DYARYUSZ
SEYMU WALNEGO ORDYNARYINEGO
ODPRAWIONEGO 
w WARSZAWIE 
Roku 1766

DYARYUSZ
SEYMU WALNEGO ORDYNARYINEGO
ODPRAWIONEGO w WARSZAWIE 
Roku 1766.
Prealiminaria tegoż Seymu, iakoto: Uniwerfał przedfeymowy, Seriem obranych Poiïow, Konferencyą na Zamku Senatorow z Królem Jmcią; tudzież wczafie Seymu Obrządek zaczęcia Obrad, Propozycye Ma tery e pro obietto do Rady wyłii? zezaiące, przez Jriłci Pana Kanclerza W. Koronnego, od Ironu J K Mci ofwiadczone, y Stanom k 0 m m u n i k owa né; oraz Zda < •nia, Mowy tak J K Mci, iàko y Ofob Seymuiących wfzyftkie, Skrypta rożne y Deklaracye â Intere eoctra Seymu od Pollo w Cudzozièmfkich y â Dìjfidentibns podawane, także DekSàra-eye poltronoyeh Potencyi pod czas Audyencyi publicznych oa Poiïow Cudzoziemfkich, JKMci y Stanom Rzpltey na SeiTyach oddane, Ceremoniały tychże Audyencyi z Mewami Poiïow CudzozìernFkieh, z Odpowiedziami od Tronu przez ufta Jrhci Pana Kanclerza W. Koronnego, opifane; Proiekta przytvm wfzytkie w Obradach Seymòwych traktowana y nie-dofzłe, także wizytki e Skryta annonlmì ïnpublicwn pod czas tego -Seymu wydane w fobie zawiera* i^cy, przez Seilye y Dni.
ZEBRANY 1

§
w WARSZAWIE W Drukarni J. K. MCI y Rzeczypofpolitey àccietatìf *}-
PRELIMINARI^
cymu alnes°RSuyT^go w»«ieg6
"Si 2*528 ^*»55J£Sr; H;,'» ob"
msł^łSF t:!:,Sr * w""ł""" D'";'
wfócr, Rnlkjt pruft; M*™ i- z *°zey Łaflu Kroi Polfbi Wielki V • . .
■>Woiy4i' ***'«*$
d« fwernu rządowi °^LZZTZ *°\T"oiŹ '*!"* l,flfoW. 7^"dbt^ ale 'cfzczc żywfze f9 chęci Ńafec,' y pieczoftL-fr*7 '*CZffîwoêci Pomnażania; nic inne Avyra wypielęgnował" 'Nas WienniÛva W troi*WoscI o ten Naród, fcory na
*£m na iron Krolcftupa *	• i-oiuc, y woi«cmi	gîofami Hn f ? '
^ "fida N™p»S,T'?1 ?«**» s'-townc	«tTr
a wfpoì Rodaków Naizvch ' p' !Ł, zcbysm7 zacnych Jego	w ogolno ści O'-» '' f
lifzczçsjiVienia nr,„ 'y ! dcfkonaiym Publicznego Dobra	ur^-H	°ywatelow,
ssteŁ®?»
«■•-•"' «5 EÏPÏ >« '"»s
ftawaly a z n-epo 7 ïgatrWy Rz(*7yP0*politcy w fwym O™ r' W tym Pańftwie
-7% S-tf *£*«. #r	-
y wewnętrzne utrzymane *hv> f f"PCinosci zachowana, be.«piec'ztMw-o ** "ymo"
-»«• io ■**>Lr?J^r'- ***}>0ïboba trai» ««P'tr^b»™m.rrf*™
z^dań takowych u/kn> • * .n,ezawodn)e przychodziła. Ze aaś ynn>.? r f1*™ P°"
«<«b OyczyU	.« «Ï-»*W dla puhficzMjjo	cfcf« 7
parcie, naywiecev «a\.,r_,_..8î. P°^tlu «?<lda>
X Wiernościom Wafzvm	1 naMzieńIX". Mie%ca Września J J ' *'Jf ?ca
Narodowey R-V	naznaczamy, y dctcrmiauiemy „ ! * . ^P^ymościmn
Potrzebne p,Zetrl?nfe°„te dl POr'?dkU UfoŻtn!e' Praw	obW ^ •**
ioż 6 znfefione 1 k • j W)".fc'a * *« zbiora ich; JT	•von.vcl^
fnadnieyfżcpo woof T"'C t:c-v . î(!(;'c|c powtorżone, a to ku non * kijkokrótnie
»™k*ug „Toz:: Fyc,\tychii pr- «Cte T^nc,m *
powięklżehie yoneyże	potrzebne, Piacy w	Eko-
Obligiiiemy zatyin &t	Opwjmofciom y Wiernokiom j" 'PrOT'fdii«'«
ażeby na ten fCym takich l ' ?&*?? u'%ftk,'c Woiewodztwa Zif^ P"daicm7-przed oczVma ™ taKIC" ssposrzod Siebie obrali Poffru- U T ' Z,cn3,e 7 Powiaty,
^'.•«z^mi ST ,Dobro-	rtó w2t»n'S pow6Mfc"
Pienionych Maf • z ^wlcnnego nie wycięczaii intere lam i î	u" ^czegulności
"kowania fttoie przykidaTN 1°" ^ P°lytlu Oyc^ty	, «T-
7 Powiaty Nafzafyz? r Jako "s me wętp,W że sacne W^	b?d?»
mikowych Obradach 7UnrtrCllrCdneffi-n0sV Z Nami zachowni.V ^kT
zdrowia ten ÎTr.- ry'* ynio^c,oni y Wierncściom W-fw •' dobrego w S cv-
Parafiach, y njiev(^Crf ^ ibX ^ wiadomoid wlyS^ ^	y
XVI. Miefiaca r ^«Wcb publikować' zilecan,y^^ 'n ysc mo?f. po Crodach,
U. R.ta.'feŃ^Iw AvXZ6***'	Dnia
«w	, aiV|J^W AuGUiïT Król ( T n* o- . . ' P-*5noxi^ari!a MnfcPrrn
in Seri?' î^r^0 Vniwt'ti^a z W0Jwoàtt ?**£-" Cancellavi#, fi e s ni ) ™ Swe "^."/cripta wyraietii, zrił.Hfie»' >" ^wla.tw
A2 cmaLI Potiowie.
/$X	/Zwï t^Lcr	'
'y&ryzC
SERIES POSŁÓW
Z Wmivod%twa Krakowjkiego
Małachowfki Krayczy Kor. Łętowfki Ppdkomorzy Kraków: Matach o wflci Sfta Sandeckt. Siemińłki Sfta Kiecki. Kotkowfki Sędzia Ziemfki Kr: Generaî Ożarow-ki. ^Wielo, poldci Chorgżyc Kor: Klufzewlki Chorąży Prafąy: Z Xtçjiwa Zitorjkiego lOswiscini-Jkiego. Bobrowfki Woyfki ZaWlkk Jordan Woyfki mniey: Kraków: Z tfoiewoiz-twa WiUńjkiego. Tyfzkiewicz Ciwun Wiłem* Horain Podwoić wodzy Wiień: Z. formatu Qfirntańfktego» Hutorowicz Podftarofta Ofzm: Ofkierko Purucznik Petyh: Z Powiatu Ltdzktego. Alcxandrowicz Chorąży Lidzki: Ńarbutt Marłżaikowic Lidzki. Z Powiatu JVilkomie'rjkìego. Eperyelzy Sfta Wilkom: Tyzfcnhauz Sftk Połolfki. Z Powiatu bra-sławjkiego Kwinta Pilarz Żiem; Brafiaw: Jarocki Cześnik Brafiaw: Z IVoiewodztw<t Pozusńjkiego Ponińtki Kuchmiftrż Koron, Ł-ieki Podkomorzy Brzcfki-Kujaw: My-cieifki Sfta Konińfki Miafkowfki Sfta Gniezn: Łaba Sfta, Stawifzyrîiki. 8 adońlki Sfta Dęmbfki, Z iPottWodztn-a St udom i e rjk i ego. Xżę Lub o mir (ki Strażnik W. K- Zborowski -ęd : Ziem: Sand; Przebendowfki Kaiztclanic Elb: .Święcicki Sęd; Żiem. Radom. Bętkowfki Podczafzy Śtężycd-. Libifz3w!ki S Jtnu Radom: Radońiki Miecznik Chęcin: z Woiswodztwa Kaltjkiego* Gurowftu Pilarz W» K. Suchorzewfki Podftćii Kai. Her-ftopfki Pod'çJck Wićhowfki, Krzycki Regimentarz, Adam Kwiiccks. Rouen Pułko: zJVdtw* Trockiego: Ùïolfki Podkomorzy Trocki, Wazgićrd Sędzia Ziemni Tiocki, zPowtztu 'Gródzieńjkiego Tyzefthaiu Po.d!kaxbi; Nad: Ut: jundżił Podkomorzy G-rodziń. Z Powiatu Kô'viifjkii^o. ivleicr Woyffci tCowieńfki, KofTakowfki Podczafzy Kowseń: Z Powiatu Upitfkiego " Biwft -Mrt&ifck Ùoitiki. Biaftozor Woyfki Upittki. z Wdùvï Sieradzkiego. MałachowM Referendarz Koron: Koffowfki Sita Sieradzki. Walcwlki Chorąży Szadkowski. Maxymiliân Furtki, z Ziemi IVteluńjktcy. Morzkowfki Sędzia Zie; Wieluń; N i e m o i e w fk iP o dcz a fzy Qftrze; z 'Vdztwa Łęczyckiego. Koliòwfki Podikarbi Nadwor Kor; Oiirowiki Podfędek: Ziem; Łęczycki- JDzierzbjcki Sfta Wartailki. \V a-lewfki Kafztćiartic Łęc: ż Xigftw* Z-nudzkiega. O iachowfki Matfeaîek Konf.\ Piłluckt Piwniczny Litewłki. Giełgud Ciwun Twerłki: z ÏVdztwà Brzejkiego-R ujaatjkiegv% ^ Koffowfici Sekretarz Koronny. Dąbfki General Adjut: J K Mci. « WdztwĄ Kijów-(kiego, Xże -Sangû^tko Sfta Cserkaf, Xże Kafper Lu/^omirfki. '-zaplic Podkomorzy Łucki Zagòrfki Sfta Owrucki. Bierzyńfki Sita Szawlifki. Szsiyfki Sita Miżyniki* z ÌVaxtwa JfiowrocUwJkiego Modlińfki Chorąży Brżełki-Kujawfkń Przyîubfki Sędzia Ziem; Kujaw: Z Ztemt Dobrzyńjkiey Sumiri&i Podczafzy Rypieńfki. Rokitnieki Stolnik Dobrzyńlki. z z IVdztwa Rujkiego z Ziemi Lwowjkiey. Borzęcki Podftoli Koronny, DrOhcicwfki Gen: Adju; J K Mc;« z Z temi Przemy (kiey.. Wieniawfki Pódczafzy Pr^my.ki. Hrabia Kra-ficki. z Żiemt Sanockiey. Bukowiki Podftoii. Bobowfki Czesnik. ^ Piwiatu Żyda--czewfktego, Xźe: Czartoryfki General' Ziem Podoìfk ch. z Ziemi Haiicxìty, Dzieduizycki Czcśnik Kor." Branicki Łowczy KorJ Hrabia Tarnowfki Chorąży Halicki. Worcei. Sapieha Puîkowhik Huflàr; J K Mci. Ulińfki, -z Z emi Ckelmjki'ey. hąKÓwiici 1 odkomorzy Chełm. Przytułki Sfta Madziacki z ÎVdztwa Wółyrijkiego. C-zacki Po/'czaizy Kor: iel-horfki Kuchmiftrz Lit: Piafkowfki Podkomorzy Krz:tn: .Stecki Sędzia Z-c: Łuc: Srępkowfki Kaiztclanic Zarno;Amor Hrabia Tamowłki. z ïVdz4wx Pśdoljkisgo, Rzewućki Sfta Drohobyckii Potocki Sfta Smotrycki: Łoś Sfta Wyizynlłci. My ko w !k i Stolnu Czer-wono^rod: Boreyko Podcźalzy Podoi; Xże Czćtwertyńfki Staróftà W ovmó: z ÌViztwà Smoleń (kiego. Wazgierd Podftoii Trocki- Eydziâtowïcz Puîkownik' Smolcńlki. ^ Powiatu Starodu bofkiego. Chmara Inftygator W. X. L. Butharjn M a riz alek Wołkow-yłki. z ìVizUvx Lubelfkieęo, Dfufki Podkomorzy Lubel: Wybrańowlki Chorąży Lubel: Szahiąwłki Cześ; Łomżyński.' Jezierłki Skarbnik; Łnkowfki. M a fachów fiu Mìa, Wąwołh: Tarło Ka. fztelanic LubeïUci. z IVdztw4 Potockiego. Buynicki Stolnik. Kodak Podwojcwodzy Z ìVdztw'a Btłjkiego. Xźe Podkomorzy tvoroany. Kurdwanowlki Marfzaîek Koni. Beł: Chołoniewski- Podkomorzy Bełz: Mier Sila Bułki. Wilga Sfta Granowiecku z Wdztwći "Nowogrodzkiego. Chreptowicz Sekretarz W W X L. Korfak Pif: Ziem: Mowog; z Ftu Stonimiktego. Strawińfki Sila Słoni mili. Dziekonïki Stolnik Woikowyki. z Powiatu fi- of-kowylkiego Ofkierka Referendarz Lit: Olędzki Koniuizy Lit; z IVdztwa Płockiego, Xże Sukowłki Pilarz W. Koronny. Wedel Stolnik Sierp&L Kołińfki Podftoii Płocki. Nifzczycki Kafztelanic Raciążki z Wizfw» Wiubjkitgo- Pociey Oboźny Lit: Hurko Podkomorzy Witeb: s Powiatu Orfzańjkicgo. Charpowicki Marfzaîek. Hołowczyc Podftarofta. z Wdzswa Mazowieckiego, z Ziemi Czerjkiey. Bieliński Starofta CzerOx. Rychłowfki Cześnik Piotrków: z Ziemi iVarjzanjkiey, Szydlowłki Chorąiy W nrlzi-
I
Wflei Szamocki Podczafzy Warłżawfti. z Ziemi Wizhty. Opacki Chorąży Wizkî, Gr^-jłzki Pilarz Ziem: Wizki, z Ziemi Wyfzogroizkity. Nakwafki Podkomorzy Wyfzogro: O2ymanowłki Sfta Wylżogro: « Ziemi Zakroczymjkieyè Ogrodzki Pilarz W, K. bzy. diowłki Chorąży Zakroczym: % Ziemi Ciecbanowjkiey Kraicwłki Inftygator Koronny-Podofki Sfta Bóbr; Marizaîek Konf; z Ziemi Łomżyujktcy: Przyicmfki Sfta. Wyfz-kowfki Podczafzy Łorażyńfki Ziemi Kożańjkiey. Chądzyńiki Woyfki Rożańfki. Wągrodzki Pilarz Zakroczym: z Ziemi hiwjkuy. Karczewfki Sfta Liwflti. Ciefzko-Włk^ Sfta Zbucjki. z Ziemi.Nurjkiey. Kownacki Pifarz Nurłki. Oftrowłki Pułkownik: 2 # IVdztwa Poalajkiego z Ziemi Dr ob w kiey. Kuczyński Podkomorzv Drohicki. Off o, miiki iita Drohicki. z Ziemi Mielnickiey. Markowfki Cżeśnik Mielnicki, Kłbkocki Podftoii Minfki. z Ziemi Bieljkiey. poletylło Pedczafzy Biel: Karwowfki Podftoii Bici; Sfta Augult. z fPoicwcdztwa Manfiiego z Zumi Rawjkiey. Dobiecki Chorąży Chęcin-rotowlki Podftoii Sochą: z Ziemi Sochaczenjkiey. Gadomfki Podkomorzy Socha* Mieczynlki Pilarz Sochaczewfki, i; Ziemi Gojłyńjhey. Laftbcki Sfta GoftyńHci. Mil p°f| / j r?ży Gąbin: P. K. S. K. z W dziwa tirzeJkiego-LitewJkiego, Sofhowfki Pilarz Pi°'(V r'!t: Łowczy NadwoŁ* Lit; ^ Powiatu P:ńJkiegos Korzeniecki Chorąśy lh ^ Orzefzko Sędzia Ziew; Piaffri. z IVdziwa Cbdmińjktego z Powiatu Chełmitijkieo$ riwnicKi Miecznik Z em Prulkich. Goftomłki Sędzia Ziem; Micha: z Powiatu Łruń-J^eg°j Dzialowfki Pifarz Chefmiń; Gotartowfki Podwojcwodzy: Gr; Chef: z Powiatu rudządzktego. Orłowlki Miecznik Ziemi Dobrzyń; Jackowflci Podftoii Parnawfki. z Powtatu Radżyńfkiego. Jcżcwfki Łowczy Winnicki, Gotartowłki Pifarz Gr: Po*nr » Powiatu Aowjlcwjktego,Diufki p0dkomorzyc Lubelfki. Weffel Sfta Golubłld. ' « Ptù r o antek lego. Bmn'fkî Sita A;ur2ynoufici. Lcłki Chorążyc Malborfiri, z Powiatu Ne-womteyjkugo. Grudowftt Kapitan VVoy: J. K. M. Sikodki Pułkownik Woyłk; J K M l< iTX* ycltMktt&0: ŁopacińOci Pisarz WXit: Suchodolïki Chorąży, « W.iemdztw» * te&° zPowutu SztuMjkïeg*. Goftomflvi Podkomorzy Malbor: Wilczewfid Sędzia à - M trłzaiek Generała Prułkicgo z Powiatu Ktfzporjkiego. Wiłczcwfki Gene; Adiu-J' a.. M; Lutomfld Sądowy Ziem: Maio; -z Powiatu EIblqjkitgo' Prufzak Kafzte-"nlc Clańfti. Piwaicki Szambelan J. K. M. z Powiatu Malborjkiego. Kalkfzteia Cho-rążyc Che!: Qòrfki Podwoiewndzv fi m Hz: W. M. z Wd.<xi*i<*	_____ r\n - n •
^ertyńfki
J	;"T 7	v.u.uuawmi oua	uorozyńlki Podftoii
•J noV°; z iv<**tn'a f'eworjhego z łohi-atu lezewjkiego. Luiflci Sądowy Ziem; 2.Vm^tnJ-alixkl	TtZCW; z ?0iviatu Gdaifiiego. Sarnacki Skarbnik
U DlCiikîi, aLtfOChot'ki Sitâ Oft^(!cv Pfïf,) t nt<ht Nf	\ir n.
«rzciKj.Kujawfku Z Powiatu Tucboìlkiegi. Kicki Sfta So-owocki. Dąbfki Sfta Pokrzywnicki. z Powiatu Cztucbohjkiego. Grabowfki Sfta IJ» Pi łki Lipmłki Piłarz Gród; Wałecki: z Powiatu Miracbowjlugo. Uftarbowłki Sa, owy Z. Mir: Hilzen iSTła Parchowlkż. ^ Powiatu Puckiego. Jezierłki Wicercgent ^rod; Kowałe^Mabnowfki Generał Woyfk K- z Powiatu Kościerzyn [kiego- Dnb/ki ojewodzic^ iSieradz; Lipińfki Łowczy Czerń; z Powietu Skarzewfkiego' Pawfo-p'ifarz 'zTcm-0^2 ri Pr'^u^Cii,nKI Czeinik Bielfki. z IVdztwa Mińjkiego. jSwiętorzecki Jelińfki Pifarz Dekretowy'	z F°'vl*ł" Mozyr/kiego: Oikitrka Kąfztelanic
Skarbnik l	rZlFowt*łu ^^ychege. Chkwińlki Pifarz- ChełchowOd
Woieurnd/i vi ' złwa "jlantjkiego z Inflant famych. iSzadurłki Chorąży, Plater SrX czeV^1	Wikzewfki Podkomorzy Wilki. Hryniewiecki
z Wdltnl r °# z	Dułęba Horodniczy firzcfki» Kaftyc ^fta Czudziańlki
x	, , ZernJet- bo wpitego. Czacki Sfta Nowogrodzki. Chorzewłki łSędzia Ziem:
Mowogrodzki. Radzimińlki. Podhorodeńfki Kaiztelauic Czcrniechowfk.i.
. LJle 2 a, Strisi przed me iii w kilka dni po ty on naftę-
-J* Mosé z wokowaneroi na Zamek Renato rano i, w tych iłowach inał kooferencyą,
tych, których bym r«d zawfze blifkich Ofohy moiey fwiadkow^ y fpołecz-M °w r*d y uczynków moich widział, teraz zbliżony Seym zgromadza, po. bo fraiafo tc*' ft"1 0tworzJ'c'	tno.'ą o tym »Seymie mam za rzecz przyzwoitą;
IrfnrvrK fi,. T b poufałym, kto czyftc ma fumnienie, y mteneye, y do tych mowL abyście vL Tr do Rat,X przy^ie; Ubi Confìtta tbi falus. Oto mi idzie ki • 1. ' 1 V ze n'n§ iednoczynni, yjV îodizych Braci do tego nakłaniali: a na.
lC ^°fiurzc"ftwo odfcaèfcgo Obywatela winne Prawu, & pr
S	Balfzej
Dalfzey Rozmowy K Mci iIr eie takowa była>
Elekcya Marfżałka y Rugi, aby bez wtrącania naymnieyfzey inney kweftyi odprawione były, y zaraz bez trudnoćci ąby powrót Pofellkiego koła do 5enat'orlkiey jzby naftąpił. Tam aby po fi Solenmtates Comitiales Lege deferiptas Materye Skarbowe, Woy-(kowe* & tjudiciarla porządnie po fobie były traktowane non in-terrupte„ W Skarbowych gdy llwidzyńfka okoliczność którą ex-pikował Kroi* przynagla Rzpltą do odmiany Gia Generalnego in Anno lyóqto. poftanowionego; te Uyraę więc nayzgodniey fup-plerńentować lądził Podatkiem Czopowego, y Szelężnego generalnego,ze Wśiow, y Miafteczek wfzelkich, iako nayàcnoîoie^fzyuQ, a naymniey uciążliwym.
Który to podatek Czopowego y .foelężnego Generalnego gdy-by zołfcał uchwalony, JNayiaświ e y fz y Pai» ofwiadczyl: iż nie widział potrzebnieyCzego zażycia tych dochodow, nad poprawę y pomnożenie Woylka. A do tego pomnożenia gdy iuz aooltytu-cye i ^ 4ti. toruią drogę; rozumiał przeto Kroi Jmcî żeby nią, idąc, należałoby fię liczbę Porcyî Anno fjijmo. poitanowioną obrócić w liczbę równą Żołnierzy, a oprocz iŃich obmyślić płacę Officyerow, Unter-Officyerow, Generałów y wfzelkich po trzeb] woiennych, y to definitive poilanowić iuź na teraźnieyfzyra Seyraie, iak tylko dochody wyltarczaiące na to pokazałyby iię in Anno 17681/0. Teraz zaś zdawało Mu fię: źe iuż aUu poftanowić Hoożna z teraźnieyfzych Dochodow Rxpltey pow çkfzetiie Por-eyi pieniężnych tak, aby przynaymnsey ta Liczba Ludzi która ieft, ftała fię do uiług publicznych zdatną, bez uciążliwości Krajowi, ktorey teraz uyść nie podobna, dla tego: że zbyt fzczu-pła Płaca kołnierzom nie zoftawuie możności płacenia żywności y wfzeiteich potrzeb, w ich ofobliwie Marlzach. Szkoły Kycerfkiey utrzymanie tu zalecił Kroi .Senatowi* y Artylleryi poprawy. Po ty m przyftąpił ad Jjïuâiciaria, w ktorey ejateryi, cztery tylko facienda na tegorocznym 5eynaie radził: Rozgraniczenie Władz JVIiniftrowfluch, WoieWodzkich y Grodzkich; Poprawę Policiei w Miaftach; Trybunałów zjednoczenie Koronnych; y zlecenie Kro-lowi Conjiciendi Codicem Legum do approbacyi uStanow zgr madz®-nych na Seym	Po ty m Kroi wyłulzezył potrzebę nie
odbitą przez 6eymową c&łowładność ufmierz«nia rezru how Ku iandikich, gdyż tylu tu przytomnych (Kob doznało Wraz z Kroû m zafiadaiących na fprawie . ab ExconfiUariìs intentowaney XuiU Bironowi: że Prawnosć z fprawiedliwoścśą w tey fprawie połączyć nie podobna dla tego: źe in Rigore Terminalitatis mogą zawfze Ex-conjìiiarij c enfer e je fpoiiatos od Xcia, ergo Xze punìbiìis. Wprawdzie zaś niewinnym ieft, gdyż in improvifo cafu à Lege> Lex infufficitns. Jmperatoifowa Elżbieta Augoftow» iii. deklarowała folenme; że Blron y Familia Jego nigdy z niewoli wypufzczeni nie będą. Auguft 11Ï. nowego Xięcią a ten Miniftrow inftytuował; Uwolniony 81'ron, albo ]ch ulługi y hołdu, alba u mknie ni a ab Ojjicijs pretendował za radą *Seymu JTurlandfkiego. CJtrumque recujarunt, ]Biron bez Miniftrow nie mógł panować, jnftytuowai tedy nowych Minifłrow9 b© nie mógł inaczey uczynić. Sprawa zaś de /polio tylk -Seymem umorzona być może.
Dalfzy zaś Dy (kur s ^JKMei był in tenorem fequent-em. V) tych czas mówiłem o tych Materyacb» które JaiSam proponować Narodowi umyślilcni. Radbym na nich ftończył, lecz kiedy tak głośne natężona
7 ii:°g*s
y frogie odezwy Zagraniczne za DytTydentamî, tę m afery 5 aktualnie w ufta każdego
in pmrtsculari w prowadziły, gdy różność tychże ódgłofow . y odczW czalem daleko mocnicyfzych, czafcm daleko Habfrych, iefzcze nam exaUè nie dila poznać' czceo od nas pojittvè zçdai^ Zagraniczne Fotencye w t«y n.ateryi; Więc Moim zdaniem! My Bayicpiey uczyniemy: że ten pociotek iSeytnu <w trzech matferyach Skarbu, Woyfka, yjurydyki iak nayporz^dniey trakmi^c, tych (ię ściśle trzymai^c.* żebyśmy o DyflTy-dcntlkiey mateiyi w Stanach Zgromadzonych naymnieylźcy wz.niianki o niey nawet Èie uczynili, rezerwuje lobie brània w niey rezolucyi do czafo, gdzieby też zagraniczne Fotencye na Seymie chciaîy ponowić w niey odezwy fwoie: à tym czafem zważaymy mocno^ każdy co nam in omni cafu odpowiedzieć będzie należało iako Katolikom, y Patryotom, gdyż to| ieft pewna; że ieft nad czym myślić, y były iuż fly liane nieraz uittm& extremitatu oznaymowania ; więc powtarzam: żc trzeba y o Wierze, y 0 Krain, y o tcraznieyfzey, y o Przyfzłey fytaacyi naizey pomyślić, co czynić? co pozwonć ? co odmówić ? powinnifmy, y zdołamy. To mi ieft miło choć w tak grozney matCryi; z temi mówię, u których fpodziewam fię tey zupełney ufności, którą mam o nich: że nieodftępnie to czynić fpolnie będziemy, co nam powinności Wiary, y ObywatclRwa przcpifui§, których y roitropnie %zyć, y w potrzebie życiem bronić, równie _Ja z każdym gotow ieftem,
Prynias w krótkich Iłowach Krolowi wdzięczność, y ied° nomyślnosć fwoię, y wfzyftkich dobrze myślących ofwiadczył-
Bilkup Krakowlki, gdy Arcy-Bifkupa Lwowlkiego fpytał, czy chce mówić do Króla? Kroi powiedzia :
jakemfię zwfzelk^ otwartością wynurzyć W M Panom, W M Panowie chcief-eie % rozmyślić nad tym, com ja dziś •powiedział', a potym , każdy co zechce z oloDii^ -"''nie opowie fwoie nad tyra retìexye y zdania.
/v na kicnięć ICrol to powiedział:
W iadoma do Lalki Seymowey konkurreneya Jmci- Pana Dzied«łzyckicg0 Czcśnika Koronnego, aby wzięła pomyślny SnkccflT, ieft y odemnie żądanym. Profzę V tym o kobperacyą W M Panów dla tego; że ieitćm tey ufności: iż czynione poniekąd jemu Jo Funkcji trudności fami uznacie W' M Panowie za niegruntowne; gdyby były prau dziwie prawne, Sam bym tey promoeyi ^nie popierał.
Die 5. 8 bri s. Na takowe interefiowania lię } K Mci, chociaż Jiï ć Pan DziedUizycki Cz«śnik Koronny miał dla Ciebie daleko Wsękfzą część umc \v'oną Peiłow, Jednak nie chcąc być nay-s ni yfzey złwoki obrania iMarfzsłka przyczyną, lami wieczo-reei nmnedlate przed dniem oaftępuiącym $®ymu, J K Mci podziękował za łafkawe interreiìbwanie fię do utrzymania go na i\larf:ałkof!wie ^eymU zacząć fię walącego, y za jnftynktem Panlìvim i K Mci w ten czas onemu uczynnionym, po Audyencyi lvvo-iey infpirow&ł wfzyftkirn przyjaciołom fwoim, aby ]mc Pann Czapli-cowi Podkcmorzeniu Łuckiemu Pcfîowj Wojewodztwa Kijowfide-go na Doftoyność MarGzałkowftwa *5eymowego dali wota ìwoie»
SESYA
S E S S Y A PIERWSZA
Dnia 6. Ottobriì
DŃia Szóftegó Października na Terminie Uniwerfałami j. K. Mci Woiewodztwom, Ziemiom y Powiatom Korony Polikiey y Wo X. Litr. obwiefzczonym J. K, M. o godzinie iedenaftey przed południem Wraz z Mimiirami, Senatorami, y z Stanem Rycerfkim pofzedł do Kościoła Kollegiaty Wafrfzawfkiey. Tam przy Affyflencyi Młodzi Szlacheckiey w Kadecki uniferm paradnie przybraney, wt dwie linie z bronią ufzykowaney, wylłuchawfży Mfzy o Duchu S. przez J. O, Xcia Jmci Kaietana Sołtyka, Bi/kupa KrakowIkiegO Ipiewaney, y Kazania przez Jmci Xiçdza Wyfzyńlkiego Kanonika Kàthedralhego Przemylkiego, y Kollegiaty Warlzawfkiey, ex Ti.* mat;: : Fratérnïtatem d'ili gite t Deum timete, Re~ gem honorificaie, mianego; frufzył lię do Izby Senhtorfkiey, gdzie zafiadł-fzy na Tronie, Jmć Pan Jacek MalachowfRi, Referendarz Koronny* Po-fci Sieradzki, Marfzałek ftarey La/ki Sêymu Koronacyinego, wezwany do Tronu przez Jmci Pana Mnifzcha Marfzałka Nadwornego Koronnego, fcłożył powinna Majeftatowi przy ucałowaniu ręki Paiiiktsy weneracya, odchodząc do Izby Pofelfkiey, dla zaczęcia Seyinu teraznieyfzego przez obranie wedłag Prawa na pierwfzym dniu nowego Marfzałka, J. K. Mość powrocił na Pokoie, à Jehinć PP«, Senatorowie do Stancyi Twoich rozie-chah fiçi
Pô urinefzczeniu na fwoîch mieyfcach Jcìimcìow PP. PofłowexTur-no Woiewodztw, Ziem, y PowiatoW, y po uftąpieniu Arbitrów z Jzby Pofelfkiey, Jmć Pan Mafzałek w naftępuiące iłowa Seflyą zagaił.
„ Jak przezorne wfzyflkich Prawodawcow Uftawy wyznaczaiąc dni „ pracom ludzkim, baczyły za rzecz koniecznie potrzebną, oddzielać mo-,, menta ku fpoczynkowń Dał temu myśleniu pochop, wpierwfzym Czło-„ wieczeńftwa określaaiu, Ten który z isdney czcźości uformował ifłność ,, natury Ludzkiey Stwórca, oddaiąc dzień (iódrny na fpoczynek Człó-wiekowi. Zpodobnychże poWodow, y Pogan/ka baieczność in die-,, bus Fefiarum liczyła dni odpoczynku. Jefteśmy wfzyfcy tey wielkiey „ prawdy Dowodzicielarhi: zé myśl nafza po lekkim odpoczynku fil-„ niey fię w fwieżą przybiera pamięć, fama pò nocnym wypocznieniu ,, gruntowniey zawzięta chwyta, y utrzymuie wiadomość. Cozby dopie-„ ro mówić o tych pracach, które o ogolnym Narodow radzac fżczęściiii „ dla ufżcżęśliwienia wfzyftkich wymagaią dokładnieyfzegó rzeczy roz-„ ważenia, okoliczności przeyrzenia, Ikutkow dociekania. Wfzakze y in-„ne Narody;, które nie biorą Prawa z ult Samowładnego Pana* ale gò fo~ biè badz w licżnieyfzym ftanowiących mnoftwie, badi w ufkapionym „ tychże wyborze fame daiąj Znaią rzeczą dogodnieyfzą czafy wy zna-„ czać pewne, w ktorychby dawnieyfze odmieniać, czyli wydobrzaćj no-„ we uchwalać w mocy było uftawys
„ Y tey to natury ieft dzifieyfze Stanów zgromadzenie fię; minęły „ té chwile, w których każdy z Nas zapomniawfży 0 całocalności Kraio-wey w domowych żacieniach naradzał fię y trudził, iakby fwe pomna-w iać dochody, Włości ograniczać, Interefla zafpokaiać, zgoła Włafno-„ ściom prywatnym dogadzać. Ale teraz mówię te nadefzly dnii czyli „ godziny, które iedynie na naradzeniu ojpło publicznego Dobra po-,, święcać Nam należy. Ten to naydrożfzy nadbiegł czas, w którym nie „ tylko dawniey zapomniane czyli w recefś pufzczone zafilać mamy po-„ trzeby, ale y przezierać fię w Ikutkach dawniey uknutych P raw.
„ Za Panowania niegdyś Zygmuntów: Augufta, y Trzeciego, częfte » ^eymow fkładania,^ Przodkowie Nafi nazywali wycicczeniem forrun „ Szlacheckich. J. K. Mość P. N. M. miłośnicyfzym poftępuiac kro-kiern, Inbo rna w fwey mocy nadzwyczayne ikładać Seymy"", wolał » fw* ftarannością zaftępowac potrzeby Oyczyfle, y na fwym mozole „ nieść ciezar wynikłych Wczafie dwóch lat nawałności. Mamy wyra • „zony w Jego Un iw er fa k Pańfkim zbiór niektórych publicznych'po-„ trżeb. Są ftam iednak zywfzym dowodem nad Iłowiie w Uniwerfale wyrażenia, te pieczołowite Jego Pana o nas trofei, których nieuftan-»* nosc biuzliwe od nas oddalaiac uciski, upielęgnoWała nam ten Iwobo->• àay pokoy, ktorego me isden może z nas trwożliwym ód Ni«biós do-„ prafzał hę wzdychaniem. Przeglądamy inz nie które filutki nfzczę-„ śliwienia KraiowegO z pieczołowitych nad nami Rządów. Zoftaie dal-»> ^za narï1> zoftanie nierównie wiçklza Naftępcom 'n a fzy m część iławie-„ nia tych pieczołowitości, których zyfki teraz fzcżepione, wbaynych po-V, tym owocach Potomkowie Nafi liczyć dokiadniey będą "mogli.
. V» Niech mi będzie wolno NWMciwi PR y Bracia', wdziheyfzym Was 5>ziak naygłębfzym każdego z ofobn aufzartowaniem powitaniu ponowić 3J tę myśl y fi owa, które przed lat dwiema, ofiadaiąc to tu mieyfce oświad->" czyłetn, że ta Łaj^a ktotey powierzoną fobie jmrałem lirai, była to ,, wyiaz e m ieûyn^m rnoiey ku Wam przychylności, y póflufzeiifìwa^ tam '«nią iedynie kierować żądałem, gdzie Prawo, y Wafze rozkazy Porjrze-ci n. kam i Jey były. Tee to ikłonne az ku fchyłkowi polłufzeńflwo „ zapatrzy wiz,y fîç na wyraźny Prawa przepis nakazuiacy czafu ofzczędza-„ nie, zaciaie liliom moim niemoc innych rozczvnac flòw; îefi poWO-»> dem weûle Prawa o alternacie mordine Votorum na Nowego Mar-izalxa dania Giofu ï tzeswręrhemu Województwu Póznanikiemu.* y eô no-■t\ mine da if Głos Woiewództwu Poznanikie'mu.•
^ tacowym fpotobem ńa końcu Mowy fwoiey Jmć Pan Mała-cuowiki Rarey Lalki Marfżałek, dał głos WoiewodztWu FoznańfKiemu? toi więc Woiewodztwo przez ufta pierwfzego Poiła fwego Jmci Pana Antoniego 1 onrnfkipgó Kuchmiftrza Koron.' oświadczyło zgodnie Vota fwoie do Lalki Marfzalkowfkiey, Jmci Panm Celeflyncwi Czaplicowi Podkomorźenju Łuckiemu Pofłowi "WoieWodztwa Kijowfkiegó.
Naftąpiio \\ oiewodztwo Krakowikie, i którego pierwfzy Pofeł Jmć Pan Adam Małachowski Krayczy Koronny, dał krejke fwoif Jmci Panu Szczęlnemu^ Czackiemu Pooczafzemu Koronnemu, Polłowi Wołyńikiemu. Koledzy zaś Jego ofiarowali życzenia fwoie Jmci Panu Czaplicowi, za rCfry® przykładem inne polzly Woiewództwa az do Kiiowikiego, z ktorego Jmć Pan Czaplic podziękoWawfzy krotko lecz wymownie, za 5, e Tta'i^ których dowód rîiefpodzianie, y zzadumieniem odbierał, dai kre-iKę Jmi Panu Francifzkowi Zagurfkiemu Staroście Owruckiemu, Kole-oze l«emu z tegoż Woiewodztwa; a ten Jemu Wźaiemnie; oftrzegaiae po^ rot z Senatu do Izby Pofelfkiey, y w niey nominacya Deputatów do Koniłytucyi. Z w oie w® dit Wa Wołyńfkiego, Jmć Pan Podczafzv Koronny pi er wizy Poleł podziękowawfzy Jmci Panu Krayczemu Koronnemu, za vrej .ç lo me daną, oświadczył; ze lubo miał ofiarowane y od infzych rzyiacioj, tych iednak uflępuie, uprafzaiąc tychże Ichmcibw, ażeby ie dali na Jmci Pana Cza plica, któremu, y fara fwoia fię chętnie ptzyfluzył. Potym pooobne iak Jmć Paîq Zagurlki uczynić oftrzèzenie, tak dla po-wrócenia aimqu*. format Regimmis, iako też ofobliwie dla ubefpieczenia Wiary Swiętey Katolickiey. Jmć Pan Michał Wielhorfti Kuchmiftrż p • X- Litt. Kollega Jego, łubo ofiarował był krefkç fwoif temuż Jmci Fanu Podczafzemu, ze iednak uwolniony ieft od tego obowiązku oświad^
^	czeniem
czeniem Jmcì Pana Podczafzego, więc dat Votiim, na Jmci Pana Cza-plica; à względem powrocenia do Izby Pofellkièy z równym ogtofił fię oftrzeżeniem, dla tego naybardziey: ażeby gdy na Wiarę S. Katolicką wielkie fa zamachy, dla odwrócenia onych ta materya przed wfzyftkismi wzięta była, y Wiara S. ubèfpieczona zoflała. W àaftçpùiàcych wotowa'* niach Ichmć PP. Stanilław Małachowski Starofta Wąwolfcicki Pofet Lu-belfkn Syn Jmci Pana Krayczègo koronnego, y Jozef Karczewiki Sra-, rolla, y trofei Liwlki uwolnieni od przyrzeczenia danego Jmci Panu Pod-czafzemù Koronnemu, ofiarowali kreiki fwoie Jmci Panu Czaplicowi. Z Woiewodżtwa Mińlkiego Ichmć PP. Antoni Swiftorzécki Pifarz Ziem-fki, y Paulikowlki Łowczy, Polłowie tegoż Wóiewodztwą, oftrzegli przy wotowaniu: ze maiac zlecone fobie w Inftrukcyi zadanie, ód Woiewodżtwa fwfego będą profić 'na nie orezoliicyą. Ż Xięftwa Ińflantlkiegó, Jmć Pan Józef Wilczewlki Podkomorzy Wilki pierwfzy Pofet, oftrzegt zachowanie nienarufzone Prawa wyraźnego o porządku Seymowania. Przy watowania Polowie Powiatow Sraffawlkiśrgó, y Orfzànlkìègò pod Lalkę pofżlij ze było oftrżezćrlie uflarey Lalki o dylkwizycyi ( wzgłędem obrania tychże. Gdy tedy Jmć P an Cżaplic wfzyftkie oprócz iedney Jmci Pana Krayczègo Koronnego maiąc fobie dane kreiki zollai obrany Mat-fz'ałkiem3 oddał mu wi|c Lalkę Jmć Pan Małachówlki ftarey Lalki Marlza-łek, Za poprzedzuiącą fwoią de Tenore (eg ner ti Przemowa.	v v
Kiedy Ofiadanie fternkzego .mièyfca nièdozwolito M moia kre-„ łka zaprafzać ex Turno Woiewodżtwa mciego dò^Lalki, gdy życzyć „ Iłowy publicznemi nie mogłem, nadgradzam to Izczeryrn Ci winfzo-M Watiiem Mci Pànie Kijowlki. Zaprafźam Cię do tey óoięcia Lalki-, 3, do ktorcy Cię prawie ogólnie bo tylko bez dwóch Wotow powołuią affekta: Ofiagay Doftóieńfiwó, y tegoż prace których dawno wielkim, „ à prży moim S.terń ićiwie znacznym byłeś Ipołecznikiem, Jeft me ,, wątpliwa nadziei przyczyną: że pod Twoim llyrem. wraz z kwiatem „ Lalki Iława Ńarodow Nafzych, w zawity !u w ręczy hę Owoc, .y to, có prżefzłe Seymy zapomniały, lub nie doyrzały, w brakack fwoich za-filotìym zoflanie. Lubo mrtićy może fpódzi'è'wano; nie runiey iednak ', miło" tó będzie kazdétìiu znać Cię, y głofić Cię, Marfzałkiem Stanu „ Rycerikiego; dla mnie tym znacznieylza uradowania y chluby przy-„ czyńa, że tę władność llerniéìWà, ktox-a powfzechne ci ofiaruià fercav ,, zuft moich teraz, ogłolżoną mafz, y do piartowańia odbieiafz.
„ W zdawaniu, tey cżafowey dofloyności ucżuwam tę korzyść wielbi kąj iż ku ufzczęśliwieniu Narodów Nafhepńik moy zaftąpi wfzeîkis „ moie urzędowe niedołęftwa-. Y gdy iuż z Dyrektora, współ Radńik; ,, ztégo krżelełka, dó Woiewódzkiey przenotzę fię Ławicy, niech mi ,, będzie wolnó Nafi Wielce MM; PP, y Bracia doprafzać fię, bym y „ na tamtym mieyfcti miał źafzczyt tych łafKawych aftfektów, które wièn-i, cem fą prawych czynności. „
i, Schylam iuż tę Lalkę, która na ninieyfzym Seymie w ręku mò-tt ich martwą byćby mogła, niech za tey uderzeniem iak ńayżyznieyfze „ wytrżylkuią zrzódła Narodom użyteczne w I woich Mosci Panié Kijo^ ,, w/kii à wkrótce Stanu Rycerfkiègo Mariźałku ręku; niéch ta Lalka „ wydaie tè latorośli, których Oyczyzna upragnioną wygląda, y oczeku-„ ie tęlknicąi Teraz zaś gdyś ferce itiż dawno Bogu, y Oyczyżriie poświę-„ ciłj poświęć y ufta prze^ zaślubienie fię tym Juramantem, do którego urząd MarfZąłkówfki Cię obowięZuie. Ja- zmieylca tego ch^tn^m za-M pralzam fercem.,,	,	. •
Po Ikończeniu mowy przez Jmci Fana Małachowlkiego, y oddaniu La&i Jmci Panu Czaplicowi, tenże Jmć Pan Czaplic lubo nie przygotowany
towany przyzwoicie iednak w nafl-ępuiące Iłowa za toż Doftoieńftwo nie fpodzianie na niego przez affekt ku niemu całey Izby włożone podziękował.
„ Doznaię fam na fobie nie dociekłyeh woli Boga wyrokow, która „ledwie w tym nielpodziewanym dla mnie mornoucie poiać mogłem. „ Poznaię moc Iey tak filsą: że nawet moia włafna niefpofobność o~ „ przeć łię Iey nie zdołała. Doświadczam talki Przezacnego Stanu Ry-s, cer/kiego, kiedy nad zamiar pełnionych dla Oyczyzny ufług, przewyż-„ fzaiący dobrodzieyftwa ciężar, z niedoważaiacą podniełiony wdzięczno-„ scia, tak ieft trudny wporownaniu, iak obowiązki, które naydoiiate-3, cznìèyfza być powinny Dobroczyńcom ofiarą, nie Ikuteczne wwy-,, rażeniu. ■„
s> Szczęśliwy by, był flan ludzi odbieraiących łafti, gdyby zniewolo-ney dufty włafność zaraz, wywnętrzyć fię mogła, y tyle óświadcze-„ niom wyftarczyła, ile. y iak wielu Ofobom powinna. Ale że to ieft », nie prz^odzoney mocy dzieło, nie moiey dar zdolności, abym dofta-teczne mógł uczynić dzięki, w takowym zadumieniu niefpofobność „ Z chęcią walczyć będą, aby pierwfza odwdzięczać fię wuczyła, druga „ aby tę u'fiebie uftawç wykonywała. „
„Odbieram w tey myśli Lalkę, którą zgodne J, WW. Panów po-,'f wierzą żózwolenie, z rąk Twoich Mci Panie Referendarzu Koronny zacny z Imienia, godny z talentaw, wdoświadczoney ku Oyczyznie u-3, iłudze, pracowity Marfzaiku, Tobie wieczna za chwalebne Iey piaflo-»* Wanię od Rzeczy-Pofpolitey należy pamięć, mnie fzczera do podoba-„ nia fię Pzezacnemu Stanowi Rycerlkiemu na wfzelkie zawołania zo-,, ftaie ochota.
Po kroryrn podziękowaniu zwykłą Marfzałkowlką wykonał przyfię-gę y mianuiąe przed Stanem Rycerlkim Sekretarzem ^eymowym Jmci Pana Staniflawa R. e m b i e I i ń (kiego Sekretarza J. K. M. rothę mu przyfię-gi w Kośflytucyi Seyiini Coronationis Anni 1764. przepifaaą dyktował, i'edtug ktorey gdy pomieniony Jmć Pan Rembielinlki mianowany Sekretarz Seyroowy, nay^ierwlzy [ ponieważ dawnieyfzych Seymow Sekretarze Prawem me byli do przyfięgania obowiązani ] przyfiągł; Jmć Pan Marfzałek Seymowy 'delegował potym- ichmć PP. Polłow po (ześciu z każ dey Prowińcyi ź Oznaymieniém Jego K. Mci o obraniu fiebie za Marszałka, a to ^ Prowincji. Małey Pol/ki Ichmciow Panów Kurdwano^ fkiego Marfzalka Kpnfederackiegó y Poiła Woiew®dzrwa Bełzkiego, Markowskiego Cz'efnika y Polla Ziemi Mielnickiey, Poletyłę Podczafzego y Po-iià Ziemi Bielikiey, Xiazçcia Czertwetyńfkiego Podkomorzyca y Poiła Woiewodżtwa Bracławlkiego, Grochollkiego Chorążego Winnickiego y Pota tegoż Woiewodżtwa; Radziminlkiego Poiła " Woiewodżtwa Czerni echo wlkiego, Pódhorodyńikiegó Kafztelanica Czerniechowlkie^o, y Poiła tegoż Woiewodżtwa. Z TV\ Xiejìwa Litevjkiego. Dziekońifkiego Stolnika Wolkòwylkiégo Poiła z Powiatu Słónimlkiego, Hurkę Podko-ńiorzego y Poiła Woiewodżtwa W'iteblkiego, Kurzenieckiego Chorążego y Poiła Powiatu Pińikiego, Suchodollkiego Chorążego y Poiła Woiewodżtwa Mscilławikiego, Oftierkę Kafzrelańica, y Poiła Powiatu Mozyr-Ikiego, Pia tera Woiewodzicą Mscilławikiego, y Poiła zXieftwa Inflantlkie-go.. 2 icikiey Pol/ki. Szydłowlkie^o Chorążego y Poiła Ziemi Zakro-czymfk/ey, Wyfzkowïkiego Podczafzego y Poiła Ziemi Łomżeńlkiey, Lafockiego S raro (tę y Poiła Ziemi. Gofìynlkiey, Gurlkiego Podwoie-wodzego y Poiła Powiatu Malborikiego, Czaplkiego Generała Woylk Koronnych Poiła Powiatu Nowlkiego, Sarnackiego Skarbnika Ziemi Biel-^iey y Poiła Powiatu Gdańlkiego. ICtorzy to Ichmć Delegowani zaraz
C2	wykonali
wykonali tę należytą N. Panu na Tronie fiedzącemu powinność, przez ufta Jmci Pana Makarego Kurdwanowikiego Stolnika Lubaczowikiego, Marfzałka Konfederacyi , Poiła Woiewodztwa Bełzkiego, w te iłowa przed Tronem 'J. K. Mci mówiącego.	.	,,
„ Włada iące Narodami Berła, ńayfzczegulnioyfzą rządu, lwego Iławę, nayznakomitfze wyrokow zalety, w mądrych ułożeniach, w roftro-„ pnych fpręż.yn rządowych porufeeniach zakładać zwykły. Mądrość y roftropność Krolow wiła wiać Trony, utwierdzać Narody, ulzczęsłi-„ wiać Miefzkańcow mia Prawo. Ta naywiękfze prżewyżfza dzielą, wizy-ftkie ikłania y zamierzonemu celowi oddaie przypadki, la fprawie-dliwy czafow przefzłych terazoieyfzym rownaiąc wymiar, przyizłych. przewidzieć naucza obroty. I a naoftatek fame w hołd podbiia fzczę-j, scie, gdy w granicach władania fwego zdaniem Temókleia «.oczącego-hę cofać w przeciwność zabrania mu Koła. Gdzież fą naywipanialize ,, w świecie Czynności, gdzie naywalecznieyfże bóhatyrftwa, kroreby nie tey Miftrzyni Prawami (porządżone były. Im rnozOlnieyfzą nabywana ;, praca tym więkfzym przydatnościom-, wydofkonalona niewypowicdiia-,, nych rządzonemu ludowi kófztować pozwala izcżęscia owocow. Wi-dzi z zazdrościa Europa promienmi blaJku tego ofypany Tron PoLki, , które wrodzona* Tobie Nayiaśnieyfzy Królu P. M.M. rozfiewa przezor-/ ność, zna lud poddany ze Panuiącego Mędrca dowcip przewyżlza Kro-leftw bogaćiwa. Wpatruie (ię mowie dzifiay naycelnieyfza czesc swia~ i, ta w Naród rządzony mądrością; bo fprawy (woie^ radnie czyniący, Ogląda podnofzàce (ię do równi Mocarftw "fwoich Kroleftwoi, wierrąc „ z doświadczenia: ie tym na fzczęśliwym rządzeniu niezbywa krainom gazie gruntowne odkwitaią rady. Doznaią Pańftwa twego Nayiasnieylzy ,, Królu Miefzkańcy: iż z krynic roztropności Twoiëy czerpane rady ważą wyroki, gromią bezprawia, à zaczętym dziełom broniące wzroflu łagodnie uprzątaią zawady. Ochroniłeś navdofkonàllzy Monarcho Solonowym przykładem dla rożnie Obywatelskich podobnych Aten-fkim wiaikinie upadku lecącą od zguby Oyczyznę, gdy niefłychana , prawie od wyniefienia fwego na Tron żafzczepiłeś w niey iedność» Żywy tego dowod daie ftan mafz Ryceriki pieczołowitym Cyca Oy-czyzny na to tu mieyfce zgromadzon żwołaniem, ftawił fię wdzieii 5ł wyznaczony Narodowey Radzie, dopełnił świątobliwych Prawa obo-wiązkow, przyfpiefzył pragnącemu widzieć fżczęsliwosc Oyczyzny ,, fere u Pańfkiemu ofiar|, gdy ź cnot y żafług znakomitego Męza^ Jmc „ Pana Czaplica Podkomorzego Łuckiego Pofła Kijowlkiego w seden „ cel biiącemi głofami do Seymo\vey Stanu ttafzëgo wybrał Laśkh Wio-„ zony (łódki na mnie obowiązek obwieścić W. K. Mci P.M. M. to po-„ czątkowe Obrad dzieło tym mi ie.ft Izczęśliwiey dopełniać, gdy mi „ razem upragnione tak nayprędłzego Twarzy Pańfkiey włażenia y z „ Prżeświętnym Senatem- położoną w pierwfżym rzędzie po Monarchach ,, Radą łączenia fię ftanu tego żądze nieść przed Fron W . K. Mci zle-„ cono z proibą: aby ważącą fzale u {ług miłey Oyczyznie czynionych „ rękę Paniką iako nayprędzey ucałować dozwolił.
