »n » Nepote, fccognomen,effe huius viri. . ma'1"5' 2. "Heptt't tufitjfc fe pecuwam felut~\ Nefiott ite j((?> cula littera. In eo vero (comma. Videbatur no & vi ti imi exprobrattit : Nepotes enim turato^ j. Vtnts dsalienum/mbertt] namdonauit. fiec DE BENEFICI!* LIB. II, 40J beneficium 4). Lîberauit illum a creditoriius, j • nonebligauit, AliquidTiberiusfecutuseft. pu-^noIuit plures elfe , qui idem rogaturi concurrereat. ^ afortaife efficax ratio fuerit, ad hominum impro-cupiditates pudore reprimendas: beneficium vero n'i, tota alia fequenda eft via. jj ^Ap, vili. Omni genere quod des, quo fie acce# ç.ll)siadornandum eft. Hoc vero ;) noneftbenefi-^ ^ dare} deprehendere eft z). Et vt in tranfitu de ^ Quoque parte dicam quid fentiam,ne Principi qui-etï) fatis decorum eft, donare ignominia? caufla. Ta« etuinquietudinem j) Tiberius, nec hoc quidem-» quo putabat, potuiteffugere. Nam aliquot ìbrr ' *^em rogatcnt, inuenti funt. quos omnes ç "tredderein fenatu a»ris alieni cauflas, &itaillis j. fta*fummas dedit. Non eft illud liberalitas ; cen-(„rîcft: non auxilium eft j Principale tributum 4) f ' Beneficium non eft, cuius fine rubore meminil^ t ^npoffum. Ad iudicem miflus fum. vtimpetra-^jCauffam dixi. Ç/vp, ix, Praecipiuntitaqueomnesau&oresfapì-. '*> quasdambeneficiapalam danda, qtuedam fe-Palam, qux confequi gloriofum eft : vt mili-^l? ^0na ) & honores, & quidquid aliud notitia puł-^ fit. Rurfus qu« non producunt, nec ho-piórem faciunt, fed fuccurrunt infirmitati, e-jjs , ignominiaì > tacite danda funt :vt nota fint fo* f .jS^ibus profunt. Interdum & ipfe qui iuuatulr, ^ndus eft : vt habeat, nec a quo acceperitj feiat. *' Nec beneficium] nani exprobrauit. ' vera] quod fecit Tiberius. 3' beprebendtre efł] detegere vitia latentia &éfferre," \rI"^u"n{^'ntmì cuius euitandae caufla idfeciffe Tiberi- praec, di&umeft, vslen^r'^w,'OTJ quia velut ab inuit», tribuitur non ex bene* Ce 2 CAP* 4&4 t. ANN AIT shnhcab ___ ■—. ---------'ti <& Cap. X. Arcefilaus, vtaiunt, amico PaUP® paupertatemfuam diifimulanti, a;gro autem; ^ Jioc quidem confitenti deefife fibi in furaptu^ a ceflarios vfus, cum clam fuccurrendum iu^tca . puluino eius ignorantis facculum fubiecit,vt ^onl°otj- litiliterverecundus, quoddefiderabat, inuenireCP ^ us quam acciperet. Quid ergo ? illenefci:t a ^ coatentus eris te tefte. Alioquin non bencface^f. t ; ie£ht, fedvidenbenefeciffe Volo, inqui®' . yji debitorem quaeris, ąVoIo vtique feiat: quid» , a- vtiliuseftnefcire? fi honeftius, fi grarius ? no° l^ofl iiam partem abibis ? Volo feiat: itatuhomiQe01 feS, feruabis in tenebris ? Non nego quotiespatitl!r ^ percipiendum gaudium ex accipientis voluntate-^ adiuuari illum &oportet? & pudetj fiquod mus,offendit,nifi abfconditur: beneficium"1 fuS non mittO; Quidni ? ego illi non fum indici ^ xne dedilTe : cum inter prima pr»cepta ac maX'n j^o' ceffaria fit, ne vnquam exprobrem, imo ne 3 ^t neamquidem? Hsc enim benefici! inter duosje alter ftatim obliuifei debet dati, alter accept^1 quam. Laceratanimum&premitfrequen» rum commemorano. _ »rali Gap. XI, Libetsxclamare, quod ille tr'u,nlll'e<-proferiptione feruatus a quodam Ca:farisamic0^.^ elamauit, cum fuperbiam eius ferre non poflet • , ^ de me Chiari. Quousquedices: Egote feruąuj vj, go te eripui morti ? iftud, fi meo arbitrio roem,ì" ^et, la eftj fi tuo, mors eft. Nihil tibi debeo, fi f ^__ »E BENBFICIIS L I B. IT. 4®$ y - ———— — (j l» vthaberes, quemoftenderes. Quousque m» jj ^mducis? Quousque obliuifei fortunae me» non.» Temei in triumpho dućhis effem. Non eft dicen-» quid tribuerimus. qui admonet, repetit. Non ^.'"ftandum , non eft memoria reaocanda: nifi vtf dando, prioris admoneas. Ne aliis quidem-» H rr#re debemus. qui dedit beneficium, taceatr j, qui accepit. Dicetur enirn, quod illi vbique ^ anti beneficium luum: Num negabis, inquit, t© ^pifle? & cum refpondiffet, Quando ? Sape qui-^.inquitj&multis locisùd eft,quoties & vbicumque ^rafti. Quid opus eft te loqui? quid alienum oc-< ^ìre officiutn ? Eft qui iftud facere honeftius poffit t f narrante, & hoclaudabitur, quod ipfe non nai^ f ?' lngratum me iudicaì. fi iftud te tacente , nem® ^rus? Quod adeo non eftcommittendjim, vtetî-quis ccram nobis narrabit, eirefpondendum fit: ( 'Snisfimus quidem ille eft maioribus beneficiis, fed rtiagis velie me feio omnia illi prxftare , quam ad-praeftitifte. Ech Poinpam. cbferuauitidonoim tempus , vtinoc-Ca{ìonepotiuj, quam in neceflìtate fuccurreret. V-^Hiodo iftis perfuadebimus t ne beneficia fiia info-.!tltia perdant, fi oftenderimus non ideo vidsri ma-|jfa quo tumultuofius data funt : ne ipfos quidtm ob i. cuiquampo{Temaiores videri. vanam effe fuper-^agnitudinem , & qua: in odium etiam amanda ^rducac. i C*P. XIV. Sunt qusdam nocitura impetranti. bi,s;_. * , , , ' . ^b • qua: non dare, fed negare, benficium eft. _/Eili- îmus itaque vtilitatem potius, quam voluntatem j^sntium. Sxpe enim noxia concupitami)», nec • ' picere quam perniciofa fint licet: quia iudicium spellar affećlus. fed cum fubfedit cupiditas, cum ,SlP«tus ille fiagrantis animi, qui confilium fugat, Ceci% deteftamurperniciofos malorum munerunu ,U(^ores. Vtfrigidamaegrisnegamus &lugentibu» ~c iratis ferrum, autamantibus quidquid contra ® vfurus ardor petit : fie ea , quasnocitura funt impen-acfubmille, nonnunquam etiam miferabiliter ro-^aRtibus, perfeueribimus non dare. Tum initia be-nçficiorum fuorum i]>e£are , tum etiam exitus decet: *' Ptrfonsm] Iliûrioniam » &alienam. Ce 4 &e* 4°S l. annaei sene c ak & ca dare qua non tantum accipere fed edam »cC*' pifTe delećlet. Malti funt qui dicant: Scio hoc ii1» «on profuturum. fed quid faciam? rogat, refifteL precibus eius non poflutn. Viderit; de fc, n°° . ine, queretur. Falfum eft: imo de te, & merito dem : cum ad rnentem bonam redieric, cum acce»5" ina quae animum inflammabat,remifertt. Qu^0' K um oderit, a quo in damnum acpericulum fuiima lutuseft? Exorari in perniciem rogantium, feu* intaseft ^ Quemadmodurn pulcherrimum opus f'' ctiamimiitos nolentesque feruare: ita roga o t'^ pemfera largir!, blandum & affabile odium eft. 3'"' nehcium demus, quod vfu magisac magis quod nunquam in malum vertat. Pecuniam "on ' bo, quamnumeraturumadulterafeiam: ne in C°ci' etate turpis faćti aut confilii inueniar. Si foterV rcuoca o. fin minus, non adiuuabo fcelus. Siie 1 lum ira, quo non debebat, impellit, fiue ambi"0" ms calor abducit a tutis : non a fernet ipfo vim fibi>n' erri pattar; non committam, vt poflìt quando^1' dicere, Ille amando me occidit. Sxpe nihil »ntcrVi jnteramICorummunera,& hoftiumrota. Q3df\ 1II1 «cadere optanti in id horum intempeftiua gentia impella, atque inftruit. Quid autem turp'u'' oftendit, munusfuumcommendat, non ex-res rat> Relpiciendajfuntcuiquefaculratesfuar, ri-ne aut plus prasftemus, quam poffimius, au# ^ft'manda eft eius perfona, cui darr.us, Vjr- ^ enim minora funt, quam vtexire a magnis tr| Sc*eheant: qua:damaccipiente m; iora funt. V-]ąsU^l,e'taclue perfonam confer: &ipium, inter iì-Vef^°d donabis, examina ,nunquid aut danti gradii* p''"?* Pai,cunri :nunquidrurfus qui accepturuseft , ^aftidiat,aut non capiat* * p- XVI, Vrbem cuidam Alexander donabat cl)(^ni,s» & qui nihil animo non grande conciperet. *V '^e cui donabatur , feipfe menfus, tanti mur.e-„'^'dianirefugilfet, dicensnon conuenire fortuit U*: Non quaero , inquit, quid te accipere decear, Cijr^p'^medare. Animofa vox vidatur, & regia: cet 11 ftultilTìma. Nihil enim per fe quemquamde-lerą re^ert <ìuid, cui, quando, quare, vbi, & cedi^' ^nequibus fa&i ratio non conftabit. Turni" te ^tïlUni anima'! fi illuni accipere hoc non decet,nee Po ,are" Habeatur perfonarum xc dignitatuin pro-*jll( *° : & cum fir vbique virruris moda», xque peccat e*cedit, quam quod deficit. Lkeatiftud iane in tantum fortuna fuftulerit, vt congìaria pÇf ^nt •' quas quanto maioris animi fuit non ca-Vtj ' 9uam fpargere? eft tamen aliquis minor, quaru ^nu eius condenda fiteiuitas. XVII. Ab AntigonoCyn; uspetiittalentum. ).ç^0tidit t plus effe, quam quod Cynirus petere deb«-Ojj' ^epulfus petit denarium. refpondit^, minus efli?» rrl0cj.iSu°d regem deceret dare. Turpiiiìma eiłeius~ 4(i 'Çauillatio. Jnuenitqucmodoneutrumdartt. itt f?t regem, in talento Cynicum refpt^iii cum pof-r'um raaquamCyoico dare&talentum tan-111 rex. Vtfitaliquid mains, quam quod Cyni-C c y eus Ł. ANNASI SENECA! eus accipiat ; nihil tam exiguum eft, quod non honC' fte régis humanitas fribuat. * Si me interroga®' ' probo eft enimintolerabilis res pofeere num010 ' & contemnere. indixifti pecunia odium : h°c Pr ^ feffuses. hanc perfonam induifti: agenda eft. quisfimum eft, te pecuniam fub gloria egeftatis rere. Adfpicienda ergo non minus fua cuiquC? fona eft, quàmeius. de quo iuuando quis c0§^a^; Volo Chryfippi noftri vti fimilitudine de pil* *1' quam cadere non eft dubium, aut mittentis vit/. âutaccipientis, Tuticcurfum fuum feruat y ç'" ter rnanus vtriusque, apre ab vtroque & l'atfata &c eepta verfatur. necefle eft autem lufor bonus?3 g< illarn colluforilongojaliter breui mitrat.Eadernbe° fidi ratio eft. nifi crique perfora, dantis & acC'^r cntis, aptatur s nec ah hoc exibit, nec ad illurn p ^ reniet, vtdebet. Si cumexercitato & do#0 tiumeft , audac'uspilammittemus. vtcumqi1® 611 gf venerit, manus illam expedita & agili-, repercuti^^ cum tirone & indo&o : non tam rigide, nec tam ^ cuffe, fed lapgtdius, & in ipfam eius dirigentes ruin, remifie occurremus. Idem faciendaffl el y.t. beneficiis, quosdam doceamus, 2) & fatis 'll 'uS mus» fìconantur, •?) fiaudent, G volunt. autemplerumqueingratos, &vtfint, fauemus' f ^ /quim ita demum magna fint beneficia noft" ,ë tiaillis referri non potuit: vt malignis luforib"5 F ^ pofitum eft, colluforem traducere, cum fcilicetipfiuslufus, qui non poteft, nifi /. Si me interro^} Videtur aliqua differtatiuncnlJ n'' }t} qua; pertit fuper hoc facto. Subiicit nunc '■ liiBe<łu inteaogis, fum :ntec probantes. Liśf. A, P«w4w#;rj capere beneficia. Conantur] grati elfe , bene excipere. 4. Trtduitrc] ludìbrio exponere. ^ DE BENEFICIIS LI B. II. 4» Multi funt tam praua: natura:, vt maline t> L^re ' fi acerbe exigit: a:que fi in recipiendo tardus ^ «ifficilis moras quasrit : beneficium tamrecipien-eft.quam non exigendum Optimus ille.qui dedis ac.l'e>nunquam exegit : reddi gauifus eft , bona fide ' prasftitilfetjoblitusjqui accipientis animo recepif. ^ a. r, XVIII. Quidam non tantum dant benefi -^ fuperbe, fed etiam accipiunt: quod non eft ^mittendum. lam enimtranfeamus ad alterami tra&aturi quomodofegerere homines inac-^Piendis beneficiis debeant. Quodcumque ex duo-^ conftat officium, tantumdem ab vtroque exigit. vi^lis pater effe debeat, cuminfpexeris ; feies non_» ^'^usoperisillic fupereffe, vtdifpicias, quale m effe ^fteat filium. funt aliqux partes mariti, fed non ^1Clores vxoris. Inuicem ifta quantum exigunt,prje-j^ìritw) & parem dîfiderane regulam î qua:, vt aie ^ecaton, difficiles eft. ' Orane enim honeftum in ar-^ 0 eft , etiam quod vicinum honefto eft non enim t ni:|imfieri debet, fed ratione fieri. Hac duce per • atn vitam eundum eft. minima maximaque ex hu-c°nfiiio gerenda funt s quomodo hxc fuaferit, dan. Haec autem hoc primum ceufebit, non ab o-Yj Us accipiendum. A quibus ergo accipiemus? ^^uiter tibirefpondeam: ab his, quibus dediffo ^nu'cm ijla quantum exi&unt prtfiant) h. e. reciproca ^ 1 mariti V, g. &vxoris, officia funt & tantum vnaquiiuis sPf«iìat, quantum fibi ab alteraprsflàri cupit, videa- ąiz Ł. ÀNNAEI SENECA* videamur. Nam etiam malore dilećtu qusreo^uS c J cui debeamuj, quam cui praîftemus ? nam > vt •„ fequantur vlla incommoda (fequuntur autem P ojjs. ma) graue tamen tormencum eli: debere, cui n Cantra, iucundiflìmum eftab eo accepilfe -, um, quem amare etiam poft iniuriam poflìs, v01 a ^ citiam, alioqui iucundam caii/fa fecid&iuftam» ^ ]ud vero hommi verecundo & probo miferrimu"1 ' fi eum amare oportet, quem non iuuat *)• admoneam neceffe eft, nonloqui me defapientl , quosquidquidoporret, & iuuat ; qui animum teftate habent, &legemfibi, quam volunt, . ^ & quam dixerunt, feruant: fed de imperfe^"* " $ minibus, honefta fequivolentibus, quorum ai ^ ,4 fxpc contnmaciter parent» 'taque eligendus e quo beneficium accipiam. Etquidem diligenti»* rendus beneficii quam pecunia: creditor. Hu,c ^ reddendum e/ł, quantum acccpi : & fi reddidi » ^ tus fum ac liber, at illi plus foluen^um eft : & ttl minus etiam , relata grafia, cohœremus. debe® ^jci-cum reddidi, rurfus incipere. * Monetqutf a •„ tia non recipere indignum. fic ne in beneficiorufl* dem fiicratiflìmum ius, ex quo amicitia orituf. j0 femper, inquit, iriihi licet dicere , Nolo: s beneficium accipiendum.eft&inuito, Dat tyf ^ crudeli*&iracundus : quimunusfuum faft!^io» iniuriam iudicaturus eft. Non accipiain? ®°L. "Jl]fTv coponelatronem&piratam, quo regem, anin fa* latronisac pirata habentem, quid faciam?ParU ^£-gnuseft, cuidebeam, Cum eligendumdic0 cU^|,i« beas, vim maiorein & metum excipio : ^^"'bit^ bitis, electio perit. Si liberum e/ł tibi, >l "*r tui eft, nrumvelis, an non j idapud teipfcP^_^- | , x. Sutt tfcn iuudt) fc. amare » quem non lubens vu que amct. geS» DE BENEFICITS LIBER ÎI. 4IJ fi neceflìtae toUit arbirrium ; fcies te non accipe-fed parere. Nemo idaccipiendoobligatur, quod lrepudiare non licuit. Si visfcire , an velimj effi-j*' vtpoflìmnolle. Vitam ramen tibi dedit. non_. ert quid fit, quod datur, nifi a volente volenti de-"r' Si feruafti me, non ideo feruator es. Vene-^ aliquando pro remedio fuit non ideo nume» .^inter ialïï&ria. Quaedam profunt, nec ob-u8ant. ---------- p\P. XIX, Tuber quidam tyranni gladio diuifit, ^*ad eum occidendum venerat : non ideo illityran-^gratlas egit, quod rem quam med^corum munus f aliis , in hac re videtur vehementer erralfe, nec lnftitutione Stoica fe egiffe:qui aut régis nomen jj ^uit, cum optimus ciuitatis flatus fub rege iufto ^Ut ibi fjperauit libertatem futuram, vbi tam magnum 4t4 Lł ANNAEI SEN E C AK gnum prasminm erat & imperando feruiendi O » ^ «xiftimauit ciuitatcm in priorem formam poffe r cari, amiffis priftinis maribus ; futuramque ibi . litatem ciuilis iuris, & ftaturas fuo loco leges j v~ • derattot millia hominum pugnantia, non an » rent, fed vtri. Quanta vero illum aut rerum nat ^ aut vrbisfuaE tenuitobiiuio , qui vno interempt0> futurum credidit alium, qui idem velleti cutrr quinius effetinuentus, pofttotreges ferro ac rL1 ^ nibus occifos ? Sed vitam accipere debuit : ob hoc ^ men nonhabereillumparentis loco, qui in *uf di beneficii iniuria venerat. Non enim feruauit non interferiti nec beneficium dedit, fed 1111 nem. Cap. XXI, Illudmagis venire indi(putat,0.nre* poteftaliquam , quid faciendum fit captiuo , cxi\ ^ demptionis pretium homo proftituti corpori» & ^ misorepromittit?Patiar me ab imputo feruat1 '^ vatus deinde, quam illi gratiam referam ? V'u*j?crgO cbfcœno? non viuam cum redemptore. Q£id pC, placeat, dicam. Etiatnab aliquo tali accip'aIT1 cuniam, quam pro capite dependam: accip,atn. ^ tem tanquam creditum , non tamquambenencl Soluam illi pecuniam: &fi occafio fuerit ^etU^ i\ti periclitantem feruabo : in amicitiarn, <]^x U^0c(f iungit,non defcendam, nec feruatoris il^01 ^ numerabo, fed feneratoris: cui fciam rc quodaccepi. Eft aliquis dignus, a quo bene . accipiam: fed danti nociturum eft. ideo non aC ^ am, quia i!Ie paratus eft mihi cum incomm0 ctiam periculo fuo prodeffe. Defenfurus eft ^ um: fed ilio patrocinio regem fibi eft fa#urUS, '"jye-cum. Inimicus firn, fi cum ille pro me perichta^^- ■------------:------- /. Et ftruiendi "] ad miniftros tyranuidisrefer, q Swntur, Liff. lit l ^ 1E BfNEFIClIS ŁlB. II. 4.15 j ,ego, quod facilius eft, non facio ,vt fine ilio pe-lcHter. Ioeprum & friuolum hoc Hecaton ponit ex-P'um Arcefilai, quem ait a filiofamilias oblatara Quidam non acccpiffe, ne ille patrem fordidum of-e°deret. Quid fecit laude dignum?quod furtum ^°ntecipit? quod maluit non accipere, quam red-er,e* quseft enim alienam rem non accipere mode-. l0?Si exeir.plo magni animi opus efts vtamur Grse-^ lulii viri egregii, quem C. Ca:far cccidit cb hoc t, Urtli quodmelior vir erat( quam effe quemquam ^ir?n°° expediret. Is cum ab amicis conferentibus 'oipenfamludorumpecunia» acciperer, msgnam J^niamaFabio Perfico miffam non accepit. Et_. lurgantibus his, qui non aeitimabant mittentes, ^iffa, quod repudiaffet: Ego,inquit, abeo be-^iumaccipiam, a quo propinationem accepturus ^fim? CumqueilliRebilusconfularis, homoeius-6tlì infami» raaiorem fummam mififletj inftaret-^e» ytaccipiiuberet: Rogo ,inquit, ignofcas. nam ą perficonon accepi, Vtrum hoc inunera accipere » an fenatum legere? i.^Ap. XXII. Cumaccipiendum iudicauerimusj aresaccipiainus, profitentes gaudium : & id dan-^anifçftum fit , vt fru&um praefentem capiat. Iufta cauffa liritiae eft, lsetum amicum videre : iuftior, ^ffe.Grate ad nos perueniffe indicemus effufis affe-fy! : 1uo^ non 'P^° tantum audiente, fed vbique te-^wr. Qui grate beneficium accipit, primameius ^fionemfoluit. c XXIII. Sunt quidam, qui nolunt nifi fe-Qt°accipere: teftem beneficii & confcium vicant: j' °sfcias licet male cogitare* Quomodo danti in-j t ntl,m producenda notitia eft muneris fui, in quan-1)1 delegatura eft cum> cui datur j itaaccipientiad- hibea- 4l® Ł. ANN AEI SEN E CAB hibanda concio r) eft. Quod pudet debere, »e ceperis. Quidam furtiue agunt gratus, & i*1 fnf lo, &adaurem Non eftifta verecundia, fed ifltl andi genus. Ingratus eft, qui, remotis arbitri5 >a8 gracias Quidam noîunt nomina fecum fieri y ') 0 interponi parados, j) nec fignatoresaduocari > n chirographum dare : idem faciunt, qui dant opera ' vtbeneficiuminipfoscollatum, quam ignoti®0113 fit. Verentur palam ferre, vt Tua potiusvirtutUcj quam alieno adiutorio confecuti dicantur, R3f'° -in eorum officiis e' 3. ParariosJ Sic olim vocafoantur, quorum interoefl goda conci Baba n tur, rtabaI,t 4- Officut] Salutatione3dedu£lione &aliis quœpr* «lieates. ^ D E BEN EFICIÏS LlB. II. 4^ glabra diduxit, & ingratior, quàmfitacuiffet, fu-jj| Loquendum pro magnitudine rei impenfius, Óc ^diicienda : Plures quam putas, obligafti. Ne-u erùmnon gauderbeneficium fuum latius patere^. cis quid mihi prxftiteris: fed feire te oportet_», f ar)t:o plus fit quam xftimas, Statim gratus eft, qui ij^rat. Nunquam tibi gratiam referre potero:il-k Certe non defmam vbique confituri, me referro Otlpoffe. XXV. NullomagisCa:faremAuguftumdc-t efuit, &adaliaimpetranda facilem fibi reddidio fçrtl'Us» quam quod, cum Patri Antonianas partes |j ^0 veniam impetraffet, dixit: Hanc vnam Caefar t e° iniuriam tuam, effeciftì vt viuerem, & more-J'^gratus. Quid eft tam grati animi, quam nullo ^ ^0 fìbi fatisfacere ? quam nec ad fpem quidem ex-^anciivnquambenefìciiaccedere? His atqueeius-0di vocibusidagamus, vt voluntas non lateat, fed ^iatur, &luceat. Verbaceffent licet. fi quemad-in°^Um ^ebemus affe&i fumus, confcientia eminebit >ltu. Qui gratus futurus eft, ftatim dum acce-reddendo cogitat. Chryfippus quidem di-^ dlum velut in certamen curfus compofitum, & 4^Ceribus inclufum, opperiri debere fuum tempus, jjj.Huod velut dato figno profiliat. Et quidem magna fe'Meritate opus eft, magna contentione, vt con-^atur antecedentem. ?Ąp* XXVI. Videndum eft nunc, quid maximo tu lat ingratos. Atit nimius fui fufpe&us, & infi-(j.^lìortalitativitium, fe fuaque mirandi: aut aui-aut inuidia. Incipiamus a primo. Nemo i^^enignuseftfuiìudex. inde eft, vt omnia meru-v^^ciftimet, & in folutum 1) accipiat: nec fatis ' p-c in folutum] id eft quafi non datum fed debitum. u Dd fuo 4*g ł. AnnAei Senecae fuo pretio fe aeftimatum putet. Hocmihi <}uam fero, fcd poft quoc labores? quanto c°nle^ plurapotuiflem, fi illum, aut illum, aut me c maluiffem? non hoc fperaueram. In turbam c0 ^ ćtus fum. tam exiguo dignum me iudicauit. h°n us prasteriri fuit. Gap. XXVII. Gn.LentuIus augur, diuiuąf0^ maximum exemplum, antequam illum libertini p perem facerent(hic quater millies feftertiurn ) vidit. proprie dixi: nihil cnim amplius quam ingenii fuit tam fterilis , quam pufilli animi. ^ cffeï auariffimus, nummos citius emittebat, <îua^ verba : tanta illi inopia erat fermonis. Hic cum ota^e, incrementa fuaD.Auguftodeberet, ad quem . rat paupertatem, fub onere nobilitatis laborau1 ^ princeps iam ciuitatis, & pecunia, &gratia,fu ' Augufto folebatqueri, dicens, Aftudiis fc abdu^./-. Nihil tantum in fe congeftum effe, quantum perai c fet, relira eloquentia. At illi inter alia hoc <3° V,, diuus Augufhis praeftiterat, quod illum derifu ac la ^ jrs irrito liberauerat. Non patitur auiditas quam effe gratum. nunquam «nim improba: »P. quod datur, fatis eft. Eo maiora cupimus, quo1X131 venerunt: multoque concitatior eft auaritia,in mfS ^ rum opum congeftu collocata. vt flammat infi'11^ » crior vis eft, quo ex maiore incendio emicuit. ' ^ ambitio non patitur quemquam in ea m en fura je(li rum conquîefcere, quas quondam eius fuit impl! votum. Nerao agit de tribunatu gratias : fed ^^ tur, quod non eft ad prasturam vsque perdu impetu tauros : quod folidior fit cutis beluis 3 de-Centior damis, denfior vrfis, mollior fibris: quodfa-S^citate nosnarium canes vincantj quod acie lumi* aquila, fpatio aetatis corui, multa animalia nan» * facilitate. Et cumquasdam ne coire quidem in i-natura patiatur, vt velocitatene corporum & vi- *■ Suam Vencrem\ fuam gratiam, fuum illiciura. Ddi resi 4îo l. annaei sewe cae rés: ex diuerfis ac disfidentibus bonis hominem n°^ effe compofitum , iniuriam vocant: &in negl«gen^ noftri deos querìmoniam iaciunt, quod non bona îetudo & virtus inexpugnables data fit, quod non turi fcientia. Vix fibi temperant,quin eousque i^P. ^ denti* prouehantur, vt naturam oderint, q"ocl łn Q deos furaus,quod non in xquo illis ftetimus. Q^n ^ fatius eft ad contemplationerntot tantorumque ficiorum reuerti,& agere gratias, quod nos in hoc pl chefrimo domicilio voluerunt fecundas fortiri > {]110 terrenis prafeceruni?Aliquis ea animalia comparat n° ^ bis,quorum poteftas penes nos eft?Quidquid nobis negatimi eft, dari non potuit.Proinde quisquis es ini^11 œftimator fortis human», cogita quanta nobis tri u rit parens nofter, quanto valentiora animalia TubJ11 gum miferimus,quanto velociora confequamur:ql^| ïiihil fît mortale , non fub iélu noftro polttum. j virtutes accepimusjtotartes, animurn deniql,e> C„ nihil non eodem quo intendit momento peruium e ' fìderibus velociorem, quorum poft multa fascula ros curfus antetedit. tantum denique frugutni tantu opum, tantum rerum aliarum fuper alias acerua^ rum. Circumeas licet cunćta : & quia nihil totum & venies, quod effe te malles , ex omnibus lìngi^3 e £ cerpas, qujEtìbidari velles. Bene xftimata natU.jjj indulgentia, confitearis neceffe eft, indeliciis te 1 fuifle. Ita eft: carisfimos nos habuerunt diiim^10 taies , habentque. & qui maximus tribui honos p tuit, ab ipfis proximos collocauerunt. Magna acc pimus , maiora non cepimus. Cap. XXX. Hxc, mx Liberalìs, neceflaria cr^ didi, vt dicerem, & quia loquendum aliquid de gnis benefici-i erat, cum de minutis loquerernu1" ^ quia inde manat etiam in cetera, huius deteftabih* tii audacia.Cui enim reljpondebit grate f quod ^ de Beneficiis lie. II. 4M e*'ftìrnabit aut magnum, autreddendum qui furn-Jìa beneficia fpernit ? Cui falutem, cui fpiritum debe-qui vitam accepiffe Te adiisnegat, quam quoti-'eah illis petit? Quicumque ergo gratos effe docet, hominum cauffam agit, & tleorum : quibus nuilius re' ìndigentibus,. poficis extra defiderium, refcrre ^'Mominus gratiam poffumus. Non e A, quod quis-^,am excufationem mentis ingrata ab infirmiate at-^Ue inopia petat, &dicat: Quid enim faciam & ^°rnodo?quando fuperioribus,dominisque rerum o -tllnium gratiam referam ? Referre facile eft , fi auarus ' fine impendio : fi iners, fine opera. Eodem qui-, Crtimomento, quo obligatuses, fi vis, cum quoli-et paria fecifti: quoniam qui libenter beneficium^ *ccepit, reddidit. _ . ^ a P. x X X I. Hoc ex paradoxis Stoicas feaas mi-mirabile , vtmea fert opinio , aut incredibile ' euni qui libenter accipit beneficium , reddidiffe. cum omnia ad animum referamus, fecit quisque U^ntum voluit. Sc cum pietas,fides ,iuftitia, omnis nique virtus intra fe perfe&afit; etiamfi illi ma-^Urn exerere non licuit, gratus quoque poteft effe ho-'n°voluntate Quotiens quod propofuit quisquo Cor>feqiuitur , capit operis fui frućtum. Qui beneli-?'Ur*i dat, quid proponit? prodeffeeicui dat, & vo-Vati fibi effe. Si quod voluit, effecit, peruenit-3.Ue ad me animus eius, ac mutuo gaudio affecit, tu-S^od petiit. Non enim fibi inuicem aliquid reddt v°luic : aut non fuit beneficium, fed negotiatio. Bc-rie.nau'gauit, qui quem deftinauit portum, tenuitï iaftus certx manus peregit officium, fi petita per-Cuir non dicitur bonus Infor, nifi qui apte& expedite ^ mifit, quam exceperat. Exemplum hoc diffinń»e e;J quare? quia huiusrei laus in ccrporis motu eft? ^ 1 agilitate, non in animo, explicari itaque tottim bet, de quo oculisiudicatur. Nectamen ideo nflV bonumluforem dicam, quipilam, vtoportebat >ei cepit, fi per ipfum mora , quo minus remitteref, D fuit. Sed quamuis, inquit, arti ludentis nihil de» ' quia partem quidem fecit, fed & partem quam fecit, poteft facere: îudus tamen ipfeimper^^' eft:qui confummatur vicibus mittendi ac remiti0 Nolodiutîus hoc refelJere. exiftimemus ita effe: a fitaliquid lufui, nonlufori. fic&rnhoc de qu° fputamus, deeft aliquid rei data:: cui pars altera betur ; non animo , qui animum parem fibi na#us e quantum in ilio eft, quod voluit, effecit. CaP. XXXIII Beneficiummihidédit, accepi»?^ aliter, quam ipfeaccipi voîuit.Iam habet, quod petl , Se quod vnum petit ergo, gratus fum.Poft ba:c vfus j*1 reftat, sc aliquodex hominegrato commodum- » »...... ... ........ £ 3. Excufi/1 vacuis. Non aperti» folum» fed motlS exçufis. Ltpf. fl0jł DE BENEFICIIS LîBER II* 423 110,1 împerfeai officii reliqua pars eft 5 fed f erfe&i ac-C.efri°- Facit Phidias ftatuam: alius eft frućhis artis, hisartificii, artis eft, fecifTequod voluit! artificii» ec'fle cum frućtu, Perfecit opus fuurn Phidias , eti-*mfi non vendidit. Triplex eft ilłi fru&us operis ,I vnusconfdenti2e: hune abfoluto opere percepir» 3 ter fama:, tertius vtilitatis : quem aîlatura eft, aut ^rat'a, aut venditio, aut aliqua commoditas. Sic eneficii fru&us primus ille eft, confcientiae. Hune ^ercepit, qui quo voluit, munusfuum pertulit. ^ Se-eft farnx. tertius eorum, quae praeftari inui-^^pofTunt. Itaque cum benigne acceptum eftbene-,c'um5qui dédit,çratiam quidem iam recepir, merce-emnondum. Debeo itaque quod extra beneficami ipfum quidem beneaccipiendo perfolui. . Cap, XXXIV. Quid ergo? inquit, retulk gra-tlatï»5 qui nihil fecit? Primumfecit. bono animo bo-J'^obtulit: & quod eft amicitix, ex acquo. Poft Je»nde aliter beneficium, aliter creditum foluitur. eft qUod exfpeétes, vt folutionem tibi oftendam^ fesinter animos geritur. Quod dico -, non vide 1-tUrdurnm, quamuis primo contra opinionem pugnet !!larn j fi te commodaueris mihi, & cogitaueris res e sPÎures, qu3>m verba. Ingens copia eft rerum i-ne domine , quas non propriis appeîlationibus nota-J11*, fed alienis commodatisque. Pedem & noftrum ciuius, & lecti, & veli, &carminis: canem,&ve-naticum, & marinum, & fidus. Quia non fufficimus, Vt fl«gulis fingula alTignemus : quotiens opus eft, mu-tUamur. Forcitudo eft virtus, perieuîa iufta contem-ł1es's ; aut feientia periculorum repellendorum , ex-^Picndorum, prouoeandorum. Dicimus tamen^ Radiatorem fortem virum, & feruum liequam, in contemptum mortis temerità» impuht. Par-lQlOnia eft feientia vitandi fumptus fuperuacuos:aut D d 4 a" i. Ann Ari s en e car ars re Familiari moderate vtendi: parciflìrnum tatncn hominem vocamus pufilli animi & contrari: cum finitum interfit inter modum & anguftias. H*c a* funt natura: fed effecit inopia fermonis, vt& huoc illum parcum vocemus ; vt& ilie fortis dicatur cUt^ ratione fortuita defpiciens , & hic Gne raticne io Per! cula excurrens, Sic beneficium, eft & aćiio, vt d'*'" mus, benefica, &ipfum quod datur per illam 3&l0' nem; vt pecunia, vtdomus, vt prétexta. VnurìV vtrique nomen eft : vis quidem ac poteftas long0 dI'3' Cap, XXX V. !taque attende, iam inte'llc>e5' nihil ine, quod opinio tua réfugiât, dicere. '^l neficio quod aiti o perficit, relata gratia eft> & lud beneuole excipimus : illud alterum quod continetur , nondum reddidimus , fed voHimu reddere. Voluntati voluntate fàtisfecimus, re' debemus. Itaque quamuis retuliffe illum gr2t'3 s dicamus, qui beneficium libenter accepit; iube1*11' tamen aìiquid fimde ei quod accepit, reddere* _ confuetudincquadam quse dicimus, abhorrent '■ dealia viaad confuetudinem redeunt. Negami5 iunam acciperefapientem: & tamen qui illuni percufleric, iniuriarum damnabitur. Negamus rc ^ fluiti e/Te: & tamen eum qui rem aliquam fruito »l1^ ripuerit , furti condemnabimus. Infanire otn°e ftultos dicimus 2 nec tamen omnes cura mus elle^>°1'. bis ipfìs quos vocamus infanos , & fuffragium & dićHonem committimus, Sic dicimus eum I11' neficium bono animo accepit, gratiam retulift^',t\. hilominus illum inasre alieno relinquimus, grâtî*. relaturum, etiam cum retulerit. E*hortatio eft1 con infitiatio benefieii. Ne timeamus, neueift1^ , labili farcina depreflì deficiamus animoi Bona 011 donata funt, & fama defenfa , detraćbefordes , fpni^ tus;& libertas potior fpiritu; & quomodo refene UE BENE FICUS MB II. 415 Hieu p0tero • quando ille veniet dies,quo illi animum ^Cjtn°,^enc^arn ■ hic ipfeeftj quo ille fuum oftèndit. pia |?e°eneficium,ampìexare: gaude: non quod acci-' Suod reddas,debiturusque Os. Non adibis tam Pofr *re' Periculum, vt cafus ingratum facerete fp0 * Nullas tibi proponam-difficultates, n? de-fpe^ eas animonelaborum ac longae feruitutis ex-I 5at atl0ne deficias non differo te: de prafentibus ' go f .^Unc]U3m eris gratus, nifijlatim es Quid er-i)0naCles? non arma fumenda funt : & fortafìe erunt. tusVn'arÌa emetienda: fortafle etiarn ventis rninaiitt-retijp vis reddere beneficium? benigne accipe, V '^gratiam: non vt foluifle te putes, fed vt fe-l0rdebeas. Liber Tertivs. Ar gum en tum fj? Or do, Je Ingrati*. £hiì illi (int ? Cf an punien-i;t ì aut ad itidìcem $ oc an di? Acculata difputa-^ ad dit, panam Us in Odio & Ir,fa' atcjue Animo ipfò. Deinde ex occa(ione_jt \^°fninus in fernum gratta ejf? debeat? an ab Uh ir^l'-cium accipìat ? Adfirmat, & bocbberiu* , quì i (>■ ^ tune (eruorum ifiu. Adnrttit-, An filiutpa-Beneficium ? Difputat in % tramane, fed ajfir-affirmât, » C A P V t I. |ì^4'BOn referre beneficiis gratiam, & eft tarpo* MÉ&aP»d omneshabetur, ^buciLiberalis. I- y^- 'dco eie ingratis etiam ingrati querunturìcura hoc omnibus hsereat, quod omnibus difpli-liç adeoque in contrarium itur, vt quosdamha-infeftiffimos non poft beneficia tantum^, D d 5 fed ąi6 L. ANNAEl SENECAE fed propter beneficia. Hoc prauitate natur* iC^0' re quibusdam,non negauerim : pluribus, qui* cCti' riamtempusinterpofitnm fubduxit. Nam quï tiaapud illos viguerunt, ea interiećlo fpati° ° 'ęI|V, fcunt. De quibusfuiffemihi tecum cłifputation fcio, cum tu illos non ingrates vocares, fed 0 ^ tanquam ea res ingrattfm exeufet, ąuxfaclt' jl0c quia hoc acqidit alicui, non fit ingratus •' nonaccidat, nifi ingrato ? Multa funt genei"'11 c(Jj» forum , vt furum, vt homicidarum : quorum paeft, ceterum in partibus varieras magna. tus eft, qui beneficium accepiffefe negati qu° . n0ji pit: ingratus eft, quidiffimulat: ingratus» jreddit: ingratiffimus omnium,qui oblitus eft-'J vg-finonfoluunt, tamen dehent: &exftatapud>> ' .aftj ftigium certe meritorum , intra malam coniCI ^ concluforum, &aIiquando ad referendam ërat^;î7o-conuerti exaliquacaufta po{fur!t,fi illos pudo»"a a(J nuerit, fifubitahoneftasrei cupiditasj quali5'.1 .{a„ tempus etiamin malis peòtoribus exo exercet ac renouât, memorix nunquam fubdu-^ nihil perdit, nifi ad quod non fiepe refoexi t. A 111. Prjeter hanc cauflanijaliae quoque funt, n°^is merita nonnunquam maxima velant- Fri-.^oium acpotiflìma, quod nouis femper cupidi-^ Us occupati, non quid habeamus, fed quid pera-^ ^fpicimus : non in id quod eft> fed quod appeti-^tentù Quìdquid enim domi eft,vile eft, Sequitur f^i'Vtvbi quodacceperis, leue nwuorum cupiditas ^udtor quoque eorum non fit in prerio. Amaui-& fufpeximus,& fundatum ab ilio ftatum t),a rUtT* profefiì fumus, quam diu nobis placebant ea ^ c°nfecuti fumus : deinde irrumpit animum alio-adtn'>atio,& ad ea impetus faćlus eft,vtÌTncrtali-ijjt ^os eft,ex magnis maiora cupiendi: protinus exci-^ ì^idquid ante apud nos beneficium vocabatur.nec f^'^emur, qux nos aliis praspofuere, fed ea fola quae pi"a:cedentium oftentat. Non poteft autem ìnll jllam & inuidere , & gratias agere : quia_. !re j querentis & mœfti eft: gratias agere iij er>tis. Demde , quia nemo noftrum nouit, nifi i . ^pus.quod cuui maxime tran fit, ad preterita rari ■Vut - - l)ç Ul,rn rétorquent Sic fit, vt prxceptores eorumque tlu'^totam pueritiam reliqùi-^ ^efit, vt in adolefcentiam noftram collata pere-^'S^iaipfa nunquam retra&atur. Nemo quod fuir, in preterito,fed tanquam in perdilo ponit: i-^Ue caduca memoria eft, futuro imminentium. CAP. 4-lS V L. ANNASI S E NE CAB .