Jmc Pan Andrzey Zamoylki Kanclerz W Koronny oswiadczywfzy ad Tronu ukontentowanie J. K. Mci z tak pięknego początku Seymii przez zachowanie Prawa w obraniu Marfzałka iłanu Rycerlkiego godnego; zacnemi przymiotami y zalługami Męża; wyraził: że Nayiaśnieyfzy Pań ządaiąc iak nayprędfzego złączenia fię Izby Pofelikiey z SenatOriką, przyśle Dnia Jutrzeyfzego Senatorow dla zaprofzenia ftanu Rycérikiego, à
teraż
teraz przypufzcza do pocałowania tey ręki którą, fzafować będzie łajki fwoie Pańfkie tym, którzy o Oyczyznie dobrze myślą. Po odeyściu delegowanych Pt> fio w mianował Jmc Pan Kanclerz W. Koronny od Ma-jeftatu Ichmciow PP. Woiewodę Podlaikiego, Kafztelana Pozna ń/kiego, à Xiąże Jmc Kanclerz W. X. Litewlkiego z Prowincyi Litewikiey Jmci Pana Kafztelana Potockiego do zaprofzenia ftanu Rycerlkiego do złączenia (ię z Senatem. W Izbie Pofellkiey Jmc Pan Kurdwanowłki uczy-niwfzy. relacyą ła/kawego od J. K. Mci przyi|cia y ukontentowania z o-brania Marfzałka, y że Nayiaśnteyfzy Pan żądaiąc îako nayprędfzego złączeń ia iię, przyśle Ichmciow Senatorow do zaprofzenia, Jmć Pan Mar-izałek fo Iwo wał Seflyą na dzień Jutrzeyfzy na godzinę dziefiątą przed południem.
S Ë S S Y A D R Û G À
Dnia 7. Oâobris
Jmć Pan Marfzałek Izby Pofelikiey wyrażaiąc publiczne, z przyzwoitego w zaczętym Seymie poilępowania ukontentowanie, zagaił ŚeiTyą in ordine ufpokoienia Rugów, y Regeiłr od ftarey Mu La/ki zoftawiony nie ułatwionych na trzech Pofìach obiek&yi, do przeczytania podał Jmc: P. Rembielińfkiemu Sekretarzowi Seymowemu, który czytał onych fpecifi-kacya, z tych gdy dwie obiekeye ściągały fię do nieprzybyłych iefzcze na Sevm, y w Izbie Pofelikiey nie przytomnych, to ićft: Ichmćw Panów Tyzenhauza Poiła Wilkomirfkiego, y Czofnowikiego Poï?a Bracławfkie-go; przeto wfżczeła fię kontroWerfya, czyliby pomięliien-i Pofłowie, dla nieprzytomności fwoiey na rugach-, mieli potym Wolność za przybyciem fwoim, w dalfzym czalie Seymowania z wipomnionych obiekcyi. Konde-mnat explikowac fie3 v mieyfca Twego między Polłami pretendować? czyli też nie zyłkiwać iuż benejicium teyże Explikacyi 2 zarzutów, y nie być pomiefzczonerni w Radzie Seymowey ? Były pro & contra głofy, na o-ftatek zgodzono fię, ażeby D'eklaracya in tum fen/urn iak ieft ułożona publicznie od LafKi była oświadczona.
„ Deklaracya Izby Pofelikiey na Pofłow nie przytomnych na ru-„ gach, którym Kondemnaty do ftarey Łajki fą zarzucone.
,', Procefs zaś nie przytomnym Ichmościom Tyzenhauzowi Wil-„ komirikiems, y Czolnowlkiemu Bracławlkiemu PoEom zarzucony; po-,, nieważ ciż Ich mość do Jufłyfikacyi tego ProcefTu przytomni nie fą;
przeto gdy za fwoim przybyciem, z tychże zarzuconych Proceffow •„ kwity Autentyczne do Lalki oddadzą; y ż-a tych publicznym przeczy „ taniem confenfu Stanu Rycerikiego ad A et iv naie m przypufzczeni bę-da, ha ten czas dopiero onych zacznie fię Aclivïtas. „
Ułożoną więc Wyż dopiero wypifaną Deklaracya, przeczytał Jmć Pan Sekretarz Seymowy. A po przeczytaniu Deklaracyi gdy Jmć P, Dzie-dufzycki Cżeśnik Koronny Pofeł Halicki, chciał ïiç explikowac z zarzuconych na fiebie iakoby kondemnat Imieniem leynrści Pani Koflakowikiey Kafztelanowey Kamińikiey do ftarey ŁaJfki oddanych, czyli też Kondemnaty, za ważne nec ne uzhane być maią ? Zabrał głos zaraz Jmc P. Małscho^iki Krayczy Koronny Pofeł Krakówïki, y domagał fię ażeby do explikacyi tey Jmci Pana Dziedufzyckiego 'G'hj ici entes pomienionycii Kon-diemnat do Izby pizypufzczeni byli. Na co wziąwfzy głos kilku, ieden po drugim Pofìowr, cytowali Konftytucyą 1764, Ccnyccationis: że Rugi
D	femetis
femotìs Arbitri,i «xpedyowane być powinny, y aa przypufzczeme Obi-cyentow nie pozwalali, ale owfzem; żeby Jmć Pan Dziedufzycki zaczął Juftyfikacyą fwoif, dòmagali fię. Pytał % przeto Jmd Pan Marfzaiek Seymowy czyliby na przerzeczoną Juli: ifi kacy ą powfzechńa Izby ńaftą-piła igoda ? ale rożne nato dały fię Iłyfzeć odpowiedzi; iedni al bo wie m-, iako Ich mość Panowie Małachowfcy Krayczy Koronny Pofeł Krakowfki, y Starofta Wąwolnicki Pofeł Lubellki, ażeby Objicientes byli przypufzcze-iii; Zaś Ichmosć Panowie Piafkowiki, y Gzacki Polłowłe \Vołyńfcy, o-raz Hryniewicki Pofeł 1 Korony Inflanc/ki domagali fię; aby Jbać P. Dziedufzycki podobnie, iak Obicientes nie znaydówał fię w Izbie. A inni iako to Jmć P. Gurowlki Pifarz Koronny, Pofeł Kalilki, Xze Pońiatow-Iki Podkomorzy Koronny Pòfet Bełzki, Małachowiki Referendarz Koronny Pofeł Sieradzki, Tyzenhauz Po d/k arb i Nadworny Litewiki Pofeł Gro -dżieńlki, y Bobowski Pofeł Sanocki, in vinate Uftawy Konwokacy'i Anni 1764: że Rugi femotìs Arbitris odprawiane byc powinny dawali fwoie reflexye: że Obicientes nie za kogo innego tylko pro arbitris rozumieni być maia, tudzież że Prawność Kondemnat nie z Ofob Obicyentow alè z Dokumentow poznana być może y że na oftatek nie trzeba, aby fię Jmć Pan Cześnik Koronny fam iuftifikował przytym: że pozwóliwfzy aby |>od pretèxtém Óbjicientium^ Àrbitri raż mogli być przytomni na rubach, Jequeretur in po/}: że co ich teraz dwóch, tó potym fzćściu lub dziefią-ciu, albo y fto lub więcey przytomnych na rugach znaydować by fię chciało; przeto wfpomnione Prawo Konwokacyii które dla nielzczęśli-wego trafunku porwania fię do fzabel> y tumultu uchwalone było, znó-Vu takoWym fpofobem wpufzczaniem Obicyentow byłoby narufzonè, a zatym ażeby Objicientes nié byli przytomni, in virtute wfpomnionegò Prawa dopominali fię.
Ńa oftatek kiedy Jmć Pan Krayczy Koronny Pofeł KrakoWfki? czvfiby Obicientes mógli bydż ad/niji neç ne X uprafżał o Turnum; Jmć Pari Marfzałek P ofelfki chcąc follie ułatwić tę kontrówerfyą, dawał eo nomine per turnum każdemu Poiłowi gios» à Jmć Part Sekretarz Seymó-Wy wfzytkie Vaia Ikonnotowawfźy, po /kończonym Turnum lèi fota deklarował: że na przypnfzczenie Òbicièritow do Izby było krefek	à przeciwnych Wotow, żeby nie byli przypufzcżehi: znaydowało fię ióp; Po ktorey Deklaracyi Selfya przez Jmci Pana Marfzałka Solwowana nâ dzień iutrzeyfzy na godzinę dziefiątą zrana.
S Ë s s Ir a trzecia
Dnia 8- OŁlobrls
JMĆ Pan Marfzatek * zagaieniu Seflyi radzit lianowi Rycei'/kiëmii: ażeby daiàc Vota, fwoie per Turnum, refpektem ważności zarzutów J; Panu Dziedufzyckiemn Gześriikowi Koronnemu Pofłowi Ziemi Halic-kiey* ż (trony J. W. Jsymość P ani[ Kóflakowlkiey Kafztélaàowëy Kamiń-Ikiey do fìarey Laik i uczynionych, wraz y Rekomendacye do Majeftatii Pańfkiego [ ofóczędzaiąc czafu j raczył wyrazić. Na co odzywaiąc fię wielu Ichmciow Poiłow profili, ażeby do explikacyi, tak ważności wfpo-mriionego zarzutu Jmci Panu Dziedufzyckiemu, iako też Juiłifikacyi na zarzut przez ufta Jmci Pana Sekretarza Seymowego ante Omnia przyftą-pić. Za zaleceniem więc Jmci Pana Marizałka Seymowegp, tenże Jmć Pan Sekretarz zarzut iakoby zëznanych Publikat, czytaiąc Relacye Autentyczne
tèntyczn-e extra, Fofum, y extra Termìnos Dećreńs pr/sfìxos zezńane ( w których wyrażono było, że OJficium Caflrenfe FLalicienJe Woźnego, do publikowania Kondenffiaty nie przydało, y owfzem obwołania powtórnej Ban nicyi na Jmci Panu Cześniku Koronnym nie dopuściło, pier^fa zaś którey fine 'aadttione 'Minijleridlis in proprio Foro zeznać nie dozwolono , Dekretem pleni Ojficij Cajirenjis Halicienjis była Ikalfowana ) tudzież fiatutn Intśreflu do famey tylko Obiekcyi, iakoby otrzymanych Ban® nicyi na Jmci Panu Dziedufzyckim tak, iak było do Lalki podane fi owo W iłotyo ftanowi Rycerfkiemu deklaruiąc, wfzytek Interefs pomieńióne-go zarzutu pro parte leymci Pani Kafztelanowey expIikował. To fkoń-czywfzy, Juftiłikacyą od Jmci Pana Dziedufzyckiego, na zarzut wyź wfpomniony do Lalki podaną, iako "też pomienionych zeznanych iakoby Publikat Relacye czytał; z których ponieważ doftatecznie lianowi Rycerskiemu dało fię poznać że nie Publikaty Bannicyi były zeznane, ale tylko Relacye niedopuf/.czonego teyże Bańnicyi obwołania w Grodzie, w mieyfcu, y wczafie przyzwoitych, były extra Foriim, wXiçgach Grodzkich Lwowskich zapifane, à iedna z tych Bannicyi' była itlż nawet Dekretem Gródu Halickiego ikaflbwana; przeto po Skończonym przez Jmci Papa Sekrętarza obudwòch ftron czytaniu Dokumentow, gdy Jmć Pan Marfzałek czyliby Jmć dan Dziedufzycki Cześnik Koronny agni ta invaliditate objefhonis mógł być do Rady ^eymowey admijfibi-hs f ajboliteż agnita vali ditate ohjeclionis ód tey Rady miał zofiać oct» dalonyt wyrozumiewaiąc zdanie Iłańu Rycerlkićgo zaczął dawać głos per Turnum.
Jmć Pan Małachowiki Krayczy Korottny w gìofie fwoim w tey ma-teryi [ dla uiewyrozumienia dobrze Intereflu, niepamięcią fię wymawia-iąc ] żadney nieedał decyzyi, y pokiłka razy tak od Jmci Pana Mar-fzaika, iako y lwy eh Kolegow o zdanie obligowany w przedliçwziçciu fwoim niedania kreiki pozsftał. Po nim Jmć P-^n Łętówiki Podkomorzy y Pofeł Krakowlki Koîlega Jègo decyduiąc, nieważność obiekcyi Jmci Patiu Dziedufzyckiemu uczynioney, z mieyfca fwego uprafżał: ażeby Jmć Pan Dziedufzycki za prawego Poiła był uznany, y mieyfce przyzwoite, między włafnemi zafiadł Kóllegami. Odezwali fi'ç razemj y nò lab io wfzyîcy Ichmść Panowie Poiło,wie, y idąc hi fenfum Jmci Pa Łętowlkiego, za trzykrotnym pytaniem, Jmci Pana Majfzałka Seymowe-gOi czyhby wfpomniony Jmć Fan Dziedufzycki miai byc do Rad Seymowy ch za. Tcjfia prawego pĄyiç'ty? na mieyfce właściwe między (wyciu Kollegow Halickich onego zaprofili.
A takowym fpofobem, gdy iuż ufpokoione zcHały Rugi, przy fi api I •Jmć Pan Marfzałek dò delegowania zProwincyi Poiłow, in ordine przy-ięcia przybyć maiacych do Izby1 Pofelikiey Ichmciow Panów SenatoroW y tych nafiępuiących naznaczył, iako to: Z Prowincyi Mało pol/ki ey Ichmosciow Panów, Poiłow Siemiń/kiego Staroftę Bieckiëgo Woiewodz^ twa Krakow/kiego, Przebendowikiego Kafztelanica Elblądzkiego Woie-^'ód-ztwa Sańdomirfkiego, Zagórlkiego Scarofię Owruckiego, Woiewódz-cwa Kijow/kiego, Stępkowlkiegó Kafztelanica Zarnowlkiego, Woiewódż-twa Wołyń (kiego,
Z Prowincyi jy. X. Lin. Jchmciow PanóW Jiandziła Marfzałka y Pofîa Powiatu Grodzieńikiego, Piłfuckiego Piwnicznego Litewlkiego, Xiçftwà ZmudzkiegO, Strawińłkiego Staroftę, y Po(ła Powiatu Słonimfkiego, Hur~ kę Podkomorzego y Pofla Woiewodztwa Witebikiego.
Z Prowincyi Wielko-Poljkiey. Jchmciow Panów Dąblkiego Generała Adjutanta J. K. Mci Wóiewództwa Brzelkiego Kujawlkiego, Módl inlkiego Chorążego ^Brzeikiego Kujawikiego Woiewòdztwa Inowro-
Da	cła^-
cławikiego, Wagrodzkiego Pifarza Ziemlkiego Zakroczymlkiego Ziemi Rożańikiey, Kickiego ^taroftę Sobowickiego, z WoiewodztwaP omotlkiego.
Y natychmiaft Ciż Jchmć wyznaczeni Poftowie, wyfzli Ohviam Senatorom, dla zaprafzania ftanu Rycerlkiego do złączenia fie z łba Senatoria delegowanym, których wprowadzonych w Izbę pofeliką Jmć Pan' Marfzalek, między Ichmć Panami Krakowikiemi y Poznanikiemi poiłami p.ofadziwfzy; chęć Ich mówienia do (łanu Rycerlkiego oświadczył wrte iłowa: « mówić bedą Ichmć Panowie Senatorowie «
Zabrał więc glos Jmć Pan Gozdzki Woiewoda podlalki y w naftępu-iacych go iłowach wyraził.
«Jaśnie Wielmożni Nafi Wielce Mściwi Panowie y Bracia. Delego-wani od Nayiaśnieyfzego Pana z.-Senatu, ftawamy in hac Officina « Leguni z oświadczeniem ukontentowania fiedzacego na Tronie Króla, cc oraz radości Senatu z uwiadomienia o fzcz|sliwey Elekcyi tak Godne-« go ze wfzelkich miar Prześwietnego ftanu Rycerlkiego Marfzałka, Go-aj dnego mówię, bo zaïlugami w Oyczyżnie, y Talentami wielkiemi ozdo--3> bionego, Godnego, bo wprawdzie do Oycżyzny, oraz dò Praw y fwo-33 bod Teyze przywiązanego, w Nim bowiem miłość jjOyczyzny, obfèr-33 wancya Praw, wrodzona Cnota, naywiękfzym zawfze była, ieft, y będzie 33 żywiołem. Jeft wprawdzie czego powinszować Gałey Rzèczy.Polpoli-33tey, że Ta Lalka Wolnego Narodu, dottata % w ręce tak Dyftyngw-ó-« wanego Patryoty, którym zawfze fzczere, do Oycżyzny przywiązanie, cc oraz lama Cnota władała, y włada; à gdy przytym do pomocy Tegoż 33 widzę tu tak wielkich e m/7/i£a.f wybranych Mężów, iakzè tedy mózna « nie tylko nadziei, ale pewności lobie nie obiecywać, fzczęśliwych na 33 tym Seymie dla Oyczyzny Nafzey Wyrokow, zwłafzcza, gdyr mamy na 33 Tronie Króla, w równości z nami Urodzonego, w Wolności wypieiegno-33 w ail ego, à który nim ofiadł Tron Po liki, dawał żywe dowody, iak ko -33 chał Oyczyznę à Wolność iak mu była ftodka, y miła, trzeba tedy, aby 33 z nas każdy był pewnym że gdy tak wfpaniałegd był przedtym, h linio-33 ru, iż teraz gdy Wolny Naród ńatym go ofadził Tronie, iż tym bar-33 dziey nietylko przez wodzone do Oyczyzny przywiązanie, ale też przez 33 wdzięczność, żeśmy Go nafzym obrali Panem, nie dopuści nigdy, aby 33 naymrtieyfza Króleftwu którym teraz włada ftała fię krzywda, widzieć 33 każdy może kto fprawiedliwym bez parcyalności na kroki Tego Pana 3, patrzy okiem, że ten naypierwfzy u liiegO ieft Gel, y naywiękfze prâgniè-33 nie, aby wraz z nami mógł oglądać, iak nayprędzey w zupełney Ifto-33 eie Iławę wolńego Narodu, y iak ńaydolkońalfze całey Oyczyzny u-33 fzczęśliwienie, otym fą Tego Pana uftawńe myśli, te ufiłowania. Lecz że 33 Oyczyzna ńafza z Trzech złożona Stanów, trzeba tędy, gdy pierwizy -33 Stan, tak mocno fię o nas ftara, aby drugi, y trzeci równey nie żałował 33 pracy y ftarania, à gdy Bóg Rżądća Świata ż iednoczy te ftany, péwni 33 być możemy; że do dawney Polika przywróci fię Iławy, y że powfta->3 niemy z Letargu, w którym ieżeli dłużey będziemy może, że wfzyftkó 33 wraz y z fobą ftraciemy. Niechcę ia tri powinnego do Oyczyzny 33 przypominać przywiązania, bo ile tu Widzę wybranych z tylu Tyfięcy ^Meżotf , tyle liczyć mogę czułych teyże Oyczyzny Obrońcow, w któ-33 rych każdy widzieć może wrodzoną do fwey Matki miłość, a gdy 33 Król, Senat cum Minijleriò y ftan Ryceriki zjednoczoną myślą y pou-33 fałością będzie radził; pewni być możemy-» że tego wfżyftkiegO co u-33 trzymywać nafzą Oyczyznę będzie nie odttąpiemy, có trzeba poprawić 33 poprawiemy, à có będziemy widzieli dla Oyczyzny dobrego y potrże-33 bnego, uradziemy y poftanowiemy, zwłalzcza gdy Rządcę wlzyftkich fere
© pomoc
" o pomoc w radach nafzych profić będziemy, a Pana którego dał raam » na Tron, tak dobrego nie odftępićmy. Widząc że ten Pan w równo-33 ści urodzony,, w Wolności wypielegowany, iak był, tak ieft do Oy-33 czyzny iednoftaynie przywiązany, y że na to wfzyftkie lVe obraca my-33 śli y ftarania, aby Króleftwo Jego Rządom powierzone, iaknaydofko-33 naley, y nayprędzey mogło zoftać ufzczęśiiwione, włafnego nawet tak 33 potrzebnègo dla nas nie ochraniaiąc zdrowia, y który nie raz z tym fię 3> oświadczył, że nad wfzyftkie Korony, Tronow Awantaże, tenby po-33 czytał za naywiękfzy fobią gdyby mógł przyprowadzić tę Rzecz- Po-33 fpohtą ( która przedtym w Europie, tak była aprehendowana ) żeby 33 za fzczęśliwego fwégo Panowania, równego iak przedtym mogła doczekać 33 względu ód równych fobie Potencyi y pofzanówania, â gdy iak trzy-33 mamy że każdy z nas ieft wyperfwadówany, o tak wielkim Tego Pana 33 dó wolnego narodu przywiązaniu, czyż nie powinność ieft kochać Go, 33 y ftlrać hę, wraź z Nim o prawdziwe całego Krain ufzczęśliwienie? trze-33 ba wyrzucić z ferca ieżeli fą iakie opaczne otym Panie myśli, bo tych 33 przewodnikiem, iedna by tylko mogła być nienawiść, albo też że kto 33 nie chce w zbawienne Jego wpatrywać fię myśli, y zdobiące Tron Poliki 33 Talenta. Lecz iako wrodzone ieĄ w nas Polakach do Królów przywią-33 zanie, ktoż nie przyzna: że tym bardziey tego Pana z nas każdy kó-33 chać powinien, który przez przywiązanie do fwego Króleftwa, fwey o-33 raz Oyczyzny, zabiega wfzelkiey hiefzczęśliwosci. Teraz tedy mamy 33 czas, ziednoczywfzy myśli ńafze wraz z Pańfkiemi, p©prawić co ex 33 oibita Le gum wyfzło, nie dopuścić nic dla nas fzkodliwego, uftanowić 33 to, przez coby Król ha Tronie fiedzący był ufzanówany, a Kray wol-33 ny nie był aggrawowany.
3> Nie daymy Przodkom nafzym tey nad nami góry, aby u potomnych 33 Wieków ich tylko pamięć była Iłódyczą, a Nafża w nienawiści y gorycżąi 33 gdy zaś lós fzczęścia tak kazał, abym miał honor in hac Officina Le-33 gum moie otworzyć ufta, gdzie przez lat tak wiele dofkónałych dla Oy-33 czyzny nafłuchałem Cię fentvmentow, y lubo wrodzoną w fobie czu-33 łem zawfze do Oyczyzny miłość, tu iednak ią tym bardziey utwier-3o dziłem, à teraz choć 'do Senatu przeniefiony, fercem iednak zawfze z 33 tym Przezacnym Stanem złączony gdy zoftaię, uprafzam Jaśnie Wiel-33 możnych Moich Wielce Mciow Panów y Braci, abyście wzaiemnie w 33 fwych Tego, który Was tak kocha y fzanuie kohferwówali fercach. Aż© 33 iako Senatorowi prży Prawie, Rańdże y PoWadzë Senatu, drugiego 33 Stanti Rzeczy-Pofpoiitey obftawać ieft moia powinność, przeto uprafzam 33 Prześwietnego Stanu Rycerlkiego, kochanych Braci nafzych, aby Stan 33 drugi w powadze fwey, y Randze Prawem & cońnno uju utwierdzony, 33 nie zoftał w niczym ukrzywdzony. Trzeba aby te Stany zawfze wraż 33 z fobą trzymały, y Siebie nie odftçpowaîy, tego wyciąga po, nas Wzaie-33 mność Bratćrfka, Miłość zaś Oyczyzny tak radzi y każe. bo leżeliby aj który z tych fłanow zoftał poniżony, nie prędkoby potym iedeń y dru® 33 gi mógł być podńienony, zwłafzcza gdy przytym poniżeniu, y wy-33 raźne Prawo iy<5jp. Roku y uftawny do tych czas zwyczay, mufiałby także fwoię ponieść klęlkę, lecz tey hę nie fpódziewam, bo iako Senat >3 życie by łożył przy ftanie Rycerikim, tak, równęy y od Was wybrani as Mężowie fpódżiewać Mu lì^ ne leży wzaiemności, a 'pòtym Wam lamym 63 byłaby przez to krzywda, którzy hanc Officinali Legum teraz zdobicie, 33 â potym fię do Seriatu przenoïïcie, wirèby mi iefzcze w tey tu Izbie, 33 gdzie tyle uznawałem Iłodyczy, dłużfze było zabawienie, ale żem de-33 legowany , z doniefieniem, nietylko ukontentowania Nayiaśnieyfzego Pana z Elekcyi Godnego Marfzałka, ale też oświadczeniem żądzy Pań-
E	Jkiëy
ikiey, iak nayprędfżego uyrzenia Tegoż Marfzałka Godnego, ż wybra-
Jł	nemi è millhbus Mężami, prZeto nie chcąc tedium czynie Panu y Sena-
«	towi na przybycie Wafze czekaiącemu, zaprafzam Was DigniJRmi
33	^atnc& Cives, chcieycie pofpiefzac ad Ofculti m. mànûs Ptirìcipìs & ad
3»	amplexum Fratrum, oraz dla uszczęśliwienia przez Wafze wyroki Ko-
«	chaney Oyczyzny, y umocnienia Powagi na Tronie Tego Pana, kto-
«	ry Oycowfka do Waj wyciąga rękę, tę która ma zawtze gotowa iak
3,	r rawo chce do uizczęśliwiehia zafłużonych K-rólowi, y OycZvznie.\Sam
«	zaś doprafzam % abyście mnie wiaikawych chcieli konferwować fer-
35	cacIl> w cym naywiękfze moie zakładam l^częście, o to wfżyftkie moie
«	zawfze, iak nayufilniey gotow ieftem czynić ftarania. »
. ^ nim Imść Pan Mielżyńlki, Kafztelan Poznańiki; de tenore TeedUen-ti, Qo ftanu Rycer/kiego mówił:
« Te fa naywiękfze dla wfzyftkich Narodów Niebios dary, gdy do
»	Rządów onych mądrych cnotliwych, y fwą kocłiaiacych Óyczyzne
33	wyznaczają Królów, którzy tchnąć Duchem miłości ku ïwym Narodom!
33	na to w(zyftk;e nakadaiąj ftarania, aby ogólna z Ich rządzenia dla Judu
3»	wypływała fzczęsliwosc. "V ternie to zafzczyconego przymiotami marny
3j	na Tronie Pana, który ulzczęśliwienie poddanych Twoich, za fwe wła-
33	ine przyimuiąc niełpracowane ku powfzechnemu Dobru czyni zabiegi;
33	Czyimże bowiem ftarunkiem nieporządne przed tym w tey praw Swia-
33	tnicy zamierania w gruntowne obrad publicznych przemienione (ie-
3)	dl i/ko. ^ Dzieło to ieft nie licząc innych, naylepfzego z Królów. Nié
33	przeftaie y teraz ten Pan Łafkawy, o ludu fwego zaradzać potrzebach-,
>3	a tym ochotniey tę pracę na fiebie bierze, gdy go zachęca do fey
33	zbawienney roboty, powzięta przez Godnych5 z ftanu Ryceyikiego
3S	Polłow, na Dniu onegdayfzym wiadomość, że Wmciwi Panowie zliczne-
33	go wybranych judzi grona, znakomitego zaiługami, zdatnościa y praw
33	narodowych wiadomością, zafzczyconego Męża iednomyślniś kołaYwe-
*3	go obraliście Maifzaikiem. Wyraża ztąd przez ulta nafże ukontentowa-
3>	nie lwoie Nayiaśnieyfzy Pan, tę niezawodną maiąc nadzieię że Prześwie»
33	tny Stan Ryceriki, zapalony zawlze miłością Oyczyzny, iako w póczat-
35	kowy rn Seymu Tego czafie, iednorayślność okazał w zdaniach, tak nie-
33	przerwanym Jego ciągiem, aż do końca o publicznych radzić nie prze-
33	ftanie potrzebach, do czego Nayiaśnieyfzy Pan, z Zgromadzonym Sena-
33	tem chętnie fwoie, zechce za złączeniem fię Prześwietnego ftanu Rv-
33	cerfkiego z nami przyłożyć ftarania. 3» y
À Jmść Pan Brzoftowfki Kalztełan Połócki mówił W naftepuiace iłowa:	"r fc
» 33 Jas<nîe Wielmożni, Wielmożni nafi Wielce Mściwi Panowie y Bra-33 ci a. Poty wieczyfte miefzkały w Oyczyznie pomyślności, poki Prże-33 świetne ftany Rzeczy-pofpolitey nierozerwanym Jedności wiazały fie « Ogniwem.	Ł ' z
» Takowa miłość chwalebna wPrzodkach nafzych, ieźeli była kie-33 dy kol wiek ftuteczney rady, y fzczęśeia Nafzego Przyczyną, dzifiay w 33 Oczach Jaśnie IWielmoznych, Wielmożnych Mciwch Panów żachęcaią-33 cym być godna przykładem. 3j	Ł -
33 Moia teraźnieyfza Delegacya, którą z radościa niofę do Prżeświe-33 tney Izby Pofelikiey, nie ma nic w fobie więcey, tylko fzczere oświad-33 czenia Całego Senatu, pragnącego iak nayprędzey z Jaśnie WWMMmi 33 Panami złączenia fię. 33
\ ^ Trofkliwe Jego Królewikiey Mci żądze, oeżekiwansy w Ofobach 33 Jaśnie WfMM. Panów iednomyślności, w obranym godnym Mar-33 izałku dopełnione, dalfze w całym Seymowania przeciągu, zafzczepiaia 3» wielkich czynności nadzieie. 3»	Ł Oświad- "
/
« Oświadczone na dnia zawczorayfzym, przez Jmć Pana Beîzkiego do 33 Lafki Marfzałkowlkiey JmciPana Podkomorzego Łuckiego zgodne o-« branie, Nayiaśnieyfzemu Panu miłe, Całemu Senatowi wdzięczne, i 33 mnie ofobiście kontentuiące, ieft zgodnych, y pracowitych chęci Jaśnie 33 Wielmożnych Wciowm Panów dla Dobra publicznego dowodem.
33 Czym mocńieyfze fam w fobie, czuię zadumienie, patrząc 'na tak 39 rzadki w'dawnych Wiekach Wybór zacnych Polłow, wielkiemì zafiuga-33 mi doświadczoną experyencya y wyfokiemi Talentami, W Oyczyznie 33 zaiłużonych, tym zupełnieyfzą w Ofobach Wafzych z (łanu Rycerfkie-53 go wybrani Mężowie, Jego Królewika Mość, y Prześwietny zgrómadzo-33 ny Senat pokłada ufnósć, iz wfżylłko, ku riaylsplzemii Oyczyzny Po~ 33 żytkowi opatrznie dopełnić zechcecie.
, 33 Teraz włożony na mnie od Senatu wypełniwfzy"obowiązek, nie-« chay mi fię godzi wpośrzodku żadumienia mego, pełne ufzanowanià 33 Jaśnie Wielmożnym Mnie Wielce Mościwym Panom złożyć powitanie.
33 Jednak, aby ten (zacowny dla mnie moment widzenia Jaśnie Wie!-« możnych mnie Wielce Mościw^ch Panów, utęfkliwego dla Jego Kró-33 lewlkiey Mości y Całego Senatu nie przedłużył oczekiwania, Vkrót-M kiey flów ofnowie, infynuàcya moią po wtórzy wfzy, uprafzam ażebyście 33 Jaśnie Wielmożni Moi Wielce Mciwi Panowie, poWlzechne przez zła-3Î czenie fię z Senatem przyfpiefzyć raczyli Jego Kxòlewftiey Mości Panu 33 Miłościwemu, y Całemu Senatowi ukontentowanie. 33
Tym ża-s Jmć Pan Marfzałek Pofeliki krotki podziękowania J. K, Mci J Senatowi uczy ni w fży komplement, oświadczył: iż gdy iuż wfzyftkiè pizec .'łączeniem hę z Senatem, dopełniły fię w Izbie Pofelikiey, według Frawa obrządki; gorliwe Więc żądanie, fwoich Braci y ïièbiè famègo, przy-Itąpłć, iak nayprędzey do widzenia Pana y złączenia fię z Starfżemi Bracia, W iedno obrad publicznych grono w fwoim wyraził głofie.
A Jchmosć wy z mianowani, delegowani Senatorowie; w teyż® Polłow aflyftencyi, iak przyf-Ii z Izby Pofelfkiey do Senatu powrocili.
Po których odeyściu nie długo czekaiąc Jmć Pan Marfzałek, Jmci Patsu Sekretarzowi zalecił Wymieniać WoieWÓdztwa, iedno, po drugim in Ordine wychodzenia Po$ow do Iżby Senator/kiey,; à w tym odezwało fię kilku Ichmciow, Pofiow głofow iefzcze dopominaiąc fię, którym Xia~ ze Jmć Czartoryski Generał Podołfki, Pofeł Zydaczew&i y wielu bardzo innych odpowiedzieli: że ira żadne głofy, ponieważ Prawo Ich zabrania, zgody nie mafz; przeto Jmc Pan Marfzałek^ po wyrażeniu powolności Jwoiey dla każdego głos w należytym czafie zamawiaiacego Poiła ex-kuzował fię teraz Prawem Wyraźnym, nie dozwalaiącym żadnego głofu, ani active, ani pajfhe. ani interlocutorie, y do iak nayprędfzego, anader pożądanego oglądania Pana, y złączenia fię z Senatem żywą zachęcił exprefiya. A Jmć Pan Sekretarz z powtórnego Jmci Pana Marfzałka zalecenia, Wo-iewodziwa porządkiem od początku, aż do końca wymieniał, à Pofiowié Woiewódżtwami, iedni po drugich z Izby Pofelikiey do Izby 6enator-ikiey wychodzili, za któremi.. gdy ha famym offatku, Jmć Pan Marfzałek przed Obliczem Nayiaśnieyfzego Król'a w Senacie ftanał, Xiazè Jmć Sangufzko Marlzałek Nadworny Litt. zalłępuiacy V ten czas nieprzytomnych ftarfzych Marfzaikow urząd Połłow na włafne Ich mieyfca do Ławek za Senatem zaprofił, y wrociwfzy fię do fwego Krzefła, dał głos mci Panu Marfzalkowi Pofelfkiemu, który lioiąc w micyfcu między Mi* niftrami łiedzącemi na przeciw Trohu, miał mowę do Nayiaśnieyfzeed pana, w tych jfłowach:
^ Nad wfzyftkie dzieła, które wfzech władna Opatrzność, îiemlkim s. pozwala czynić Miefzkańcom, haypierwfza ta ieft rządu dobrego Wła-
F ^	'	fnośc'
33 fność, ten naycelnieyfzy każdego kraiu zafzczyt, kiedy madrose Króła 33 ofiada na Tronie, à miłość Ludu otacza Maieftat, na tych gruntownych, 33 nieporufzonvch, nieprzełamanych twierdzach "Oyczyzòa befpiecznie 33 fwoią pokłada wolność, Władza poufale rò'zciàga 'zwierzchność,
33 Byłeś Nayiaśnieyfzy Królu Panie Nafz Miłościwy, iuż dla".przy® 33 miotow, Wielkim Królom właściwych, róż przez ~ cnoty wyfokie od 33 wfzyfłkich ukochany, iefzcze więcey, bo z pomiędzy wielu w Stanie Ry« 33 ceriRim ulubionych, iako miłość nayprzednieyłza wybrany.
33 Lecz kiedyś Nayiaśnieyfzy Miłościwy Panie óbiał naywyżfzą Sta-33 nu pierwfzego Rzeczy-Pofolitey władzę, pokazûièft drugim ftanom, go-33 dność fwoiego wyniefienia, daiefz fię światu poznawać dobrym Kró-33 lem, rozlądnym Rządcą, którego przejrzał Opatrzności dla nas wy-33 rok, y przeznaczył, długie wyglądały wieki, à nafze zadania tey Krain 33 fzczęśliwości doczekały fię. Umiefz Królu y Panie nafz famę znieWa-3j lać chwałę, nad którą rzadkie ieft naypotężnieyfzych Mocarzow zwy° 33 cięztwo, kiedy nie w iłowach, które z parą nikną, ale w Prawach dla 33 Dobra Narodowego opifanych, {ławę pewną prawdziwych fWobod, tak >3 dalece chcefz rozfzerzyć, żeby dzieie», dzieiom, potomność potomności, 33 ufla u fio m podawały; że pod Mądrym Panem, Łafkąwym Monarchą, 33 Wiara w powinnym czczeniu nielka/ona, Wolność w łagodnym okre-33 śle-niu nienarufzona , porządek w pewnym ułożeniu meprzeftąpiońy1, 33 zgoła wfzyftkie kra i owe pożytki przyczyn i one, ozdoby Narodu pornno-.33 żone, tę Rzecz-Pofpolitą wiekopomną uczyniły. . Przychodzi Stan Ry-33 cerfki na powitanie Wafzey Królewikiey Mości Pana Nafzégo Miłó-33 ściwego, y Prześwietnego Senatu, nie w fłówath ułożonych bo ięzyk; 33 przez który to czyni oświadczenie ieft rępy w wymówieniu, 'niedoftar-33 cżaiący w wyrażeniu; ale ferca otwiera y beży do Pana panuią yen 33 podnofi, abyś Wafza Królewlka Mość Pan nafz Miłościwy, à ufnością 33 ludu Rządom fwoim powierzonego, o tak wielkich y prawdziwych Wa-3> fzey Królewikiey Mci o ufzcZęśliwieńie nafze flaraniach upewnionego, 33 y za poufałością Wafzey królewikiey Mci do włafnego Narodu Królom 33 fwoim ria przykład infzym Kraiorn, w iftotn.ym przywiązaniu, wiernego 33 uyrzał fkutki dobrego, roffrópnego, y tak pracowitego Panowania 33 fwoiego, ciefzył fię w wiek naypoźniśyfzy pożytkami tnidow . fvoich 33 dla tey Oyczyzny, od Niey nieuftanne wdzięczności, y Miłości ku do-33 brémù Panu widział, y odbierał dowody, à zatym po wfzyfłkich częściach 33 świata odgłos rzetelney iławy Wielkim Królom winney fiylzał roznie-33 fiony. 33
A po tey ikończoney mowie, wfzyfcy Miniftrowie rufzywfzy fię z Krzefeł iwoich, zbliżyli fię do Tronu, od którego Jmć Pan Zamoyfki; Kanclerz Wielki Koronny naflępuiącą dał odpowiedź.
33 Nieporządne à tym famy m nieikuteczne, rtiefzczęśliwością cza-3» fow przefzłe Seymówartia nafze, były iawtiym dowodem, opacznie, to 33 Praw, tó wolności tłumaczenia; pod płafzczem y pozorem ubezpiecze-, ss rtia Praw y wolności, poznał Naród cały; przed fobą utaioną przepaść, 33 do ktorey iego takowy przyprowadzał nierząd. Któż nie przyzna, że 33 Pańftwo być nie może bez rady? Kioż nie przyzna że rada Z wielości zło-33 żona Ofobi być liie może bez opifu cza fu-, mieyfca, y fpofobu? Kcoż 33 nie przyzna nakoniec, że wolnie przez nas fa mych ułożone Seymowa-33 nia obrządki, iuż po nas farrtego tylko wzachowaniu onych wyciąga-33 ią poiłufzeńftwa.- Miłość Oyczyzny; Miłość iławy Narodu ftartowiła 33 Prawa, w czafîe bez-Krôlewia, w czafie obięcia Rządów przez Nayia-33 śnieyfzego Pana. Widzi Jego Kròlewika Mość Pan moy miłościwy 33 zupełną Oycowikiego umyiłu Jego fatysfakcyą tychże Praw pomyślne
iuż
iuż dla kraiu fukceifa, w tak licznym Stanu Rycer/kiego zgromadzę-
33 niu w tak prędkiey Marfzałka Elekcyi, Jelł liczba doftateczna Mężów, ieft czas wyftarczaiący, ieft y fpofob obradowania-, dla ufzczęśliwieniij 33 Oyczyzny. Obrali Woiewództwa, à Woiewództwa wfzyftkie godnych y 3> wypróbowanych Mężów, Obraliście po między fiebie za Marfzałka^Koła 33 fwego Męża według Pańfkiego ferca. Ubliżałbym bardziey, niżbym 33 chwalił chcący co więcey mowie o Urodzonym Marfzałku. Stanu Ry. 33 cer/kiego, dość namienić: że w Ofobie fwey łączy ufność Maieftatu, 33 z ufnością wolnego Narodu. Patryotyczny umyił układał Prawa, lecz Ì3 ie ludzka pifała Ręka, toć tym famyrn w zupełnej być nie mogą do-33 fkonałości. Zada Jego K. Mość Pan moy Miłościwy, żeby miłość 33 Oyczyzny, miłość iławy Narodu, okazana w ofobach Wafzych, przez Vs poiłufzeńftwo Prawu, też famę daley tłumaczyła Prawa,, też fame po-os lepfzała iefzcze. Bywa częftokroć, że przeciwna okoliczność, wfzyft-» kiego czynić nie dozwala, bywa częściey iefzcze, że ułomność ludzka, h wfzyftkiego przeyrzeć, wfzyftkiego opifae nie potrafi. Sciaga rękę 33 Nayiaśnieyfzy Pan do ucałowania W afe m ościom, nie dla zwyczaiu, lecz %3 bardziey dla odnowienia z każdym w fzczegulności zawartego przy-33 mierzą, łączącego Ma ietta t z wolnością. Chce być Oycem tey Oy-33 czyzny; ktorey z Was każdy być powinien Synem. Przyiał chętnie 3>> pamiętny zawfze na fiebie Prawo. Ponawia też fame od Stanów włosi żone na Senat y Miniftrow. przekłada y Wam o Stanie Ryceriki, u-03 rodzeniem iamym we krwi Wafzey wkorzeniony obowiązek Salus 33 Keipublicœ [apre m a Lex e/lo.
Y takowym fpofobém, na końcu MoWy Jmci Pana Kanclerza W. Koronnego, Jmść Pan Marfzałek Seymòwy, y cały Stan Ryceriki do pocałowania ięki jego k. Mci ińwitowany. Naypierwey. tetśże Jmść Pan Martzałek Pofelfki rekç J-. K. Mci przy ił ąpi w fzy do Tronu ucałował, à potym za Wymienianiem przez tegoż Jmci Pana Marfzałka porządkiem Woiewodżtw, Ziem, y Powiatow, Ciż Jchmość Poffowie, iedni za dru-giemi, na oftatek Jmć Pan Rembieliń/ki Sekretarz Seymowy do Tronu także przyftępuiac rękę Nayiaśnieyfzego Pana całowali Co (kończy w fzy, Jmc Pan Kanclerz W. Koronny folwował Seffyą na dzień iutrzeyfzy na go-dzinę dziefiątą.
NB. Na dzifieyfzey cSefTyi w Izbie Pofelikiey, gdy nie przyfźłolch-mościom Polloni Rekommendacyi zaleconych fobie od Woiewodztw za zaiłużonemi w Oy czy z nie Ofobami w głofacli fwoich wymieniać, iak J» Pan Marfzałek Seymowy wZagaieniu Seflyi radził; wice ie podczas tey-że Seflyi Ichmć z każdego Woiewodzfwa P olłowie, in feriptis wyrażaiae Ofôby dò Rekommendacyi zalecone. J» P. Rembieliń/kiemu Sekretarzowi Seymowęmu iefzcze przed złą.czeniem fię Izby z Senatem pooddawali-,
S e s s y à czwartą
Dnia 9. OSobris	'r
Jego K. Mość, przybywfzy do Izby Śeiiatorikiey, zafiadł na Trofie. Xiąże Jmć Sang'ufzko Marfzałek Nadworny Litewłki, zaftępuiąc Rie przytomnych flar fzy eh Marfzaikow, dał głos Jmci Panu Marfzaikowi Stanu Rycerfti'ègo, który Wyraziwfzy powirine Maiefiatowi pofzanowa-hie w krótkich iłowach, in ordine dalfzego w Seymowaniu poftępowahia 2agaił Seffyą w te naftąpuiące iłowa. 33
« Jeżelić, wzroit Pańftw wfzyftkichi w dawnieyfzych wiekach Mo-
F	aa carftw*
3» carflw, y dziś naypotężnieyfzych Kròleftw, z drobnych wfzczynał fîç 33 początków, może fobie y ta Iławna niegdyś Rzecz-Pofpołita, dziś aj fzczęscie, y chwałę fwoią, pod wyżfzym nad wfzyftkie 'pochwały Krò-« lem odnawiająca, nie płonną czynić wiefzczbę, ze 'w biegu Seymowanią 33 (Vego, ftopnie acź nie wielkie, ani liczne iefzcże do pożądanych u-3» ftaw założyVfzys ftanie przecież u kreiu tych pomyślności, które ią 3> dźwigną z nierządu, y zfżęzęśliwemi Pańftwy porowńaią. »
» f vgurowana nad tyło w Europie Monarchom przezorność W. K. 3> Mci, y "przewodniczą iego do Dobra nafzego miłość, iak przez wlaną s> od Boga, natury, y z ftarańia włafnego do rządzenia tym Króleftwem « fpofohność, tìmie naywiçkfze fprawować dzieła, tak potrafi wfzyfłkie u-3» myiły w zgromadzonych tu Prześwietnych Stanach uiednać, ukoić, y do 3> pożądanego obrady Ich doprowadzić celu» 33
Po zagaieniu, gdy żaden z Sekretarzow Koronnych ani Litewfkich w Izbie nie znaydował fię: Referendarz więc Koronny Jmc Xiadz Gabryel Podoiki, za lidćrzeniem Lalki Przez Cięcia Jmci Marfzałka Nadwornego Litewfkiego y wymówieniem tych iłów: Wielebny X, Referendari Koronny be ìiie ciytal Pacia Conventa, zbliżywfzy frę dò Tronu czytał one.
Po przeczytaniu Paclorum Conventorum, gdy nikt nie doprafz&ł fię glofu, pofzli wfżyfcy Mimftrowie d© Jego ICròlewlkiey Mosci, gdzie Jmć Pan Kanclerz Wielki Koronny, czytał Propozycye od Tronu de tenore Je quentì.
53 Jako wfzyfłkie dotąd odprawione Seymowe plenni tate s fą exa~ 33 eìe z Prawem zgodne, tak aby całego Seymu pofłępek rymie fzedł 33 prawidłem, J. K. Mość życzy y fpodziewa trę po gorliwym do Dobrà a* Publicznego przywiązaniu Stanów zgromadzonych, na to pamiętnych 33 ze Ordo efi anima rerum.
À gdy Konwokacyinego y Koronacyinego Seymow przezorne ufta->3 wy wdrożyły iuż czynności publiczne w zbawienną koléy, tey hę nam 53 trzymać należy przez wfzyftkie względy y powinności Obywateli, ie.