--------—- te[li' Ca p. IV, Hoc loco reddendum eft Epicl,r°^ monium /) quiaffiduequeritur, quodaduer } tenta fimus ingrati, quod quxcumque perc r I)Ll-bona, non reducamus, *) nec inter volupté meremu3: cura certior nulla fit voluptas, 1ua^ota^> iam eripi nonpoteft. Prasfentia bona nondu^ infolido funt, poteftilla cafus aliquisincidere-^ ^ ra pendent, & incerta funt : quod praeteriit, e(fe fepofitum eft, Qsiomodo ergo gratus quisqlia^j3rtV aduerfus beneficia poteft, qui omnem v'tarD^e!flO' tranfilit praefentiumintuitu, ac futurorum. x js-ria gratum facit: memoriae minimum tribuit> 1 quis fpei plurimum. \ _ Cap, V. Quemàdmodum , mi Liberalis, °u ^ e(l res femel perceptxhxrentj quidam ve fçias, Ą fatis didicilfe : (mtercidit enim eorum ^cientli 'cn(' continuetar) Geometriam dico, & fubliu^1101^^'' funi, & fi qua alia propter fubtilitatem ita beneficia quaedam magnitudo non patitur quidam minora, fed numero pluria, Òrte^P^^. diuerfa, effluunt. Quia (vt dixi) non fubinde1 1 c0* âramus, neclibenter, quid cuique debeam^^ vi-gnofeimus. Audi voces petentium. nemo éb iram femper in animo fuo memonamdi* non deditum fe & deu num profeffus ed, ]iud humilius verbum , quo fe oppignerareti a(i Poft exiguum tempus , iidem illi verba Pr}°^ ^elo^e fordida&parum libera, euitant : perueniunC co, quo, vt ego exiftimo, peffimus quisq ilo ingratiflìmus peruenit, vt obliuifeantur. ^ .ueae" ingraniseli:, qui oblitus eft, vti gratusfit > c ficium in mentem venit. j. Teftimtnium] iudicii & bonx fententix, ». Reducamus"] inanimimi medicatione reuocern ^ q frf' DE B E N E F I C I ÏS LIE. II. 419 Vi. Hoc tam inuifum vitium, an impuntii, debeat, quaeritur: &an ha:clex, qua:infcho-ij(je:îercetur , etiam in ciuitate ponenda fit, qua ingrata 4tt)r aftio Qux videtur arqua omnibus. quid ni? {(Vrbes quoque vvbibus,quae praeftitere exprobrent, i0fl11 ^aiores collata, a pofteris exigant, Noftri ma-t{es) Oiaximi, feilieet, viri, ab hofìibus tantum res j)J;tlerunt: beneficia magno animo dabant, magno in e°ant. ExceptaMacedonum 1) gente, non eft li0 a data aduerfus ingratum aćtio. Magnumqi^O iii3]ar8^mentum, dandamnon fu-fTe : auiaaduerfus ,jj eficium omne confenfimus. &homicidii, venefici 'Parricida, violatarum religionum, aliubi arque y ^iuerfa pœna eft: fed vbiquealiqua, Hoc i re-fj^iflìmum crimen nufquam punitur, vbique im-tj]- tur. Neque abfoluimus ilìud : fed cum diffi-cfiet incerta rei aeftimatio , tantum odio dada au'mus, & inter ea reliquimus, quae ad iudices de- Nmus. ^ VII. Rationes autem multa: mihi occur-H ' Propter quas crimen hoc in legem cadere non Primum omnium, pars optima beneficii {q1*» fia&io, ficut certae pecunia, aut ex condućto datur. Hoc enim in ilio fpeciofiffimum_« fy^od dedimus vel perdituri: 1) quod totum per-accipientiumarbitrio. Si-appello, fi ad iu-ytiłoco ,incipit non benefieium effe, fed credi-^ ' ^einde, cum res honeftiflìma fit, referre gra-^ définit effe bonefta, fi neceffaria eft. non enim \^^audabit quisauam gratum hominem, quarm 'i \ł '' 1 * t " *ce4onum~\ Meda rum fubfHtuit Lipfius . cum de iis ye ^ lfi commemoret XenophOn atque alii > quod de Mace- f'" 5i)r"')Us nem0 dixit. eft quod dedimus vel perdituri] pulcher-\ltjeft l'iod dedimus, nulla fpe comroodi inde aù nos eum 45° l. ann ae i senecae de Beneficïis lib, If. 431 cum qui depoficum reddidit, aut quod àebt ^ tra iudicem faluit. Ita duas res, quibus in vit3 na nihil pulchrius eft, corrumpimus, gratucn nj/î' nem & bencficum. Quid enim aut in hoc cum eft, fi beneficium non dat, fed comm0 in ilio qui reddit, non quia vult, fed quia neC ^ [(i' Non eft gloriofa res, gratum effe : nifi tutum gratum fuiffe. Adiice nunc,quod huic vni îeg1^ si fora vix fufficient, Q^is erit, qui non agat OBI»1' cum quo non agatur? omnes fua extollurlt» etiam minima,qua: in alios contulere, dilatati*' terea quaecumque in cognitionem , cadunt?0 hendi poflunt, & non dare infinitam llCe^ \)0' iudici. Ideo melior videtur conditio eau nx, fi ad iudicem, quam fi ad arbitru111'^$0$ tur : quia illum formula includit, & certos » <] fti"1' lu» . vjw.muMu» iviumitttuviMWitj v>,wv.- 1Î*C excedat, terminos ponit; huiuslibera, cfca vinculis religio, & detrahere aliqui^ P® ju adiicere , & fententiam fuam non prout jja in1' tia fuadet, fed prout humanitas & mifenc^r pulic > regere. Ingrati aćtio non erat lU 'j gatura, fed regno Uberrimo po'îtura. Qi'i beneficium , non conftat: deinde quantum jllC[g*; fit, refert quam benigne illud interpreteti,r ôc Quid fit ingratus, nulla lex monftrat. S#p j#' reddidit quod accepit, ingratuseft: &ql'i "°1 i-J's dit, grattss. De quibusdam etiam impC' (t' dimirtere cabellam /) poteft: vbi feciffe, aU<^ljS co(l" cifTe prònunciandum eftjvbi prolatis caution) rati0 troverfiatollitur Vbiverointer difputantes ^ dicit, ibi animi coniećhira capienda eft ' v 1 quo fola fapienria decernit , in contro ----------—- t. T)tm'itteretabeUn[ efFari & prouulgare » >■ fcaot ex fabellis fententias iudices. Crut. ■ fç] lt: > non poteft ad hacc fumi iudex ex turba L °ru,I1j -0 quem cenfus in album,3) & equeftris j ^'tas ^Jmifit. eftA P" *ta non fumma. Beneficium eft ^ ąta pofieffio, cuius fertiliras laxare poflìt annodi beneficium eft, vnusin fame par.is. Benefi-donare regiones, perquas multa flumina_» Çjj 'oïgabiiia decurrant: beneficium eft, arentibus i}f 1 ^ vix fpiritum per ficcas fauces ducentibus, mon-^ re fontem. Quisinter fe ifta comparabit? quis Vj^ïndet? difficilis eftfententia , qua: non rem, fed . rei quasrit. Eadem licet fint , aliter data_, «l^j. ^'leSorum"] commune nomen iis »' qui ex omnibus de-j 's t)llotii>nis forte du£ti folent indicare. ^ ^Ibum] tabula fine index vbi iudices feripti. Lipf. '«s ' bartditas~\ cenfus qui exigebatur vt inter equi- referatur, qui erat quadraginta HS. j' forte leûus veniffet ex vrna. nifi debitis quoeunque modo perfolutis. non 4 }* Ł. AN N AE I S E NEC AE non idem pendent 3). Deditmihî hic kenC^'l'ef fed non libenter 1 fed dediffe fe qu -ftus eft, 'e£* bius me quam fòlebat, afpexit: fed tam tarde cl vtpldspraeftitiu'usfuerit, fi cito negafTet* # quomodo iudex inibit asftimationem , cum fel'n^c, ' dubìtatio , & vultus meriti gratiam deftruant? C a p.l X. Quid quod quidam beneficia v°ca° quia nimis concupifcuntur: quaîdam non ^unt}-vuigari nota, fed maiora, etiamfi minus Beneficium vocas, dediffe potentis populi ciurt3 in quatuordecim dediixifTe 1) , & defendiffe c*^cc' reum: quid vtilia fuafiife ? quid retinunTc, nel''ui<* nondum reddidit, redcîere. Die enim , ,n£ rempus deprehendeturingratus ? maxima befle uIjj probationern non habent : faspe intra tacitam / -----------------— 3, Non idem pendent] non idem pondus prenurn'l jtiî"1 1. Jn quaruordecim deduxijfe~] id eir equitem teC'irc• fig no dat intelligi, Quia foli équités fpe&abant ,n^j^eï'o'1' decim. de qua equitum fede vid, Torrent, ad Sueto c. j». Lipf. de Ainphir. c. 14. CO11' DE BENEFICIIS LIB. II. 433 ^^ientiam latent. An hoc inducimus, vt ne de-Us beneficia fine tefte? Quam deinde pcenam in-^ conftituamu5? vnam omnibus, cum difparia cìccia, fint? an inacqualem , & pro cuiusque bene-^e'p ITla^0rem j autminorem? Age, intra pecuniam :Kurtaxatio: quid quod quaedam beneficia vi-tla>Unt, & maiora vita? Hisqvae pronunciabitur pœ-0 ! ^inor beneficio ? iniqua eft. par & capitalis 2 {J 'nhumanius, quam cruentos effe beneficiorum-» ltus> t5 C.AP. XI. Quaedam, inquit , priuilegia pa-nç data funt. Quomodo horum extra ordi-f^tab'ta ratio eft, ficaliorum quoque beneficio-^haberi debet. Parentum conditionem facraui-^ S) quia expediebat liberos tolli : follicitandi ad b''aborem erant, incertam adituri fortunata-». tu 11 Poterat illis dici, quod beneficia dantibus dici-ïe ! Cl'ides, elige. ipfe tecum, fi deceptus es , que-tjj . ' Signum adiuua. In liberis tollendis , nihil iu-t0Hentium licet : tota res voti eft. Itaque vt_> \ çrs anir"o adirent aleam, danda illis aliqua pote-W .Deinde alia conditio eft parentum, qui be-quibus dederunt, dant nihilominus daturi-Urit: neceft periculum, ne de&fie fe illis men-ce^tL[r« In cDeteris quaeri debet, non tantum an re-, fed an dederint, Horum in confelTo me-^7°t: & qUia vtile eft iuuentuti regi, impofui-(^'"'quafi domefticos magiftratus, fub quorum-* vnu°dia contineretur. Deinde omnium parentum Mj57.eratbeneficium: itaqueasftimari femel potuit. >4 erfa runtł diffimilia, infinitis inter fe inter-tUçlS di^ar>tia : itaque fub nullam regulam cadere po-cum asquius effet omnia relinqui, quamo- ç ïciuari. t XII. Oua:dam magno dantibus confiant-.: <001.,. ^ E e qui. 4*4 L« ANN AE I SENECAE^^- quxdamaccipientibusmagna funt, fed gr^atult^30' buentibus: qusedam amicis data funt »SU* '-ycf tts. Plus «ft, quamuis idem detur, fi ei detur» 0e noffe a tuo beneficio incipis. Hicaux:lia ty u ornamenta, illefolatia. Inuenies, qui nih> effe iucundius, nihil maius, quam habere io R lamitas acquiefcat : inuenies rurfus , qui <"§ . ,5 fuse j quatn fecuritati, confuli malit : eft ei debere fe iudicet, per quem tutior eft, quam ^ e, quem haneftior, Proinde ifta maiora aut ^ rant, prout fuerit iudex, autadhœc, aut adi ^ . clinatus animo, Prxterea creditoremmihx *P ^ aj[, beneficium fepe ab eo accipio , a quo nolo» quando ignorans obligor. Quid facies? vocabis etim, cui beneficium infoio, &, non accepturo, impolìtumeft: non vocabis qui vtcumqueaceeptum non reddidit ? , (ed Gap. XIII. Aliqufsdedit mihi benefici" ^ ^ idem poftea fecit iniuriam. Vtrtim vno rnu° rjtr patientiam omnium iniuriarum adftringor : de erit.ac fi gratiam retulerim , quia benefici'101^ rpfe infequenti iniuria refcidit? Quornododei ^ fiimabis, vtrum plus fitquod accepit, an m ^qii* fus eft? Dies me deficiet,omnes difficultatesf ^ tentantcm. Tardiores, inquit, ad benefit'3 facimus,non -/indicando data , nec inficiatore5^^ ^ centiam follicitiore habiturilocoJDeinde, eTì •hoc ipfi quoque ad danda tardiores. neino fnl^u[f! b°' ter dat inuitis : fed quicumque adbenefaci^0^.^ ]i' Aitate iouitatus eft, &ipfa pukhritudine rei * bentius dabit, nihil debituris nifi quod vole"11^ e#' tur enim gloria eius ofììcii, cui diligente? cauti P DE BEN EFI C11S LIE. II. 435 f Cap, XIV. Deinde, pauciora erunt beneficia, e^veriora. quid autem mali eftj inhiberi beneficio-temeritatem? Hoc enim ipfum fecuti funt, qui ^Uarn legem huic conftituerunt: vt circumfpećtius °naremus, circumfpe&ius eligeremuseos, inquos ^erita conferrentur. Etiam atque etiam cui des. con-^era : nulla acfcio erit, nullarepetitio. Erras, ix ?*'ftimas fuccurfurum tibi iudicem. Nulla Iex te in ^tegrum reftituet : folam accipientisfidem fpe&a. Cc modo beneficia auéìoritatem fuam tenent, ÔC Unifica funt : pollues illa, fi materiamlitium fece-iEquisfima vox eft, & ius gentium pras fe ferens, ^edde quod debes. Hsc turpilfima eft in beneficio, eclde. Quidreddet? Vitam, quam debet, digni-, fecuritatem, fanitatem? reddi maxima quae-^Ue non poffunt.Aut pro his,inquit,aliquid quod tanti lt,Hoc eft quod dicebam,interituram tantae rei digni-beneficium mercem facimus. Non eft inritan-115 animus ad auaritiam, ad querelas ad difeordiam t 115 Ipontein ifta fertur. Quantum poffumus, refifta-^lls, & quaerenti occafiones, amputemus. Cap, XV Vtinamquidem perfuadere poffemus, ^pecunias créditas tantuma volentibus acciperent! Vt'Qam nulla ftipulatio emptorem venditori obhga-*et!nec paćta conuentaque imprefiìs fignis cuftodi-ÏÇ.QtUr ! fides potius illa feruaret, & aequum colens a-Sed neceffaria optimis prastulerunt, & co-^ere fidem , quam fpećiare , malunt. Adhiben-ab vtraque parte teftes. ille per tabulas pîu-.^^^nomina , /) interpofitis parariis , j) facit:ille in'" Plur,um frnin*] Ego acceperim quafi effet plur* nomi-ç*1 '-e. cum pluribus contraint & nomina facit. Facit in-fQ'arn nomina plurium > quos vel principales hubet, vel "°nfores. Lipf P«rariij] interuentoribus > proxenetis, E C 1 Î10H 436 ł. annaeï senecae non eft interrogatîonej>) contcntus, nifi reurn 4) nu fua tenuit. O curpem humano generi fraudi» ac quitia: publics confeffionem ! annulis n°ftrlS P^j, quam animis creditur. in quid ifti viri ornat1 3 ^ bitifunt? in quid imprlmunt ligna ? nempe ne J'le, getaccepiflefe quodaccepit. Hos incorruptos v^oI1 &vindicesveritatisexiftimas? at hisipfis ftatitfj ^ aiiter pecunia: committentur. Ita non hone^lU^^ rat a quibusdam fìdem falli, quam ab omnibus P^ja diamtimeri? Hocvnum deeft auaritia», vt befie • fine fponfore non demus. Generoli animi&rIl3Je()S ficieft, iuuare & prodefle. qui dat beneficia» ^ imitatur: qui repetit,feneratores. QuidiH°s' ^ vxndicamus , in turbam fordidiflìmam redigi011-'' Cap. XVI. Plures, inquic, ingrati erunt, 11 ^ la aduerfusingratum datur aćtio. Imo potius ì P^g-eiores : quia maiore delećtu dabuntur benefic13' inde, non expeditnotum omnibus fieri, quam . ti ingrati fint. pudorem enim rei tollet multiti0 P ^ cantium : & definet effe probri loco commune ^ di&um. Nunquid iam vlla repudio erubefcit» p r quarnilluftresquasdamac nobiles fasminae, o°n fulum numero, fed marirorum annos fuos comPu, ? ^ & exeunt /) matrimonii caufla, nubunt repu Tam diuiftud timebatur, quam diu rarum crat- . vero nulla fine diuortio aćta j) funt, quod fepe___- -------------- --- S. f/tterrogatione] ftipulatione, quœvoce& veïbis nibus fiebat. „ho te,lU,t' 4. Reum] nifi reum promittendi fuo chirograph Salmaf _ ^o1'1 1. Exeunt ] a viro quem habent : ab vno coniug1 caufla. Ltpf, _ .. çfriiiï1' 2. Nubunt rtpudit\ amare di&urn : finis coniug11 gi.hae habent folui. Lipf. 3. nara in aita refercbantur, vtrata & fint, Lipf, fa' DE BEN E FICUS LI B. IL 43? Ujt faceredidicerunt. Nunquidiam vllus ad-eri'pudoreft, poftquam eo ventum eft, vtnulla_» çjij01Jlabeat, nifivtadulterumirritet? argumentum j- e""°rmitatis, pudicitia. Quam inuenies tam mi-a,îl» tam fordidam, vtilli fatis fit vnum adultero-par?nififingulisdiuifitboras? &nonfufficit di-lJ/)rt1nibus? nifiapudaliumgeftata eft, ^)apudali-tr. ^anfìt? Infrunita & antiqua eft, quae nefciat, ma-^^niumïoan, vnumf) adulterium. Quemad-q Ur|!i horum delićlorum iam euanuitpudor, poft-?s ,rn fes latius euagata eft : ita ingratos plures effici- '.^audaciores, fi numerare fecceperint. r) . XVII. Quid ergo? impunitus erit ingratusj vî'dergo? impunitus erit impius? quid malignus? t 1 Wiarus? quidimpotens? quidcrudelisHmpuni-8t>l,Cre^IS e^,qua:inuifa funt ? aut vllum fupplicium cx'ft'mas publico odio ? Pœna eft , quodnon vn-^ab vllo benefìcium accipere, quod non audee are > quod omnium defignatur ocułis, aut defi-^ iudicat : quod intellećlum optima; rei ac dul-fet!rtlaì amifit. An tu infelicem vocas , qui ca-3cjt ,ac'e oculorum , cuius aures morbus obftru-c: ' non vocas miferum eum, qui fenfum benefi-tl)^riJrri amifit? Teftesingratorum omnium deos me-tją>' Vritilîum (Scangitintercepti beneficii confcien-( v * ^er)ique fatis hase ipfa pœna magna eft, quod rei v^J^cebam ) iucundiffimx fruâum non percipit. vtiìès C't!ìata ef7' notum inter exercitationes corporis non l0c fed & delicans futile geftationem. Erantquecer-l'iç 1 ^niCEnitate confpicua in quibus geftabantur » ipfa quo-Cr> fe Aar""tet dicta. Has qui maxime iucundas haberent • err"' curabant, vt ibi geftarentur, nec patiebatur C|"8o 'tas 1uen4uam honeftiorem nec inimicum excludì. Efl: al'un> gejìdri aliuS geftatione vti» in alius vmbra s. y ^anere autem eft pernottare. Gronov, h. e. continuum. E e 3 At 43? Ł. ANNAEI SENECAE voli1' Atquem iuuat accepiffe, asquali perpetuaque ptate fruitur: & animum eius a quo accepit, ^ rem intuens, gauder. Gratum hominem fempey ^ neficium delećtat, ingratumfemel. Compat^1 . • tempoteft vtriusque vita, cum alter triftis fit & *° i tus, qualiseffeinfitiator, acfrauduIentusTolerj3" quem non parentum qui debet, honor eft, non toris,non prœceptorum: alter ląetus,hilaris,occal»(^^a referenda gratis exfpe&ans, & ex hoc ipfo a*lv gaudium grande percipiens; nec quasrens qu0tn°rC, decoquatr),led quemadmodumpIeniusvberiusque.j|, fpondeat ; non foìum parcntibus & amicis,fed ^u/°oC« oribus quoque perfonis.Nam etiam fi a feruo fu° . ficium accepit,x'ftimat non aquo,fedquid acce^ Cap. XVIII., Quamquam quxritur a quib'*15 ficutab HvCatone , an beneficium dare feruus do poffit? Sunt enim qui ita diftinguant,Quxdam eia effe, quaìdam officia,quidam minuteria. î>eD." çj(le urn effe, quod aliénas det: aliénas eft, qui p r«prehenfione ccffare.Offi.cium effe filii, vxori5' fC rum perfonarum, quas neceffitudofufcitat, & ^o opemiubet. Minifteriwm effe ferui, quem c°n fua co loco pofuit, vt nihil eorum quas PnE^at,£j;jre putet fuperiori. * Praterea/) feruos qjui nega* aliquando domino beneficium , ignarus eft 1 uri' cu' mani.refert enim cuius animi fit, qui prxfta£'11 tei> ius ftatus. Nulli prxclufa virtus eft, omnih»5 ^ oSt omnesadmittit, omnesinuitat, ingenuos,!1"72 „eC feruos, reges,& exfules, non digit dorn11^.'^ e, çenfum j nudo homine contenta eft. t. PecequAt] fidem, non, foluat», rem creditori ®' ab fuma t„ Uff. r«r«uS?î 7, PrMttrea") deeft pars prioç qua difputatur,an mino beneficium dare po'Iir, lam Seneca id a®rr!ì'ltu',[iir». ąąrn altęramue ratienejn hanc etiam, aâdit », qu*> ^ ' f*1 de beneficiis lib. ii. 439 I*— f» • " 1 ■ MI »i ■ ■■ i ,n i 11 i ■ ————i ■ » prò •* a^lser^us repentina, quid animus magnum..» Sir,m,tjeretiibi , fi certam virtutem fortuna mutaret? n ^at beneficium feruus domino ; nec regi quis-^ar* • * nCC ^J0 m^es" Qyi'i enim intereft, fi f * ^UlS teneatur imperio , fi fummo tenetur ? Nam t_ ' Uo.quo minus in nomen meriti perueniat,neceflì-bj 0 & patiendi vltima timor : idem iftudobfta-aai' & ei q"» regem habet,&ei qui ducem : quoni-. l' fi'bdifpari titulo, paria in illos licent. Atquì ^ regibus fuis, dant imperatoribusbcneficia: ergo °ftiinis l'oteft feruus iuftus effe,poteft fortis,poteft ^animus : ergo & beneficium dare poteft. Nam & ^ virtutis eft. adcoque dominis ferui beneficia pof-^t^are,vtipfos fipebeneficii fui 2) fecerint.Non eft q łUl«, an leruus beneficium dare poflìt cuilibec: ^«ergo non & domino fuopoffit? ^ ,IVP XIX. Quia non poteft,inquit, creditor ^ini fui fieri, fi pecuniam ili i dederit. Alioqui ' 0t'die dominum fuum obligat: pcregrinanrem fe-'^r, aegro miniftrat, & labore fummo colit. O-t^'a tamen irta, quz alio prxftante beneficia diceren-praîiîante feruo minifteria funt. Beneficium e-^ideft, quod quis dedit, cum illi liceret & non feruus autein non habet negandi poteftatem: ^ fion prasftat, fed parer, nec,id fe fecifle , ia-jj^c > quod non facsre non potuir. Etiam fub lege vincam, éc eo perducam feruum, vt inj jj!1'1-3 liber fit. /) Interim die mihi,fi tibi offenderò ì'ìl,ein feruum pro faîute domini fui, fine refpećlu U' dimicantem òc. confoffum vulneribus, rehquias . ^«n fanguinis ab ipfis vitalibus fundentem, & vt iU ^^wgienditempus habeat» moram fua morte qua:- fu< 1 /icSueton. in Tib .per quetdam b.neficii Ct,ituriones. Lipf. '• Vt tn multa Ltber fit] vt liber fu ad agendum in. multis. E e 4 ren- 44® L. ANNAEl SENECAE__ rentem : hunc tu negabis beneficium dédire> <1^ feruus eft? Si tibioftendero aliquem , vt fecreta mini prodat, nulla tyranni pollicitatione corrupt ^ nullis territum minis, nullis cruciatibus vi«5^u^r' ' ^ vertille quantum potuerit, fufpiciones <ìlu3£:rentlSgci^ impendiflefpiritumfidei: hunc tu negabis benC urn domino dedifle, quia feruus eft ? Vide ne e0 ^ gis fit, quo rarius eft exemplum virtutis in feru's * ^ que gratius, quod cum fere inuifa imperia ^ omnisneceflìtasgrauis, commune feruitutis od' ^ in aliqu© domini caritas vicit. Ita non ideo cium non eft, quia a feruo profeftum eft : fed i^0 ius,quia deterrere ab ilio nec feruitus quidem pot >j(i Cap XX Errat, fi quis exiftimat feruiwteI^ce, totum hominem defcendere: pars melior eius e ^ pta eft. Corpora obnoxia funt , «Se a^crlJvV3-dominis : mens quidem fui iuris. quas adeo line1"3 ^ gaeft, vt ne ab hoc quidem carcere cui inclufa f neri queat, quo minus impetu fuovtatur,& ç0r tia agat,& in infinitum comes catleftibus exeat. c pusitaque eft, quod-domino fortuna tradidif- ^f, emit, hoc vendit: interior illa pars mancip'0 ^ non poteft. A)> hac quidquid venit, liberu^ ^ non enimautnos omnia iubere poffumus, aUt mnia fer u i parere coguntur : contra rempublic3111^» perata non facient , nulli fceleri manus c0llì dabunt, fleC Cap. XXI. Quidam funt quae leges nec vetant facere : in his feruus materiam benefici! Quamdiuprseftatur, quod à feruis exigi folct, fterium eft : vbi plus quam quod feruo necelTe ^ ^ neficium. Vbi in affe&um amici tranfit, de: cari minifterium. Eftaliquid, quod dominus ? re fepuo debeat, vt cibaria, vt veftiariuni' ^ hoc dixit beneficium. At indulfit, liberaliuse *>e benefici! s l 1 b. II. 44* Utr! *ìu*kus erudiuntur ingenui,tradidit: benefici-Quid idern' e contrario, fit n perfona ferui. wTci^ e^Su°d feruilis officii formulam excedit_>, ^n»Hn*°neX imPerio» ^ ex voiuntate pneftarur, p0t C/Urn eft: fi modo tantum eft, vt hoc vocari pCrit' quolibet alio pra°ftante. O- XXII. Seruus (Vt placet Chryfippo) perpe-li^ ^rnercenarius eft. Quemadmodum ille beneficili ^ at ) vt>i plus prseftat quam in ouod opéras locauir : ^ vbi benevolenti» erga dominum fortunac lua ff,j !lrtl tranfiit, & altius aliquid aufus, quod eriam . l)en '"s nato decori efiet, & fpem domini ańteceffit, ."Um *ntra domum inuentum. Anaequum V?detur> iuibl,s , fi minus debito faciant, irafei-f{Ce*. n°n haberigratiam, fi plus debito folitoquo c- r'nt? Vis (cire, quando non fit beneficium? vbi di-Quid fi nollet? i) Vbi vero id praeftitit, quod >i^e ^cuit, voluifle laudandum eft. Interfe contra-beneficium & iniuria. Poteft dare benefici .^OTriino, fia dominoiniuriam accipere: atqui 1Urusdominotumin feruos, qui audiat, 2) po-Mv-e^> Su' & fa^uitiam & libidinem , & in prabendis b nece^ar''s auaritiam cotnpefcat. Quid er-^ beneficium dominus a feruo accipit? imo homo cit; °m»ne. Denique quod in illius poteftate fuit, fe-i^^oeneficium domino dedit: ne a feruo acceperis , for( 3 P°teftate eft. Quis autem tantus eft, quem non Hçç^aindigere etiam infimis cogat ? Multa iam be-esempla referam, & diffimilia y & qua-dam ■' contraria. Dedit aliquis domina fuo vitam, V^^ortem, feruauit periturum ; & hoc fi parum H herile & minax verbnmj cui adhaeret , 'gì datur: cogan1, mal» doltus facitt, Ltpf. "tot fl' au^'atì vrbis.cuius erat difpiçere de ai?u- tcftatis heriiis. Ltpf, Ee 5 eft. 44* Ł. ANN AE I SENE C AE » E B E N E F I C I ÎS LIE. II. 445 eft, pereundo feruauit, alius mortem domin1 a alius decepit. j ) , ào CAP. XXIII. Cîaudius Ouadrigarius in d ^ vicelìmo annalium tradidit, cura obfideretur ^ mentum, &iamadfummam defperationem ve a effet, duos feruos ad hoftem transfugiffe, ** prçtiumfecifle. Deinde vrbe capta, palliò l;' y rente vittore , illos per nota itinera ad domum 1 ^ feruierant, praecucurriffe, & dominam fu a m ^ni p egiffe: & quzerentibus quaenam effet, domio3^'^ cjuidem crudeiiflìniam ad fupplicium ab ip"s ^ profeffos effe, Eductam deinde extra muros»_l* ^ cura celaffe , donec hoftilis ira confiderei oein $0' fattacus miles cito ad Romanos mores rediit : /)• que ad fuos redine, & dominam {ibi ipfos de"-1' e|l Manumifit vtnimque eveitigio illa : nec indig0 ab hb fe vitam accepiffe, in quos vita; necisq"e fi fiatem habuiffet. Potuit fłbi hoc vel magis grat" liter enim feruata, nmnus nota: & vulgaris clS< habuiffet; fic feruata, nobìlis fabula, Sc-%^1 ^ duarutn vrbium 2) fuit, in tanta confufit>nff ciuitatis, cumfibiquiscjueconfuleret, °rnneS,(i'(.êiit/" praeter transfugas fugerunt. Athi, vt oft.Cr,^v ^ quo animo faćla effet prior iîla tranficio , a V,C^'^. ad captiuamtransfugerur.t, perfonam parric» ^ fe ren tes. quod in ilio benefìcio maximum talC^0^' iudicauerunt, ne domina occideretur , vide1"1 ^co 1 nam occidiffe. Non eft, mihi crede, non' $(' feruiiis animi, egregium faćtum fama fcels^^X 3. Dr.cefi.it 1 vtQomitii fçruus inf. c, 24. _ c0n^'' 1. Et domintm fibi tpfos deetijje j h.e. in domin® fsp fajniliam rediiire. z, Duttrum vri/mm] Romae feificet & Grurricn c.V' nllrnett'Us > prœtoï Mar forum, ducebatur ad Roma-<]Do Ul1Per^um ì)' Seruus eius gladium militi ipfi, a dlj.^^batur, eduxit, & primum dominum occi-l«r» , . nc^e 1 Tempus eft, inquit, me & mihi confusa '• dominum manumili. atque ita fe vno lćtu ^ ^Sl«cit. Da mihi quemquam, qui magnificenti. 0fninum feruarit. XXI V. Corfinium Cxfar obfidebat: tene-^ç^lnc^ifusD°mitius. Intperau.it medico eidem-er«o Tuo, vt libi venenum daret Cum tergila -łntern v'deret : Quid cuR&aris > inquit, tanquam t^Poteftate totum iltud fit? mortem rogo armali, Tumille promifit, & medicamenrum innoxi-fi{ '"eQdum illi dedit : quo cum fopitus effet. accef-îllç "''umeius: lube me, inquit, adferuari dum ex V»* intelligas , an venenum patri tuo dederim_j. ÌJk [t ^°niitius, & feruatus a Cxîztç eft : prior tamen ç,a ^eruus feruauerat. f XXV, Bello ciuili, proferiptum dominum-. y^^kfeondit: &cumanulos eius fibi aptaffer, ac de CUì induiffet, fpeculatoribus occurrit: nihii fo quo minus imperata peragerent, dixit:& Ujjn e cetuicem porrexit. Quanti viri eft, pro do- tll] eo tempore mori velie, quo erat rara fides domi-Uj nolle? in publica crudelitate mitem inue- ti6 '^publica perfidia fidelem? cum premia prodi-tr,riS 'n8ent>a oftendantur, premium fidei, mortem ^upifcere? tçrlt>Ap- XXVI. Noftri faeculi exemph non prœ- ^ °* Sub Tiberio Calare fuit accufandi frequens tQ *ne P^blicarabies, quac omni ciuili bello grauiu* ciuitatem confecit Excipiebatw ebriorum ad Romanum imperium] ducebatur fcilicet nd 1ìaB',aTi ' c'ut ebatur autem ad Roaianum imperium h> e, S'ftratus Romani, fer. 444 A NN AE I DE BENEFICIIS LIBER II. 4+ï ________. v '9$f, fermo, {implicita* iocantium. nihil erat tlItlirnafîv rec*deret, optauit: & Carfarem, vt ignofce- mois faeuiendi placebat occafio. Nec iam te°? fli, 4^™1 rediretque in gratiam fecutn, rogauit. Cum exfpe&abatur euentus, cum effet vnus i)• ^ sfar facere: Nemo , inqun , crederete bat Paulus prajtorius in conuiuio quodam, \}i Tiberii Ca-faris habens, eftypa, 2) & elTlinver gemma. Rem ineptiflìmam fecero, fi nunc ^ quxfiero , quemadmodum dicam illum mate .^5 fumpfiffe. Quod faćhim, fimul &Maro,ex not's » ^ remporis veftigatoribus, notauit.At feruus eiu5 &ebantur infidia», ei ebrio anulum extraxit- c ^ Maro conuiuas teftaretur, admotam effe obfcœnis, & iam fiibfcriptionem j) compo°er çcf ftenditin manu fua feruusanulum- Si quîs hnrîC vumvocat, & illum 4.) conuiuam vocabit. hn{ri'i' Cap. XX Vif, Sub diuo Augufto nondurn îiibus verba fua periculofa erant, iammoleft3 ',at °C fus, vir ordinis fenatorii, inter cœnam optaue ^3-Csefar faluus rediret ex ea peregrinatione Petitque non faftidiendam a propitio fummarn: %>«"«"■ " ' ' Caffarem occupet, atque ipfefe deferat {ìlio, defcendenti C«fari occurrit inentem 2) habuiffefe pridie iuraffet, idvtf1 1. Vnut ] exitialis omnibus. & accufari danU14'1 tipf 3. Ettypa') expreffa & effigiata. Lipf. 3. Suhfcripttonem') accufationem. • crcàe 4.. Ettlluni] Maronem, indigniim eo nomine, <1 &ąccufaciones ibi machinabatur. Lipf vultf01 S. 1. Et tauros ir vitulos) iocofa. Quia iilis f>erlŁ [0 fs immolatione, fi fa'«us ille rediffet, ob facriftcior11' iici reditu multitudinem. _ . r ■ r z. Malam ment cm ] folennia verba in fatistaa bullus: & fe iurabit mente fuijft mala. Lipf fi0* *# Caefar ait: Mea cauffa j) dabo ope-112 vnqnam tibi irafcar. Honefte Cxfar, quod !C^^, quodliberalitatem clementiœadiecit. Qui-^0C au^^uer'c exemplum, neceffe eft Cxfarem % fed cum feruum ante laudauerit. Num exfpe-tiÇç > Vttibinarrem manumiffum , qui hoc fecerat? Ol, tattlen gratis, pecuniampro łibertate eius Ca;far Jìr3uerat. 1)^ ^ p- X X V 11L Poft tot exempla num eft dubì-cÌk-' Suin bençficium aliquando a feruo dominus ac-Quare potius perfona rem minuat , quam per-l^fes ipfa cohoneftet? Eadem omnibus princi-eademqueorigo nemo altero nobilior , nifi cui ^tluf ingenium, & artibusbonisaptius. Qui ima-j|Q vS >n atrio exponunt, & nomina familix fus lon-p3r^'ne,ac multis ftemmatum illigata fk-xuris. in bìj^ prima aedium collocanti noti magis, quam r.o-Pej." ^lrit, Vnus omnium parens mundus eft: fiue fcj^ P'endidos, fiue per fordidos gradus, ad hunc ì(|j^4 cuiusque origo perducitur. Non eft, quod te Ci)t^eCipiant : qui cum maiores fuos recenfent, vbi-He>eiHuft re nomen defecit, ilio deum infulciimt, ltlern defpexeris, eciamfi circa illum obfoleta_» ^çp^ina, Sc parum indulgente adiuta fortuna—». Si arite vos habentur, fiue ferui, fiue exte- Kc}111 ^ent''uni homines : erigite audaćler animos - & in medio fordidi iacet, tranfilite exfpedat c*uj0*] facete. Nam ego luere debeo tuam viceni. rauliìari folent, e^o qui Ixdor. VOS L. ANN AE I S E NE CAB DE BENEFICI 1S LJB. II. 447 446 vos in fummo /) magna nobilitas. Quid fape^. jjv fC°n V poteft fieri , vt meliora tr^buerint: tantam Vanitatemattollimur , vt beneficia a ^ 0\,> °rtuna illismaior effet, & me]ior voluntas. digne mur accipere, & fortem eorum fpe&ernl ^di' litimerkorum? Seruum tu quemquam vocas ? 0((i'\ nis & gula feruus, & adultera, imo adulterarti* ^ ^ flnune manCipium? Seruum vocas quemquaf1"'c . cjf' tandem ab iltis gerulis raperis , cubile ilW ^ cumferentibirs ? quo te penulati.0 ifti ïn quidcm non vulgarem eultum fubornati?qu0'! ^ fro(' te ifti efïerimt"? ad oftiurn alicuius oftiarii, p tos alicuius ne ordinarium quid-ern habentis ° ^ ^ 4) Et deinde nega? tibi beneficium a feruo £u dati, cui ofculum alieni ferui beneficium ^ ' 5 de' fcft tanta anirtii difùordia?eodemìempore pO' fpicis, & coire. Imperioïlis intra limen atClUj"rl e0*1' w. ci/w?» Aijijjwuuiuj uuiw in»-" - tens, humilrsforis: & tam contemptus t . temt'iens. Ncque enim vili magis abiici«nC joSdr quam qui improbe tollunt : nullique ad c3'ca^cjpie(l osparariorcs, quam qui contumelias tacere»3 do didicerunt. , r<3^' C A p. X XI X. Dicenda hxcfuerunt, dendam info leti ti a mhominum ex fortuna f^js, ' lira, vindicandurtiqueiusbene'ficii dafidi3/" ^ ^ a filiisquoque vindicaretur. Qua?ritiir e° ^ liquando liberi maiora beneficia dare p ' fuis poffiht, quam atceperint ? Iliad c multos fihos maiores potentioresque _ fu1'' quam parentes faos: aque & illud , ------—----.--—.{l»f 1. in ferrimi)] in prima origine, . 1-0il'ta 2. PcnuLiti ) loquitur de Iccticariis . quos cu'tos . qtiia penula vefiis etiam militavis- ' ''' ?. Qjha-it) vìliifìmi{ertii > f&"d ctii ob potente vel pjacentem dominato- aduìaris. ì-ipf. jretti,Tl 4.. Ne vniinarium habentis vo & quidem vili : qui vkamis akerius dfoo »arii primi ferui» ^^.inquit, eft, quod dat patri filius, vtique ^bet Su*a hanc ipfam dandi facukatem patri ^n«r" • ^tanunq»am beneficio eius vincirur, cuius •1C'Um eft ipfum, quod vincitur. Primum, qua:* ior;i ^łt*Qrn ab aliis trahunt, & tamen initiis fuis ma-ccep;^nt- nec ^eo aliquid non eft maius eoa quo Cc^pjjjî ^uianon potuiflet in tantum procedere, nifi trąn^tLr* Nulla non res principia fua magno gradu JHih; J ina,omnium rerum cauflàftintr & tameng m&A1Ł11111 ti uni uii/t miit » (x rameu 0 ^henu* Partes funt eorum qua? gignunt. Adfpice ^^•adfpice Euphratem,omnes denique inclyto» ^i^-'S^dfunt, fi'illos illicvndeeffluunt.^ftimesj c% "Uld cluo timsntur. quo nomiaantur, in pro* 1eCt^Uraverunt- Toile radicem;nemora non furgentì Cer'tatU'monCes veftientur- Adfpice trabes , fiue pro* Sou em aftirnes, akiflìmas, finecraffitudincm fpatù er»®°him, latiflìmefufas: quantulum eft his V:;rat«m illud, quod radix tenui fibra comple-^s''ru« ?n'tur,t"r furjrflamentis Tuis tempia , & iJla rr^ ramen SuaE in firmarnentum rotius operi* ^afe, 'ntj ^atenc. Idem in Ceteris euenit: principia ^ o -^er kquens magnitudo obruit» Non potuiC. ;r^amGonfequi, nifi parentum beneficiutru. n,inu; 1 fiet ; fed non ideo quidquid confecutusfum, ^eniue;." eo J fine quo confecutus non efiem. Nift ^oac aluiftet infantem , nihil eorum qua confi. 3nu_§er0 facerepotuifiem, nec in hanc emer-*-Iîlln's c'antatem, quam ciuili ac militari in-^fere^erU' "nnquid tamen ideo maximis operibus ^efì0eS nutr»cisofticium ? At quid intereft, cum x-^0tUerinfajr'S kenefic'°' quam Cne nutricis, noru ad vlteriora procedere ? CAP. 44? L. ANNASI se n e c ae Cap. XXX. Quodfi initio meo, quidqul poffum, debeo : cogita non effe initium mei P^." ujJ, neauum quidem. Semper enim erit vlteriusa ^ ex quo originis proximas origo defcendat. 0jr nemo dicet me plus debere ignotis, & vitra m am pofitis maioribus, quam patri : plus autem ^ li hoc ipfum quod genuit me pater meus, m31 e(l» debet. Quidquid prilliti patri, etiamfi m a SnU ^ j f\0' mis commune eft; noli tibi ailerere, qu° tuis benelîciis , etiamfi non fine tuis,oritur. ^ vitam pro vita reddidiffe. Sic quoque rr'U.