33 Naypierwey J&karbow^ Kommifîye pokażą co uczyniły do tych czas ï, dla powszechnego Dobra, y co daley za zezwoleniem Stanów uczy-»3 nić należy in Materiis Oeconomicis miedzy ktòremi zniefienie Cła ge-33 neralnego à na to mieyfce infzego dochodu obmyślenie y Monetó->3 we pofłanowienia naypryncypalnieyfze będą.
-J3 Cło generalne gdy było okazyą acz niewinną "Cła Kwidżyńfkie® » go tę klęfkę kraiową Jego K. Mć. P. N. M. Oycowfkim ftaraniem iwo im,
33 lubo mało do tego zdawało fię iuż być nadziei, przy kooperacyi Irnpe-33 ratorowey Imci Ròffyifkiey odwrocił. Król Jmć Prufki zniolł iwos'ë 33 Cło Kwidzyhfkie, ale domagaiąc fię aby Seymu teraznieyfzégo dyipó-3» zycya Kònftytucya 176ą.u Anni o Cle generalnym odmienioną zoitała.
33 Tak znaczna uyma dochodow Rzeczy-Pofpolitey powinna byc »> nieodbicië fapplementowana.
33 Gdy zaś ze wfZyftkich gatunków podatkowania Czopowe y Sze-3> lęzne naymniey uciążliwym dla kram być fię zdaiei, J-. K. Mść ten 33 naybardziey życzy y zaleca Stanom zgromadzonym, ile dla zniefienià « fwego czaiu pogłownego nayzgodnieyfzym.
33 Â że Slkarbowe Materye iako fundament wfzyftkim innym Rzé-3« czy-Pofpolitey interelïbm zakładaiące, iak nayrozważniey traktowang *>< mieć życzy J» K. Mość, więc o porządku traktowania ich takim fpofo->• bem gdzieby ani zbyteczne przyfpiéfzëniei ani niepewność, plurahtą-« tis ummeyfzać niemogły ufność publicznâj aby był podany Proiekt » ante omnes alias materias Skarbu tyczących fię J. K. Mość fądzi za 3» rzecz potrzebna,
Po Skar-
33 Po Skarbowych Materyach, Prawo Woyfkowym mieyfce daie, naturalny w tym zachowuiąc porządek aby in trata poprzedzała wykład. Niemafz wykładu potrzebnieyfzego ani pożądańfzego Narodowi Na-fzemu nad ten, który Wóyfko nafze może tandem uczynić dla Oyczy-zny prawdziwie ufłużnym. W tey iak teraz le fi' woyiko płacy y Sytu-acyi, iefl tylko ciężarem publicznym, bo ani marfzu żadnego naymniey-fzego bez uciemiężenia kraiu dla zbyt fzczupłey płacy odprawić ani woiować nie może dla nièdoftatkù arnmunicyi y narzędzia wlzelkiègo woiennego. Te defekta poprawić iefzcze przed pomnożeniem liczby woyfka iefl celem J. K. Mości tak iak każdego dobrze myślącego Obywatela, komu befpieczne zażywanie dofcatkoW włafnych, komu honor Imienia Pollkiegò ieft w fzacunku.
33 Gdy maiątek obronę obmyśli, wewnętrznego ufzczęśliwienia do-zor fłaie fię zaraz pnblicźnych Obrad po tamtych pierwfzym Celem* Dla tego Juridiciz pdft Iviilitariçi &> Oeconomica, położyła Rzècz Pofpolita pro obje cl o deliberàticmum\ Tu żeby każda Jurydyczna władza miała fwoie czyfro wyznaczone Granice, ieft rzecz nieodbita, bo bez tych porządek, bez porządku Sprawiedliwość, à bez Sprawiedliwości fpokoy-ność Domowa JubJJłere nie może. A gdy in particulari opis Mar-fzałkow^iego Minijhrij fądzi być Jego K. Mość potrzebnym y dla więkfzego befpieczeńftwa Obywatełow y dla dokładnieyfzego pro Publier! działania tegoż Urzędu, Projekta db takowego rozgraniczenia y opilu będą podane Stanom zgromadzonym-,
33 Z tey tedy 'drogi traktowania po fobie non interrupta ferie Mate-ryi Skarbowych, Woyikówych y Jurydycznych iuż Prawem utorowa-ney, abyśmy niewczesnym innych Materyi proponowaniem niefcho-dcili, ieft kraiowy interefs, tak iako ieft żądzą J. K- Mości.
33 aś nadzieię, że y w pełnieniu Pra%'a y w pokazaniu dobro-wólney ku publicznemu Dobru żarliwości, dozna w Stanach Rzeczy-Pofpolitey ochoczych dowodow J. K. Mość Pan Na (z Miłościwy, na tym naybardziey funduie: że co ftowy zaleca, do tego przykładem wła-fnym zachęca.
33 Jego Królewca Mość Pan Nafz Miłoś, z ukontentowaniem łłuchal czytania Pactorum (onventorum, które dla tego dopełnił że miał wży-wey pamięci tę ważną Mora liftów maxymç: że kto tylko przykazaną powinność chce wykonywać, à nigdy z włafney ochoty nic ku dobremu czynić, ten nąyczęściey y przepifanego niedofięga kreflii,
33 Jego Królewfta Mość in Pactis obiecał że kiedy od fiebie u-formowany Proiekt fzkoły Rycerfkiey approbowaę zechce Rzecz-Pofpo-lita y przyłożyć fię do Expens onegoj wtedy zfwoiey ftrony do tegoż przyłoży hę także.
33 Jego Krolewfka Mość nieczekaiąc popzedzaiącey lhoyności Rze-czy-Pofpolitey, z włafnego wykładu koło pyłtora Millioua iuż nieżało-wał, aby dokazał co można y w iakim cza fie, ku wydofkonaleniu na-rodowey Edukacyi w Polfzcze potrafić, bo nie mogło OycowJkie J. K M ści oko patrzyć nieczynnie na tyje drogich fzczepow kwitnących, które aby użyteczny Oyczyżnie wydały owoc, ręki tylko zbawienney pilnego wołać zdały fię Ogrodnika. Te to Latorośle z których w fwym czafie Buławy, Lajfki, Pieczęci, Klucze, w doyrzałości wybornych fubjektow Potomność hafza zbierać będzie z wdzięcznością, gdy W uftawach teraznieyfźego Seymu to obaczy uwiecznionym co Król założył; to co tak błiikiemu hebie oddał \v dozor; Co tenże zlewa-iac W;tę imprezę, wfzyftkie w domu y u obcych Narodow nabyte à tak rzadko zgromadzone umieiętności fwoie, przykładnym każdemu Oby-33 watelowi ftaraHÌem udo&onala: gdy mówię to dzieło iedynie dla Do-
F 2	bra naro-
ç bra Narodu toTpoczęte, teMe Ńarod -ftwierdżi y opatrzy ninìeyfze^ò 33 Seymu uftawą.
» Obróćcie Oczy y Serca zgromadzone Stany na tę Młodzież wy-« braną, wTzak to WaTza Krew, WaTze Dzieci, Król ie zgromadził y 33 ftał lię im Oycern, powinien fie po Was [podziewać nieomylnie, ze 33 fr2 Im Oyczyzna pokaże Matką prawdziwą. Będzie Inter Militanti 33 podany na to Projekt do Konflytucyi, y wątpić nienależv: le to wła-33 sni,e obydwa Narody ubiegać albo bardziey łączyć fię będą zwefo-33 łym d^a tate dobiego Pana okrzykiem." Hic ames dici Pater atfi P rinceps*
33 Corocznie więkfzą ftratą doznaliśmy, iak głęboką ten kraiowi 33 ranę zadaie kto mżlzą od mniemaney kładzie Merallu dobroć wkur-33 Tuiącym Sre-bize y Złocie. Niebyło na to TpoTobu inizerò nad prze-33 bicie Monety. WTzyftkich kraiow przykłady, zylki dla biiacego uka-33 zaią; wyświadczy przed Stanami Rzeczy-Po Tpolitey KommiiTva Skar-'> bowa- ze dobrowolnie zyfkcw Twoich J. K. Mć odlląpił, aby tylko 33 pr^ylpofobic Kràiowi màximum inde bohu/n-, źe fwe^o dodawał dla u-33 łatwienia kurfu monety, y Tuftentowania Żołnierza Rzeczy Pofpolitey w 33 tên cżas gdy odmiana kurfu zatrudniała nabycia żywności A gdy dla do-35 fiągnienia zupełnego zamierzonych w przebiciu. Monety korzyści publi-J3 cznych, trzeba tego koniecznie aby Lege poblica połłanowienie Men-3J niczne ugiuntowane było, iż przychylać fie Stany ochotnie do maia-33 cego byc w cey materyi podanego Proiektu zechcą', łłutznie {podzie-wać fie ma racva J. K Mć.
•* > L
33 Na przyięcie y udaroWanie Zagranicznych Miniftrow pro hnnore 33 Gentis y na wyprawę nafzych, nieobmysliła Rzecz PoTpołita żadnego si Tundufzu te wizyftkiè wydatki fam ponioil NayiaśnieyTzy Pan.
33 Wzór przyfzłego da Bóg ulepTzenia całego Wóyfka Rzplitey u~ » kazać pragnął NayiaśnieyTzy Pan w Konny m V Piefzvm Zołnierftwie te Gwardyi Twoich Niemogło fię to ftać, ani % utrzymać niemoże bez ?..m-* czney Zulagi kilkakroc ito tyfięcy na Rok wynoTzącey, prócz tych 'wy* w datkoW które Szefrowie tychże Regimentów tak biiiko krwią dò Nayia->3 śuieyfżć^o Pana należący ż whTney ku Panu, Oyczyznie y honorowi Imię w nia Polłkiego żarliwości, obficie odżałowali.
33 Zaclne W o y (ko bez Armat w teraz nieyTzym Wojowania fpoTobie 33 bitnym być nie może, Początek ulepTzenia Artyllervi NaTzey chciał: 53 pokazać J. K. Mć. W, M, Mościom,
_3J Swoim koTżtem LudwiTarnią Rzplitey która od czaTow Jana III. a* nie była w używaniu, z Ruin, Gruzów y zarośli wydobył Król Jmć tu s» y, Watfzawié, wyftawił ią y opatrzył zupełnie Ludźmi y narzędziem; aj i e il w niey aktualnie przelanych na nowo Z zepTutego w Cekauzie od oh wieków darmo lezącego Metâîlu Armat dwanaście, na których gdy 3» każdy wyrytą W Spiżu GyTrę Punuiącegó nam Kroîa wvczyta, to 33 wfpornniec zechcę: że tego ńaybardziey ten Pan żąda, aby przez za-'■> datek wdzięczności mógł Tobie po Tercach naTzych obiecywać, iż exi~ git monumentimi cere perennìus*
33 Bez Koł y Lawet do obrohy niezdatnie po Wałach Kamieniec-kich lezące Działa w tym Roku gdy oTadzić na nowo wTżyftkie y oj zepfowane od wody Mury Kamienieckiey Fortecy aćlu iuż Twoim ko-33 Tztern J. K. Mc dał wyreparować, tó uczynił nieobiecawTzy, cO Po-îî prżednicy Jego obiecawTzy nie dotrzymali.
33 Gdy^ Kurłandżkieh rożruchow ufpokoienie iefl iflotnym obowiaz-i3 kiem Zwierzchności Rzpltey à zcdoświadczenia w lądach Kurlandz-sa kich J, K. Ale y Senat doznali le w tey iprawie prawność zTprawiedli-ś> woscią poiednać nie można ex nòvitate cafus która Kiązęcia Bironâ
przymu-
si przymufiła do takich krokow bez których mufiaiby przeflać być Xia-33 żęciem; więc Proiekt explikuiacy tey okoliczności naturę y Tpofob 33 iey zalecenia, attencyi y przyzwoleniu Stanów zaleca J. K. Mość.
33 Gdy temi krokami miłości Narodu Tzuka J. K. Mość; powinien fie 33 iey Tp odzie wać. NaymilTzy zaś oney dowod będzie odbierał, gdy » właTne dobro Twoie będą chcieli, y będą TpraWowali Obywatele, nie-
33 żałuiac zafiewu dla tak złotego żniwa,
■ </ _ . . ,
Potym Jmść Pan Kanclerz Wielki Koronny, oświadczył; że ponieważ żadne Skrypta ad Archivum nie Tą podane, któreby według prze* pilanego porządku należano przeczytać; wiec Senatus Conjilia Wielebny Xiadz Sekretarz Koronny ( który na ten czas przybył do Izby Senator-fkiey } czytać bidzie femotis Arbìtris y do tego czytania Solwował SeT-Cya od Jego K. Mości na Dzień JutrzeyTzy na godzinę dziełiątą.
S E S S Y À Pl^TA
Dniu io- Ottobris
Po wyłączeniu Arbitrów z Izby Senatorfkiey, y przybyciu do niey na Tron NayiaśnieyTzego Pana, Jmść Pan MarTżałek Stanu Ry cer/ki ego za uderzeniem Lalką przez Xcia SanguTzka MarTzałka Nadwornego Lit. Zagaił Sefiyą, do czytania Senatus Cori/ultorum.
Ichmość Panowie Czacki PodcżaTzy Koronny, 'y Wielhoriki Kuch-mifìrz W. X. Lit, z Wóiewodztwa Wołynikiego Po iłowie doprafzali fig gioTow, lecz Ichmość Panowie Piafkowfki Podkomorzy Krzemieniecki, Woìyńfki, Łoś Starofta Wyfzyńiki, Xiąże Czetwettyńfki Starościc, Wo-roniecki Podoi Tey, Polfowie, y nie mai cała Izba, nie pozwalali na gioTy, których zabieranie w tym czafie tak porządkowi Seymowania Prawem obwarowanemu, iako y Samemu Prawu ieft przeciwne, y o Czytanie Senatus Confultorum dopominali fie.	,
ZbliżywTzy fię więc Miniftrowie do Trortu, Jmść Pan Kanclerz W. Koronny, mówił competenter ad Senatus Cónfńlta w nairępuiące fłowa;
33Ódzwyczaiony Naród ód czynności w Obradach Twoich, być możó 33 że ÌSovitatem w Senatus KonTyliach bez Arbitrów upatruie, przecież gdyby 33 przyTzło examinowac, y przyfięgi ha Urzędach będących, y Prawa nie-33 które, znaleść łatwo można vejligìa Rad Tekretnych. 33
3.- Nie maiąc decydowania władzy in Materas Statûs, obligowane-33 mi infiiper będąc iefzcze na przypadaiących Seynlach żfiebie juftifikacya 33 czynić ex Senatus Conjïlus, czyli w przytomności, czyli w oddaleniu Ar-sa bitrow równie Tzkodliwemi być nis mogą Oycżyźnie.
3b Unikaiąc iakowey w Narodzie TuTpicyi Nayiaś; Pan, miał te za-33 wTze attencyą, że wTzyftkich Senatorow przytomnych na Dworze na 33 te wokował Rady. ^
33 Upatruiąc dla Radzących beTpietzenRwo w tych Radach bez Ar* 3» bitrow, ułożył w początkach J. K; Mć żeby rękoma Ich były pod-33 piTane decyzye, à to z przyczyny: że gdyby być miała różność Senty-33 mencow; każdy mógł oTobno Twoie zapiTać zdanie^ 33
33 Wetowanie per Turnum. łącząc Odpowiedź na wTzyfłkie razem 33 Propozycye od Tronu, nie doftatecznie obiaśniało Materie, dla cże-33 go każdą Propozycyą traktowaliśmA7, oTobno, gdzie nie per Turnum, 33 lecz za wzięciem u Lalki głoTu mówił każdy, â tak pro & contra rn-3» teres rozważaiąc, przyftępowaliśmy do Decyzyi. 33
G	3j Interes
Interes także Turecki był okazyą w prowadzenia Rad bex Ar~ 33 bitrow, dla uniknienia więcey takowych fubiekcyi dla Rzeczy-Pofpo-« litej. Zapewne taż fama y inne Potencye, takowych fzukałyby pre-« textow, widząc ze Skarb Koronny prywatne zafl-ępuie pretenfye. »
« Raz przy Arbitrach, drugi raz bez Arbitrów trzymaiac Rady Na-33 fze, byłoby to tym famy m pobudzać ciekawość', dodawać fufpicyi tak fwoim iako y Poftrónnym bez zàdftègò dla Kraiu z tad awantażu. m Widziemy u Pòftrohnyeh iak ściiłych używaią fpòfebów, na u-35 trzymanie w fekreciè Narodowych Ôbrad. Widzieïny ze takowe In-33 terefa fą prawie codzienne, których pomyślny dla Pańftwa fkutek » od famego Zachowania zawilł fekrêtù. i>
. » Nié była nigdy ani ieft intencya N. Pana żeby był fekret dla 33 wieûzièc y radzie maiących Prawo. Wiedzieli na ow czas przytomni 35 Obradom Senatorowie, y Miniftrzy, bez żadńey wokowani èxcepcyi. 3s Widzi teraz też fame Refiiltata z podpifami Ich Gała Rzecz-Pofpoli-33 ta w trzech Stanach zgromadzona >»
« Zna doskonałością wiainą, cZùié przy wiązaniem Twoim fytuacyą •> OyczyZny J. K. Md. iako Syn urodzeniem, lako Oyciec Elekcya Narodu, 3i chciał założyć fundamenta ufzczęśliwienia Niiżego przez takowe Ra~ 33 dy, które przy iedności Z ufnością całego Kraiu, leżeli nie zaraz to » w czafie fwoim nieomylnie pożytecznymi beda. 33
33 Widzi Nayias: Pan prżeo fobą Senat, y Minifłerium obowiązany 3J ha fekret prżyfięgą. fpôdziéwa fię po Stanie Rycerfoim, że roftropno-« scìa fwoią, y dyfkrecyą ten że dla Dobra publicznego zachowa fekret. 33 Po fkończoney Mowie Jirici Pana Kanclerza W. Koronne : o, Xże Jmsc Marfzałek Nadworny Litéwiki uderzył Laika mowiac te iłowa od Ironu: Wielebny Xiadz 'Sekretarz Koronny do czytania Senatu i Confultorum. Zaczym Jmsc X. Kierfki Sekretarz Koronny Senhtus Con/ulta w iednę Xifgę zebrane z przyłączonemi Polloni y Rezydentom do Cudzoziemlkich Dworow Inftrukcyami &a czytał ftoiaty u Tronu, a przedczytaniem Miniftrowie do fwoich Krzefeł wrócili Hę.
Po tym za uderzeniem Lalką przez Xci a Marfzałka Nadwornego Li-tew/kiego Jmsc P an Marfzałek Stanu Rycerfkiego, zaczął mówić do Tronu, któremu gdy Jmść Pan Wielhorfei Kuchmiftrz Litewiki dópo-minaiąc fïç głofu mowę przerwał; Jmść Pan Kanclerz Wielki, y Jmść X. Podkanclerzy Koronni^ tudzież "wielu Poiłow wfpomniawfzy że o tę irrewerencyą y przerwanie głofu Marfzałkówi, o fąd dopominać Cę będą, takowy Jmci Pana Wielhorfkiego poftępek naganilr, Jmść Pan Marfza-łek głos fwoy reaffumiiiąc wyraźił, że ponieważ prawnym Sëymowania idąc porządkiem dóprafZanie (ię rozdawania wakanfow nafiçpuie, â ieden tylko pO Zmarłym Marfzałku W. Koronnym znaydùie fię; więc Rekont-mendacye iiifcriptis na dniu onegdayfzym dnia 8; O ćł ob ris przed złączeniem fię z Senatem, od Woiéwództw, Ziém, y Powiatow do Lafki podane, cif-taiąc Jeriem otiych deklarował;
To iefii 1WW; WW. y UU. Ichmciow. Xiety y Panów, Lopàcirjkiègè 'Zitnńd{lciegó, Turjkiègo Chełm/kiego, BiJkupoW; R^ewufkiego Hetmana Polnego Koron: K rak o w fi Xcia Jablo notpjkiego, Ppinanfy Ogihjkiego Wileijkiego Wo-iewodow> Majfalfkiego Kaftelana W ilei jkiego, Hamana Wielkiego Lïtewjk't*-go, Twardow/kiego Kali/kiego, y Pocieia Trockiego Weiewodow, Chodkiewicza St&rojlę Zmudękiegoi Potockiego Kijowjkiego, MoJiyhJkiego Inowrócławjkiego, Sapiehę Hetmana P&lnego Litewjkiego, Połockiego, P odojkiego Płockiego, Mo-flowjkiego Makowieckiego, God\kiego Podia/kiego, Graiiowfkiego RawJkiego%
Plater
Platera^ Mscijlawfkiego, Borcha Inflant/kiego, Woiewodow; Mielh/hjkleg9 Poznań/kiego, Sołtyka S an do mir/ki e go, JJebihJkiego Woynickiego, MąC7yh-Jkiego Sieradzkiego, Skarbka Inowrocławjkiego, Burzyli/kiego Smoleń/kiego, Br^Jłow/kiego Połockiego, f Suffcphjkiego C\erJkiego, Horaina Bąesciań-Jkiego, Tyfikiewicia Mścrjławjkiego, Hil{ena Inflant/kiego, Jabłonow-Jki e go Marszałka kończącego fię Trybunału Lwów (kiego, Wislckiego, Jaklih-Jkiego Oświęcim/kiego, £>iier{bickugó B^^if/kiego, Popiela Sierpjkiego, Ciefikowfkiego Liw/kiego, Kaf{telanow. Zâmoy/kîego W. Koronnego, Xcia Czartoryskie go Wielkiego W, X Lit. Kancler^w, Xi^a Młoi^ieiewjkie^ go Koronnego y P^e^zieckiegò LiUw/kiego Podkanclerzy eh i Wefsla Koronnego, y Brzofidwfkiego Marfzałka Konfedertcyi ieneralney Litewjkiey, Litewjkiego Podjkarbichy Mmj\cha Koronnego, y Xcia Sangufzka Litew-Jkiego Nadwornych Marfzałkow:
Xiejza Kier/kiego Suffragali a P o zn an/ki e go, Koronnego, y Jmci Pana, Chreptowicza Litewjkiego Sekretarzowi Małachorijkiego KoronnegoXiedza Horaina Litewjkiego, y OJkierke itidem Litewjkiego\ "Referendarzowi Xcia Kazmierza 1 oniatow/kiego Podkomorzego Wielkiego Koronnego $ Ty zen— hanza Podjkarbiego Nadwornego Litewjkiego', Małachowjkiego Krayc^ego Koronnegoi Scypiona Podfłolego Litewjkiego; D^u^yckiego Czesnika Koronnego; Łopacihjkich Wielkiego, y Skarbowego Litewjkich Pi fartów; Sofn ówjkiego Pi/ar za Polnego Litewjkiego, Xcia Stanijława Lubomirjkie-go Strażnika Koronnego, od wĄyJlkich Woiewodz/w Ziem y Powiatow Oboyga Narodow, do Łajki Wielkiey Koronney direâè z^conegos Ludwika, y Leonarda Pocieiow4 Sra(nika, y Obo(nego Wielkich Litewjkich\ Mokronowjkiego Koronnego, y Łopota Litewjkiego, Strażników Polnych; Chma-re Inflygatora Liteujkiegr* Xied{a Rokkńickiego Stragana Płockiego, Małachowjkiego Starojle Sandeckiègo Woiewodęwa Krakowjkiego, Pr\ebe-doujkiego Starojle. Mirâchonjkiego s Xiçjlw Zator/kiego y Oswiecimjkiego, Kazi mer za RaczyjJkiégo, WoUwod[tw, Poznaijkiego, y Kali/kiego, Surnih-Jkiego Ziemi Doląyijkiey Konfederackich, OJkierke Konfederackiego, y Powiatowego OfzmiaiJkiego, Zyberka Konfederackiego Xiejłwa ìnflantfkiégo, Suryna Konfederackiego Woiewòdztwa JVlściJłs.wJkiegOy Narbuta Powiatowego Lid^kiego, Pietkiewicza Powiatowego W^iłkomirjkiego, Rudominę Powiatowego Brafikwjkiego, Wołłowicza Powiatowego Słonimjkiego, Bify finga Powiatowego Starodtibowjkiego, Chaleckiego Powiatowego Rzeczyckie-go, Marfzałkow} BUlewna wielkich Dyrwian, Giełguta Twer/kiego CiwU-nowi Łetowjkiego Kraków [kiego-, Heraina Wilei'Jkiego, Dąbrowjkiego Wil-komirjkiego Ogiijkiego Brajławjkiego, Ukoi/kiego Trockiego, Lackiego Brzę/kie-go Kuja-uJkiego, Orarjkiego Starodubowfkiego, Sobolewjkiego \Warfzawjkiego, Wcigroc ie^o wkroczy miki ego, Glinkę Lom^y!Jkiego-, Gadom/kiego Soch ac?ew-Jkiego,S zc z aw u Jkiego Goftyfjkiego, CzajJkiego Chełmu Jkiego, Gofłomjkiego Mai-borjhego, Zyzemjkiego Miń/kiego, Podkomorzych; Waleryana Piwnickiego Miecznika Ziem Prą/kich, Dunina Zatorfkiego, Eperyefza Wil ko mir/kie go, Kwi-ieckiego W/chowJkiego, Rogalihjkiego NakielJkiego-} Swidz} 'h(kiego Radomjkiego, Strawiijkieg® Słonimjkiego, Męciijkiego Wielu,Jkiego, Podojkiego Bobro-wnickiego, MofzczeiJkiego Bąjkiego Kujawjkiego, Xcia Adama Czartonjkie-go Generała Ziem Podoi/kich, Bieliijkugo ć^e Jkiego, Młockiego Zakroczym-Jkiego, Przyiemjkiego Łom(erJkiego■ OJfolirJkiego Nurlkiego, OJfolihJkiego Uroki ckiego, Butlera Mielnickiego, LarickoroiJkiego Rawjkiegoj Łufzc\twjfKiego Sochaczewjkiegó, Lafockiego Gofyijkiego, Iwanowjkicgo Mir Jkiego, Xcia. Radziwiła Rzeczy ckiego, Grodowych Staroflow; -Alexandrcwic\a, Lidzkie-go, Makowieckiego Słonimjkiego, K'ac\anowjkiego WcłkowyJkiego, Modlih-Jkiego Brzejkiego Kujawjkiego, Nałęcz* DobrzyrJkiego, Sumiijkiego Ry- , p ii Jkiego, CieJzkowJkiego Wlodfimirjkiego, Eydzjàtowicia Smolerjkiego
G ii	P/-£££
/
Pąe^iileckiege Starodubow/kiego, Syjdłow/kiego JFàrfyausfkiegb, Stfdbttfkie* go ZakrociymjUego, Niemisrę Drohickiego, fr'oyc^yijkiego Raw/kiego, Mikor-''kiego Gąbin/kiego, S^adurjkiego hijlant/kiego, Chorążych; Kotkowjkiego Kra-kowjkiego, ąy(a Wilehjkiega,Święcickiego Radom/kiego, Pąylubjkiego Br^Jkie-go Kujaw/kiego, Wa7girda Trockiego, Rutkowjkiego Dobrzy h/kiego, S traw ih-Jkiego Starodiibowjkiego, Lefiewjkiego Rawjkiego, Łufccyew/kiego SocJiac?ew-Jkiego, Podc~ a/ki e go Gojlyhjklego, S$d(iow Ziem/kich; JFawr Reckiego Bra-fiawfkiego, Rokitnickiego Dobr^yiifkiego, Buynbckiego Połociiego Bykowskiego Miljkiego Stolmkow\ S^amockiego Warj\avyJkicgoy Kickiego Generała Adiutanta K K. Mci Zakroczym/kiego, JFyfzkowJkiego Lom{ehJkicgo, Poletyłę Biel-JkiegO, />odciaĄych; OJlrowJkiego Łęczyckiego Podfędka; Rychtera Krakow-Jkiego, S ierakowjkia go Pil(ruijkiegs>, Karwowjkiego Bieìjkiego, Bkbnowjkie-go Rawjkiego, Kiokockiègo Pirjkiego Podjłolich; Markowjkiego C^snika Mielnickiego; Wafìlcujkiego Horodnic^ego Orfzahfkiego, Bobrowfkiego Woy-Jkiego O s w te ci mjki ego, y Zatorfkiego, S pytka Jordena Pòjta ltych(e Xiçft&ï Lutom/kie{go Sądowego Ziem/kiego Malborjkiego, Gołembcwjkiego Pi/aąk Ziem/kiego Sieradzkiego, Toìoc^ke Podfłarojłę, Sorokę Sędziego' Grodzkich }ralkowy/kich,^ Tymowjkiègo Piotrków/kiego, Załujkowjkiego Sieradzkiego, Grodzkich Sęu ?iow, Gotartowjkiego Pijarza Grodzkiego Mai bor/k i ego , będ&-cego przed tym do Porty Ottomarjkiey Sekretarza Légation is, Wilcz^w/ki e~ go Generała A aj ut anta J. K, Ala, Kucz yrjkie'go dt ommendânta fortec Pogranicznych, Stankiewicza Pułkownika Woyjk Koronnych, OJkierkę Po-ruc/^mka Pety ho rj kiego, Dominika Narbutta ~Marfz^ałkowi&za Łidzkiego, Łę-iowjniego Burgrabiego K.rakowJkiegO\ Osmiałowjkiego Regenta Grodzkiego Bobrowmckiego, Lubonjkiego Kommendanta Zwanieckiego, Gorjkiego Sędziego Woyjkowegb Party i Podoijkiey, \ZurovJkiego Komor owjkie go Rykie-<wicza> îwanowjkieg^, Andruszkiewicza* Dorofyhjkiego, Turjkiego Porucznika. Jerzego Kaikfzteyna Dworzanina J„ K. Mci Krufzyąjkiega Kafztelanica G dai Jkiego, Xied^a Wargawjkiego Éx-Prowincyaia OO. Paulinów-,'aby był 'poivrocony do Poljki, Sukcejforow niegdy Hrêhorego O gii'Jkiego Hetmana Lit* Item Sukcejforow nie gcly Xcia Jabłoń owjkie go Hetmana Koronnego, tu-dliel Sukcejforow Szczçfnego Potockiego itidem Hetmana W, Koronnego, także Sukcejforow IVarfzyckich, Pic ri i a ?k o wjkich, Siedlnickich, Działyh-Jkich, Xiqçaï Czertwetyhjkich, Popielow/kich, Daniełowiczowfkich, Lipjkich ïtem Dom Małachowjkich, Jeleijkich, Leduchowjkich y Defiderium Bawo-rowjkich, naoftatek Arnolda Byfzevjkiego Pułkownika y KoniuJ^ego J. K. Jlici od wfzyjlkich prawie W^oiewodztw, Ziem, y Powiatów za Nim pro-fzących, aby Procejs w Sadach Marfzałkowjkich na Nim otrzymany, był Skajfowany, y do Łajki J. K, Mci był przywrócony, Ten^e Jms'c Pan Marfzałek Pofefki litościwym względom Nayiaśnieyfzego Pana polecił.
Po przeczytaniu rékommeiidacyi Ichm/PP- Czacki, y Wielhorfki, tadziez Xze Jmsć Bi/kup Krakowiki chcieli zabierać gtafy, do przy-mowienia fig ad Senatus Confulta, ale dla przedłuźohey iuz SefTyi Jme Pan Kanclerz W. Koronny, folwował onę od Tronu na dzień iutzeyfzy na godzing dziefiąt^,
SËSSYA SiZOSTA Dnia ii. Ottobris
'W zagaieniu SefTyi Jmśc Pan Marfzalek S ey ni owy wyraźił, ie (îç i tal wypełniło pofłufzeńftwo Prawu, y Seymaiace Stany we wfzyftkim do tych cżas doikonale porządek zachowały.
Po którego &ończoney mowie Xze Jmść Bi&up Krakowfkl, za Ichmość Panami Poftami Wòiewództwa Wołyń/kiego, o głos na dniu "wczorayfzym przèz tychże Ïchmciow zamówiony, aby im był dany, przy-mówił fię, o co y fami Ichmość Panowie Pofłowie doprajzali fię.
Zabrał głos Jmsć Pan Czacki Podczafzy Koronny Pofeł Wołyński y w naflępuiacych Wyraził go iłowach:
» Zabrany na dniu wczorayfzym y trzykrotnie wftrzymany głoś, V> wolna zrzenićę wolności, dziś pozwolony obracam do Tronu W. K. 3,^Mci naygłębfze ufzanowanie imieniem Woiewództwa moiego niezgwał-« coney wierności fzczere ikładaiac oświadczenie. Wierność y miłość ^ poddanych ku Panom fwoim w.łafna icft Narodù Polikiego, która 33 ieit nieprzełamanym Króla y Kroleftw murem, w tey zadnè z l^ami 33 nie zrownaią Kraie, nie zaczynam pochwał W. K. Mci wiedząc dobize 33 ze tak mądrego łafkawego y dobrego Pana, iaUm iefteś W. K Mć 33 fanie chwalebne 'dzieła, ' pieczołowite około wcaienia Wiary prawó-33 wiefney, Praw, fwobod, y wolności nafzych ftarania wiekopomna fó-33 bie ściagaia fiawę, całosc "W^iary^ fzcz^sliwosc Oyczyzny, befpieczen-33 (Iwo Praw, fwobod, y wolności fa naywyzfza Panuiâcego chwała, w(zy-33 ftkîè inne przewyzizaiacą pochwały. 33 , ...	, d
33 Znam Nayiaśnieylzy Królu; ze ta ieft prawdziwa wolność, która m w granicach Prawa y fprawiedìiwósci zawiera fiç, inaczéy ieft rozwio-33 złością zgubę Oyczyzny przynofz^ca. Znam ze całość wolności za-33 Wiìla na pofiufzeńftwie, Prawu, fervi legam, fumus ut liberijîmus, ia« 33 ko Wenetowie powiadają, y zdaie mi ÏÏç ze w ufługach publicznych 33 'nikt mi kroku bézpraw'nego niedowiedzie. Wiem ze ten ieft naypieir-33 wfzy /klitek wolności, rozumieć iak podoba, y mowie iak fię zda-3» ie, wiem kardynalne Prawo wolności Nàrodu Naizègo iako Konfty-33 tucya 1609. świadczy, do dawnych Praw y zwyczaiow ftofuiąca fię: 33 ze Pofeł na Seymie," Szlachcie na Seymiku, aia moc zawfze domo-33 wienia łię o całość Praw, y cożby było wolnego, gdyby nie było 33 wolno mówić Poiło w i 'na Seymie; Proźb moich które do Tromi, 33 W. K. Mci zanieść miałem, fundament był z Vràw, to ieft: K.onftytu-33 cyi lóyo, do którey ^7^4. ftofuie fame tylko Relacye Polłow si nafzych do pofłronnych Narodow Jcmońs Arbitrîs hakazuiącey od-33 prawować; y Konftytiicya 1717;. "nakazująca żądającym Oby-3> watelom wydawać Rejultata Senatus Corjihoritm, gdy mi onych wy-33 dać wzbroniono, iako też żeby tiiezwyczayhe przypadki, iakó ten » -wprowadzony femótìs Arbitrii dla potrzeby Rzpltey za wiadomością. m Stanów Rzpltey były oznaczone. Nie miałem i'nt'encyi wypa-Vi dłemu iuż przez J. W- Kanclerza W.Koronnego na dniu onegdayfzym 33 Sprzeciwiać fię wyrokowi, wzupéiney bfdąc ufności, że przezor-S3 na jw rorządzeniu W» K. Mci dofkonaiość, godne tajemnicy ofądziła 33 okoliczności, ale chciałem doprafeać (iç, iakoz y teraz naynizfże ii 3> Tronu W. K. Mci *kłaciata prożby, aby dalfze Seymowe Obrady o-33twarcie, y publicznie, oprocz Relacyi Poiłow Nafzych do Cudzoziem-33 fkich Dworow, w obecności wfpoł Obywatelow nafzych według dawnych 33zwyczaiow odprawowały îicç. Wpokoiù y pod czas woyny publicznie 33 zawf?e Seymowano, Skrypta tylko do ochrony, ręką Xcia Prymafa y 33 Marfzałka Pofellkiego podpifane, taiemne do Archiwum podawano, 33 niech wfzyfcy widza y znaią pracowite około Dobra publicznego >3 W. K. Mci ftarania, Vechzé ie mile głofza fwoim Kraiom, niech 33 nafzym przyfzłym relacyom fzczere daia świadećtwa, niech widzą na*-33 fzego powołania y urzędu fprawowahia ïiç, niech o nafzych fądzą y 33 rozeznawaia zdaniach na przyfzłym y innych Seymach maiący zafia-
H	dać
5, dàc na nâfzych rìlieyfcach, "wfzakżs przedtym cały 5tan RyćerJki nà >3 ziazdach do rad należał, a gdy wpoznieyfzym czafìe dzielność czynie-« nia na fwyćh Poiłow wylał, niech mu fię przynaymniey godzi przy-d, patrować riafzym fprawom, fłuchać y uważać nafzych, zdań. Przy-chylne férca Braterskie powierzyły nam teraz Pofelikiego doftoień-33 ftwa, dla tłumaczenia Twych myśli; na przyfzłych Seymach iak Arte, bitrowie tylko możemy iłużyć w. K, Mci, tfż niëznofna czulibyśmy przykrość, k.tórey oni teraz doznaia, gdybyśmy od wdzięcznego W. d, K. Mci widoku, y ©d Iłuchatiia Rad Stanów byli oddaleni a do tego y młodzież naypożytecznieyfzą do fłużenia Oyczyżnie brałaby naukę. 33 Mówi przedwieczna Prawdą; llicedt Lux veftra corani kominîbâs a Dzie-3> i o p i s Rzymikh że łatwy ieft bez świadka w nieprawość upadek. Nie ii ufai-ac pamięci fnoiëy aby wfzyftkie ReJUltatà Senatûs Conjiliorwn. \ obi-ąć'ftiogtà, iakoż żeby poięła zupełnie, nie mogf twierdzić, i mass iąc nakazana Prawami powinność doyrzeć epifania onych, chciałem « wcześnie uprofić W. K. Mci pozwolenie Wytęcia onych, dla pilniey-& fzego zważenia y ufpokoiènia Woiewòdztw żądaiących, aby Senatûs 33 Conjtlîa in matcrïas Status, w żadnych fa do w "Dek reta nie wdawały 3j fiç, y Skarbem publicznym nierorządzaty, tylko w pilney J nagłej 53 Rìpltèy potrzebie-. A zâtym w obronie Praw dla dopełnienia powin-33 ności moich y przed czytanemi Replicatami rtiiaiem ffufzność domó-« wlenia fię, tym więcey po przeczytanych. Nie można inaczey Praw 35 tłumaczyć de red den da. rations Senatus ConJîLiorwn, y czytaniu Refuî-53 tatów; tylko że 'i e dno za drugim naftępować powinno, fprawować fię cc w tym cżafie należy, £ poprawić nowym Prawem przy formowaniu 33 nowey Konftytueyi. Uznaię fłulżńość taièrnney rady przy dawaniu Inftrukcyi Poiłorn do Cudzoziemikich Dworow, ale pragnę być in forsa mowanym od Prześwietnego Senatu, dla cżegó y na iakim łundamen-ss eie drugim czyli trzecim lWoim Kefultatum uftawę Senatûs conjìliorum ii fetnotls Arbitrîs czynić zawfze oznaczono; Konftytucyè przywiedzio-33 ne nic o podobnych nie wfpomińaia radach, à Konftytucya 1717. do 33 dawnych żwyczaiów ftofuie fię; ad antiquam formant, w ktorey pubłi-hi cznie Senatus Coiifilia, odprawiono. Dò wyż wyrażonych proźb y t$ 33 mam honor u Tronu W. K. Mci zjożyć, y Prześwietnego Senatu prosi lic, o którym mówić możną, co o Parlamencie Francuzkim wdawniey-3s fzych czafach napifarao: Hi mores doceni effe Senatus Parijienjis, ad sj quem tanqnani &d ora.cu.la undique veniebant G entes, conjiliûm & aux 1-33 lium rogaturet; by Skarb publiczny nie był rozrządzany tylko na pilne y gwałtowne Rzpltey potrzeby, y aby Rezydenci do cudzych Kraiow nie 53 byli naznaczani, tylko tam, gdzie ich nieuchronna Ieft potrzeba,-Szla-S9 chta dobrze pófseflyońaci.
Mówił potym Jmść Pan Wielohorfki Ruchmiftrż Litewiki Pofeì Wdztwa Wołyń/ki ego de tenpre verborum Jeqûenth
sa Wyzfze fa nad wfżelkie pochwały wfpaniałe Dufzy, y umyffó, W. K. Mci P. N. Miłoś: przymioty, których Tronu Doftoieńftwo nie-35 przymnożyłoj ale tvlko blafkù. y iafności .w oczach całego Ńarodk 33 dodało, Wiedziałeś NayiaŚnieyfzy Królu P. M. Mił. od młodości po-39 winności dobrych Obywatelowi y łafkawych Królów obowiązki^ s, Dałeś poznać iefzcze w równości gorliwość przy Wierze, Prawach, y sa fwobodaeh Oyczyftych-; Nadgrodżiłeś tylefetoć razy y w nafzyn) Wo« aa iewództwie otwartê w utrzymaniu Wiary, y Wolności dobrych Pasł tryotow, à wfpoł Braci nafzych ftarania; Za co Ja z mieyfca megò 33 naypowinnieyfze W K. Mci P. M. Mił. ikładam dzięki. Należy mi 93 in plena Miïivitate Wraź zgromadzonym Rzpltey ufprawiedliwić (ię Stanom,
» noï», y \?M. Fana Mości Panie Marfzałku MWM. Panie za przsr-wany głos na jdniu wczorayfzym przeprofić. Słuchać y radzić fâ dwie 33 tak dalekie od fiebie rzeczy, ze pierwfza Monarchicznych, druga wol-nych rządów iefl iftota. Ma rzad wolny przepifane Prawem granice, 33 za które' przeftępować myśl moia nigdy nie była; mamy porządek
Seymowania Konftytucya i^po. y o fìat nia 1704. opifany, ale też y^ aj m a wy Prawo, iż Pofłowi na Seymie, à Szlachcicowi na Seymikudt)-33 mówić fię wolno. To ieft gtuntem wolności Nafzey, które wzrufzy-33 wfzy, cała walićby fię muiiała ftruktura; Nie wyznacza to czafu do domówienia frę, tylko mówi: że wolno Szlachcicowi na Seymiku, à M Pofłowi 'na Sey mie domówić fie. Zdała mi fie, y owfzern rzecż natu-rai na, y do porządku Iłużaca, aby ińney nie zaczynać materyi, póki pierwfza ufpokoiona, albo przynaymniey zdanie o niey wylluchane'niè « będzie, Wyznaię że pamięć moia tak wiele wraz złączonych materyi ex llefidtańs Senatus Copjiliorum znieść, nie może, uprafzam zatym m W. K, Mci P. M. Mił. y Prześwietnych Zgromadzonych Stanów, aże-bym niektórych prynęypalnieyfzycli Materyi mógł mieć excerpta. 33 kommunikowane, do których przy mówienie fię w każdym czafie, kić-33 dy w właściwym głos mi był zabroniony, zachowuię fobie. 33
' Zabrał głos Xiąże Jegomość Sołtyk Bilkup Krakowfki w naftçpuiacè Iłowa:
33; Nayiaśnieyfzy Królu P. M, M. Prześwietne zgromadzone Stany 33 MWM. PP. y Bracia. Przymawiaiąc fię ad Pacia Conventa. & ad Se~ 33 natus Confai ta, iak Prawo mieć chce; biorę pro principali obiecło co fię tycze Wiary Swięfey. 53
33 Ta iako ieft primo pimelo eorundem Paclorum mopno obwarowana, 33 tak mam za powinność iak naygłęblze u Ironu W. K. Mci wyrazić >3 podziękowanie za gorliwość Jego Paniką, którą nam oświadczać, y 33 przyrzekać raczyfz, o niewzrufzone oneyże zachowanie przy azardzié 30 nieofzacowanego fwego Życia. Siódmy zaś Punkt eorundem Paclorum o Dysydentach lubo ieft podobnie mocno obwarowany, y reaflumô-,, w ani e kì dawnieyfzych Konftytucyi, mianowicie fwieżą Konwckacyiną utwierdzony, gdy iednak Dyflydenci niepoiłufzni Prawu, wazą fię intertur-3J bare tranquillitatem publicum, Ó' tanquam Perduélles zagranicznegOjZafią-gać za fobą intereffowania, śmiem uprafzać W. K. M, y zgromadzonych „ Stanów, aby ubefpieczenie Wiary, y rygor na tyckże DyfTydentow, były y na teraznieyfzym Seymie ponowione, y nową Konftytucyą po-: twierdzone. Znayduie fię także w fiódmym punkcie Paclorum Conven-torutn wyznaczenie Kommiftyi do Zborow nowo erygowanych wTo-33 runiu y wStaroftwie Spiïkim, które gdy dotąd nie wyfzły 2 Kancella-33 ryi, o iak nayprędfze onychże wydanie dopralzam fię. Intereftuie mi| 33 y całość Wiaiy, y czułość mego Pafterftwa; maiąc kilka Kościołow 33 w Starofìwte Spiikim 'do inoiey Juiy.fdy.kcyi należących. KommifTya 33 do Torunia wvznaczona, aby nie tylko była względem 2boru nowo 33 erygowanego, ale też "miała moc weyrzenia in Abufius ex prepotenti* 33 jnbie'ëoiiim SJ catì\ oìiccrum w Mag ili rac ;e, w którym znaydowac fie nié ,, powinni w więkfzey liczbie nad Katolików. Taż Kommiffya, aby tak-że weyrzała w rożne gwałtowne przywłafzczania, y niepofìufzenftwb () Jurifdykcyom Duchownym Pomorîkiey, y Chełmińftuey, y inne inkon^
wenieneye
#
„ veniencyë nad Traktat ©liwski iinice do Prowincji Pruikiey, à mè
„ do Całego Rróleftwa reguluiacy iię. W czym doftatecznieyfze od „ gorliwych y Godnych PafterzoW Ïchmciow XX. Biłkupow Kujawfkiè-„ go y Chełmińskiego będzie W. R. Mci, y Prześwietnym Stanom uwia-,, dom fenie. «Smiémoraz przypomnieć W. R. Mci obowiązki Jego ex ♦„ eifdem Pkćłis, któremi przyrzekłeś Rzpltey ftaranie, aby iak nayprę-,3 dzèy za'Granice z kra io w wyfzły Wòyfka Cudzoziemskie. Mam wia-àj domości iz W. R. Mc po tylekroć razy wniolłeś Powagę fwoią do aj Dworu RôïTyiïkiego, gdy iedïiak dotąd nieskuteczne W. R. Mci zo-33 ftaią ufiłowania, uprafzam, abyś raczył oneż powtórzyć, przy oftrze*-33 żeniu, aby fzkòdy pokrzywdzonym nadąrodzone były. Przymawia-33 iac fię także ad Senatus Conjilia doprafzam (rę, aby in futurum nié os tylko 'publiczne Ichmciow Ablegatow Inftrukcye, ale y prywatne less kretne czytane były, Tudzież Oryginalne Ich W refponfach Lilly, y 33 uwiadomienia gdyż dnia Wczorayfzego nie fłyftąłem, tylko początki Y> traktowania Jmci Pana Alepndrowicźa, à oftatnich od niego expedy-„ cyi wzmianki nie było. Mniey także intereffuiącą od Ronitila Genu-„ e'nïkiego łłyfzałem Vèlacya-, À Rzpìta zgromadzona w trzech Stanati» 3i o wfżyftkim uwiadomiona być powinna. Óftrzegam także aby Juo loco według porządku Seymówania relacye wiernie R'Z'pltey uczynili z Able-y, gacvi IWcVich XiążeJmść Stolnik Lite w/k i z Rzymlkiey, Xiaże Jmść Ge-iy nerał Poniatowski z Wiedeńfkiey, à Jmść Pan Łowczy Koronny zBef-liń/kiey. Co 'Gę tycze wydatków tak znacznych od Ro'mmiîTyi Skar-< •ji bowey pér Refultata Senatûs Ccnjìliorum, przypominam Rorìfìytucyà, „ 1717. która Wcale zakazuie Senatus Con filili 'wdawać fie in Materias Status y w fzafuhek Skarbu Rzpltey, tylko w potrzebach gwałtownych, -i, Których pfekuftodycyi, y fprzeciwiania (ię, nalłuchałem iię cżęfto za przefzłegó Pakowania, Oftrzegam więc furowfzé teyze wTpomnianey Konftytticyi in futurum zachowanie. Wfzyftkie Zas Senatus Con/ulta. na nic fię przydadzą, więcey powiem, walne Seymow uftawy żadnego i, pomyślnego dla Oyczyzhy nie prżyniofą ikutku, gdy Obradom Na-izym fundamentu nie założemy, na którym floią Rròleftwa, y Pafìu-i, iących gńintuią hę Trony. Naymnieyfza bowiem ftrjakturą walić fię 3, mu fi, gdy fundamentu nie ma; Po odbytych więc wfzeikich Ob'rzâd-kach Seymowych ad mente in oftàtniègo 1764. Prawa, które, moina ,. famemi Ceremoniami nazwać, do próporcyi tych Uftaw, do których „ ftanoWiehia £>rżyftąpić mamy. "Weźmy lobie za fundament hunc pri-„ mum lapidem, który pokładali W Przymierzach wfżyfcy Królowie, y i, Panowie nafi, iako y fam W. R. Mść, Szczęśliwie Nam Panuiący, ^ Wfzyftkie Roftfedéracye Generalne, iako y oftatnia, wfzyftkie wóirie ., Sèymy. Toż pewnie ieft fa m ego W. R. Mci, y Zgromadzonych ria tt leraźnieyfzy Scym StanoW poftanoWienie, abyśmy od tego punktu za-,y czynali, na którym iedyrtie Prawą, wolności, y zupełne tìafze fu'ndu-„ ie fię ufzczęśliwiertie; Ten zaś ieft; Wiara Święta Rżymfka Katolicka.
Dziękowałem z ludem moim Bogu, że po fzczęśliwym W O fobie W; 3, R. Mci, Paha, y Króla Mądrego, Ła/kawego, przyfrępnego, dufzą W 1, myśleniu wfpaniałą. w czynieniu dźielńą y niéfpracowa'na obdarzonô-^ go, Praw, ObyczaioW, y fwobod Óyczylłych hàywiadomfzego, na tym Tronie ofadzeńiu, ocalała Oyczyźna. A Ztąd ciefzyłem lię nadzieią; j, że te do PaanoWania wi R; Mci rzadkie przymioty będą Nam twier^-dzą póżó.dahSgo W późny czas bezpieczeńfłwa y całości Wiary, Ko-•v scioiâ, y Wolności, które fą iftotnemi zawiafami całą Oyczyzny Ima-st chinę utrźymuiącemi. Aliści fer^tym fądow Bożych dopufzczenierri », wpośrzod powfzéchnegò zewnątrz y wewnątrz pokoiu niefpodziana,
y gwał-
* Y gwaîtowna, o iakiey przefzłych wieków dzieie nie uczą, otaefca nas burza, si Oto albowiem Garftkâ wfpoł Obywatelow nafzych zrzucaiąc winne Uftawom 53 Rzpltey pofłufzeńflwo obwinia, y o/karża bez dowodow y przekonania nafze » Starfzeńftwo, 'y oraz P'ràWÒdawców fwoich. Obwinia o iakoweś gwałty, prze-33 śladowania, uciążliwości, y złamanie Praw, y fwobod fwoich. Obwinia nie '33 przed Rrólem fwoim, nie .przed Stanami Rzpltey, nie przed Sędziami w Rrò-«leftwie do ad min iflro wania każdemu fprawiedliwości Wyfadzonemi. Ale niefić 33 daleko za Granicę żal, y ikargę y obłudnym zuchwałych, y nigdy nie do-wiedzionych pretenfyi, przełożeniem ziednywa fąfiedzką pomoc, ściąga na pu-'33 bliczne w Rzpltey óioby okropne pogrożkr, na całą Oyczyznę niezmierne za-33 trudnienie, y grożące uciikiem niebefpieczeńftwa, O czafy niefzęzęśliwe! kto-»> rych fię dzieci na włafflą Matkę przed fąfiadami fl^arżą, y odgrażaią. Takie->3 mi tey [Oyczyzny Synaimi» że fą DyfTydenci nafi in Religione, rzecz fama y dowody iawnie*, y publicznie bgłafźaią, o których zamilczeć zdradzałbym '» poprzyirężone Bogu, Oyczyznie, y W. R. Mci obowiązki. Mam świadkiem 33 Boga, którego Sędzią mieć wfzyfcy będziemy, że iakom DyfTydentow nigdy 93 nie piześladował, tak do fprzeciwiania fię Ich pretenfyom, za granice Praw y 93 Traktatów, W których dotąd zoftawali, rozciągniohyin, nie pociąga mię ani 33 duch zemfty, ani ofobiftey do nikògo nienawiści, ani źl'e umiarkowana przy » wierze moiey gorliwość, ale powinność dobrego Katolika, Bi/kupa, y wierne-33 go fwey Oyczyznie, y Królowi Senatora*. Jako Katolik uczę (ię od lamychże 33 DyOydentow gorliwości przy Wierze Prźodkow moich, ieżeli albowiem oni » śmieią rozfzerzać cierpiane tylko u nas fekty; à iakzè ia mam fię wfłydźić al-33 bò bać in libero Regno et Religione Dominami od ośmiufet lat, bronić Religi] ? 33 Jako Bi/kup, czuię w fùm'niehiû nieodbitą powinność bronienia Owczarni 33 Chryflufowey od zarazy kacer/kich nauk. Jako Senator mam przytomną za-« wfze W umyśle przyfięgę radzić Rzpltey, y W. K. Mcii co ieft pożytecznego, 33 odwracać co ïeft fzkodliwégo; Będąc zaś przekonany nie zwyciężonemi do-33 wodami, że iedność Religij ieft iftotnie każdemu rządnemu Rròleftwu po-33 żyteczna, wielość zaś Religij w iednymże Rraiu z równą mocą, prerogatywą, y 33 wolnością umiefzczortych, iefts nie/kończenie fzkodliwa, nie mogę| y nie po-^ winienem bez zawodu fumniénia, bez zdradzenia fwey Óycźyzny, y 'W. K. >3 Mci, na powiękfzanie naymnieyfze wolności Dyflydentom pozwalać. Gdybym 33 przez n 1 e p od o b i e ń ft w o fam i-eden przy fwym miał zoftać zdaniu, iefzcze-33 bym z tą wolnością iaka fię W tey materyi Religij Bi/kupoWi, wmateryi pt# 33 bliczney Senatorowi należy, mówił bezpiecznie, com dopiero oświadczył 33 Gdybym iii z otwarte do Senatu, Izby Poielìkiéy, Trybunałów, DyfTydentom 33 drzwi widział, iefzczebym choć zdeptany całym fobą bronił Im wniścia. 3» Gdybym widział przyfpofobione iuż na powftanie nowych Zborow, lub w Oratoryow ftòfy kamieni, wybrane iuż na zakładanie fundamentów doły, 33(iak odgłos nas uczy, że tè przygotowania maią iuż być w tym tu Mieście) 33 te mówię wybrane na fundamenta doły zaległbym włafnia ofobą, y chyba na 33 mey głowie węgielny dopuściłbym zakładać kamień. Coż dopiero gdy W. R. >3 Mć. Pa«a z Prźodkow Ratolickich zrodzonego, przyfięgą uroczyftą do Obrony 33 Wiary Swiętey obówiazanego,- uniwerfałami fweini do bronienia Oncyże Cały 33 Naród zachętaiącego czczę na tym Tronie. Gdy czy tam w Oczach y Umylłach *3 całego Prześwietnego Senatu Staropol/kie do Wiary Swiętey przywiązanie. 33 Gdy Przezacny Stan Ryceriki, wfzyftkie generalnie Woiewodztwa, Ziemie, 3> Powiały, przez Twych Pofłow, y powierzone Im w Inflrukęyach myśli fwoie 33 pałaią gorliWą żądzą utrzymania Wiary Prźodkow fwoich, iakże ini nie ma 3> przybywać ferca, ochoty, mlęztwa,_ y ftateczności w opieraniu fię za m y fi o m » DyfiTydentow ha poniżenie daWney Religij y Rościoła Ratolickiego w Polfzcze a» natężonym y zmierzaiàcynv. Popierała zdania mego niezliczone Pifma, uwa-»» gi, y Lifty, które hiezbitemi dowodami wifkazuią oczywiście nikczemnośc fun-3» damentow, ha których fie Dyflydenci zafadzaią, prożność pożytkow, które o-^ biecuią nieuchronna fzkodę y hiebefpieczeńftwo dla Rzpltey, gdyby fwego dq«
I	' piąć
» piąć mieli. Gdyby zaś te zdania, myśli, ftàraftia y zabiegi moie o całość ho~ « nor, y Iławę Wiary Przodkow Nafzych być miały albo przeciwne Prawom, 33 albo fzkodliw-e Dobru Oyczyzny; otoż ftawam przed Tobą Zgromadzona te' 33 iaz wzupeiiiych trzech Stanach Rzeczy-Pofpolito. Twemu f\Taywvżfzemu Sado-25 Wl ;P«daię Ofobę, zdrowif, honor, fortunę, y wizyfìko moie. Jeżelim za gorli-33 wość przy Wierze winien wywołania z Oyczyzny, złupienia z honora, odiecia 33 mtrat, wlzyftko to mile przyimę, gdy to z Wafzego Prawodawczego naftapi \vy-33 lOnU. Ale Bogu niech będą nieihończóne dzięki, że w pośrzodku prawowierne?/ u z yrę y^ftoię Rzpltey, która ufam, że nie tylko mnie nie potępi za gorliwość as przy \\_ieize Piagami fwemi ubefpieczoney, ale też politowanie mieć będzie „ nad nie.zczęśliwą Czalow, y okoliczności fytuacya, że dobrze, fzczérze y poży-5, teczme Wjerze, Królowi, Oyczyznie y Panu życzący, w pośrzod fwey Oyczyzny 33 nie fą beipieczni, a Je ftaią fię celem gniewu y nienawiści z daleka Dyflyden-tikicmi pretenfyami ściągnioney. Cożkolwiek bądź, iako moia flateczna, y >0 całym moim Wiekiem niewzrafzona radą y zdaniem iefir, DyiTydentom iakie-33 gożkolwiek oni fą gatunku, .ani Oratoryow, ani ńaymniśyfzey rzeczy, zgoła 33 nic wiecey nad to, co oftatnie, przezorne , świętobliwe, y fpraviedliwê °wa-33 ruia Prawa, nie pozwalać, tak iefł naygorętfzą do W. K. Mci, y ^gromadzę-3> nych Stanów proźbą. aby Nowym Prawem nie tylko żafzłe "dotąd względem 33 Dyfiydentow Prawa, były odnowione, ale tez wieczne Ónymże w^fwych 33 Pretenfyach milczenie y Skromność nakazane aby wiecey Rzpltey nie zatrii-3, dniah y fpokoyności o'neyze nie wzrufzaii. Nadto fą lafne, głośne w pamięci v 33 w Uscifech powfzechnych przytomne niezliczonemi pifmami powtarzane Praw a 3» Oyczyfre okryślaiące Dyflydentow, żebym tu oneż całkiem przytaczał. Ktoby 33 leizcze byi albo ciekawy o Nich wiedzieć, albo wątpliwy olch iftocie; niech 33 idzie do Xiąg Prawa Oyczyflego, znaydzie tam >od Rokiem	itf4&
« przepiianą DyiTydentom regułę, gdzie y iak fie maia modlić, z tym wyrąże,. « mem uf u, ergo non Jure. Pod Rokiem 1717. 1733.	^ ciekli ml
ot naizego, albo whafzey przytomności ferowane Prawa, nie wiecev nad befpie-33 cżeńftwo Ofob, y Fortun Dysydentom nie óftrzegaiące. Niech fię nie zafła-33 ńiaią Traktatami Oliw/kim 1660. z oboftrzeniem "praw y Fvorifiytticyi nafzych 33 warowanym fecundum Leges Regni Grzymiiłtowikiegó l6%Ó, ponieważ gdyby 33 naybardziéy naciąganym onychzè tłumaczeniem nadrabiali, nie dowiodą ie-33 dnak tych dla fiebie, których fię dziś domagaią wolności y Prerogatyw, y ô3 owfzem odniofą zawftydzenie fwey śmiałości. Niechże przeftaią na dyikre-53 tney, y łafkawey, którą im Oyczyzna oftatniemi Prawami dopuściła tolerari-33 cyi, à nie ściągaią do poparcia fwych pretenfyi Praw za Zygmunta Augafta* 33 Za Henryka, Stefana, Zygmunta Frzeciego tumultuarie y gwałtem fub- Interre-33 gms wymufzonych] à y tych nie pokażą, ani Traktatów, aby im wniścia dò 33 Senatu, y Urzędów dopufzczały* ponieważ ieżeli Byflydenci nie przeftaiac na 33 oftatnich Rzpltey względem nich dy^ożycyach, dawliieyfzych ' trzymać fif a» zechcą, wzaiemnie Rzplta może., y powinna dawnieyfze iefzcze ìiad te, które-33 mi fię Oni zaftaniaiąi in retrufionem tiielłulżnych przywieść Statura, y Prawa; 33 do których ieżeli fwą niefpokoynością pociągną Rzplta, aby fię udała v 33 onez wikrzefiła, nie tylko fwey fytuacyi nie polepfźą, ale fię ani przy tey, w ś3 ktorey dzis zoftaią, nie utrzymaią. Niech pamiętają na to że iefzcze in Ço-to dice Legum Regni indulgente Republica ufpione aie'nis'dy nie wygluzowari® « żyią iefzcze Prawa Anni 1424. Vol 1. foh 85. fimio VÙiislaus Jagielle w te ti Iłowa:
*> Cùm fub dijfi mul atiene preterire non deb émus, imo arcefnùr Divina Legis perpetuis Injłitutis peftijeros Rereticorum errores, quo s iii /Jei Cońternptum, & »3 in Çhrijiianœ Fidei detrimentum & enervationem, politicèque jacturam, iniqua. 33 perverforum corda. conjLaverunt, etiamji qùotcumque oporteret nos juhire perien-»j la.-, a finibus nojłris propulsare, & in gladio dejicere, ut qui Cenjura Ecclejicz »» non ter ren tur, fiumana feveritate mulclentur. Ut quicunque in Regno Nojiro ł'o-lenito, & Terris Nobis fubjećlis Hœreticus, aut irlœreji in/e-cl u i aut Jujpecliis de-
eadem
s> e (idem, fkutor eorum vel director reper'tus fùerii, per Nofłros Càpitaneos, Con fuies ^ Civitatum, & alios Ojfìciales &c: velut Ile gire Maj efiatis ojfenfor capiatur, & 33 juxta exigentiarn excefsus fui puniatur, & quicun^uè Penërint, & iiitrant Re-33 gnu m Nqjlrurri, Ordinario fum fiorurii ex amini fìib dentar còmpreheiifì. 'Et tìihi-33 lotmnus omnia bana Ipfotum mobilia & immobilia in qiiibufcunque rebus cóiijl-?•> Jlentia puhlicentur The/auro Nojiro confifcahda, prolefque e o rum tam Mafculinct, »3 -quant Jaminina, omni careat JucceJfióne perpetuo & honore\ ricc unquam ad a-3> hquas affumatur Dignitates, vel Honores, fed cum Patribus, & Progenitoribus >3 fuis femper maneat infamis, nec de ccetero gaudeat aliquò Privilegiò Nobilitatis 53 vel decore. Toż famo prawie potwierdza Confederano Principum tam Spiritua->3 lium quam fcecularium contra contumaces„ & Hareticos 1438. Vol. l. j'oL 140.
33 Wfpomnyimy Decretum Ducis Jdnujftj Anno ì f2J. Vol. 3. fol. 448.
3> llhifirifjimus Dominus Princeps cum ''toto Cori/ilio filo volens fecìam 'Lu-33 theranorum, 6» eorum fal fum Dogma in Ducatu fuo ab Omnibus fibditis fui's 33 penitus eradi-cari-, Ó> ne hoc falfo 'erróre & dog/nate fub diti fui a Fide ortho-33 doxa, & Sanilo Ritti Romance Lccleftte feducantur, ex Officio Jno, yJutho-s* ritate Ducali ut verus Çhrijiianœ Religiónis &• Fidei Princeps provide re te m-33 pejtive cupiens, ita decrevzt, confłituit, & còti ciuf t. Ut nul lu s in 'toto Duca-33 tuJVlafovi<x.-. taminCivitatibus,Oppidis,qiiàm eoriim in Viliis, cujiifcìin jùe ('.On-33 diùonis, & flatùs exfłać, prcefertim in Civitate Varfavienfi, libres & fal fam. » Do Br mam Luther r, in quocunque fermane tenere, hìibere-, legere, ac ipfiim fai funi 33 Dogma Lutheranorum profiteri, & aliis e'ande/n perfvaders prœfumar, & qnicun-3> que, cle hac-fétta légitimé conviBus , & probatUs fuerit, Talis vita privàri debeat\ 33 çf Bòna cjiis omnia qualunque habeat mobilia, '& immobili à ćonfifcari, & ad 33 The/aur iun Diicalem recipi debeant.
?3 Przytoczone tu Prawa powinny zatkać gębę DyfTydeńtorn, aby milczeli, 33 y za mia fi fksrgi, y żalenia fię na włafną Oyczyznf mieli iey wdzięczność, ze 33 ich z tą iakiey doznaia co do całości Ofob y Fortun, trakruia łafkawościa, 33 lubo i;ę oneyże. Wcale niegodnemi ftaią ściągaiąc na fiebie grzech Perduel-33 lionis, y przyzwoira tak wielkiemu Wyftfpkowi karę, przez wdawanie obcych >3 za fobą, czego im wyraźnie y furowo zakazało Prawo 1733, Vol. 4. fol. y8i. §; 33 Dijjidentes. Mógłbym Ja dziś, y fprawiedliwie wzywać wykonania dopiero wfpo »3 mnionego Prawa, ale znaiąc łafkawość Rzpltey bardziey żawfze ad -parceńdum 33 niźji ad uicifcendum gotowey, fam wnofzę za niemi prożbę, aby sciagniona 33 dzifieyf/ym poflępkiem Dyffydentow wina, była im raz oftatni przepufzczona; 33 Lecz na potym rygor przytoczonego Prawa nie tylko odnowiony, aie tym 33 moenley był oboftrzony. Tego po nas wyciąga Orthodoxes Reipublicœ fìawa 33 y, pożądana oneyże fpokoyność. Twemu Nayiaśnieyfzy Panie Panowaniu za-33 chowuie Bóg tę fi'a\ję, aby pod Jego Rządem Wiara Święta, y Kościół od po-33 dobnych iakich dzis doznaie zamachów, na zawfze były ubelpieczone. Dó 33 tey podobno okoliczności przy więź uie Bóg potrzebne Panuiąćym łaiki, y 3» Błogoiiawieńflwa fwoie. Odrzuć W. K. Mc wfpaniaie płonne nadzieie lud no-33 sci,' rzemiofł, dofìatkow z wolności u Nas Dyfiydentow, bo te nie fą doftar-3» cza iąc e w porównaniu, do utraty całości. Możefz W. K. Mc z Narodem przez 3» fię Katolickim, równie iak w Króieftwach Franculkim, Hifzpańildm, y całych « Wjoìzech, wfìawicj y ubogacić Mądrością, y Rządem fwym Oyczyznę, ieżeli 33 Bóg Panowaniu Jego błogolławić będzie. . Będzie zaś błogosławić, gdy ca-33 łą zaftawfzy wfłępuiąc ha Tron Religią, całą y w hiwczym przez wolność 33 Dyfiydentow nie umnieyfzoną y Naflępcom Twoim zofławilz. Uczyń to 'W. >3 K. Mć dla iławy przed światem, y dla zbawienia przed Niebem. Możefz 33 to wykonać dzielnością fwey Mądrości, y zachowaniem ściiłytn ż wftawiaiacemi 33 fię za Dyflydent'amò Było albowiem, w mocy W. K. Mci ofadzić przymiota-33 mi fwemi Tron ten, ocalić od domowych rozruchow Oyczynę; równie ieft y a* będzie w mocy W. K. Mci odwrocie wymierzoną przeciw Nayświętfzey Reli-^ gij zawieruchę. Jeżeli zatym będzie zgoda powfzechna zgromadzonych Sta» now, aby Preiekt bardzo dyikretny do Konftytucyi, był naypierwfzy do pod-
I2	pifu
#
» pifii przez Ichmciow Deputatów, którzy wyznaczeni będą; Znam (« Irowiemi
33 iż teraz -nie może hyc podfńfaay, lecz tylko prżez ufta Kanclerfkie za po->3 przedzorią powfzechną Stanów zgodą, aby od J. 'K., Mci wyfzła deklaracja 03 iż ten Proiekt naypiérwfzy ■podpiiany będzie. Waruię zaś fobie nie przer-m wanie głolu Sèriatòrikiego, którego nie dokończyłem, oftrzegam iz gò konaj tynuować ;b^df, po ułatwionym tym Proiekcie, zaìmawiaiàc tò fobie u Lafkij, 53 aby żaden głos nie był 'dany, póki tego riiedokoiiczę. Czytam zacym tew » Proiekt. *>
U B È S P I E t Z E Ń Ì Ê W I Â R Y.
33 Ch cac iak riaygruntòwniey Wiarę Nafta Świętą Katolicką ubefpieezyć, <e iako od wieków in Regno Nojlro Doininantcm przyrzekamy, y wiecznym » Prawem ftano%ierriy, aby nikt z Obywatelòw cujufcunque Status & Condili tięnis będący, na teraźriieyfzym, y p'rZyfzfych Seymach, pod iakimkolwiek ty-33 tułem y pożorem Zâ Dysydentami in fide Romano-Catholica propozycye ścią-33 gaiâce fi| dò Religii czynić nie ważył iię* a to fub Potna peculatiu confi-3» fcationis Honorum y dawne wfzyftkie Pràwa w tey mierze reafltimuiemy.
Hoc loco przeczytawfzy 'ten Proiekt Xże Jmść Biikup Krakòwfki pytał fię Stanów Rzpltey, czy ieft Zgoda aby był ten Proiekt przyięty y podpifany? Na eo gdy wielki rumor ftał fię ièdnych approbuiących, drugich na dalfzą reflexyą biorących^ trzecich moWiâcych: zé tylko Marizałkowi SeymoVemu competit pytać fię o zgodę Stânow Rzpltey; Jego K. Mć w tym czafie powiedział te Iłowa: prof^e Minifłerium do fiebie\ y Miniftrowié doTróniifię zbliżyli, a Xze Jmść Marfzałek Nadwórny Litewfki udćrzywfży Lafką rzekł: Jego Krolewjka Mość mowie będ^ię. Nayiaśtiieyfzy żaś Pan do zgromadzonych Stanów myśl fwoię W riaftępuiące' Wyraził Iłować
as Lubo dawnym mniemaniem Tronu, wynioftość y Powaga; tego fię zda->3 ła wyciągać, aby Monarchowie nie włafnemi ufty do ludu fwego 'mówili; Ja 33 bym dzifiay miał to za ciężkie ubliżenie, gdybym Ja iedèri w tym zgroma-« dzeniu nie mógł zażywać riaycelnieyfzego à każdemu tutay przyzwoitego os wolności żafzczytu, włafne zdanie, włafńe poczucie fam iak nayżywiey wy-» irazić. Ile gdy dopiero głos iłyfzany, tę miał pro objećło materyą, przy któ-03 rey wfzyftkich irtrtych niknie ważność. Mam za co podziękować Xciu Bi-» fkupowi Kvakowlkiemu, że wyznał y wfpomniał pokazane dowody tylekroë ■>9 zzi w krótkim Panowania mégo przeciâgu, żwawey o Wiarę, y Oyczyznę trois fcliwości moiéy; Miłó Mi krolować w takim Narodzie, ktorśgó cnota, żar-» liwość ż moią tak zgodna, za pierwfzym wezwaniem zaraz iawtiie widzieć, y as śłyfzeć fię daie; miło radzić w takim kolë., gdzie ci to co radzą, włafney » O fobv ftwierdżić Ofiarą gotowi, Miło mówię Królować w tey ufności: że aa żtia Mnie tèa Naród, który Mnie nâ Tron wyńioił, który gdy Mi KrÓJo->> lować kazał nad fobą, wiedział że rnam źa nic Koironç, o życię nie ftoię, i® gdybym iê z ufzczérbkiem Wiary, lub riiefżczęśliwóścią Oyczyżńy miał prze -» dłużąc, lub ńofić frómotnie. Z Wami Zgromadzone; y ukochane Stany Rzpltey « wraz radzić, wraz ginąc będę, lub fię ratować, przy Staropoiikiey Wierze, y >3 wolności. Dò tego liafta Me Panowanie ieżeli fię wiernie ftofuie, niech s» czyny Moie nie ftówa probiiia. Śmiało lii wzywam za świadka tego, któ-i> remU iedynie być razem gódzi fię Świadkiem, y Sędzią. Ten to ieft Sędzia s* riaywyżfzy , który mi daie tak chcieć y tnyślić, aby iii Z równą odwaga przy » Was obftawał, y' Was oftrzegał; riawèt gdy choć żarliwe, iëdrtak zbyt dalekie -i» widzę w Radach Wafzych Zabiegi; Nié Narri tò Ludziom ieft dane, co fobie )> iedynie Bóg rezerwował, w którego Oczach niezmierny krąg wieczności, tak iak iëdéri moment, ieft zawfże cały przytomny. Jeden Bóg tylko co dziś 93 wyrzecze dobrymi wië że żawfze, y ria wifeki bidzie fądził dobrym, więc pro-3j poriowànë dziś Prawo, u przezornego Natodii wziąć fkutku, y przéz fię nie ino» » że, y teraz byłaby rzecz wcale nie podobna, y nieprzyzwoita, aa niezważony, nié s» examinowany Proiekt pracipitantcr da^jrać przyrzeczenie	« A gdy
%
33 A gdy Mnie y głos Prawa, y głos Seymuiącego Rycerilwa ufty*Marfzałka m oświadczony do nàymilfzey Królowania Łafk fzatunku powołuie funkcyi, do 33 tey teraz myśl, y mowę Moią obracam. »
33 Jeżeli podług Włafnego przeświadczenia dobrze czynić ieft powfzechną 33 powinnością, tak nie równie fzćzęśliwfzym ten ieft, kto fwoiè zdanie wUśeiech 33 Ludu źnayduie. 33
33 Tègotn Ja weżóra doznał ukontentowania, gdy zgodna wfzyftkich Woie->3 wòdztw proźba fobie rekomendowanego do Lalki Wielkiey Koronney, fłyfza-33 łem Urodzonego Strażnika Koronnego, którego daWniey Wybrawfzy in Cor dis 53 recejfu, dziś wzywam* głośno, do obięcia pierwfzego in Regno Miniflerii. sì
33 Wzywam wTwey Ofobie Imienia, y przymiotow Naftępcy Staniiława 3j Lubomirfkiêgo Iławriego Marfzałka, pod Sławńytó Królem Janem Sóbieikim.
33 Gdyby Ci wlafne cnoty, nie dawawaly doftateczoego pochopa, miałbyś "3.3 ie w domowych Dziada przykładach, który w .fwym wieku Mçdïcem nazwany, 33 iefzcZe do tych czas tymże uNas ftynie Tytułem. Wzywam Cię w tym Czafie, gdzie ì3 śmiertelnym prawie od lat kilkudzienąt ftłumio!ny letargiem umyfł Narodu, 33 zdaie fię umiem budzić fię, y wfkrzefać poniekąd. Zdaic Mi fię, ze ftoię z Pro • 33 rokiem na owym polu rozległym, gdzie gdy Bóg Wfzechmocny rozpuścił Du-33 cha ożywiaiącego, martwe zwłoki pobitego Ludu fchódzić fię poczęły poWolr, 3> Nowe to niby mamy przed fobą, albo raczey powtórne świata Poifkiego two-33 rżenie. 33
33 Je fi to ten moment krytyczny, gdzie gdy wfzyftkiegó razem prawie rufzyć 33 potrzeba, bvć inaczey nie może, tylko że y ferca y myśli Obywatelow w żWa-33 wey iakieyfiś znâyduia'fię niefpokoynóści, ^
33 Jedni dziarfkim zapędem tam fię uganiaią, gdzie widzieć rozumieią iuż Ve publicznego kres ufzczęśliwienia, drudzy troikliwą reflexya zaflanawiaią fię, y ?3 drugich zarrzymuią nad każdym progiem, który choć fimo Prawo, lub Natu-33 ra rzeczy nie iak tamy, ale iak wyznaczenia drogi położyły, odzwyczaiona 33 od czynności publicznych lubo cnotliwa gorliwość, acz niewinnie iedriak te i3 progi iak ftrafżącą nowość częfto boi fię przeftąpić. ^
33 Więc doznafz nie raz lubo odemnie y Ludu równie żądany, lubo iak 33 naylepiey chcący, y czyniący Marfzalku Wielki Koronny trudności, fprzeci-33 wie rii'a, y przykrości; Bądź gotow ria to-, co czeka każdego na wy fok im U-33 rzędzie ofadzoriegó; wfzak v Królowie temu podlegaią umartwieniu; Naypra-33 cowitfze ftarania, naprzezornieyfze zamylły, ią częfto zie zważone, źle tłuma->3 maczor.e. 33
33 W takim domu, gdzie wiek, niedozor, y pożar pokątne tylko y riikcze-33 mne włafnemu Paia u zoftawił miefzkànie, fą takie przykłady: że gdy opa-33 trzna Zwierzchność gruzy uprzątnąć, podeprzeć rozwal i ny rozpoczęła, ów zu-33 bożały Dziedzić lobie dobrze czyniącym hardo fprzeciwić fię zamyślił, mó-33 wiać: moie to fą ,gruzy, nie dbam oto, czy mnie czy fąfiada wfpoł Obywate-33 la przVtiucze moy dach wifzący, y wpuł złamany; czy rozwalone mury moié 33 będą dla nocnego Złodzieia ukrywką, y przytuleniem. 33
33 Doznafz mówię y naylepiey czyniąc nagany, y złości ludzkiey, ale* bądź-33 my na to uzbroieni, fama fobie ieft criota ìiadgroda. A ieżeli nakoniec
j	- ^	L	r
33 Ludzka w Nas Iłabość inney prócz tego żąda pobudki, upatruymy w prżyfzłosci 33 tey ri ad grody, która teraz wdzięcznemi ufty fławnym, y zafiużonym Antecef-33 forom Nafzym wypłacamy. Pozwolmy fobie tey myśli, że y Bóg Wfzech-* 33 mocny w zupełności uwielbionego fzczęścia włafce Jego zmarłych Przodkow 33 Nafzvch, dozwala Im £yi?eć y pożywać wonnego pochwał nafzych kadzidła, oj Ktoż wie, może tu niewidziane in ter junt Nobis wielkie Dufze owych Jagiełłów, 33 Zamoyfkich Tarnowikich Chodkiewiczow, Sapiehów Potockich, y tylu innych 33 dawnych Poiikich Bohatyrow, którym może Bóg Wfzechmocny pozwala fufc 33 glona jrui, aby Nam cicho wlewali do ferca y myśli, żąctee ich naśladowa-53 nia. «
33 Wfzak doświadczone iuż miedzy Nami wyborney cnoty fpècïmïnai ttiogą
K	tey
3» tey dozwolić myśli, a wraz Nam miłey otuchy dodawać: ze ieft zkim dobrze
35 czynić, ieft zkim Prawa, y Oyczyznę kochać. « ?
Prócz wfpomniónych na przefziym Seymie Miniftrowikich przykładów, " widzieliśmy Małachowskiego Referendarza "Koronnego Wolącego w Skarbie pu-« blicznym zoftaWić wyznaczoną fobie za 'Lalki Seymówey tak chwalebne 33 fprawowanie nadgrodf. Widzieliśmy Cześaika Koronnego Dziedufzyckiego 33 dobrowolne czyniącego facrificium iuż prawie pewney do 'Lalki Pofel/kiey 33 promocyi iwoiey, ne & in puncio moràrentur joues Reipublicœ. , Gdy Z a tym 33 do tey z e Lalki Seymówey powołały Stany tego Obywatela, którego celne 33 przymioty publiczna "ufność uwieńczyła, licet augurari, ze ten Seym poydzie 33 Jelici bus aiijpïùûs.	,
33 Laik i Marfzałkowłkie chciała od wieków Rzplta nafza we wfzelkich ra-53 dnych posiedzeniach mieć za przewodniczę.
33 Bserz że lię iuż do niey Urodzony Strażniku Koronny, a gdy pierwfze 33 Miniftrowikiego Urzędu fwègO wykonafz działania, gdy pierwfzy raz uderzyfz 33 Lsika, daiąc Kolledze Miniftrowi głos do rozpoczęcia reddendarum >atior'ii/n 33 Reipublicœ; Faxit Deus\ aby ztąd wyniknął bogactw dla Rzpltey dodatek, 33 tak iak Laika niegdyś Moyżefzowa z twardey opoki dla fpragnionego Ludu za 33 Bolkim zrządzeniem zbawieńney dobyła krynicy.
33 Biérz hę do przyfięgi, która Cię uczyni przy mnie, 'y Wraz Ze mną (nie 33 wftyd mnie tego li owa) fługa Rzpltey. »
_ Po ikończoney Nayiaśnieyfzego Pana Mowie, Xże Jmść Strażnik Koronny zbliżony pod czas mowy do Tronu przyfięgę podług roty Prawem opifaney, przez Jmci Pana Kanclerza Koronnego dyktowaną wykonawfzy, y ucałowawfzy rękę Kiole^fk| o cl I z e u ł na mieyfce właściwe fwego Ąlmijłerium Wraz zmnemi Miniftrami, y tam ftoiąc Nayiasnieyizemó Panu za konferowaną lobie Laikę Wielką Koronną, podziękował w te iłowa:
33 Liczne dary, hoyne Laik fzafunki powodem wfpaniałego Królów urny iłu; 33 lą to przyzwoite Panuiących Monarchów działania. Czynić dobrze fzacunkiem 3> cnoty, y zaiług nadgrodę, udzielać Laik, y ifonorow zachęceniem do "uffa®1 33 Pana Oyczyzny, fą te rzadkie Kralom, a właściwie wrodzone Cnot Twoich 3. doikonałości Nayiaśnieyfzy Królu. W któtkim przeciągu fzczęśiiwego Nam 33 Panowania W. K. Mci, licznym umiefzcżeniem w nay pierwfzy c h Kro le ił wa tego 33 Urzędach okazałeś Nayiaśnieyfzy Królu, całemu Narodowi wybór tych M<°-33 zoWj którym cnota, y zasługi do podziału -Laik Pańikich utorowały drosę. 33 Czynifz dziś więcey, gdy prawdziwie iedynie ku OycoWÎkiëy dobroci Jkłania-33 iąc fwe fercèj nie czynilz różnicy zalłużOnego z zajffuguiącym hę, chęć, y 3j wolę zikutkiem, y ufługi póroWriywaiąc poprzedzafz nadgrodą załługi. Z tey 33 to liczby powołany, ftawam przed Majéftatem W. K. Mci P. Xi Miłoś: z tego 33 to zrodła, obfitych Laik każdemu, fpływaią y na mnie dobroczynne iiiż wzglę-33 dy. Nayiaśnieyfzy Królu; z tego to fzafunku który nacłgradza zaiługi, zachę-33 ca dò ulług, odbieram Lafkę W. K. Mci, Za którą iak naygłębfze u Tronu 33 Pan/kiego ikiadam podziękowanie. Im zaś bardziey W powinności Urzędu tego 33 wpatruię fię, tym żywiey czuię, y wyznawać powinienem wielkość Laik Two-3s ich Miłościwy Królu. Jawne bowiem W. K. Mci wuiługach moich ferca 3, Pańikiego okażuiefz zaufanie, kiedy odda iąc mi Lafkę Wielka Koronną cześć >3 Namieftniczey fwey Władzy udzielać mi raczyfz. Wyznaczafz*" mnie W.' K. M. 33 ftrozêm bezpieczeńflwa publicznego, by pod'ftodkim W. K; Mci Panowaniem, 3> każdy miłey zażywał fpokoyrtości. Wlewafz W. K. Mć z Opifu Prawa te na 33 mnie obowiązki, bym ( przyuczony z wrodzonfey powinności, do iak naygłęb-33 fzego zawfze dla Doftoieńftwa Królów Refpekiu) tym bardźiey z Urzędu tego 33 czule doglądał, by od każdego ha każdym mieyfcu, winne, y należyte Tronu 33 Pańikiego było ufzanowanie. Zniżafz mnie W. K. Mć do Ofoby fwoiey, 3» bym nieodftępny boku Pańikiego zapatrywał iię na rzadki zbiór Cnot, y dosi ikonatości otaczaiące Tron W. K. Mci, à ztąd iak naydoikonalfze dla "ufługi a» Pana y Oyczyzny formował zawfze przedfiewzięcia. Przybierafz mnie W.K.M.
do fpo-
33 do fpołeczności Cnotą, Radą, y Zaiługarni Prześwietnego Senatu, y Minifterium, ^ bym śladem codziennego wzoru tak wielkich, w OycZyżnie Ludzi niepoślakowa-33 na wiernością w wiługach W. K. Mci, y Oyczyzny poftępował. Wydzielafz 33 Mnie W. K. Mość z grona prżezacnego Stanu Rycerikiego, zktórym tyle lat, 33 w iłodkim przebywfzy fpołkowaniu, naypierwfze Miniftra Polikiego, oliadać 33 mi każefz mieyfce, à ztącł okazuiefz W. K. Mć, , w iak im fą poważeniu u Pana, 33 y Oyca, Stanu Rycerikiego zalecenia. Te znakomite Laik Pań/kich dowody, =3 zmacniaią umyił, y Wolą ku Uiłudze tak dobrotliwego Parni, gruntuią oraz 33 zakorzenione w fercu do Ofoby W. jL Mci, przywiązanie. À gdy wyrownywa-33 iąc e wielkości Laik Twoich do wyznania dzięk, nie wyftarcżaią expref-33 fye; Przyimiy Miłościwy 'Królù Zniewolonego ferca żywą wdzięczności u 33 Tronu Pańikiego ofiarę, z tym życzeniem: abyś W. K. Mć, w-zupełney zdro-33 wia czerOwości , iak naydłużfzym, iak nayfzczęśliwfzym ciefzył iię, " y Nas 33 wfzyflkich fwym ufzczęśliwiał Panowaniem. 33
Y znowu po ikończoney fwey mewie do ucałowania powtórnego ręki Nayiaśnieyfzego Pana wraz z innemi Minidrami przyiląpił, y odebrawfzy tak od Mi-nifirow,' iako też y SenatoroW przychylnego powinlzowania wyrażenia, poWócił do fwego mieyfca, y Krzelło zafiadfzy uderzył Laika, y dał głos do kontynuacyi mowy, przez Xc'ia Jmci Biftupa Krakowfkiego fobie wprzód zamowiohey.'
A Xże Jmść Bi/kup Krakówiki mowę fwoię "w te iłowa kontynuował: 3, Kontynuiąc głos moy, zaczynam go od powinfzowania Xciu Jmci Maras fzaikcwi la ikr J. K. Mci w konłerowaney Lalce Wielkiey Korohney, à przez 33 to uznania wielkich przy wyfokim uradzeniu przymiotów, y zaiługi y życzę 33 użycia tego honoru w późne lata". Utaić nie mogę ofobliwfzego mego ukon-33 tentowańia, à takowego: iż śmiele mówić mogę, iż równego w życiu nie uczu-33 łem z żarliwości tak okazałey przy Wierze zgromadzonych Stanów, z approba-33 c'y i Nayiaśnieyfzego Pana, za którą iak nayuniżeniey dziękuię, oraz y z ube-33 fpieczoney iuż w tey mierze Konllytiicyi. Dnia wczorayfzego Kościoł Boży 33 obchodził Anniwìèyfarz wiktoryi nad Turkami przez Zygmunta III. otrzymaney 33 pod Chocimem w Roku 1621, dziś mam honor winfzować Prześwietnym Sta-33 nom wiktoryi nad Dysydentami.
Od Wiary idę do rodzoney Jey Sioftry Wolności. Jako albowiem za i» fundament Uftawom Nafzym teraźnieyfzym założyłem Wiarę, tak w Wierze 33 fundament zakiaclam Wolność. Ta ieft w kardynalnych fwoich Prawach 33 natufzona, kiedy w pośrzod pokoiu, którym fie ciefzerfty pod fzczęśliwym 33 J. K. Mci Panowaniem, nie tylko dotąd Znayduią fię in vifceribus Regni 33 Woyika Zagraniczne; lecz iefzcze ïlrafza, y grożą nam więklzey, y znaczney « liczby zgromadzeniem, na uciemiężenie Narodu, y przymulzenie gwałtowne 33 /avere Dyflydentow. Jeft równie wolności fzkodząca konfederacya generalna, 33 prze/o o rozwiązanie oneyże imieniem moim, y tych Woiewództw, które 33 pro principali ten punkt W Jnftrukcyach mocno obwarowany maia, doprafzam 33 fię. Życzyć y radzić aby Rzplta w hierządney wolności, Seymy bez fpofo-33 bow dochodzenia zoila wały, byłoby zdradzać Debro fwey Oyczyzny, nîech-33 ciec Jey fzczęścia, gwałcić uroczyfte dobrego, y zdrowego radzenia Obowiąz-33 ki. Upewniam, że me chcę ani myślę tak ftraiznego przeciwko Bogu y Oy-33 czyźnie ściągać na fiebie grzechu, owlzem to ieft fzczerą moia żądzą, to go-33 racą cSo Boga proźha winfzować Rzpltey złączoney z Zupełną wolnością, Rad 33 publicznych y SeymcW ikuteczności. Lecz gdy poglądam na naturę, fpo-33 fob, y koniec Koniederacyi, nie mogę fobie wyperfwadować, ani mnie dotąd 33 nikt z tey nie wyprowadził wątpliwości, aby Konfederacya być miała przy-3) zwoitym Ocalenia wolności nafzey fizodkiem. Przodkowie nafi żdrowiem, 33 życiem, y fortunami zakładający dla fiebie, y dla nas wolności'fławę, y fwo-< 33 bodę, albo by byli nie położyli za fundament wolności Konfederacyi, gdyby 33 Konfederacya być miał* twierdzą wolności: zażywali iey iako lekarftwa na ^ uleczenie chorob publicznych, ale nigdy za pokarm w długim wigorze, y ezerftwości wolność utrzymuiący nie brali fami, ani nam podali. Potrzeba*
K2	ieft
os iePt chorému lakafftwo, ale nim zyè długo nie mole, potrzebna iefì: PvZpîtey ss Konfederacya, gdy albo interregni, albo domowe zawichrzenie, y rozterki aj Rzpita o niebefpieczeńftwo przyprawa ią. Ale kiedy mamy wOiobieW. K Mci 33 Pana od lat dwuch Panuiącego, przyzwoitą od całego Narodu Wierność, od Po-33 tentatow Europy przyznanie odbierającego, kiedy nie mafz ktoby W. K. Mci as miai wypowiedaç polłufzeńftwo, Oyczyzny Ipokoynosć w Zr uf zac; kiedy mamy « fadzące % w imieniu W. K. Mci w Izy ft kie Prawem op itane, y głęboka fpokoy-5a nośc w Domu ożnaczaiące Juryfdykcye. A cóż nam po Kontederacyi-? Cò 33 nam po lekarftwie? gdy z Lalki Bożey nie choru iemy. Kon tede racy a w na-33 fzey Rzplrey, à Dyktatura w RzymfKiey la rzeczy z wielu miar w fobie pcdo-3® bne. Co za pożytki krótko trwaiące, albo- iakiè fzkody, przedłużone nad po-33 trzebę publiczna Rzymowi prżyniofly Dyktatury? dt> Dzieiow ftarégo Rzymû 33 odfyiam, à W mey Oyczyznie każdemu, aby bral miarę z rzeczy prze!złych do 33 teraznieyfzyćh, do uwagi podaiç. P rzykiad terażnieyizey do tad ciągnącey 33 lię Konfederacyi Zpoprzedzałącemi równać fię nie może, y niepoiętą Rzpltey 33 wyftawtiie formę. Dzdieyfza generalna Konfederacya Ikiada fie z pàrtykular-t>» nych każdego Województwa. Toż famo 'czyniły y dawne. Rady, Seymiki 33 Woiewództw fprawuia fię pod Marfzalkami Woiewodztw albo Ziem. Racy 33 Walne, y Seymy nie przychodzą pod Lalkę gene'ralùey Kon federa cy i', ale, fo-» bie nowych obiera i ą Marfzałkow, b. kośmy mieli na Seymach Konwokacyi, 93 Elekcył, Koronacyi, y dzifìeyfzym "mamy. A przez to farno według naturai-3» nego rozfądku, według wfzelkiey nauki, według decyzyi genera in ey wfzyft-93 kich nie parcvalnych j ii ris - "K onfultów iuż taż nafza Konfederacya . w. iftociô 3> fwòiey ieft rozwiązana. A nie ieftże to nowość? nigdy dotąd nie praktyko-9» wana Rzpltey, à potomnym wiekom gorfzące y fzkodl'iwe okazuiąca przyka-»3 dy? Tak dalece że nie zgadnę iakini nazwać Imieniem formę ' teraźnieylzey 3> Rzpltey? Czyli Konfederackim, iak podczas Bezkrólewia, gdyśmy beż Króla, 93 y Pana zoftawali? Czyli wolnym, iakośmy lię dotąd pod Panowaniem^ y ilzą-33 dem ofiadâiacych Troń teń Królów Zafzczycali? Prawa W oftatnich KonfłytU-99 cyach SeynioW Konwokacyi, y Koronacyi ftan.owio*ne> fą troiakiegó gfamnku". 33 Jedne porrzebuiąee zupełnego zkalTowaniâ. Drugie 'według okoliczności po-33 prawienia y obiaśniema Wyciągaią. Treccie dobre y użyteczne tymagarą ko-93 niećznie utwierdzenia od wolnego Seyrmr, Tak iak wizyilkie przefzłe Prawa 33 pod Konfederacyami ftanowione, à dofyć wfpommeć przed oftatńiego Lezkro-99 lewia 1733. Konwokacyiną Konftytucyą pod Konfederacya., wolnym poty m 39 Seymem ( po zerwanym' 1735-. 1736 ) approbowaną, y utwierdzoną. Dla tego 33 więc famego iefł potrzebny wolny Sôym, à przeto ogłofzenie Kon (lytlicyą tera-93 źnieyfzą rozwiązania tey Konfederacyi; O co gorliwość 6 intaminata fide's 3> Ichmciow Panów Pofłow W wielu Infhukcyach maiąc pro principali ten punkt 93 z mieyfca fwego, wiem, że łię dopomnieć nie zaniedbała^ Jefb Viee w mocy 33 Zgromadzonych Stanów rozwiązać, y wfzyftkich wogulnosci, y każdego w 3» fzczegulności, z tych w których dotąd uwikłani ielłeśmy obowiazkow, abyśmy 9» z zupełną zaradzać mogli QyczyZnie wolnością, y helpieczeńftwem daWnych *» fwobod nafzych. Co żeby tym porządniey Iłać fię mogło, zdaie rói lię kro-93 kiem nay p rzy z w o i tfzy m, aby Zgromadzone Stany żądały po przytomnym tu »• Xiazçciu Jmci Woiewodzie Rufkim, iako Panu, Majeïlatowi, y Oyczyznie wier-ce nemu, do utrzymania fwobod, y wolności wfzyftkim przodkuiącemu, pełnemu 33 od wfzyftkich ufzanowania, y końfyderacyi, publicznego in jacie Reipublicce » Rzadow Konfederacyi generalnćy zrzeczenia lię. Albo też ieżeiiby lię z do-9» pufzczenia Ikrytych fądow Bożych na karę nafzą odmianie dawncy Rzpltey »» formy pobłażaiących podobało Stanom Rzpltey (czego Ja z mieyfca mego 9J przez fumnienie y miłość wolnos'ci nigdy Oycźyżnie mey życzyć nie mogę) 5» daley zoftawać w związkach Konfederacyi, przynaymniey aby kiztałtem da-9» wnieyfzych, była nie tylko oprocz Seymu, ale tym bardziey. wCzafie Seymu 9» fprawowana przez Tego, który generalne oneyże rządy na fiebie w początkach
» przyiął?	Profil
*
Profił o głos Jms'ć PanTialkowlki, Pofeł Woiewodztwa Wolyriìkiegòv aze f. Pan Pod/karbi Wielki Koronny głos wcześniey zamówił; więc danv Mu iefl przez Xcia Jmci Marfzałka W, Koronnego, który Seymowania Prawo zachowuiąc, in ordine cZyniesiia rachunków, o gotowości onych, Nayiaśnieyizemń Panu, y Stanom Rzplrey oznaymiwfzy do ucałowania ręki J. K. Mci przyftąpił, y Xiaikç R achun* kow oddał ktorey podobna Jmci Panu Marfzałkowi Pofelilii*mu była oddana także.
Zabrał potym głos Jnić Pan Kanclerz Wielki Koronny, z obowiązku M nifterii fwego z okoliczności porządnego Seymowania oświadczył że ma Proiekt gotowy w te Iłowa:
33 Zaczynam Mowę moią Nayiaśmeyfzy Królu imieniem Pieczentarzow Na-39 rodowych, iako tych, którym nay bardziey czułość koło Praw fwoich zaleciła 33 Rzpita. Uznałeś W. K. Mć niektóre defckta w Prawach Nafzych o Seymowa-« niu, kazałeś Nam Czterem Kanclerzom, też fame roflropnie rozważyć, kazałeś 33 y napifać Proiekt do porządnego Materyi Skarbowych traktowania, Pełniemy ?3 zochotą rozkazy Twoie Nayiaśnieyfzy Królu, widząc Ciebie pełniącego obowi^-33 zki dobrego Pana. Çhcefz mieć Radę, a Radę porządną, Radę rozważna. Ta-'> kowe życzenia nie tylko dla Majeftatu ale też dla każdego żNas wfzcze^ulno» » sci fa powinnością la y dowodem dobrego Obywatëlftwa. 33
33 .Podaiemy Proitkt do Lalki porządnego materyi Skarbowych traktowania, sì A iako daiąc czas uwadze y reflezyi każdego, na przyfzłych dopiero SelTyaiîi 33 do prafzać hę będziem o rezolucyą Stanów Rzpltey, więc teraz uprafzamy wf 9» czytaniu bez przerywania o attencyą. Chcąc ićfzcże zupełnieyfzą każdemu te-33 go Proiektu dać żnaiomość. Podamy wydrukowany, ażeby tak wielkiey kon-fekwencyi marerya dokładniey, y wdomu wyexaminowana być mogła. Nie 33 prożnrch fìow układne ułożenie, ale pofłępki Nafz'e przèd Bogiem, y światem 33 pok.zuią czym ieOeśmy, czym być powinniśmy. Niechay fądzi Naród cały 33 przez podany od Nas Kanclerzow Proiekt, takiego Pana ma ńa Tronie w Ofo-33 bie Twoiéy W? K. Mć. Niechay fądzi Naród cały, przez tenże Proickt y o Na~ 33 (zey wierności ku Panu, y Oyczyznie. 33
Oddał go więc Jmci Panu Ren-bielińlkiemu Sekretarzowi Seymo^emù dé jprzeczytunia który w tych fłowaeh był ułożony.
P ORŹĄ. DEK Traktowania Skarbowych Materyi ńa Seymie.