°UtjcijS ^, rici, cum ego dederim fentienti, cum »en ^' 449 » . Ççrt: " cum Vltam tibi non voluptatis mes caufla, aul ,'Pervoluptatem dederim: cum tanto maius fit ti a ere ^piritum, quam accipere, quanto leuius mo- ante mortis metum. Hef • XXXI. Ego vitam dedi ftatim illa vfuro s tu tw t.Uro> anviueret, ego vitam dedi, mortem ti-tibi !: fu vitam dedifti, vt mori poffem. ego vitamj Ut; . c°nfummatam , perfe&am tu me expertem lo^ ois§enuiftî> onusalienum i). Vis feire. quam magnum beneficium, vitam lie dare? expo-CojjCs' nempe iniuria erat genuiffe. Quo quidem_» minimum effe beneficium , patris marrisque li0c .'fura , nifi accefferint alia, quœ profequerfentus \ltllt'Ummuntr's > & a*"s officiis ratumfacerent. f((j bonum viuere,fed bene viuere. At bene viuo : Ky tu* & male.ita hoc tantum eft tuum ,quod viuo, f,|j. imputas mihi per fe, nudam, egeatem con-^ ^ vt magnum bonum iadbas: cogita te mini Vt*** mufearum ac vermium bonum. Deinde, vtc î;'^iuddicam, quam bonis artibusme ftuduiffe, ^i0 Urn ad return iter vitas dirigerem : in ipfo bene-' maius quam quod dederas, recepirti. Tu ^ mihi rudem & imperitunj dedifti : ego tibi ç ' ^ualem genuiffe gauderes. Mijs j' XXXII. Aluit me pater, lì idem prasfto, ^ & quia non tantum ali fe, fed a filio ali gau-. maiorem ex animo meo, quam ex ipfa re» ldtn Vo^uptatem. Illius alimenta ad corpus tan-(ì(flc eum peruenerunt. Quid G quis in tantum pro-' Vt aut eloquentia per gentes enotefesret, aut ì'c^Pe j 0 ^lcutleuius eft mori, priusquam timeasmoti• ;Wta> 'nfantia: Sic maius xftimandum retinere aliquem ^ì. Ltppìlis ^enfumiam habet, quani dare eam non fenti-0 ** tliênum ] fçilicat matris, qus in vtero geftarec, t0fn. Ff iufti- 4$o t. ANNAEï SENECAE DE BENE FICUS LIB. II. 451 îuftitia, aut bellicis rebus, & patri quoque Q circumfunderet, famam, tenebrasque nataJlUl^ren-rum clara lucedifcuteret. non insftimabil« 1Ą P ^ tes fuos beneficium contulit ? An quisquam A t'1' ^. &GrylIum,nifi propter Xenophontem ac Platone lios.noflet?Sophronifcum Socrates exfpirare n°n « ^ tur. Ceteros enumerare longum eft, qui v,uUrytJV, nullarn cauffam âliam, quam quod illos ^ct°f.ne' eximia virtus tradidit pofteris* Vtrummaius -, ficium dédit M. Agrippas pater,ne poft Agripp211^^ demnotus: an patri dédit Agrippa, nauali c0*.(At{i înfignis, vnicum /) adeptus inter dona 1 ^ decus ? qui tot in vrbe maxima opera excitaui* ^ ^ & priorem magnificentiam vincerent, & nU ftea vincerentur? VtrumO&auius maiùs vil"111 u|s ficium dédit filio, an patri diuus Auguftus, ^ illum vmbra adoptiui patris abfcondit? Qîi?°aroi» cepiffet voluptatem, fi illum, poft debellata t ciuilia, vidiffetfecuraepaci prxfidentem, n°11 gfye' feens bonum fuum , nec fatis credens, quotas ^(c't? xiflfetadfe, potuifle illum virum in domo fa* |jf-Quid nunc ceteros perfequar, quos iam con»u fet obliuio, nifi illos filiorum gloria e tenebris et .^s1 & adhuc in luce retineret ? Deinde non » num quis filius patri maiora beneficia redd'-quam a pâtre acceperat : fed an polïit ah1u juifl îora redclere, Etiamfi quae retuli exempla» (atisfaciunc.nec beneficia parentum fuorum 1UP yj\t cant: capie ramen hoc natura, quod non gui' astas tulit. Si fingula paternorum meritorum ^ tudinem exuperare nonpoflunt, plurain vnu gefta fgperabunr. t. Vnicum ] h. e. rariflîmum , vtpote quod ff>'uS Ajûppam M. Varrò acçcpic, flio, H. N.XVI- 4; çh*' Q • -------- Pio ^P* ^XXIII, Seruauit in praelio patrem Sci-W ^ P^extatusin hoftes equum concitauit: pa-quodvtperueniret ad patrem, tot pericula t0t !rtl0s duces cum maxime premencia contempfit, {3tit°PP0Ctas difficultates : quod ad primam pugnam 5 yt pauperi raptafi belli iure opes tradatj & o.uod ^Pol'- fpeciofiffimum, diuitem illuni»» ąjj-.iis etiam hoftilibu* faciar Si adhuc parum eft, e vt prouincias& extraordinaria imperia conti-P«ti'VadÌÌCe vr ^'rut^s maximis vrbibus > Romani im-j, c Ifie aeniulo ad ortusoccafusque venturi defenfor eia» ^"^or, maiorem nobilitatem nobili viro adii— W Scipionispatrem : dubium eft, quin ge-V^.vulgare beneficium vîcerit eximia pietas &-5 ^ Vfbi nefeio vtrum maius pras/idium affe- _>andecus? «li, liq Ą p- XXXIV. Deinde, fi hoc parum eft , finge I»l> torm rJ î Cn 1 • (Ta ^rinrA in fa franc . ----------^ 3 ......- -------------J--- ilît0!meDt3 Patr's difcuffîffe , finge infe trans. "vuia u uiuuuiuv j iiugv IUIV ti wn# ' •Licet tibi inquantum velis extendere bene-> ctimpaternum munus & Cmpîexfit, &fa-Sed danti vohmtarium 1), Quid neceffe eft ? ----------------— ^.lu; omnia plana , fi fequamurGro- ^ & faquentia ita reftituentem : Std & dwtt vo- fi ,len ' nettjje es}, tlie mutiti dcdtrit enam , cjutbtu dt- • ^'SUo Clt 'tneV*9 çtnfQTti** bMtt, &c. Nihil impedit.in-VCc'Pece rr"nus 'n immenfarn exaggeres beneficia, quse a lîlio Jl'8arf> pater Cum interim paternum illud (.t vn Nio- 0bu'Um fnum) Vj "qiintj _ » prsetérea lufus iiocus danti » tum eius- f('rilni fe "eccffario (quotas enini quisque in vxore primum lQ" " , ^P^ritur?) multis dedeiit, quos non agnofcit & qui edit fed partem in eo coufors tori vindicat. Hxs Ff 2 ili® 45* l. AnnAei Senecae ___ —------Ç jt> il» illemultisdederit, etiamquibus dediffe fe ne L&, quo conforterai habet,in quofpećfcauitlegemPa^j£j. ?) prxmia patrum, 5) domusac familiae Per^ui<ł fi tem, omnia potius quam eum cui dabat • j —, —i , . 1 quis fapientiam confecutus, hanc patri tra etiam nunc difputabimus, an maius aliquid «e ^ quamacceperat: cumvitam beatam patri red 1 ^-cj, acceperit tantum vitam ? Sed patris, inquit, ^ tei> um eft,quidquid facis, quidquid praeftare i l'Qfecl Et prseceptoris mei,quod inftitutis liberalibus pr _ Ipfos camen , qui tradiderunt illa, tranffcenduu^u;s que eos, qui prima elementa docuerunt.Etqu^efW> fine illis nemo quidquam affé qui pofiet, n0n.^5 e#' quantumcumque qui affecutus eft, infra 1 ^ eo multum, inter prima, ac maxima intereft. prima rnaximorum inftar funt, quia fine pi"irlì xima effe non poffunt. • Cap. XXXV. Iam tempus eft quaedam ex " ^ itadicam) moneta/) proferri. Q^idbenehc^^.^-dit/quo eft aliquïd melius, poteft vinci : Patcr^r viflcl lio vitam,eft autem aliquid vita mélms : ita paJ poteft , quia dédit beneficium, quo eft aliqul Etiamnumjqui dédit alicui vitam»fi femel tnebcif beratus eft mortis periculo,maius accepit be {j fe" quam dédit: pater autem vitam dedit:potei ei pius periculo mortis liberatus a filio fuerit, nefiçium accipere,quam dédit. Qui benefici^ ^cii1 pit,maius accepit, quo magis eo indiget ; ìndiget vita qui vivit,quam qui natus non e '^epe6cJ' indigerequidemomnino poffit: maius erg®^J^^ ^ _____________________Q $£ 3. Legem patriam] dequo vt cogitaretnon cofl^ pturi,f'ed pœniscœUbum lege irrogatis induites ^ }. Prtmta patrum] quale ius trium liberorun'* il 1, Ex ne/tra moneta] haćlanus enirn di&a ex . fliste defurnta, de eeneficiis lib. II. 4)5 lj ■ s accipit pater, fi vitam a filio accepit, quam filius a fj .fejquod natus eft.Patris beneficia vinci a filii bene--Clls non poffunt. quare? quia vitam accepit a pâtre: nifi accepiffet, nulla dare beneficia potuiffet, ,j0c: immune eft patri cum omnibus, qui vitam défont aîicui non potuiffent enim referre gratiam,ni-tjVltamaccepiffent. Ergo nec medico in maius gra-^ Sferri poteft. foletenim & medicus vitam dare: ąj.c ^aufae, fi naufragum fuftulit. Atqui & horum & t) trUrn> quialiquo modo nobisvitamdederunt, be-:3 v*nc* P0®411* : er§° & Patrum poffunt. Si quis 5(j. 1 beneficium dedit, quod multorum beneficiis « '^andum effet, ego autem beneficium illi dedi, nullius adiutorio egeret, maius dedi quam acce-c ' Pater filio vitam dedit perituram, nifi multa ac-^ "fient, qua: illam tuerentur : filius patri fi dedit vi-dedit eam, qua: nullius defideraretauxilium, in vt permanerei : ergo maius beneficium accepit dtr pater, qui vitam accepit,quam ipfeilli de- H XXXVI. Hxc non deftruunt parentum ve-^tionem , nec détériorés illis liberosfaciunt, imo tç.arnmeliores. natura enimgloriofa eft virtus, & an-(j^e priores cupit. alacrior erit pietas, fi ad redden-eneficia cum vincendi fpe venerit. Id fi patribas t etïi volentibus /) la;tisque contigerit ( quoniam pie-, in quibus noftro bono vincimur) vnde tę tatrien tam optabile, vnde tantam felicitatem pa-tlbus , vtfateanturfe ipfos filiorum beneficiis im-Nifi hoc ita iudicamus, excufationem damus eris: & illos fegniores ad referendam gratiam fa- -• v*. «ius ìcguiuic» 4u iciciciiu4m guuaui xa- fi pMribus idem vtlentibulegit Gronov : Ipfi' f*-ï(lax; ld- v'ltnttbus. optimo fenfu : ipfij inquit» Iparentes '",le fuerint gauifi cum hac befcefaciendo vincendi volun-fe venirelibcros. Ff 3 ci- 454 ł« ann abi s e né cas cimus, quibus ftimulos adiicere debemus, & lC Hoc agite optimi iuuenes, polka eft inter pare" ^ liberos honefta contendo, dederint maiora* ceperint. Non ideo vicerunt, quia occup3uerfì0, fumitcmodoanimum, qualem decet, &deficere 0 lite, vincetis optantes, s) Nec défunt tam p1' certamini duces, qui ad fimilia vos cohortenf1^' ^ per vetligia fùa ire ad viâoriam, fa?pe iam part parentibus, iubeant. ^ i'lt infamia leuetutumquegeftamen , grauem ^eD'ì?,Jb'tf Ca P. XXXVII, VicitJìneas patrem, ipte „ infamia leuetutumquegeftamen, grauem ^e0'i>^rbi5 media hoftium agmina ,& per cadentis circa ^ ruinas ferens, cum complexus facra ac penateSa pfff' religiofus fénex non fîmpiici raàeritern k^^pf meret: tulitiihim per ignés, & (quid non pie jy teft?,) pertulit, colendumque inter condit°rC*ullv maniimperii pofuic. Viccre Siculi iuueneS \\U ,/Erna malore vi peragitata, in vrbes, in 3SrC5Jejce' magnani infule partem efFucłilTet incendiu01'^ runt parentes fuos. DifcetTiffe crcditum eftpef vtrimque fiamma recedente limitem adaperfu quem tranfeurrerent iuuenes digniffimi tuto auderent.Vicit Aatigonus : qui cum 'n^C(îl ïio fuperafleî hoftem {jrasmium belli ad patr f ftulit, & imperium illi Cypri tradidit.Hoc .^e^0' nulla regnare , ctimpoffis, Vicit patrem la t&f* fum quidem , T, Manlius : qui cum ad temp ^ tus eflfeta patre, ob adolefcentiam bruta01 £ tem, ad tribunum plebîs, qui patri fuo ài*et* ç et$ venir; petiìoque tempore , quod ille de^er3^rlJi(fe ^ fore proditorem parentis inuifi ( & bene de muene eredębat, cuuis exfilmm 3. Vincetù t/ttantisl legìt ex MSS, & ^ MS vt vincati:, eptanres, hocfenfu de{lituete ^ Ute parentes qui ipfi optant yt vincatis. & e g e n e vlctìs łib. IL_4M fcriRllne inter alia Manlio obiiciebat ) na£us adole-fecretum, ftringit occultatum finu ferrum,&jr &] !/Wras ' inSult >te diem patri remiffurum r boc te J'ad,o transfodiam. In tua poteftate eft , vtro modo atef meus accufatorem non babeat. Iurauît tribu» ,U,$ ;nec fefcllit, & caufam aćtionis temiffas concioni ec*cUdit, Nulli alii licuit impune tribunum in otdi-C p recligere. c A p. XXXVIII. Alia ex aliis «empia fubeun» infiUm ' Parentcs fuos periculis eripuerunt, qui ex . fïio adfummumprotulerunt, & e plebe aceruoque pobili nunquam tacendos fasculis dederunt. Nulla lverborum, nulla ingeniifacultateexprimt poteft, ^atttum opus fit, quam laudabile, quamque nun-a memoria hominum exiturum, poffe hoc di-• Parentibus meis parui, ceffi; imperio eorum» ^Ue«quum, fiuc iniquumac durum fuit, obfequen-^fubrniflumquemepraebui: ad hoc vnum contu-v ax fui, ne beneficiis vincerer. Certate obfecro c°s& fu fi quoque reftituite aciem. Felices, qui vi-erint ; felices, qui vincentur. e0 adolefcente ^cìarius, qui fibi ipfi dicere potent: (neque enim fa* ç a^teridicere) Patremmeumbeneficiis vici? J^fortunatius fene, qui omnibus vbique prasdicabit » , ^u° febeneficiis victum? Qmd autem eft felici-» H«atn ibi cedere? Ff 4 Lï- 41*» ł. Annasi sinecae " .......... ...... 1 ..... " 1 i Liber Q^vartvs. Argumentum (f Or do. J\ Rgutafere trattai, fed łtilibm ( 9>t femper ) tis Jguœrit, an Beneficium fif Gratta per fe e*' pttenda ? ajfe'rit, contra Epicureo*, qui omnia fru& meticbantur, Inter alia hoc argument o, quod eti^ dit dent Beneficia; quod ipjìtm contra illos negenit, & ofièndit tam quoque refereffd^ folias Honefli, non Vtilis , adfpecìu, Tum qudrl!) An, quemfcias ingratum futurum, benejìcium fit ^ dum ? difiinguìt, & partim ait, part im negata c a p v t i. |f|pÌp|« X omnibus qua tra&auimus, ./Ebuci Libcra£ il ftil ' Poteft viderÎnihil tam neceflariui"»31' magis (vt aitSaluftius) cum cura dicendo*1' quani quod in manibus eft: An beneficium dare* vxcem gratiam referre,per fe res expetenda: fint ? JRllC niuntur qui honefta in mercedem colant, quibu'l11 non placcar virtus gratuita: qu* nihil,habet ink0*' gniftcum , fi quidquarn vaenale. Quid enim eft tutp'11 ' quam aliquem computare quanti vir bonus fit:cu& virg tus nec lucro inuitet,necabfterreatdamno, adefl*!1^ neminem fpe ac pollicitatione corrumpat, vt contra \ fe impendere iubeat, ac fiepius in vltro-tributis^^, • """"■ ' ---- — i"" ■" .......u i— m, ... ' ~ """"" In -vitro - tril/utis fit"] Sunt impendia in publies ofet' ì ocatipnes, vt ea farta tefta redemtores tali pretto hai"e •, Hoc quia non capitur, vt in tributis, fed ipfa Kefp- ^ ]3 pibus vitro dat faćtum vt vitro- tributa dicerentur. Serite jtl igitur ex alluhone •' Virtus adeo lucrum & tributa non 3cCl vt fiepius eroget, & fit quali inter vitro-tributa. /"al* ^__ ®E BENEFICI! S LlB. IV. 4J7 Cap^ rr----------- Vo CatlS vtilit«ibus ad illam eundurn eft , quocunque ìjs^a.Ult> quocunque mifit, fine refpetìu rei famiiia- tiia lnterc^um etiam 3 fine vlla fanguinis fui parfirr.o- ^ vadendum, nec vnquam imperium eius detre- c^"^Um. Quid confequar, inquit, fi hoc grate fe- °J quodfeceris. Nihil tibi extra promittitur : fi lci 'Orte obuenerit commodi, intei acceffiones ru- $ik S* Reru^ honeftarum pretium, in ipfis eft. "neftum per fe expetendum eft, beneficium au- c tl1 ^oneftum eft, non poteft alia eius conditio effe, ^ «adem natura fit. Per fe autem expetendum effe ''^ftum, faspe & abunde probâtum eft. pj ^ A p, II. In hac parte nobis pugna eft cum E- delicata & vmbratica turba, in conuiuio Philofophantium: apudquos vinus voluptatunrj tj^iftra eft. lllisparet, illis deferuit, illas fupra fe ^ et- Non eft, inquit, voluptasfine virtuce. Sed ante virtutem eft? De ordine putas difputatio- ^ ^ effe ? de re tota, & de poteftate eius ambigitur. ^ v'rtus » fi fequi poteft. Primae partes eius funt. i^re debet , imperare, fumino locoftare: tu illsm ç esfìgnumpetere. i) Quid, inquit, tuarefett? & 1 fine virtute, negobeatam vitaai poffe conftare. t atn voluptarem , quamfequor, cui memancipaui, t^°tail!a, improbo & damno. de hoc vno dilpu-. 5^r> vtrum virtus fummi boni cauffa fit, an ipfa fum- j 111 bonum. Vt hoc vnum quarratur, ordinis tan- exiftimasmutationem? iftavero confufio eft & j^'fefta cascitas, primis poftrema prasferre. Non L 'gnor, quodpoft voluptatem ponitur virtus, fed ^0ci omnino cum voluptate confertur. Contemptrix s^^hoftiseft, &longiflìmeabillarefiliens,labori i Cç8* ^'gnum pitere] a militia.in qua tribuni minoresque du- Un'imo imperatore llgnum.h.e, excubiaruni tefferani pe- F f 5 ac L, ANN AEI 5 ENE C AE ac dolori familiarior, virilibus incommodis» <îu ifti effeminato bono. {) CaP. III. Infcrenda hatc, mi Liberalis, quia,bcneficium (de quo nunc agitur) dare, tis eft, & tirrpiffimum id caufla vllius alterius rei 3 quamvt datumfit. Nam fi recipiendi fpe trij t, mus, locupletiffimo cuique, non digniflîmo, d ^ mus : nunc vero diuiti importuno i) pauperem Pr^£) rimus, non eft beneficium quod fortunam fye_ Pneterea , fi vtprodeifemus, fola nos inuiraretvti'1' minime beneficia diftribuere deberent, qui focil1 poflent, locupletes,&potentes, & reges, alien» non indigentes. Dii vero tot munera , qua? 6°e ^ipIìmc ar nntO-fknc fsinrłnnfr . non ^ a* termilììone diebus acno&ibus fundunt, non ^ in omnia enim iilis natura fua fuffìcit, plenosqu® tutos, & inuiolabiles praeftat. Nulli ergo benehc dabunt, fivnadandi caufla eft, fe intueri, ac c } modum faum. Iftud non beneficium, kà eft: circumfpicere, non vbi optime ponas,fed J quaeftuofiflìme habeas, vnde facillime tollas. cum longea diis remotum fit, fequitur vt fint. nam fi vna beneficii dandi cauflafic danti* ^ tas, nulla autem ex nobis vtilitas deo fperafld* nulla deo dandi beneficii caufia eft. CaP. IV. Scio quid hoc loco refpondeatur. s que non dat Deus beneficia, fedfecurus & ne^'p ^ noftri, auerfus a mundo, aliud agit, aut ( qu* 0 ma Epicuro félicitas videtur) nihil agit, r>eC illumbeneficia, quaminiuriaìtangunt. cit, r) non exaudit precantium voces, & v - fublatis in caslum manibus vota facientium, PrlU. ac publica. Qued profe&o non fieret, nec huOc /. Imp»rtuno] h. e. improbo, fupcrbo, intolerabie„. i. H»c quiiùtit) lege ; H»e dieit t funt Senec» ver exnlìcaturi. flirt?' de benefictis liber IV. 459 ^r°rern omnes mortale? conCenfiffent, aUoquendi numina, & infficaces deos: nifi nofientillorum etleficia nunc vitro oblata, nunc oranribus data; ^a8na, tempeftiua, ingentes minas interuentu fua °'_l,«ntia. Quis eft autem tam mifer, ram negie&us, J«» tam duro fato , d' in pœaam genitus ■ vt non tan-arti deorum munificetvJam fenferit?-Ipfos. illos corn-" °rantes fortem fiiam, & querulo» eircumfpiee. in-Ver>ììs non ex toto beneficiorum ca-'eftium expertes: ^inemefle, ad quem non aliquid ex ilio benignif. fonte manauerit. Parum eft autem id, quod ^fcentibus ex aequo diftribuitur? Vtqua; fequuntiifj 'Squali difptnfata menfura, tranfeamus, parum denatura, cum fe dedit? Cap.V. Non dat Deus beneficia, Vnde ergo ifta poffides ? qua; das?quae negas?quae feruas? qux taP's? vndehaccinnumerabilia, oculos , aureis , ani-mulcentia ? vnde illa luxuriam quoque inftru^ 6r|s copia? Neque enim neceffitatibus tantummodo ^^ftrisprouifum eft: vsque in deliciasamamur Tot , nonvnomodo frugifera, tot herbae faluta-res> tot varietates ciborum, per totum annum digeftje, ^ inerti quoque fortuita terra alimenta praeberent. ^animaliaomnis generis, alia in ficco folidoque, !a in humido innafcentia , alia per fublime dimi/fa : Vt°mnis rerum natura pars tributum aliquod nobis c°nferret. Fiumina hase amœnjrffimis flexibus cam-^°scingentia, illa prxbitura commerciis viam,va(fo ^nauigabili curfu vadentia : ex quibusquardam ftatis !ebus mirabile incrementum trahunt, vt arida & fer-Ver,ti fubieéta cacio loca fubita vis asftiui torrentis irrì-Quid medicatorum toirrentium vena ? quid in 'Pfis littoribusaquarum calentium exundatio ì Ti ą.6o l. annael senecae ccc _ - _ _ Te Lari /,) maxime, FluSlibus j fremita ajfurgens Benace marino» Cap. VI4 Si pauca quis tibi donaffetiugera, 3 ^ piffe te diceres beneficium; immenfa terrarum late ^ teotium fpatia negas effe beneficium ? Si pecunia^ ^ bialiquisdonauerit, &arcam tuam (quoniam1 bi magnum videtur) impleuerit, beneficium v°c> tot metalla defodit, totflumina emifit in aera, J\ ^ per quas decurrunt fola aurum vehentia ,0» rgeDt,,cU. ris, ferri immane pondus omnibus locis obrutufi1',^ ius inueftigandi tibi facultatem dédit, ac later'dtŁ, diuitiarum in fumma terra figna difpofuit: negaS ^ accepiffebeneficium? Sidoinustibidonetur, ^ marmoris aliquid refplesdeat, & te&um nitidius > ro aut coloribus fparfum, non mediocre munus v ^ bis: ingens tibi domicilium, fine vlloincendiiaut ^ inae metu ftruxit, in quo vides non tenues cruft3S,^s & ipfa qua fecantur lamina 4) graciliores, fed intf& e lapidis pretiofiflimi moles,fed totas varia; difti0^*^, materia;, cuius tu paruula frufta miraris, te&ut*1 ro aliter no£e, aliter interdiu fulgens: negas te 0 lum munus accepiffe ? Et cum ifta qua; habes seftimes, quodeft ingrati hominis, nulli debere ^ îudicas ? Vnde tibi iftum quem trahis fpiritum ? iftam, per quam aéhis vita: tuaedifponis, atqu6^^ --- 1. Te Lan] hsec nos cohaerent. Et omnino aliquia ac pofï flumina deiacubus cuni dixiflet , hcec Virgili203 de inférait. Upf. fJle' 1. In lucem? vnde fanguinem, cuius curfuvitalis con-t*P Ca^or • vrì<^e palatura tuum faporibus ij WGtis vltra fatietatem laceffentia ? vnde hxc j '^rnenta iam laffae voluptatis ? vnde ifta quies, 1. Sua putrefeis , ac marces ? Nonne fi gratus es, lces, Detti nobis hœc otia fecit: ^•*rnque erit ille mìhi femper Deus, illitu arar» ^*pe tener nofiris ab ouilibus imbuet agnus, rneas errare boues, 9t ctrnis, & ipfum Rudere qu ^ 'n robuftiorem gradam tranfeuntem, ^ crtas, & vltimus ille dens vrgenti, iuuentœ termi-K^ponens. Infita funt nobis omnium sEtatum-», 1^ ^Umque artium femina , magifterque ex occulto producit ingenia. ĄP. VII. Natura, inquit, haec mihi praeftat».. j\ ^ intelligìs te, cum hoc dicis, mutare nomen Deo? enim aliud eft natura, quam Deus, &diuina__» 10j toti mundo & partibus eius inferra? Quoties hit fignificat tenipus. vo« 4 -cognomen, idem tamen ille effet. Sic hunc natur -vocas, fatum, fortunami omniaeiusdem Dein° ^ t. No/lri-] i.e. Stoici qui placebant fiKi in mythricis ad & fus Philofophicos trahendis, 0. 2. In tgnem rtccjfurn ] par ftoicam mundi exU °uS \t\ Comparate u nj Hercule , quia & is monte Osti f'»ut ignem. Uff, nj de beneficiis lie.IV. 465 ^ lu°t, Varie vtentis fua poteftate. Et iuftitia, pro-prudentia, fortitudo, frugalitas, vmus animi ^na funt : quidquid horum tibi placuit , animus ^ A P. IX. Sed ne aliam difputationem ex obliquo c earnj plurima beneficia ac maxima in nos Deus c î^ert , fine fpe recipiendi : quoniam nec ilio f at0 eget, nec nos ei quidquam conferre pof-v lìlUs- Ergo beneficium per fe expetenda res eft. jfpeftatur in eo accipientis vtilitas: ad hanc ac-j^®mus , fepofitis commodis noftris. Dicitis, O^ł diligentereligendos quibus beneficia demus: ^*nec agricola quidemfemina arenis committant. fi verumeft, noftram vtilitatem in beneficiis 'Odi, fequimur, quemadmodum in arando ferendo- ti' Hequ'e enim Cerere, per fe res expetenda eft. Prœ-fre,> Oqu^ntiscui detis beneficium: quod non ef-fttfaciendum, fi per fe beneficium dare, expetenda (,Scfiet. quia enim2) quocumque loco, & quocum-niodo daretur, beneficium erat. Honeftum 3) f{r°Pter nullam aliam cauffam , quam propter ipfum, .^itnur. Tamen etfi nihil aliud fequendum eft, l^fitrius quid faciamus, & quando, & quemadmo-perh.ee enim confiât. Itaque cum eligo cui ^ beneficium,id ago,vt beneficium fit : quia fi turpi nec honeftum effe poteft , nec beneficium. us? Quid enim intereft, quibus demus, a nullo Cepturi? Àtquinunquam diligentius damus, nun-magis iudicia noftra torquemus, quamvbi re-^°tis vtilitatibus, folumante oculos honeftum ftetit: v ^diq officiorurn maliiudices; quamdiu illa dépraves acmetus, ac inertiffimum vitium t voluptas. ti 1 mors interclufit omnia, & ad ferendam fenten-(j.aai incorruptum iudiccm /) mific , quœrimus quibus noftra tradamus: necquidquam ta fanftiore componimus > quam quod ad nos non.* ^inet. O ft|TAp< XII. Et mehercule tunc magna voluptas L-'c Cogirantem, Huncego locupletiorem faciam: 5fpUls dignitari, adiećlis opibus, aliquid fplendoris . Ur>dam. Si non damus beneficia, nifi recepturi, ^tedatis moriendum fit. Dicitis, inquit, beneficiti Credituminfolubile /) effe: creditum autem non jj. per fe expetenda. Cum creditum dicimus » • agine & translatione vtimur. Sic & legem, iufti ^«ì iqueregulameffe: & reguła non eft res perfo c0r • >n,:orruptum iudtcem] rationem fcilicet ab affe&ibus nois ^ptatn. ^ '"fiUtiU] ad cuius folutionem nemo vi legum adftrin» ' creditl tamen alia e* parte rationem eo obtinente. e s a. 4S<5 fc. AfclNAEt S E NE Ć At rtpetenda* Ad hœc verba demonftranda: te; eau» defcendimus. Cum dico crcditum, intelligitur «juam creditum. Vis fcire? adiicio infolubile> ^ ereditum nullurn non foîui aut poffit, aut debeat. ^ deo beneficium vtiiitatis caufia dandum non eft j faspe, quemadmodum dixi, cumdamno acperic»1' dandum fit. Sic latronibus ciramuientum defen^"' vt turo tranfire permittatur : reum grafia laborant^ «ytor, & hominum potentiurn fa&ionem in verto, quas illi detraxero fordes, fub accufatori^'1 iisdemfortaflefumpturus , cumabire in partem ram poflìm, & fecurus fpe&are aliena certami11* lpondeo pro indicato , & fufpenfum amici bonis libe lum /) deiicio, creditoribus eius me obligaturus : poflìm feruare profcriptnm, ipfe profcrrptionis pffl ctilum adeo. Ncmo Tu'fculanum aut Tifrurtim1^ paratirrus, iaî-ubricatis caufla, & aeftiai feceffus, qu° toanno 2) empturusfitdifputat: curn ernerit» tuef1 ehm eft. Eadem in benefkiis ratio eft, nameuf111' tcrrogaueris, quid reddat, refpondebo, bonarnc0*^ Icientiam. Quid reddit beneficium ? die tu mihij q°ł reddat iuftitia, quid innocentia , quid magnitudo a itimi,quidpudicitia ,quid temperantia ? fiquidquaf1' prxter ipfas, ipfas non petrs. Cap. Xlii. Mundus in quid vices fua-s ablbfuit ? ^ quidfol diem extendit & corrtrahit? omnia iftabefle' foia funt: fiunt enim nobis profutura. QuorflO mundi officium eft, circumagere rerum ordinelTl:! quomodo io lis, loca mutare, exqurbas oriatur, ,lV i. LìbdUirn~\ tabularti qua vsenurrnexponuntur bona®'11' fileni déiicereTolebat defenfòr vel fponfor. j. Quoto anno] leg, quota annua. Senfus e(l : non 'l1, tìtquarttos anniios reditus paratums fit emto tali Pri'ìf c. tiaui feceffus & falubritatis nw redituum aut lucri cawa wiuntur. Ci'rtnov, „ qìì t> CE benefîci1s L i B, IV. 4 ^cedat, & ha>c falutaria nobis facete fine prsernioi viri officium eft inter alia, & beneficiuui darò. ^iì?re ergo dat ? ne non dec, neoccafionem benefa-Cléndi perdat. Vobis voluptaseft, inertis otii facere '•* corpufculum , &fecuritatem fopitis fimillimam-* 5Ppergrcj & fub denfa vmbra latitare, tenerrimijque ^8'tationibus, quastranquillitatem vocatis, an:mi Mentis obiettare corporem> & cibis podonibus-' intra hortcrumlatebram corpora ignauia pallen-^'^ginare: nobis volupraseft > dare beneficia velia* T'"...... 1 j # vj --- *------l ,°r»ofa , dum aliorum labofes leuent : vel periculofa, baliosa periculis extrahant: vel rationes nofiras ^Srauatura, dum aliorum neceffitates «Si anguftias la-.5tìt- Quia mea intereft, an recipiam beneficia ? e-cum recepero danda funt» Beneficium, eius °^rnodum fpeâat cui prasftatut, non noftrum 1 alio-ńobis ilUid damus* Itaque multa) qua; fummam "Etatem atiis afferuntj prctio gratiam perdunt. Mer-^ j,^°r Vrbibus prodeft, rnedicus aegris, mango vaena-' Js: fedomnesitti, quiaadalienum commodurŁi Pr°fuo veniunt, nec cbliganteos quibus profunt. CAf. XIV. Non eft beneficium quod in quasftum ^.'^itttr. Hoc dabo, hoc recipiam : aućbio eft. Non lcîrn pudicam. qus: amatorem vt incenderet repulit ? aut legem, aut virum timuit. vt ait Ouidius, u , quia non licisit, non dedit, ili a dediti °n irnmerito in numerum pecćantiimi refertur, qu® pNic; %h «c itiam timori prsftitit, & non fibi. eodetn modo eneficium vt reciperet dedit, nondedìc. Èrgo k * r r nos beneficium damus animalibus, quxautvful, ^ Alimento futura nurrimus? beneficium damus ar-qu« colimus, ne ficcitate, aut immoti & negle-l^°liduritia, laborent? Nemoadagrum colendurr F*ctn] Lipfiuslegit: ine ere. Gg t 468 ł. annaei senecae ___✓ •--;-;---"TTrftf* ex a2quo & bono venit, neć ad vllam rem, cuiu t ipfam fru&us ćft. Ad beneficium daiadum non a „ cit cogitatio auara, necfordidai fed humana, 1 ralis, cupiens dare etiam ćum dederit, & aU^, re nouis ac recentłbus Vetera } vnum habens P_^ pofitum, quanto ei cui prsftat bono futura fit* 8 quinhumile eft, fine laude, fine gloria, pr° e quia expedit. Quid magnifici eft, fe amare » parcere, (ibi acquirere ? Ab omnibus iftis vera d* ficii dandicupido auocat: ad detrimentum, i^1 ^ manu, trahit, & vtilitatesrelinquit, ipfobetiefacie opere laetiflìma. t\i Cap. XV. Numquid dubium eft, quin c0^ efe, fit beneficio iniuria? Quomodo initiriam perfe vitandaacfugiendareseft: ficbeneficium ^ perfe expetenda. illicturpitudo, contra omnia mia in fcelus hortantia, valet j ad hoc inuitat i ^ fti per fe efficax fpecies. Non mentiar, fi minem non amare beneficia fua, neminem "°n ,ÉfD compofitum animo, vt libentius eiim videat, in jl^e, multa congelili : cui non cauffa fit iterum dandi ^ ficii, femel dediffe. quod non accideret > nl ' ^ ipfa delećlarent beneficia. Quamfx'pe d'ce"teI^lt), dias? Nonfuftineo illum deferire, cui dedi vlt^3(t» quemepericulo eripui. Rogatine vtcaufiam contra hominesgratiofosagam. Nolo: fed qul ciam? iam illi femel, iterumque affili, ^°n^efle' ineffe iftirei propriam quamdam vim, qua; nos ^ ficiadarecogit? primum quia oportet, deinde q ^ dedimus. Cui initio ratio non fuiffet praeftan l^e, liquid ei praeftamus ob hoc, quia praeftitimus- ^ oque nos ad beneficia non impellit vtilitas , vt ^ utiliatueriacfouereperfeueremus, fola bene cl r ritate : cui etiam infelìciter dato, indulgerà13 turale, quam lib cris prauis. c A P» de benefici!* LlBł IV. Cap. XVI. lidem ifti gratiam referre ipfos faten-tllr » non quia honeftum eft, fed quia vtile. quod non 5^e 'ta, minore opera probandum eft. Quia quibus 3r§urnentis collegimus beneficium dare, perfe rem_» e*Petendam effe, iisdem etiam hoc colligemus, Fi-eft iilud, a qua in cetera probationesnoftrae ex-!Ut1t > honeftum ob nullam aliam cauffam, quam quia fit, coli. Quis ergo controuerfiam fa-Cere audebit, an grattini effe, honeftum fit? Quii ^ 'ngratum deteftetur hominem , fibi ipfi inutilem? A^'d autem cum tibi narratur de eo, qui aduerfus pUtìltnabeneficia amici fui ingratus eft, quomodo id e's ? vtrum tanquam rem turpem fecerit, an tanquam Vt'^mrem fibi & profuturam omiferit? Puto , ne-^atn /) hominem exiftimasi cui pœna, non cui cu-4t°re 2) opus fit. quod non accideret , nifi gratum_» , per {e expetendum , honeftumque effet. Alia ,°rtafle minus dignitatem fuam pracferunt, & an fint °nefta, interprete egent: hoc expofitum eft, pul-C^riusque , quam vt fplendor eius dubie ac paruin lu-Ceat« Quid tam laudabile, quid tam asqualiter in ^nium animos receptum, quam referre bene meri-ls gratiam? Cap. XVII. Ad hoc , die mihi, qua? cauffa nos ^ducit? Lucrum? quod qui non contemnit, ingra-^Seft. Ambino ? &quxiaétatio eft foluiffe , quod kebas? Metus? nullus ingrato, huic enimvni rei |*0tl pofuimus legem , tanquam fatis natura cauiffet. ^Pmodo nullalex amare parentes, indulgere libe- '• Kequam] Videtur Seneca refpexiffe ad for mniam illam. i. Prodigi,dum honorum fuorum adminiftratio iis interdi-,tur> nrcjuitm bona fua perdere dicuntur apudJul.Pua». lib. 'l|t* <5. l'entent. L'*\ Non cut curatore] homines nequam qui fua difperdunt. ^tl's interdici curatorem accipiunt. At hic de alia nequi-4 ^ quse pœnam mugis tiuam curam requirat. Lipf. Gg ï ris 470 Ł. ANNAEÏ S EN E CAB risiubettfuperuacuum eft entm, in quod imus1°^ pelli,quemadmodumnemo in amorem fui cohort*11 dus eft, quem adeo dum nafcitur trahit : ita ne ad ^ ^ q'uidem, vt honefta perfe petat» Placent fuapcC,r'* tura : adeoque gratiofa virtus eft, vtinfitum fit et1 ^ mails, probare meliorą. Quiseft, qui non berte . cusvideri velîc quinoninterfcelera& inmrias °r^ nionembonitatisaffećiet? qui nan ipfis qux i111? tentifiime fecit, fpeçiem aîiquaminduat re&i< v^j quoque & ils videri benefidum dediffe, quos ^ Gratiasitaqueagi fibi ab his, auos alflixere, p atlU-. tur : bonosquefeac liberales fingunt, quia prasft1 ^ non poffunt. Quod non facerent, nifiillos hoi1^ &per fe expetendiamor cogeret raoribus fuis °P . t onem contrariarci quajrere & nequi£iamabdere;cu ^ fruétus concupifcitur, ipfavero odio pudorique ^ neç quisquam tantum a naturali Iege defciuit, & minern exuit , v£ animi cauffa 0 malus fit. PlC $ nim cuiKbet ex iftis, qui rapto viuunt, an ad M3 L]^Q, ïatrociniîs&furtis confequuntur, malint ratiof,e ^ na peruenire? Optabit ille, cui graffati fis tran^11^, percutere qujcftus eft, potius illainuenire, 1u3li^jjs» pere, Nemmemreperiesj qui non nequitiaep5"*'11 u$ finenequitia, frui malit. Maximum hoc habei ^ Raturas meritum, quod virtus in omnium anin^5 men fuum permittit i etiam qui non fequuntur » vident. Cap. XVIIT. Vtfctas, perfeexpetendam e ti animi affećtfonem , perfe fugienda res eft 1 tum, effe: quoniam nihil xque conçordiam ^jarr* generis diffociatacdiftra,hit, qua m hoc vitiur"- 1 quo alio tutifumus, quamquodmutuisiuuatnli^fleî ciis? hoc vno inftrućHor vita, contraque u tanfi] per ioçum & ftuftra. fob1' s CE Benefiche LIB.1V, 4fi j^itas munitior eft>beneficiorum commercio.Fac noa '^ulos: quid fumus?praeda animalium Se vićHm«t, ac ^ecilliflìmus & facillimus fanguis. Quoniam-cete-. s ar>imalibus in tutelam fui fatis virium ufi: Quxcum-r* vaga nafeuntur, & aćlura vitam fegregem, arasa* * unt: hominemimbelliacingiti non viiguium visa j^dentium, terribileraceterisfecitì nudum & inclini, focietas. munit. EKias res dadit, qux illuni v tl°xÌum , vaiidiffimum facerent, ratiorcem & focie* Itaquei|ui par effe nulli poffet, fi feducere-rerum potitur. SocietasilU dominium omni-^ animalium dedit: focietastetris genitum,in ali-» natura: transmifit imperium, & dominati etiaia ^ ^ari iu (Tic. Hxc morborum impetus arcuit, fonemi adminicula profpexit, folatia contradolores de-'t; haecforteinosfacit, qoidd licet contra fortunata locare. /)■ Haactolle: & vnitatem generis huma-qua vita fuftinetur, feindes. tolletur autem j fi l'l(:ies, vt ingratus animus non per le vitandus fit, fed ^aliud illi tìmendum eft. Quam multi funt enim# ingratis effe tuto licet ? denique ingratum vo» ' quisquis metu gratuseft. j 5" A P« X X. Dcos nemo fanus timet. Furor eft ^'^metuere falutaria : nec qui&quam amat, quos ti» Tu denique, Epicure, Deuminermem faeis» illi tela, omnem detraxifti potentiam, & no ^'^Uam metuendus effet, proiecifti illum extra mo-t ') Hunc igitur infeptum ingenti quodam & inex-'cabili muro, diuifumque a conta&u Si a confpeóhi Prtaliuni, non habes quare verearis : nulla illi ne^ ^uendi , nec nocendi materia eft. In medio inter- '' •^duocurt] fiate & caufam agere. '• teùtum] vt pote qui plane otiofus degat, LipuUS ta* ŁMegitmdebet,referre gratiam cupit. Quidquid vltra deli-^'as' non ipfi deeft. Artifex eft etiam»cui ad exercen-^artem inftrumenta non fuppetunt: nec minus ca-= ' ^«iperitus^ cuius vocem exaudiri fremitus obftre-entium non finit. T" 'o referre gratiam.poft hoc ali-jj lc^fupereftmil non vr gratus, fed vt folutus fini. enim & qui gratiam retulic; ingratus eft: j' 1 non retulit, gratus» Nam vt omnium a!ia-,rn virtutum , ita huius, ad animum tota asftimatioi lt> hic fi in officio eft, quidquid defuit, fortuna jj'ccat. Quomodo eft difertus etiain qui tacet, for-C[:am qui compreffis manibus , vel & alligatis : P 0tHodo gubernator etiam qui in ficco eft.quia con-^^atas fcientiaEnihi! deeft, etiam fi quid obftat que* ^ lri,Js fe vtatur : ita gratus eft , etiam qui vult tantum, habet huius voluntatisfux vllum alium , quam fe, ^ 01 Imo amplius adiiciam. eft aiiquando gra- etiam qui ingratus videtur , quem mala inrer-^J^pìn io in contrarili m traducit. Hic quid aliud '• Suptrefi mìht~\ faciendum. Gg f feaui- 474 l» annaei seiîecae "................Ł, fequitur, quarn ipfam confcientiarn ? qux stiatn 0 jrutadele&at, qua;concioniaçfama? réclamât» & fé omnia repomr,& cuir, ingenrem ex altera parts M* barn contra fentientium ad{pexit,non numerat fragia, fed vna fèntentia vincit. Si vero bonari dem perfidi» fuppliciïs affici videt, non defediti** *' faftigio , fed fupra popnarn fuam confiait. CAp. XXII. Habeo, inquit, quodvolui,quoòpe.^ tii. Non pœnitet) nec pceaitebit, nec vila ini^1 tatę me eo fortuna perducet, Vf hanc vocem audi*1*3 ' j) Quid mihi valui ? quid inihj nunc prodeft bona luntàs ? Prodeft &-in eqayleo, prodeft & in ignÇ- ^ fiiïngulis membris admoueatur, ôspaullatim viulJ corpus circumear: licet ipfum corpus plenum confcieatia iłilleę; placebit illi ignis , perquçniho fidcs collucebit. Nunc qucqye illud argument11*' quamuis diĄum îam, reduca tur. Quid eft qu're^ grati velimuseffe, aimmoriruur? qu^relinguloru01"' perpendamusofficia? quare id agamus in titam nqftram memoria decernente , ne cuius on1 videamur obliti ? Nihil iam fupereft, quo fpes P°ft\ gatur. in ilio tamen cardine politi, abircerebus 11 rnanis quam grandirai volumus. lift videlicetmaS in ipfo opere merces rei, & ąd alliciendąs mestes ^ Eiinum ingens honefti potenttą: cuius pulchntU animos circuinfundit, & deiinitos admiwionel'jn^ _ pis ac fulgaris fui rapir. At multa bine com®0^ riuntur. Et tutior eft vita meliaribus, amorque ^ fecundum honorum iudicium, xtasque fecurior,^ innocenza, quąm grata mens profequitur. Fu ^ ęnirn inquiffìma rerum natura, fi hoc tantum bot], miferum, Sjanceps, &£erile feciffet. SediHu(~V, 2, Kon defeendit] non fubmittit (e, non deiicitur. ì» iAudt*m] potius nudmt, ipfa feilieet fortuna» DR BENEFICTIS LIE. IV. 475 fe.ar» I ^^an ad iftam virtutem,qus fipe tuta ąc facili adi- » etiam perfaxa, &rupes, &feris ac ferpentibus 'ffuiu iter, fueris itvrus. .5"Ą r. X XIII. Non ideo per fe non expetendum, 1 aliquid extra quoque emolumenti adhasret. fere ei .I11 Pulcherrima quaeque, multis «S; aduenticiis co» ^ta funt dotibus: fed ilias trahunt, ipfa prxce-^ ^lłt> Num dubium cft, quin hoc humani generis 0Qlicilium, circuirus folis ac lunag, viçibus fuis tem-f ret? quin akerius calore alantur corpora , terra? 4*entur, ìmrccdici humorescomprimantur, alliais omnia hiemistriftitiafrangaturiakerius tepore /rCaci&penetrabili rlgetur maturiïas/)frugum?quiri huius curfum fecuaditas hnmana 2) reiponieat? jj '^ille annumobferuabilemfeceritcitcuraaćŁufuo; ^cmenf«m, minoribus fefpatiisfie&ens? Vt tamea Ctr3has iita, non eratipfefol idoneum oculisfpecta^ Urn » dignufque adora» , fi tantum pra:terirei?non dtdignafufpeéì:uluna, etiaxnH otiofmn fìdus tranf-rreret? Ipfe munikis quotici per noĄem igpes fii.» ç^udit, & tantum fieîîarum innumerabiliura reful-lClUem non intentum in fetenet? quis £bi illa, tunc niiratur, prodeffe cogitât ? Adfpice iôa taeït^ ^^erae calo laber.tia, quemadmodum velocitatemLj ^^fub fpecie ftantis atque immoti operis abfcom (ta'" Quantumiffa no<Śe, quamtLJ.innumerum a; ^fimcn dierum obferuas, agitur?, quanta rerum., r ,a >ub hoc filentio euoluitur ? quantam fatorum ^•ern certus limes f) educit? Ifta quz? tii non aliter, tîjp ^'ituritas] nasi tepido hurrjore fuo refolui); & quafì pu- luna, vtmaturescant fruges, Lipf tìò Vluncłitas bumana] nani ad lunares raçnfes partimm ra-, re'ponckt. L,pf. fç ' 'erttu Umes] Zodiacum dicit. per quem.errantia U6s .ntXl!r : & ex eonim pofitu haec inferiora » ipfoique homi-,ln2e«ia & mores formari Chaldsei cenfuerjuit. Ltpf j' quam L. A n N AB I S E N E C AE qua m in decorem fparfa confideras, ftngulain funt. Necenimeft, quod exiftimes feptem iu'a currere, cetera hxrere. paucorum motus con>\ hendimus: innumerabilesverojlonguisqueacon <îtu noftro fedudi dii eunt^j, redeuntque. bis qui oculos noftros patiuntur, plerique oble gradu pergunt,& per occultum aguntur. Qi'i" ® 3(f pon caperis tantae molis afpećhi, etiam fi te non r •% non çuftodiat, non fouaat, generetque, ac fp1'1 fuo riget? . 0 Cap. XXIV. Quemadmodum hxccumPrirTl' vfum habeant, & neceffaria vitaliaque fint,nialC^.^ tarnen eorum totam mentem occupas : ita oinnis tus, & in primis grati animi, multum quidem prX ^ fę4nonvultob hoc diligi: amplius quiddam in^jja Jiaòct, nec facis ab eo intelligitur, a quo Inter numeratur. Gratus eft, quia expedit ? ergo & 9 uafl' ito- tum expedit. Non recipit fordidum virtus afT1 ra, rem: foluto/) ad illam finu veniendum eft. e(j tus hoc cogitât : Vplebam gratiam referre, fe<^ impenfam , timeo periculum , vereor offenfam; . ^ arnpotius, quod expedit. Non poteft eadem ratl°c, gratiim facere, & ingratum, Vt diuerfa illoruf11 f rą, ita Inter fe diuerfa propofita funt. ïlle ^ eft , quamuis non oporteat, quia expedit: bic8 tus eft, quamuis non expediat>quia oportet. , Cap. XXV. Propofitum eft nobis fecundłJĄ5 ^ rumnaturam viuere? & deorum exemplum autem quodcumqqe faciunt, ineo quidpraeter faciendi rationem fequuntur ? nifi forte exifti*7135cufjs trućtum operum fuorum ex fumo extorum, & odore percipere. Vide quanta quotidie moli*0 ^ quanta diftribuant, quantis terras frućtibus »,-------—- - çlipf' 4. Dii eunt } ftoicum eli, qui fiderà feciebant ae° ♦ i. Saluto'] aperto ad dandum parato. Ltpf. DE BENEFICIIS LIE. IV". 477 ^łmopportunis & in omncs oras ferentibus ventis &?r*a permoueant, quantis imbribus repente deie-t^°lum molliant, venafque fontium arentes rein-^§rent, & infufo per occulta nutrimento renouent, ^ttinia ifta fine mercede, fine vllo ad ipfos peruenien-c°mmodo, faciunt. Hxc quoquenoftra ratio, li Apiari ab fuo non aberrar, feruet, ne adres ho-c'tascondući:aveniat. Pudeatvllum venale effebe. 5^cium: gratuitos habemus deos. ^-Ap. XXVI. Si deos, inquit, irtiitaris, da & in-beneficia. Nam & feeleratis fol oritur, & pira-s Patent maria. Hoc loco interrogant, an vir bo-^aturusfitbeneficium ingrato, ìciens ingraturru j. e? Permitte mihi aliquid interloqui, ne interroga» • °ne infidiofa capiamur. Duos ex conftitutione Sto-accipe ingratos. alter ingratus, quia ftultus eft. c^ltuS, etiam malus eft : qui malus eft, nullo viti» ret: ergo & ingratus eft. llU: qfl3 fJ* Sic omnes malos dici-. j intemperantes, auaros , luxuriofos, malignoï: j.0ri quia ifta omnia fingulis magna & nota vitia fint, Su'a effe poffint : & funt, etiamfi latent. Altec r lngratus, qui a vulgo dicitur , inhoevitium natu-Pronus & propenfus. UH ingrato , qui fi hac cui-4 non caret, quomodo nulla caret, dabit benefici-L v*r bonus, nulli enim dare poterit, fitales homi-j.es fiibmouerit. Hwic ingrato, qui beneficiorunx,» ^udator eft, & in liane partem procubuit animo, nmagis dabit beneficium , quam decolori pecu-|atT»credet, aut depofitum committet ei, qui iam_# ąUr'bus abnegauit. Timidus dicitur aliquis, quia ^Uuseft: & hoc quideoi malos fequitur, quos in-1 Creta& vniuerfa vitia circumftant. dicitur timidus-. °Prie, natura etiam ad inanes fonos pauidus. Stul-son\nia vitia habec> fednon in omnia natura pro* nus 478 A N y Ag I S EN E CAB fiuseft. aìius in auàritiam, âlius in luxuriartt > a^1' in petulanriam inclinantur. Ê CaP. XXVîf. Icaque errant illi, qui interro?*^ Stóicos: Quid ergo ? Achilles timidùs eft? 03 ^ ąo? Ariftides, cui xuftitia nomen dedit > iniuftU' e _ Q^iidergo? & Fabius, qui cunćtando reftituit *e , tèmerariùs ed ? Quid ergo? Oecius morterfì Mucitìs jp'fôditor eli? Camillus defertor? Nû° ^ dicimus, fìc omnia vitia effe in omnibus, qùorf1^ , io. quibusdam /ingoia eminenc : fed. maluni ac * tum nello vitro vacare. nécaudacem quidem abfbluimus : ne prodigum quidem auaritia libera1*1'^ Quomodo homo omnes fenfus habec, nec ideot3lTl omneshominesaciem habent lynceofimiIem!^c^ì) ftultus eft, non tam acria & concitata habet °^[ quam quidam qusdaïu Omnia in omnibusVit: ^ funt: ied non omnia in fìngulis exftant.Kunc ia ad auaritiam i nip ri lit : hic libidini , hic folem, hiemis aiftatisque curfus, & media ve-^utumniquetefflperamenta^ imbres, &fontiurru» , ventorum ftatos flatus, pro vniuerfis inue-5tUnt ; excerpere fingulos non potuerun;. Rex ho-t^es Oignis dat j congiarium /) & indighis s Frumen-^publicum z) tam fur quam periurus & adulter j/'Httnt, &, fine delećtu morum, quisquis incifus J, e^« quicquidaliudeft, quod tariquam ciui, non j^^ambono datur, ex squo boiïi ac mali ferUnc. ^{eils quoquequardam tnunerâ in vniuerfutn humano dedit, a quibus excluditut netno. nec enirn^ (t ^r»t fieri, vt ventlis bonis viris fecurtdus efl'et, con^ ^r'nsmaliscommune auteln bonum erat paterç> j^tïierciutn maris, ôcregnum humani generis re-J41"». Nec porefat les cafuris imbribus dici > ne ixu ^l0rU:h improborumqne rura defluerent. Quxdam ^ ^edio ponùntur. Tam bonis quam maiis con-^niUr vrbes: monumenta ing'eniorum,& ad indigno» (ętl)-ntura, publićauit editio: medicina esiam fee-fą|a^s °pcm menftrat. Compofitiones remediorum Jn^rium nemo fuppreffit, ne fanatentur indigni. t]i) 63^Se cenfùram ; & perfonarum asftimationem t jj^^paratim tanquam digno dantur: non iń his, quai (ri0mircue turbam admittunt. Multum ćniftirefert) v* (jj ^ ^liquem non excludas, an eligas. Ius& Furi dici" Nce etiam ho'micidx fruutitur:fua repetunt}etiam v^iena tapuerunt. Percisfforés, & domi ferrame {io Kqusuisdonatìonòs Publicje ita di£lœ. a con-ÌQt 'iquidorum menfura , antiquitus enim in populum j p' c°ngii aut Vini dari folebant. ^bàtll^/le,'«»] quod Rom$ e pUbllco in plebem tenuiorem infcriptus. infculptus in tabńlis. Sit Plin. in '•^nnts tamtn ant(«H*m tt vtdmntrtcipt intidt tujïijïi 46° L. annasi SENECAE DB BENEFI CIIS LIB. IV. 4JI -----— ----------- - r^0j çxercentes, murus ab hofte defendit : legum pr* qui plurimurn in illas peccauerunt, proreguntur. dam non poterant ca:teris contingere, nifi vnjuea cj»a: publice inuitatt fumus: illud quod iudici° adaliquem pcruer.ire debet, ei quem ingratu^ am , non dabo. .-ug* < Cav. XX'X. Ergo, inquit,necconfiiium ranci datais ingrato , nec aquam haurire PerI^ł.-cs, nec viam erranti monftrabìs? an hsc quidetn u ^ drampanis, autâtipernabrisabiećli, aut igni5 aCf(V ; denai fachra poteftatem? & interdum ifta p!uS "gl[. i funt, quam maxima: Ted tamen vih'tas fua am vbi tempore fada funt neceflaria , detrahit P um. Deinde quoi potiflìmutn e il, oport et*c^saP vt eius c auffa faciani, ad quem volam perucntre ficium : dignumoue eum iudicem, & libans ld uo' am, percipien-sque ex munere meo gaudiui»- jp, rum nihil eft in iftis, de quibus loquebamur. flte( enim tanquam dignis illa tribmmus, Ted neg tanquam parua : & non homitii danius, fed »u tati. . jfjdi' C a P. X X X. Aliquando da tu fi un me et'aì? r,jtj»s gnis quaedarn non negauerim, in honorem ^ jicut m petcndis honoribus quosdam turP f*1' bilitas ìnduftriis, led nouis, prœrulit. ^°n .1, ^ ef' tione- {aera eft rnagnarum virtutum memo»13 ^ feplures bonos iuuat, lì gratia honorum cjf * Ca.^at* Ciceronem filium q uazres confulem fe-tiim Pater? Cinnam i) nuper qua: res ad confula-i„ receP«t ex hoftiumcaftns ? qua:Sextum Pompe* Uh " allo»quf .P°mpcioS, nifi vnius viri magnitudo ? 'ta fondato,vt fatis alte omnes fuos etiam ruina e- of;a;to,ler«. Quid nuper Fabium Perficum, cuius v^u'umeriam impuri vitabant, facerdotem non in ìlli° C°^e8'° ^ec*c> nifi Verrucofi, & Allobrogici, & trecenti, 2) qui hoftium incurfioni pro rep, v-'ïi domum obiecerant? Hoc debemus virtutibus s fpe^n prœfentes folum illas , fed etiam ablatas e con-Ucolamus. Quomodo illand egerunt, vtnorL» ^am.tatemprodeffent, fed beneficia fua etiam^ f„ 1P^*as relinquerent : ita & nos non vna xtate grati (jc..Us* Hic magnos viros genuit, dignus eft bene-cîUafifcumque eft. dignos dédit. Hic egregiis fu l0r^us ortus eft : qualiscumque eft, fub vmbra fuo-ateat. Vt loca ford,ida repercuflu folis illuftran-» 'ta inertes maiorum fuorum luce refplendeant_>. is Excufiire hoc loco, mi Liberalis, de- v0i° °* Interdum enim folemus dicere: Quidfibi prouidentia, quas Aridasum regno impofuit? ^Putashoc datum? patri eius datum eft, & fratti. j^v?re C. Casfarem orbi terrarum praefecit, hominem iti c 3n' fan§uin« auidiffîmum,quem non aliter fluere (Y ?5fpe&u filo iubebat,quam fi ore excepturus effet? ? ergo tu Uli hoc datum exiftimas? patri eius Ger-datum,datum auo,proauoque,&ante hosaliis rtl^t,Us claris vins,etiam fi priuati parefque aliis vi-Ç0s ^2ce§erunt Quid tu, cum Mamercum Scaurutn> 0fe •|f Cere>' 'gnorabas ancillarum fuarum menftruum hiante exceptare ? Nunquidenim ipfediffi- qui Cn. Pomp«ii ex filia nepos. r*'tntt] Fabii ex quorum familia FabiusPcrficus. tom. I. Hh mu- 48* Ł. ANN AE 1 SENECA* snùlabat? nunquid purus videri volebat? ^ di&um tibi eius in fe, <]uod circumferri memi*11 > ipfo praefente laudari. Pollioni Afinio iacenti» , fcasno verbo vfus, dixerat fe faćhirurn id malebat. & cum Pollionis attraćHorem vidilfetff , tem: Quidquid, inquit, mali dixi mihi & meo. Hoc diihim fuum ipfenarrabat. Hotn»0^ -, fam palam obfcxnum • ad fafces, & ad tribunal a ' ^ tfìfti ? nempe dum veterem illum Scaurum, principerai cogitas, indigne fers fobolefli 6 iacere. t-oS Ca?. XXXÎI. Dcosverifïmiletft /), indulgentius traćient, propteì* parentes auofque es propter futuram nepotum pronepotumque» , ionge fequentium poftereruro indolem Nota e nimiilisoperisfuiferies. omniumque illis reru# ? manus fuas iturarum fcientia in aperto femper eft -l>isex abdito fubit & qua: repentina piitamus? prouifa veniunt ac familiaria Sint hireges, qu ^ maiores eorum non fuerunt, quia pro fummo rio habuerunt iuftitiam, alaftinentïam , qui3 15 ^ Temp. fibi, fed fe reip. dicauerimt. Regnentbi) q vir bortus quidam proautìs eorum fuit: qui anlIÏ'u(r fuprafortunamgeffit , qui in dìfienlìone ciuil' j 1 .£ niain ita expediebat reip. vinci quam vincere nlf jj, Heferri illi gratiatam longo fui»' ■4c temerarium dicent, nefcientem quo loco, qua? 1........... " ------------------ - V'C* 1. Deot verifîmile ejt] Eft Enallage optiinisquibuS'l1^/» îertim vfurpata, pro : VtrofimtU tfl dits rr*#<*r« *hos ' ' gentiiu. ' (irono v. s, TraMufturw] dęriiui expofmtruï. 0jî# DE BENI FICUS LIB. IV. ls ac excellentiflimis debentur, ponam. At ego alii me iftud dare, alii olim debitum foluere* c norunt illum quemdam, gloria; fequentis 8aCiffimum , eo vultu ad pericula euntem, quo alii P^culo "deunt ? nunquam bonum fuum a publi-Vj), '^'"guentem ? Vbi, inquis, ifte, aut quis eft? tu e* apud me ifta» expenforum accepco- rationes difpunguntur j) Ego quid cni dęte atfr' k'0, a^"s P 'on£am diem repono,aliis in an-® um : ac prout occafio, & reip, mes facultas tulic. <}a Ar< XXXIII Ingrato ergo aliquando tjus-lef •' ^ n°n ProPter 'pf"urn dabo. Quid fi, inquit, t\ççlçlvtrum gratus fit, an ingratus? exfpedabis do-fp .Clas 1 a" dandi beneiicii tempus non amittes ? Ex-e.longum eft- "2m (vt Piato ait ) difficilis hu-•t;uni animi coniećłuraeft: non exfoe&are, temerà-reri Huic refpondebimus, nunquam exfpedta^ if] 0s Certiffìmam rerum comprehenfionem.-quoniam jjjjj. Uo eft veri expîoratio:fed ea ire,qua ducit veri fi-flç 'tudo* °mne hac viaprocedit officium, fie ferimus, ®fo U'^a™US m''itamus> fie vxores ducimus,fic li-tus ^t0^imus: cum omnium horum incertus fit euen-çredAd ea accedimu3, de quibus bene fperandum effe Vio lrnus,Q3s enim pollicetur ferenti prouentum,na-ntl Porturiî»militanti vîdloriam, marito pudicam cjUarern?Patri pios liberos PSequimur qua ratio,^ non faCiaVerita* trabit. Esfpeâa.vt nifi bene cclTura non ^ cotnPerta veritate nihil moueris : relićto v'ta Dum verifimiiia me in hoc 11 \rnPe^ant 1 non verebor beneficium dare ei, 1 Venfirniîé erit gratum effe. i c ---... ■ . Pec A renummarîa verbum. Dîfpungitqui " a rationcm inic, confert pariatque. Expungit 1, Parî^us faćlis nomina tiolet. Ltpf. quod rationi euenturum probabile videtur. H h 2 Cap. ł. annae i s ene c ae 484_______ ' Cap. XXXIV* Multa, inquit, interuem^ per qua: &malus pro bono furrepac, & bonus pr° j lodifpliceat: fallacesenim funt rerum iFeC'es'efljo: buscredimus. Quisnegat? fed nihil aliud inU^. ^ per quod cogitationemregam. His veritas o*1 ^ ftigiis fequenda eft: certiora non habeo. c(i' quam diligentiflìme a>ftimem, operamdaboj to illis aflentiar. Sic enim in praelio poteft zcCl^ ^ vt telum raeum in commilitonem manus diriga > f< quo errore decepta ; & hoftij tanquarn cam. fed hoc & raro accidet, & non vi ci o ^ cui propofitum eft hoftem ferire, ciuem deten ^ Si fciamingratum effe, non dabo beneficiti1*1' obrepfiit, atimpofuit. nulla hic culpa trl^uerljt) quia tanquam grato dedi, Si promiferis, inq^ daturum beneficium > & poftea ingratum effe s0tft dabis, an non? Si facis, fciens peccas : das e cuinondebes. iìnegas, & hoc modo Pcccas:^ ^ non das ei> cui promififti. Conftantia ve r de beneficiis liB.IV. 485 Jlcam fortem fufpenfus fequitur,& confiliis certis in-euentus. Exceptio autem , fine qua nihil de-Itlat ? nihil ingreditur, & hicillum tuetur. c- ^ p. XXKV. Promifi beneficium , nifi fi quid in-'^Tet, quare non deberem dare. Quid enim, fi °d illi pollicitus fum, patria fibi me dare iufferit? f;Xlataerit, neid quisquam faciat, quod ego me j^co meofafturum promiferam? Fromifi tibi filiam ^atrimonium. poftea peregrinusi)apparuifti:noa H ftiihi cum externo connubium. Eadem res me Cridit, quae vetat. Tunc fidem fallam, tunc in-^antiœ crimen audiam, fi cum omnia eadem fint, KUUU« -------- -------------------------ìQlì loco titubât, & illud fupetbum promiffum , ou fapientem faćti fui pœnitere, nec vnquam Ł ^ dare quod fecerit , nec mutare confiluirn. ^ mutat fapiens confilium , omnibus His^ tibus quse erant » cum fumerec. UDUS Łjua: Cł«ui » kum ideo O ^ illum pcenitentiafubit: quia nihil melius '.^jl pore fieri potuit, quam quod faćtum eft: 111 ^ lius conftitui, quam quod conftitutum :nriderit; ad omnia cum exceptione veniet, fi nihil in,.^0ói> quod impediat: ideo omnia illi fuccedere 0jt i' Sc nihil contra opinionem accidere, quia \y<* ^ ^o' nimo, pofle aliquid interuenire, quod liibeat. Imprudentium ifta fiducia eft, ^°rtl|.0git^ bi fpondere : fapiens vtramque partem ®,UShvJln3'lt' fcit quantum liceat errori, quam incerta fint ^ \v quam multa confiliis obftent. ancipitem rerui ^ crant promittente me, non praftitero promiffum. tę'°Suin quidquid mutatur, libertatem facit de in-c^!"° confulendt, & me fide libérât. Promifi aduo-. !0tłrm : poftea apparuit per illam caulfam prasiudi-in patrem meum quaeri. promifi me peregre v-^e^itururn: fed iter infeftari latrociniis nunciatur. ^tein prifentem 2) venturus fui : fed xger filius, fed . erPera vxor tenet. Omnia effe debent eadem, * Uicrunt cum proinitterem, vt promittentis fidem (j tleas. Qua» autem maior fieri mutatio poteft, quam Ce nialum virum & ingratum comperi? quodtan-digno dabam, indigno negabo, & irafcendi °Sl'e caufTam habebo deceptus. XXXVI. Infpiciarn tamen, & quantum fit agitur: dabit mihi confilium promifla: rei mo-h .* Siexiguumeft, dabo: non quia dignus es, fed ^ 3 Promifi. nec tanquam munus dabo , fed verba v^^dirnam, &aurem mihi peruellam /) : damno 'lir' Pertgrinu<) cum ius inxta Leges Romanas matrimoniuni non licet. Mi.' rentpr'f*nt*m~] coram adfuturus clienti patronus & °catus. ' P'rueUam] de cautione adhibenda meipfum monebo. H h 3 cafti- 42* L. ANNAEISENECAE DE BENEFICIIS LIBER IV. w caftigabo promietentis temeritatem. Ecce vt doleat> ve poftea confideratius loquaris: quod dicere fole01"5' linguarium 2) dabo. Si maius eriti, non commit^/11 (quemadmodum Mecsenas air) vt feftertio cenneS jy obiurgaridus firn. Inter fefe enim vtrumque co&' parabo. Eftaliquid, in eoquod promiferis, V6 ń varare: eft rurfus multum ineo, ne indigno bene"' cium des Hoc ramen quantum fir,attendendum- " ve, conniueamus: H vero magno mihi aut detriti^11' to, aut rubori futurum, malo femel excufare, Ą0*' re negauerim,quam femper, quare dedcrim. Totu&' inquam, in eo eft, quanti promiffi mci verbaraxe^1^r' Non tantum quod temere promiG , retinebo > ]e quod non rećle dedi, repetam. Demens e/ł, cl°ł dem prą*ftat errori. Cap. XXXVII. Philippus Mącedonum rex bat militem manu fortem, cuius in multis expe^cl?-" tiibus vtiletn expertus operam , fubinde ex prasd* 3 quid illi virtutis caufia donauerat, & hominem vX'l*c Iisanimaecrebris au&orarnantis;) accendebat. ' ^ naufragus in pofieffiones cuiusdam Macedonis fus eft. quod vt nunciatum eft, accucurrit, fp*rlCJ? „ eius recollegit, in villani illum fuam tranftulit> }e> ,• lo ftio ceffic* affećhim femianimemcjue recréai'^'f ebus triginta impenfa fua curauit, refecit, viatic0^ ftruxit, fubinde dicentem : Gratiam tibi referarn-dere tantum mihi imperatorem meum contin$aŁ^ Narrauit Philipponaufragium fuum , auxiliuw taCl1 êc protinus petiit, vt fibi prasdia cuiusdam Illequidam «rat hofpes eius, is ipfe, a quojf^^ i, Linguarjunt] ve vafurium , hordearium, H ve&igal pro lingua depenfum. Muret. 3. Sefiertio ctnttes] Argute Mecxnas nolle fe cV>iU^S3fl jo impendio, id eft rebus ipfis.non vcrbis. bipf> 1. tAH&WAmWi*] derialllj frigus erit : non quidem', fi niues cadent. Surg*1^ 3 , fponfalia, quia promifi, quamuisnon concoxet^\ fed non, fi febricitauero Sponfum defeendafl1 >, quia promifi , fed non fi fpondere in incertum^) \ ^ bebis, fi fifeo 4) obligabis. Subeft, inquam » 13 exceptio, fi potero, fi debebo, fi hasc ita erunt- _ fice, vt idem ftatus fit, cumexigitur , qui fuit clJl^ promitterem. Deftituereleuitas erit. fi aliquid 1 teruenit noui, quid miraris, cum conditio P**^^ r. Foro cejjerit] foro cedere dicebantttr qui copia"1 foro non faciebant, fru udendo rum creditorum caufa< -j|^ 2. Defcendam J in foro enim Se ad tribunal publicU"1 1 fponfiones. Lipf. 3. In incertum) Summa non expreffa, quod cauti°reS rito fugiunt. Lipf. 4. Fi/co) cuius grauisfimae leges. DE BENE ficus li B. IV. 48? '• — — ^ih"S ITlutata ^IC » mutatum effe confilium ? eadem_. l.0rnnia prasfta : & idem fum, Vadimonium pro-fer^llìlUs* tamen deferti non in omnes datur aâio de-cntCs- vis maior excufat. P ^em et'am ili» quaeftione refponfum lefj lttla > an omnirn°do referenda fit gratia, & an be-ClUrïl vtique reddendum fit. Animum praeftaro «0„™deb: o: ceterum aliquando me referre gratiam Ci,; f^titur mea infelicitas, aliquando félicitas eii»s °» Quid enim regi, quid pauper diuiti red-H5 vtiqtie cum quidam recipere beneficium , iniu-Hçr llldicenr, & beneficia fubinde aliis beneficiis o-^ ** Quid amplius in horum perfonam poflum , nec enim ideo beneficium nouum reii-l k ^U'a nondumP"us reddidi. Accipiam tjjço enter, quam dabitur: & prxbebo me amico ti0^e*Crcenda»bonitatis fua: capacem materiam. Qui acc'Pere non vult, acceptis offenditur. Non Sratiam. quid ad rem ? non eft per ine mora , °ccafio mihideeft,autfacultas. >lle praftititmi-Vtrn;^Pe cum occafionem haberet, cum facultatem. bonusvireft,anmalus? apud bonum virurn • 111 Cuaffam habeo.apud malum non ago. Ne illud ì,vitCm cxiftimo faciendum,vt referre gratiam, etiam CeçjtlS j1'5 quibus refertur,properemus,& inftemus re-C*us. Non eft referre gratiam, quod vo.'ens ìllis PeriS ' "olenti reddere. Quidam, cum aliquod j>eĄ-rill^urn eft munufculum, fubinde aliud intem- ìiciend-reinÌttUnt' & nibil fe debere teftantur. Re-ïj^u '8enuseft, protinus aliud inuicem mittere, & munereexpungere. Aliquando & non red-eneficium cum poflìmj quando ? fi plus mihi de-furus ero j quam illi collaturus : fi ille non erit fen-,arn acceffionem recepto eo ; quo reddito , 1110 tum abfcefturura erit. Qui feftinat vtiquo H h 5 red- 49® Ł. ANNASI SENECAE teddere , non habet animum grati hominis, Ted ^ toris. Et vtbreuiter, qui nimis cito cupit folueïe> vitus debet; qvii inuifusdebet, ingratus çfï> LIBER Q^V I N T V S. Argument um & Or do. /î Bfcdutis du a bus pracipyis parttbas^^uomodo dum bèneficium, Quomaiio accipiendum: t*1* ' ^ Je dici: ad quidam non tam in ipfa materie, clu*rri f;, ipfa, & Vicina ac cannexq.Quâfiiuncidas fubfì'i* •IL tao ifiam : Au turpe Beneficiti S?ma ? negai fj> parem femperejje , qui grate memïwt, qui cU? ninno re ferre . Ci re non pote fi. ^u^fìtunculA feC" E> E B E N E F 1 C 11 S LIB. V. ____491 COntine^ant> ftfutari etiam eą qua, fi vis 'Midi!" C°"nesa > non cob^rentia: qua: quis-lamen 'gS"fer,F,fP»cif» nec facitopérasprerium, nec 0Ptimo , °PeraIn'. Tibi autem homini narcra_, filila e ' k2'''beneficia propenfo, Liberalis jfibuci, Vidi ta 0r|Jm iaudatio Tatisfacit. Neminem vnquam V* ben,gnum etiam leuiffimorum officioruin as-ìam- bomtas tu.aeoufque proJapfà eft5 lUses an putes beneficium, quod vili datur, para- ^de'r!16 ^UCmbeneficiipœniteat» Pr0 de- JUecoS • v^ue eo abes omni radanone, vf-inalioi Vis exonerare &ingentisanimi ^eC{e-n. U ^ifre ingraìum , donec feceris gratum^,' ^'ll, n" a ratio decipiet. fuccumbuntvitia virtutibus, ç n°n c'toodiffeproperaueris. ^'ll£' vtique vnicetibi placet, velut ma- ^um dan^um e^"et beneficium , Se q11^^es> axjqdum accipiendum. hi enim funt huius otn Quidquid vltra moror, non feruio materia?, fe°1 -(i(> Igeo: qu® quo duçit, fequendum eft, nonqu01 ' Jt' ISubinde enim nafeetur , quod laceffat aliqua rncanimum , magis non fuperuacuum , quatn irium. Verum quia ita vis, perfeueremus >P ^ "CC rl'/Ci — r - vt > iijci- ^Gtv tutn: TlirPe benefiçiis vinci. Quod >non immenro cjuscri fc)Ist i Iorg?cjuc âîi— ïïrUfn' KUarîl menre conc'p'ls Non qua m enim in_. Sui ,°neftarum certamine ftiperari, turpe eft V Vlficerc0 Garma n°nproiicias , &viâ:us quoque veìis Nonomnes ac^ bonum propofitum easdam , easdem facultates, eandem fortunam : } '• ~~ __ _______________________ eant. fttĄy>'l tanquain çHui aliquid debeatur, çum ipfi dt qua? 49- l* annaei senëcab ____^ qu«r optimorum quoque confiliorurn , ^urntaX^ali-exitus, temperar. Voluntas ipfa re&um petens > ^ dandaeft, etiamfi iilatn alius gradu velocioi"1 ceflìt. non vt in certaminibus, ad fpećlaculuffi e meliorem palma declarat : quamquam in iîiis qu ^ fa»pe deteriorem pratulit cafus. Vbi de officio a&1 -Cl quod vterque a fua parte effe quam pleni/Tiinuin cl^f. fi alter plus potuit, & ad manum habuit materia01 ^ ficientem animo Tuo , fi illi, quantum conatus , fortuna permifit; alter autem voluntate par minora quam accepit reddidit,aut omnino nonrC dit, fed vult reddere , & toto in hoc intentus e y 0» mo: hicnon magis viâus eft, quam qui in an*115 ^ ritur, quem occidere facilius hoftis potuit, vertere. Quod turpe exiitimas, id accidere vifu no non poteft , vt vincatur. nunquatn enim bet, nunquam renunciabit, ad vltimum vTque , vita» ftabit paratus , & in hac ftatione morietur : gna fé acaepiffc pre fe ferens, paria voluiffe- . j) C/\p. III. Lacedemoni! vêtantfuos panera ^ aut ceftu decernere, vbi inferiorem oftendit vi$l c tC feflìo. Curfor cretam 2) prior contingit : ve alium, non animo, anteceffit. Lućforor ter 3 ^5 &us, perdidit palmam, non tradidit. Cum ^5 effe Lacedemoni! ciues fuos magno aefHmarent> certaminibus remouerunt, in quibus viftoretf* noniudex, non per fe ipfeexitus, fedvoxcede , & tradere iubentis. Hoc quod illi in ciui bus fu'* ftodiunt, virtusaebona voluntas omnibus p'"35 'fa' vnquam vincantur: quoniam quidem etiamj^^x* /. DumraxatJ faltem , ad minimum. ìg*1'5' 1. Pancratio] Pancratialtes eft qui nudis manibus P* ^ que nexusmifcet , imo &pedibus& toto corpore cert3 'pff de & nomen illi, cum fc. viribus Se omni robore pug1^*' 2. Cretdm] ita metam appellat, vide Ep. 104. gfjfl' de benefici! s lib. V. 49j ' ' ~ ' animus inui&us eft. Ideo nemo trecentos lQs viftos dicit, fed occifos. Et Regulus captus ^Cen's'non v^us ' ^ ^isquis alius faeuientis for-|n Vl ac pondéré eppreftus , non fubmittit animum, eneficiis idem eft. plura aliquis accepit, maiora, nontamen viâus eft. Beneficia for-^^eneficiis vida funt, fiinter fe data & accepra_» Pûtes: fi dantem & accipientem comparaueris, tti^rUlÌ1 an*mi& per fe a^ftimandi funt, penes neu-tCr r'r palma. Solet enim fieri, vt etiam cum al-< ' ^ultis vulneribus confoffus eft, alter leuiter qui-j Lucius, pares exiffe dicantur, quamuis alter vi-ar"r interior. ^p« IV. Ergo nemo vinci poteft beneficiis: fi V ^e^ere ? fi vult referre , fi quod rebus non poteft, rn° £quat. Hic, quam diu in hoc permanete, a' diu tenet voluntatem, gratum animum fignis Probat : quid intereft, ab vtra parte munufcula plu-ÎCcr & quorum Illa excellens potentia ^fittTll"0rUCn con'"en^urn minifteriumque confiate. vix extra omnem fubdu<5li cupiditatem, qui hil ls "Urnanis defideriiscontinguntur: quibus ni-. ^ Pratftare ipfa fortuna, neceffeeft a Socra-e°eficio vincar : ncceffe eft a Diogene, qui per me dias 494 L» akmabi senecae dias Macedanumgasas nudus inceflìc, calcati® feS'î* opibus O nTiilc tune merito &fîbi & ceterisj bus ad difpiciendam veritatem non eracoffufa c.^e, hipra eum eixiinere vifus eft, infra quem oiHoia>*a{' Isant? Multo potentior, multo îocupletior f"1*' ^ mòia tune poflKdente Alexandro3plus enime'*at}£ltl UicHolletficciperc, quamquodille poiîe dare. ^ G.\i\ V. Won eli turpe, afe his vinci, neque^" , minus fortis fam , lì cum inuulnerafeilime hoft^ mirti?: irec ideo ignis minus vrerepotdł, fi 10 ^ fram incidit inuiojabilem îlammis: necideo ^ fecandi vim perdidit, lì non recipiens i&um laf's ^ lidus, inuiébeque aduerfus dura naturze, diui^fi «ft. ìdérn tibi dehominegrato refpondeo. t ad |)iter vincitur beneficiis r fi ab his oMigatus 'e^j, o-uos actfortunie magnitudo , aet esimia virtus eum rediturisad fe bt?etìciis claufit. A F^reflt'jin fere vi ne i mur. namtern diu illos hahemus, quî5Îïi q(i •graues iudicamus , & quam diu beneficia Młoru^^j, ifîteiîigimus Cnm iainœtasalitjtiid prudenti^ c^ ìsgtt, & apparare cospit, propter iłla i-pfa cos 1 « rtobis debere, propter qu*ïion amatati rur, 2 •nitiones, feuerfratemj fcinconfulneadolefce"1'^ îigenrem cuftodiafm VTapiurrìr.r nobis. =Patic°s vS/>^ ad verum f ruétum a hberis percipiendum perd^-* ^ tas: cet eri libero s encre fenferunt. Kon turpe, vinci beneficiis a parente, quid ni non '!C 5( pe, cum a riuilo'turpeiit ? Quifcurtiam en\w &. impares !umus, p3rcs animo, qu-em folu^, ^ igimt, que m nos folom promitri mus? impares ^°rtUjj, qua fi cui obfiitit quo minus réferrei gracia m» r'0S'(Kt(-«oillitanquam vi&o erubefeendam eft K°n et e-ef< .pe-„ non cenfequi, dummodo fs-quarrs. S®fe n j, ■se eft, ante alia beneficia petamus, quam pri^r3 «lidimus. Mec ideo non,périmas, «ut turpifC1 ° ^ DE BENEFIGIIS LIB. V. 49f «rit ' ^Ula non reddi™ri debebimus i quia non per nos tIl0ra> quo minus gratiflìmi fimus. Sed interue-extrinfecus, quod proh.beat, nos carnea !ìiUrVlnCCnìUr an'rno 1 nec turP*ter ^ 5 re^us fuperabi- ' SUae fton funtin noftra poteftate. H Alexander Macedonum rex gloriar! fo- > a nullo fe beneficiis v!ćtum> Non cft quod ni-' atlimiMacedonas, &Grascos, &Caras,& Per-}lo>(^r,ationesdiftrićlasfineexercitu t) fufpiciattne ĄJ ptœftitifle regnum , a Thraciœ angulo porre-fe vscjue ad litus incogniti maris, iudicet. Eadem ^.8 °fiari Socfates potuit, eadem Diogcnes, a quo ^Of"2 V^us e^- Quituj. Gtonov. 3. Macedoriunij de co Diodorus l. 14. +• on"*""""! prseterea. Vronov. ^ffec. } fpeciem & faciemhuiusmodi hominis mon»> *"'?