Po fłączeniu Jie I\by Pcfeljkiey % Senatem, y odbytych obrządkach Seymowych* według Koujiytucyi Konwokacyiney A. 1764» titulô o Porządku Seymowania, Maia KommiJjye Skaibcwe Koronna,y W. X. Jairt. ante vota Senatoria podać Stanom RępiłiY 'rad "unii Skarbów Koronnego y Litewjkieg^x które Marfyâek Poftljki pod. Summaryuj^em ç konnctcïvav/ 'iy, i£ produkowane byłys poda Sekretarzowi. Szynowe* mu do przeczytania non interruptè coram Statibiłs. Po przeczytaniu których mai% by c' wyznaczeni do w ey rżenia w -takowe Rachunki, z e trzech Prowincyi Delegaci> idque z kafdey po iednyiń Senatorze, y po dwuch Pojłnw do Koronnych, à tako£ po iednytn Senatorze» y po dwóch PoJ/cw do Litewjkich rachunków, ktorzY przy-Je gè wraz P° naznaczeniu Jìebie, in Facie Reipublicse wykonać maio. Rotą iakowąs tJa A, przyfęgam Panu Bogu Wjze ch mogącemu w Troycy S. Jedynemu, if 33 Rachunki Skarbu Rzpltey pilnie kalkulować y weryfikować będę, a ie{eli cokolwiek 33 ex peraćHs Kommijjyi Skkrbowey fzkodl'iwego upatrzę, wiernie Stanom Rzpltey 33 donioję. Na czym iako Jprawiedliwie przyjięgam, tak mi B°te dopotńo
Po wykonanym jur atneńcie cif Delegaci powinni będą. nay daley in fpatio dni 'dwurafiu od delegowania Jiebie takowe rachunki w przytomności Z'fianych è mèdio Kommijjyi S karbów ey o/ob kalkulować, ejjygnacye, kwity, y wielkie exfolutorum ■JD oku ment a z Regefirami weryfikcwàc, a z^brawjzy ërrores cakuli y J^kody Rzpltey iesiily Jc iakie zr2aydou ały, nie 'pófniey iak po wyisciu dwunajlu dni Stanom R-lpitey donieść, craę podpijawfzy wjpomnicne tóties raćiunkr, i^ ją kalkulowane y weryfikowane, cne do Alarjzali a Poft (/kiego oddać, nic w ruch nie decyduiąc, łec^ ^ojlawuiąc caie jwoie d^ielo^ Decyzyi- Stano- Rzpltey*
h	Niżeli
Nìitli ?as takowe rachunki pąą w/pommonych Delegato» {akóiic{one będą ma voprzod KommlJJya Skarbowa. Koronna, 'dèindé- Uuwjha, «"«?;/>« wykonaty trze? Tychże Delegatów juvaméncie podawać Proietta, ku pożytkowi HPŁ"O' sc -l~ gaaące Jie, które tympowiem, iajbedą podawane,mai, byc^MarJ^kaP^ fet/kiego ' numerowane, à pr{e{ Sekretarka Seymowego coram Statlbus portfdk em numerów wcią{ catane; denîque do tey{e materyi nalepce natorowi, Minfirowly Fojtowi podawać womo b(d{ie, które po Protektach <
mjjyi podanych prV{ Marj{0.łka Pojeljkiego itidem poąąihem podawania nu,
wane, à pąe{ Sekretarka Seymowego,^ tako{ ^
merów czytane być maią, każdemu {as { Senatorów, MinijłroW, y o/l o w ■ P czytanych Proiektow, tak od Kommijfyi Skarb&wey, lako te{ od każdego po. , S
pijane, lub drukowane denegari nie powinny,	_	v
A takowe Proiekta MarJ\ahk Pojeljki.y Deputaci do Kmjlymcyt Jpolnie i Piiczętanami Oboyga Narodow obowią{ani będą pilnie ro{Wa{yc, ygfifty w 7 Nich cokolwiek lub dla Oyc{y>ny, /«i	tef» Î Obywatelow j-^odiiwego -
truli, na naflępuiącey pò pr{ec{yianiu kaciego diftinćhm Sejfyi, refiexiejwoie Jll
àim, Cjyli feparatim na piśmie pr{e{ Marf{ałka Pojejklego po ac p . Maritali*
A ?e wielkie Proiekta nie inac^ey iak od poapi/ama Ich pr%*l /L /{ ; Pojeljkiego y Deputatów do Konjlytucyi, mocy Prawa nabywaią,
byćor-ed czytaniem Rachunków Skarbowych Deputaci do Konjlytucyt, tak ex CC natorio à Majeftate, lako tę{ ex Equeftri Ordir,e od MarĄałka Peje/jmego m, ktony wefpol { tym(e Marfiałkiem wra{po n*{nac{eniufubie>, pr{yji(gę Ao«Ł tu ze'y opijana na teraźnieyf{ym Seymie coram Statibus wykonać maią, 1 i u N. pr-ofi/gam p. Bogu ^{echino gącemu w Troycy S- Jedynemu, ,r { „ pilnością pr{e ft {.gać będę, aby faina Konjlytucyi ,» VolulMB Legum nu wch 5» dzila, y poipijywać iadney me będę, na ktorąby omnmm OrO.num me
33 da, litb ktoreby podług opifu Prawa więkf{OScią hc{oy {aan, to inater, ......, V *
« nią podpadalących, nie byty ujlanowione. Na cym iako fprowieduwie P>{'/J--
33 gam, tak mi Bozt dopomo^y	ni. n
Naprze \âs' Seymy Jurament AfarĄałka Poftlfkiego, wra{ po Obraniu O-
nego w Izbie Pofełjhey wykonywany być ula, in E ani Rotham.	■ j
* ^ i N. p^gamP. Bog/^chmogącemu wTroycy S. Jedynemu, i^a-» dney Konfiytucyi, na ktorąby taka Za£ła kontradykeya, o którą tr?y<roc fpy.ac „ fie powinien be de, lub ktorąby wiekĄoscią lïc\by '{dan w mate ry ach po a mą 3, rore Konjlytucyi Convocations & Coronatìoms Anni 1764-.podpadaiących u~. 33 flanowiona nie była, in Volume n Le&um mepodam y me wpij{ę, ora% { ama 33 decyduiących wiernie krejkować y o'glafiac bëdç, dependencyi ni ou o go muc n 3, beje, tylko od Całey RlPltey; KonJlytucye qT to. godnie	^-ti'renu-
33 Croscia, liczby zdań u/1 anow ione, tak z Senatu, iako y 11 {by 1 ofeljhey	^
33 bus przepifac non dônsgabo, y ipodpijem moim wydam kt->re 1lay>- a eyc^ar^ 33 tego dnia po pożegnaniu Króla Jmci do Grodu podam. Ta mi . • "ief} " P ' " ^ Deputaci io Konjlytucyi ex Equeftri Ordine tako( w Ąbif Pojajkiey pą<t Markalkà Pófeljkiego wra7 pojkohcionych Rugach na pr^yj^ych Seymac napa-Tjenibyć mai y >'»*	™ ^nUyĄy Seym dla nich defuper opijaną,
inftantaneè po na^iaąeniu fiebie, Jurament wykonywać powinni-
A za tv ni na naflĆDuiącey immédiate po pręeąytanych 1 roiektach Sejyt, y p ragaieniu oney pr{e{ MarfiJka Po/eJ/kiego, Proiekt Porędka numerów P?jJW przeczytany być ma, po którego przeczytaniu Ten{e MarĄaltk fpytafię, c<y ^ xg da na ten Proiekti na które pytanie kto ^schce pro vel contre. \a glofem u tj
wziętym mowié będzie.	^ . ».
A gdy czy to rofnosc, czyli iednośl głojow w{glejem takowego Proiekt" ta-
ehod{ićbęi{ie, wfieiako dla dojkonalf^ego rozwalenia, Detyiya onego. nie
iak na najlepuiacey immediate SeJJyi, fubféqui ma'. Cym c{a;em {as .o ^ [.
y [rutynowania innych Proiektow porządkiem numero* pąyjlępowac naletf. ^
Po Jkoi.czońym których trUtyno-waniu nafiępuiąca Seffya {ntywu od przeczytania zgodnych y trutyn cwanych Proiektow, tud{ie{ podanych pr.jy ka(dym Proiekcie trJ Marjrałka Pofeljkiego, ie{liby takie były rejlexie, porędhem numerów {acjac^ Je ma A iefelïby na któregokolwiek { nich ledrioici {dan nie było, najięprwac maia bez zabierania iu( głojow tako{ poąądkiem numerów każdego { „Johna m con-troverfo {ofiaiącego Proiektu, ąyli kwefiyi w mm \achtd{acych, Decy ye tom,a Judiciaria \ A leżeliby który powtórnie y potąecie domawiał Jię krejkowama, tedy to pozwolono być ma, {tym warunkiem, {eby takowe troiahe krejkowanie fię w iconey
Seffyi zakończyło Jtç»	<	.	i • i r '	r r
Wickjzoici zać liczby Z dan pewność najlepuibcym ma byc ubezpieczona -po/o-
bem, kiedy poft pramiiftas folennitates posiał idah między wotinącemu tak jna-tenie bedzie nie rcwvy, (e iedne zdania, iawme inne pr^wają, Iharąahk I o^eljK^ tgłcfi wiekfza liczbę zdań, y ie(eli nikt Turnum do rachowania onych domawiac fie nie bedzieProiekt o którym kwcjlyoncwano \ Deputatami do AonJIytucyi na^ta-cionemi , wyrażeniem Roku, Miejiacay Dnia, którego prpięty MVr, podpiJ{e, y LalutĄ po poipijamu, cn do Akt Grodzkich tego miey ca, w którym Seym optować fie bedzie, poda; i legliby kto {izdał Turnum, wtedy Te,i{e MarĄałek y Sekretarze Narodowi, ile Ich biĄie pąytomnych, a te(ehoy Sekretaąow niebyło, lub tylko Jeden z nich znaydcwał jlę, tedy Rćfetendaąe-, byle tylko dwóch pąy MarJ{ałku znaydcwałoM <>bchod{ąc Senatorów, Mmljlrow, y Pofiow, {dama onych głośne, opowiedziane, krejkować będą, y wiele Ich na którą Jlronę było, ore Marf{ałka 1 o-JelJkiego Stary R{pluy olwiefyc{t{. A «(dify międ{y krejkmącemi n.e teinakcwe było krefek zanotowanie, wtakowey ro(noscl, maią Ci, których krejki d.flbne Janoto-wane Śtdą.od Marf{ałka Pofeljkiego/pytani, opcwied{UĆ, takie Ich było {danie, y na ten koniec, MarJ{ałck y ka{dy { Sâretar{OW lub Rejcrelidaąow po kilka fabel O/ob Seymuiących mieć pąy fobie powinni, do zanotowania na nich. kwejtyi pod Decy<y podpadaiącey, oraz na którą.fironę kto wotbwał, y kto by{ ab ens.
Za tak e wy m tedy ^r anie m krejek MarĄałek oghfi Stanom R{pltey więk^osc liczby zdań-y biliby nikt Drugiego, lub Trzeciego krejkowama medomawtalftę, ten{e Proiekt takoż ? wyrażeniem Daty, { Deputatami podpiĄe w te Jłowal « Ten Proiekt^ 33 czyli kwcfiya tyla krefkami przeciw tylu iejl pąyięta, lub odrzucona* » pąyięty ja s Biodo Tupi-® perniilo do Ah Grodzkich poeta. A. tymi iako.fe wy{ey wy^doJpo-Job ami, cckciwiek pąez {goĄ pcwĄechttą, c\yh »ickj\osc liczby ^an ujłancwio-ne»? bedzie, iuz Prawem być ma, Proiekt ?as lub kwefiya odąueona, me maią byc rclrumcLne na tym (e Seymie. A tak ka{dy pr^ Zgode lub Decyzyąpriyięty Proiektf w ifiegc Umyślnie na to fportfdZoną de verbo ad veibum poąąaheni lamerów Pieką Sekretarza Seymowego bą głojow pr\epijańy,	Marika 1 o/el-Jkiego, yLDeputatów do Konjlytucyi naznaczonych podpifaiiy byc ma, ktorey kjięgi pnepifana exa&è kopią { po dpi jem jwoimy Deputatów do. Konjlytucyi naznaczonych iń fpatió czterech Dni po /kończonym Seymie do Akt Grodzkich tego mieyjca,
w którym Seym agitować je będzie Mar/zétk Po/el/ki podać, a/amą k/ięgę, iako te{
odrzucone Proiekta,y Tabellę jdań wotuiących, 1» Aixhivo R^pltey tego£ czaj u lo-
k°W Którym to opifanym jpo/obemy porządkiem 'wĄyfikie Proiekta Skarbowe, tak od Kommifjyi Oboyga Narodow, iako te { od Senatorów, Minijirow, y Pcjłow podawane^ numerowane, czytane truty nowa ne kr/kowane, decydowane, datowane .pocpijywane- ao kfięgi Zwyt wyrazpney w pi/y wane, przepijj wane, do Akt podawane, y oujerwcwaue
byc powinny.	Andrzey Zamoyfti K. W. K.
imieniem JVÎmiûsrii
Po brżec7ytaniu którego, JmlćPiin WielhorJki Pofel Woiewòdztwa WolyA-ikie^o, dopytywał (~ę ieżeli ten Proiekt podany prze? Jn ci Pana Kanclerza Koronnego ìcfi tvc/acy Skaibu, w czym fobie piekuftoćycya uczynił. A od Proirktu Xciaumci Bilkup* fcrakùvïkiégô przeczytanego, zacząć Seyaiowac co-
{l*	h2	Na
N* to Zaś priez Jmci Pań* Wielhodkiego Kuchmiftrza Lit. Pófta Wołyń-fkiego uczynione oftrzezenie, Xze Jmść Marfzałek W. Koronny, ze fię ten Projekt do Materyi Skarbu reguluie, odpowiedział.	_
A fdy znowu tenź# Jmić Fan Wielhoriki Pofeł Wołynfki za Proickiem
Xc i a Bilkapa Krakowlkiego refpektem Religi j dopominał fię. Ichmć zaś Panowie Ku czyń fk i Podkomorzy Drohicki z Woiewodztwa Podia/kiego, Karczew-fki Starofta Liwfki Woiewodzcwa Mazowieckiego PołWie, aby Proiekt przeczytany kommunikowany mieć mogli, tudzież powtore pomitniony Jm$ć Pan Wiel-horfki, aby Jmść Pan Marfzałck Pofel/ki, bez woli trzech Stanów, żadnych do La/ki nie przyimo^ał Proiektow interlocutorie domawiali fię; odezwa! fię Jmsc P. Pomńfki Pofcł Poznańiki, y wieiu bardzo innych, y niepozwalaiąc na żadne na-wet, interlocutorie zabrane głofy, o czytanie Rachunków Skarbowych dopominali fię.	r tì n Przynieśli więc wfzyftkie do Skarbowych Materyi «ciągające lię Regeitra
y Dokumenta,y jmść Pan Łączyńfki Sekretarz Komimflyi Sikarbowey Xiçgi Ra-chunkow, podobney tym z których iedna Królowi Jegomości a dr 11 ,a Mar-fzaikowi Pofelfktemu; była oddana, czyta! Percep ę ^dochodow Ikarbu Koronnego, y po przeczytaniu Jey, ponieważ czas był iuz zpozniony, Minirtrowie przyftą-piwfzy do Tronu, Jmść Pan Kanclerz Koronny, dla naflçpuiîj.cey Niedzieli SeiTy$; folgował na Poniedziałek na godzmę dziefiątą z rana.
SESSYA SIÓDMA
Dnia 13. OBobrts
Ńa ïàgaieniu Sèflyi	Pan Marizaiek SeyfflOTy Nayuanićyfzeniu F*-
ńu w fwey mowie wyraził, ze u Ludu powfzechnfcgo niezliczone odbiera życzenia ż powziętey znaiomaści do/konałego tżądu y Panowania. A iako J. K. Mc. tyle kroć razy od Tronu fwego utwierdzić raczył: z* Ordo eji anima rerum\ tak z Urzędu y Prerogatywy Lalki Marfzałkow/kiey uprafzał y Gomawiał fię, ze dawanie głofu'Stanowi Rycerfkiemu, y podawanie Proiektow do czytania, oraz pytanie fię 'o zgodę do niego tylko należy; à więc O należyte zachowanie Prawa
porządku u Stanów Rzpltey dopominał fie.	. - -
Co y Jmść Pan Gzacki Starofta Nowogrodzki Pofeł CzernieehowfKi upro-fiwfzy fobie głos od Lafki potwierdził, mówiąc; ze na dniu onegdayfzym przez nieobferwowanić porządku Prawem opifanego uchylona ieft prerogatywa Stanu Szlacheckiego; przeto aby podobna iak na dniu oriegdayfzym przez podanie Projektu y pytanie fię o zgodę niezwyczayne, Temuż Stanowi Rycerfkiemu y Mar-fzałka prerogative nie była czyniona krzywda, ale owfzém porządek Seymo-wania był w całości zachowany, doprafzał fię.
Jmść Pan Piaikowfki Podkomorzy Krzemieniecki Pofeł Woiewodztwa W0~ łyńikiego na żadne gi'©T©w interlocutorie branie niepozwaiał.
Nafhpiło potyin in órdine konrynuacyi Rachunków czytanie przez Jmci Pana Łączyńfkiego Sekretarza Skarbowego, z których przeczytanych Rachunkom à die liti <z. Menjis Julii Anni 17 óo, ad die m ultimava Menfis Sep te fiions anni prœfents 1766, złączywfzy wraz y prowenìencya z Prowincyi Ukrainfkiey na zaiutrz przywiezioną Złotych 8i3jpp. grofzy 13» Denarów 2. októiev na Set-fyi Ofmey Jmść Pan Hryniewiecki Pofeł Inflantiki doniefie, generalney Per-cep ty Złotych 13812404. Denarów 12. Expenfy zaś przez tenże czas Złotych 1074675*7. grofzy 11. Lenarow 2. J. y Remanentu Złotych 3065*846. grofzy ly. Denarów to. pokazałd fię; ato oprocz pogłownego żDobr Krolewikich, Ziemskich y Duchownych Trzy milliony Dziewięćkroć kilkadziefiąt Tyfięcy Złotych tia Rok wynofzącego..
Zabrał potym głos Jmść Pan Kaietan Kryńiewicki Chorąży Czerwcno-grodzki Kommilfarz Skarbowy Pofeł z Korony Inflantiki y de 'lenoré fequenti mówił:
?» Ta Juryzdykcya, która y w czafie Bezkrólewia z mocy Seymu Convocano*
71ÎS
5> nis początek fwoy wzięła, i potym po/zrzęśliwey Koronacyi, ,pod ftodkim a> Panowaniem Twoim Nayiasnieylzy Królu Panie Nafz Miłościwy tym więcey 33 użytecznie dla całego Panftwa wztaftać poczęła z obowiązku Prawem na łie>-3î bie włożonego dla wprowadzenia lep(zego wKraiu porządku, potrzebne per 33 ex e cut iv am pot,Jl a te m czyniąc Infiituta, pierwize łamała lody, y ptzez rozrzą^ jj dzenie pożyteczney Krarowey Ekonomiki z wielu okoliczności do dobrego » prowadzących rządu, ftawała fig przez te'n czas trWaiące.y fwoiey władzy nie aj maiym nienawiści celem, rtaie teraz w Ofobach rządzących y fadzàeych Kom-33 miffarzow Skarbu Koronnego przez połłufzeńftwo Prawu in fola pajjivitate oj redditura rati onera peracìorum. fuoiiìm w obliczu Twoim Nayiasnieylzy Królu aj y całey Rzpltey, À chociaż iako w poliaci ludzkiey zaììadaiaca ( humani-» tus mówiąc ) nie bioze być od ûiomnosci ludiiom przyzwoitych wyłączona, 33 atoli nieznaiąc w fobie ulla peccata Statûs, Legis, in/ufi iti# & corruptionis press zentuie Îiç incorrupta, iako inno cens manibus &■ mundo corde ztemi Re^e-ss Brami RachunkoWemi dochodoW publicznych, y wfzelkiemi czynności ahi i 33 fweìnì, które y Rząd dobry y Sąd fprawiedllwy wiarę y cnotę podciwości ss tiieikazytelną dla Rzpltey, y prawdziwą 'niewinność Jey nieco in public o ò-ss fkarzoną y naganioną, lecz w i {locie fwoiey nienaganną dowodzić sy expli-3> kować będą; A iako przeczytane in jacie public a Skarbowe Rachunki wery-33 fikacyi z kwitami y innemi dowodami potrzebować żdai| (î'ç; a ta gdyby na ss tym mieyfcu być miała, prze£ Zabranie długiego czafu Iłałaby fię tamą ,y ss ubliżeniem dla innych materyi Ireźolucyi Seymowéy potrzebùiacych; zaczym in ss ordine teyze wer\ fikacyi y hayściśleyfzego Rachùnkow roztrzkśnienia jmiétìiém ss Kommiïîyi Skarbowey iako Kommilfarz poważam fię fupjplikować do Majeftatù ss P&ftfki'ego ò wyznaczenie Deputatów è gremio Senatu y Stânu Rycërïkiegô. 33
Po JmćPanu Hryniewickim zamówili fol ie głofy khmć PP. Moriki Kafztèîah Przemy/ki y Dłufki Podkomorzy y Pofeł LubeMki; a po Nich J. P; Kraycźy Koronny Pofeł z Wdztwa KrakoWfkiego.
Rlifzyli fię potym do Tronu Ichmć PP. Miniftrowie y za uderzeniem Lafkąprżez Xiçcia Jmci MarfzałkaW. Koronnego od Tronu JmśćXiądz Podkanclerzy Koronny W nieprzytomności Jmci Pana Kanclerza W. Koronnego, folwował Seflyą in ordine Kontynuacyi Rachunków na dzień iurrzeyfzy na godzinę dziehątą z iranai
§ Ë Ś Ś Y À O $ M A
Diììà Ì4. ÎMvbris
Za przybyciem Nayiaśnieyfzego Pana Na Tron do Izby Senatorfkiey, J-P. Marfzałek lianu Ryceiikiego, w zagaieniu Sefiyi wyraźaiąc: iz węzafie Obradom Seymowym poświęconym znayduią fię dni takowe, w których przechodzie przyzwoitym porządkiem, dla Boga, y dla Dobra Nadodu czynić możemy; à zatym kiedy iuz przeczytane fą rachunków Skarbu Koronnego, Percept, y experts Sumraaryùfzè; przeto dla czytania prętfzego podobnych Summaj-yufzow od Kommiflyi Skarbowey Wielkiego Xięftwa Lit: oświadczywfzy kończyć fWoie łłowa mówić przefłał
Dany był więc głos otł Xcia Jmci Sangufika Marfzałka Nadwornego Lit: J. P. Brzoftowfkiemu, Podskarbiemu Wielkiemu W. X. Lit. który powfiawfzy zKrzefła fwego, w fłowach wdzięcznością napełnionych, za koriterowane fobie Pod/karbftwo Wielkie W. X. Lit. J. K. Mci podziękował, y wraz do pocałowania ręki Nay, Pana W affyftencyi Miniftrow 2bliźył fię do Tronu zkąd ha fwe mièyfce Wracaiąc, odbiegał od Tychże Miniftrow y SenatoroV zwyczaynego |>owinfzowahia wyrazehie y fwoiekrzeftó zafiadłfzyj ^łos fwoy in ordine do czytania Rachuhkow, Percept y Ex-pens Litew/kich, Xi§g§ iedrę Nay. Panu, à drugą Marfzalkowi Pofel/kiemu oddał, wraz za uderzeniem Lalką przez Xciii Sangufzka Marfzałka Ń. Lit, J. P.Zawi-ilow/ki Regent KommiłTy i Sk. Lit. ćzytkł tez Rachunki Litewfkie, z Xiçgi podobney tym, które Stanom Rzpltey pr2e? Jłiici Pana Podfkarbiego W. Lit: były kom-tńtróike\rane*
M	Z których to
Z których, to przeczytanych Rachunków pokazało fię że oprocz zwyczay-ney z Podymnego, y Hyberny Proweniencyi; było z|Cła generalnego, z Kwarty, y zPogłownego Zydowfkiego, Percepty Żłotych Połfkich in Summa 2816337. gr. 241 Expenfy Złoc. Pol/kich 2608424. gr. 81 Remanentu zaś pozoftaie fię w Skarbie in Summa. Złot. Poł/kich 207913, gr. 16. pozoftało fię.
Po których to przeczytanych Rachunkach odezwał fię potym interlocutorie Jmść Pan Hryniewicki Chorąży Cżerwonogrodzki Pofeł z Korony Inflant/ki Kommiffyi Skarbowey Koronney Kornmiflarz, y Stanom Rzpitey donioił: że ponieważ Summa Złot. Polfkich 81899.gr. 13. den. 2. z Proweniencyi Ukra-ińikiey Qua.rtua.lis Julii recenter lia dniu Dzifieyfż-ym, do Skarbu Koron negò ieft przywieziona, przeto w mieyfcu w Xiigdze wypifanych Rachunków Skarbowych Koronnych zoftawionym, tęż Summe dopifać należy, z którą przyłączoną Remanent w Skarbie Koronnym adprcejens wyniefie Złotych Połfkich 3065*846. gr. 19. den. 10.
Po którym przez Jmśc Pana ììrynrewickiego Stanom Rżpltey uczynionym doniefieniu, gdy Miniftrowie zbliżyli fię do Tronu, Jmśc Pan Kanclerz Wielki Koronny Seffyą fołwował od J. K. Mci na dzień iutrzeyfzy na godzinę dżiefią-tą zrana.
S E S S Y A DZIEWIĄTA Dnia 15. OSobrìs.
Dnia dzifieyfzego J. Pan Marfzałek Pofeliki, na zagaieniu SefTyi daiącpOżnać że przezorność Majeftatu, rozwaga Senatu, dokładna Stanu Rycerikiego zgoda, Skutecznego dotąd porządkowym Prawom wykonania połłufzeńllwa dokazały, y fpodziewaiąc fię że nierozerwanym rey iedności poftępuiąc śladem do publi-czney w daUzych działaniach fzczęśliwOści trafią zapędy kochaiących Synów włafną Oyczyznę; uprafzał wfzvftkich Seymuiących, ażeby te materye, które "według porządku Seymowania przedfiębrane, rozważane, v decydowane być powinny* ufpokaiać raczylu
Zabrał głos Jmść Pan Mor/ki Kafzrelan Lwowfki, y powftawfzy zKrzeffa (Vego, dziękował Nayiaśnićyfzetnu Panii. zâ konferowaną fobie Kafztelania Lwowlką i potym po zbliżeniu fię do Tronu, v ucałowaniu ręki J; R. Mci, oraz po odebranych powirtfzo^ania zwycz.âyneg'o, od Senatorow y Miniftrow ■wyrażeniach, do fwego mieyfca powrócił, y zafiadłfzy fwe Krzefło, Mowę fwo-ią kontynuował; wktórey przywodząc Konftytucyą Seymu Convocatimi* Anni 1764 że ta naypierwey Materye Ekonomiczne, pltìralitate votorum traktować nakazuie, która to Konflytucyas że y powtorną uftawą Seymu Coronationis, ieft utwierdzona; w nofił przeto; aby ProiéktPorządku traktów ani à, Skarbowych Materyir na Seymie imieniem MinifłeriJ, od Jmci Pana Kaclerza Wielkiego Koronego. w So* botę przeizłą podany , y Stanom Rzpitey, przez Sekretarza Stanu Rycerfkic*. go Sejmowego przeczytany, y przez niegoż każdemu żofbbna Senatorowi, Mi-niftrowi, y Poftowi z pod prafy drukarfkiey wyciśnięty kommunikowany, mogi być adpreefens przez Stany Rzpitey dobrze zważony, y podpifany*
Mówił po Nim Jmść Pan Dłufki Podkomorzy, y Pofeł Lubellki, Który drogiego radząc ofzczędzać czafu, wfpomniony Proiekt Pcręądku traktowania Skarbowych Materyi, życzył ante omnia (zgadzaiac fię z zdaniem Jmci PanaKafzte-lana Lwowlkiego ) rozważyć y podpifać.
Jmść Pan Wybranowiki Chorąży, y Pofeł Lubellki w fwym głófie zachowanie Prawa o Seymowaniu podług uftawy Anni ijijmi. w Materyach Ekonomicznych zalecał, y aby Kommiflya w dniach fwoich wyznaczonych Proiekta do decydowania pluralitate votorum ad mentem Końftytucyi Convocations Stanom Rzpitey oddawała, Z Inftrukcyi zaś fwoiey Woiewodzkiey, aby Kora-lęiiffarzow Skarbowych po Woiewodztwach, iak przedtym, na Komroiflyą Rn.-*
ì	dom/kg
xJomfką obierano, y Proiekta refpektem Czopowego, Pogłownego, ylTrybunałow, 'W przód do Woiewodztw referowane były; Miafta oraz w których fię Trybunalskie agituią Juryfdykcye, aby ze Skarbu Rzpitey poratowane być mogły do-prafzał fię,
Dał potym głos Xże Jmść Lubomirski Marfzałek W. Koronny Jmci Xdzu Oftrowfkiemu Biskupowi Kujawskiemu, ktòiy de tenore jequenti zdanie fwoi«, z reflwcyami na wyż pomieniony Proiekt wyraził. «
53 Nayiaśnieyfzy Królu Panie moy Miłościwy. Wiekopomne z fiebie fa-« mych, Panowania W. K. Mci początki, y wielkie dzieła, do ułatwienia ich, » niczyiey, ani moiey [nie potrzebuią wymowy; wdzięczność zaś w ftrcach, y a» trmyfłach wfzyftkich, iak nayżywfzą wzbudzaią znane nam dobrze* à Stanom 33 Rzpitey oświadczone onegday, Re gis vere Cątholici Sentymenta, za którą Wiary » Swi^tey Protekcyą nayfolennieyfze dzięki Maieftatowi W. K. Mci całe Du->» chowieńftwo fkłada, fkuteczney Jego Opiece oddaie. Wzmiankowńy Proiekt aj Imieniem Stanu Duchownego przez Xcia Jmci Bifkupa Krakowfkiego, któregoś Sam W. K. Mość publicznemi z Tronu pochwałami fprawiedliwie zafzczycić i» raczył; à tenże Proiekt, iuż od Stanów Rzpitey, naychwałebnieyfżą zgodą aj przyięty, aby był w fwym czafie podpifańy, y według ogłofzoney mi Ordi-3) num Reipubhccs iednomyślney woli, in Capite Koniłytucyi Seymowych posa łożony, niofę oto nayufilnieyfze Prozby. «
Com z fiebie powinien, do cżego mnie Jurata Confcientia, y Duchownes 33 y 'Seì&ator/kve JìimuLant obowiązki, oto ieftem y od moich Kolłegow profzo-33 ny abym rozfądne y fprawiedłiwe refìexye nad Proiektem drukowanym, pod 33 Tytułem, Porządek traktowania Skarbowych materyi na Seymie Stanom Prze-3» świetnym doniofł, to więc. z naygłębfzym ufzanowaniem Majeftatu, który 33 wolne, wierne, y życzliwe, fobie y Oyczyznie zdania, zwykł zawfze approbo-3» wać, wykonywam-, uprafzaiąc, o wyfłuchanie, y animadwerfyą naftępuiących >j Refi e xy i* 33
33 imo. Prawo nie może być znofzońe, tylko nowym Prawem. Zeby zaś który Proiekt był przyięty za Prawo* czy dawne Prawa znofzacy, czy nowe « Prawo proponuiący, trzeba pierwey naznaczyć Deputatów do Konôytucyi, 33 którzyby nowe Prawo według Proiektu od Stanów Rzpitey przyięte, podpi-« fali. Azć ofłatnie Seymu Conyoca.ti.onis PrawO, dopiero po odbytych rachun-33 kach Skarbowych, in facie. Reipubliciz mieyfce naznaczenia Deputatów do 33 Konftytucyi wfkazuie, przeto Proiekt podany, nie może być żadną miarą, teraz ani 33 przyięty, arti reżołwówanyi lecz równie, ani żaden infzy Proiekt mieć żadney 33 wagi nie może, przed naznaczeniem Deputatów do Konftytucyi. Więc dla o-^3 calenia Praw, aby pó Rachunkach Skarbowych był ten Proiekt odłożony 43 doprafzamy fie, à tym czafem przerzedzone Chwalebne Prawo, rodrzaśnienia « Rachunków Skarbowych prtei wfzyftkie Stany nie przez Delegatów, aby 33 raz niech będzie w exekucyi, która może zachęci cały Naród, aby fię « za->3 chowanie onegoż doprafzał.
33 zdo. Ten Proiekt nie fpecyfikuie iakie to fà» y któris Skarbowb materye* 33 ale y owfzem wlzyftkie pod fiebie podciąga, gdy w Artykule zaczynającym fię; Ì3 Niżeli iaś takowe Rachunki'. Zamyka te wyraźne Iłowa.1, Proiekta ku,pożytkowi 33 Rzpitey scic gaia ce Je Ó c. Gdyby do maièryi Skarbowey wfzyftkie Proiekta ku po-33 żytkowi Rzpitey ściągaiące fię należeć miały, à cożby zoftało Stanom, coby >» nie było bdtąd Skarbową matèrya ? Nitchay potym, po Skarbowych, tymże 33 fpofobein, do W^oyjkcwych. y do jprawiedliwosci materyi ściągaiące fię Pro-3» iekta ku pożytkowi Rzpitey równie podemknięte, to prócz tych trzech materyi *> nic by niezofłało więcey do Deliberacyi, y decyzyi Seymowey. Ponieważ 33 y o famyt h interesach Skarbowych mówiąc, każda materya w nich mieścić i3 fię potrafi; daymy Wiary, pod racy^ zaludnienia Kraiu; daymy Traktatów ż 3» Potencysmi, pod pretextem Commerciorum, daymy Fcedera Belli off enfivi, ć* »» defajvi z Poftronnemi pod pretextem ubefpieczenia Szlacheckich, Królewfkich, à> yLwchownyeh Foutue bez kterych Skarb fię nie możei daymy wyfy*-
(Mą)	łania
33 łania Poftow do obcych Dworów, pod pretextim handlów, y Intereffow
aj ściągaiących !fię do Skarbu, d-aymy nawet y wypowiedzenia Woyny, pod 3j pretextem krzywd iakich Intratom publicznym uczynionych. Zttaydzie, za-33 wfze rozum, y doWcip fpofob, y racye, które łatwo, ze Skarbowymi, dopie-33 roż Woyjkowerhi, y Jprawiediiw o s ci Intereffami, fpraWy choćby hayodlegley-33 fze połączy. PòzWóliwfzy więc, aby wfze S kie Proiekta, ku pożytkowi ściąga-33 iące lię zawierały fig w matèryach Skarbowych, Wóyikowych, y fprawiedliwo-33 ści, mufiielibyśmy prżeż nieodbitą konfekwencya pozwolić na ftratę Wolności « w Radach, y Seymach w n ay k a r d y n a In i e y fzy c h Rzpltey Materyach.
« Skarbowe, Woyffcowe, y fprawiedliwości materye, maią być Według Sey-33 mow, Convocationss & Coronationis3 jàrmâ judiciariâ\ tO iéft piar alitate kon-33 kludowane, à coz to za wolność, zoftałaby w Polfźcze, gdyby m a tery a Wiary, » kardynalnych Wolności, Praw, Traktatów, Granic Bdii off enfivi vel défenfvi\ 33 miały być Więkfżością liczby» & forma judiciaria\ konklùdòwanè? y zeby 3» PoftsWie, y Stan Szlachecki nie mógł fig więcey do fwey ìzby wracać, albo « po nic by fię wracali ì	, ,
j» Oddzielmy więc per obinià. iak należy w tym Próiekcie wyraźnie od m materyi Skarbowych, Woyłkowychj, y fprawiedliwości; oddzielmy mówię, przygaś kładem Rzpltey Holendérikiey, {a) od nich hayiftotnieyfze Rzpltey materye.
imo? Materya Wiary, âdo-, Materyą każdą tyczàcà fię Kardynalnych, y ifto-33 tnych Praw Rrządu Oycżyftego, y wolńości, ktòreby Wolność Oyczyftà a» w czymkolwiek odbierać, ścieśniać, lub odmieniać nam miały; w tym punkcie 33 y w tych {łowach wfzyftko fię zamyka, to być możś haydélikatnieyfzego V 33 Wolności, yio. Materya Traktatów wfzelkich, zObcemi którćmiżkolWiek 33 Dworami czy commerciorum> czy Belli, niétylko offenfvi, ale etiàm defenfvi. Ątó* 33 Materya wy tyła nia Poftow -do obcych Potencyi. $to. Materya wypowiadania 33 Wojny, Niech te wfźyftkie podpadała pod wolna unius Kontra'dykcyà, aby 33 każdy Wtych naygłównieyfżych materyach Status mógł fentire quod veliti di-33 cere quod ferità.
33 Zo&uwmy Skarbowy riì ha Seymié materyóm, co właśnie należy do dois brégó rżądu Skarbu Publicznego, do Ekortomij, y fpofobow bez ruiny For-33 tun nafzych przyczynienia onegó; co należy do zachowania wierności, y 33 pilności, w Adrnitliftracyi Skarbu; có należy do wydatków, ha fame rzetelne 33 Rzpltey potrzeby, na Woy/kó, y obronę Gycżyźiiy, na prace wihne pracuią-33 cym pro Republica, nie ha rzeczy mniey iftotné; co należy do Rachunków 33 wiernych, ż Përcêpt» y z Experts; co dò Kórhor, Kwart y Kapitdlâcyi, y Gfficyali-33 lirowi należy, co rrtortety dobréy utrzymywania, złey zabronienia fię tycze, 33 Tymże fpofobem wyraźmy, có fię właśnie ścigać powinno do WoyfKowey, 33 y do fprawiedliwości mateSryi, niech fie te więkfżością lieżby, tacitis votìs 33 ko ikluduią, à tamte, któreśmy Wyżey Jrzekii wyraźnie, à pluralitate wyimiy-33 my.
35 3//oi Co fię tycze Próiektow roztrząfania, które proiekt podany fa-23 mym Pieczętarzom zóftawuie. Refpondetur: iako decyzya we wfźyftkicn ma-33 teryach do wfzyftkich Srańow należy, tak y rożtrząfahie Proiektow, dò tych-33 że Stanów* à żatym dó każdego radzącego należeć powinno.
3> w Przyfîçgachj tak IVIarfzatka Pófelfkiego, iako y Deputatów do 33 Konflytucyi, dla ocalenia Wolności dódać koniecznie riależy tę klatizulę ma-33 te ri. as Status od ińateryi Skarbowych dyftyrigwuiąca v.g. Ja N. przyfięgam &c. źadney Konfiytiicyi do Skarbowych., Woyfko-u/yeh ^ y Jpra'wiediiwosci ma-a» teryi iviasnie nie nàleficey^ podpifywać nie,bédéj na kio raby pow Rechila nie na-33 jtipila igoda\ iv rriatèryach ?as Skarboivych, Woyfkowych, y jprawiedliivosci wła-33 fnychy na ktoreby plûralitas votorum, y krefek nie była &c.
» 5-to. Ëlekcya Marfzałka Pofel/kiego, kiełkowanie fiç % materyach pure 3j Skarbowych, Wovfkowych, y fprawiedliwości, per fecreta vota', w piacili zaś
wyżey
(a) Rząd HoMendel/ki iaki ieft videatur w czw-artey Gzęiei Xiążek o tkutec^nym Radfpcfobie pod Ty tulemForma Ràd aaywyżfzych Azplfcey HoilehderJkiey fol. ijp
3» wyżey wyrażonych materyach, całości Wiary, rządu, y Wolności beśpieczeó 3s fìwa, Kraiu tyczących fię, aby decyzya była cum plena liberiate, za powizec *> y uniwerfalną zgodą, doprafzamy fiç'i
s» Oddaiç Nay iaśn i ey fzem u, Nayfprawiedliwfżehiu Panu. Wolność, y pei-» :,ct nienie powinności każdego, wielce fzacuiąoemu, tudzież rozfądkowi, wfzyft-33 kich Stanów Rzpltey: aby te reflexye mature rozważyły, y poprawiły
Zabrał głos Jmść Pan Małachowlki Krayczy Koronny Pofeł Krakowfkis dopominaiac fię; aby według porządku Uftawy R„ 1764. Rachunki naypier-wey Skarbowe e'xpedyqwanè były, Proiekta zaś wfzelkie ad regrejfum do Izby Pofelłkiey odłożone zofiały. O który regtefs aby zaraź prft vota Senatoria. mógł naftapić, oraz żeby plur alit as Votorum znieiiona była, domawiał Cę.
Mówił po nim Jmść Pan Tyzenbauz Podfkarbi Nadworny Litewfki Pofei Grodzieri/ki; y ażeby Delegaci zProwincyi, z Senato, y z Stanti Rycerskiego, do Rachunków weryfikowania naznaczeni być mogli, y o rozważanie Proiektii przez Jmci Pana Kanclerza podanego domawiał fiç; na Proièkt Zaś refpe-ktena Religij, na dniuSobotnynr. iako nie w zwykłym czafie, nie przyzwoicie promowó-wany wyraził: ze nie tylko w Stanie Duchownym, ale też w Stanie Rycèrfkim» równa o Wiarę Rzymfką znayduie i7f gorliwość e(ł Deus in Nobis agitante ca* lefcimus Ilio. Lecz tey gorliwości w przynależącey porze powinno być użycie, bo y wSwiątnicach Pań&ich w czafiech także porządkiem uiłanowionych Pan Bog zwykł Święte od Ludu odbierać ofiary, kt^ry. farne Tworzenie świata, iakoby Boflw u fwemu fądząc za trudność, porządkowyrh w, dniach rozłożonych rozporządzał dziełem. À zatym dowodząc oczywiście, że, iako materya. Religi^ tak też y ione ad" S tatù rn należące, 'po materyach Skarbowych, Woyfkowych, y Jurydycznych, mogą mieć fwoią porę, y na Seffye Seymowe być rezdzie-Jone, uprafzał Stanów Rzpltey, aby materye Skarbowe, innem! iako teraz fkut-ku mieć podług Prawa nie mogacémi, nie były trlidniónel
Zabrał po nim głos Jmść Pan Jakliń/ki Kafztelan Oświecimfti, y ha regrefs do Isby Pofelłkiey od Jmci Fana Krayczego Koronnego promowowany odpowiadając, przywiódł na pamięć Seym Corohationis ze ten z zafzczytem,. y pomyślnością Narodu W ziednoczońey fpołeczności Stanów odprawił fię. Co ,fię^ Zaś tycze pretendowanych, rozwiązania Konfederacyi, y zniefienià Pluralitatis votorum, życzył nie wprzód do tego przyftąpić, alby wprzód modus ceftus eon* eludendo rum Confi ioni m, był obmyślony; oraz żeby do decydowania Proiektii Porządku traktowania Skarbowych Materyi, Imieniem Minijuryi od Jrnci Pana Kanclerza W. Koronnego podanego przyfłąpić. na końcu głófu fwego uprafzah Xiaże Jmść Bifkup Krakówlki interlocutorie dornowił fię: aby porządek jSeymowania zachować, à nie wprowadzać iedne materye nad drugie, y żeby Skarbowe rachunki, na Prówincyonalne SeflTye odeflać.
Zaś Jmśę Pan Kanclerz W. Koronny, na poparcie podanego przez fiebie ProiektUj pod Tytułem porządek traktowania Skarbowych Huntery i zdanie fwoie, de tenore Je ça enti Wyraził.
33 Nayiaśnieyfzy Królu Panie Miłościwy. Trży Stany mamy Seymuiace ^3 w Rzpltey Nafzey, to ieft: Król, Senat, Stan "Rycer'fki. Stan Duchowny ieft Ì3 Stanem prawda, ale moralnym tylko. Być politycznym, à olobnym Stanem Ss pretendować nierhoże, kiedy wraz złączony radzi z Senatem. Wiara żadney 33 fpolelznosci z Ekonomiką mieć niepowinna prz®ż liftawę włafną. Odłączona ieft 33 albowiem od Ziem/kich Interefiow. Odłączona od mamony świata tego, 33 Woyna, Pokov, Traktaty, z Poftronnemi, Wcale nie należą do Ekonomiki. *3 Detydowała to iuż Rzplta ofobną Konfłytucya wyznaczywfzy Xięcia Jmci 33 Pry mafa, niektórych Senatorow, y ex Eçuejtri Ordine do traktowania 2 Dwq~ ós reni Roflyiikim, y Berliń/kim. Ekonomika ieft fundamentem każdego Pań-*3 ftwa. Doznała Rzplta tey części Rządów defekta* zniedoft&tku Władzy y Opi-i3 fow, à przykładem dobrze fię rządzących Pańftw innych uftanowiła KommilTy^ »> Skarbową, powierzywfzy Jey executivam tylko potefatem, 33
Ś3 A że naywifkfzy był przedtym defekt, ze legijla'tiva potejlas prieź ufta-
N	licznie
*	Viczne zrywanie Sejżmów była Wze «Uczynną w matkach Ekonom,cznych,
» Tiec zbawiennie uczyniła Rzplta że też roaterye pluraluan podał».
» Nie można radzi dobrze w innych okolicznościach, ".epo^fey „ PYafen,em Pańftwa w Skatbowey matèryi. Y tu przezornie poftap.łafobie Rzpka » każawfzy primo loco Ekonomiczne traktować y decydować Pioiekw.
7Proiekt nafz nic nowego niewprowadza, coby >uz me było od Stanów » Rzpltey nakazane, tylko ubezpiecza tak walney matety. traktowana, y de-
" cy!f Wfzak5.e RommifTye fa winne podać Rachunki, zacoż Marfzałek, niemą. \r-U va rti far Produkt zęby kto nieodmienił takowe regeitra.
*	» Za co Sekretarz Sarnowy niema też czytać rachuj diaLPowzu£a w eeneralnosci uwiadomienia z nas każdego, laka natura Percept, y Expe s. § , Ta powierzchowna wiadomość wycina delegacy, przez oftrozno^ urn-
,, kniertia errorow, y doftatecznieyfzey informacyr, dla dalfzych «ynnosc,.
ii Przefzłe abufus fa powodem dla nas: ze zycziemy, zeby teiazmeyfi De-„ legaci weryfikowali rylko, y donieśli do decyzy, St.now
Tnnp Proiekra Skarbowe zebv numerował Marfzaiek, y y P t i,	tychże ^ro.ektow
ii dane, ieft oczywiftym dowodem, ze zdrady» ze Kapcyi na Seymach cie.p „ niechcemy	ft .	byli kby zaś reflexye podawali fwo-
i, ie to ubefpiecza w generarci wfzyftkich, to ubefpiécze w fzczegulnosci
•	'*?e£i&£zfsss:, ***■ z
i, ftapuïacèy Selfyi znaczy: że nie lekkomyślnie, w tak ważnych Matery
*	Cyi°Rreikowanie y fpofob jego, ógłofzenia dećyzyi z takowemi oftrożtidścia-ii mii daia iawne świadectwo, dobfvch y życzliwych Oyczyźme mtencyi na^ych.
L Sekretne vota w publicznych obradach mieyfca mieć memoga. ÏC-
, w*-, z**!#* errarsi : sfsa^iirTtó ss&> IW 4 *7* »«s.
» d°î»-ii'r	" !«3u
: ^sss^ssą : SHe^Ì:
iefzcze dla iafżych przyczyn. Ntechay go pozna Rzplta, riiech go przynay ii maiey wftyd iefzcze wftrzymuië, gdy faro men.é tyle mz niema władzy
ii Mam'y Ja Wiar, N. Ł 33 Mam y Ja ?elum ale rn.odera.tum iak miec W	'	.	t*
ta matérya, na ten czas otworzę zdanie moie, iako Prawowierny Katolik, te-
« raz żaś exekucyi domawiam łię Prawa.	. . ,
„ Ta ieft fvtuacyâ Kròléwftiego Tronu w wolnych Panftwach, ze y nay
len ze Proiekta od nie™ infynuowane, tę nieiakaś w umyflach fprawu.ą bo-
" lêplze lro	o rt;»ńrtwinrtó W K Mc. Widząc niektóre trudności
i, iazń. Bynaymniey to	"Xclvzny Proiektu. Każdy rozumie że Tron
» wprzyiÇciu, tak zbaw.eonego 41-Oyciyzny t ~ ^ ^7 niepodobna że-
i, odmien^Patryotyczne fentymenta Jeg .	Narodowey Wolności.
« łettiu Narodowi, gdy fami fobie niéwierzac rozumiemy, 2;ena każdy y i, ieft Więkfza liczba zie życzących, gdy rozumiemy ze eden tylkotaxûym ii Seymie zhaydui«*fi{ Praw. y Wolności Obrońca. ozn * P « dofzłych Seymow, że bywał ten ieden, ale zawfzc na zgub?Oy«yany^
Miał pot y m dany głoś fòbiè Jms'c Pan Pia/kowJki Podkomotży Krzefflie-nìècki, Poftł Wołyńfti. który domawiał fię, ażeby wtrącaniem nieprzywoicie innych M^teryi. czafu nadaremnie ni e tracić, ale iako Ekonomiczne^ Materye, frapienrey vigor? PìràW C.onvóc(itiomi, Cororiàtioms decydowane byc pó^inny^ ażeby do podpifania Proiektu przez Jmci Pana Kanclerza W. Koronnego poda*
nègo przyiUpifc;	.
A Jmść Pan Rogalinfki Starofta Nakieliki, Pofel zWoiewodztWa Pomór-ftièg'ë, wgłofie fwoim wyrażiwfzy, ze oftroznośd bardziey w Panftwach zachować należy, niż pożytku fztikać; przeto aby żadne materye ex abrupto traktowane Aie były, aie vprzod na trzy dni do namyślenia fię nad niemi, y rozważenia cmych, Stanom Rzpttey komńiunikowahe zoftały, zdanie fwoie przełożył, y tę na końcuprekuftodycya uczynił, żeby Prawa Prowincyi P rufkiey pod materye Ekonomiczne podciągane nfebyły. ,	.	•.■ , . ą
Mówił po nim Jmśc Pan Łopacińjki Pifarz W. Lit. Pbfei Mscilławfki, a ten podżi^kowawfzy Hayiaśnieyfzemu Pàtiu, za gorliwość przy Wierze, na dniu énegdayfzym oświadczoną, ftanowienie Praw Ekonomicznych ex fonte zakłada-ńia PodatkoW, matérya jì&tus byc Tądziij a przeto Proiekt Jmci Pana Kanclerza W. Koronnego; ażebyś był poprawiony, y Pluralilas votorumt na dalfzy czas znièfiona była, wfWoim domagał fi| dy/kùrfie.	.. .