/[ 'nLlP f, Dixitfenolle beneficia ab eoaccipere, cui n°n fet paria reddere. Timuit forta fife, ne coger^^, ciperequœnolîet: timuit, ne quid ir»rignur" teacciperet. Dicetaliquis : Negalfet, fi °lle ' inftigaiTetin fe regeminfolentem, «Se omnia gnoaeftimari volentem. M i h 11 ad rem pertinet0 direal quid regi nolis, anacciperea regej ^ vcramque ponitrepulfam. & fuperbo faft«j" ^flo" bius eft, quam non timeri. Vis feire , quid * ? DE BINEFICIIS LIB, V. 497 j tr|t? Noluit iread voluntariamferuitutemis, cu-j shbertatem ciuitas libera ferre non potuit. C a p. VII. Satis ("ve exiftimo) hanc partem tra&aui-^ s>an turpe effet beneficiis vinci:quod quiquasrit,fcit ^0tl falere homines libi ipfos beneficiumdare.manife-^ emm fuiffet,non effe turpe a feipfum vinci.Atqui jj "Stoicos quosdam & de hoc ambigitur,an poflìta-^isfibi beneficium dare?an debeat referre fibi grati-■ quod vt videretur quareridum, illa fecerunt Sole-s dicere,Gratias mihi ago,&,Denullo queri poffum ^'°> quam de me : Ego mihi irafeor, &, Ego a me pœ-exigam, &, Odi me. multa prsterea huiufmodi, ^rtjux vnusquisque de fe, tanquam de altero lcqui-ç ;sinocere,inquit, mihi poffum:quare non & bene-t.C]la ^ihi dare poffum ? Prasterea qua: fi in alium con-tl)1!llem , beneficia vocarentur: quare fi in mecon-^1 non fint ? Quodfi ab altero accepiffem, deberem : v ,refi mihiipfededi, nondebeam? Quare firn ad-j^us me ingratus, quod non minus turpe eft, quam J n ef°rdidum effe, & in fe durum ac faeuum, &fuì ^§tigentem? Tam alieni corporis leno male audit, Nempereprehendituraffentator, (Scalicie ■ Ul>fequens verba , paratus ad falfa laudator : noru ^ lls placensfibi, &fcfufpiciens, &, vt ita dicam, 1at°r ^"uus* Vitia nos tantum cum foris peccant, j>js' a funt, fed cum in fe retorquentur. Quem ma-^^"ìiraberis, quam qui imperat fibi, quam qui fe j tie et ln P°teftate ? Gentes facilius eft barbaras,impa-\ esSue alieni arbitrii, regere, quam animum fu-iS0 itinere, & tradere fibi. Plato , inquit, agit lì(j|rat'gratias, quod ab illodidicit: quare Socrates agat:, quod ipfc fe docuit?M. Cato ait : Quod ji0^ eeft) a te ipfo mutuare, quare donare mihi non lirn i fi commodare poffuna ? Innumerabilia funt, H ià 498 L. ANNAEI SEN E CAB in quibus confuetudo nos tiiuidit 1), Di cere ^ xnus: Sine loquar mecurri : &, Ego mihi aure^ P^-s vellam. Qua: fi vera funt, quemadmodum fibi irafci debet, fie & gratias agere: quo m odo o 1 ^ garefe, fic& laudare: quomodo darr.no libi e«c > Se lucro poteft. Iniuria & beneficium, contra1"' funt fide aliquo dicimus, Iniuriam fibi fecir»" f terimus d'i cere, Beneficium fibi dedit. _ ^ Car. Vili. Nerao fibi debet, natura VT'lU*. 0f vt quis debeat, deinde vt gratiam referat, de & non eft fine creditore, non magis quam maritus ^ vxore, aut fine filio parer, Aliquis dare ^ ' c, aliquis accipiat : non cft dare, ncc recipere, in4 " 0 rammanumde finiftratransferre. Quomodo n fe poriat, quamuis corpus fuum moueat &tran.^. 0j quomodo nemo, quamuis pro fe dixerit, aftu"1 dicitur, nec ftacuamfibi tanquam patrono ponit-1 ^ modo figger cum cura fua conualuit, mercede^ ^ nonexigit: lìcinomni negotio, etiam cum 2lI^r3x prodeffe fibi fecerit, non tamen debebit refers e tiamfibi, quia non habebit , cui referat. ^tC° ecl' dam aliquem dare fibi beneficium : dum dat, . ^ pit. vt concedamalique:nafe accipere benei"c ^ dumaccipit,reddit. Domi (quodaiunt) vcr"" alìe j) & velutluforium 2) nomen ftatimtranfif» enim alius dat quam qui accipk , fed vnus atqu^1 ^ Hoc verbum débere., non habetnifi inrerduos ^ quomodo ergo in vno confiftit, qui fe obhgan(1 z. T)iutdit[ ex vnoduós facitj vt&enobis tanquanl His loquamur. .T-rire & 1. Ver fura fit'] verfurant Tacere efrcreditorem m'rt . ^ gj ■mis fœnore diffoluere , domi autém lit cumanobis'P niutuamur. Ltpf. t. Luforium J varo ac decretorio opponitur. ■Vfrum. ' Inao* DE BENEFICI!? LIB. V. 4 99 Vt in orbe ac pila nihil eft imum, nihil fummum, "l*extremum, nihil primum , quiamotu 3) ordo c rftatllr ' ^ 1us^e£lue^anturPr2Cedunt, &quœoc-j e»ant oriuntur, omnia quomodocumque ierint, c ldem reuertuntur: ita in homine exiftima fieri, j 11 illum in multa mutaueris, vnus eft. Cecîditfeî çj'Uriarum cum quo agat, non habet. alligauit & '• de vi non tenetur. beneficium fibi dedit : pro-^ Us danti reddidit. Rerum natura nihil dicitur per-) quia quidquid illi auellitur, ad illam redit : nec f ,lre quidquam poteft, quod quo excidat non habet, ,eodemreuoluitur vnde difeedit. Quid fimile5in-habet hoc exemplum propofit» qusftioni ? di-^ ^ Puta te ingratum effe, non peribit beneficium: illud, qui dedir. puta terecipere nolle : apudte j antequam redditur. Non potes quidquam a-,, : quia quoddetrahitur, nihilominus tibiac-ç| !ruur. Intra te ipfum orbis agitur. accipiendo ìs' dando accipis. ^Caj> Beneficium, inquit, fibi dare oporteti & referre gratiam oportet. Primum illud falfum k' quo pendent fequentia. Nemo enim fibi betę Clu"idat, fed natura: fuasparet, a qua ad carita-^ 'ui compofitus eft : vnde illi fummacura eftno-belir,a v'tandi, profutura appetendo Itaque necli-8ti r donat: nec clemens, qui fibi i- 5|u°s c,t : n«c mifericors, qui malis fuis tangitur. Quod lìb ^ra:^are fiberalitas eft, clementia, mifericordia: eft .^r:c^are natura eft. Beneficium res voluntaria_» atProdeffefibi, neceflarium eft. Quo quis plu-Ją Jeneficia dedit, beneficentior eft. Quis vnquam v^^seft, quod fibi ipfe fuiflet ausilio? quodfeeri- legendum : qu:ancqutmttu, Litf% Verura icquenria id feranr. li % puis» 5©o l, ann ae i s en e c ae ■ -------; 7 , noP puiffet latrqnibus? ncme Cbi beneficium aa ^ag|s magis quaqrt hofpitium : nemo fibi donat ,non £f cjuamcredit. Si dat fibi quisque beneficium, £ dat, fine intermiffione dat : inire beneficiorun\^ rum non. poteft numerum. Quando ergo gr3 referet, cum per hoc ipfum , quo gratiam re^ert'jt_^, neficiumdet? Quomodo enim difcernere Pote ^0. vtrum det fibi beneficium, an reddat, cum intra ; dem hominem res geratur ? Liberaui me p«rlC beneficium mihidedi. iterum me periculo trum do beneficium | anreddo? Deinde vtpi"llTl^0j illud concedam, dare nos beneficium nobis. fequitur, non concedam. nam etiamfi damus, c debemus. quare? quia ftatim recipimus. te' beneficium nos oportet, deinde debere, dein ferre. Debendi locus non eft, quìa fine vlla ®°r pj|j cipimus. Dat nemo, nifi alteri : debet "elTl0,n0n alteri: reddit nemo, nifi alteri. Id intra vnum poteft fieri, quod toties duos exigit. .. .jij- Cap. X. Beneficium eft, prxftitifle aliqu'1 ter. verbum autem Fraeftitiffe, ad alios fpe^3^* ^ fi-quid non demensvidebitur , qui aliquid venąJul> bifedicet? quiavenditioalienatioeft, Sers1 Risque in ea fui, in alium translatio. Atqui q1'2 modum vendere , fiedare aliquid, a fe dimitt- 0 û eft, beneficium nemo fibi dedit: quia nern°ielli 6e bi Alioqui duo contraria in vnocoëunt, ^ , dare, &accipere. Etiamnum multum inter' ter dare, &accipere. quid ni? cum ex diuer-u verba pofita fint. atqui fi quis fibi beneficium 1 hilintereft inter dare & accipere. Paullo ante ^ barn, quasdam ad alios pertinere, & fic effe 3 ta, ?t tota fignificatio illorum difeedat a nobis» (6f DE BENE fi ci1s lie. V. 501 tii Um' ^ a'ter>us. nemo eft enimfuus frater. Par fedalicui. quis eft enim par fibi? Quod comari atUr> ^ne altero non intelligitur : quodiungitur, tç e a»tero non eft. Si & quod datur , fine al-r° non eft; & beneficium fine altero non eft. Id *ipfo vocabulo apparct, in quo hoc continetur ,be-ecifie. Nemo autem fibi benefacitj non magis *ef( Gbi fauet,quam fuarum partium eft Diutius hoc r Lìr'^us remplis licet profequi. quidni ? cum inter id rj a^endum beneficium, quaefecundam perfonam tjj1 erant. Quaedam cum fint honefta, pulcherri-' fummaî virtutis, nifi cum altero non habent lo-^ ' Laudatur , & inter maxima humani generis . na> fides colitur. num quis ergo dicitur fibi fidem_j ^*P. XI. Venio nunc ad vltimam partem. Qui f(,at'arn refert, aliquid debet impendere, ficut qui Ijj^'tpecuniam: nihil autem impendit, qui gratiam ^rt, non magis quameonfequitur, qui benefi-111 a fe accepit, Beneficium & gratis relatio, vitro |^y0c-)Ue ire debent: intra vnum hominem non eft (|C'sfitudo. Qui ergo gratiam refert, inuicem pro-fçp ei, a quo confecutus eft aliquid : qui fibi gratiam tj^erc, cuiprodeft? fibi. Et quis non alio loco rela-v gratiae, alio beneficium cogitat? Qui grati-^ ,lìirefert, fibi prodeft. & quis vnquam ingratus p°c tiolm't facere ì imo quis non ingratus fuit, vt hoc [>r C.ret • Si gratias , inquit, nobis agere debemus , & tj ît,ani referre debemus. Dicimus autem, Ago gra-j|j ^ìhi, quod illam vxorem nolui ducere, & cum L non contraxi focietatem. Cum hoc dicimus, •rnusnos ! &vtfa^um noftrum comprobemus, % tias agentium verbis abutimur. Beneficium eft Ijj P°teft, &cum datum eft, non reddi: qui fibi eSciumdat, non poteft non recipere, quod deli 3 dit» ÇOÎ L. ANNAEI SENECAE temp ore be I„ benefici"^ d' l' dit: ergo non eft beneficium, Alio neficium accipîtur, alio redditur. eft probabile, &fufpiciendum, quod alteri vt jjrodeflet, vtilitatis interim fuae oblituseft: teri dedit , ablaturus fibi, hoc non facit, qu' e a, ficiumfibidat. Beneficium dare, focialis res e"7 liqyem conciliât, aliquem obligat : fibi dare , focialis res, neminem conciliât, neminem °°'lcc0, neminem in fpem jnducit , vt dicatrKic hofl»0 ^ lenduseft. iilt beneficium dedit: dabit & rnih1' ^ neficium eft, quod quis non Tua cauffa dat, fsd e'uS ^ dat j is qui fìbi beneficium dat, fua cauffa dit : r,oSl ergo beneficium, C a p. XI i. Videor tibi iam illud , quod io P ^u[ cìpio dixeram , mentitus ì Dicis me ab effe ab e0^jej opéras pretium facit : imo toram operam bor>3 . ^ perdere? Exfpeéla etiam. hoc verius dices, ^ pi-te ad has latebras perduxero: a quibus cum eu^ć(l ' f-Jiil amplius affècutus eris , quatn vt eas diificuU3t ' ^ fugerisjin quas ìicuitnon defcendere.Quid enJ01 g-ęft, nodos operofe foluere, quos ipfevtfofueres> 3c ris?Sed quemadmodum quxdam in oble<9tarócrl*l.rtjcì» iocum fie inlr'gantur,vt ęorum folutio imperita Ł1 (f lis fit:qu2c ille qui implicuit, fine vllo negotio quia commisurai eorum &rnoras /) nouit: & n ellitt» minus illa habentaliquam voluptatem: tentar^ $cumen animorum & intentionem excitant: J(^t,ni-qua; videntnr callida & infidtofà fecurit3tem>aC# ^uo tieni ingenii auferunt: quibus modo camp115 # vagentur, fternendus eft, modo creperi tlicitC confragofi obiiciendnm, per quod erepant,& 0 ■ c i> e benefichi lie. V. jm ergo beneficium non accipit malus: itaque nec intaniseli:. Etiamnum , beneficium honefta& pro-a^ilisreseft. Apud malum nulli honeftx reiaut»* Probabili locus eft: ergo nec beneficio : quod fi accise non poteft , nec redderequidem debet. & ideo fit ingratus. Etiamnum, vt diotis : bonus vir QrHnia rsęfcc- facit» fi omnia re&e facit j ingratus effe lì0r> poteft. Bonus beneficium reddit, malus noa ''Ccipit. quod fi eft, nec bonus quisquam ingratus nec malus. ita ingratus in rerum natura eft no-, «Se hoc inane. Vnum eft apud nos bonum , *iotieftum. id peruenire ad malum non poteft: definet | ^nirn malus effe, fi ad illum virtus intrauerit. Quana-^ autem malus eft, nemo illi dare beneficium poteft: ^u'abona malaque diffentiunt,nee in vnara eunt.' deo ^oilliprodcft? quia quidquid adillum peruenit, id — <- d.___-JmAJnm ftnmarhus ■A Sfi colligi tur. Beneficium eft quod prodeft : ^P1 0, veftigium faciant. Dicitur nemo ingratus « ito sutem nemo homini malo poteft , vt dicitis /. Moras"] nexus Se complicationes. lei' •"UH pjUUV-Ui Vjwi» ----- - 4 vfu corrumpit. Qucmadmoaum ftomacliu» ^rbo vitiatus , &colligensbilem: quoscumque ac-*PU cibos mutat, & omne alimentom in cauffam do-r°rJs trahit : ita animus caecus, quidqmd illi commi-ferj*jidonusfuum , & perniciem, & occafionem mi-^ facit. Feliciilimis itaque opulentilfimtsque plu-aeftus fubeft.minusque fe inueniunt,quo in ma-'°retn materiam tnciderunt, quo âu(5luarentur. Ergo ^'^il poteft ad malos peruenire,quod profit: imo nihil ^U°dnon noceat. Quacumque enim iliis contigerunc, lri,riaturamfuam vertunt, & extra fpeciofa , piofutu-fi meliori d ;rentur, illis peftit'era funt.ldeo nec eneficium dare poffunt: quoniam nemo poteft quod łl°fi habet, dare: hic benefaciendi voluntate caret. ^A-P XIII. Sed quamuis hasc ita fint, accipere ta-rnalus poteft, quxbeneficiis fimiiia fint: quibus tl°nredditis, ingratuserit. Sunt animi bona» funt C°rPoris, funt fortun*. Illa animi bona, a ftulto ac ^lo (ubmouentur: adhascadmittitur, quae «Se acci- Ii 4 Perc 504 t. AnnAeI sene'cAE ____^ .......■ i i i I* ^ | pere poteftj & debet reddere: & fi non red^1» ^ gratus eft, Nec hoc ex noftra conftitutione tant" Peripatetici quoque, qui felicitatis humanae 'on|e;^, teque termines ponunt, aiunt, minuta benefic peruenturaad malos. hxc qui non reddit, i^S1"3 eft. Nobis itaque beneficia e/Te non placet, ql,as ^ funt animum faótura melioretn : commoda rarnCl1 effe, &expetenda, nonnegamus. Hxc & v*r0 no dare malus poteft, &accipereabono: vt Ps^te[, »m, veftem, honores, & vitam, quaî G non red in ingrati nomen incidet. At quomodo ingfjt,l^fl1? vocas, eo non reddito, quodnegas elfe benehcl ^ Quidam etiamfi vera non fint, propter eodem vocabulo cornprehenfa funt. Sic pyxî"e' o(1 &argenteam &auream dicimus. ficilliteratum ' jf1i, ex toto rudem, fed ad litteras altiores non perduć ^ fie qui maie veftitum & pannofum vidit, ncdtu11 ^ duTedicie. Beneficia ifta non funt: habent benefici! fpeciem Quomodo ifta funttanql,an (i. neficia: fic&ille tanquam ingratus eft, non '"^p* tus. Falfum eft. quiailla beneficia, & qui ^ eCie pellat, & qui accipit. Ita & qui veri benefici JP fefellit, tam ingratus eft, quam veneficus, qL,ł rem i ), cum venenum crederec, mifeuit. . :t> Cap X!V. Cleanthes vehementiusagit* v ^en inquit, beneficiumnon fit quod accipit, ip^"3 f 'cg' ingratus eft: quia non fuit redditurus, etiam fi 3 'v piflet. Sic latro eft, etiam antequam manu* ''^eCy> net: quia ad occidendum iam armatus eft, fpoliandi atque mterficiendi voluntatem. ^ &aperitur opere nequitia, non incipit. Ip^u"1 ^ accepit, benefieium non erat, fed vocabatur* r crilegi dant pcenas, quamuis nemo vsque ad fc0*/ i, Stptrtm] medicamentum foporiferum. pli* ^ DE BENEFICIIS LIE. V. 505 j^sporrigat. Quomodo, inquit, aduerfus malum ^atuseft quisquam , cum malo dari benefieium.» jj.11 Poffit? Ea fciiicet ratione, quia accepit ab ilio t SlIid ex his, quac apud imperitos bona funt: quo-^''malis copia eft , ipfe quoque in limili materia^ ^ atu« effe debtbit: & illa qualiacunquefunt,cum pro Jj^aceeperir, pro bonis reddere, JEs alienum_. f0 ^re dicitur, & qui aureos debet, & qui corium publica pereuflum, quale apud Laceda;mon os ' ^UO(i vfum numerai pecunia? prsftat. Quo ge-^°^ligatus es, hoc fidem exfolue di(j A P' Q^J'd fint beneficia , an & in hanc for-arn bumileinque materiam deduci magnitudo notion debeat, ad vos non pertinet : in alios quas-1) Vos ad fpeciem veri componile ani-ou^: & dum honeftum dicitis, quidquid eft id, . tl0lTiine honefti iaćtatur, id colite. Quomo-^ >inquit, nemo per vos ingratus eft, ficrurlus o-lìfes '"grati funt. Nam (Vt dicitis) omnes ftulti ma» oJlrit; Qui aurem habetvitiumvnum, habetomnïa: fUl)^es autem ftulti & mali funt. omnes ergo ingrati Ho Q^idergo?non funt? 2) non vndique huma-e.ner^ conuicium fit? non publica querela eft, be-ClaPeriflTe, & pauciffimos efie .qui de benemeren-hsncnon'nuicem pellìme mereantur? Nèc eft quod PîfT tantl1!Tl noftram murmurationem pûtes, pro foj-l01? Phoque numerantium , quidquid citra rećti f0phUla"i cecidit. Ecce nefcio qui non ex philo-gCtìt°rurri domo clamar, ex medio conuentu populos ^-^esclUc damnatura vox mittitur, vero Sententia eft : Vos e turba ftulti fruftra de ^gine nefl-C'10.c'U3eruis ' e'us non caPaccs • ad fpeciem & i- î. G)01?1118 *te' veritas aliis quaeritur. L'pf. 118111 coìac ' Ken funt*] refpondet Seneca ad Obie&io- 1 i f Non 5 o6 L. ANNAEl SENECAE - - - - Non hofpes ab hofpite tutus, ^ Non focer a genero, fratrum quoque grati» r Imminet exitio 'i ir coniugi* y illa mariti. ^ Hociamampliusefi:. beneficia in fcelusverfe fanguini eorum non parcitur, pro quibus &ngul.S^ur ; denduseft. Gladio ac venenis beneficia fequ' ipfi patria? raanus afFerre, & fafcibus fuis iilam pr r, re, potentia ac digniras eiL Haraili Te ac j-caiU fo loco putat ftare > quisquis non fupra rempu ' ftetit. Accepti ab iUa esercicus in ipfam conuerr {s, & imperatoria concio efh Pugnate contra c°n' ^jii* pugnate contra liberos. aras, focos, peiiates, {, incesfite. Qui ne triumphaturi quidem bem iniuffu ienatus deberetis, quib'usque eXS( vi&orcm reducentibus curia extra murosj) tur: nuncciuibuscas/ìs, perfufi cruore cogoat0' -, bem fubreâis intratç vexilîîs. ObrnutefcatJRt gmilita ri a figna libertas , & ille viébor, paeatorq"6 0$f u m populus remotis procul belhs , omni terr°reg3f, prçfi'o, intra murosobfeiTus, aquilasfuas hor* Cap. XVI.IngratuseftCoriolanus : fero &p0^ ^ lerispognitentiampius. pofuitarma,fed in me, c3pîfî ricidio pofuit, IngratusCatilina. parum eft il;1^jl0f' patriam^nifi euerterit,nifiAl]obrogurn in ilîarvt ^ tes immif-rit, & trans alpes accitus hoftis,vcre^j(ci5 genita odia fatiaueric, acdiu débitas inferii ^ buftis/) duccs Romani perfoluçrint. Ingrat'lS -:----------— j. Extr* mur»s~\ Ni m i ram triumphaturo en m imperio nefas. Iceoque fenatus ei ptimum da"' vrbem. qui rebus expoUtìS fiebat au&or, eiusqlie " _,t j>opulus*iubebat triumphantem intrare. i. G allias bufili"] ita diftus lociis Kom® vbi 3) fedipfefignum-f) fuerit, parum mutata m ^tepofitam in priorem locum iùrtunam fuam fenti-^ ^gratusL Sulla: qui patriamdurioribus remediis ìf ^periculaerant, fanauit. qui cum a Pra-neftina e 5 vsquead Colłinam portam , per fanguinem hu-inceflìffet, aliacdiditin vrbe prslia , alias legionesduas , quod crudele eft , poftviélo-S«od nefas, poli lidem, in anguloj) congedi. c°ntrucidauit, & profcriptionem commentas eli : j»Un^a8nil vt qui ciuem Romanum occidifTet, im-p 'tatem, &pecuniam, tantum non ciuicam acci- ^tib ' *n§ratus ^n- PoraPc'lls : Pr0 tr^bl,s c01"'^13-ç^ llî>ptotriumphis tribus , pro tot honoribus,quos ,ei a*'nia parte immaturus inuaferat, hanc gratiam rcddidir, vt in pofTefvionem eius alios Vid>* inducîret, quafi potentiae fuœ detra Flaminio pofuit, propius quam Porfena? fue- c*liąas inrmit fili fie primum gregarium roili Km qui 3' £)^?'^a'3ant' jd. ^Une!)er,t in rniiitia : cum teiTeram eundi Romain, . ^"didedik ld. boffice* ^KHm'ì Qiiia tacitum fignum gefhi & a fe dabat^yc °tUs i':^ntUrquikuscunaue manus ofoilum negafist. vid,. Î, 2a '1>' ^lutarch. in Mario. J |a cuiii quod erat in campo Martio. ranr. «08 ł. ann ae i senecae rant. Temperauit quidem ius crudelitaternqu ^ étorïaî. quod dicere folebat, praeftirit: nemif1-rn^rU, eidicnifi armatum. Quid ergo eft? Ceteriarm^^ cntius exercuerunt, fatiati tamen aliquancio 3 Tunt:hic gladium cito condidit, nunquam P Ingratus Antonius in dl&atorem fiium . 6) q^crn csfum pronuntiauit, interfe&oresque eius in P^iiSi cias & imperia dimifir, patriam vero proferipti01^^, incurfionibus, bellis laceratam, poft tot mal*' ^îs» natiit'ne Romanis quidem7) regibus: vtquae Ac Rhodiis , &plerisque vrbibus clariś ius integru^'£t,^ bertatemque cum irnrnunitate reddiderat, JP butum fpadonibus penderet. CaP. XVII Deficietdies.enumerantem i°&r ,tOS) v' • " ■ -------------------------------------------. vsque in vltima patria exitia. ./Eque immetl id fi percurrere cœpero , ipla refpublica ouam ing ' optimos ac deuotiffimos libi fueric : quatnque n°° ^ nus fxpe peccauerit, quam in ipfum peccatu111 ^ Camillum in exfilium mific: Scipionem dim*lC" ^0, fulauit poft Catilinam Cicero , diruti eius penati» na direpta, faćhim quidquid vi&or Catihna Rutiluis innocenti* pretium tulit in Afia latere. ^ ni populusRomanus pneturarn negauit, 00 i]6 i pernegauit. Ingrati publice fumus. SequlsCl^ ^ if terroget: nerao non aliquem queritur ingrat" qui non poteft fieri. vt omnes querantur, 111. rendum eft de omnibus. Omnes ergo ingratl ^ t\> Tantum? & cupidi omnes, & maligni omnes» midiomnes, illi in primis quividentur audaces- ged iice, & ambitiofi omnes funt&impii orn"elnJtiO{' non eft quod irafearis. ignofee illis : omnes m ^ 6. Indifiatorem fuum\ Cîefarem , cuius erat quitum. 7. Ne Ramants tjuiJem] fux feilieet Cleopatra» De beneficxis lie. V. & quern dederat curfum fortuna, peregi? 'tip n°.n recufans, quis non gemens exit? Arqui hoc Sç^atl eft, non effe contentum preterito tempore. ||taPerPaucid:eserunt, fi illos numeraueris. Co-n°n efle fummum bonum in tempore, quan-dicsCUlîlSUe eft, bo ni confule. Vt prorogetur tibi ^ Sortis, nihilproficit ad felicitatemi quoniim_. lis « n°nfitbeatior vita, fed longior. M, Quanto fati- H0(.^ • 8r3tum aduerfus percepras voîuprates nona-^ in r annos computare , fedfuos benigne aeftimare, ^oCfUCroPonere • Hoc me dignum iudicauit Deus? ^ eft1S P°tuitpîus? fed hoc quoque-benefici-ho^. ' Grati fimus aduerfus deos , grati aduerfus N!°eS,§.rat'laduer^eos,quinobiS aliquid prasftite* ç>' &ratl etiam aduerfus eos qui nofîrispraftiterunt. •>r ^ V 11 i, jn infinituqi, înquit, me obli Çli0^lCîS^n°ftns. itaque pone aliquem finem. Qui en^cium dat, vtdicis, & patri eius dat. Pri-V---^ e) quo, 1) quaero. Deinde illud vtique mihi '> kcs ci,ca,n~\ vt haLeam multa dicendi materiam. j^rox"»arJ Res finipliciter lires & n£his rerum nc-3,11 lente'1 P1,0^* dicuntur cum leriće forum hiibent. ^I'is feria4;ntla : nerno litigator meminit parrocinii poil v-Upf°n exten^'t niemoriam vitra aâum proximum neie > îu»~] Vntlc incipis, quousque progrederis. Upf. d«- 5io l. annaei S e ne c AB ___ determinar! volo , fi & patri heneficium datur? r>u° quid & fratri ? nunquid & patruo? nunquid auo^ nunquid vxori, Ócfocero? Die mihi, vbi debeam lìnere : quousque perfonarum feri e m fequar. Si tuum coluero , tibi beneficium dedero : fi donnina am ardentem reftinxero, aut ne concidat excepe tibi beneficium non dabo ? Si feruum tuum ^ef03jjâ, ro, tibi imputabo : fi filium tuum feruauero ; non bebis beneficium meum? , s Cap. X!X. Diffimiliaponis esemplai quia£lul . grum meum colit, agro beneficium non dat, fed ^ hi: &quidomum meam,quo minus ruat, praftatmihi. ipfa enimdomusfine fenfueft. torem mehabet, quianullumhàbet. Et qui a»1 meum colit, non'iilufn, fedme demereri vult.ldern ^ feruo dicam.mìi mancipii re« eft, mihi feruatur: 1 ^ ego pro ilio debeo. Filius ipfe beneficii capa* e^' 1 que ili e accipit: ego beneficio litor. contingor? obligorVelini tamen,tu qui debere non putas,rs ne nofti quidem patrem.Ita-e»Us fUm dixetis'patri "go beneficium non dedi,filium dÇ(j. eruar|do? contra oppone, Patri ergo beneficium 4]. ^Uern non noui,quem non cogitaui?Et quid,quod j cusn,et> vt patrem oderis, filium ferues: r»us Um eivideberis dediilïe, cui tunc inimicifiì-f«porraS' cumdares? Sed vt dialogorum alrercatione W'ta' tan1uam iurisconfultus refpondeam, mens anda eftdantis. Beneficium ei dedit, cui da-łcCeV-0!uit- Sicut ^ PatrIs honorem fecit, pater '5to e^cJum 5 Pater benefìcio in filium col-0t? 0^)'igatur> etiam fi fruitur. Si tamen occa-^oumhabueri^ volet&ipfepr^ftarealiquid : non incip-amfoIuendinecefluatem habeat, fed tanquam ^et 1 Cau^am* Repeti a patre beneficium noiij eft pro ^oc benigne facit, iujłus, non gra- S^^Nam tllud finiri non poteft : fi patri do be- *,a] »• e, filium in quo omnia mea fiU.Grtnev. nefi- " vl L. ANNAEI SENECAE neficium, &matri, &auo, & auunculo, &'Jt- fgo & affinibus, & amicis, & feruis, & patri». V 1 beneficium incipit ftare? Sorites enim ille ineXP^.^ bilis Cubie : cui difficile eft modum imponere, ^ paullatim furrepit, & non définit ferpere. 11 u ^ gfl letquxri: Fratres duo diffident. fialterurn dsm beneficjum ei qui fratrem inuifum non pe moiétte latu rus eft ? Non eft dubium, quin um fit edam inuito pro delie : ficuî non dedit be-1 um, qui inuitus profuit. jjlfi CAP. XX. Beneficium, induit, vocas , offenditur, quo torquetux-? îMulta beneficia trl^carc frontem & afperam habent, quemadmoduni & vrerevt fanes, & vinculis coercere. None âandum an doleat quis beneficio accepto: deredebcat. Non eft malus denarius,quenni ba , & ignarus formas publicae reiecit. Benefic*ut^* _ ? vt dit -, & accepit : fi modo i d prodeft, fi is qui \0 jfli' prodeflet dedit. nihil refertan bonam rem ni3 ^ mo quis accipiat. Agedum, hoc in contrariti te, Odit fratrem fuum, quemilli expedit .g |H<5 hunc ego occidi. non eft beneficium, quatn dicat effe, & gaudeat. ìnfidiofisfime nocet, c ^eSf tixagunturproiniuria. Video. Prodeft & ideo beneficium eft : nocet, & ideo non eft : cium. Ecce, quod nec profit, nec noceat» & tamen beneficium eft. Patrem aheuius i° c jp(i dine exanimem inueni, corpus eius fepeliu1* profui ( quid enim illius intererat, quo ge°e ^ ac-baretur? ) nec filio, quid enim per hoc c0lT,tI1^{len11* ceffir iili ? Dicam quid confecutus fit: orificio ^Sf & neceffario per mefun&us eft. Pranziti quod ipfe prae ftare voluiflet, necnon & Ł e # Hoc tamen ita beneficiumeft, fi non mue*1 jgfe&j humanitaù dedi, vt quodlibet cadauer abiO11 t>E BENEFICI!! ŁIB. V. SU ^aui r^us a8noui » fi fi'*© tunc hoc praftare me co-^beoh terram'Bnoto mortuo inieci,nullum-» bicet ?1US.°®C" ^ebitorem, inpublicum humanus. ^snefi ^ '^Uîï ' tantopere quarts, cui dederis Wn ClUm' tancluan* repetiturus aliquando ? Sun# 4^er'una'Ua^1 iudicant effe repetendum, & has caufla$ gnUs R.C' îïld'gnus, etiam repetenti non reddet: dividi ' r ^er re^eret« Pcsterea fi bono viro de-tan ' ex'pe&a :ne iniuriam illi facias appellando, viro j3"! 11011 fuiflet fua fponte redditurus. fi malo »Upe e plećtere. Beneficium verbo/) ne cor- %nwrCreditUmfâcientîo- Pra2terea> ^ex quod reP«»> vetuit. Vera funt ifta, quam diu PotiUsi Vr^Ct ' cluam f°rtuna nihil cogit, petam ')eneficitim quam repetam: fed fi de falute li-Patfi^P1 a§'tur> fi in periculum vxor deducitur, fi iiììp $ ^ Us ac lxbertas mittit me etiam quo ire nollem, >ie0 3 Pudori meo, & teftabor omnia me feciflo» ïCciPl,s e^stmihiauxilio hominis ingrati, nouiflìme ^,etldi beneficii neceffitas, repetendi verecundi-do Vl'lcet. Deinde , cum bono viro beneficium^ fie d0 »s Cefle f, ■ A p. uerit. tanquam numquam rcpetiturus , nifi tJtioe XXî. Sed lex, inquit, non pcrmittendo e ? Vetuit. Mulra legcm non habent;nec aćbio- Su® confuetudo vita humanae, lege omni r ntior " ' l«cr dataditum. Nulla lex iubet amicorunu* non eloqui nulla lex fidem etiam inimico pra> eft, quod pereat î fie ego quofdam ingrat°J^ngfi' ac pertinaciter praeteribo , nec ab vil® fri cium repetam, nifi a quo non ablacurus ei0> tecepturus. Cap. XXII. Multi funt, qui nec neg3re^o[,i quod accepcrunt, nec referre : qui nec ^n'^eS^ funtquam grati, nec tam mali quamingrati»el> tardi, lenta nomina, non mala. Hos ego n°"j-ud r labo, fed commonefaciam, & ad officium t '^,^0 gentes educam. quiftatim mihi fie refp°r!'3e ajjo' 3gnofce,non mehercule fciui hoc te défi dera quin vitro obtulilTem. Rogo ne me ingratu11^ ^ mes. memini quid mihi prxftiteris. Hos e$ dubitera, &fibimeliores & mihi facere? Q^S ..rfi' DE B E^'EPICIIS LIB. V." 5'$ l's rern* 3 ■ rnon't'0n^s quoque fuggillationem /) ingra-<4ijs "*«»», fegniores ad reddenda beneficia facie-fqnr* ^ xHPsdam vero fanabiles & qui fieri boni pof-litjj 1 ll,os momorderit, perire patiemur admo-& ata? S"a& pater filiumaliquandocorr«-«Hicu îVxor ^aritum aberrantem ad fe reduxit, &a- ç^anBuentem amici fidem erexit. Nif j XXl11, Qp'damvtexpergifcantur,nonferi-îd rçfe COrnmouendi funtreodem modo quorumdam W eanfaculras défit mihi? experire.Admonebo fîredirr°n anme* non PaIani » Cne conuicio : fie, ve ç e O in memoriam , non reduci putet. tSt*eT' X^IV- Ca"fiam dicebatapud diuumlulium ra«is quidam , paullo violentioraduerfus vici" ^per°S' ^ caufTa premebatur. Meminifti, inquit, ?5iJi >at0r ' in Hifpania t3lum te torfifle, circa Sucro-^ ?Jm C2{ar meminifle fe dixifiet : Meminiftîn* lnSuici fub quadara arbore minimum vmbraî !Vaernte'.cumve]les refidere feruentiffimofole , Se ^aï-bPCrr*mUS l°cus » inclu0 rupibus acutis vnica «ruperat, quemdam ex commilitonibus peonie -,ani fobftrauifTe? Cum dixifletCa:far : Quid Vvs!j^nerirn? & quidem fiti confećius, quiaimpe- i. ------------ 3 corP°re fumtum. Eli nota & liuoc e i r. " ''pf. > t r %ci% Je ] fuu fponte, no n m oni u cris bus ad aftujn ìe ne in me potiflìm"'71 feflot m do, fi illum ingratum^, ^ çei i ----------------—------- ------- — .Jj gl»- quepctuero, peccare prohibebo, multon* 0eccei' cum, & ne peccet, ds Alterum i!ii beneficium _ ^ tjj patior : nec dure illi exprobrabo qua: pr3C ^gf*' quam pofero mollifììme, vt poteftatem rcferen e[ì((^ ìi« faciam, renouabo memoriam eius, ^ P beneficium: ipfe me repetere intell'g^r', jjji# quando vtar verbis durioribus, fi einen"'* fperauero poffe. nam deploratum propter que non exagitabo , ne ex ingrato imm'cU — .........—................—r. teftiïci' t. Luttandum fit~\ vi quali adhibita gratitu<.iinlS fio extorauenda. Qjì0 Kk dì- 5lé L. A N N AE î 5 E N E C AE ditus ire ad fontem proximum non poteram , fePe*( manibus volebam, nifi commilito , homo fortis ftrcnuus, aquammihi in galea fua attuliffet. y ergo, inquit, Imperator, agnofcereillurn honnn^ aut illam galeam? Caefar ait, fe non poffe agnofcere, hominem pulchre poffe : & adiecit> ob hoc iratus, quod fe a cognitionemedia 2) ad terem fabulam adduceret: Tu vtique ille non es. ^ rito, inquit, Caefar, me non agnofcis. nam cum*1 fa&um eft, integer eram, poftea ad Mundam in aC , oculus mihi effoffus eft, & in capite lećta offa j)* ™ ■ galeam illam fi videres, agnofceres: inacha-ra enl Hifpana diuifa eft. Vetuit illi exhiberi negotiu ^ Caefar : &agellos, in quibus vicinalis via,4) c3lJ ' rixae aclitium fuerat, militi fuodonauit. . • CaP, XXV. Quid ergo ? non repeteret bene^C(/ nm ab 'mperatore, cuius memoriam multitudo ^ rum confuderat? quem fortuna ingens, exefc'^ difponentem, non patiebatur (îngulis militibus ocCl ^ rere ? Non eft hoc repetere benefi, ium , fed refufie bono loco pofitum , ¶tum: ad quod tame vt fumatur, manus porrigenda eft. Repetam 'ta^, quia hoc aut necesfitate fadturus ero, aut illius caU £; a quo repetam. Tiberius Caefar inter initia die® cuidam, Meminifti, antequam plures notas fattfi'l3j ritatis veteris proferret, Non memini, inquit » fuerim. Ab hoc quidninon effet repetendum be°e , cium?optanda erat obliuio.Auerfabatur omnium atT^ corum & asqualium notitiam, & illam folam Pr.^ temfortunamfuam adfpici, illam folam cogitar^ s. ^4 eognitiont medi*] in cognofcenda caufa totum °cel patum a media cognitione, hoc eft ex parte iam confe&a* 3. Letta ojJa] telo fcilicet fratto capite, . jo 4. Vtcinalis vìa] Vicinali» via eft quse vel ex vico ve vicum ducit. - „ fltf' BENE FICUS LIB. V. ** Vo'ebat: lncìutótoremhabebat, veterem ami-Sua ' tempeftiue repetendumeft beneficium, Vt Pctendum. Adhibendaverborum moderano^ ^ e &arasreligiofecultas, quo Pofr^UentCS ^ac'ar : & patent. 2) Moneri velie ac ^ f < fecunda virtus.?) eft. Huc illue fraenis lenitsr ^J'sfie&endus eft paucis animus .f) fui reótcr optila s* Proximifunt, qui admoniti in viam redeunt. JSn°n eftduxdetrahendus. Opertis oculis ineft a-fl"C vfu, quam lumen a diis immiflum ad j ^'fteria fua euocat. inftrumenta ceffent, nifi illa ^Pusfuum artifex moucrit. Ineft interim aniinis 0^ntas bona : fed torpec,modo deliciił ac fitu, modo , -liinfcitia. Hanc vtilem facere debemus :nec i-f lrelinquerein vitio, fedvt magiftri puerorum di-jj patienter ferre offenfationes mémorisé la- Quar, quemadmodum faepe fubie&o vno aut ^ ero verbo, adcontextum reddendx orationis ad-eft , fic ad referendam gratiam admonitione re- S<*cerdoi] Chryfes apucl Homerum 11. • p«rtnt~] h. e. precibus locum faciunt. i J' Stcunda virtas] prima nimirum & potior eft memîniffe 111 Dentine monente. Pauctt amnt'M j animus qui paucis eft fui rettor optimus. ¥ Kk 5 LI- 51$ ł. ann ae i sene cab Liber Sextvs. Argumentum & Or do. ITerum Quœfiiuncuhe , Chryfippeo quo dam mort» Prima, An beneficium eripi pofiìt ? 9arie dijjerit j claudii tam en ïfitm eius eripi pojje, non ipfum. Si' eunday An debea?nusci, qui bel muitus pro fuit, 9^ ignarus? negat. Tertia, sin ti, qui (uacaujja nobi* pro fuit ì fi tantum fua, abnuit; fi & mia, admittit• Exempla tf argutias mifcet, Quarta, An fas incorri' modi aliquid alteri optare > gratta m pojjis re ferri ? \ non eft, darnnat. Aliam biam aperit referent gratis ttiam felicibus , et tam Rcnbtu }pir confi lia sn>0' ■nita, dottrinata. C A p V t I. Uaìdam, Liberali virorum optime, exef" cendl tantum ingenii caufla quxruntur, ^ femper extra vitam iacent : /) quidam & dum quaTuntur, oblećlamento funt, &qux/îta vf^'j Omnium ti'oi copiam faciam, tu illa, vteumque tib1 vifumerit, autperagi iubeto , aut ad explicandufl1'' ludorum ordinem induci. 2) His quoque, fiabire pr°' tinusiufieris, nonnihil aćtum erit. nam etiam difeere fuperuacuum eft, prodeft cognofcere. £ Yultuigiturtuopendebo, proutiJIe fuaferitmihis r lia detinebo diutius , alia expeliam , & capite *' S3"!- i) ^ /. Extra, vitam iacent"] vfum vitse non praeftant. 3. lnduct~] oftendi tantum > non peragi (k pemattando 8* folui » quemadmodum in thsatris, antequam ludos aufi7^ carentur, aitores populo otìentui & velut in pompa indili ban tur. i. Capite agam] capite prehenfa eiiciam » alludit rurf", ad adores oftentui induites , & fi diiplicucrint expelle" àwf loffi DE BEN e Ei c It S LIB. VI. ftjf Cap. II. An beneficium eripi posfitt qusfitum eft Quidam negant pofle. non enim res eft, fed a&io. Comodoaliudeft munus,aliudipfa donatio : aliud l^inauigat ,ahudnauigatio. Etquamuis^ger non fine morbo, non tamen idem eft aeger & morbus : l£a aliud eft beneficium ipfum, aliud quod ad vnum-*)Uemque noftrum beneficio peruenit. Illud incorpore eft, irritumnon fit: materia vero illiushuc&il-W iaćtatur, & dominimi mutat. Itaaue cum eripis, lpfa rerum natura reuocare quod dedit non poteft. beneficia fua interrumpit, non refeindit, Qui mori-tur , tamen vixit : qui amifit oculos, tamen vidit. Quae ad nos peruenerunt, ne fint effici poteft : ne fuerinc , lon poteft. pars autem beneficii&quidem certiffima eft, quae fuit. Nonnunquam vfu beneficii longiore pfohibemur, beneficium quidem ipfum non eraditur. Wet omnesin hoc vires fuas natura aduocet, retra lHi agere fe non licet. Poteft eripi domus, & pecunia : & mancipium , & quicquid eft, in quo hasfit beneficii nomen: ipfum vero ftabile & immotum eft. ^ullavis efficìet, ne hiedederit, ne ille acceperie. Cap. III. Egregie mihi videtur M»Antonius apudt ^abirium poëtam , cum fortunam fuam tranfeuntem 'liovidebat» &fibi nihil relićium, pratćrius mortis, id quoque, fi cito occupauerit, 1) exclamare: Hoc babeo, quodeumque dedi. O quantum habere po-luit, fivoluiffet! Ha:funtdiuitia? certe, in quacum-*Jue fortis fiumana» leuitate, vno loco permanfura:ì ^ux quo maiores fuerint, hoc minorem habebunt insidiarci. Quid tanquam tuo parcis? Frocurator es. Omnia iftaquje vos tumidos, & fupra humana ela-tos, obliuifei cogunt veftras fragilitatis, qua: ferreiś 1, Sì cito »tcupnutrii\ nam fi expeSauerìt dorsec in vieto» ïi» poteflatem deuenerit, ne id quidem ipfi integmm. JCk 4 eìau- s19 ł. ann abi sene cas cìauftris cuftoditis armati) quae ex alieno fanguino rapta veftro defenditis; propter quse clalfes cruenta-turas maria deduciris, propter quœ quaifatis vrbes* ignari, quantum telorum inaduerfosi) fortuna coni* parer; propter qua; ruptis toties afiìnitatis, amiciti* » collegi i ftederibus, inter contendentes duos terrarum orbis elifus eft; non funt veftra. in depofiti caufl* flint , iam iamquead aliuin dominum fpećtantia , aut hoftis ifta f aut hoftilis animi fuccelfor, inuadet Quï* ris quomodo Illa tua faeias? dona dando. Conful® ergo rebus tuis, &certamtibi earum atque inexpi»-gnabilem poifesfionern para: honeftiores illas non folum, fed tutiores faćturus, iiludquodfufpicis, qu° te diuitemac potentem putas quamdiu posfides, fub nomine fordido iacet. Domus eft , feruus eft, nummi funt: cum donafti , beneficium eft. Cap. IV.Fateris,,inquit,nosaliquandobeneficiuo* non debere ei, a quo accepimus: ergo ereptum ed-Multa funt propter qua: beneficium debere definirmi5* non quia ablatum, fed quia corruptum eft. Aliqu'* reum me dîfendit : fed vxorem meam per virn ftupro viclauit. Nonabftulit beneficium, fed opponendo illi parem iniuriam, foluit me debito : &fiplus Ialiti quam ante profuerat, non tantum graria exftinguitu1» »led vksfcendi querendique libertas fit, vbiin cortf-paratione beneficii praeponderauit iniuria ita non au-fertuv beneficium, fed vincitur. Quid?non tam duri quidam, & tam fcelerati patres funt, vtillos auerfati &eiuraieius fasque fit? Nunquid ergo illi abftuls-yuntjqux dederant? minime: fed impietas fequef tiuni temporum, commendacionetn omnis priori* officiifuftulit. Non beneficium tolìitur, fed beneficii grada :& efficitur, nonnehabeam, fed ne debc- *' iduerjbr} h, e. in ipfus obfidentes, Ltff. , ao*» de benefici 13 lie. VI. am.Tariquam pecuniam aliquis mini credidit : fed do-Omm meam incendit. penfatum eft ereditimi damno: lec reddia'i illj,nec tamen debeo.Eodem modo & hic. ^ui a] tquid benigne aduerfus me fecit>aliquid liberali-ter,fed poftea multa fuperbe,contumel2ofe,crudeiit£r: Co loco me pofuit, vtperindel;ber aduerfus eum firn, quali non accepiffem. vimbeneficiis fuisattuiit Co lonum fuum non tenet, /) quamuis tabellis j) ma." nennbus, qmfegeremeiusproculcauir, qui fuccidit arbufta: non quia recepii quod pepigerat, fed quia jerec.perec, efFecit. Sic debitori fuo creditor W «amnatur, vbi plus ex alia cau/Ta abftuiit, qUam ex crediti petit. Non tantum inter ci editorem & d-4ù torem index fedet qui dicat, Pecuniam credidifti V^d ergo? pecus abegifti, feruurn eius occidifti, ŁAntnjnk-qUOJdrn0? emeras> P°®^es: asftimatione acta, debitor difcede, qui creditor veneras. Inter . enefica quoque & iniurìas ratio cònfertur. ' Sxpe inquam, beneficium manet, nec debetur, fi fecuta ft dantempœnitentia, fi miferum fe dixic, quodde-j et » »cumdaret,fufpirauit, vultum adduxit, perire fe credit, non donare: fifua cauli a, aut certe °n mea dedit : fi non defiit infultare, gloriari, & v-»ique lavare , &acerbum munus fuum facere. Ma-Jetiiaque beneficium, quamuis non debeatur: ficuti Susdam pecunia , de quibus iuS creditori non dicitur, «ebentur , fed non exiguntur. e-i?AP'1V> Dedifti beneficium: iniuriam poftea fe-»*ti : & beneficio gratia debetur, & iniuri* vltio. Nec cgo ili! gratram debeo, nec ille mihiFcenam : alter ab uLr0Jabr°]U;tUr' Cum dicimus » Beneficium illi ^naidi : non hoc dicimus, illud nos quod accepera- X*» tener] fibi obflriaum. '• Tabella] fundi elocati, ^■^5 mus Ł. ANNASI SENECAE mus reddidifle : fed aliud pro ilio. Reddere enim eft * rem pro re dare.Quid ni?cum omnis folutio non idem reddat, fed tantumdem. Nam & pecuniam dicimuf reddidiffe, quamuisnumerauirnus proargenteisau-reos ,quamuis non interuenerint nummi, feddeiega-tione&verbis perfe&a folutio fit. Videris mihi di-cere: Perdisoperam. Quorfumenim pertinet icirc me, an maneatquodnondebetur? Iurifconfultorum ifta: acuta: ineptix funt, qui hereditatem negantvfu-capi 0 poffe : fed ea qua-in hereditate funt : tanquam quidquam aliud fit hercditas, quam ea qux in heredïtate funt. Illud mihi potius diftingue, quod poteft ad rem pettinare, cum idem homo beneficium mint dédit, & poftea fecit iniuriam, vtrum & benefichiti» illi reddere debeam, &meab ilio nihilominus vin-dicare, ac veluti duobus nominibus feparat'm refpon-dere : an alteAim alteri contribuere 2), & nihil nego-tii habere, vt beneficium iniuria tollatur, beneficio iniuria. Illud enim video in foro fieri, quid in veftf* fchola iuris fit, vosfciatis. Separantur aćHones & de eo quod agimus, de eodem nobifcum agitur. Nort cenfunditur formula j), fi qui apud me pecuniam de-psfuerit, idem mihi poftea furtum fecerit, & ego cum ilio furti agam, & ille mecum depofitL CAP. VI. Quaepropofuifti, miLiberalis, exem' pia , certis legibus continentur, quas neceffe eft fequi! Jex legi non mifcetur. Vtraque fua via it : depofitufl1 fcahetaćtionem propriam, tam mehercule quam fuf' tum. Beneficium nulli legi fubie&um eft : me arbi' trovtitur licet me comparare inter fe quantum prò' fuerit mihi qui$que,aut quantum nocuerit : tumpr^ 1. Vfxcapt ] tempo rum fucceflu atque ytendo alterius hc' (ci, Lipj. 2. Ctntrihuere] vnite, mifcere. Î, FtrmuU] aàio fiue eius tituius. li* DE EENEFieiIS LIB. VI. Jî} nunciare, vtrum plus debeatur mihi, andebeam. la illis 1) nihil eft noftraìpoteftatis : cundum eft, qua_* ducimur. In beneficio tota poteftas mea eft : ego ita-que indico illa, non feparo, ree diduco, fediniu-riasac beneficia ad eundem iudicem mitto. />iio« quin iubes me eodem tempore amare & odifie, queri &: gratias agere : quod natura non recipit. Focius comparatione fa&a inter fe benefici! & inni ria:, vide-» ho an etiam vitro 2) mihi debeatur. Quomodc fi quis fcriptisnoftris, alios fuperne imprimat j) ver-fus, priores litterasnon tollit, fed abfcondit : fic beneficium fiiperueniens iniuria apparere non patitur. Cat. VII. Vultustuus, cui regendum me travidi, eolHgit rugas,& attrahit frontem, quali loa-giusexeam. Videris mihi dicere : Quo tantum mihi dexter abùì bue dirigi curfum. Liti m Am*- - - - - Non poflum magis /). Itaque fi buie fatisfaćhmjL» exiftimas, ilio tranfeamus , an ei debeatur aliquid qui nobisinuitus profuit. Hoc apertius pctui dicere,nifi propofitio deberet effe confufior, vt diftin&io ftatirn fubfecuta oftenderet vtrumque quaeri, an eidebere-mus, quinobis, dum non vult, profuit j & an ei, qui dum nefeit. Nam fi quis coaćhis aliquid boni fecit, quin nos nonobliget, manifeftius eft, quam vt vilain hoc verba impendenda fint. Et hajc quxftio facile expedietur, &fiquafimilishuic moueri poteft, fitotiens ilio cogitationem noftram conuerterimus. Beneficium nullum eft, nifi quod ad kos primum aii-* /. quse feilieet legibus continentur. ì. Vitro] h. e. infuper.amplius etiam. Lipf. 3, Imprimât} in ceratis nimirani tabellis. ld. 1. Nonptjfuravnagis) Refpondet Seneca Liberali,cum q.u® tanquam prxfente hic ciifputare fe hngic : non poffum breui» Us diccre » & iittus magis legere, qua 524. l. ann abi senecae qua cogitano defert, deinde amica & benigna. Ita-quenecfluminibusgratias agimus, quamuisaut magna nauigia patiantur , &adfubuehendas copias largo ac perenni alueo currant, aut pifeofa & amœna_» pinguibus aruis interfluant : nec quisquam Nilo beneficium deberefeiudicat, nonmagisquam odium, fi immodicus fuperfluxit, tardeque deceflìt : nec ven-tus bcneficium dat, licet lenis & feçundus adfpiret_-5 nec vtilis & falubris cibus. 'Nam qui beneficium mi-hi daturus eft, debet non tantum prodeife , fed velie. Ideo nec miltis animalibus quidquam debetur : & quam multos e periculo velocìtas equi rapuit ? nec ar-boribus : & quam multos aeftu laborantes, ramorum-» opacitastexit? Quid autem intereft, vtrummihi qui nefeit, profuerit, an qui (cire non potuit? cumvtri-que velie defberit. Quid autem intereft, vtrum me iubc-asnaui, autvehiculo , aut lancea» debere beneficium : an ei qui aeque quam ifta propofitum benefa-çiendi nullum habuit, fed profuit ca'u ? CAP. VIU. Beneficium aliquis nefeiens accipit» nemoa nefeiente. Quomodo multos fortuitajanaptj nec ideo remedia funt, & in flumen alicui cecidiflo frigore magno, caufla fanitatis fuit; quomodo quo;, rumdam flagelli® quartana difeuffa eft, & metusjg^ pentinus animum in aliam curamauertendo fufpefta-t hor.łs /) fefellit : nec ideo quidquam horum, ctianr II{aìutT fuir, TaiïïtârêT i) eft : fie quidam nobis pro-funt, dum nolunt, imo quia nolunt; non tamen ideo illis beneficium debemus, quod perniciofa illorurn-* confilia fortuna deflexit in melius. An exiftimas ra« debere ei quidquam, cuius macus, cum me peteret, 1. Sufptttas horas ] quibus febrìm acce (fu ram fufpic'0 erat. 2. Salutare) fua vi & natura, fed rvpfìtvwtlas & qu0 aiunt ex accidente. Lipf. per DE BENEFICIIS LIBER VI. percuflithoftemmeum, qui nocuiflet, nifi erraflet^? Saspe hoftis dum aperte peierat, etiam veris téfiibus abrogauitfidem, &reum velut faćlione circumuen-tum miferabilem reddidit, Quosdamipfa, quœpre-mebat, potentia eripuit : &iudices quem damnaturi erant cauffa 5), damnare gratia noluerunt. Non tamen hi reo beneficium dederunt, quamuis profuerint, quia telum quo miflum fit, non quo peruenent, qua:-ritur, & beneficium ab iniuria diftinguit, non euen-tus, fed animus. Aduerfarius meus dum contraria^ dicit, & iudicem fuperbia offendit, Se in vnum re-ftein temere dimittit f), caulfam meam crexit. Non quœroan pro me errauerit, quia contra me voluit. Cap. IX. Nempe vtgratusfim, veliedebeoidem facerequod ille, vtbeneficiumdaret, debuit. Ntmv qutdeftiniquiushomine, quieumodit, a quo in turba calcatus, aut refperfus, aut quo nollet, impuifus eft? Atqui quid eftaliud, quod illum querela: exi-Oiat, cum in re fit iniuria , quam nefcilTe quid face-ret? Eadem res efficit, ne hic beneficium dederit, ne ille iniuriamfecerit. &amicum &inimicum voluntas facit. Quam multos militiae morbus eripuit ? quondam ne ad ruinam domus fuas occurrerent, inimicus Vadimonio tenutt: ne in piratarum manus perueni-*ent, quidam naufragio confecuti funt. Nec his ta-ttien beneficium debemus : quoniam extra fenfum of-ficii cafus eft : ;) nec inimico cuius noshsferuauit-»> 3. Caujfa] i. e. ob cauflam . fio moxgratia i. e. ob gratiam. enim hic vfus fexti cafus antiquis vfitatus. Sic Cic. ad ^ttic. L. tf.Ep, I. ì-epia tua epiftola gaudio exultât.Grono v, 4. In vnum ttftem temere dimtttit~\ Cnufam temere in vno tefte collocat. cum plnres habere potuiflet. Lipf ». Extra fenfum efficii ea/ìu eft] hoc eft : cafus non intalli-ì't fe officium lacere. dum j 16 t, annaei seneca! I>E BJENEFICIIS LIB, Vî. 517 dum vexât ac detinet. Non eft benefìcium, nifi quodabona voliintate ptoficifcitur, nifi illud a-enofcit, qui dedit. Profuit aiiquis mihi dum ne; fcit i nihil illi debco. profuit cum velici nocere : mu- tabor ipfum. v Cap. X. Ad primucn illum /) reuertamur. vi grati am referam, aliquid facete me vis :ipfe ve bene-ficiummihi daret, nihil fecit. vt ad alterimi tranfea-mus.vis me huic gratiam referre, vt quod a nolente ac-cepi, volens reddam. Nam quid de tertio loquar, qui ab iniuria in benefìcium delapfus eft? Vt beneficami tibi debeam, parum eft voluiffetedare: vtnofl debeam, fatis eft, noluiffe. Benefìcium enim voluti-tas nuda non efficit : fed quod benefìcium non effet, » optimx ac pleniffim* voluntati fortuna deeffet, id aeque benefìcium non eft , nifi fortunam voluntas ante* ceflìt. Non enim profuiffe te mihi oporm, vt oO hoctibi obliger, fed exdeftinato profuiffe. _ < CaP.XI. Cleanthes esemplo eiusmodi vtitur-Ad quaerendum, inquit, & accerfendum ex acadetni* Platonem, duos puerosmifi. alter tota m porne^ perferutatus eft , alia quoque loca in quitus illum venlri poffe fperabat, percucurrit, & domum non nu nus laffus quanti irritus rediit : alter apud proximurf*-' circulatorcm refedit, & dum vagusatque erro verna' eulis/) congregatur & ludit, tranfeuntetn Fiatone^ quem non qu*iierat, inuemt. Mum , mquit, l* dabiraus puerum, qui, quantum in feerat , qu iuffus eft fecit : hunc feliciter inertem , caftigabu»"^ Voluntas eft, quae apud nos poni: officium: cuius^ ^dùTÌmum Tttum \ nam tria genera quibus non> ut etìì bene fecet'nit. Primi qui nthil a fe cont rune : alteri qui nuìcntes iuueruuc : temi qui nocere vo " j, vwtmulis] feruis eiusdem populi aut vrbis. ^ de qua conditio fit, vt me debito obftringat. Pa. rum eft illi velie, nifi profuit: parum eft profuiffe, nifi voluit. Putaenim aliquem donare voluiffe, nec donaffe. animum quidem eius habeo, fed bensficiura non habeo: quod confummat& res, & animus, Quemadmodum ei qui vo'uit mihi quidem pecuniam credere, fed non dedit ,nihil debeo : ita ei qui voluic mihi benefìcium dare, fed non potuit, amicus quidem ero , fed non obligatus. Et volani illi aliquid prsftare: nam & ille voluit mihi.ceterum fi benigniore fortuna vfus praeftitero , benefìcium deaero, non gratiam retulero. Ille mihi gratiam debebitreferre : hinc initium a me Set numerandi. Cap. Xii. Intelligoiam quid velis quserere. non opus eft te dicere: ruìtus tuus Joquitur. Si quis fua cauffanobis profuit, cine, inquis, debetur aliquid? hoc enim f»pe te conquerentem audio, qund quidam quas hominesfibi prarft3nr,aliisimputant. Dicam_#, mi Liberaìis :fed priushane ouaeftiunculam diuidam, &remxquam ab iniqua feparabo. Multum enim_# intereft, vtrumaliqnis benefìcium nobis detfua cau£-fa, annoftra: anfua&noftra, Ille qui totus ad io fpećtat, & nobis prodeft, quia aliter fibi prodeffe non poteft: eo loco mihi eft, quo qui pecorifuo hi-bernum & aeftiuum pabulum profpicit j eo loco, quo qui captiuos fuos, vt commodins vacneant, pafeit, & opimo3 boves faginat ac defricat} quo Ianifta_>, qui familiam fuam fumma cura exercet , zrque ornat. Multum (vt ait Cleantbes) a beneficio diftafi tiegotìatio. Ca p. XIII. Rurfusnon fum tam iniqtms, vt nihil ei debeam, qui cum mihi vtilis effet, fait & fibi* Jtfon enim exigo , vr fine refpe&u fui mihi confulat. imo etiam opto , vtbeneficium mihi datum, vel magie dami profuerit : dummadoidquidabat, duosin- tuens 5*8 l. annaeï senecae DE BENEFICIJS LlB» VI. tuensdederit, & inter m«feque diuiferit : Licet idi-pfe ex maiore parte poffìdeat, li modo me in confarti um admifit, fi duos cogitauit : ingratus fam, non io-lum iniuftus , nifi gaudeo hoc illi profuiffe , quo proderat mihi. Summae malignitatis eft , non voca-re heneficium , nifi quod dantem aliquo incommodo affecit, Aliter .illi, qui beneficami dat fuacaufU, refpondebo. Vfus me, quare potius te mihi profc-jffedices, quam me tibi ? Futa, inquit, aliter fier* non poffe me rnagiftratum, quam fi decem captos cives ex magno captiuorum numero rcdemero:nihil dc-bebis mihi, cum te feruitute ac vinculis Iiberauero ? at-qui mea id caufla faciam Aduerfus hoc refpondeo.Ah' quid iftic tua ca fla facis,aliquio mea. Tua,quod redi^ mis: tibi enimad vtilitatem tuam fatis eft quoslibet rs-demiffe.ltaque debeo, non quod redimis me,fed quod eligisp.oteras cairn &alterius redemptione idem con-fequi,quod mea. Vtilitatem reipartirismecum, in bcneficium recipis , duobus profuturum. Pra:f«r* me aiiis : hoctotum mea caufla facis. Itaque fi pr3e torem te fa&ura effet decem captiuorum redçmptio» decem autem foli captiui effemus, nemo quidquarfl> tibi deberetexnobis; quia nihil haberes, quod cui quam imputares , a tua vtilitate feductum j). fu m inuidus beneficii interpres, nec defidero ill^1 mihi tantum dari, Ted & tibi. Cap. XIV. Quid ergo, inq<ńt, fi in fortem"0^ mina veftra coniici iulTìffem , & tuum nomen inter dimendos exiffet, nihil deberesmihi? imo deb^ rem, fedexiguum. Quid fit hoc, dicarn. Aliqu1^ iftic mea caufla facis, quod me ad fortunam red«^ ptionis admittis. quod nomen meum exiit, fort! beo: quodexire potuit,tibi. Aditum mihi ad^ m et. Seduti h m ] quoti cum tua vtilitate conìun&ui» nC,(> net ^efìcium tuum dedifti, cuius maiorem partem fortu-*** debeo : fed hoc ipfum tibi, quod fortuna; debere potui. Illos extoto prœteribo , quorum mercenari-beneficium eft : quod qui dat, non computat cui, *ed quanti daturus fit, quod vndique in fe conuerfum ePc i). Vendit mihi aliquis frumenturrs. viuere non.» PofTum, nifi emero : fed non debeo vitam , quia emù ^ec quam neceffarium fuerit, aftimo, fine quo vi&u-fUsnon fui : fed quamingratum , quod non habuif-nifiemiffemu in quo inuehendo mercator non cogitauit quantum auxilii allaturus effet mihi, fed quantum lucri fibi. Quod emi,non debeo. Cap. XV. Iftomodo, inquit, ne medico quid» quam debere te, nifi mercedulam dices : nec prxcc" ptori, quia aliquid numerauens.atqu; omnium horum «pud nos magna caritas, magna reuerentia eft. Ad-verfus hoc refpondetur, quaedam pluris effe,quam e-*Uuntur. Emis a medico rem inseftimabilem , vitame 'c valetudinem bonam ; a bonarum artium prseepto-*e ftudia liberalia , & animi cultum. Itaque his non ^•«pretium, fed oper» foluitur, quod deferuiunc», ^uoda rebus fuis auocati nobis vacanr. mercedem ^on meriti, fed occupationis fua: ferunt. Aliud ta-^-en dici poteft verius, quod ftatim ponam, fiprius ^|Uomodo iftud refelli poilìt, oftendero. Quaedarn, ^Qquit, pluris funt quam vanierunt, & ob hoc aliquid tftihi extra pro ilfis, quamuis empta fine > debes, nmum, quid intereft quanti fint, cum de pre~ ll° inter ementem & vendentem conuenerit ? Dein-non emi illud luo prerio, fed tuo /). Plwris eft, lr»quit, quam va:niir, Sedpluris vsenire non potuit: r. in ft centi tv fum eft] V'n»m fe fpeflat» forasi ad alks "On tendit. Ltpf. Sed tua] quanti tu sftimafli. tom.1. LI pre- 53° Ł. ANN AE I S E-N.E C AB DE BENEFICI!* L IB. VI. pretium autem cuìysquerei pro tempfrï^-eiL^Cum bene ifta laudaueris : tanti funt, quanto pluris va:nirC non pofTunt. prateria nihil venditori debet, qui bene emit. Deinde eti^m fi pluris ifta funt, non tamefl vllumiftic tuum munùs eft, vtnon ex vfu effećhme> fed ex confaetudine & annonaxftknetur. QuodtU pretium pon s trancienti maria, & per mectìfrs-flu cum eterrae confpećtu receffit, certam fecanti via®, & profpicienti futuras tempeftates, & fecuris omnibus iubenti fubito vels ftringi, armamenta demitti» paratos ad incurfum procella & repentinum impetuin ftare? huictamen tanta: rei praemium vedtura perfol' vit. Quanti aeftimas in folitudine hofpitium, in im' bre tećhim , in frigorehalneum , aut ignem ? feio ta-men quanti irta confecuturus diuerfonum fubeanu-Quantum nobis prxftat, qui labentem domum fufei' pit? & agentem eximo rimasinfulain, j) incredibii» arte fufpendit? certo tamen & leui pretio fultura con' ducitur. Murus nos ab hoftibus tutos, & a Cubiti* latronum incurfionibiis prxftat. notum eft tameng, illasturres , pro fecuritate publica propugnacula ha' bituras, excitarurus faber> quid in diern mereat. Cap. XVI. Infinitum erit, filatius esempla con' quiram, quibus appareat, paruo magna conftaro' Quid ergo? quare & medico & praeceptori plus quid' dam debeo, nec aduerfus illos mercede defungor? Quia ex medico ac praeceptore in amicum tranfeun^ & nos non arte quam vendunt, obhgant, fed benigni & familiari voluntate. ltaque medico , fi nihil am' plius quam manum tangit, & me inter eos, quos per' ambulat, ponit, fine vllo affećlu facienda vitandau* prscipiens, nihil amplius debeo : quia me non tan' a. Pro tempere cH) Atque ideo variar, vt iudicia & cupidi' tas hominum , fiu« & copia aut inopia marcium fuit. 3. Infulum] in cuius naturam non caditi nolle ? CaP- »E BfNEFICIIt L I B. VI. CAp. XXII. Agedum, inquit, fi poflunt, refi-ftant. Hocdicis, Omnia ifta ingentibus interuallis didu&a,& in cuftodiam vniuerfi difpofita , ftationes fuas déférant,fubita confufione rerum fiderà fidenbus ioeurrant, & rupta rerum concordia in ruinam diuina labantur , contextusque velocitatis citatiflìmae, in tot fecula promiflas vices in medio itinere deftituat,& quaenunceunt alternis redeuntque opportunis libra-ïîientis, mundum ex a:quo temperanza, repentino concrementur incendio, & ex tanta varietate fcoluan-tur, atqueeantin vnumomnia. Ignis cunćla podi-deat, quem deinde pigra nox occupet, & profunda Vorago tot deos /) forbeat Eft tanti, vt tu coargua» tis, ifta concidere ? Profunt tibi etiam inuito, e-Untque ifta tua caufla: etiamiìmaior illis alia , aepri-Or caufla eft. CAP. XXllI. Adiice nunc, quod non externa co-gunt deos, fed fua illis in legem zterna voluntas eft. ftatuerunt, qua non muta rent. Itaque non poflunt Videri faćhm aliquid, quamuis nolint : quia qutdquid definere non poflunt, /) perfeuerare voluerunt: nec Vnquam primi confilii deos pœnitet. Sinedubio fiate illis 2) & defeifeere in contrarium, non licet: fed tion ob aliud, quam quia vis fua illos in propofito te-net ; nec imbecillitate permanent, fed quia non libec ab optimis aberrare » & fic ire deçretum eft. In prima autem ilia conftitutione, cum vniuerfa difpone- f. T«t rfe»/] Nam Chryfippus & Cleanthes. vt Plutarçhus ait, coelum, terram, aerein . mare diis compleuerunt, & ne-ni'mem ramen ex tam multis irnmortalem reìkjuerunt excepto Vao loue. i. Vcfintre n»n efficere vt definat & deftruatur. Modo non valde dilTìmìli artem dtfìntrt Cicero dixit Famil. VII. I. 3, Stare iSu] quiefcere, &otiumagere, Intelligit autem Per deos fiderà & ftcllas» LI 4 rent, 53^ annae! senecae de b e n e F i C 11 s ł1 b. VI. 5 37 rent, etiam noftra videront, rationcmque hominis habuerunt. Itaquenonpolfunt videri Tua tantum-» caufìa decurrere » & explicare opus fuum: quìa pars cperis fumus & nos. Debemus ergo & Soli, & Łun*, &ca?teris cœleftibus beneficium: quia etiarp.fi potio-failiisfime, in qua» j) oriuntur, nostamenin malora ituri 4) iuu,ant. Adiice, quod ex desinato iuuant. ideoque objigati fumus, qui non in beneficium igno-irantiura incidirnus , fediiasc qua»ąccipimus, acceptu-ros fcierunt & quamquam maius illis propofitum fit» maiorque achis fui frućlus, quam feruare mortaliaî camenin noftras quoque vtiîttates a principio rerum p ranni (l'a mens eft, &isordo. mu.ndo datus, vt appa* reatcuramnoftri non inter viti ma habiram. Debemus parentibus noftris pietatem. & multi non vt gi-gnerent, coierunt. pii non poiTunt videri nefciife, quid-effec-turi eifent, cum omnibus alimenta protinus, & auxilia prouiderint: nec eos per negligentiam ge-fiuere, quibus ta.m multa generabant. Cogitauit e-»iim nos ante naturą, quam fecit: nectamleue opus fiimus, vt i Ili potuerimus excidere. Vide quantum-» nobis permiferit, quam non intra homines, j) human i imperii condirlo fit. vide in quantum córpori-feus vagari liçeat, qua; non coèrcuit fine terrarum, fed omnemin partem fui m ifit. 6) vide, animi quantum audeant, qu.emadmodum foli aut nouerintdecs, aut Cjuscrant, & mente in. akum data diuina coniitentut» Scias,non effe hominem tumu,kuarium &incopitatum 3. In cjuì] quorum grada. 4- Inmaiira ituri j maiorum rerum caufTa periodosfuas peraĄuri. s. Non intra [jomtnes] npï! intra humani generis limites im" periurB hominum fecontinet, fed ad an iman tia quoque &ce-teras re$ creatas extenditur. 6. Ottieni in partem fui mi/ìt] aquam nimirum. quam na-vibus fulcamus, aeiem quem oculis peruagamur. opus» opus. Inter maxima rerum fuarum, natura nihil habet cjuotnagisglorietur, aut certe cui glorietur Quantus ifte furor eft, coatrouerfiam diis munerisfui lacere? Quomodoaduerfuseoshicerit gratus, quibus gracia reterri fineimpendio 7) non poteft: qui negatab his accepiffe fe, a quibus cum maxime accipitj qui & Temper daturi funt, & mmquam recepturi? Quantaa»-temperuerfitas, ob hocalicui non debere , quia etiam infitianti benignus eft■: &c continuationem ipfam » feriemquebenefìcioruin j argurnentum vocare neeef-fario dantis ? Nolo, fibi habeat. quis illum rogar? Se omnes alias impudentis animi voces his adftrue. Non ideo de te minus mereturis, çuius liberalitas ad te e-tiam dum negas peruenit: cuiusque benefieiorum, vel hoc maximum , quod etiam querenti daturus eft CAr XXIV. Non vides, quemadmodum teneram liberorum infantiam parentes ad falubrium rerum pa-tientiam cogant? Flentium corpora, ac repugnanti-um , diligenti cura fouent : & ne membra liberta* immatura detorqueat, iti rećtum exitura conftrin-., gunt: & moxliberaliaftudiainculcant, adhibito timore nolentibus. Ad vltimum, audacem iuuentam frugalitati, pudori, moribusbonis fi parum fequi-tur, coaftam applicant. Adolefcentibus quoque, ac iam potentibus fui, fi remedia metu aut intempe-rantia reiiciunt, vis adhibetur ac feruitus, Itaquo beneficiorum maxima funt, quœa parentibusaccipi-mus, dum aut nefeimus, autnolumus C a r. XXV. H's ingratis, & repudiantibusbenefi. eia,non quia nòluntvfed ne debeant fimilesfunt ex di-Verfo nimis grati: qui aliquid in com m odi precari fo- r.Stne imjjendta] {yiQ.re.quam.det vel faciat; homines enim hominibus fine impendio grati effe non poflunt. ^ I 5 lent L j| l. ann ael sen e c àe lent his quibus obligati funt, aliquidaduerfi, in quo afFeftum memorem accepti beneficii apprcbent. An hocre&e faciant, & pia voluntate, quaeritur: quorum animus fimillimus eftprauo amore flagrantibus, qui amica: fua: optant exfilium, vt defertam fugien-temque comitentur joptant inopiam, vt magis defide-rantidonent: optant morbum, vtaffideant :&quid-quid inimicus optaret, amantes vouent, Fere idem_» iiaqueexituseftodii, & amoris infani. Taie qûid-dam & his accidit,qui amicis incommoda optant, qua: detrahant, & ad beneficium iniuria veniuntj cum fatiusfit vel ceffare, quam per fcelus officio locum_* quxrere. Quid fi gubernatora diis tempeftates in-feftiffimas, & procellaspetat,vt gratiorars fua peri-culo fiat? quid fi imperator deosoret, vt magna vis Jioftium circumfufa caftrts , foflas fubiro impetu compleat, & valium trepidante exercitu conuellat, & in ipfìs portis infetta.figna conftituat, quo maiore cum gloria rebùs lapfis profligatisque fuccurrat_>? Omnes ifti beneficia fua deteftabili vìa ducunt , qui deos contra eum aduocant, cui ipfi affuturi funt, & antcillos fterni, quam erigi volunt. Inhumana_* ifta peruerfe grati animi natura eft, contra eum optare , cui honefte deeffenon poffis, C a p. XXVI. Non nocet illi votum meum, inquit, quia fimul opto & periculum , & remedium. Hoc di-cis, non nihil te peccare, fed minus quam fi fine re-jnedio periculum optares. Nequitia eft, vt ex-trahas , mergere; euertere, vtfufcites; vt emittas, includere. Non eft beneficium, iniuriae finis: nec vnquam id detraxiffe meritum eft, quod ipfe , qui de-traxit, intulerat. Nonvulneres me malo, quam fanes. potes iniregratiam, fi, quia vulneratus fum, fanas: non, fi vulneras, vt fanandus firn. Nunquam cica- DE BENÊÏICIIS LIB. Vf. 531) cicatrix, nifi collata vulneri,/) placuit: quod ita coiffe gaudemus, vtnon fuiffe mallemus. Si hoc ci o-ptares, cuiusnullum beneficium haberes, inhuma-Hum erat votum : quanto inhumanius ei optas, cui beneficium debes? C A P. XXVII. Simul, inquit, vt pqflìm ferre ilJi opem, precor. Primum, vt te in media parte voti tui occupem , r) iam ingratus es. nondum audio quid illi velis praftare: fcio quid illum velis pati. Sollicitu-dinem illi & metum, & maius aliquod itnprecaris malum.optas vt ope indigeat : hoc contra illum eft. o-ptas vt tua indigeat ope : hoc pro te eft. non fuccurre-re vis illi, fed foluere. Qui fic properat, ipfe folui Vult, 2) non foluere. Ita quod vnum in voto tuo ho-«eftum videri poterat, ipfum turpe & ingratum eft, nolledebere. optas enim ,nonvttu facultatem ha-beas referendaî gratias, fed vtille neceffitatem implo-randas. Superiorem te facis .&quod nefas eft, bene meritum ad pedestuosmittis. quanto fatius eft, ho-nefta voluntate debere, quam permalam rationem.» foluere? Si infitiareris quodacceperas, minus pecca-res: nihil enim nifi quod dederat, amitteret : nunc vis illum fubiici tibi iattura rerum fua rum , & ftarus Tiutatione in id devocari, vt infra beneficia fua iace-at. Gratum teputabił? coram eo , cui prodeffe vis, Ç>pta, Votum tu iftud vocas, quod inrer gratum & Jnimicum poteft dìuidi? quod non dubites aduerfari-lim & hoftem fecifle ,fi extrema taceantur 3) ? Hoftes . '• Collata, vulneri] quod fcilicet mahim erat maius qu;im c,catrix. 