Za 's Jmsé Pah Zagurfki Stàròfta Owrucki Pofeł Kijowfki oświadczaiąc gorliwość, la całość Wiary S. Katolickiey, radził; aby nietylko teraznieyfzy Proiekt. ale y inne przez 'Tunium ro/.trząiane', poprawiane, uięte lub przydawane
były.	•
Jmść Pań Gurowlki Pifarz W. Koronny. Pofeł Kalifki za podanie tak po*
żytecznego Proiektu Jmci Panu Kanclerzowi Korońriemu podziçko'wawfzy-, infiabatx\ °aby ftayprzod Ekonomiczne ufpokaiàiâc intërefla, do podpifania y' decydowania pomienionégo Prbiektii przyftąpic.	; ..... ^
Dany był po nim głos Jmci X. Krafińikiehau Bifkupowi Kamienieckiemu, który zdanie fwoie Whai}|puiące wyraził Iłowa.	. i r
« Czym głębiey wpatruiç fię w chwalèbné dzieła W. K. Mci, tym wîçkfze fprawuié we mnie zsdumiënie Proiekt czytany na drtiu onegdayfzym. Zn ani 33 dobrze; że przez wfpaniały u my ił fwoyi wtakiey doikonałości fz«zę«cie Nar©-3j dU ułożyć poftańowiłeś, abyś potomnym wiekom ślady wyfokiey zoftawił ro-ftrobności. Założyła grłinto«nie dofyć Konftytiicya Roku 1764. Fundacyą aj Kommiflyi SkarBówey, opatrzywfży wfzelkim bezpieczeńftwem materye Eko-« nomiczne do niëy należące. Przepifała fpofob Ikuteczney rady; zagrodziła kontradykc.yom; y naoftatek obrządkiem fądowym kończyć deliberacye o do-chodach publicznych nakazała. " Mazać teraz Prawa, albo i® wydofkonalać òì zawfze będzie przymiotem naywyzfzey Władzy Stanów Rzpltey. Ale podfzy-wać pod tytuł Dochódow Materias Statûs, materye fwobod, y Wolności Szla-» checkiey, ieft to czynić z (łabości rozumu ludzkiego urąganie.
« Nië mafz podobno żadnego w Polfzcze obywateia, tak małego oświecenia, « ażeby rozeznać tiiepotrafił, co ieft prowentem, à co ieft rządem politycznym, aj Każdy kto tylko, ten Proiekt z uwagą roztrząśnie, omylić fię nie może, 1 i zmief^awlzy dochody, cum Statu, Ràchunki pieniężne, zrachunkiern kref#k, 33 wybieranie" prowentow z odbieraniem wotow Pofellkich,^ iuż więcey nic nie zo-33 ftanie, czegoby forma judiciaria do fiebie przywłafzczyć nie naogła: à przecież 33 KonftyrUcya 17^4. na czole Prawa hapifała: że tylko dla rzeczy przyzwoitych. 33 fàmemu Skarbowi, dochodom, y Ekohomice pluralitas ieft oftrzezon*. # A za-„ tym tę ftawiam w oczach Prześwietnych Stanów konfekwencyą: że ani fzk0ń >3 dliwych zPotencyami Traktatów, ani nierozważnego Woyny wypowiadania, 3» czyli zawierania przymierza, ani naoftatek Wiary y fwobod nafiych, żaden « głos wolny zaflonić y wftrzymać więcey nie potrafi;
« Zdanie moie Miłościwy Królu; nie ieft żadnym wyniefione uporem. Znam âs dobrïe, iż materye Ekonomiczne, teraz traktowane być powinny, znam y to: » ze Proiekt ułatwiaiacy kalkulacyą, ieft Stanom Rzpltey bardzo pożyteczny.
N2	Goto*
V
ss Gotow ieftem zgodzićlię: ażeby po przeczytanych in publico regeftrach, nasi ftąpiła ex Gentibus dełegacya, do weryfikowania kwitów, Skarbowych, ale otó » pokornie doprafzarn fię ażeby materya przyfięgi Marfzałka Seymowego, y iti-^ ne wfzyftkie ad jlatum należące, były z tego Proiektu wyłączone, y ad lo~ cum concludetidorum Cojlliorum na mieyfce fwoie do deliberacyi odefłane»
Nie ieftem Miłościwy Królu, tak zuchwały; abym Prawu wypowiadał po-35 iłufzeńftwo ale tez niechcę być tey podłości, abym (îç fwobod Óyczyftych, y włafney moiey wyrzekał wolności. Niechay Prześwietna Kommtflya- Skar-ss bowa, tym włada, czym Kommiflya Radomfka, y urząd Podlkarbia/ki zawia-33 dywał, Stanowi zaś Rycerikiemu, niechay iefzcze, ta zoftanie fława; ażeby » wolnym głofem in materiìs Stanis mógł być zafzczycony.
33 Nie była nigdy ta myśl Rzpltey, ażeby kiedykolwiek ftrażą Praw ha-fzych Kommiflyą obciążała, żeby Proiekta o Rządach były zPrawemoEko-nornice połączone.
3i Już to laieieft żadną taiemnicą, że Konftytucye nafze, tak (ą przyćmione » oboiętnym tłumaczeniem, iże w wielu mieyfcach prawnych, y naybiegleyfzych wPrawie ludzi wątpliwość zaftanawia. W więkfzym daleko cienia ofadźiłiby-33 smy fprawy Skarbowe, gdybyśmy ie w Materyą Status obwinęli. Rozumiem 3j że y w teraznigyfzym Proiekcie, Komrniffyi Skarbowey połączenie dwóch ma-33 teryi fobie diameîraliter przeciwnych, pochodzi zniedoikonałegó iefżęże gra-»3 nic Urzędu Kommifiarikiego epifania. Uprafżałbym więc W. K. Mci,.aby i3 naypierwfzy Proiekę był uformowany: Co. ma należeć do fpraw wfzyftkich a» Kommiflyi, tak Skârbowey, iako y Woyfkowey, ażeby żadna boiaźń w na-»3 rodzie o delikatność Praw fwoich, na jprżyfzłych Seymach Stanów Rzpltey »3 niezatriidniała,
>3 Spodziewam fię że zdanie moie ściągające fię do do wymiaru granic 33 każdego Urzędu tym będzie przyiemnieyfze W. K. Mci. czym ieft bliżfze zamyfłow Jego: y czym mocniey o nich niedawnym wyrokiem z ufi: Jego Pańfkich, ieftem przekonany. Azatym ponawiam proźbę moia, ażeby po za-& kończonym teraznieyfzym Proiekcie o fkrocersiu rachunków, y fłuchania kal« 33 kulacyi, zaraz był proiekt formowany* opifania granic urzędu KommłfTyi 33 Skarbowey, y fpraw do niey należących 33
Zabrał ponirn głos Jmsć Pan Solnowiki Pofeł Brze/ki Litewfki, y ten o-"świadczywfzy równą W Senacie y wStanie Rycer/kim, iak w Duchowieńftwie, 0 Wiarę Katolicką gorliwość, o decydowanie Proiektu. Por7Lądku traktowania Skarbowych materyi iako iedynie do materyi Ekonomicznych reguluiącego fię Stanów Rzpltey uprafzał.
Xiąże zaś Jmść Lubomir/ki, Marfzałek W. Koronny uderzywfzy Lalka wte Iłowa głos fwoy wyraził.
33 Tak dobre, tak fzczęśliwe wfzczęte obrad nafaych Seymowanie, Wpoczat-33 kowych fkutkacl: pomyślności* dalfzego fzczęścia publicznego ukazywały na-33 dzieici
3> Przykładne W. K, Mci Praw obferwowanie, wściiłym wykonywaniu posi rządku Seymowania. tę gruntowały ufność: że wzorem tak fprawiedliwego 33 Króla, zwykłey, y my nieubliżemy Prawu obferwy. Już cokolwiek zbłąkani 33 powodem uwodzącey żarliwości, à Oycowikim głofem napomnieni, kochaią-ì3 cego Wiarę Prawo, y Oyczyznę Pana, zwróceni zoftaliśmy do tev drogis $3 którą z Przepifu Prawa poftępować nam iedynie przynależy. Zwykłem za-33 wfie fzanować y fzacować wielkie Wielkich w Oyczyznie zdania, tey ie-3» dnak konwikcyi ufiebie być niemogę by proponowany regrefs do Izby Po-33 fellkiey, Stanu Rycerlkiego, mógł być zgadzaiący fię z wyraźnym Praw prze-3j pifem Seymu Convocations. Nie wchodzę w głęboką demonftracyą że pod » węzłem trwaiącey do tąd Konfederacyi Seymuiemy, bo do wfzelkich materyi oprócz Ekonomicznych prawo głębokie milczenia nakazuie. Już po części 33 Kommiflya Skarbu Koronnego wypełniła fwoie obowiązki gdy do literalne-53 go opifu Prawa, iuż rachunki Skarbu Koronnego oddała. Y gdyby rocznie
Seymowa-
»« Séymswanîe Stanów Rzpltey było dozwolone, famaby fię domagała, aby Wlzdkie Sumaryufze, Kwity, Dokuinenta, aflygnacye przez Stany Rzpltey »3 były widziane Latufy rachowane y fummowane-. Ale chcąc te przedfię brać >3 zabawy, ieft chcieć wycięczenia czafu, à żtąd dozwalać, aby tak zbawienne >> dla Oyczyzny upływały momenta.
33 Jefl: podany przez ufta W. Kanclerza Proiekt porządnego traktowania #3 Skarbowych materyi, by tey ważności materye rządnie, gruntownie od każ-#3 dego były rozważane by naymnieyfza /kaza ku dobru publicznemu wkaż-i3 dym Ekonomicznym Proiekcie. łatwo być mogła opatrzona. Ten nam przed-»3 fiębrać należy, ten powiękfzyć lub pomnieyfzyć. poprawić lub odmienić, « podług zv<ykiey gorliwości Stanów Rzpltey o dobro Publiczne, wczytaniu >3 onego, cokolwiek nie do Ekonomiczney materyi przynależytego zdawać »3 będzie, łatwo oddalone lub odrzucone być może.
3» S<£ y będą Zawfze wzywey umnie pamięci obowiązki prZyfięgi, quid quid 93 nocivi jcivero averta m & mu opponam\ Coż może być fzkodłiwfzego Panu y 33 Oyczyznie, iak znieważanie Prawa? poprzyfiężoną wiarą, y wiernością Panu y »3 Oyczyznie itil od każdego za przyśiężona ścifła prawa obferwaneya,
33 Te Pr*WO, non ohjtante quocunque Titulo, prœtextu & contradictions, £ko-3» nomkzne m a ter y e decydować każe.
33 Tak w żadne inne materye, iako teraz wdawać fię nieieft czafem, tak o powtórne c zytanie Proiektu* Porządku traktowania Skarbowych Materyil do »3 Tronu W. K. Mci, iak naygłębfze» zanofze proźby. 3>
Mówił po nim Jmsć Pan Sołtyk Woiewoda Łęczycki, y Exekucyi Prawa ó porządku Seymowania<dnni i*j6ą uftanowionego (które nie interpretować,; ale' wypełniać należy) dopominaiąc fię, wyraził: że Proiekt przez Jmci Pana Kancìerzà Koronnego jubjifiert niemoże.
Jmść Pan Karwowlki Starofta Auguftowiki Pofeł Ziemi Bielikiey, za oświadczoną przez J. K. Mość, na dniu zaonegdayfzym,/)^ parte Wiary Katolickiey gorliwość, naygłębfze Nayiaśnieyfzemu Panu złożył podziękowanie, à potym na regrefs, do Izby Pofelikiey niepozwalaiąc, o przyftąpienie do decydowania Pro* iektu Jmci Pana Kanclerza Koronnego domawiał fię.
Zas Jmść Pan Gozdzki Woiewoda Podlaiki, zamowiwfzy fobie przymowienie £ę do wfpon nionego Proiekru, kiedy będzie czytany, in Ordine poprawienia onego wyraźne uczynił oftrzeżenie: aby pluralitate votorum. materye tylko Skarbowe, Woyikowe, y Jurydyczne traktowane były; nie zaś inne materye Statûs które pod zachowaniem Liberi veto decydować fię maią.
Zabrał potym głos Jmść Tan Gurowlki Kafztelań Przemęcki, à ten po podziękowaniu J. K. Mci za konferowaną fobie Kafztelanią Przemęcką, y po ucałowaniu ręki J.''K. Mci, oraz po odebraniu wzwykłym^ Ceremoniale, od Ichmościow Panów Senatorow, y Miniftrow powinfzowania, mowę fwoia, wna-ftępuiący fens^ kontynuował; a iezeli Prawo napifało: że Skarbowe materye ante Omnia z wyraźnego Przepifu, traktowane być powinny, nictrzeba więc ( Zado-fyć onemu czyniąc ) żadnych innych wnofić, ale one fzczegulnie ułatwiać, y kończyć. Co fię zaś tycze przez Jmci Pana Kanclerza Wielkiego Koronnego kommunikowanego Proiektu. Tenże Jmść Pan Kafztelań, aby pomienio-ny Proiekt przydając mu co albo umnieyfzaiąc, nieodwłocznie był przeczytany, y decydowany, 11 Stanów Rzpltey doprafzał fie. Regrefs do Izby Pofel/kiey, ile wzachodżących okolicznościach fądził mniey być potrzebny.
O które czytanie, y decydowanie Proiektu Jmść Pan Karczewski Starofta y Pofeł Liwlki, gdy fię doprafzał, dla prętfzego ułatwienia ©nega, o Turnunt domawiał fię.
Zabrał po nim głos Jmść Pan Kochanow/ki Kafztelań Zarnowlki y in Ordine decydowania pomienionego Proiektu* de tenore feçutnti zdanie fwoie wyraził. 3# 33 Nayiasnieyfay Królu panie Nafz Miłościwy.
33 Niepoięremi prawie dźwiga nas opatrzność Êo/ka fpofobami; nigdy le-»» dnak ikuteczmey fwey mocy niepokazała, iako teraz z niemałym podziwieniem
Q	y zazdro-
» y zazdrością obcych Narodow, fciedy nas takim Kràlen, opatrzyła który : •%-
» me"o?l!l;&rrkI1t2?il'Vym Pan<~m- «* mi P»ychod« * mieyfc. 3J na %lŁw ■ ' U - n 0tîrl®rac» naleza[o by mi pierwfze.^o użyć ełofu.
: ™:;» rfS?	f£«:?K
» £aftawy"ie iy^oS^T' Co^ol«iefc przynaymniey pozwól Królu
« Niech zbawienne Nayiaśnieyfzy Królu Twoie Intencye rady tak użv~ »» tecZne dla dobra publicznego Wfzechmocna Kfka Bofta wYpiera à przvie* « mnego ludowi, Narodom fzacownego użycza krowia. WłX Pan v al » fcawie, y fzczçlhwie, ieżeli niewieczyścief przynaymmey dłu o letnie Wi ra * S^fta y^oinosc. narodowa- naypierwfzym celem być powinna obrad nafzych y u zczęshwleniem Narodu ale niemam zadney wątpliwości by ood tako
« Vym Królem miało fie Jey co ubliżyć- * Za >'.fnJćL *	a P >
» wfzvÓÌnYI-.	x • LlD1{zyc, a źa utnoscia trwoga uftawac w nas
j ? i i ^enci czas, Krory nam Bóg przywrócił v którv nam « zapowiada dobre południe pożądanego pokoiu. Wktórym przywra fie pra-
r Prz>'wraca fiî.y "W.erdza wolność. Pewni wi?c być powinniśmy'i8pod-
: Te v r.St P. 3''5"' *ktòreyon^ielìgL/a„yP ubefpiećzona^o-, ) podt)m Panem crejcet Libirtzs, w ktòrey urodzony v wychowany
? U ^ l\tym °hdńh Ttonie' °to tylko doprafzad Ł M .by » Ichmosc Dyflydenci według Praw poźnieyfzych tyif. & mtf 4 Sevn-e-n
: Sssę^ĄgSf •*—»•» —i -'W «
» «	P°dany, od	Pfafata J- O Xcia Jmci Bi/kupa Kfakowfoe-
;i tì,$?%?t&%lchaioé£ Dyirydeac"aby wcza,ie & *>>>*■>
>> Konfederacya ta która utecżęśliwia nas, przez w prowadzenie na<- w r'ad » dobry która przydoftoieńfivie Wiary, y Llnofcif ?eft uftańo "o» Z
" rfnfPH eL0rn,yr .Matifail!'«? J.O.XciemJmcia Woiewoda Ru/Rim, który iako « dotąd chwalebnie władzy fwoiey używał, ta'/ widziałoby m, fi. , ieprzyk vd
" S	P?kiW»y powiększeniem Woyjka. Majefta-
tu, Y/iary ôwjçtsy, y Wolności meubefpieczyîi.
s» Proiękr podany a Minijlerio, o porządku Sćymowama w Skarbowych sj materyaci. by przed wfzy.ftkiemi innemi materyami odebrał reżolucyaf ile
Z	Pana Ma)'d2i8 aPProbac>'^ P'zeswie-
A Jmść Pan Horain Podwoiewodży y Po fet Wileńlki, o ułatwienie wfze!-k.ey wątpliwości w Proiekcie Jmci Pana Kanclerza Koronnej don a" Le fie
podK°;ftytUCyl	na ftronç Xiçftwa Litewik.e,»,
pod cza Seymuì Coronano,us Anno i7tf4. napifaney, także fupfikowaì.
fero«,î'r, h? I rmsï Podhorodyńfki Kaftteian Czerniichowfki, zakon.
reki zacfiowawf>v n^'	J> K' Mci w podziękowaniu y ucalowa-
\ Zdchoxxfzy ceremoniał, powrocił na fwe mieyfce, y in Continuatione za-czçtey mowy oświadczyw%, i&. nietylko w Jednym Senatorze, na dnia one-
Sir Sn °SC , arf - ?ïhti fi« da,a' ak y w Nayiaśnieyfzym Pani. Wlzyltkie Stany me równie więklzą widziały; à przeio aby prawo o porządku
yXTe^w^nvch^rf0*?' ? m.m"s Przyfil?f dla Marłzalka PoftWkiego, ipomind fiç d° Kpnûytucyi z wfzełką ollrożnością opifiać, uStanow Kzplìey
za Wkre J	Ku',dwano*fti Po("eł Eelzki, za Wyrażoną gorliwość
dziekunc N? '„ T ' "p " 7*8^%® V™* * R. Mśd oświadczona, krvfikoi-V ^ i y iT11 Pan"' oktore7 ca^ść wraz z J. K. Mcią życie fa-
Sctea nnf 'a > T*kdSm Pr0iektU •fP0®'«ioB«go przez Jmci Pana Kanclerza podanego, o decydowanie, y podpilinie, dopominał fij onego.
Zabrał
Zabrał głos Xiąże Jmść Cttrtoryfki Kanclerz W. W. X. Litew/kleco ktòrv
fti upmy względem decydowania Proicktu Jmci Pana Kanclerza Wielkiego Koro^ r.e.,o z poprzedzanych przed lobą głofow poznaiac, radził: aby w tym Proiek-
dMr»y T W' • x?nki,Ch boiaŹ" fPra*uiących, okolicZści Toid y alfzev wątpliwości Narodu tamy uftanowic. A iako za Kanclerftwa fweeo z obowiązku fwego Mihiftroftwa zwykł żawzdy Królowi remonfiracya czynić' à
tak'"^"mzeloJv"0^ p,Zekiadać' f W Prawa^ oblh^ć ieft obligowany, ersZ Przei°zył: ze poki ma mac prawo, poty go Iłucfeać y WVDełnia^
znfrnieb^- >»A- a p.»S
P awa odfìen	■ af^0VPycJj decydować z opifu Prawa domagał fię. bo od
leży. A z V? ' nicmozna, tylko w nayrnnieyfzym punkcie zachować go na-moeł bvć nr r ^Ze ^ 10ie^c pomieniony, w materyach Skarbowych podany, Piawionv ^7an^co.wfc Stanom Rzpkey przydać, lub uiać po-nym lub odr/ ^	,.Utrze>r%ni notowanie nań, czyli ma być utrzyma-
 zdanie rwoie^	° Ł?lć> zgromadzonym Stanom Rzpltey wyra-
JmciCpanaan£ ,b^ Fi"oieckt r6nże przez J.P. Kanclerza, K. do Lafki podany, prze2 Miniftiowia !i	P? ktòreg° przeczytaniu, Ichmosc' Panowie
folwował M go°dnr"zie%ąy zranà. " ^	W* K°r°nny Se^
S E S S Y A DZIESIĄTA
Dnia 16. Oiïohris
Jmsc Pan Marfzałek Pofeliki oswiadczai^c każdemu ż fiebiê powinność dogadzania w rozdawaniu głofow, zagaił Seflya.
Stos Xze Jmść Marfzałek Nadworny Lit. Jmci Panu MafTal/kiemU, Kaiztelanowi Wileńikiemu, Hetmanowi W. Litewfkiemu, iako zProwincyi Li-tewikiey Senatorowi, który po krotkiey Rekogńicyi wyrazoney Nayiasnieyfze-mu Panu, pytał fię Stanów Rzpltey in quali forma, czyli in liberiate, czyli pod Konfederacya Seym teraźnieyfzy odprawuie fiç, y prżymawiaiąc fi$ do Proie-kcu Porządku traktowania Scarbowych materyii przez Jmci Kanclerza W. K* po-danego fłrzegał: aby materye Status, pod tenże ullo prœtextu pociągane hie były.
, Dany potym był Xciu Jmci Łubomirikiemu Woiewodżie Lubelikiemu, który de Jerie verborum tali mówił.
3J Co powfzechną w całym Narodzie fprawuië radoić, co ia w partykulaf-» nym moim dawniey dopełniłem Wyrażeniu, to teraz przy publicznym StanoW « Rzpltey zgromadzeniu w powinnym uniżeniu prZed Majeftatem W. K< Mci « oświadczam; ze arcy zacne, y fzaco^ne Królewikiey Jego Ofoby na Tron a? Pol/Ki wybranie, wizyfikim Ziemianom w Panowaniu miłe, y przyiemnéj nt, rozrządzeniu przezorne, w befpieczeńftwie, y zachowaniu praw Oyczyftych o ftrozne, à darem lofow wfzechmocnych długo dla pozytkow całey Oyczy-3» zny oczekiwane, ił
3^ Zyi W» K. Mość, y Panuy fżczęśliwie w niezamierzone lata, tozrzadzay " pracowitą Starannością fwoią Kròleftwa potrzeby, obmyśl należyte Kraiowi >? porządki, między Obywatelami u ftanòw miłość, iedność y poufałośći na tych 33 to Nayiasnieyfzy Królu zawiafach trzyma fię Religia, zmacna fię wolność, z » rownością Prawa fię ftanowią, y do fwoiego W wypełnieniu prowadzą wymiaru.
35 Te życzenia przed Majeftatem \7. K. Mci złożywfzy, co do ofoby mo-33 iey przynależało: lecz trudno zamilczeć, do'czego obowiązek wdzięczności 33 kieruie ferce: Wpatruie fię w Tron Królewfki, na którym ofiadaiąca prze-33 miefzkiwa mądrość, y fpratyiedliwość: pierwfza panuie, rządzi, y włada Kro-aj leftwem; druga miarkuie Łaiki ż aaftugamii y dopełnia każdemu wvraierzo-3« na prac iego nadgrodę. »
O 2	Doznaie
aj Doznaie tego îawnym dowodem Xiaz® Jmść tetaznieyfzy Marfzaiek» ^ Brat moy rodzony, w odebraniu Lalki Wielkiey Koronney za którą Ja iako naypokorn iey dziçkuiç W. K. M> P. M. M. żeś W domu nafzym ten lzczcp 33 zadawniony wydobył, y wygrzebał obfitą Ła/ką fwoią: Wyrośnie ten na publiai czne Oyczyzny poeytki, na wierne y pracowite W. K. Mci wyftugi: ftawi hę sj ta Laika mocną podporą przy Tronie, y powadze Majeftatu W. K-Mci; przy gorliwości Wiary Swiçtey, przyPrawach y fwobodach wolnego Narodu ani 33 ia zachwieie żadna przeciwna, albo odmienna nawalność, owfzem uranowi s» przywiązania Twego twierdzę, y wymierzy wieczna wdzięczności granice «
« Przyflępuię teraz do rnateryi prawnym pierwfzeriftwem opifaney: Prawo *> co mieć raz chciało, to Zgodnym Stanów Rzpltey umocniło wyrokiem: Seym « Konwokacyiny iafno opifał porzade'k Seymowania dogadzaiący opifowi 1690 A. 33 toć nienależało by o tym kweftyonować, co dawnemu y nowemu zadolyć czyni fię Prawu, Prawo wyraża: abyśmy naypierwiey przyftąpiii cło wyfłu-chania rachunków JJ. WW. Podikarbich Oboyga Narodow &• Confilij A,co-33 nomici, kiedy to Prawo, żadnemu do tąd nie podpada cboiętnemu mniema-» niu, ani ieft zniefione infzyra poślednieyfzym, tedy lupplikuię N. Panie, aby >» tego pierwfzego ułożenia Prawa, w niwczym nie było uchylenie. »
Co po wewnętrznym Kraiowym porządku kiedy ten mało ż-achowany, » y nie maiący nadziei wypełnienia doftatecznych obowiązkow fwoichi Wiele 3» mowiemy, lecz iefzcze więcey pifzemy. ale żadnych wypracowanych myśli » nafzych nie zbieramy pożytków. »
aj Doftatècznie y dofyć wyraźnie przychylił fię opifem Propozycyi od 3îJ. K. Mci, J. W. Jmść Pan Kanclerz Koronny, do Konftycucyi Seymu Kon-» wokacyinego, ten Nam podał drogę Tpofobriości do dobrego porządku, ta m nas wyprowadzi, y wykieruie na niebłędny gościniec pomyślnego Oyczyzny ** ufzczęśliwienia: A kiedy niezechcemy przepiTaney Prawem Seymowania trzy-33 mać fif planty, y wielokrotne materye wprowadzać będziemy ulitowali, 33 czas ten drogi y momentalnie utracony, chyba próżnemu na ofiarę oddamy <c przewleczeniu
« Nikt tu nieutraci ar»i wolnego głofu, ani prerogatywy Charakreru fwo* 3» iego, y narężoftemu dla dobra pofpolitego nic nie ubliży zamyftowi, chociaż-» by fię te żądania do kilkudniowego przeciągnęły czafu: Na tym to N. Panie a» naypryncypalniey wolność zawifła, aby w należytym obrębie, uftanowione 33 zachować Prawa: ieżeliby zaś dawne y fwieżo uchwalone mieliśmy nadwątlać? 33 coi Nam po Seyssach y po nowym Praw ftanowieniu, A że iuż porządkowa 33 obydwoch Prowincyi kalkulacya od dni kilku zaczęta, a teraz mnogością ro-3» żnych materyi ftrzymana, ta kończyć by fię nayłatwiey mogła, przez delego-33 wanych do weryfikowania kwitów, podług expenfy, y proweniencyi; zatrudniać >3 fię bowièm albo upierać fię na iłowach Konftytucyi 1764. fe iłącione Stany 33 Ripltey do Racunku priyftąpią. Alboż N. Panie Relegowani tak zPrześwie-33 tnego Stanu iako y Koła Rycerikiego, nie okazuią Powagi Stanów lwoich 33 à gîçbiey y rozważniey biorąc, albo niewierzemy podufaniu obranym da-» wnym JJ.WW. KommifTarzom, albo fkrupuluzuiemy zaufaniu y fumnieniu przy-a» fzłym wyznaczonym do kalkulacyi Deputatom. >»
33 Wprowadzić y ściągnąć do tey zgromadzonych Swiątnicy, rewizyą kwi~ m tow, rewerfow, y innych dokumentow, byłoby to utracić czas na mniey po-33 trzebney zabawie, à ufzczuplić fześcioniedzieln* Seymowania wymierzenie. 33 Y czegóż by fię daley fpodziewać, bo ieżeli in Juppofito iakowego niedowiar • 3> ftwa wSummaryufzach coś powątpiewamy, toć za tym idzies żeby wierzyć nie 33 należało, iż tyle pozoftaiych w Skarbie nan niedochowuią kapitałów: Byłby a» to Argument publicznego przeciw zacnym Obywatelom przewinienia, wfzak 33 wyznaczeni ex Statibus nic konkludować farai nie będą, tylko całey Rzpltey 3# donieść S ta tu m fitum Skarbów publiczaych, ich będzie obowiązek.
33 Niech N. Królu porządek Seymowania w niwczym przerwany nie będzie 33 Niech fię publiczne Incereiła, ieden po drugim w regularności potrzeb Twoich
ucieraia
s» uciêraîa, a tak fię dogodzi wielkim zamyftom Przezacnych Patryotow kochai^-» cych wiarę, Prawa y wolne Narodu (woiego Twobody; Nie mówię to z intesa reiTowania iakiego albo w podłości dulzy, która wzyfku Twoim, fpodziewać fię *3 Wiecey nie może,tylko źdalfzego d©świadczenia tyle; że wiernie ffużę Oyćzyźnie, 3s^radzę fprawiedliwie , do czego mnie przyfięgi moiey wiodą obowiązki. Zabrał potym głos Jmść Xiàdz Zału/ki Bi/kup Kijowski, y contra, DiJJi-dente s cytuiąc Prawa y Konfederacye wyraził, iż pomienieni Diflydenci tak wiele maią tolerancyi, iak więćey nigdzie, ani oni w Katolickich, ani Katolicy wDyflfy-dentfkich nie maią Pańftwach. Azatym na powiękfzenie im fwobod oświadczył fię niepozwolić.
Jmść Pan Chetkiewież StaroOa Zmudzki podziękowrawfzy Nayiaśnieyfzemu Panu, za konferowane fobie Staroflwo Zmudzki®, y rękę Nayiaśnieyfzego Pana ucałowawfzy, podziękował potym za konferowaną Laikę Wielką Kotonną y in ordine promowania Proiektu na dniu fobotnym przez Jmci Pana Kanclerza W Koronnego Stanom Rzpltey podanego» uprafzai o Tamum,
Zaś Xiaze Jmść Pottiatowiki Podkomorzy Koronny, Pofeł Bełzki źabrał głoj w nafiępuiące fłoWa.*
33 Kiedy nas myli nadzieia Nayiaśnieyfzy Królu Prześwietny Senacie M.W. 33 Mść Panowie Ëracia y Dobrodzieie, aby Proiekt na dniu wczorayfzym cżyti-33 ny brał fwoią rezolucyą przez głofy per tnrnum zabrane, rozumieć nie mogę 33 aby wftręt w nim iaki mógł znaleść który zKollegow nafzych, bo iako całe 33 Panowanie W. K. Mci tym umyfłem ieft roztządzóne abyś Oyczyznç naTzę 33 uTzczęśliwił, tak y ten Proiekt nic więcey W fobie nie zawiera^ tylko to fzcze->» gulnie, aby rady teyze Oyczyzny bez podflępu żadnego z zupełnym zachò» 33 waniem Praw dawnieyfzych brały fwòy ikutek» 3»
33 Obraziły niektórych te flowa wProiekcie wyrazonei ze Matfzałek w ¥xty+ »3 fiędze fwoiey y Deputaci do Konflytucyi którzy maią być naznaczeni, maijj 3> wykonać przyfię-rę, w któiey wyrazić powinni, że Proiektow podpifywać nie 33 będą, ktoreby Za zgodą wizech Stanów unanimi voce nie były fepprobowané, » lub też Pluralitate veterum rezelwovtane. Ktoż nie widzi, że tych fiow ofta-r 33 tnich .opufzczenie pociągnęłoby za fobą Zniefienie Prawa ofiatniego 17(54* a* które kazało formâ Judiciaria rezolwować Materye Skatbowe, Woyikowe, y Ju-33 rydyczne* Któż nie doyrzy że inteneya tych» których dołożenie wfpomîiio-ss nych fłow obraza, mogłaby b} ć tak tic tfiaezona» że tych fłow niedopufżcża-ss iąc, fubtelnie chcą dążyć do zniefieoia Konfederacyij od którey związku U-ss fzczęśliwienie kràiowe, w czafach ciężkich y trudnych zawfze zawilło. komuz 33 nie wiadomo, żeRezolueye Seymu Konfederackiego wfzelkie Pluralitate votoriim 33 biorą fwoy fkutekj Jakże ma Marfzałek y Deputaci do Konftytucyi podpifywać s* Proiekta,któreby tylko więkfzością głoTow na Scymie Konfederackim fìwicrdzo->* ne były»1 Ale żeby fię wTzyflkiemu dogodziło, takowe podaię medium: które przy « układaniu tego Proiektu nieprzyfzło do myśli W. K. Mci, ponieważ żadna ktò-33 raby kiedy dążyć mogła do uchylenia wolności ani wfetcu Pańfkim ani w Po» 3» lityce Jego nie bywa umiefzczona; To ieft aby do tych (łow, gdzie de'Plurali-33 tate w tey przyfiędzę Marfzałka y Deputatów do Konftytucyi wzmianka, do-H łożyć, że ta Piuralitas fzczegulnie na Seymach wolnych, do materyi Skar-33 bowych, Woyikowych, y Jurydycznych ściągać fię powinna według opifuPra->3 wa iuż dawniey ferowanego; które Prawo na Seymach Konfederackich, y do 33 wfzelkich Materyi ieft rożciągnione. Potym przydatku rozumiem Ze naytro-33 Ikliwfze myśli będą ufpokoione, y że każdy iawnie wyzna, że nam wfzyftkim 33 należy wznofiś ręce do Boga, dziękuiąc mu fzczerże że W. K. Mć wyftiofl na 33 Tron w tym czafie, w którym tak ciężkie okoliczności Kray nafz otacżai^. 33 Niech gorycz trudności które Wafza Królew/ka Mość uZnaiefz, nieodraża go 3i od tych chęci przez które zoftatnim ażardem narażenia fię> z oftatnim nadwąt-33 leniem maiątku fwego, ratuiefz Oyczyznę. Odważam fię mówić prawie Prosi roekim Duchem, że przyidzie ten czas, w którym to ziarno, które fię zdaie 33 że W'i K. Mość teraz rzucafz ua zafchłą y twardą rolę, przyniefie wfwoim cza-fie obfite żniwo; kiedy umyfl Narodu przez uftawicznoić czynów tak zbawiennych
P	W. K. Mci,
W. K. Mci będzie wyprowadzony z tey fzkodfiwey imasanacyi, W kfjrey żc* aie o tyc czas, przez przykłady uftawiczne nierządu okropnego, W którym przez lat_ kilkadziefiąt ten Naród zoftawat.	"
35 Słyfzę niektoiych zdania, którzy wolnością upragniona zowia ten nierząd, tę nieczynnosc nafzç, y którzy okropne wyflawiaii wiàowifca wvnika-ace z poprawy nie ^torych Praw nafzych Jeżeli duch prawdy zagrzewa ich erca, ìeze i wo nosc łódka im ie(1 y miła ieżeli Wiary Swietev dochowanie zapala ich, łączyc będą fwoie zdania do zbawiennych myśli W. K. Mci. kto-re wieioi^ mam o ie za powinność* iako Obywatel tego kraiu, blifki Boku
n \ • CIÏ v ®niu	pozwalafz rozpatrywać fie w naywifkfzvch
JKrytosciach ierca fwego. Niewiąże mię ścifłey obowiązek krwi, przez która mam ten honor tak biiiko do W. K. Mci należeć bo odważam L wyrazić, * J11?, nay aiiziQY do W. K' Mci przywięzuie, ze iawnie widzę: iż in* j. • rj31! j,CZny 2j e P^zekiadafz nad fwóy wtafnys y że infzego nie upa-uw y ? îu, nad tén ictory znaleść możefz w Iławie Panowania fwe^o. f* \r .ra.carn lf^zczc do niektórych fio w któreby trzeba dodać do Proiektu ulpokaiaiąc wfzelką boiaźń, którzby; mogła wynikać, to ieft; aby warować ze y materya Swiętey Religij, żadnym pretextem pod materye Skarbowe, oy^owe, albo Jurydyczne nie mogła być pociagniona. Tymże famym ipoiouem mech będą warowane inne Materye Status, iako to; wolność, za-arcie ra tatów, nie sciągaiących fię do handlu kraiowego, wypowiedzenie Woyny, zawarcie pokoiu, wyfianie Pofelftw. »
m'\y/N1d kkd? * \lic?b$ uchwalenie Podatkow* niech to fłowo nikogo z W. • ^anow meobraza, o cierpliwe Wybuchanie zdania mego, oraz profze
Ź*; - FOW: ^	fam>'m cżafie kiedy ia	do W, M. 'W". Panów
mówić będę, On duchem fwoim napełniał Ich f*rea. Kcoż nie zna? Ktoż nie widzi? ze podatkow uchwalenie fzczegulnie gwałtowność okolic mocci, ia-ìey może na nas wycifnąć; Ktoż bez gwaitowney potrzeby chciałby fobie albo . Wip©i Obywatelom fwoim uczynić iaką uciążliwość. Coż ieft okazya y tera-zniey.zycxi myśli, dla których nowego gatunku podatkowanie uznaiemVbyć po* poti/e. ne ? Mamy Woyiko tak zie płatne, że zuftawiczna uciążliwością Narodowi uprzykrza (ię; tak na fwoich Konfyftencyach, iako też y'wprzechodach weich, w krórych KròÌeVizczyzny, y Dobra Duchowne tak wiele nie raz u-Cicrpia y. Cła Kwidzyńskiego zawiefzenie, pod tą zoftało kondycya, aby Cło generalne było fkaffbwane. Nakoniec. ieżeli nowego gatunku podatek nie •ę^Zie Uchwalony, iak fię mamy Ipodziewać, aby podatek Pogłownego, który îet't tak uciążliwy, y przykry Narodowi, mógł być kiedy zniefiony. Tera-znieyfze przykłady uczą nas w iakich okolicznościach myśl narodowa może byc Skłoniona, aby nowy gatunek podatkowania przyiąć, ale też przykłady o-swiecaia, ze iezeliby ta chęć ułożenia Podatkow nowych, przez iaką przefzko.
ę nie wzięła ikutku w iakim niefzczęśliwa Oyczyzna nafza pozoftaiaby fta-nie. Czyżby trudno było przefzkodziwfzy iakimkolwiek pretextem uchwa-lema nowego Podatku, znaleść Sąfiadom racye, do odnowienia Cła Kwidzyn-. iego} y co ocięcia fpofobu ulepfzenia zwfzelkich miar fytuacyi nafzey. >». aj Mamy z fobą wfpoł radzące Duchowieńftwo, które boiaźnią może być zdięte, aby circa Plurahtatcm. od Stanu Świeckiego nie było przeaggrawowa-ne, Prześwietne Woiewodztwa Pruikie, które zawfze ochocze bywały do râto». wania Oyczyzny w potrzebach Jey, mogą być taż boiażnią przeniknione.
>7m do tego Proiektu, naygruntownieyfze, y naymocnieyfze
Mir rr\wiTl__I ł	_1 _ ) / I i	1 • i I
Przydaymy zaty
^ J / 5 J	--m	i.	y Ud^iilUCUlCy
upewnienia, ze w rownosci Z nami do Podatkow należeć będa, y że ich kon-dycya nigdy me będzie mogła być uciążliwfzą, nad tę którą fami na fiebie dobrowolnie wkładać będziemy. a>
33 Kiedy takowe zaydą ubcfpieczenia, ktozbv Hę niefpodziewał, że ten » Proiekt tak dokładnie poprawiony, znaydzie generalną u WMW. Panów ak-3j ceptacyą; którą ieżeli pozyfka, wyznam że to nie będzie dzieło ftow moich, ai aie iawny dowod, że Opatrzność Boika chcę isfacze ratować nafz Kray od
spadku
upadku, y że Wafzą Kròìewika Mość, na to, na tym Tronie ofadziła, abyś
'3 fkutkiern ufzczfśliwił Oyczyznę Hafzę. »
33 Tę Materya ikończywfzy; przychodzi mi iefzcze rezelwować pytanie, u-^ rzędem, ciekiem y zaftugami dyftyngwowanego w Oyczyznie, y zal?użonego 33 Hetmana W. W. X. Lit. iaki ieft gatunek te§o Seymu, dowiaduiącego fię; v 'j tych krótkich iłowach zawieram odpowiedź moię: Jeftem obrany Potfem z Seymiku Konfederackiego; czynność moia w tymby momencie uftawała, w » który m by iftota Konfedmoyi nafzey była nadwątloną Spodziewać fię nie mo-33 gę aby tak cnotliwy Qbywatel, chciał bez rady w cym ezafie nas zoftawić, " w którym gdyby nie było między nami tego związku, trzebaby go uczynić 5» ratuiąc Oyczyznę nafzę w potrzebach fwoich. 35
Zabrał potym głos Jmść Pan Łącki Podkomorzy Brzeiki Kuiawiki, y Po-feł Poznaniki, który dla Iłabości Nayiaśnieyfzego Pana nagJe przypadłey nie był dokończony, y Seffya od Tronu przez Jmci Xdza Podkanclerzego Koronr nego ieft folwow&na na dzień iutrzeyfzy na dwunaftą godzinę południowy*
S E S S Y A JEDENASTĄ
jDnia 17. Ottobris
Za Zgromadzeniem lię Stanów Senator/kiego y Rycer/kiego do Izby Se-na-torikiey w nieprzytomności J. K. Mci, Miniftrowie Oboyga Narodow zbliżyli fię do ironu y ziamtąd za uderzeniem Laika przez Xcia Jmci Marfzałka W. Koronnego, y Seflya przez Jmci Pana Kanclerza W. Koronnego dla Iłabości zdrowia Nayiaśnieyfzego Pana, y Zwoli Jego Kròlewikiey, ieft folwowana na dzieR Jutrzeyfzy na godzinę 11. przedpołudniem.
S E S S Y A DWUNASTA
Dnîa i8. Ottobris.
Tymże famym fpofobem, dla teyze przyczyny ffabosci zdrowia Nayiaśniey-izego Pana, y niepzytomności Jego wlzbie Senator/kiey, oraz z woli Jego Kro-tewikicy, Seffya przez Jmci Pana Kanclerza W. Koronnego folwowana ieft na zień Poniedziałkowy na godzinę 11. przed Południem.
SESSYA TRZYNASTA
Dnia 20. Oftobris
Po przybyciu Nayiaśnieyfzego Pana na Tron, y uderzeniu La/ką przez Xcîa Jmci Lubomiiikiego Marfzałka W. Koronnego, Jrnśc Pan Marfzałek Stanu Ry^ c#rikiego zagaił Seflya w naftępuiący fens.
3> Jak fą ufilne W. K. Mci ferca, y wfzyfłkich wfpańiałey Dufzy Jego przy-« miotow, o dobro powfzechne, y o pożytki powierzonego fłodkim Rządom Jego 5ł Kiaiu pieczołowania: że y drogim włafnego zdrowia fwego nakładem ułomno-ôci nafze w leniwych ku pomocy fwoiey Radach W. K. Mć P. N. nie o-3> Izczędnie zafiępuiefzb Na iakąż nie wyczerpaną wdzięczność dla Króla tak 3> dobrego o uizczęśliwienie Nafze pracuiacego cały Naród ten zdobywać fie » powinien?	4
3s Zatrwożony na dniu onegdayfzym w momencie przypadłey na W. K. Mć. 33 lłabosci, uczuł fzczerze: że zdrowie Króla, zdrowiem ieft Króleftwa, y zbawieniem *» Oyczyznyj à zatym Boga umacniaiącego mocad^wa wfzyftkie, gorąco profiemyj
Pa	^ aby
» aby w kaŻdey chwili dni y lat W. K. Mć P. M. M. dla tey Rżpltey tak użyte-3> cznych, y tak porrzebnych zafilał nieprzeftannić. Niech nas wiçcêy nie 53 przenika tylko opiefzałość w Radach nafzych, w które ta tyfzechmocna o-" patrznosci Władza niechay Ducha iedhości, mądrości, y ufności Wlewa y za-3i chowuie. «
A pofkończoney fwey mowie dał głos Jmci Panu Łąckiemu Podkomorzemu Brzefkiemu Kuia^'fkiemu, Pofłowi Woiewodztwa Poznań jkiego do kontynuacyi głofu, ponieważ przerwany był we Czwartek fłabością Nayiaśnieyffcego Pana. Y pomieniony Jmść Pan Pofeł PoznańJki uznawfzy: że f. K. Mc. miał względy na głos Jego na dniu zaonegdayfzym z przypadku zapadłego zdrowia fwego Pańskiego niedokończony, głębokie za to J. K. Mci wyraził podziękowanie, oraz z odmiany ffabo^ci na częrftwość fił Nayiaśnieyizego Pana publiczną Narodu o-swiadcząiąc^ rądosc, ço fie tyczyło materyi na: dnia zaonegdayfzym pod czas Seflyi dzięfiątey traktowaney radził: à zęby Proiekt promowowany na tevze Seilyi do czai u odłożyć, à teraz wyznaczyć Deputatów do Konftytucyi, y podziękowawszy ì\ K, Mci za konferowaną Lafke Wielką Koronną Xc:>u Jmci Lubomirfkie-mu przefzłemu Strażnikowi W, Koronnemu, /Kończyi mowę fwoią.
Jmść Pan Wielliór/ki Kuchmiftrz W\ X: Lit. Pofeł Woie^odźtWa Wołyń-ikiego interlocutorie mówił: albo Cita,wy Sęytrm Konwokacyi y Koronacyi fą Prawem, albo nie? ieżeli fą Pr-awêïn, %nęc z prze pi fu ich dopominał fię: aby Skarbowe Rachunki in plems Ordmibus żupełnie expedyować, à nie Deputatów do Konftytucyi wyznacżac.
Miał po nim głos Jmść Pan Zamoyfki Kanclerz Wislki Koronny który względem podanego od fiebie Imieniem Minifteryi ProiektU de tenore fequenti wyraził:
» Nayiaśnieyfzy Królu P anie Moy Miłościwy. Pifząc y podaiàc Proiekt My 33 czterey Kanclerze, mieliśmy (obie pro objecło fzczegulnie tylko, zachowanie po-33 rządku, y ubefpieczenie decyzyi w Materyach Skarbowych., Rożne rożnych nad 33 tym Proiektem myśli y zdania, p.]zyłĄcz©,oe nawet db tegoż nie które przydatki, 33 mutant Wcale ndiuram Proiektu nafżego; Myśmy pifali iak radzić, à tu przy-33 dano y oczym radzić. To wfzyftko tak ieft więikiey konfekwencyi, zé y tak 33 prędko być opifanym nie moze, y tak nagle à Statï'bus decydowatiym być nie-33 powinno. Uprafzamy więc Stanów Rzpltey żeby zawiefiwfzy Proiekt Nafz 33 do dalfzey woli fwoiey, teraz wSeymowaniu poftępować raczyli. Rozumiem 33 źe wątpić nie można: że fub Confederatone Seymuiemy, kiedy Stanu Rycerfkie-3» go, Pofłowie, pod taż obrani Konfederaeyą. Nieckay będzie Prawidłem dal-33 fzych obrad nafzych fzczęśliwie odprawiony Seym pod Konfederaeyą Coro» 33 na no ais, Wafzey Któlewfkiey Mci p to z mieyfca nafzego uprafzamy.
Zabrał potjąi głos Jmść Paa.TwardowJki Woie^oda Kaliłki, który ża gorliwość o całośc Wiary Katolickiey uczyniwfży J. K. Mci podziękowanie, wyra-zaiąc oraz z polepfzenia zdr.owia Pańskiego wynikaiące ukontentowanie, chęć dania Rachunków, Dochodow, Percept y expens Koronnych, iako Komiłfyi Skarbowey Koronney KommiiTarz, czyli przed Rzeczpltą in plenis Ordinibus, czyli przed Delegowanemi od Niey do weryfikacyi przeczytanych iuź Summa-ryufzow, z Pvegeftrami, y wfzelkiemi Dokumentami zgadzać fię powinnych, o-świadczył. Chwaląc przytym podany przez Jmci Pana Kanclerza W. Koronnego Ptoiekt, w którym znayduiące fig wątpliwości y przyczyny boiaźni, dofyć iafną explicacya Xcia Jmci Poniatowłkiego Podkomorzego Koron. Poiła Woiewodztwa Beizkiego, y przywiedzionymi w Mowie Jego reflexyamij rozumiał być zupełnie uchylone, refpektem uftanowić fię maiącego Podatku twierdził zdaniem fwoim: iż ieżeli ten per pluralitatem uchwalony będzie, tak kiedy in pojt videbi-tur Narodowi być uciążliwy, może vicijfimy powinien zoftać zniefiony per pluralitatem. Na oftatek pozn.aiąc: że dla porządnego Seymowania potrzebne ieft ante omnia wyznaczenie Deputatów do Konftytucyi, o nominacyą więc Ich u Stanów Rzpitey doprafzał fię.
Xże. Jmść Lubomirfki Wdfewdda Lubelfki zdanie fwoie w te Iłowa oświadczył.	Trołkli-
Troskliwość Tronu o Kratową Szczęśliwość y publiczne fwey Oyczyzny ^pożytki, ta ieft wfzyfìkim właściwie przyłączona Monarchow do Korony; piafto-wać w ręku Berło Krolewfkie, ieft to rządzić y władać niesfornością żdań lu-3# dzkich; dźwigać Jabłko Kroluiacemu, znaczy fię*zbior okrążać rożnie myślnych »3 umyiłow. Nie długim Ja Nayiaśnieyfzy Panie fłow moich pociagem zabie-» rać umyśliłem upływaiącego cżafu Radom publicznym» łączę fię do praco» i3 wicie Wymowionego zdania Xcia Jmci Podkomorzego Koronnego, który po-»•> miar uczynił różnicy, ccT per Pluralitatem4 a co circa liberum veto uftanowiont 33 bydź powinno. A ieżeli złośliwa, albo nic niechcąca czynić w fkrytości ro-« zważność: zafadżaiąca fię na przewleczeniu próżnym trawionego cżafu opie-« ra f?ę, śmiem Miłościwy Panie przy Prawie doprafzać fi«ę W.KMci,o wyżnacze 33 nie D&puratow do Konftytucyû y do weryfikowania Rachunków Skarbów oby-3» dwóch Narodow"
3» Uflanowifz W. K Mć do pilania Prawa wiernych y wybranych przy wy-» pełnieniu Przyfięgi, iuz te Proiekta moc więkfzą fwey Zawezmą ważności, a 33 wzmoże fię W Patryotycfcnych fercath wfpanialfza gorliwość o potrzebną czya-a> ność, dla fwoiey Oyczyzny. Chcemy boga&w y znacznych w Skarbie Pro-3> weniencyi, a nie chcemy W umylłach (woich porniarkować,zkąd te b|dą docho-33 dy brzydziemy fię fzpetnym podatkiem pod imieniem PogłoWnego: Cło u-33 chyione Kwidzyńskie czyftym nam ieft Zwierciadłem zniefienia nafzego Ge-33 neralnegoî na izeleżne, y Czcpowe aby przyłączone było do Skarbu Ko-»3 ronnego. y tego nie ckcemy » Zkądże podatki będą, y regularna Woyfku » płaca. 33
33 Nie mowię-o Aukcyi bo iak mam teraz przyczyny, ile Skarb nie dofyć »> doftarezaiący, ale profizę Tronu W. K. Mci aby ta fzczupła "Woyftu płaca >3 była znaczniey polepfzona, tak niezawodna aby Żołnierz był do boiu codzien-33 nie gotowy, y w Marfcu dò płacenia punktualny, do czego o Proiekt uprafzam >3 Xcia Jmci Wciewody Ruikiego iako Prezydenta Kommiflyi Woylkowey. 33
33 Jeżeliby wiele Woiewodż3W, y partykularnie moie Lubeifkie, urazaé ff *3 miały o podatki Szelężnego y Czopowego, to fobie oftrzegam, aby defervitec aj mercedi s per Lauda Woiewodztw wyznaczone Obywatelom, z Skarbu publi-33 cznego wypłacone były, y Funkcye publiczne, a ofobliwie Deputackie, aby 33 fwoią doltateczną potrzeb miały nadgrodf. Zaś kto niechce porządku w Kra* s»3 iu, to ttn chyba żąda Arnarchicznego panowania/. 33
« Wracam fię do wymierzonego celu mego, albo na ułatwiaiącym mówieniu to Xvi i Jmci Podkomorzego W.Koronnego ufpokoymy fię, albo o nominowanie 3» Lepuratow do foimowania Konftytucyi fupplikuię W. K. Mci» 3»
Zabrał głos Jmć Pań Czacki Podczàfzy Koronny, Pofeł Wdztwa Wołyń-/kiego, y po wyrażonym krótkim polepfzenia zdrowia J K. Mci powinfzowa-niu, wyznaczenie Deputatów do regrefiU do Izby Pofeljfkiey ookiacał, Oraz cytując Eonfederacye dnnorum 1672. tyij. 1733. z których każda po czafie potrzeby rozwiązała fię. oświadczył fię: że na wyznaczenie Deputatów przed Re-grefiem co Izby Pofel/kiey nie mógł pozwolić.
Zaś Jn ć Pan Dziedufzycki Cześnik Koronny Pofeł Ziemi Halickiey zdaniô fwoie w nafiępuiące fioWa powiedział-:
33 Jeżeli nikt inaczey w tym Stanów Rzpitey przezacnym zgromadzeniu uft 3» otworzyć niechce, y przez fprawiedliwość nie może* iak od wyznania nay-»> pieiwey winney Maieftatowi Pańfkiemu rekognicyi, za ufzczęśliwienie prze-« zornym, ła/kawym y pracowitym rządem Oyczyzny; tym bardziey ia gjos 3j pierwfzy zabieraiąci a nie tylko w powfz-echney nam wfzytkim z panawanja 33 Twęge Nayiaśnieyfzy Królu, fmakuiąc Iłodyczy, ale nad zamiar y wieloraką 3> w tyin czafie, y okolicznościach ła&ą Pańfką zafzczycony, fercem pełnym wdzięczności nie uftami radbym	y Bogu Naywyżliemu za opatrzenie
»3 nas tak dobrym Panem, W- K. Mci za tak ła/kawe dla wfzytkich, a w fzcze-»» gulności diamme względy, przyzwoite ôeiçki oświadczył. Be* dania bowiem
,Q	io
•j cb tego przyczyny powzięta prztcityko innie nienawiść, y złącZony ż tà 3/>i-« C'o'nïràdictior.is) by nay'zbàw ier/nbvfzy m P roiektom, y zamyfłom, gdy do » wykonania dobrotliwey, y nad fam jkatek ozdobnieyfzèy dla mnie deftvna-x> cyi Punikiey, y korzyftania z iaikawie dyfponoWanych dla mfoie fere Stanti 33 Rycérfkiego, nieprawne zawady poczynił. Wynikłą z tąd dla mnie przykrość » lubo przez dobrowolne poddanie hę pod Rugi, ieżeli mi ofłodziia w Iźbie a» Pofelfkiey uno labio Stanu Rycer/kiego uczyniona fprawiedliwość, nad to nadaj grodziło mi te nad wlzełkie zuizczyty ozdobnieyfze z Tronu łafka^e wfpo-33 mnienie.
| sì Każe fłulzność, pobudza wdzięczność wyznać to, co należy tak dobrOtli-33 wemu, y tak trofkliwemu o dobro tego Królcftwa, y ożywienie Rawy Narodu 33 Poîfkiégo, Panu. Ale lubo dla nayrnniey Wymownego, obfita podaiefz rza-33 dem Twoim, y fprawami IN. P. do tyyiławienia tych materya' nie byłoby îe-3j dnak zuft moich tè godne Twoich czynowi Dogadza zatym cielce nisżda-33 tności w tym nroiey Wielkość umyftu Twego N, P. przez która wołifz na po-5^> chwały zarabiać, iak te odbierać, wolifZ nas widzieć pilnie w radzie czynią-5i cych, iak by nsywymoVniey, y naypiękniey o Tobie mówiących. Względem ^ czego pannina mi ieft na Seymie Lorcnationis przęz ulta J, W% Kanclerza j^rże^ 3J ftro.a. Nïechay £rę tedy wybawianiem twoim zdatnieyfze zabawiają wymo-3J wy, przez naywyboinieylze doWcipy, pewien ieftem, ze wiekopomność koło 33 tego pracować bęcizie. Odernnie zaś za winną Ci w tym ofiarę przyimiy N.P. >3 nieufność ty tv ki ii|om mouivy dogadzanie Twey woli. W tym tedy tylko 33 wyznaniu z głębokim do Majeftatu Pańikiego refpektern do rofpoczętych ma-« tery i przemawiam hę.
33 W ubefpiecżojsey teraz radzie prżez Kcnfederacyą, y wprowadzonym fpo-«. fobie decydowania przez więkfzość głolow materyach Ekonomicznych, gdy 3j nas fujbicax libertatis amor w trofkliwe wprowadza myśli, v w mniemanie u~ 33 mniey lżenia wolności* obeyzrzawfży (ię na dawnieyfze, rozpatrzy w fzy (iloraz H-w teraznieyfzych okolicznościach, zaftanowić {ię pierwey dobrym rozmyfłem 33 należy: byliśmy, czyli ieftesmy wolnieyfzemi ? «
33 Już ta Swiątmca wolności, dla ktòrey ftanowiènie Praw fezdobhieyfzą y »3 nayprzyiemnieyfza ieft ofiarą, zelżona tyle razy, przez ile zażycie wolności 3_> utraciła była powaby fwoie, y gorliwych nawet o dobro publiczne nie cią-33 gnęfa do fiebie ale odrażała, gdy tyrannizuiąca nad wolnością złosilwość pła-33 lzczem tey obłudnie pokryta, odieia była moc prawdziwey wolności, y przez V. wyzucie tym fpoibbem Rzpltey z rady iak z dufży, martwemi częściami Stany « Rzpltey uczyniła, a to mieyfce rady, w mieyfce tylko burzliwych ziazdow, 33 Imie Polizie w catey Europie frornocących zamieniła, y boiaźnią upadku wol-33 ności, przez wolność ferca dobrych ObyWatelow napeniła. «
33 Przykro, y wfpcmftieć N. F. więkfzą cZęić wieku nafzego, który u poto-«c tonmych w hańbie y podzìwieniu będzie. Widzieliśmy Seymy, wschodziliśmy 33 w te, miewaliśmy zupełną moc powierzoną fobie od Woïewodztw y Ziem, ss od których wyfyłani bywaliśmy do radzenia O Oycżyznie, do ftaftowienia P-ra* 33 wa ku pożytkowi tey; ale ńiefżczęściem cźafow nafiych, czyłi bardziey przesz Wiotnością Prawa fundamentalne do Woli y prywat fwoich podciąyaiących. 33 Tu gdzieĄ ąaylepiey okazywać powinna Wolność nafza, & a&ivitas wiązana 33 y tamowana by waia czyiązkolwiek zią wolą. Utraciliśmy iuz byli móc, atti-33 vitaum y Wolność do radzenia o Oyczyzniii, dò ratowaHia tey ku upiadkowi 33 nachyloney. Zollala 6ç itiz tylko była moc, activités y wolność do pfucia 3> Seymow, do tamowania aclivitatis zgromadzonym na Seyrnie Stanom* Głos 33 nawet woluy, który ieft zrzenic^ wolności nafzey, nie byt nam wolny,, ale ^ 3» tyraufkiey mocy tego każdego, kto fif zuchwale odważy* ten tyfzytkinfc zata-3» mować; & per JiJlentiatn aclivitatis odiąć* Naymocnieyfże Króla, y dobrycfi 3> Patryptcv. ufìiowania ieden źle chcący mogi wywracać, y wolnemu Narodowi *> tyran/ko 1 okazywać, ażeby milczai, ażeby me radził o potraebuiaceły r«dy >3 Oycżyznie.	^	'	o' iak
33 O iak fmutna bywała pofłść wfzyftkich prawdziwie kochaiacych Oyczy->» żnę przy każdym dniu oftatnim zerwanego, lub per Jìjìentìam aàivitaus znifz-23 c zone go Seymu. Jak załofne z płaczem, y przekleńftwem na zabiiaiacych tym fpofofeem Oyczyżnę żegnaiącyoh MarfzałkoW mowy, z takim uciśnieniem fer-'3 ca mowione, iakby iuz na pogrzebie wolności. Ten chyba nie utyikował na 33 to, albo y dotąd nie utyfkuie, kto ttgo Oycoboy/kiego przeciwko Oycżyznie >3 wyftępku bywał auktórem, albo inftrumentem. Ten chyba, kto różnicy mię-33 dzy rządem Républikailckim, a Anarchia y Tyrstrtma, niter libertateni fentiendi " przy Prawie, iako Prawo wyraźne mieć chce. & abufum libertatis nie zna, al-« bo znać nie chce, chcąc być wolą fwoią woli y wolności tyfzyftkich wfpoł-33 ObyWateloty tyranem. «
I 33 Uftawała iuz przeto ochota y w kochaiących Oyçzyznç do Seymowych « Funkcyi, gdy iadący wykonywać te, nic lobie obiecywać nie mogli, iak pe-33 wne czyli to przez zerwanie, czyli tez wycieńczenie czafu nie doyście Seymow. « Ztąd nierząd, bezprawia, y meiprawiedliwość, Zubożenie y Iłabość fît, która 3» nas Sąfiadom nikczemnemi, nam Sąfiadow ftrafznemi uczyniła.
« Inne teraz, niech będą Bogu naywyzfzemu dzięki, pod panowaniem Two-33 im N» K. czafy, inne dobra publicznego nadżieie y otuchy.
Naywyzfza a litościwa dla nas Opatrzność, gdy do odagnienia przezna-« czonego Tobie N. K nam panowania, y Tronu drogi torowała, razem chcia-*> ła, ażebyś "wolnemu, ale przy wolnościach dobrze rządzącemu Narodowi 33 panował, y dla tego panowanie Twoie, to uftanowienièm^ nowych tak uzyt«-» cznych Praw, to dawnych do etfekucyi przyprowadżeniem poprzedzić chciała; a» do których uftanoWienia przykładałeś fif tak, iak dobry Obywatel, azebyl 33 aaltze potrzeby Rzpltey dopełnił, iako wielki Król y dobry P an»
Ze pomnożona fprawiedłiwość przeż ubefpieczone Elekcyè Podkomorzych, 33 y Ziemftw, przez rozdzielenie Trybunałów; a przeto nie tylko przyfporzenie 33 fprawiedliwości, ale tei przybliżenie dla dalfzych Prowin»cyi Woie^odztw, 33 że przez opifany fpofob Ëlekcyi Deputatów ubefpieczone Trybunały od tumul-3» tow domową woyną grożących przedtym zawf?e przy ReafTumpcyach, od gwał-33 towney exkiuzyi dobrze obranych, utrżymowania zie obranych, albo wcale « nie obranych, y na Śeymikach nieprzytomnych, iak trafiał© fię, Deputatów; » â nawet od praktykowanego nawet nafzych cżafow Zrywania wcale Trybuna->3 łow, y upadku ż gruntu fprawiedliwości; że powiękfzone tak znacżłiie docho-. 31 ^y Rzpltey, nervus rerum agendarum, y tychże dochodow publicznych nieza-3> wodny fpofob wybierania, y Stanom Rzpltey z nich fprawoWania fię, obmy-33 śiony, y ubeipieczony; że Kupcy y handluiący od prywatnych zdzierfìwa, 33 miàfta 7-ruynowane od dalfzego upadku ochronione, y z rozwalin fwoich o-33 czywiście powftaWać zaczynaią, ikutki to fą dofzłych w tym cżaf\tjub v'inculò 3» Corifcederationis Seymow do utrzymania rowności, zniefienia prepotencyi, do 33 zmocnienia fił Rzpltey, a przeto łepfzey konfyderacyi u Safìadow, do wewnę-33 rrżnych, y zewnętrznych pożytkow, wygód y ozdob kraiu irzodkiiiące.
i» Ale nad to wfzyliko N, P* że nam rada Seymowa iefl przywrócona, kto-3» rà ieft dufzą tey Rzpltey, przez realïummowanie Praw Annerum 1673. K>9Q. 33 16$6> przez przepifany iaśniey y dokładniey porządek Seymowania, na Sey-3> mie Cnovocaùonis y Coronationis. Powaga Kròleftwu, rząd obfzernemu Pań-39 flwu, moc Prawom, władza Rzpltey, wolność Obywatelom przywrocone zoftały.
« Zafiadafz teraz Tron N P. nie ażebyś tylko Maieftatem Twoim zdobił, 33 ale ażebyś na czele Praw, które poftanowione będą, ozdobnieyfzy y trwalfzy et nad tyfzelkie kruśce, y głazy materyi^ Imie Twoie, Imie oraz ftanowiącego Na-33 rodu naydalfzey potomności ria zafrezyt, Rzpltą na ocalenie nam y po pas 33 będącym na prawidło podał. Senat iuż ieft nie prożney tylko powagi pofte-33 dzeniem, ale nie tylko wierną dla Ciebie N. P. wierną dla Rzpltey, leczy fkute-3> czna radą; a dla nas Stanu Rycerskiego, nie przyćmionym ptr abujum libertatis i> światłem,	Q 2	My
» My Stan Rycè-rfki całego KróìèftWa repreźtefttiłiący, luz nić tylko Funsi fcc.yą Pofelfką iuż na fobie nofzac, ale do fprawoWania tey in plenijjìma attivi-« tate oftatnim Prawem, y związkiem Rzpltey., gdy od wfzelkiey niemocy ubelpie-*» czeni ftawiamy łię, mii o nam byt powinho na tym mieyfcu Rady prawdziwie, « nie ziazdu znaydowac fię. A w tym mieyfcu rądy gdy w łkutecznym fpofo-53 bie radzenia znayduiemy fię, Z'acoz od tego oddalać fię mamy/5 Gdy tyle korzyści wfpomnionych przezemnie z wprowadzonego fpofobu rad| doświad-»' czarny V Za coż ten mamy rzucać? Za co do dawnego nierządu, y bezradno-ści wracać fîç, y upadek Rzpltey przyfparzać?
3» Przeczytany Proiektnic niema w iobie nowfigoj tylko to co iefì: uftano* "wiono na Seymach Convocations y Coronadonis, porządek tylko traktowania „ materyi Ekonomicznych przepifuie. Piuraiitas zaś w decydowaniu materyi Er ja kfnomicznych extra guejłionem iuż byc poWvinna, ìako PtaWełn SeVma Cun-„ vocadonis ugruntowana*
j,, Ale gdy ten Proiekt, y nad nim deliberacya do dalfzego c!zafu ieft odłożona, 3i odkładam obfzernieylze do tego przyniowienie fïç.
„ Co fię zaś tycze wfzcz®tey kweftyi wzlędem Deputacyi do Konliytucyi; „ gdy Konftytucya Seymu Convocations chce, ażeby materye Ekonomiczne by-„ ły determinowane ante regrejfum do Iżby, regrefs nie może byc determinowany, », póki tez Proiekta Ekonomiczne nie będą rezolwowane, y determinowane; De-j, terminacya zaś Proiektu polega od podpifu Marfżałka y Deputatów' do Kon „ ftytucyi; niechcieć Deputatów do Konftytucyi ieft, niechcieć determinacyi „ Proiekrow Ekonomicznych, które przed regreffem do Izby podług Prawa Seymu >, Convocations powinny byc determinowane. Oboiętność Zaś w tey mierze Pra-wa ku ułatwieniu porządku ninieyfżego Seymowania, nie ku Zatrudnieniu powin ,, na byc tłumaczona, Y co fię tycze Deputacyi regrej/u, przepis PraWa ściąga „ fię do Seymow przyfzłych forma ordinaria, agitować hę inaiących* Konfede-„ racya zatym, pod która teraz Seymuiemy, powinna ułatwić w tey mierze Jkru-puł. 1; inko ante omnia ieił potrzebna Deputacya, tak o tę uprafzam, «
A Xże Jm ść Biikup Krakowiki zdanie fwoie in tenorem fequentem 'Wyraził „ Widziałeś W.Ki Mość dhia onegdayfzego powfzechną troikliwosć y po-„ miefzanie umyiłow, niefpodzianą nieofzacowanego W. K. Mci zdrowia fłabością „ zatrwożonych. Patrzay dziś z ukontentowaniem na powracaiącą fię z ocaloney f, (zczęśliwie czerftwości radość, y przyirniy gorące życzenia, trwałego w wiek „ naypoźnieylzy zdrowia, abyś miał długą, gdy nie można wieczną korzyść pa-y, trzyć iak wolny Naród dobrych y łafkawych Któlow, lifìlniéy nad Włafne ko-* 3i chał fzczęście*
„ Cieizy (ię dobry y ła/kawy Ociec, gdy widzi fwych SyrioW W chwalebne „ Twe ślady wûçpuiacych. Napelniaią (ię radością dobrzy Synowie. gdy widzą ». Oyca wylewającego fię z dowodami prawdziwey ku fobie miłości y przywią-„ zania. Jeftto obraz ieżeli zawfze4 tym bardzi«y dziś W. K. Mci, y otaczaia-„ ce Tron Jego Stany wyrażający. Czytam albowiem z iedrtey flrony w fercu « y umyśle W K.Mci Oycowfką prawdziwie pociechę, y ukontentowanie, gdy Na-„ rod ten, któremu przez powołanie (lałeś fię Oycem, Widzifz mężnie y ftatéczniò 33 obftawaiący przy zafzcżycie tey wolności, która zawfże uft Jego była haftem, za my iłów prawidłem, czynności y obrotow celem. Z drugiey ftrohy widzę « wfzyftkich dobrych tey Oyczyzny Synów rozpływaiących hę od ukonteńtowa-53 nia; miłość przywiąesfcie y refpekt ku pełnemu dobroci Oycu gruhtuiącego, 53 gdy widzą to Oycowfkie do fzczękia fwégo przywiązanie, y fniłości dowody, 53 że Im niecfzacowane Bziedzićłwa PrZodkoW nafżych cżąftki y pofeye, Wiarę y 53 wolność w zupełność zachoWuiefz* Wyrzucam itiz wfzelką z dufzy y ferca »3 boiaźń, nietylko utraty, ale y naymnieyfzego Wiary y wolności ufzczerbku, 5.3 gdy nie tylko wfpaniałemi fwemi Nayiaśnieyfzy Panie ufły ( na których upe-53 wnieniu byłoby mi dofyć; ) ale też zdobiącego krew, Dora, y Familią TWoię, „ któremu lprawiedliwie przyfiępu-do ferca Twego pozwalafz, Rodzoûegd Swegò
" Xcia JMci Podkomorzego Koronnego M.\V.Mć Pana na dniu onegdayfzym upewnić nas raczyłeś, o niewątpliwym fwóbod y wolności nafzych ocaleniu. ,,
J> Rozumiem teraz Nayiaśnieyfzy Panie dpiKOnale, co znaczyły ukryte, w ffo-" wach wielorakiemu tłumaczeniu podległych w podanym nam do deliberacyi pro-v> iekcie wyrażenia, y wyznaiç, iź nie były nigdy z intencyi W. K. Mci (krytym na " ufzkodzenie wolności zamachem, ale tylko doświadczeniem prawdziwych powierzo-'ł nego Rządom Twoim Narodu około fwey wolności (entymentow, których, gdy ta-" kich doznaiefz, iakje Narodowi do wolności Urodzonemu przyftoi§, ciefzyfz % ia-" wnie, że wolnemu nie tylko Jmieniem, ale y rżecza fama. psnuiefz ludowi. ,,
" Ciefżemy fiç wzaiemnie, y wfpaniałość umyiłu, wielkość mądrości W.K.Mci " wielbiemy, że tak dalskiemi, y dopiero w ikutkach okazui^cemi fif fpofobamij do-" świadczać nafzey o Prawa y wolności gorliwości r-iczyfz. „
'' Po ufpokoionych trołkliwościach^ czas ieft^, abyśmy do rzeczy, y pożyte-" cznego przyftępowali zaradzania. Opilany przezornie Prawami Seymu Coftvocàtionis " Seymowania porządek wfkazuie nam nie tylko co czynic, ale y iaka Materyi ofnowę " traktować mamy. Trzymam îa lîç nieoditępnie tego Prawidîas y ftatecznie upra-" fzam W.K.Mci y Prześwietnych Stanów, abyśmy do zupełnego Rachunków Skarbo-wych zakończenia, do weyzrzenia w Protokuły KommiiTyi Skarbowey, w czynno-'' ściach Jey około Monety, wybierania Cîa y Kwart, y w obiecywanych przez nię po-" żytkach publicznych dofkonalizego rozpatrzenia przyftapili. Wfzak fama roftro-'' pność, y niezbite żadnemi dowodami racye,tego wyciągaia, aby pierwey weyzrzeć w " fprawy przefzłe do kognicyi Rzpltey należące, à dopiero Prawa na przyfżły czas fta-'> nowić. Rachunek z rzeczy przefzłych może dać wielkie światło do tym dofkonai-" fzego na przyfeły czas Prawa, y porządku, ,,	•	.
" A cożby to był za Gofpodarz, gdyby ziechawlzy do fwey wfi na racriunek, 3> nie weyzrzawfzy pierwey w fprawy fwych Dyfpozytorow, y nie fpytawlzy lie, iak przefzłe fwoie wykonali, z pożytkiemli, lub że Iz ko da dyfpozyęye. iedynie przy wię-" zywał fię do czynienia nowych na przytzły czas dyfpozycyi. Czyliż nie iłiiizniepa-' dłaby na gofpodaruićicego podobnym w Iwey wiosce porządkiem nagana nieroftro-pności, Cœpit qua finis erat. Weźmy przed liç iafne ^eynru Convocationis dyIpozycye, à obaczemy, że tam nie gołe tylko Percépty y expenfy generalney zanotowanie każe " Prawo kłaść przed Stanami Rzpltey, ale nakazuje golpodarik§ weryfikacy§ całych '' Regeftrow, kwitów, wydatków, przeliczenie Remanentów, przyczyny retentow, albo " deeelłbw: Prawda że to wlzyftko potrzebuie czafu, ale tez coź czynić, kiedy tak P^a*' " wo mieć chce, Lex jubet, non dijputat. Ta pragnę bydź poilufznym Prawom, y z wła-3' fnych pobudek, y z oriegdayfzey w głoiie à Mińiftwio przeftro.gi. Radoyin^ aby '' Rzplta'dla ochrony czafu wynalazła fprawiedliwe frzodki kontynuowania rachun-*' kow Skarbowych aż do końca,to ielfc aż do przeliczenia Remanentów, co Koniecznie ,ł bydź powinno, y o to fie fuo loco dopratzać będę przez wyznaczenie Delegacyi, iak " bywało przedtym. Ale coź kiedy zwigzane Prawem mamy ręce, abyśmy przed za-s* kończeniem Skarbowych z dwuletniego czaiu intereiïbw, mogli nowe kanowić Pra-" wo przelzłe znofz§ce, albo poprawiaig.ee. Aż nad to nauczyłem fię tego, źe poty nie mamy na Seymach przyftępować do naznaczenia Deputatów do Konftytucyi, ani 'Y nowych Praw knować, poki Skarbowa Kommifiya nie odda nie tylko rachunków " percepty y expenfy, ale też poki fie z Jurysdykcyi iobie w lądzeniu nadàney, z dyfpo-" zycyi Uniwcrfałow, ewaluacyi czyli redukcyi rei monetàri&•, z Inftruktarzow Celnych fobie nakazanych, zgoła de tranfaBis fuis przed Stanami Rzpltey nie tyko nie tprawi " fię, ale też poki tego wfzyitkiego Rzplta figura J udì ci aria decydować nie będzie. " Wfzak ia nowości nie wnolzę, ale nayświeżfze w lercu y umyśle każdego ticwig.ce kła-" dę przed, oczy Prawo, y w pofrzodku Prawodawcow tegoż Prawa żyię, fiedśę, nio-*' wiç y radzę. „	f	. .
Jeżeli fię W.K.Mć z obfitości nieofzacowaney y nieporownaney ku fwey Oyczy-" źnie dobroci y przychylności. Duchem naywlpanialfze heroizmy ( iako tprawiedli-33 wie przezacny w Rzpltey MażjMć Pan Solnowiki Pilarz W.X.Litt: M. W Mć Pan " wyznał y wielbił ) przewyżfzaiaćym, nazwać lię iługg. Oyczyzny nie wftydzif, à iakże " fię Jchmość Panowie Kommilïarzs Skarbowi m aia albo mog§ wftydzić 'redatre ratio-'' nem viïlicatioMs fkœ przed Stanami Rzpltey, ażeby fię Jey dobremi pokazali iługami.
" Daymyź więc, żeby lîç mogły znaleść fpofoby, których Ja dotgd bez jawnego '* zgwałcenia Prawa nie widzę, aby rachunki Skarbowe, aż do przeliczenia, remanen-'» tow, mogły lię przez delegacya nie in jacie Reipublka odbyć, ale nam iefzcze przed
R	• " kno-
'* knowaniem y formowaniem nowych na przyfzły czas Praw y porzadkow zoftaia do
>» roz%dzenia Protokufy, Dekreta, Inftruktirze Celne, taxy, dyfpozycye in re monetari» Skarbowey KommhTyi. Wfzak to f§ Skarbowe materye; Wfzak te wfzyftkie Rzplta '* mieć chciała pierwfze'mi nietylko nìPiśmie y w druku,ale też w exe&ucyi Prawami. " Wy k o n y w a y my ż pieçwey, co'ieft ëxecuUoms, à dopiero przyft§piemy w iwym czafie " y porządku, co îeft y będzie -legislattoni* «»
""Byłbym btòkozny przeciw BOGU V Oyczyźnie, gdybym miaï nie chcieć pu. " blicznego porządku, fpodziewanj fięyiż przed Bogiem, y rozf§dnemi tihiyfTami będę " zupełnie ufprawiedliwiony, iż caia ta filowa moia, zdanie, y réprezéntacyë, nie " tylko nie oddaIaì§ fię ou dobrego porz:|dku, aie go y ovVfzem w przepiłaney Pra-" wem ofnowie utrzyrouig. ,,
" Przyftępuymyż więc wedłilg Prawa y porządku do dalfzych à iftotnieyfz.ych '' nad Śummaryufze Perctpt y wydatków, materyi y Interelìòw Skarbowych, à tym "• czafem, kiedy W.K.Mość łafkawie przyR>:e(z na to przez godne lifta X ia JMci Pod-komorzego Koronnego Poiła BefOcjegoM,\V. Mć Pana, aby w podanym od pieczęci '* Wiefkiey Koron: proiekcie, były wytknięć, y fpecifìè Wyrażone tìiaterye Skarbowe, *' niech tenże Projekt bidzie oddany nie do Pieczęci-, ale do Kommillyi Skarbowey, do '' ktorey famey należy podawać Materye y Projekta Skarbowych porządków tyczące fię. " Niech go taż KomVniflfya obiaśni wyliczeniem materyi purè Skarbowych, nie wfpo-9> m inai g c w nim nic 'à nic o Maferych Sztyfty ćznych. Niech go obiaśniony z pod-'* pifem JMci Pana Podfkarbiego W-K iako Prezydenta Rady Ekonomiczney poda, dnia '' które go £ę podoba, Stanom Rzpltey douwagh, y aby w iwym czafie po odbytych " Intereftach Ekonomicznych dwuletniego czafu, po odbytych wotach Senatorskich, " poft regrejfum Prześwietnego Stanu Rycerfkiego do Swiatnicy cudendarum in plena li-*'• bertate Lepum ad mentem teyże Konftytucyi 1764• Y P° naznaczeniu Deputatów do '' Konftytucyi mógł bydź za Prawopfzyięty. To ied'fìak iak nayfolenniey, y nayuro-" czvsciey przed Bogiem, Niebem, Światem y Oyczyzna moia, która tu w Przeświet-" nych Stanach Zgromadzonych re!pektuię, waruię fobie, aby Projekt Wiarę Swięt§ Ka-tolickg. ò:alai§cy był przed wfzyftkiemi pròiektami, nie tylko w liczbie, ale na czole " Praw położony. Y od tego warunku żaden mię czas, żadne okoliczności, interefifa, względy lub niebefpiećzeńftwa nie odftręczg ani odwiodą. ,,
" Propozycyà przeto adturnum nam podana do wyznaczenia Deputatów do Konftytiicyi, iako ieft prior tempore» bo'przeciwko opifanemu porządkowi Seymowa-" nia Kónftytucyg Konwokacyina 1764. tak gwałcić to Prawo nie ieft w umyśley mo-*' cy moiey, ani też niczyiey. „
" Ze zaś zdania ifyfzę iż pod Konfederacya wolno wfzyftko Rzpltey, dyftyngo » wàé mufzę tę wolność y moc. Już wpitrwfzey mowie moiey wyraziłem zdanie, y dałem przyczyny, z których f§dzę iftotne iuż w fobie Konfederacyi rozwiązanie. " I,ecz chociażby dato non concefsd miała taż Kontederacya fubfijiere, to nie ma wolno-" ści y mocy prżeftępować Prawa. Ma poteftatem Legislativam odmienić Prawa, które 5' fgdzi nieużytecznie lu5 ïzkodliwe ; Sam ieftem tego zdania, abyśmy poprawili te-'* go, codo Materyi proponowaney porzgdku, y żeby Deputaci zaraz po powitaniu " Marfzaîka byli nominowani, y by 11 na pogotowiu podpifywać ugodzone Konftytu-" eye in materijs pure sEconomicis, Ù) MUitaribus, które wedfug oii:atniego Prawa nay-" pierwfze traktowane bydź powinny. Lecz /W potejïàs Legislativa ieît de futuro. Teraz ,ł zaś iefteśmy in poteftate executi-va oftatniegò Prawtì, na fundamencie ktorego, gdy y ,ł Turnus ieft nieprzyzwoity, y w cale nie nalHacy, t;-kgdy go takowym fadzę, y votum " mego nie daię, y ftatecznie oltrzegam Stany Riéczypofpolitey, iż przez decyzyg pro " lub contra, wielki y ciężki gwaït wolność y Prawo odniofą. „
Dany był potym gfos JMci Panu Piafkowfkleinu Podkomorzemu Krzemienieckiemu Poiiowi WdZtwa Woiyńiliego, który obiaśniaiac rożne rożnych Konfederacyi przyczyny, probowal" : że nie iednakowym wfzyftkie lpofobem, y iedne w czafie Bez-krolewia, drugie za panowania Krolow uftanawiane byfy ; à przeto: że iedna drugisy czynności fwoiey za Prawo nie podawała ; Tak y teraźnieyfza z infzych przyczyn y powodow uczyniona Seymem Coronationis (nie tak, iak inne przedtym które fię podług iwych wymagai§cych na ten czas okoliczności na Seymach Coronationis rozwięzywafy) nie rozwiązana, ale owfzem zoiiawfzy approbowana, do tych czasbędgc nierozerwanie trwaiąca, wolna ieft robić co chce, y co widzi z pożytkiem Narodu. A kiedy na Sey. mie immediate przefzfym Coronationis pod taż Konfederacya odprawionym, wyznaczenie Deputatów do Konftytucyi, nie odwofuiac fię do Regreifu do Jzby Potei ilu ey naft^.
pïTo; przeto y teraz taż Rzplta nie złamie porządku feymowania Seymem Convocationìs Opifanego, kiedy pod iednymże zwigzkiem Confiederationis nierozerwanj zoftai§c, iako w nim była* na Seymie Coronationis , równym fpofobem w tyrnie czafie, y w tymże mieyfcu nominować będzie takowychże do Konftytucyi Deputatów, których gdy dla dobrego porządku teraźnieyfzego obradowania nieodwłocznie bydź potrzebnych rozumiał, à zatym o wyznaczenie Ich tenże JMć P. Pofeł Wołyńfki J.K.Mci uprafzał.
O ktor§ Nominacy§ Deputatów do Konftytucyi, gdyjMć Pan Sofnowfki Pifarz Polny Litewfki. Pofeł Brześciańfki domawiał fię y wfzyfcy niemal Senatorowie y Po-ffowie ( wyiawfży niektórych iako to: Xcia JMci Bifkupa Krakovvfkiego y Woiewodę Łęczyckiego Sołtykow, Czackiego Podczafzego Koronnego, Wielhorfkiego Kuchmi-ftrza Litewfk.iego Wółyńikich Pofîow, y innych bardzo mało którzy temu przeczyli ) po kilkakrotnie, tak teraz iako y po każdym mowionym wprzód głofie doprafzali fię; Zabrał więc głos Xiąże JMć Lubomirfki iMarfzałek VV. Koronny, y zdanie fwoie in Or-dine przyftgpienia do Turniim de tenore fequenti wyraził:
" Wychowany na ionie wolności, znam ten który wolnego głofu bydź powi-»* nien fzacunek; wychowany w przynależytey Prawa obferwie, znam te, które od ka-51 żdego Obywatela winne Prawu bydź powinno puffufzeńftwo. Sadzić nie mogę, by w czyim umyśle watpliwey podpadać miało kweftyi, ieżeli pod węzłem Konfedera-■" cyi zoftaiemy ? Wybrani od zkonfederowanych Wojewodztw, Ziem y Powiatow Go-" dnego Stanu tRycerfkiego Poffowie, złączeni z Braci§ Starfzemi , nie moga tylko " iftność zkonfederowanych Stanów Rzpltey reprezentować ; Jeżeli czyia w tym wat-" pliwość prędzy zalpokoiona bydź by powinna, to pewnie godnych Obywatelow Prze-" świetnego Woiewodztwa Wołyńikiego. Już albowiem ta kweftya, przez Godnego " Pofìa JMci Pana Zagorfkiego Staroftę Owruckiego, z Wdztwa Kijowikiego na prze-J> fzłym Seymie Coronationis była wniefiona, à nietylko przez explikacye zaiiadai^cych " z Nim IColegow, ale przez iftotne działania Stanów Rzpley zupełnie rezoiwowanj 'ł zoftała, o czym Godni Obywatele tegoż Woiewodztwa na ten czas lubo nieprzyto-" mni, à teraz na funkcyi będ§cy, na Seymikach Relacyinych od Twoich Polïow bydź 5> mufieli uwiadomieni. Niżeli dobrotliwa Łafka W.K.Mci na tym tu mieyfcu ola-" dzić Mnie raczyła, byłem zàfzczycony, fpołeczeńftwem Godnych Kommiifarzow Kommiflyi Skarbu Koronnego, znam rettitudine™, myśli, zdania, y umyiłu każdegoj ty iż chętnie pragng iak naściśleyfzy lać czynności fwoich rachunek nie wzdrygaigc fię 31 ściffego rozftrz^śnienia kwitów, Dokumentow, byle tylko czas w tym mógł bydź " doftarczaiący ; Lecz iako w dawnieyfzyni głofie moim wyraziłem : że chcieć tę " ścifła czynić indagacya,. ieft chcieć wycieńczenia czafu nader potrzebnego, nader ,ł fzacownego Dobru Publicznemu. Jeżeli Konftytucya Seymu Convocati oni s nie '' wyznaczyła Delegatos do weryfikacj i Rachunków, w mocy to zgromadzonych Sta-* now uleplzyć, y poprawić. Chcieć zaś formować dallze Proiekta Skarbovre, à nie " chcieć nominacyì Deputatów do Konftytucyi, fa to walczace zdania z fob§ fię fprze-'' ciwiai^ce, à do żupełney nieczynności nas prowadzące. Należy mi tedy niedozwala-" i§cych Nominacyi Deputatów do zupełnego zezwolenia zaprafzać,albo doprafzać fię " Majeftatu W.K.Mci aby in ordine w tym Dećyzyi mógł bydź nieodwłocznie zaczęty 39 Turnus. „
Po Ikończoney tey Xcia JMci Marfzałka W.K; mowie, On y wfzyfcy z nim Mi-niftrowie, rufzyli fię z Krzefeł twoich, y posli do Tronu,zkad po krotkiey z Nayiaśniey-fzym Panem Konferencyi, na fwoie mieyfca wrociwfzy fię, tenże Xże JMć Marfzałek W. Koronny, uderzywfzy Lafka, Propozycya in ordine decydowania per Turnum Jeieli-bv przy fît pic do nominacyi Deputatów do Konftytucyi albo nie? deklarował, y pocz§wizy od Xcia JMci Pryinafa, Senatorom, y Miniftrom Koronnym, à Xże JMć Sangufzko Marfzałek Nadworny Litewfki Senatorom y Miniftrom Litewfkim dawali głofy. Zaś JMć Xiadź Kierfki Sekretarz Koronny, zdania tychże Senatorow, y Miniftrow konnotował. Toż uczynił JMć Pan Marfzałek Pofellk.i cum Statu E'queftri daiąc przez Woiewodztwa, Ziemie y Powiaty każdemu Poiłowi głos zolobna, których Vota JMć Pan Rembielińiki Sekretarz Stanu Rycerfkiego konnotowaf.
Po oSefzfym wotowaniu Stanów, za uderzeniem Laik} przez ^ćia JMci Marfzałka W. K. JMć X. Sekretarz Koronny Wotow Senatorfkich y Miniftrowlkich ażeby przy/ìap'édo Denominacyi Deputatów do Kon: in Armerò ^.deklarował przeciwko pięciu przeciwnym,które były*a%e^y do pomienioney Denominacyi Deputatów me przyft.jpić.
Toż famo kiedy JMć Pan Sekretarz Stanu Rycerfkiego uczynił, y krefek Pofel-fkich C oprocz niektórych nieprzytomnych na ten czas na Se^yi Polłow ) affirmative:
Rz	ażeby
ażeby przy fi z pić do Denominacyi Bo putatow do Konftytucyi, iń Numero 203. danych, przeciwko negative mówiących in Mumero 5. oraz.- że zdanie JMĆ Pana Wielhorfkiè-go Kuchmiftrża W. X Litt: Pofla Wofyńiiuego w milczeniu ieit zachowane deklarować; Zbliżyli fię znowu Jchmość Miniftrowie do Tromr, gdzie przez Ulta jchmo-ściow Kancierzow W Koronnego, y W. X. Litt:, J. /C Mość Deputatów do Konftytucyi nominował naftępuiących» to ieft.- z Senatu z Prowincyi M >i-y Po jki, IV. X. L ttr9 y PViclkiey Poljki , Jchinciow Xiçdza Szeptyckiego Bifkupa Płockiego, Kuropatni-c kiego, Kafztelana Bełzkiego, Bcrcha W oie wodę Jn fi an tik i e go, y Mofzczeńfkiego "VVoiewodç Jnowrocławfkiego. Z Koïa zas Ryterjki -g'> JJVîć Pan Marfzafek PofelSki wyznaczył" jchmciow Panovv, z Prowincyi Mafcy Polfki,Dziedufzyckiego Cześnika Koronnego, Poiła Ziemi Halickiey, Dł.ufluego Podkomorzego y Poiła Wdzwta Lubeiikiego; z Prowincyi IV,X. Ltît: C h rep to w i cza Sekretarza W. X. Litt.- Polla z Wdztwa Nowogrodzkiego, Lopacińfkiego Pilarza W.W.X Litt.Póffa Wdżtwa Mścifiawfkiego; 2 Prowincyi Wielkiej Polfki, Ma fach o wild ego Referendarza Koronnego Poffa Wdztwa Sieradzkiego^ y Xcia Sułkowfkiego Pifarza W. Koronnego Poiła Wdztwa Płockiego.
Po ktorey to Nominacyi Deputatów do Konftytucyi, JMć Pan Kanclerz W.Ko-ronny od Tronu J.K. Alci in ordine wykonania przyfięgi przez Deputatów do Konftytucyi dopiero nominowanych iołwowai SeHyą nadzień jutrzeylzy na godzinę jedyna-ftą zrana.
SESSIA CZTERNASTA Die 21, OBobris«,
Ża Przybyciem Nayiaśnieyfzego Pana 'na Tron, y za uderzeniem Lafka przez Xcia JMci Marfzałka W. Koronnego, zabrał głos JMć pan Marfzafek Pofelfki, y Se£ fy§ w naftępuiące zagaił" iłowa:
,, Nayiaśnieyfzy Królu Panie Moy Mifościwy. ,j „ Czyli iednouftną zgoda ktorey tak potrzebne, tak walne, tak pilne ku do-„ bremu rządowi Kraju, y wfparciu tey Rzpltey fprawy wyciągaią, po części iednak wątpliwa, lub fpódziewaną, rzadko iednak pewna czyli to liczności 1 głofow rzeczy-„ wffty Ikutek oznaczaiącąj wfpierać w nachyleniu , podnofić w zniżeniu, dźwigać „ w upadku, ratować w nagłych potrzebach Oyczyznę ieft równy co do życzenia, choć „ nierówny w fpofobie czynienia, wymiar prawdziwey dla Niey miłości. Wykony-„ wać nienarufzone Prawu Paffufzeńftwo ieft niewymowiona w każdym Kraiu wfzyft-„ kich Stanów w.ł"adzy powinność* te gdy fama Zgromadzona Rzplta naywłaśnieyiz^ ,, w uftawach Twoich Pani chce odmieni ać, mąć, przyczynić, albo na nowe ftanowic, „wybrać może czas który fię podoba, ułożyć porządek, z okoliczności albo potrzeby „poprawić y utwierdzić. Ja na tym mieyfcu lotem dla Mnie fzczęsli wym pofta-„ wiony, znam obowiązki, abym fiły wfzyftkie na uffugę powfzechną zebranych Prze-„świetnych Stanów iak naygorliwfzym poświęcał" fercem y ftaraniem, tak przefzłe „wyroki, iako y teraźnieyfze teyże famey Rzpltey poftanowienià wypełniał, Wołg Jey za Regułę Urzędowi moiemu wyftawiał" y do niey fię zupełnie przywiązał". „ Po (kończonym JMci Pana Marfzałka Pofelfkiego głoiie, Xże JMć Marfzafek W. Koronny uderzywfzy Lafką rzekł" te iłowa: Deputowani z Senatu ae Konftytucyi, da przyfięgi- Którzy zbliżywfzy fię z Miniftrami do Tronu, Przyfięgę podług Roty Prawem tfnni î6ygvi przepifaney, przez JMci Pana Kanclerza W. Koronnego dyktówa-ney, wykonali. Po ktorey wykonaniu Przyfięgi uderzył" powtornie Xiąże Jego Mość Marfzafek Lafta, y mowif w te iłowa : Urodzony Marfzafek Stanu Rycerfkitgo do fach ani a y dyktowania Przyfięgi Jchmoi.iow Deputowanych do Konftytucyi z Stanu Rycer-fiiiego: Y zaraz tenże JMć Pan Marlzałek Pofelfki przyftąpiwfzy błiiko Tronu wymówił" te ffowa : Jchmaoyv Panów Deputowanych z Stanu Rycer (kiego do Konftytucyi za-prafoamktorzynieodwłocznie przyftąpiwfzy do Tronu przed NayiaśnieyfzymPanem in facie wfzyftkich Stanów podfug Roty wyż wfpomnioney w Konftytucyi Ani 1678^» zńayduiacey fię, Przyfięgę przez tegoż Jego-Mości Pana Marfzafka Pofelikiego dyktowana, klęcząc ad Jmaginem Crucifìxi J'ES U Cbrifłt wypełnili.
A po tey Przyfięgi tak przez Senatorow iako y Poiïow Deputowanych do Konftytucyi wykonaniu, gdy wfzyfcy Przyfięgaigcy, wraz y Miniftrowie na fwe wrócili fię mieyfca ; JMć Pan Marfzafek Pofelfki za poprzedzaiacym uderzeniem Lafk§ przez Xcia [Mci Marfzafka W, Koronego, dał'gfos Xciii JMci Sufkowfkiemu Pifarzowi W.
Koron-
-Koronnemu Pofowi Woiewodztwa Płockiego, oraz KommiflTyi Skarbówey Koronnej* Kommiffarzowi, a iednemu z Deputatów do Konftytucyi dopiero przyfięgfemu, a ten Mowę.fwoię w naftępuigcych wyraził iłowach.-
3„ Nayiaśnieyfzy Królu Panie Moy Miłościwy- „
"Wojewodztwo Płockie przezemnie y Kolegow Moich naygłębfza \V. IC. Mci „ prezentuiacadoracya, nielkażyteln^ wierność,y nayżyczliwfze przywiązanie nie ffo-,, wami dobranemi ale czynami Twemi Nayiaśniey: Panie,przy zabieraniu pierwfzego ,, Głofu przed Zgrc madzonemi Stanan i Rzepltey wielbić Cię umyśliło. Pokoy we-wnętrzny, iKonfjderacya Narodu za granicy, wolność bez fwywoli, fprawiedłiwość „ bez zbytniey furowości, pomiaikowanie wfzyftkich Juryfdykcyi w fwoich obrębach, „"Seymiki y Seymy dochodzgce, Skarb publiczny znacznie pizyr. nożony, handle y „ Manufaktury codzień barcziey kwitnące, Wspaniałość Miafta Rezydencyi Krolow „ przyraftaiąca. Nauki wfzelkie y kimfzta do dolkohałości dążące, Ednkacya Młodzi „ Szlacheckìey każdego Krain Skarb naydrożfzy, a u Mas cd wieków zaniedbana przez „ uftanowienie Szkoły Rycirfkiey upewniona, te fg P/utki dwuletniego Panowania „ Twego, te byłyby dla Mnie polem tak obfzernego ( iak niegdyś Pliniufz konfekïô-„ wał Traianowi ) Panegiryku. Lecz zoftawuiac potomnym Wiekom wyliczenie „ cnot wfzyftkichs y przymiotow Twoich* do iedney tylko n ateryi z okoliczności «, Propozycyi Xiażęcia Jego-Mci BiłLupa Krakowfkiego Wielkiego Senatora gorliwe-go Bilkupa, ażeby przed Zgromadzonemi Stanami Rzpltey, a nie przed wyznaczony ,, ex Senatu & ex Equtftri Ordine De lecący § weïyfikowane były rachunki, czytane „ Uniwerfały, ufprawiedliwiane Jhftriiktarze Celne, Taxy y wfzelkie inne TrojifuBa^ ,, o fobii wie in re Mont tar i a y pod decyzya Rzpltey podane, dwoiakie mam na fobie do „odpowiedzi obowiązki; Jedne Foffa miłością Oyczyzny pełnego enea liber fatem 9, jènftçndi fwoie oświadczającego zdanie; Drugie naznaczonego z łafki Twoiey Nay-„ iaśnieyfzy Królu Panie Moy Miłościwy do KommifTyi Skarbówey, oddvochLat „ czyftym fercem y fiimnieniem przed Zgromadzonemi Stanami prezentuiacego fię Kommiffarza^ Przywięzuigc fię do Prawa które iak Pifmo Święte Przedwiecznej -, Prawdy wyrok, gd)by zawfze ad Lfteram brane było fiałoby fię podczas arcyfzkodli-5, we. Ijtcra oecidtt,Spiritus autem vil ificai-, ftofui§c iię mówię do Prawa Seymu Kon-„ Wokacyi Anni 1 jÓĄti: że Rachunki Skarbowe przed Stanami Rzepltey riiaia bydź 5, oddane, rozciąga te iłowa Xże JMć Bifkup Krakowfk i do weryfikacyi zlipełrey ka-5, żdego Regeilru, Regeftrzyku, K witu-, Dekretuj Protokołow, rachowania Remanen-9, to W &c. &C. Niewity dzą fię Koft-im i flarze reddere rationem Vtlìicatioiis fuœ ktorey j, przez 'dwuletni czas powierzonych fobie od Rzpltey rządów o to fię ftarali ufilnie, „ ażeby rowność inter Concises zupełnie była powrocona,Cła partykularne zniefione, y ,, abufus przeciwko Prawu wygładzone, Niewzdryga fię dotąd Funkcyę zafzczyconà „ŁKommifTya Skarbowa, y owfzem onaydoikonalfze usprawiedliwienie czynów iwoich .j»z których nietylko przed Potomitwem bez nagany zottać, ale y teraz od famego Xcià „ JMci Bilkupa Krakowfkiego, na pochwałę fobie zaffużyć fpodzi-wa fię, o iak nayści-„j,śleyfzą uprafza Jndagacyą; Ale iakie ztąd wyniknie czafu wycieńczenie» y ieżeli „ i\ryty pod pozorem Prawa ale pewny fkutek żądania tego nie ieft, ażeby cały Seym „ teraźnieyfzy zfzedł na fama Rachunków Skarbowych weryfikacyą, pęd wielka poda-„ ię Zgromadzonych Stanów Decyzya, a dla tego famego \V. K. Mci Panu Memu Mi-„ łościwemti fupplikiiię iak nayuniżeniey, ażebym w Kweftyi czy przed Zgromadzo-„ nemi Stanami, czy przed Delegatami, którzy iednak moc tylko powinni mieć Suin-„ mowania Laterow Percëpty y Lxpenfy, konfrontowania rachunków z Dokumenta-„ mi, a potyrn Zgromadzonym Stanom o wfzyftkim uczynić Reiacyąbęd? obowiązani^ „ c^y'przed taką Delegacyą ma fię ufprawiedliwić Kommiflya, doprafzam fię ieżeli, • 5 powfzechnie naftąpi Zgoda o Turniim. „
VJMĆ Pan Pawef Moftówfki Wojewoda Mazowiecki, za konferowane fobie Województwo Mazowieckie naygfębfze J. K. Mci zfożywfży dzięki, doprafzał fię oraz ó Protekcyą Juryfdykcyi fwoiey Woiewodzińfkiey, aby przyprawie op i lanym w cafoici Utrzymana była, y zbliżywfzy fię do Tronu ucałował Rękę j. K. Mci, oraz odebrawfz.y od Senatorow y Miniftrow powinfzowania, do włafnego powrócił Krzefzła, gdzie w kontynuacyi głofu fwego, ieżeliby Pro)ekta Plur alitate Voi or urn miały bydź decy-dowane, radził aby przewyżfzaiąca dwiema częściami część trzecią gfofow p!uraliiasy Decyzyą zyfkiwała. A ponieważ Woiewodztwa Wielkopolficie, to ieft Poznańfkie y ÎCalilk-ie, na Seymie Coronationis Anni i-yóĄti moc obierania Deputatów, y Poffow nâ Seym plur alitate Votorum ad mentem Konftytucyi Roku i6g$„ zyilały; przeto aby y
S	W oie-
Wojewftcktwo Mazowieckie eodem benefìcio gaudere mogìo, Projekt eodem fruendi Jurs & prerogativa fu loco oddać y doprafzać îrç oświadczył. Ofzczçdzaigc zaś w obradach czafu na potym potrzebnego, naylkuteeznieyfzy fpofob bydź-rozumiał, aby w każdych Materyach zachodzących Wetowanie dawaniem kałkułow expedirt mogło. Oraz zà konferowani Lalkę Wielką Koronna Xciu JMci Lubomîrikicmu, naygłębfze M je* llatowi j. K. Mci złoży w fzy podziękowanie, na umnieyfzenie expens Skarbu Koronne* go na naymowanie Stancyi dia Poffow RołTyiłkiego ponufzonych", życzył tychże Poffow w Pałacu <*< tiquitìu Kradńlkich nazwanym JErs Rzeczypofpolitey Kupionym) mieścić y lokować.