1. I» media pane veri tui •ctupcm'] voto nondum piene Colato praeueniam. Ltpf. 2. Se/ut vult) oblivione, ipfi moietta , qua benefattori ®l>ftrittus eft. 3. St estrema tac ed n turi auxilium niminim quod ei ferre «Upis. J ^ quo- È 54» l. ann ae i 5enecae quoque optauerunt capere quasdam vrbes, vt ferua-rent: & vincere quosdam, vt ignofcerent. necideo non hoftilia vota: inquibus, quod mitiflìmum eft, poft crudelitatem veuit. Dcnique qualia effe iudicas vota, qua nemo tibi minuiVolet, quam is pro quo fiunt, fuccedere? pefiìme cura eo agis, cui vis adiis noceri, a te fuccurri : inique cum ipfis diis, lilis e-nim duri/lîmas partes imponi*, tibi humanas. vt tu prcfis, dii nocebunt ? Si accufatorem fubmitteres > quem deinde remoueres, fi aliqua iilum lite implica-res,quamfubindedifcutercs.,nemodetuo fcelere du-bitaret : quid intereft, vtrum ïftud fraude tenteçur, an voto?nifi quod potentiores i Hi aduerfarios quxris.Non eft quod dicas : Quam enim ilii iniuriam Facio ? Votimi tuum autfjperuacujm elf, ąue iniuriofum : imo îniuriofum, etiamfi irriturn. Qujdquid nonefficis, Dei munuseft: iniuriaveco, quidquid optas. Sat eft. tibi non alirer debemusirafci, quam fifeceris C A p.. X X V 111. Si vota, inquit > valuiffent, & in hoc valuiffent, vt ttitus effes. Primum, certura-» mihi optas periculum fub incerto ausilio. deinde v-trumque certum puta : quod nocet , prius eft* Prsctersą, tu conditionem voti tui nofti: metemps-ftas q.ccupauit,portus ac praefidii dubium- Quantum extftìmas tormentum^tiamfi accepero,cguiffe?etiatnft feruatus fuero,trepidaffe?etiamiiabfolutus ruero,cauf-famdixiffe? Nullius metus tam gratus eli: finis, vtnoo gratior fit folida & inconcuffa fecuri:as.Opta,vt redde-jre mihi beneficium pofïiî,cum opuìerit,non vt opus fit* Sicffetin tua poteftste quod optas, ipfe feciffes. Cap. XXIX. Quando hochortóftiusvotumeft' Opto in eo ftatufit, quo femper beneficia diftribuat» nunquam defiderct. Sequatur illum materia, qu3-* tam benigne vtitur ląrgiendo iuuandoque , vt nuD" quam lili ficdandorumbeneficiorum inopia, datoru1*1 pce- de beneficiis llber VI. pœnitentia. Naturam perfepronam ad huraanita-tsrn, ad mifericordiam, & clementiam , irritet ac prouocet turba gratorum : quos illi&habere contin-gat, nec experiri neceffe fit i), Ipfe nulli implaca-kilis fit, ipfi nemo placandus. tam acquali in eum fortuna indulgenza perfeuerct, vt nemo in illumpoffis effe, nificonfcientiagratïis. Quanto h®c iuftiora_» vota funt, qua; te in nullam occafionem différant, fed gratumftatimfaciunt? Qindenim prohibet referre gratiam profperis rebus? quam multa funt, per quas Suidquid debemus, reddere etiam felicibus poffumus? fidele corfilium^ affidua conuerfatio, feìmo comis, ^fine adulatione iucundusj aures, fi deliberare ve-diligentes ; tut», fi credere j conui&us familiarisas. Neminem tam alte fecunda pofuerunt, vt noru lUi eo magis amicus défit .quia nihil abfit. Cap. XXX. Ifta triftisj&omni voto fubmouen-^aoccafio, acprocul repellenda. vt gratus effepos-iratis diis opus eft ? ììec ex hoc quidem peccato intelìigis, quod melius cum eo agitur, cui ingratus Propone animo tuo carcerem, vincula, fordss, ^ruitutem, bellum, egeftatemj hascfilntoccafiones f^i voti, fi quìs tecum contraxìt, per ifta dimiteitur /). ^uin potius eum potentem effe velis, cui plurimum.» ^bes, &beatum? Quid enim (Vt dixi) vefat, te re-'Crre etiam fumma felicitate prœditis gratiam? cuius Piena tib i occurret & varia materia» Quid ? tu ne-iCisdebitum etiam locupletibus folui? ÎSIec te inni-^tn diftringam : Omnia fane exciuferit opulenta fe-tięitas: monftrabo tibi, cuius rsi inopia labcrent ma- ». Ntc exptriri neesffe //] quod fieri nequitnifi fors eius eterior facla ad beneficia ab iis recipienda idoneus fuit. t '• Per Ìfia dimtttitnr ] fi qtiis vinculo aliquo tecum h»-per haec liberatur, ifta enim ei optas vt foluere aut fol-'P oÈs. Lipf, gna 5^8 A N N AE I SENECAS gna faftigia, quid omnia poflidentibus défît. Scilicet ille, qui verum dicat, & hominem inter mentien-tes iłupenrem, ipfacjueconfuetudine pro rećhs blanda audìendi, ad ignorantiam veri perdućhim,vindicet a confenfu concentuque falforum.Non vides quemad-modum ilios in prasceps agat exftintìa libertas, «Si fide! in obfequium feruile fubmifla, dum nemo ex animi fui fententia fiiadet, diffuadetque, fed adulandi cer' tamen eft, & vnura amicorum omniumofficium, vna contentio, quis blanditine fallat ? lgnorauere vire* fuas, & dum fé tam magnos, quam audiunt, credunt» attraxere fuperuacua , & in difcrimen rerum omnium peruentura bella: vtilem & neceffariamruperecon-cordiam. fecutiiram, quamnemo reuocabat, m ulto rum fanguinem hauferunt, fufuri noui/fime fuum» dum vindicantinexplorata pro certis, fleéhque non-» minus exiftimant turpe quam vinci, & perpetua ere* dont, qua; in fummum perdućta maxime nutantj Ifl" genti a fuper fé ac (uos regna fregerunt, nec intellexe-runt > in illa feena, & vanis & cito diffluentibuS bonis refuigente, ex eo tempore ipfos nihil noru> aduerfi exfpeéìare debuiffe, ex quo nihil veri audire potuerunt. Cap. XXXI. Cum bellum Graciae indiceret Xer-xes, ammum tumentem , oblirumque quam caducis confìderet, nemo non impulit. Alius aiebat, non laturos nuncium belli, & ad primam aduentus famam« terga verfuros: alius, mhii effe dubii , quinilla me!c non vinci falum Grecia, fed ebrui poffet: magis ve-rendum, ne racuas deferrasque vrbes inuenirent, & pro fu gis hofttbus vafta; iolitudines relinquerentur> non habituris, vbi tantas vires exercere poffent Alius, illi vis rerum naturam fufficere, angufta effecla*-fibus maria, militi caftra , explicandis equeftribus co-piis campeftria, vixpatere caelum fatis ad emittenda r om»i de benefici is li e. VI. 543 omni manu tela. Cum in hunc modum multa vndi-que ia&arentur, qux hominem nimia acftimatione fui furentem concitarent, Demaratus Lacedajmoniusfo-lus dixit, ipfam illam qua l'ibi piacerei multitudinem , indigeftam & grauem , metuendam effe ducenti: non cnim vires, fed pondus habere : immodica numquam regipoffej nec dui durare, quidquid regi non poteft. in primo, inquit, ftatim monte LaconesobieĆH, da-bùpt tibi fui experimentum Tot ifta genrium millia trecenti morabuntur , hzrebunt in veftigio fixi, & cophmiffas fibi anguftias tuebuntur, & corporibus obftruent. tota illos Afia non mouebit loco, rantas ttiinas belli, & pane totius generis humani ruentis im-petum , paucillìmi fuftinebunt. Cum te mutatis le-gibus fuis /) natura tranfmiferu, 2) in femita hxre-bìs, &aftimabis futura damna, cum putaueris quanti Thermopylarum angufta conftiterint. Scies te fu-gari pofTe, cura feieris poffe retineri. Cedent qui-dem tibi pluribus locis, velut tòrrentis modo ab'ati, cuius cum magno terrore prima vis defluir: deindo hinc atque illinc coorientur, & tuiste viribus prennent. Verum eft quoddicitur, maiorem belli ap-paratum effe, quam qui recipi ab his regionibus poi-fìt, quas oppugnare conftituis. Sed hxc res contra nos eft: obhocipfum te Gracia vincer , quia non ca pit. vri toto te non pctes. Pra>terea, qua: vna rebus faìuseft, occurrere ad primos rerum impetus, & in-clinatis opem ferre non poteris, nec fulcire ac firma, ïelabantia. Multo ante vinceris, quam vi&um eff« te fentias. Ceterum non eft, quod exercirum tuunx-. ob hoc fuftineri pûtes non poffe, quia numerus eius duci quoque ignotus eft. Nihil tam magnum sft, 1 Mur*tis(tgtiu* fu*~\ e terra enim mare, ex mari terram fecit, vt elt apud Herodotutn. Lipf. a. Tran/min Graciam «onftrato Hollefponto. Lipf. quod 544 L. ANNASI SENECAE quod perire non poflìt: cuinafcitur in perniciem, vE alia qu efcant.ex ipfa magnitudine,fua cauffa. Accide-runtqu$Demsratus prcsdixerat.Diuina atque humana impeilentemj&murantem quidquidobftiterat,trecenti Itare iufierunt: ftratlisque per totam paf!ìm Gradarti Xerxes intellexit,quantum ab exercitu turba diftaret. kaqueXerxes pudore, qliamdamno miierior. De-marato gratias egit, quod fohtsSbi verum dixiffet, & permiiìt peterc quod vellet: petit ille, vt Sardes maxi' mam Alia dukatem curru veéhis iritraret, re&am capite tiaram gerens. idfolis datumregibus.Dignus fu«-rat premio , antequampéteret: fed quam miferabili* gens, in qua nemofuit, qui verum dicerct regi, nifi qui non dicebat f/bi ^) ? C A p. XXXII. Diuus Aiiguftus filiam vltra impu-dicìtise maledifìum impudicam relegauit, & flagitia Principalis domus m publicum emifit : admiflos gre-gatim adulteros, pererratafn nodturnis comsflationi-busciuitatem, forum ipfum ac roftra, ex quibus pater legem deadulterìis tulìrat, filia» in ftupra placuiffo quotidianum ad Marfyam /) concurfum : cum ex 3-dultera in qussftuariàm verfa, ius omnis licentia: fub i-gnoto adultero >) petei'et. Haec ram vindicanda-» Principi quam tacènda ( quia quarumdam rerum tur-pitudoetiam ad vindicantem redit) parum potens irac publicauerat. Deinde cura, interpoiìtotempore, i!l locum iraefubiiffet verecundia , gemens,quod non ili* Élentio preffiffet, quae tamdiu nefeierat, donsc loq'-J1 turpe effet: frpeexclamauit: Hortmi mini nihil acci" Nt>n dicii/tir fibi ] h. e. non in corurr.odum fuuni ài^e" bat, exterus quippe , ad quem nihil Xcrxis res pcrtinebai)c' Ltpf i. ^.4d Marfyam~j cuius (tatua in foro erat & ;:d eum tribtf" nał, I-tpf. t. Tritio adultero] qui nec ipfam# quem nec ipfa noffet' u. dififet, DE BENEFICIIS LIB. VI. diiTet,fi autAgrippa,aut Mecanas vixiffet. Adeo tot habenti millia hominum, duos reparare difficile eft. Ca-fae funt legiones; & protinus feriptae. fra&a claf-intra paucos dies natauit noua, fxuitum eft in opera publicaignibus, furrexerunt meliora confum-ptis: tota vita , Agrippae&Mecaenatis vacauit locus. Quid putem? defuiffe fìmiles qui affumerentur, an_» ipfius vitium fuiffe , qui maluit queri,quam quaerere? N on eft quod exiftimemus, Agrippam & Mecamatem folitosilli vera dicere: qui fi vixiffenr, inter diflìmu-lantes fuiffent. Regalis ingenii mos eft, in praefenti-um contumeliam,amiffa laudare > &hisvirtutem dare vera dicendi, a quibus iam audiendi periculunu> non eft. Cap. XXXIII. Sedvtmeadpropofitumreducam» vides quam facile fit, gratiam referre felicibus, & in fummo humanarum opum pofitis. Die fllis non quod volunt audire, fed quod audiffe femper volent : plenas aures adulationibus, aliquando vera vox intret: da confilium vtile.Quatris,quid felici praftare poffis? effi-ce, ne felicitati fus credat : vt feiat illam multis & fi. dis manibus continendam. Parum in illum contuie. *is, fiillifemel ftultamfiduciampermanfura femper potentiaeexcufferis, docuerifque mobilia effe qua: de-dit cafus ,& maiore curfu fugere quam veniunt ; nec his portionibus t quibus ad fumma peruentum eft, retro i ri, fed faspe inter fortunam maximam & vltimam jùhil intereffe : Nefcis quantum fit pretium amicitiaes fi non intelligis multum te ei datut um, cui dederis a-tïiicum, rem non domibus tantum, fed fa°culis ra-» ram: qua:nonaliubimagisdeeft,quam vbi creditur 'bundare. Quid? iftos tu libros, i) quos vix nomen- r. Ijtos tu libra/] amicos & clientes nominatim acque or* ^ine in libros digerebant noménclatores, vt msminiife & no» binare poflent, at domino fuggererC, Lip/l tom. i. Mm eia* 54-6 Ł. ANN AEI SENECAI clarorum complećHtur aut memoria,aut fnanus, arm-corum éxiftimas effe ? Non funtifti amici, qui agmine magno ianuam pulfant, qui in primas & fecundas ad-millìones 2) digeruntur. Confuetudo ifta vétus eft regibus, regesque fimularìtibus , populum amico-jum defcribere. Eftproprium fuperbi», magno Rimare in troitumactactum fui liminis,&pro honore -ìdare,vt oftio fuo propius aflideas ,.vt gr&dum prior intra domumponas, in qua deinceps multa funt ofti»> qua; receptos queqùs excltìdunt. Cap. XXXIV. Apud nos primi omnium C. GraC' chus & mox Liuitfs Drufus iriftituerunt fegregare turlam fuam, & alìos in fećretum /) recipere, alios cutn pluribus, 2) alios vniuerfos. Habuerunt iraquei-ftiamicos primos, habuerunt & fecundos 5 nunquatn -veros. Amicum vocas. cuius difponitur 4) ialutatio? autpotefthuiustlbi paterelìdes, qui per fores maligne/) apertasnon intràt, fed illabitur? Hurc perue-nire vsquead diftringendam libertatem 6) licet, cuius vulgare '& publicum verbum &promifcuum ignotis» Aue, non nifi fho ordine emittitur?Adqtiemcumque itaque iftOrum veneris, quorum falutâtio vrbem con-cutit, fcito etiam fi artimaduerteris òbfeffos ingenti frequenriavicos, &commeantium in vtramque partem cateruis itinera compreffa, tamen venire te in-» ìocum hominibus plenum , amicis vacuum. In pe- 2. In primM b' ficundtv a non in atrio qua:ritur. ilio recipiendus eft, illicretinendus, &in fenfus recondendus. Hoc doce, gratus es. Male de te exiftimas, fi inutili* es , nifi afflictoj fi rebus bonis fuperuacuus.Quemadmo-dumte & in dubiis, & in aduerfis, & in Ijetis fapienter geris, vt dubia prudentertra&es, aduerfa forriter, lata moderate: ita in omnia vtilem te amico exhibero potes. Aduerfa eiusfi nec deferueris,nec opraueris, multa nihilominus, vtnon optes, in tanta varietar.e, quae tibi materiam exercendae fidei prsbeant, incident. Quemadmodum qui optatdiuitias alieni in_» hnc, vtillarum partem ipfc ferat, quannu's pro ilio videatur optare, libi proi, diraimprecationedefigis, Nemo,vtexiftimo, de immanifate animi tui dubitaret, fi aperte illi pau-pertatem, fi captiuitatem, ii famem ac metum im-Mm i pre- Î4& t. ANNAEI SENECAE precareris. Aliquid intereft, vtrum vox ifta voti fit tui? i) Sanus aliquid horum opta. I nunc, & hoc effe grati puta, quod ne ingratus quidem faceret, qui modo non vsque in odium, fed tantum ad infitjatio-nem benefica perueniret. Cap. XXX'/I. Quis pium dicet^Eneam, fi patri-am capi voluerit, vt captiuitare patrem eripiat? Qu>s Siculos iuuenes , /) vt bona Iiberis esempla monftra-rent, fi optauerunt vt ./Etna immenfa ignium vi fupra folitum ardens & incenfa prarcipitet, datura ipfis oc-cafionem exhibendas pietatis: ex medio parentibus incendio raptis? Nihil debet Scipioni Roma , fiPuni-eumbellum vtfiniret, aluit: nihil Deciis» quod morte patriara feruauerunt, fipriusoptauerant, vt deuo-tioni fortilfimae locum vltima rerum neceflìtas fa-ceret. Grauiflìma infamia eft medici, opus quxrere. Mul" ti quosauxerant morbos, & incitaùerant, vt maiorc gloria fanarent, non potuerunt difcutere, aut cura* magna miferorum vexatione vicerunt. CAP. XXXVìI. Calliftrarum i) aiunt, ita certe Hecaton aućfcor eft, cum in exfilium iret, in quod mulros fimul cum ilio feditiofa ciuitas & intemperan-ter libera expulerat, optante quodam , vt Arhenien» fibus neceffitas reftituendi exfules effet, abominaturn talémredium. Rutilius 2) nofteranimofius. cum-» quidam illum confolaretur, & diceret inftare arm« ciuilia: breui futurum, vtomnesexfules reuerteren' 1. Vtrum vox .. Fortaffeoptauit, non vt multis vendçret, fed vt care: vt paruo fibi conftarent, quas venditurus effet. Cum conftetnegotiatioex empto & vendito , quare votum eius in vnam partem trahis^ cum lucrum ex vtraque-» Gt? Pratterea omnes lip-et, qui in ifta negotiationo funt, damnes: omnes enim idem volunt, id eft, intra fe optant. Magnam hominum partem damnabis. cui enim non ex alieno incommodo lucrum? Miles helium optât, fi gloriam. agricolam annonas cari», tas erigit. eloquenti» exoptat pretium litium nu-merus. /) medicis grauis annus in quaeftueft. infti-tores delicararum rnercium, iuuentus corrupta lo-cupletat. nulla tempeftate, nullo igne laedantur te&a: 1. Eloquenti*, e\.optat pretium lit tum numéros} fortę re&illS CUBI Ltpjst legeres tleqmntm & nutmerum, M m 3 iac#- ANN AE I SENECAE iaecbit opera fabrilis. ■ Vnius votum deprebenfum-» eft, omnium fimile eft, An tu Arruntium , & Ateri-um, &cereros qui captandorum teftamentorumar-tem profelïxfunt, non putas eadem habere, quxde-Cgnatores 2) &- libitinarios, vota? illi tamen quorum mortes optent, ncfciuntî hi familiariffimum_» aueroque, ex quo proptéV amicitiam fpei pluriinum eft , mori cupiunt. ' Illorum damno nemoviuit: hosquisquisdiffert, 4} exhaurit j). Optantergo, non tantum vt accipiant, quod turpi feruitute merue-tunt, fed etiamvt tributo grauiliberentur. Non eft itaque dubium, quin hi magis quod damnatum eft in vno , optent : quibus quisquis morte profuturus eft, vita nocet. Omnium tamen iftorum tam nota funt vota, quam impunita. Denique fe quisque confulat, &in fecretum pećfcorisfui redeat, &infpi-ciat quid tacitus optauerit. quam multa funt vota,quas etiam libi fateti pudet ! quam pąucą, quas facere córa m refie poffimus ! Cap. XXXIX Sed non quidquid reprehendendum, etiam damnandum /) eft : ficut hoc votum amici > quod in rnanibus eft,male vtemìs bona voluntate,& in id vitium incidentis, quod euitat. nam dum gratum a-aimum feftinat oftendere, ing-ratus eft. Hoc ait, ii u poteftatem meam recidatsgratiam meam defideret, fine me faliuis, honeftus, tutus effe non poffit. tam mi-fer fit, vt illi beneficii loco fit, quidquid redditur. HaeC 4iis audientibus,. Circumueniant illum domefticae 2, Defìgnatores ] qui fu.nesa comitabantur, difponebant» ordinabant. Lipf. f. Dumna'] nihil e nim i,is toi li tur etfi non additili:. 'id. 4. Differt] fpem illorum morte non cito implet. Id. s. Exbaunt] quia inunera asridue mittunt ii s quorum he-sreditati inhiant, &vt tributa pendant, Id. r. Damnandnm\ pœna fçntentia iudicis irrogata > ve Decadi, euenit. infi- 13 E B ENEFIC IÏS ŁIB. VI» SJf- infidi» 1 quas ego poflim folus opprimere, inftet po-tensinimicus& grauis, infefta.turba neç inermis, & créditer vrgeat & accufator, C A p. X l. Vide quam fis aequus, horum optares nihil, fitibibeneficiumnon dediffet. Vt alia tace-ara, quœgrauiora committis, peflìma pro optimi* re-ferendo 5 hoc certe delinquis, quod- non exipe-&as fuum euiusque rei tempus,: quod acque peccaos qui non fequitur, quam qui antecedit. Quomodo nonfemperbeneficiumrecipiendumeft} fic non vti- que reddendum. Si mihinon defideranti reddereś» ingratus effes : quanto ingratior es , qui aehderare me, cogis ? Exfpe&a. quare fubfidere apud te munus me-um non vis? quare obiigatum molefte fers? quarej» quaficum acerbo fœoeratore., fignare rationem parem 2 ) properas? Quid mihi negotium quasris l quid in me deos immittis ? quomodoexigeres, quific reddis? CaP. XLI. Ante omnia ergo, Liberalis, hoc difeamus, beneficia fccure debere , & occafiones red» dendorum obferuare, non manu facere : hanc ipfam, cupiditatemprimo quoque temporeliberandi fe , me-minerimus ingrati effe. Nemo enim libenter reddit j quod inuitus debet: & quod apud fe non vult effe , o-nus iudicat effe, non munus. Quanto melius ac iuftius , in promptu habere merita amicorum_»J & offerre, non ingerere , neç obasratum fe iudicare l quoniambeneficium commune vinculum eft, & Inter fe duos alligat. Die, Nihil raoror, quo minus tuum reuertatur ad teiopto huans accipias.fi neceffitas alterutri noftrum imminet, fatoque quodam datura /. Sttnare rationem parem] Signantur rationes cum fini -untur 3 cum bene difpun&x Le parcs faclae comprpbantvir» htff. M m ą cftj, H* i. ANNAEI 8 EN E C Al eft, vtaut tu cogaris beneficium recipere, aut ego accipere , det potius qui folec. Ego paratus furiu*: Nulla mora in Turno, oftendam hunc animum, cum primum tempus aduenerit : interim dii teftes lunt. . Cap XLII, Soleo , mi Uberalis, notare hune m te affećlum, & qua/i manu prendere, verentis se asftuantis, ne in vilo officio fis tardior. Non decet-» gratumanimum folicitudo j contra, fumma fiducia fui:. & exeonfeientia veriamoris, dimifiafomnisan-Xietas. Tam cum vi.tio eft, recipere quod non de-bes, quam non dare quod debes /). hoc beneficii primum dati fit ius, vtreçipiendt tempus eiigat, qui dedit. At vereor, ne homines de me fequius loquan-tur. Male agit, qui famąe, non confeientiz gratus eft. Duos iftius rei iudices habes: te, quem non_> potes fallerej &illum , quem pores. Quid ergo, fi nulla interueneritoccafio? femper debebo ? Debebis: fed pałam debebis, fedlibenter debebis, fed cum magna voluptateapud te depofitum intueberis, Pœni-tet accepti beneficii, quem nondum redditi piget_». quare qui tibi dignus vifrs eft, a quo açciperes, in~ dignus videatur, cui debeas ? C \p. XLI l. Inmagniserroribusfunt,quiingen-tisanimicredunt, proferre, donare, plurium finum 3Ç domumreplere: cum ifta in erdumnon magnus a-nimus fàciat, fed magna fortuna. Nefciunr, quanto maius ac difficilius interim fit capere, quam fun-dere. Nam vt nihil alteri detraham, quoniam v-trumque vbi exvirtute fit, par eft mon minoriseft a-flimi beneficium debere, quam dare, eo quidem o-perofius hoc quam illud, quo maiore diligenria cufto- '■ QuAfnnon dare qutddtbet] his omisfis cetera ita difponit Gronouius : Interim ctnuieium eft recipe quod debto. Hoc primum btntfitii dati W fit y vt ttwptu eitjrat qui dedit. di*a- DE BEN E FIC IIS LI B. VI. 553 diuntur accepta , quam dantur. Itacjue non eft tre-pidandum , quam cito reponamus, nec procurren-dum intempeftiue : quia sque delinquit, qui ad refe-rendamgratiam fuo tempore ceflat,quam qui alieno properat. Poficum eft illi apud me nec ìllius nomine , nec meo timeo. bene illi cautum eft. non poteft hoc beneficium perdere, nifi mecum : imo ne mecum quidem. Egi illi gratias , id eft, retu-li. Qui nimis de beneficio reddendo cogitat, nimis cogitare alterurn de recipiendo putat. Frjeftetfe in_, vtrumque facilem : fi vult recipere beneficium refera-mus , reddamusque lati, lllud apud nos cuftodiri mauult^uîdthçfaurum eius eruimus ? quidcuftodi. am recufamus? dignus eft, cui vrrum volet , lice-at. Opinionem quidem & fainam eo loco habe-amus t tanquam noa ducere , fed fequi debeat. Liber Septimvs. Argumentum & Or do. (Imìliaprioribus, Qu/eftiuncttU, & fubttlibus tamenmixta, lUudprincipioferium. coercendam curiojìtatem , Ô" nim am feiendt cupidwem: animum poti w ad mores & Virtutem, id efi\ Sapientiam mit-tendum, Ex ferii deinde occafione Ghttfłio, An ali-quis donare Sapientipojfit, cum eiui (ìnt omnia ? ait pojje, quia animo quidem, non tfu tamen omnia pop-fidet. Altera , An qui tentauit reddere beneficium, reddiderit ; ita ì fed tamen iterum iterumque conan-dum docet. Tertia, An quod a Uro bono acceperisJ eidem iam malo redd/s? Reddes, (edcum cautione, ne iUa quibui male, & infuam alienamue noxam $ta-l*r. Quarta , Nurn quid obltuifci datorem beneficii M m / fui L. ANNAEl SENECAE fui oporteat ? Non omnina.Çf pojfe tenere memoria ait, iwo Ó' inter dum exiger e» Vit imaj Quomodo ferendt ingrati? placido animo, man fusto, magno. C A P V I. Onum , mi Liberalis , habeas aainaumj volo : In manibus terra, i) Non hic te carmi- ne longo, Atque pen ambages & longa exorfa te-neha. Reliquahic liber cogit 2)1 & exhaufta materia, cir-cufnfpicioj non quid dicam, fed quid non dixerim. Boni tarrxen confuies quidquid fupereft, cum tibi fu-perfuerit. 5) Sivoîuiffemlenocinari mihi,4) debuit paullatim opus crefcere, & ea pars in finem referuari, quam quilihet etiąm fatiatys appeęeręt. Sed quidquid maxime neceffarium erat, in primum ftatim congedi: çuncil quid ęffugit, recolligo. Nec mehercule, lì me interrogas, nimisadremexiftitno pertinere, vbi di&a fint qu2; regunt mores, perfequi cetera, non in remedium animi, fed in exercitationem ingenii inuenta. Egregie enim hoc dicere Demetrius Gynicus, virmeo iudicïo raagnus, etamfi maximis comparetur , folet ! Plus prodefFe , fi pauca p.raecepta fapientix teneas, fed illa in promptu tibi & in vfu fint, quam fi multa cjuidem didiceris, Ted illa non oabeas ad manura, Quemadmodum, inquit, magnus luda- 1, In m&ni'uuf terra ] i. e. tam propinquœ vt manibus iam coptingamns : quod vulgo dicunt in portu nauigare. 1. Relique htc lit/er cigit~] reliquade beneficiis dicendahic liber comple^itur. Cam tibi fuperftterit") otiumfcilicet ili i s impendendum. 4. f entcinari gratiofum venuflumque me reddere. De BEneficIisLIB. VII. tor eft t non qui oranes numéros/) nexusque perdidì-cit, quorum vfus fub adiierfario rf'j raruseft, fed qui in vnofe aut altero bene &diligenrer exercuit, & eo-rum occafionesintentus exfpeétat: nec enim refert, quam multa fciat, fi fçitquantum vi culatta , & exigat : miferrimofque mortalium iudicet, in ^uantisçumque opibus refulgebunt, ventri ac libi* dirli deditos, quorum animus inerti otio torpet. Dicat iple libi : Voluptas fragilis eftjbreuis, faftidio obie&a: quoauidiushaufta eft, citiusin contrarium recidens, eu lus fubinde neceflfe eft aut pœniteat, aut pudeat. In, qua nihil eft magnificum, aut quod naturam homi-ni.s, diis proximi, deceat. reshumilis, membrorum tu.rpium ac vilium minifterio veniens , exitu fœda. Kia eft voluptas & homine & viro digna, non impiété corpus, nec faginare , nec cupiditates irritare, «juarum tutiffima eft quies : fed perturbatione carere > PUnum ] non difficile , vt libenter & facile fequi Ç.osf\t, & ea DE BENEFICI IS LIE. VII. fflj- & ea quam hominum i) inter lerixantium ambicus concutit, &eaquaeintolerabilisexaltovenit, vbi de diis fama: creditum eft, vitiisqae illos noftris.2) sefli-mauimus. Hanc voluptatem aequalem, intrepidam, nunquam fenfuram fui tasdium , percipit hic quem ex futuro non pendet, nihil enim firmi habet, qui in îia-certa propenfus eft. Magnisitaque curis exeraptus, & diftorquentibus mentem, nihil fperat, aut cupic, nec fe mittit in dubium, fuo contentus. Nec illuu/u, exiftimes paruo elfe contentum, omnia illius funt non fie , quemadmodum Alexandri fuerunt: cui, quamquam in littore maris rubri fteterat, plus de< ras quam qua venerar, illius ne ea quidem erant, qua. te» nebat, autvicerat, cumin Oceano Oneficritusprx-miflus explorator erraret, & bella in ignoto mari < juaï-reret. Non fatis apparebat inopem efie, qui e.xtrs naturae termines arma proferret?qui fe in profundi jm, inexploratum & immenfum, auiditate ca:ca prorfus immiiteret? Qujd intereft , quot eripuerit regna, quot dederit , quantum terrarum tributo preniat? tantum illi deeft, quantum cupit. Cap. U'. Nec hoc Alexandri tantum vitium f* lit, quem per Liberi Herculisque veftigia felix tetneriitas egir, fed omnium quos fortuna irritauit implendf >./) Cyrum & Cambyfen , & totum regni Perfici ftem ma percenfe. quem inuenies, cuimodum imperii fal ie- j# Et ca sjUArn hominum ] dupticem perturbano/ lem hicfacit: a terra & acselo. Illam quae ex opibus , hor tribus , fpe metuque rerum humanarum. lftam quae a fi iper-ftitione &praua de diis opinione. Lipf. 2. Vttitstjue illos noflru] quia nos vltioni» cupidi > quia nos malefacientibus reponimus, & plura talium affe&uv im.M» /. Irritantidmpltndoj cupidio&m magis elivvût indulj ,end«. 1 L. ANNASI SENECAE tas fecerit ? qui non vitam in aliqua vlterius proceden-dicogitatione fiinerit? Nec id mirum eft. quicquid cupidi tati contigit, pcnifus hauritur & condicur : nec intere^,quantum eo quod inexplebile eft,congeras.Vnus eftfapiens, cuius omnia funt, ncc ex difficili tuenda. Non habet mittendos trans maria legatos, nec me-tan da inripis hoftilibus caftra, non opportunis ca-ftellis difponcnda prsefidia, non opus eft legione, nec equeftribus turmis. Quemadmodum dii immortales regnum inermes regun*, & illis rerum fuarum ex edito tranquilloque tutela eft : ita hic officia Tua, quamuis latiffime pateant, line tumultu obit : &omne huma-numgenus,potentiflìmus eius optimusque, infra fe videt. Derideas licet: ingentis fpiritus res eft, cum Orientem ©ccidentemqueluftraueris animo, quo e-tiam remota & folitudinibus interclufa penetrantur, cum tot ammalia , tantarn copiam rerum, ouas natura beatiffime fundit, afpexeris , emittere hanc Dei vocem: Ha;c omnia mea funt. Sic fit, vt nihil cupi-at: quia nihil eft extra omnia. CaP. IV. Hoc ipfum , inquis, volui. teneo te: wolo videre , quomodoex his laqueis, in quos tua fponte decidifti, expliceris, Dicmihi. quemadmodum poteft aliquis donare fapienri, il omnia fapientis funt ? nam id quoque quod illi doriat, ipfius eft. Iraqoe non poteft dari beneficium fapienti : cui quid- inquit, cuius proftituta: funt_>, Ieno eft : omnia autem fapientis funt , inter omnia autem & proftituta funt. ergo & pro- * Quemadmodum prohemtu] Grcnouius nihil hic mutandum putat nifi quod omifia ante quemadmodum negatici lic relłltuenda.Leąit igitur: non quemadmodum &c.hoc fenfu: Non nunc eft colligendum effe omnia fapientis.nequeoftendendum qui-bus rebus id conficere foleamus; (hoc enim & tu fumis & ego fentio)fed colligendum eft illud quod quseritur,quomodo pof-fit illi dari,cuius nihil non effe inter ambos conuenit. Eft i&i-tur non quemadmodum probemw omnia a7r*irą<7ii & fermo interruptus conueniensque promtee difputationi. & ad hoc «mnia ex par«nthe£ reuocarxduni fapitntu ejjt. È 560 L. ANN AE I SENECAE DE BENEFICIIS LlJB. VII. s*i ftitntaî fapientis funt, leno autem eft , cuius profti-tutae funt: ergo fapiens eft leno. Sic illum vêtant emere, dicuntenim: Nerno remfuam emit: omnia autem fapientis funt : ergo fapiens nihil emit. Sic vêtant & mutuum fumere , quia nemo vfuram_* pro pecunia fua pendat. Innumerabilia funt , per qu;E cauillantur, cum pulcherrime, quid a nobis di-catur, intelligant. Cap. V. Enim ficomnia fapientis effe dico, vc «ilominus proprium quisque in rebus fuis dominium.» habeat: quemadmodum fub optimo rege omnia rex imperio poffidet, finguli dominio. Tempus iftius probandxrei veniet. interim hoc huic quaeftioni fat_. eft, id quod aliter fapientis, aliter meum eft, mepof-fe donare fapienti. Necmirum eft, aliquid ei cuius efttotum, poffe donari. Conduxidomum a te. iii_» hac aliquid tuum, aliquid meum. res tua eft: vfus rei tuîE , meus eft. Itaque nec fru&us tanges, colono tuo prohibente, quamuis tua in poffeffione nafcantur: & fi annona carior fuerit, aut famés, frufłta magnum alterius fpettabû aceruumy in tuo natum , intuopofitum, in horreaiturutntua. Nec conduélum ratum , quamquam fis dominus , intrabis : nec feruum tuum , mercenarium meum abduces : & cumabste rhedam conduxero, be-nefkiumaccipies . fitibi invehiculo tuo federe per-mifero. Vides ergo poffe fieri, vt aliquis accipienio cjuod fuum eftj munus accipiat. C a P. VI. In omnibus iftis quat modo retuli, v-terqueeiusdem rei dominus eft. quomodo ? quia alter rei dominus eft, altervfus. Librosdicitnus effo Cieeronis: eosdemDorus librarius fuos vocat: & v-trumque veium eft. alter illos ranquam au&or fibi, alter tanquam emptor afferit : ac re&e vtriusque di- cun- cuntureffe. Vtriusque enim funt: fed non eodem». niodo. fie poteft T. Liuius a Doro accipere, aut emere libros fuos. Poffum donare fapienti, quod viriti m meum eft /), licet illius fint omnia. Nam cum fegio more cunćłra confcientia poflideat, fingularum autem rerum in vnumquemque proprietas fit fparfa: & accipere munus, & debere & emere , & conducere poteft. Csefar omnia habet, fifeus eius priuata tantum, acfua: &vniuerfa in imperio eius funt, in patrimonio propria. Quideiusfit, quid non fit, fino diminurione imperii quaeritur. nam id quoque quod tanquamalienum abiudicatur, aliter iliius eft. Sic fapiens vmiuerfa animo poffidet . iure ac dominio fua_,. Cap. VII. Bion modo ©mnes facrilegos argu-frientis effecolligic, modo neminem. Cum omnes de faxo /) deie&urus eft, dicit: Quisquis id quod deorum eft, fuftulir&confumpfit, arque in vfum fu-Umvertit, facrilegus eft: omnia autem deorum funt: quod quifque ergotollit, deorum tollit, quorum o» ^niafunt: ergo quisquis tollit aliquid, facrilegus eft. freindecumeffringitempia, &expilari impune Ca-P'toliumiubet: dicit, Nullumfacrilegiumeffe. quia Suicquid fublatum eft ex eo loco qui deorum erat, in eum transfertur locum, qui deorum eft.Hic refponde-tur:Omnia quidem deorum effe,fed non omnia diis dicara.In his obferuari facrilegium, quaì religio numlni adfcripfij, Sic&totum mundum deorum effe immor-talium templum, folum quidem amplitudine illorum ac magnificentia dignum : & tamen afacris profana . *"*cerni, & non omnia licere in angulo, cui nomen meum *fl ] in me fingulariter tranfcriptum. fic /. Ce yi*#] Tarpeio, rituRomano, namid fupplicium magms fcaleribus. Uff. r tom. u Nn fani lì ànnaei śenecae fani impofitum eft> qua; fub cxlo & con£bec£tu nderum lîcenc. IniuriamlacrilegusDeo quidem non poteft facere: quem extra i&um fua diuimtas pofuit: fed punitur, quia tanquam Deo fecit. Ôpinio illum-» noftra, acfua , obhgat pœna:. Quomodo ergo facri-legus videtur, qui aliquid aufert facri, etiamfi quò-cumque tranftulit,, quodfurripuerat, intra termmos eft mundi : fie & fapienti furtum poteft fieri. Au-fertur enim illi, non ex hisqux vniuerfa habet, fed ex his quibus dominus infcrîptus eft, qusevrritrm /) ei fermant. IÎlam alteram pofledlonem agnofceo, hancnolethabere, etfipoierit: emittetque illam vocem, quamRomanus Imperator 2) emifit, cum illi ob virtutem &bene geftam Rempub. tantum agridè-cerneretur, quantum arando vno die circuire potuif-fet : Non eft , inquit, vobis eo opus ciue , cui plus opus ut, quam vni ciui. Quanto maioris viri putas, Tefpuifie hoc mtihus , quam nieruiffe ? multi enim fines aliis abftulerunt, fibinemô conftituit. CAr. VIII. Ergo cumanîmum fapientjsinfîe-mur , potentem omnium, & pér vniuerfa dimifTtimi omnia Hltusêfîe dicimus : cum ad hòc ius quotidia-num 1) fi ita rës tulerit, capite 2) cenfebrtur. Multum mtereft, poiTcflio eius animi magnitudine jefti-metur, aq ceniu hic vniuerfa habere, de quibus ioqueris, abominabitur. Non referam tibi Socrarem» 1, Viritim ] fie fupra cap. Vi. 2. Imperator] M. Curius. ve ex Plinio & Valerio Maximo patet. t. Quêtidianutn'] quo VtimUr, & quo menni tuum dicimus. 'Hpf- ....... , 3. Capite] (latu Secondinone fe. Refpicit autem ad cen-jfualés tabulas, in quibus Viri ci m linguli & eoium opes deferi-ptx„ 14. Chry- DE BENEFI Cils LIB. VIL CŁrj,fippum> Zenonem, &ceteros magnos quidem viros, maiores tamen, quia in laudem vetufturum.. *nuidia non obftat. Paullo ante Demetrium retuli s Suem mihi videtur rerum naturi noftris tuliffe tempo-' l vcoftenderet> nec illum a nobis corrumpi nec nosabvUo corrigi poffs: virum exaćbs (licet negec jPieJ fapxentix: firmaque in his qu* propofuit con-«antiae: eloquentia: vero eius, qu* res fortiflimas de. Ceat > non concinnata», ne in verba follici!*, fed ingenti animo, prout impetus tulit, res fuas profe-Suentis. Huic non dubito, quin prouidentia & ta. em vitam, & talem dicendi facultatem dederit, de ff* exem^um ^xcu^° n°ftro? aut conuicium 3) SjP' Demetrio £ res noftras aliquîs deorutn Poifadendas velit tradere fui) lege certa, ne liceat do-are, affìrmauerim repudiaturum, diéhirumque :E-vero me ad iftud mextricabilevpondu» non alligo , ec xn altam faxem rerum hune expeditum homi, «em demitto. Quid ad me defers populorum omni-ja mala ? qu* nec daturus quidem acciperem : 1) quo-lam multa video, quse me donare non deceat j). Vo-o ub confpe&u meo ponere, qua» gentium oculos egumque prsftringunt? volo intueri pretia fanguinis, n'marumque veftrarum ? Prima mihi luxuri® fpolia Propone : fiue illa vis per ordinem expandere, /iuc ^Vt eft melius) in vnum aceruum dare. Video elabo-"ramfcrupulofadiftinftione teftudinem, & fodiffi-orum pigerrimorumque animalium teftas, ingen- pretiis emptas, in quibusipfa illa qux placet va- 3• Cenuicium] dum corrigi ab ipfonoluit & ali<'ram vi" 2 rietar, Ł. ANNAEï SENECAE rîctas, fubditis medicamenti»,3) in fimilitudinem veri coloratur. Video iftic menfas, & a:ftimatum li-gnum fenatoris cenfu, eo pretiofius, quo illud in-« pluresnodos, arboris infelicità» torfie. Video iftic cryftallina, quorum àccendit fragilitas pretium. o-mnium enim rerum voluptas apud imperitos, ipfo «jùo fugare debet pericolo, crefcit. Video murrhi-tia 4) pocula. parum feilieet luxuria magno furit->> ńifi quod vomant, capacibus gemrnis inter fe propi-narent, Video vniones, non fingulos fingulis auri-feus cqrmparatos : izm enim exercitatae aures oneri fedendo funt: iunguntur inter fe, & infuper alii binis fuperponuntur j), non fatis muliebris infama viros fubiecerat, nifi bina ac terna patrimonia 6) auribus fingulit pependiffent. Video fericas veftes, fi veftes vocanda: funt, in quibus nihil eft quo defendi aut corpus, autdenique pudorpoflìt: quibus fumptis, mu-lierparum liquido, nudamfe non effe , iurabit. Hasc ingenti fumma, ab ignotis etiam ad commercium-» gentibus accerfuntur, vt matrona: no ftra:, ne adulte-ris quidem plus fui in cubiculo, quam in publico o* ftendant. Cap. X. Quid agis auaritia? quot rerum carita-Sc aurum tuum vi&um eft ? omnia ifta quae retuli, iru firaaiore honore pretioque funt. Nunc volo tuas o-jjcs recognofcere,laminas vtriusque/) materia:, ad quas cupiditas noftra caligat. At mehercule terra , }. Snbditu medicamentii ~\ arte enim efFeihim, vt tefhid® Ugni fpeciem prae fe ferret. vid. Plin. H. N. XVI, 43. idque effe&um fubditis teftudinis fegmentis tenuibus coloribus qui perlucerent. Lipf. 4. Murrhina] de quibus Plinius H. N. XXXVII. 2. yAlii binis /ùperp.) id tribaccam vocat Petronius. 6. Patrimonia] tantum enim horum vnionum erat pretium. vt fingula patrimonia finguli aequarent, /. Vtriufquc~] a uri largenti. qu* DE BENEFICI I S L I B. VII. 5«S qua: quidquid vtile futurum nobis erat protulit, iftą defodit&merfit, &vtnoxiofis rebus a.c malo genti-um in medium prodituris, toto pondéré incubili*. Video ferrum ex iifdem tenebria effe prolatum, quibus aurum & argentum:ne aut inftrumentum in cxdes mutuas deeffet,aut pretium.Et adhuc ifta aliquarn ma-teriam habent: eftinquoerrorem oculorum animus fubfequipoflìt: video iftic diplomata .z), & fyngra-phas,^) &cautiones, 4.) vacuahabendifimulacra, vmbras quafdam avaritiae laborantis, per quas deci-piantanimum, inanium opinione gaudentem. Quid «nim ifta funt? quid foenus, & kalendarium/) , & vfura, nifi humanae cupiditatis extra naturam 6) quaj-fica nomina ? Poffum de rerum natura queri, quod aurum argentumque non interius abfconderit, quod non illis maius,quam quod detrahi poffet, pondusin-iecerit. Q^id funt ifta: tabula:, quid computationes, &vaenaletempus, 7) &fanguinolentacçentefima:£) ? voluntaria mala ex conftitutione noftra pendentia. in quibus nihil eft, quod fubiici oculis, quod teneri manupofiìt, inanis auaritia: fomnia. O miferum, fi quem dele&at fui patrimonii liber magnus, & vafta fpatia terrarum colenda per vin&os, & immenfi gre-gespecorum perprouincias ac regna pafeendi, & familia bellicofis nationibus maior, & asdificia prxuata t. Diplomata'] principalium donatiuni. 3. Syngraphtu] priuatorum nominum. 4. Cautiones] obligationes fub chirographo. j. Kalendarium] liber fœnebris » in quo vfura defeript® per kalendas. Ltpf. e. Extra naturam] non natura enim fed auaritia inuenit. Id. 7, Vanalt tempus] vfura enim datur ob tempus & moram, qua debitor credito fruitur. Id. t. centefima ] duri (lima: vfurœ, qux centefimo menfe fortem xquant, h. e. duodeni annui nummi e centum. Olini «URirum per kalendas fìue menfes numerabant. Id, Nn 3 Uxl* f66 Ł. ANNAEI SENECAE laxitatem vrbium magnarum vìncentia ! Cum ben® i-fia , per qua; diuitias fuas difpofuit ac fudit, circum-fpexerit, fuperbumque fe fecerit, fiquidquid habet, eiquodcupit comparer, pauper eft, Dimitte me, &: illis diuitiis meis redde. Ego ręgnum fapientias noui, magnum, fecurum. ego fic omnia habeo, ve tmniumfint. Cap. XI. ItaquecumC.CajfàrUH ducenta/) do-riaret, ridensreiecit, nedìgnam quidem fummam_. iudicans, qua non accepta gloriaretur. Dii deaeque, quam pufillo illum animo aut honorare voluit, auo Corrumpere ! Reddendum egregio viro teftimonium eft. Ingentem rem 2) ab ilio diciaudiui, cum mira-j;etuc Caii dementiam, quod fc putaffet tanti poffo mutari. Si tentare, inquit, me ęonftituerat, toto illi fui experiendus imperio. Cap. XII. Sapienti ergo denari aliquid poteft , et-aam fi fapientis omnia funt : ssque nihil prohibet, çum omnia amicis dicamus effe communia, aliquid a-tnico donari. Non enim mihi fic cum amico communia omnia funt, quomodo cum focio, vt pars mea fit, pars illius: fed quomodo patri matrique communes liberi funt:quibus cum duo iunt.non finguli fingulos ha-bent,fed finguii binos.Primum omnium iam cfficiam, vt quisquiseft ifte, qui me infòcietatem vocat, feiat fe nihil mecum habere commune. Quare ? quia hoc eonfortium folum inter fapientes eft, inter quos amt-citia eft. ceteri non magis amici funt, quam foca. Deinde pluribus modis communia funt. Equeftria omniumequitumRomanorum funt, in illis tameru» loeus meus fit proprius, quem occupaui. hoc fi cui ceffi, quamuisilli communi recefferim , tamen ali- /, Ducenta] quinque millia Philippicorum. Lipf. 1, Rent] j. e. fententiam , breue dictum ingeniofum » in-jens » h( e, ingent i s animi fi gnum. quid de beneficiis liBer VII. 567 quid dediffe videor. Quidam quorumdam fub cerra conditione funt. habeo in equeftribus locum, non vt vendam,non vt locem non vt habitem:in hoc tantum, vt lpećłem.Proptereanon mentiar,fi dicam me haberc in equeftribus locum : fed cum in theatrum veni,fi plena funt equeftria,^ iure habeo locum îllic quia federe mihi licet : & non habeo, quia ab his, cum quibys ius mihi loci communeeft, occupattis eft. idem inter amicos puta fieri. Quidquid habet amicus, commune eft nobis: fed illius proprium eft, qui tenet. v-ti, ilio nolente , non poffum. Deridesme , inquis ì Si quod amici eft , meum eft, liceat mihi vendere. Non licet, nam nec equeftria : & tamen communia tr-bi cum ceteris equitibus funt. Non eft argumenrum, ideo aliquid tuum non effe , quiav«ndere non potes, quia confumere , quia mutare in deterius aut melius. Tuum enim eft, etiamquodfab lege certa tuum eft. Accepi, fed certe non minus habes. 1) C A p. X111, Ne te traham longius, 1) Beneficiar^ maius effe non poteft: eaperquas beneficum datur, poffunt effe maiora : & plura, in qua; fe vadique be-neuolentia effundat, & fic iìbi indulgeat , quemad-modum amantes folent : quorum plura çfcula, & complexus arcfciores, non aug.ent amorem, fed exercent. Hase quoque, quxvenit quaeftio, profligata eft ìnprioribus: itaquebreuiter perftringet'ur Poffunt enim in hanc, quae data funtaliis, argumenta-» transferri. Quaeritur x an qui omnia fecit, vt bene-fìcium redderet, reddiderit. Vtfcias, inquit, illuni non reddidiffe , omnia fecit, vt redderet. Apparet 7. Std certe non minus habe:~\ lege: fed cet,fri non wintu. Crtnav, 1. Nec tetrahum longtw) manca hxc funt. Alia enim di® fpuutio , an fcilicec beneficia benefìciis fvnt maiura ? quod Jiegat exStokorum decreto Seneca. ' tpf* Nn 4 ergo, \ 5^1 ł. annaei śenecae ergo, non e/Te id faćhim, cuius faciendi occafioneiru non habuit. Et creditori fuopecuniam non foluit is, quivtfolueret, vbiquequa:fiuit,necinuenir. Quidam eius conditionis funt, vt effećHim prasftare de-beant: quibusdam pro efFetìueft, omnia attentale , vt efficerent. Si omnia fccit vt fanaret, percgit medi-cus partes fuas. etiam damnatoreo, oratori confiât eloquenti* ofFicium, lì omni iure vfus eft. Laus imperatori etiam vièto, & duci redditur, fi&prudenti-a, & induftria, & fortitudo muneribus fuis funćta eft. Omnia fecit, vt beneficium redderet : obftitit illi félicitas tua. Nihil incidit durius, quod veram_> amicitiam experiretur. Locupleti donare non potu-it, fanoaffidere, felici fuccurrere: gratiam retulit, etiam fi tu beneficium nonrecepifti. Prsterea, huic intentus femper, &huius rei tempus operiens, qui iru> hoc multum cura; , multum fedulitatis impendit» plus laborauit, quam cui cito referre gratiam con-tigit. C à P. XIV. Débitons exeinplum difììmile eft: cui parumeftpecuniam qua-fiffe , nifi foluit: lllic enim fìatacerbus fuper caput creditor, qui nullum diem^ gratis /) occidere patiatur: hic benigniflìmus, qui cum te viderit concurfantem & follicitum atque anxi-um , dicat : Mitte hanc de pećlore curam. Define tibi moleftus inftare. omnia a te habeo. Iniuriam-» roihi facis, fi me quidquam amplius defiderare iudi-cas. Pleniftìme ad me peruenit animus tuu$, Die# inquit, mihi, 2) fi reddidiffe beneficium diceres illum, 1. Gratti] fine vfiira. a. Dtc, inquit, mihĄ Obietto eft. Senfus hic : Si ille qui omni conatu reddere beneficium ftuduit, fed reddere non po-tuit , fatisfeciffe officio putandus eft, ac gratiam retuiiffe» nullum difcrimen erit inter eum qui reddidit & non reddidit. fi gra* de ieneficiis l i b. VII. 569 fi gratiam retuliffet. Eodemergo loco eft, qui reddidit , & qui non reddidit. Contra, nunc illud pone , 5) fioblituseffetacceptibeneficii, fine tentaffet quj-dem gratus effe , negares illum gratiam retuiiffe: At hic diebus no&ibusque fe laffauit, & omnibus aliis re-nunciauit officùs, huicvni immincns, & operatus, ne quafe fugeret occafio. Eodemergo loco erunt» ille qui curam referenda: gratis abiecit, & hic qui nunquam ab illa receflìt? iniquus es > fi rem a me exi*. gis> cum videas animum non defuiffe. Ad fummam, puta, cumcaptuseffes, me pecuniam mutuaturn , rebus meis in fecuritatemcreditorisoppofuis, nauigaf-fehiemeiam lieua, perinfefta latrocinio littora, e-menfumquidquid periculiafferre poteft etiam paca-tum mare: peragratis omnibus folitudinibus, cum_» quosnemonòn fugiebatego qua:rerem , tandem ad piratas perueni: & iam te alius redemerat, negabis me gratiam retuiiffe? etiamnefi in illa nauigationo pecuniam, quamfaluti tua: contraxeram, naufragus perdidi? etiamnefi in vincula qua; detrahere tibi vo-lui,ipfe incidi? Negabis me retuiiffe gratiam? Atme-hercle Athenienfes, Harmodium & Ariftogitonem, tyrannicidas vocant^) : & Mucii manus in hoftili ara relićta, inftaroccifiPorfenje fuit: & femper contra fortunam lunata virtus, etiam citra effećhim pro-pofiti operis, enituit. Plus praftitit, qui fugientes occafiones fecutus eft, & alia atque alia captauit, per 3. Ctntranunc tllttd pont] Refpondet obiezioni per fimilem quxftionem. atque adeo quaeftioni quaeftionera oppcnit. Nullum quoque difcrimen inter benefici't male memorem , & o-ninia facientem vt illud rependat fore indiçans, fi retulifle gratiam non cenfeatur qui referre voluit. 4. Tyrannictdat vocanr] qui conati tantum fuerant opus» non perfecernnt, Hippias enim tyrannus triennio poft ipfe-rum conatus imperauit. Nn s qua: v° l. AnnAei Senecae quat referre gratiam poffet, qua-n quem, fine vHo fudore, gratum prima fecitoccaGo. Gaf. XV, Duas, inquit, res ille tibi prasftitit, voluntatem, & rem : tu quoque illi duas debes. Merito iftud diceres ei, qui tibi reddidit voluntatem o-tiofam : huicvçro, qui& vult,& conatur, & nihil intentatimi relinquit, non potes dicere. vtrumque enimprjeftat, quantum in fe eft. Deinde, non fem-per numero numerusa;quandus eft : aliquando vna_* res pro duabws valet. Itaque in loeum rei fuccedit tam propenfa voluntas, & cupida reddendi Quod animus fine re, ad referendam gratiam non valet : ne-jno aduerfus deos gratus eft , in quos voluntas fola confertur. Diis , inquit, nihil aliud praîftare pof-fumus. Sed fi huic quoque, cui referre gratiam de-beo , nihil aliud prasftare poffum : quid eft, quaro non eo aduerfus hominem gratus firn , quo nihil am-plius in deos confero ? C a v XVI. Si tamen quid fentiam quseris, & vis fignare/} refponfum : hic beneficium recepiffe fe iu-dicet: ille fe fciat non reddidiffe. Hic illum dimit-tat: ille fe teneat. hic dicat.Habeo : ille refpondeat, Debeo In omni quacftione propofitum fit nobis bo-nura publicum precludendo funt excufationes in-gratis, ad quas reftigere poflint, &fub quibus infiti-ationemfuam tegere. Omnia feci ? fac etiam nunc« Quid tu tam imprudentes iudicas maioresnoftros fu-iffe, vtnon intelîigerent iniquiffimum effe, eodem loco haberi eum qui pecuniam , quam a creditore ac-ceperat, libidine aut alea abfumpfit, & eum qui incendio, aut latrocinio , autaliquo cafu triftiore, alie- /. ^ignare ] Pro more I£torum qui lub Augufto aut circa obtinui q ii auftoritatis & fidei cauffa refponfa fubfcripto nomine liguabant, Uff, na de bene ficus lie. VII. 57i nacum fuis perdidit? nullam exeufationem recepe-runt, vt homines feirent fidem vticjue praeftandam. Satius enim erata paucis etiam iuftam exeufationem^ nonaccipi, quam ab omnibus aliquam tentari O-mnia feciftivt redderes. Hocilli fatislit: tibi parum. Nam quemadmodum ille, fi enixam &fedulamope-ram tranfirepro irrita patitur, cui grafia referatur in-dignus eft : ita tu ingratus es, nifi ei qui voluntatem-. bonam in folutum accepit, eo libentius debes, quia_. dimitteris. Non rapias hoc, nec tefteris : /) occ2ì1-ones reddendi nihilominus quacras. Redde illi, quia repetit ; huic, quia remittit: illi, quia malus; huic, quia non malus. Idcoquenon eft, quod2dte hanc quaeftionem iudics« pertinere : an quod benefr-ciumquisaiapiente acceperit, reddere debeat, fi ille defiitefle fapiens , & in malum verfus eft Redderes enim & depofitum, quod a lapiente accepiffes: & etiam malo redderes creditum : quid eft, cur non & beneficium ? Quia mutatus eft ille, te mutat?Quid? fi quid a fimo accepiffes, argro non redderes! cum_» plus femper imbecillo amico debeami.s? & hic aeger eft animo : adiuuetur, feratur. fluititia , morbus eft animi. Diftinguendumhoc, quo magisintelhgatur, exiftimo. Cap. XVlf. Duo funt beneficia, vnnm , quod dare nifi fapiens fapienti non pcteft : hoc eftabfolutum & verum b?nefirium alterum, vulvare, plebeium, cuius inter nos imperitos commerciurn eft. De hoc noneftdubium , quin illi qualifcumque eft debeam reddere, fine homïcida , fiuefur, fiue adulter euafit» Habentfceleralegesfiias. melius iftos iudex, quam.» ingratus, emendar, nemote malum, quia eft, fa- t. Kśnrapu*! ho: nec re(!eńt~\ non auide arripïâs hoc » nec teftes adiioc.:, ;j;:i te feciffe quodpoteras adeoque obligatione foiutum effe teftentur. ciat» î72 t. ANN AH I SBNECAE ciat. Malo beneficium proiiciam , bono reddam. huic, quia debeo; illi, nedebeam. CAP. XVIII. De altero ben<$cii genere dubita-tur, quod fi accipere non potui nifi fapiens,ne recidere quidem nifi fapienti poffum. Puta enim me redde-re. ille nonpoteft recipere: non eft iam huius rei capax. feientiam vtendi perdidir. Quid fi me remit-tere manco pilam iubeas ? ftultum eft dare alicui, quod accipere non poffit. Vtrefpondere ab vltimo inci-piam: Non dabo illi, quod accipere non poterit-»: reddam,etiam fi recipere non poterit. Obligare enim non poffum, nifi accipientem : liberari tantum, fi reddo, poffum. Ille vti ilio non poterit? viderit, penes illum erit culpa, non penes me. Cap. XIX. Reddere eft, inquit, accepturo tra-didiffe. Quid enim fi cui vinurn debeas ,& hoc ille infundere reticulo iubeat, aut cribro: reddidiffe_> tedices, aut reddere voles, quod dum redditur, interduos pereat? Reddere, eft id quod debeas, ei cu-iuseft, volenti dare. hoc rnum mihi praftandum eft. Vt quidem habeat, quod a me accepit, iam vlterio* ris eft curas. Non tutelam illi, fed ficlem debeo: mul« toque fatius eft, xllum non habere, quam me non reddere. Et creditori ftatim in macellum /) laturo , quod acceperit, reddam. etiam fi mihi adulteram, cui numerem , delegauerit, foluam: & fi nummos quo« accipiet, in finum fuum difcin&us fundet, dabo. Red-dendum enim mihi eft, non feruandum, cum reddi-dero, auttuendum. Beneficii accepti, non redditi cuftodiamdebeo. Dum apud me eft, faluutn fit_#. ceterum licet accipientis manibus effluat, dandum eft repofeenti. Reddam bono, cum expediet; malo, /. In macellum] nepoti alicui qui pecutùam apud macclla-•ios gane® fus cauifa relinque t. Ltpf, cura DE BENEFICI 18 LIB. VII. cum petet. Tale, inquit > beneficium, quale acce-pifti, non illi potes reddere. Accepifti enim a fapi-ente: fluito reddis. Non, reddo illi, quale nunc po-teft accipere: neeper me fit quod deterius , fed per illum. id quod accf pi, reddam. Cui,fiadfapienti-amredierit, reddam quale accepij dum in malis eft, reddam quale ab ilio poteft accipi. Quid, inquit, fi non tantum malus faćtus eft, fed ferus, fed immanis, qualisApollodorus 2), aut Phalaris : & huic beneficium, quodacceperas, reddes? Mutationem fapientis tantam natura nonpatitur. nam in peffima ab optì-mis lapfus, neceffe eft etiam in malo veftigia boni te-neat. Nunquam in tantum virtus exftinguitur , vt_. non certiores animo notas imprimât, quam vt illas eradat vllamutatio. Feras inter nos educatas, cum in filuas eruperunt, aliquidmanfuetudinis priftinas reti-nent: tantumque aplacidiffimis ablunt, quantum,* a veris feris & nunquam humanam manum paffis. Ne-mo infummamnequitiam incidit, qui vnquam hœfit fapientias. altius infe&us eft, quam vt ex toto elui, & tranfirein colorem alium poffit. Deinde interrogo, vtrumifte ferus fit animo tantum, an&in perniciem publicam excurrat ? Propofuifti enim mihi Apollodq» rum & Phalarin tyrannum, quorum fi naturam habet intra fe malus, quidniegoifti beneficium fuum reddam, ne quid mihi cum eo fitiuris amplius? Si vero fanguine humano non tantum gaudet fed pafeitur, fed & fuppliciis omnium ztatum crudelitatem infatiabi-lemexerces, necira, fed auiditate quadam fasviendi furit, fi in ore j) parentum filios iugular, fi non con-tentusfimplicimorte, diftorquet, nec vritfolumpe-rituros, fed excoquit, fi arxeius cruore femper recenti madet : parum eft huic beneficium non reddero, ». ~4ftUodorMt\ cuius & mentio L. 2 de ira c, 4. 3. In »r» J corani & ipfis intuentibus parentibus. Quid- >74- lt ann ae i senecae Qujdquid crat, quo mihi cohaereret, intercifa iurie humani focietas abfcidit. Si prjeftitiflet quidem mihî aliquid , fed arma patria: me» inferret: quidquid me-ruerat, perdidiffet, & referrc ilJi gratiam fcelus habe-retur. fi non patriam meam impugnar, féd Tua; grami eft, &fepoficusa rnea gente, fuam exagitat: abfci-dit nihilomimis illum tanta prauitas animi, etiam fi nop inimicum, inuifum mihi efficit : priorque mihî acpotioreiusofficii ratio eft, quod humano generi, quàm quod vni homini debeo. Cap. XX. Sedquamuîs hoc ita fit, Sc ex eo tempore omnia mihi iń iïlum fint libera, ex quo, corrum-pendo fasomne, vt nihil in éum nefas effet, effece-rit : illum mihi feruandum modum credam , vt fi beneficami ili i raeum neque vires maiorès daturum eft in exitium commune, nec confirmatucum quas habec, id auterń erit, quodilli reddi fine pernicie publica~« poffit, reddam. Seruabo filium éius infantem, quid hocbeneficiumobeftcuiquam eorum, quos crudeli-fas eius lacerar? pecùniam qua; fatellitem ftipendio teneat , non fubminiftrabo. Si marmora & veftes defiderauefit, nihiloberitcuiquam id quoluxuria e-iusinftruitur: militem&arma non fuggeram. Si pro magno petet rtiunere artifices fcena?, & fcorta, & quae feritatem eius emolliarit, libens offeram. Cui trire-tnes&aeratas i) non mitterem, luforias & cubicula-tas, 2) &alialudibriaregum in mari lafcimenrinm . mittam. Et fi ex toto eius fanitas defperata fuerit, j. Sfratai"] roftratas fiue bellicas. 2. CubicuUtM ] grandes, ad regum diuerforia membris fuis inftructas inftar alicuius domus. ThalamegosGvdtcn vose : defcriptas aliquot prodigiosa ia Athenaeo habes. Ltpf. eadem de bene ficus lib. VII. «adem manii^) beneficium omnibus dabo, illi reddam : quando ìngeniistalibusvita: exitus remedium.» eft: optimumque eft obire ei, quiadfenimquam re-diturus eft. Sed haec rara nequitia eft, & femper portenti loco habita, lìcut hiatus terra», Se de cauernis maris ignitim eruptio. itaqueabilla recedamus: de his loquamut vitiis, qua; deteftamur fine horroro. Huic homini malo , quem inuénire in quolibet foro poffum, quem finguli ą) timent, reddam beneficium, quod accepi. Non oportet mihi nequitiam eius pro-deffe: quodmeumnon eft, redeatad dominum bonus fit an malus. Quatn diligenter iftud excuterem, finonredderem, feddarem? Hic locus fabulam po-feir. Cap XXI. Pythagoricus quidam emerat a futore phaìcafia, /) rem magnam, non prafentibus nutn-mis. Pòft aliquot diès venit ad tabernam, redditu-rus: & cum cìaufam diu pulfaret, fuit qui diceret: Quid perdis operarli tuam ? furor ille quem quxris, elatus, combuftus eft. Quod nokis fortalìe mole-ftumeft, qui inasternum noftrosamittinnis : tibi minime, qui fcis futurum, vt renafeatur. iocarus in_, Fyrhagoricum. Àt philofo'phus nofter. trei's aut quatuor denarios (non inulta manuj domum retuìit: fu-binde concutiens. Deinde cum reprehendilTet hanc fuam non reddendi tacitam voìuptàtem, intelligens arrififfe fibi iiìud lucellum,reditad eandem tabernam, 3. Eadcrn manu'] id eft interficiarn eum ve" hac marin. Et hocipfum cric reddere ei beneficami viiiuerïîs dare. Quo-modo?quia tolli eum e vita qua tam male vtitur eius interefl. item plurima, qiiibiis iniurias infert. Ltpf, 4-. Sir,guli~] & prillati non tota respublica & vniuerfum genus humanum vt alterum illum. /. Ph&cajia.] genus calceamenti Grecanici, cuius apud Plutarchum, Appianum, Hefychium & alios mentio eft. l,j>f & ait : L. ANNASI SENECAE & ait :IIle tibi viuit. redde, quod dcbes. Deindo percloftrum, qua fe commiflura laxauerat, quatuor denariosin tabernam inferuit, ac mifir, pœnas j') a fe exigens improbas cupiditatis , ne alieno afluefce-ret. Cap. XXII. Quoddebes, quasrecui reddas:& fi nemopofcet, ipfe te appella. Malusan bonus fit, ad te non pertinet. Redde, & accula, non oblitus, quem-admodum inter vos officia diuifa funt. illi obliuio imperata eft, tibi meminifl'e mandauiinus. Errat ta-men , fi quis exiftimat, cum dicimus eum qui beneficium dedit, obliuifci oportere, «xcutere nos illi me-xnoriam rei prasfertim honeftiffimx;. quaedam prasci-p ita us vltra modum , vt ad verum & fuum redeant. Cum dicimus, Meminifle non debet: hoc volumus intelligi, predicare non debet, neciaćlare,nec gravisele. Quidam enim beneficium quod dederunt, omnibuscirculisnarrant, hocfobrii loquuntur,hoc ebriinoncoatinentj hoc ignotisingerunt, hocami-cis committunt. Vthaecnimia& exprobratrix memoria fubfideret, obliuifci eum qui dedit, iuflìmus: & plus imperando quam pratftari poterat, filentium fuafimus. Cap. XXIII. Quoties parum fiducia: eft in his qui-busimperas, amplius eft exigendum quam fatiseli, vtpraeftetur quantum fatiseli. Inhocomnis hyperbole extenditur, vt ad verum mendacio veniat. Ita-quequi dixit, £)ui candore niues anteirenł^curfhus aur m : quod non poterat fieri, dixit: vtcrederetur quantum plurimum polTet. Et qui dixit, tìis tmmobtlior [copuli*, ïiolentior amne: ». Vkkm ], dura fortę «knaiio vno plus foluit quam de* bcbat, *imi- d e beneficïis llb. VII. nemini hoc quidem fe perfuafurum putauit , aliquem tam immobilem elfe, quam fcopulum, Nunquam tantum fperathyperbola, quantum audet : fed incre-dibilia affirmat, vt ad credibilia perueniat. Cum dicimus, Qui beneficium dedit , obliuifcatur: hoc dicimus, fimilisut oblito: naemoriaeius non appa-reat, necincurrat i) Cum dicimus, beneficium repeti non oportere, non ex toto repetitionem tolli-mus: fa?peenim opus eft malis exsdlore, etiam bonis admonitione. Quid ergo ? occafionem ignoranti nonoftendam? neceffitates illi meas non detegam, quare nefciffe fe aut mentiatur, aut doleat? Interue-niat aliquando admonitio j fed verecunda> qua; non pofcat, necinius vocet. Cap. XXIV. Socrares amìric audientibus:EiziiC» feaL, iflj^iit,.gallium, fi nummos hahprpm. Nemi-nem popofeit, omnes admonuit, a quo accipcret, ambitus fuit. Quid ni elfet ? Quantulum enim erat, quodSocrates accipiebat? at multum erat, eum fu-ifie, a quo Socrates acciperet. Numillos caftigare mollius potuit?Emiffem, inquit, pallium, fi nummos haberem.' Pofthocquisquisproperauerit, fero dat. iam Socrati defuit» Propter acerbos exaétores: repe-tere prohibemus : non vt nunquam fiat ł;fed vs parce. Cap. XXV. Ariftippusaliquando delećtetus vn-guentot Male , inquit , iftis effeminatis eueniat» quiremtam bellam infamauerunt. Idem dicendum eft : Male iftis improbis & importunis beneficioruna, /. Inenrrat] vbìque f# ingerat. tom. i. Oo £uo- ? 57$ 'l. h n n ae i seneca^ fuorum quadruplatoribus i) eueniat, qui tam bcliam rem, admonitionem inter amicos, fuftulerunt E-■go tamen vtzr hoc iure amicitia;, & benefìcium ab eo repetam , a quo petiffem : qui alterius beneficii loco accepturus cft, potuiffe rèndere. Nunauamìne cjueren» «juidem,dicam : - - - Elidumlìtóre egentem Ex cefi, & regni demens in parte lo catti. Non ed ifta admomtîo, non ; conuitium eft. Hoc eft in odium benéficìa perducerc : hoc&efflcere, vt in-gratutn effe, aut liceat, auc iiiuer. Satis, abundeque ert, fubmiffis & familiaribtis verbis, memoriamre-vocarc : Si bene quid de te mérkiyfuit aut tibi quidauam Dxlcerfteum., - - - . ïileinuicem dicat: (^mdmmcrueris? eie&um litore «gentem excepifti. GaÎ>. XXVI. Sednihil, ìnquit, pfroficimus : dif-Fimulat i oblitus éft quid facere debeam ? Quaeris rem maxime neçeffariâm, & in-qua hanc materiam confumrharidecec, quemadthtìdum ingrati ferendi fint ? Placido animo, martfiieto , magno. Nunquam te tam inhumanus, (k iramemor , & ingratus, offenda!, vtnon tamen dediffe deiećbet. Nunquam in-» has voces iniuria impellati Vellemnon feciffe. Be- i. Qt^adruplarartbù'] quadruplatores funt accufatores lucri caufa , ik feciantes quurtam ex lege. quia ii intenti in pne» dam limul ôc aceufabant &pofcebant. vi/cat argute btntfici*-rum quadruplatores qui importune exigunt , ii nifi afiatim reponas accufant. Ltpf, ne- be bęneficiis llb. VII. m fiefieii tui tibi et ia m infelicif-as piaceat. Semper iL lumpcenitebit, fi te ne nunc quidem pœnitet. Non eft» auod indigneris tanquam aliquidnoui accident: magis mirari deberes. lìnon accidiffet Alium labr.r, alium impenfadeterret : alium periculum , alium tur-P» verecundia , ne dumreddit , fateatur accepiffe: alium ignorar.tia officii, aìium pigritia , aliumoccu-patio. Adfpice , quemadmodum immenfae borni-'ìiimcupidiratesbientfemper, &pofcantì non mira* berisibi neniinem reddere, vbi nemo fatis accipit. Quis eftiftorum tamfirmas mentis ac folida:, vttuta apud eum beneficia deponas ? Alitis libidine infanit, a*ius abdoir.iiii feruit, alius lucri totus ett, cuius funi-ttiarnnor* vias >) fpeóht: aliu&inuidia laboratj alius c«ca ambinone, & in gladios rueate. Adiice torpo-rem mentis ac ienium, & huic contrariarci inquieti Pe&oris agitationem, tumultusque perpetuos. adiice ^ftimationém fuinim ara& rumorem, ob qua? con-femnendus cft, 2) infolentem. Quid contumaciam m peruerfa nitentium, quid leuitatera feinpcr alio tranfìlienteni !o.quar l Hue accédât temecitas pr^ceps, ^nunquam fidèle confiluim daìurus timor, & mille ®fror« » quibus voluiraur : audacia timidiffimorum, «iicordia familiariffimorum , & publicum malum, ,p»certiflìmis fidere, foftidire.p,offeffa, optare quœcon-^6(]UÌ poffe ipes non-fuiE. Cap. XXVII. Inter affe&us inquietilTìmos, rem ^ujetiffimam, fidem, quasrij ? Si ìibj vitx noftrse ve-*a imago fuccurrer,videberis tibi videre capta; cu m Maxime ciuitatis faciem, in qua omiffo pudoris rećti- Non t>,&] fine iure iftud veniat'fiue iniuria. 2. Ob tjus. contcmuenduf eiì] in illis iplis infolefcentem, ob MU» deipiciendus erat maxime. Lipf. Oo t 5S® L. ANN Ali SENECAE que refpe&u, vires in confitto funt, velut figno ad permifcenda omnia dato. Non igni, non ferro ab-ftineturì folata legibus federa funt: nec religio quï-dem » quas inter arma hoftilia fupplices texit. vllutn impedimentum eft ruentium in prxdam. Hic ex privato,hic ex publico,hic ex profano,hic facro rapit:hic effringir^hic tranfilit,hicnon conrentiis angufto itinere , ipfa quibus arcetur, euertit, & in lucrum ruina venir. Hic fine cxde populatur, hic fpolia cruenta manu geftat. nemo non fertaliquid ex altero. In hac additate generis humani, nae tu nimis fortuna» communis oblitus es, quiquxris inter rapientesreferentem. /) Si indignaris ingratos effe : indignare luxuriofos, indignareauaros, indignare impudicos , indignare asgros déformés, fenes pallidos. Eft iftud graue viti-um, eftintolerabile,& quoddiffociet homines,quod concordiam, qua imbecillitas noftra fulcitur, feindat aediflìpet: fed vsqueeo vulgate eft, vt illud nec qui queritur quidern effugerit. CAP. XXVIII. Cogita tecum, an quibufeumque debuifti, gratiamretuleris, an nullum vnquam apud te perìerit officium, an omnium te bcneficiorum m«-moria comitetur. Videbis quae puero data funt, an' teadolefcentiam elapfa: qux in iuuenem collata funt, non perduraffe in fenećhitem. Quxdam perdidimuì* quxdam proiecimus, quxdam e confpe&u noftro paullatim exierunt: a quibusdam oculos auertimus» Vt excufem tibi imbecillitateli! tuam , in primis fragi-lis eft memoria, & rerum turbx non fufficit. nec effe eft quantum recipit, emittat, & antiquiflìma recen* tiffimisobruat. Sic faćtum eft,vt minima apud re nutricis effet auéloritas : quia beneficium eius longiu* t. Referentem} aufferre enim omnes volunt, referre voi' dece nemo. Lipf. asta» DE BENEFICIÏS L1B. VII. 581 aetas fequens pofuit. ficfaéhim eft, vtprxceptoris tibi non effet vlla veneratio: ficeuenit, vt circa confinaria occupato comitia, aut facerdetiorum candidato, quxfturxfuffragator 1) excideret. Fortaffe vitium , de quo quereris , fi te diligenter exctifferis , in finu in-venies. Inique publico irafeeris crimini, ftulte tuo* 2) vt abfoluaris , ignofee. Meliorem illum facies ferendo , vtique peiorem exprobrando. non eft quod frontem eius indures : fine, fi quid eft pudoris refidui, fernet. Sxpe dubiam 3) vereciindìam vox conuitian-tis clarior rupit. nemo id effe,quod iam videtur,timet. deprehenfus pudor 4) amittitur. Cap. XXIX. Perdidibeneficium. Numquidqua; confecrauimus, 1) perdidiffe nos dicimus ? Inter con-fecrata beneficium eft, etiam fi male refpondit, bene conlatum. Non eft ille , qualetn fperaui-mus, ei diffimiles. damnum tunc fa&um , nunc apparuit. Ingratus non fine noftro pudore protra-hitu* : quoniam quidem querela amidi beneficii , non bene dati fignum eft» Quantum peffumus , cauffam eius apud nos agamus : fortaffe non potu-it , fortaffe ignorauit : fortaffe faéturus eft. Quidam nomina bona, lentus acfapienscreditorfecit, qui fuftinuit, ac mora fouit. Idem nobis facien-dum: nutriamusfidemlanguidam. /. Sujfragattr] qui fuffragio filo vt quxftor fieres efFecit. 2. Stulte tut] qui s enim feipfum accufat ? 3. Dtiéiam] nundum penitus proiettarti. *. Deprehenfus pudor] enallage. id eil cum is qHem ptidet deprehenfus fuerit- Lipf 1. Ctnjìcrautmuij ia tempio diis fufpendiinus. o O 5 CA r» L. ANN AE Ï SENECAB Cap XXX. Perdidi beneficium. Stulte , non «ofti detrimenti tui tempora, perdidifti, fed cum dares : nunc pabm fadhim eft, Etiam in his (juj. videntur in perdito, moderatio plurimum profuit. Vt corporum, ita animorum molliter vitia tramanda funt. fepe quod explicauit mora , /) pertinacia trahcntis abruptum eft. Quid opus eft maledi-tftis ? quid quereììs ? quid irifećhtione ? quare illuni libéras 2) ? quare dimittis ? Si ingratus eft , iarn nil ii debet. Qua; ratio eft, exacerbare eum, in quemmagna contuleris, vtex amico dubio fìat non . dubius inimicus, patrocmium fibi noftra infamia quasrat. Nec défit qui dicat : Nefcio quid eft, quod eum, cui tantum debuit, ferre non potuit, fu'oeft aliquid. Nemo non fuperioris dignitatem quaeren-do , etiàm fi non inquinauit, afperfit : nccquisquam fingere contentus eft ięuia, cum magnitudine f) mendaci! fidem quatrat, C a p. XXXI. Quanto illa me'ìor via, qua: fer-vaturilli fpecies amicitiae, & fi reuerti ad fanitatem veiit, etiam amicitia? Vincitmalospertinaxbonitas: nec quisquam tarn duri infèftique aduerfus diligenda animi eft, vt etiam vi traćtus bonos nonamet: qui-bus hoc quoque ecępit debere, quod impune non fol-vit. Ad Uhi itaque cogitationes tuas fk&e. Non eft mihi relata gracia, quidfaciam? quod dii omni- 1. Quod expìteautt mira.} a nodo aut alia re impedita chi Lì u m fimile, qui mora & patientia foluitur, pertinacia rumpìtur. 2. Li6>crat~] «bligatione foluis. dum iam pronuncias in-grmim. 3. Magnitudine] quis eniin opińionem excedentia fine 0-mui fluidamente» iingat ? nm DE BENEFICIIS L X B. VIF. 583 Um rerum optimi au&ores: qui beneficia ignoranti-bus dare incipiunt, ingratis perfeuerant. Aliusillis obiicitnegligentiam noftri, alius iniquitatem; alius illos extra mundumfuumproiicit, &ignauos, hebc-tefque fine luce, fine vllo opere deftituit. Alius folem, cuidebemus, quod inter laborem quietemque tem-pus diuifimus, quod non tenebris immerfi confufio-nemxternaeno&is efFugimus, quod annum curfu fuo temperar, & corpora alit, fata euocat, percoquit frućlus, faxumaliquod, /) aut forîuitorum ignium globum, & quiduis potius quam deum appellar. Nihilominus tamen more optimorum parentum, qui maledi&is fuorum infantium arrident, non ceffant dii beneficia congerere, de beneficiorum aućtore dubitantibus: fed squali tenore bona fua per gentes populofque diftribuunt , vnam pocentiam fortiti, prodefTc. Spargunt opportunis imbribus terras, maria fiaru rnouent , iiderum curfu notant tempora } hiemeî aìftatefque interuentu lenioris fpiritus molll-unt : errorem iabentium animorum placidi ac propini ferunt. Imitemur illos. dernus, edam fi multa in irritum data fint ; dcmusnihilominusaliis, demus ipfis, apud quosiaćturafaćta eft. Neminem ab ex* citandadomo ruina deterruit: & cum pénates ignis abfumpfit, fundamenta tepente adhuc area ponì-mus, & vrbss hauftas fà:piuseodem folo condimus. Adeo ad bonas fpespertinax animus eft. Terra manque humana opera ceflarent, nifi male cadencia ite-rum tentare IibuilTet. . CAP. XXXII* Ingratus eft. non mihi fecit ìn-*uriam, fed fibi: ego beneficio meo, cum darem, z. Stxum altfuod] vt Anaxagoras. Oo 4 sn 1. ANNAEI SENECAE vfus fum. nec ideo pigrius dabo, fed diligentius. qtiod in hoc perdidi, ab aliis recipiam. Sed huic ipfì beneficium dabo iterurn, & tanquam bonus agricola , cura cuicuque fterìliratem foli vincarn. Pcriic mihi beneficium : irte omnibus./) Non eft magni animi,dare & perdere: hoc eft magni animi, perdere &dare. i. ijle emntbtu] quia defperatus eft. Finis Tomi Primi. L. AN- biblioteka w Słupsku D6^