Zabrał potym głos, JMć Pan Łoś Starofta Wyfzyńiki, Pofeł z Wojewodztwa Podolfkiego, w naftępuigce ffowa :
Nayiaśnieyfzy Miłościwy Królu Panie Nafz Miłościwy, Prześwietne Stany ,, M.W.Alśćiwi Panowie Bracia y Dobrodzieje. Wielbić iak naywyżfzemi pochwa-,, fami, lïawç Panowania W. K. Mci, ieft to naypracowiciey ułożonym fpofobem, nie* „ doftarezać przewyżfzai^cey twoiey Nayiaśnieylży Kroiu w rządzeniu dzielności.
„ Dowodzić z mądrego y przezornego Nami władania, Zupełne Krajowe obfito-,, ści, ieft to Południowe wśród dzienne świeczce bezpotrzebnie Słońce ukazywać,
i, W%p fzczęśliwy ( day BOŻE w niezamierzone Lata) na ten Tron W.K.Mci ,, wiarę, wolność, fprawiedliwość,befpicczeńftwo, fpokoyność. pożytek y Iławę Oyczy-,, zny tak okazale w Marodzie zafzczepił*, y niewzrufzenie' ugruntował. Własność 9> Panowania Twego Naylepfzy z Krolow, do iitoty ftofujaca fię Cywilnego Stanu, „ fkuteczniê a fzczęśliwie nam zł§czyć potrafiła, y konieczny lecz mił§ władzę, y ,, powinne lecz chętne, y nayżycziiwtze poffufzeńftwo. Kfztałt rzgdow ( darem* ,5 przyrodzenia od wyźfzey Mocy Izczeguiny Ci Nayłalkawfzy Królu ) dał poznać, ,, Narodowe zaniedbane potrzeby, ftofować uftanowione Prawa, czynić ufilne porz§d-„ ki, y takim fpaiać, ftarownośći Twoie około powfzechnego Dobra powodem, aby ku 5, Obywatelow ufzczęślimieniu, a ztad Pańlkiego Serca uciefzeniu, były iak nayobfi-„ ciey fpływai§ce.	Za te tedy iak łaikawe W. K. Mci ku dobru powfzechnemu
„ Jmieniem Województwa mego Oycowfkie ftarania, tak dobroczynna w fzczegulno-,, ści pamięć około umocnienia Fortecy Nafzey Pograniczmy Kamieńca, y oporzg--,, dzenia doikonałego w niey znayduigcey fię Artylieryi, nie bez znacznych włafnych „ Twoich na to erogowanych Skarbów, moc§ Jnftrukcyi moiey n\?m honor obowiaza-,, ne, y naypokornieyfze u Mag Majeftatu W. K. Mci złożyć dziękczynienia. . A s? gdy; w zachodzacey Materyi, wiem y znam dobrze: iż bezczynne y bezbronne f* „ Prawa, które tego nieodbierai§ końca, na iaki udziałane przynofić nayobfitfze po-,, winni w Obywatelftwie ikutki; przeto infiftendo tak dawnieyfzey Konftytucyi 1690. „ iako też y Novell# Legi 1764. Tttt: o P'irzzdku Veym warna, gdy iuż czytane mie-„ liśmy Patita Conventa, podane od Tronu W. K. Mci Propozycye, gdy żadnych Skry-,, ptow z przefzłego Seymu ad Arcb vum niemafz podanych, gdy naftapiło czytanie „ Senatus Confultorum gdy oddany Urz^d Wakuigcey Laflki poleconemu iednomy-„ ślnie do Tronu W. K. Mci od wfzyftkich Wojewodztw, ffawnému w Oyczyznie Na-„ fzey, tak z Antenatów, iako y z fiebie, przemożności§ rozumu y Obyczaynościg O-,, bywatelftwa, znacznemu y wielkiemu w Oyczyznie Nafzey Mężowi, Xięciu JMći ,, Lubomirlkiemu Strażnikowi Koronnemu, za ktorego y Wojewodztwo Moie lkłada ,, W.K.Mci nayniżfze podziękowanie; gdy nakoniec iuż naitapiła Deputacya do Kon-„ ftytticyi % Senatu & Ordine Equeftri\ Przeto przychylaiac fię mówię do haffa wyda-,, nego od Tronu W. K. Mci Pana Nafzego Miłościwego, Or do eft anima rerum a na „ fundamencie wfpomnionych Konftytucyi o Porządku Seymqwania, doprafzam fię, ,, aby tak Jchtnć Panowie Senatorowie, iako też y Jchrnć Panowie PoiTowie do likwi-5, dowania od Kommifîyi skarbowey nam tu podanych rachunków, byli ante omnia wyznaczeni.
Mówił potym JMć Pan Piafkowfki Podkomorzy Krzemieniecki Pofeł Wołyń-fki, y o wyznaczenie nieodwłoczne Delegatów do rachunków Skarbowych ażeby Kom. mitfye Ekonomiczne coprędzey uiścić y wykalkulować fię mogły, a przeto wfzelkich złych fiippozycyi uniknęły, dopominał fię.
O co gdy inni bardzo wielu z Stanów Rzpltey bez żadney od nikogo kontra-dykcyi doprafzali fię; Jchmć Miniftrowie zbliżyli fię do Tronu, gdzie za uderzeniem Łafkg przez Xcia Lubomirfkiego W. Koronnego, y Xcia Sangufzka Nadwornego Li-tewfkiego Marfzałkov^, każdego z Nich refo^Bive do fwoiego Narodu, JMĆ Pan Za-moyfki Kanclerz W, Koronny Koronnych, a Xże JMć Czarcorylki Kanclerz W. Litewski
nominowali Delegatów, to ieft, do Koronnych % u»ky Poi/k?z jy lf h tetv/ktego, y z witlkìey Polpa: VVielebriepo Xiedzi Krafińfti,.	'^"'Va L'~
cWego, y Wielmożnych Lanckorońlkiei Kaltelana Ki nlT *T £arn'eme-Kafttelana Fofockieco, y Softyka Wojewoda	t Kl,0«'ftlego Brzoftow(kiePjó
bnego Wodzińskiego Biikupa Smoleńlkiego! v Uwwlńf"
Sasssr "" »»->—4.v' sass
rninowaf, naftępui?cych"jchmościow.De,egTtot to ,T dò ^ P°o°ï
Jtn OzarowlViego Fotta Wojewodztwa Kraxowfluepo	' i' £' j y ■
wfluego,Bobow(kiego Poffa Ziemi Sanocfeiey,y At-kowftiefn pf° r •	f "°~
» XìfftnwLitew/kifgoi Horaina Polla Wd^a Wileńft e?o Drd"" M,'f Poiła Wdztwa Trockiego, Bui'harvna Pn'ì* p. ■ î Ï Urod^onego UkoHkiego *a Wdztwa Brzefkiego^te^fkìeg^ 2	^re?° Po-
Poznańlkiego, OftrowfkieVo Poffa WnrW,	Ma Wodztwa
Ziemi Halickìey, Czetwertyńftiego	1 "	P°f!H
Ziemi Mielnickiey; & Xç/lwa Lttewjktege Mej era Poiła Powi'i/ \ C^€g0 P°5.a towta Poffa z Powiatu Upitikieeo, Piffuckie^ t v a ^ f°WIn^3ego; Bi-fkieeo Poffa Powiatu sJniS'	*™<izkie,o, D, iekoń.
Wodztwa od z twa Pło«
ego.
jutrzeyfay na godzinę jedyraftj zrana.	' ' '	'olwowat na DzKn
SESSYA PIĘTNASTA
Die 22. Oćtohris,
twwv JMĆ ra1t Ma.rrzafks w naftępui^ce ffôwa ieft zagaion-» i r r , y ? -Mc p°2na,ef2 N«rod do Siebie przvwiaLny, y Te. o daiace rfò
"	"yn7Ś r'Ty& 0bihi*«	Twoich dit
*' wie Kr ole w ft i eh w r T V W 2vi"^U nieporównane cnot prawdzi-
" checi pirtfàdcm yTZy' k,edyf°rl,Wr,Prac' i' zamierzofiey dla Dobra nafzego ciięci przyicladem , Te zgromadzone Krok/twa estrom c.	* r ■ ?
■ przemieniafz iftotj. Już do tego daren, opat znoti Î, V'	"'"f0
" Narodu teso ftr~ ^	opatrzności izczegulniey, ïz tak rzekę,
^ moźe®y z wfzecbmocng Jey	y ikutecznie,
" pożytki, y Prawa ftanowić, ktoreby moca yL»S *' Ç ® Ut"17, wkorzcniać » dykolwiek zbliżały do podobu ńfL	*u Ì' 7	*ie*
Dany byf po nim gfos, Xciu JMci p/mafowi' ktorr d^ r T" T >. „ ,	KRÓLU PanirMoy ^iity^!''CB''POW1CdZ,afi
rwa tey Rzpit0;;	8;u^rieb' j d,ofto"a!e ^ ?pra*
; kiedy zechcemy, znać niemożemy; Bo W K Mc Rza"«°p"'T', n'ezmimy'7 modrym ważnym y „ważnym	^
>' wie^ro^tlow^S'c^^ iltnyT W	« rercach
" zy§, à nie musem kieruieiz. Naprow^ nâ WK w" Z T""T, " ftatecznych, à Kraiowi pożytecznych. n rz™ r f Sf \ d â°* » obrady Prowincyi, Wojewodztw >,em vp y.mm*12 7 -ednozgodney hannomj
: P-ciwn. poft^n^rnls rìtm^poCgTSvm	photrzeb71
' Nam zamachom. Zakfadafz N, yia/nieylzy^? ni e fi d-me nt?n bezbronnyln
:	PrfW 0bW Na>odow' y " P««dty» i n ni obi ec y w a ) f t y^k o W Klii
" tWak	2dr" RyCetft?	"ft»nowifó tak pięknie,
lzczegulnym zbogacemetn y pomnożeniem w ludzi Oyczyznç, y cafy
82	'	" Kray
Kray. Myślifz Miłościwy Królu y nìeuftannit pracuteft z ofłabieniem zdrowia, b® z fzczerym ulitowaniem około ubelpieczenia Pańftw lwoich; lednym ffowen po-wi-m życi- zdrowie y wfzyftkie zabawy W.K.Mci iedynie założone widzimy na Równych filarach prac, fatyg y ufiłowania okofo ocalenia Dobra Oyc:zyzny ,, Ł Uznaie to iuż cała Europa, Słoi. y d»*> *. Doznaie:z„a każdy.,zapatn ,e . fie V widzi te wfzyftkie llara.ua W.K.Mci dla urządzenia lwoiego Ludu. Wyznaie-' my wfzyfcy w fercach wdzięczność, ale wraz y dzięki niefkonczone Naywyz zey 1 Opatrzności zanofiemy zatak gorliwego Pana y Monarchę ; Wlzakze chyba ry y ' w duchu lub mniey wiadomy albo zapamiętały na liebie y Oyczyznç, przeciwnym okiem Y fercem na takowego Pana czułość zapatrywać fiç może, y nieprzyiazne po-' watpiwania knuć potrafi. Dzieło Panowania W. K..Mc, ieft to dzieło fam ego . BOGA, bo dotjd Fpokoyne, ffodkie y rz?dne, à „adewfzyftko w Radach .ednomy-
' ślne V w wftrzemiężliwóści dokładne. >,
" Seym ten wfwoiey gorliwości walny, bo z tyfiącow Głow wybrany, czyli ' możefz bydź zdrowiey ułożony, dla ubefpieczenia fkutkow Dobra Rzepltey . iako . kiedy zgodnie zaczęte widziemy Jego obrządki od iednoftayn.e obranego tak zacne-' to v eòdnego Marlzalka, ale y wfzyftkie początkowe Rady tak dofkona e wym.arko-
. wonef Skai'b ieft zawfze pie/wfze oko y fundament do Rady y obrony^azdego^ro-
'	leftwa bez Skarbu pewnego nikczemniej y gm§ Panftwa olobliwie wolne , my
.	wolni'znikniemy, leżeli dokładać fię wzbraniać chcemy do Sfcarbupublicznego d.a
"	opatrzenia Wpieczeńftwem Oyczyzny, z ktorey ziemi żytemX' 4 ^P,erac NJ, "
,	onev niechcemy» Wlzakze za tę niepowulnos- Pan BOG nas tyle razy
»	przeftrzega, kiedy przepufzcza na nas tyle dotkliwości od Pottronnych, y ze co w
" killcnnaftu lub kilkudziefiąt lat zbierzemy, wlzyftko wraz utracic mullemy, y -	y
>' S tir h v do 1 ły c a my; Tac to ieft przyczyna, że Sąf.edzi w takowey nas utrzymać za-
-	"r« ch« rS żebyśmy iednoftaynie byli bez odporu, bez obrony y cale w » Rządach y Radach nafzych wolni, ale nierządni, fłabi y nikczemni, dla obcych zas " z mufem rozrzutni: fie Jas non vab.s fO^ath opes. Przeto Ja Miłościwy Krou >' Życzę V radzi" aby Projekta od KommifTyi Skarbowey były zawlze wySuchane, a n » (WczyJ=yf.e bcdą, tym zbawiennieyfze dla całości Dobra y obrony od Obcych,
» wfzak do tego celu zmierza Konftytucya Seymu oftatniego Konwokacyi. „
" Z takowych Rządów Rzpltey około Skarbu wynika n.ejto^pnosc grani. " Pańftw W.K.Mci, kiedy y Woylkowe Kommilfye filn.eyfzym acz zolwiek Woylkie_n
-	'Ł zmocnienia Jego "w ułożeniach fwoich ^
» aby wiftocie Ikutek fwoy odebrały przy należytym rygorz > c ) . Kraiunav „ chodach przezKray. Sprawiedliwość czyfta y rzetelna ieft, dla każdego Kraju nay-chodac p	y Kutkiem Mogoflkwieńftw Boikich, wzmacnia y ftwierdza
y zawikłane Sprawy, à nkfprawied iwośc w wycenczanu.
.. fortun^zlacheckich gor/bierze; Tudzież fukceftye
" zaeęfzcżotfe potrzebui§ finalnego uftanowienia, by e^ z moc y	yg	' àztad
» tvch ffaba ieft nadzielą umiarkowania fumnienia Sędziów y ftron zawziętych, a z g
" niebłogolławieńftw Boikich Ikutek na cały Kray za ^^^""'^'^mZi^zJiey'-,, ,	iznynnnvch nrzywroceme y zieinoczenie widzi fi? wfzyirkim p -)	y
*' ^ro"z^^ch^wie^nZJ^c^ilTudzîer^aubefpi^zenWrj^towrT^b^irnal(kich^przy Ziem-
" dT"eyTrzWy	y3dŁ, Rządach,
ie uy	) >	ifftnwftWarwi v Koronacyi ubefpieczone, a iako 1§
« W.K.Mci iuz fą Prawem Seymow Konwokacy.^y Koro ^ ^ ^ N„od
naycelmeyfze y naywa niey z . [ nolega y wfpiera fię Wiary S. całość y wolność i:	nî:Ca^zÏ!onaII y buynie rLkrzewia fię wfzelka
« blogoSawieńftw Boikich y dla 0bYenU^zeawie"S
z "4:x?Jetfzrcnttcaie	^ P«,.
>• grotek /śmieltw domach ubefpieczeni żyć możemy; A fprawiedl.woscj wewnS.
*» trzn§ ftutecznie opatrzeni y rygorem iako naymocnieyfzym opifam w Exekucyi '» Praw, ani wzdrygać fię potrafiemy od napaści wfpof Obywatelow Wierze S. nienawi-» fnych y fzukaiacychprotekcyi Dworow poftronnych, kiedy ci widzieć y znać będ§ w '* fwoiey exekucyi Prawa przeciw nim uftanowione, y mocg Potencyi zagranicznych ,ł ftwierdzone przez Traktat Anni 1716.,,
» Nayiaśnieyfzy Panie niewnofifem ia dot§d lubo z mieyfca pierwfzeńftwa, ma-" teryi o Religij, bom % wftrzymowaf bydź zgorfzenia przykładem w przerywaniu " początkowych fpraw Seymu podług poprzyfiężonego Prawa, à ile fpraw takowych, ** które fundamentem befpieczeńftwa Wiary S. y wolności nafzey od grożących przy-" mufo w ! bo zatrzymo wałem fię na ten czas Prawem mi wyznaczony, abym w nim '* dopiero, wzrufzył te ferca prawowierne Oboyga Narodów, które y w wiekach prze-» fzłych, y w terainieyfzych,ofobliwie na oftatnichvSeymach Konwokacyi y Koronacyi »' zwykły pałały żarliwością okofo obrony Wiary Swiętey, doświadczaliśmy tego y za-" w(ze doświadczać pewni iefteśmy ; Bo dotyd iefzcze nie la, nam iawne zadania ,ł Dworow Ciidżoziemfkichś ile że kiedy W.K.MĆ raczyłeś mi zlecić na kilka dni przed " Seymem zaczętym, abym wraz z JMć PP. Miniftrami Oboyga Narodow wfzecił w uznanie pretendowanej konferencyi od Xiażęcia Repnina Pełnomocnego Poiła Rof-'» fyifkiego wraz z JMć PP. Miniftrami Dworow Pruilciego, Duńfkiego, y ângiei(kiego; w A ci Miniftrowie oświadczyli fię tylko uftnie, że Dwory Ich ż|dai^ od Rzpltey fatys-fakcyi dla PP» Dyflydèntow, ż tym wlzyftkiem niepodali nic na piśmie, zakładaiac ,ł fobie infzy czas na to. Przeto, kiedy dot§d niepodaia, à tym czalem głotz§ wraz y " grożę, y owfzem fvvoie phllatterìa pomnażaią, że czego 'pragną tego y dokazać fpo-'* dziewaia fię, iako o tym pełno wiadomości. Ja nietylko modlę fię z Ludem .ca-" łym Winnicy moiey powierzonym, aby BOG nadzieia nafza nas ocalił od lzarpi§-*» cyc h honor Kościoła S. ale y aby zapalił ferca prawowierne żarliwością y moc§ o-» brony'dò odporu Ich ufiłowaniu. Ale y iako wfparty błogoffawieńftwem y Li-" ftem od Oyca Świętego, iako mówię pierwfzy Namieftnik w tych Pańftwach, ręce do " BOGA wznofzę, aby odwrocił tę niesprawiedliwa na nas natarczywość. Jako zaś '' Prymas Prawa nafze dawne y świeże aby były tym mocnieyfzym rygorem przytwier-" dzone, W.K.Mci y Stanom zgromadzonym przypominać y o nie doprafiać fię, w »' czafie fwoim będę. WK Mć wylanym na ufżanowanie Mi.jeftatu Jego (ercem '* wielbię za tę gorliwość w fercu Paniki m doznany o obronę Wiary S. Rzymfkiey Ka-" tolickiey, y o Prawa Kościoła S. Tę fiyfzeliśmy ^vfsy^cy z niewymowion§ raciości§, " bo przez ufta W.K.Mci oświadczony. Więc przez miłość tey Oyczyzny iupphkuię, " nieracz Mifościwy Panie uftawać wstaraniach tak gorliwych y fzczerych około Do-" bra Wiary 'S. 'y Oycïsyzny. na odwracanie zagranicznych zamachów. ^ Ta Wiara Święta Anteceilbroiv W.K.Mci tak wlîawiîa, tak Pan'twa te rozprzeftrzeniła, tj le Jin zwycięftw dała, tak Trony Ich wzmocniła, że y dzifiay W. K. Mci tęż^ famę Jr-^e-" Iońik§ o Wiarę S. gorliwości pełng krew płyngc§ źnai^c,moć§', m§drościg y żarUwo-®* ści§ naśladować pragnież. jefteśmy pewni y żyiemy w nadziei, że ten BOG *v\ ze-" chmogacy tu przytomny, Który W.K. Mć przez ręce Namieftnika fwego poświęcn, 99 namaściły ha Tronie tym wybranego z ludu podług (erca fwego Króla ofadził, ubło-» goffawi świątobliwe Jego ftarania, prace y zabiegi, wefprze y umocni ferca wfzyft-" kich Prawowiernych Połakows uzbroi Jch w Ducha mocy y Rady, ubefpieczy grani* " ce y Kościoł S. Nafz przeciwko fiłom ńienawiśnym, y nieprżełamana opokę ftwier-9* dzi in bràchio Altìjjimi-, którego wfzycy wraz z W.K.Mci§ wzywać do tego powinni-" śmy y gotowi iefteśiny. „	.
'Wolność Pańftw W.K.Mci wraz z Wiar§ S. zafzczepiona, zmocniona y ftwier-39 dzonâ, à modrością Tronu wfparta y ubelpièczona, tak ieft ftal§, że chyba iedyn§ ** Wfzechmocng ręk"§ może bydź z fundamentów wzrulzona ; A ieżeli węzłem cnotli-" wych Obywatelow ieft (krępowana y fkonfederowana, zapewne nie umyiïem Iwobo " Jey ukrzywdzenia, àie fzcfżegulnie umyffem ftwierdzenia y ubefpieczeni^ Praw y »' wyrwania jey z lwey woli zaftarzałych y prżyzwyczaionych. w niey niei-opal.yi y do " zguby peftępkow. Konfederacya ta nie ieft takowa iako z przefzłych wieków y czaiow " przywodziemy, bo ha ow czas każda z nich była z wielorożnych okoliczności. Dzi-5» iîeyfza zaś ieft wfzyftkim llodka y miła.bo Tronu przezornością «wfparta,bo w rękaca " Naygodnieyfzego y Naykochańfzego wolności Męża pielęgnowana, y wraz podzie-■*' łona między zacnych y w Województwach fwoicii akredytowanych Cherfow y Dozorcow ; Ta iedńomyślność w fercach Obywatelow bez naymieyiżey kizywdy lI-» trzymuie. Ta w Radach y ziebiegach icdnoezynność wfpiera y zmacnia,ta po-
X	" ftron-
'» ftronnych myśli od wzwyczaionych łupie ftw y naiazdow powściąga, ta Skarb, moc y " fprawiedliwość w Kraju pomnaża, ta każdego w domach prywatnych ubefpiecza „ " KonfederaCya ta ieźeli kiedy,tedy w teraźnieylzych okolicznościach pogrożek, " y zwrufz uącyeh przeciwności ód nieprzyjaznych Wierze S. będzie tarczy y obrony, 3> ile że ie'ft przez wfzyftkie Stany przy bronieniu Wiary S. poprzyfiężona. Y z tey " naybardziey przyczyny powinniśmy podobno upraliać W.K.Mći o (twierdzenie trak: " zbàwiennegô węzła,powinniśmy uprafzaćy Xci a JMci Wojewody Rulkiego, aby nie-" raczył przeftawać bydż iefzcze Marfżałklem tak zbawiennego dla obrony Wiary S. " dzieła, wraz z podziękowaniem że dotąd ten ciężar tak iłodko y przyiemnie dla miłości Oyczyzny dźwigał. A kiedy Mas Poftronni o baczą tym ściiłym węzłem *' iednomyślnie ziednoczonyćh, zapewne w pokoiu nas zoftawią, y prZytym prędzey " przyidziemy do urządzenia porządku Ulta w y fwobod nafzych, na którym zawiffa ** całość wolności v od obrony Wiary S. ńieodftępność. „
'* Te moie zdania do woli Tronu, y do uwagi Stanów Rzpltey podaię, tenay^ " dofkonaley przewidzą potrzeby tey Konrederacyi. ,,
Żabrał potym głos JMć Pan Wojewoda Kaliili, y znaiąc na dniu wczorayfzym dopełnione Prawo przez wykonana Przyfięgę od,nominowanych do Konftytucyi Deputatów, oraz przez wyznaczenie do Rachunków Skarbowych Oboyga Narodow Delegatów, uprafzał Stanów Rzpltey,aby Materye,y Proiekta Skarbowe, iedne po drugich de» cydowane były. A ponieważ Cła generalnego proweniencya nie tyle iak fię fpodzie-wała Rzplta czyni dochodu, oraz że z uczynionay od Króla JMci Prufkiego przeciwności, nie może fię toż Cło daley utrzymać, dał fam świadectwo tego, że bywał na Konferencyach z Miniftrami Króla JMci Pruikiego, na których, lubo o prawności tegoż Cła póftanowienia, fundamentalne przy wodzone były racye, y dowody, przecież przez moc więkfzą Sąfiada fkutkować niemogły; A zatym gdy bydź inaczey nie może, radził: aby ten Projekt Zniefienia Cła generalnego, który zaraz oddał JMci Panu Sekretarzowi Seymowemu był przeczytany y za zezwoleniem Stanów podpifany.
Miał potym dany głos JMć Pan Wojewoda Rawfiki, w którym wyraził: że prace J.K.Mci, (§ celem dążącym do ufzczęśliwienia Dobra publicznego, przez zachowanie Praw w delegowaniu Deputatów do Konftytucyi. Aby przyrnowienie fię wolne Pofelfkicb głofow zachowane było, tudzież Projekta ściągające % do Skarbowych Ma-teryi więkfzością gfofow decydowane, y podpifane zoftały; oraz każdy Projekt przyięty od Stanów Rzpltey, y podpifany zaraz do Alit Grodzkich, per Oblałam był podany dopominał fię, y Projekt fub titolojUbeJpkc&enie Ufiaru Ssymoruych JMci Panu Sekretarzowi Stanu Rycerfkiego oddał.
Po fkończonym tym głofie, kilku Jch-Mciow o głofy, wielu innych oprze» czytanie Projektu Zniefienia Cła generalnego doprafzało fię.
Zaś JMć Pan Wielhorlki )nterlocutorie mówiąc, aby wprzód Projekt utwierdzeń nia Wiary Swiętey był przyięty dopominał fię.
Na co mu JMć Pan Poriińlkii Pofeł Poznańfiu także interlocutiorie odpowiedział; że to ieft źle o Nas rozumieć, abyśmy nie pamiętali o Wierze, przy ktorey w fwoim czalie obftawftć niezaniedbamy, à teraz o czytanie Projektu zniefienia Cła generalnego, jako Materyi Skarbowey ad mentem Prawa 1764.; uprafzamy.
W tym Xiąże JMć Marfzałek W.K. uderzywfzy Lalką rzekł; do przeczytania Pro-jektu Zniefienia Cïa generalnego. Przeczytał go więc JMĆ Pan Sekretarz Seymowy.
A potym zabrał ełos dawniey u Lafki zamowiony JMć X. Arcy-Bifkup Lwo-wfki, w którym dziękuiąc J.K.Mci,za oświadczona dawniey w mowie fwoiey,względem Wiary gorliwość y obftawanie, wyraził: że kiedy iuż naznaczenie Deputatów do Konftytucyi, lubo fię tego (maiąc wiadomość dawnych, y nowych Praw o Seymowaniujl więkfzościa głofow niefpodziewał* naftąpiło, y przyfięgę Jchmć Deputaci według dawnych Praw wykonali, oraz do promulgowania Projektów przyftępuie fię. WTięc ab/ y Projekt relpektem Wiary był przeczytany, dopominał fi£.
Xi§że zaś JMć Podkomorzy na pociąganie takowe bezprawne w naftępuiący fpofob odpowiedział:
" Nayiaśnieyfzy KRÓLU, Prześwietny Senacie, M. W M. Panowie, Bracia y " Dobrod/ieie. ,,
" Lobom fię niefpodziewał Mowy zabierać w tey okoliczności, w ktorey zga-" dzać-fię z tą żarliwością, która cały nalz Naród zapala, zawfze gotuwem ; iednako-" woź odezwać fię mufzę bo mnie do tego pobudzaią reHexye* ktorem dnia onegday-'» fzeeo uczynił W.M.W.M. Panom w Mowie moiey, których ftwierdzenie kiedy za-
" chodzi
,ł chodzi prZez wielkie zdanie Xcia JMci Prymala, y kilku Bifkupow przy nim fię od-"** aywai^cych, rozumiem że tym więkfz§ u W.M.W.M. Panów znaydzie approbacyą.
Oftrzegafem naymocnieyfze Warunki, aby Wiara, wolność, Traktaty nie ściagaiace *' % do handlów, wypowiedzenie Woyny, y zawarcie Pokoju, pod żadnym pretextem »' podciagnione bydź nie mogły pod materye Skarbowe, Woyfkowe, lub Jurydyczne. ** Ponawiam też warunki, teraz, y rozumiem że te racye, dla których Mowa moia " cokolwiek faiki u W.M.W.M. Panów znaleść mogła, y teraz konwikeya inyśii Jch " za fobą pociągną. Chwalebna ieft gorliwość, ale trzeba żeby była roftropna, " nieprzyipielżai^ca za fob§ niefzczęśliwość Krajowa» Przywiązanie do Prawa ieft '* naywiękfzg. Obywatela pochwały, kiedy na to zażyte;, aby Kray fwoy ufzcżęśliwiał, * y ubelpieczał. Kiedy zaś tubtylizacye rozumu, nato tylko f§ obrocone, aby nie-"* czynnych nas uczynić, y zbawiennie poftanowione ku pożytkowi Krajówemu dzieła, '' narufzyć,wyzuwamy fie z pollaci dobrego Obywatelftwa,y nicayiey koftwikcyi za fob^ " niepociagamy; bo iawnie każdy v,'idzi, żę chęć dokuczenia, bardziey ta myślą rzar 3* dzifa, iak upragnienie fzczęśliwości publiczney. Wykorzeńmy z ferca nafzegoten '* lentyment, z ktorego gorfżyć fię każdy mógłby, zapatrui^c fię na iłodycz Panowania Wafey rolewfkiey Mości, Jeżeli w czym nagłość robotj/ fprawiła, że byftrość ł> rozumu niedoftrzegła należytego epifania w Prawach nafzych dawniey Ferowanych; Zażyimy tegoż rozumu, nie na to, aby wymyślać nieprzebyte zawały, w których* byśmy fami fwoie zdania tylko uwikłali, ale poydźmy przykładem godnego Męża JMci Pana .SofnOwikiego Pifarza Polnego \y. X. Litt; ktorego fzeżerość y pokora na ** dniu onegdayfżym, prawdziwie że mię za (erce uiçîa; Te (§ prawdziwe drôgi, kto-remi dobry Obywatel chodzić powinien; ten ieft fpofob myśienia/ktorego każdy z »' Nas trzymać fię nieodftępnie powinien. Tym fpofobern mowiac, pociagniem za, *' ioba prawie iednomyślność Nurodu, który do więkfzego przychodząc oświecenia, ' nie daie fię iuż uwodzić próżnością ftow oświadczaigcych przywi§zańie do Wiary f 5> wolności, które mam za próżne, kiedy na to tylko fa .Obrocone, aby nas nieczynne->r mi czynić. Dowod dany na dniu onegdayfżym że wy filone tym kfztaftcm głofy ża-
*	dney prawie impréfïyi nie uczyniły, iawnie pokaźnie, że taki fpofob mówienia tych '* tylko uwodzić potrafi, którzy oświecenia Żadnego niemaiac, omamić fię dava umie-" iętnościa moWi§cego. Mam fobie czego Winfzować, że los fzczęścia mego, pozwo-'' lir mi w tym czafie pozy lic ać afFekta Braci moich w Województwie Bełzkim, kiedy '* widzę Jzbę Poffel(k§ napełniony tak gbdnemi Pofłami ; Rośnie nadzieia, ze'przy Ich. >* pomocy ufzcżęśliwiona żoftanie Oyczyznaj y że napifzeniy Prawa, których (îuchaC " każdemu będzie 3'odko, y które wyfławiać wiekopomne czafy po nas będą. Tobie " zaś Nayiaśnieyfty KRÓLU, y zdrowia przybędzie, kiedy tak iłodka korzyścią ciefzyć " fię będzież; tey Ci życzę, bo wiem źe nic bardziey Cię iliemartwi, iąk kiedy widzifz;
*	że malz racy§ obawiać fię, aby fię niefkaziło Panowanie Twoie U(lawa fzkodhwi ** Krajowi Twoiemu. W ten czas będę wierzył że troskliwość o zdrowie Twoie ieti: " prawdziwa, kiedy uyzrzę żarliwość w oddaleniu tych przyczyn, które Cię martwić " mogf. Sfodziey mi było patrzyć na tę iednomyślność prawie Narodów^, ha dniu
Onegdayfżym, lako ffuchać tych Sow, przez które wyrażał każdy ukontentowanie z ** przywróconego zdrowia Twęgo.	Niechże y tey Mowy moiey będzie teraz tà
** korzyść, aby taż fama iednościy utrzymjfwany był porządek Seymowania nalz ego, y ** żeby każda Materya, w fwoim czafie traktowana bydź mogła; Do czego d§żac, pro-J* fzę o kontynuacy§ Projektow Skarbowych, y żeby żadne inne do Laiki niebyły poda-" wane, ani przezJMci Pana Marfzałka Seymowegoprzyimowańe,poki wfzyftkie Pro-" jekta przez Kommiflye Skarbowe y Woyfkowe podane, nie będa rezôlwowane, wé-" dług wyraźniego opiiu.Konftytucyi 1764 Antri która nieodftępnie trzymać, każdy z nas ma obowiązek na fobie, poki nowym Prawem riiebędzie odmieniona. ^
Po Którego fkończonym głofie JMć Pan Szadurfki Chor§ży Jnflant(ki, Koni-rnitTyi Skarbowey Litt: KomrhiiT^rz, Pofeł jnflahtlki dopominał fię, aby po p.zeczyta-nyn» Projekcie o zniefieniu Cła, Xięftwo Litewł^ie', &, anńesęk. tak Koronie, iakó y po-łnienióhemu Xiçftwu, Prowincye dołożone były, dopominał (iV; y wraz Projekt z dołożeniem takowym oddał do przeczytania JMci Parni Sekretarzowi Seymowęriiu, który tenże Projekt kilkakrotnie czytać zaczynając, à dla przetzkadzania niektórych fprzeci-wiaigcych fię ténia Projektowi, ( ex rations że chcieli mieć pierwéy Projekt warowania Religij Katolickiey przeczytany ) czytać go cale nie mogąc, na oftatek za uderzeniem Lalki, y ufilnym domawianiem fię niemal wfzyftkich Senatorowi y Poiło w Projekt tenże znolżacy Cło generalne przeczytał.
Ti	A kie»
A kiedy Xiaze JMć Bifklip Krakowlki, interlocutorie przymnwiaiąc fię powie-dziać, że Wojewo'dztw.a w Inftrukcyach maiłaby Religia Katolicka by fa ante omnia warowana, y Projekt eò nomine żeby byì czytany, y.podpif ny tififow
Zabrał" więc gćos JMć Pan Sofnowlki Pilarz Litewlki, y refpektem Wiary przez Xi§żgcia jMci BilkupaKrakowlkiego pcpieraney, przypominał treść Jego Projektu, na utwierdzenie Religi; Kato ickiey ściggai^cego fię, iż ktoby Dyltydehrow protegować, żeby byf wygnańcen» Oyczyzny, tak tenże JMć Pan Sofnowlki oświadcz;, wfzv gorliwość fwoię, y Stanom Rzpltey o wĆafna Religia, oraz pozwalaiac aby poty m Projekt Wiary utwierdzenia uformowany, in -'Capite Praw, byĆ pofożony, dopominał fię.- aby ten który Prawo famie, y porządku Seymowania niedopufzcza zachować, pcuobnie za wygnańca z Oyczyzny byf uznany.	. .
Rcpofuit zaraz Xiaże JMć Bi (kup Krakowlki; iż iako JMć Pan Sofnowfki, na to fam zeżwalaf, aby Projekt utwierdzenia Religij, à Capite Praw byf pofożony, tak ktoby przeczytaniu, y polpifaniu onego fprżeciwiać fię z Oyczyzny byf profîriptus.
Przerywane przeto takowe końtrowerfye Xże JMć .Marizaćek W. Koronny uderzyć Lalka, y deklarowawizy naftępuiaca Propoz'ycy§ : Jeżeli Projekt o Cle generalnym od 'Komrnijfyi Skarbowey Oboyga Narodow podany, y przez JMci Para Sekretarka Stanu Rycerskiego przeczytany, ma bydźpodpifańyf albo nic f In Ordine decydowania teyże Pro-pozycyi per Turnum dawać gfofy Senatowi-, które JMć X. Kierfki Sekretarz Kronny konno tować; À gdy niektórzy JchMość Xięża Bifkupi» maiac fobie rozdawane per Tur-tium gfofy, żadnych kryfek na tę Propozycyg. dawać niechcieli, J.K.Mć inowigc fam z Tronu te Ifo'wa: Profię Minifterium do fiebie. ZwoĆaĆJch do Tronu fwego, którzy przy Kim ftanawfży, 2Çi§że JMć xMarfzaîek W. K, uderzyf Lafëa y powiedział te ffowa: Jego Krolewjka Al ość,
À Pan Nayiaśnieyfzy wfafnemi ufty oświadczywfzy, Jż iubo na pierwfzym Rze-pltey zaliada Urzędzie, zachowywać iednak w mówieniu wftrzemiężliwość ma zazwy-czay, dla tego aby fię niezdaf chcieć preoccupare zdań,y żeby fobie famemii czas do re-flexyi zoftawić, à toż oświadczenie w dalfzey Mowie fwoiey powtarzając, deklarować fię*. że y teraz by iefzcze zawiefif determinacją fwoia, gdyby niebyć przeświadczony Mowa, Xcia 'Pry m'a fa, który iako pierwfzy wtey Oyczyźnie Kapćar, y iako pierwfży Senator, to prawdziwie wyćufzczyć dzifiay, co wfzyftkich rezolwować powinno, w zachodzących w§tpliwościach y oppozycyach. Więc Ahtijiitis Chrifti 'uejitria prœmens, do Pry malo wlkiego zdania zupefnie przychylai§c fię, Tenże Nayiaśnieyfzy Pan wyrazić: że iako Bifkup Pćocki pytany ex Turno, o zdanie fwoie, affirmative daf krefkę, za czytanym o kaflacyi CĆa generalnego Projektem ; także y drugim in e ode m Turno poftępo-wać należy, fwemi potwierdzić Ićo wy : gdyż niechcieć od Stanów Rzepltey żądanego Turnurn prof qui, à chcieć mu fię fprżeciwiać, lub inna kwefty§ pod a ne y propozycyi JìtbJìituere proprio arbitrio w żadnego indivìdui tutay nie ieft mocy. Jako zaś in Turno na dniu onegdayfzym Poffowi iednemu zdało fię zdanie fwoiè, milczeniem zawrzeć, przez co iednak nic ważność decyzyi ufzkodzon§ niebyła# tak y dziś ieżeli podoba fię komu niedawa'ékrefki, to nie przefzkódżi, ani uymie,prawney innym kry(kui§cym czynności. Zaczyni Jchmć Panom Marfzaćkom Oboyga Narodów, y Kofa Rycerfkiego, kontynuować rozdawanie gfofow, in ordine rozpoczętego Turni zalecić.
Wrociwfzy fię więc na fwoie mieyfca Jchmc Miniftrowie, Xiazçta Jch-Mość W. Koron: y Nadworny Litt; Marfzaćkowie, kontynuowali rozdawanie gfofow Senatorom, którzy w koley dai^c na p'omienion§ propozycya, vota fwoie, niektórzy z nich iako to JMć X, Turfki za Bifkupftwo Chefmlkie, JMć X. "Giedroic za Bifkupftwo Jnflantfkie, JMć P, Czapfki za Wdztwo Chefmińfkie, Xiaże I uboroirfki za Wdztwo, Bjacfawfkie, JMć Pan Dembińfki za Ka fzteUni§ Woynicka JMć Pan Stadnicki za Kafztelania Kamieniecka. JMć Pan Mofzyńlki za Kafztelania Lubelfką, JMć Pan Dziewanowfki za Kafzelanią Chefmińfka,JMć Pan Węglińlki za Kafztelania Chefmlka,JMć Pan Jabfono-wlki za Kafztelani^ Pofaniecka, fobie konferowane, J.K.Mci dziękowali, y wzwyczay-nym Ceremoniale rękę J.K.Mci cafowali.
Po (kończonym wotowaniu Senatu, y Miniftrow, JMć Pan Marfzafek Pofelfki, za uderzeniem Lalki, wyż wypifan^ Propozycya deklarowawizy: dawaf gfoly przez "Wojewodztwa, Ziemie, y Powiaty, każdemu zofobna Pollowi, ponieważ niektóre Województwa przez iednego z między fiebie Polfow fwoie dawali krelki, które J7vlc Pan Sekretarz Seymowy konnotowaf
A takowym fpofobem gdy ex turno tak Stan Senatorfki, iako y Rycerlki, woto-wanie f«voie zakończyć, za uderzeniem I.-afka przez Xiażęcia JMci Marfzafka W. Koronî
JMć
JMć Xiadz Sekretarz Koronny wotow 41. ażeby Projekt żnoizacy Cćo generalne być pod-pifany; iedno votum aby nietyiko tenże Proiekt Cća, ale y Projekt Religii być czytany^ y razem oba podpifane zoftafy ; g. Wotow żadnego zdania niedaiace; 4. zaś ex quo od Kommillarzow Kommilïj'i Skarkowych aby byf podpifany cónjuliiąje danychjdeklarow ć.
Zas JMć Pan Sekretarz Stanu Rycerfkiego in ordine podpifania pomienione o o Cle Projektu, kryfek içi. affirmative danych; negative dwie; à neutralnych pięć; St; no.n Rzpltey opowiedziaf, à to oprocz nieprzytomnych na Seflyi.
Uderzyf potym Lalkg Xigże JMć Marfzafek, y Sekretarz Stanu Rycerfkiego, Projekt znieiienia Cia generalnego przeczytać. Y za domaganiem fię Stanów Rzpltey o podpifanie tegoż Projektu, JMć Pan Marfzafek Pofelfki, y deputowani ze wfzyltiuch trzech Prowincyi do Konftytucyi, Senatorowie, y Poifowie, podpifali. Który Proiek znayduie fię w Konftytucyi tegoż Seymu.
A JMć Pan Kanclerz W. Koronny po zbliżeniu fię Miniftrow do Tronu Seflya o<ï J.K.Mci folwowaĆ na dzień iutrzeyizy na godzinę 10. z rana,
SESSYA SZESNASTA
Die 23. 0 Bohr i s*
JMć Pan Marfzafek Stanu Rycerskiego, zabrawfzy pćos, in Ordine zaeaienia Selfyi, mówić w te Ifowa:
Rzym dawny, wfpaniafość, y dobroczynność, wyffawiaĆ Tytufa, Naród nafz •„ z tychże famych prżymiotow fwoiego uwielbia Augufta, za ftracony dzień dla wfa-„ fnev Nayiaśnieyfzy Królu, y nafzey mniemiaćbyś Oyczyzny, bez wylania dla niey, 5, drogiego piać Królewskich potu. Widzieliśmy na dniu wczorayfzym w przeci^-gnionym dofyć czafie, zdrowia Pańskiego nużę, y ochotne wytrzymanie, abyś W K-. 9, Mę pierwize Oorad fzczęśliwie w\pećnione obaczyĆ kroki. Te pomagaiaca zaw*ze fta-„ raigcym fię z fiebie o zbawienie, niezawodna opatrzność, ufzczęśliwića, y iuż w ifto-5, tne Seymowych skutków początki wprowadziĆa. Ubćogolfawi y daley nieo'zacowa* " ^ -K.Mci, dla Ludu wiernego poświęcone trudy, byleśmy lami chcieli wyrwać ,, fię z grożących nam, a z nierządu wynikaigc} ch przeciwności. ,,
Po nim zabrać gfos JMć Pan Hry-niewicki, KommilTarz Skarbowey KommifTyi Poe z Korony Jnflantfki, przymawiai^c fię do pierwfzego Proiektu, względem znie* fienia Cfa generalnego* wyrazif: że lubo pr<pnetar-j Dcm;.nt fwych wfafnos\ i, od pća-cenia Cfa wolni zawrze bywali, iednak kupczący, y przekupujący Cfo pcmienione do Skarbów Rzpltey importować obowiązani byli. J.K.Mć pragnac tym więcey, w Kra-;u fwoim handle wkorzenić, y utrzymać, Cfo Swoie tyło- Prawami utwierdzone, lubo z znacznym prowentow fwoich ufzczerbkicm, za o Tob li wy m fwym Relkrsptem iuż więcey, ( in Regno ) wybierać lkarbowi fwemu, poprzeftać rozfkazaf. Podany byf przez tegoż JMć Pana Hryniewieckiego Kommilfarza Projekt, aby Cfo J. K. Mci antt• quitus tn Regno pozwolone, zniefione byfo, Y ten Proiekt przeczytaf JMć Pan Sekretarz Seymowy.	Do ktorego przymowienia fię, zabrać i'Ćos JMć Pan Kotfowfld Podlkarbi Nadworny Koronny Połeć Wowdztwa Łęczyckiego, który maiac baczność» z obowiązku Urzędu fwego, na ocalenie dochodow Stoću Krolewlkiego, od d .wnych cza ow, wielorakim Prawem obwarowanych, dowodzgc oraz. że próżne profitu z Mennicy obietnice, ftratęanie zyfk Skarbowi J.K Mci przyniolïy, a przecież J K.Mć choć pizy t_vch fzczupfych dochodach, ufifuie czynić dobrze dla Dobra publicznego, iako to poKàzai. naprawieniem fwym kofztem, Fortecy Kamienieckiey, wyftawieniem Lu» dwiia^ni, przelaniem kilkunaftu fztuk Armat, zafożeniem Szkofy Rycerlkiey, na'co fprawiedliwy Stany Rzpltey wzgl§d mieć powinny. A przeto domagać fię, aby kiedy Co Regno Rzplita kalTować zamyśla, z ktorego J. K. Mć miaf tp.kae do Stoću Prowent, więc za uchylenie tego Prowentu, aby z Skarbu Rzpltey, umówiona iakowa coroczna, kwota do Ka!fy J.K.Mci oddawana byfa,Projekt eò nomine de tenore jequen,i JMći Panu Sekretarzowi Seymowemu podaf do przeczytania,,
po b d Nad^r0da za Profvent J- K- Mch 51 Ćfa in Regno ad praefens Kafp. wanegù
,, Aie na. uchylenie CU in Regno N^yiainieyfzy Kroi J Mć, pro xt fwego Skarbù » należ rcego zezwala, n>içc przez oświadczenie wdzięczności od c.tfego Narodu, za tę fa-„ [kawosé Oyc wjk t J. K.Mci powmney, in recompenfam onego przykładem Konftytucyi» „ Seymu Convocations w(zyjïkim Cfa maiącym,przez Skarb Koronny, bon-ifikować ofłrze-„ gai^ceyt Summg Zhtych Foljkicb 200000, z tegoż Skarbu Koronnego, pro interefti
^	Hkar-
, Skarbu Krolewfkiego, ufque ad vitse tempora J. K. Mci> corocznie wypłacać oftrzega* " my. „ Po którego przeczytaniu, Senat, y Poiłowie wfzyfcy ogolnie ogłofiwfzy zgodę, o podpinanie tego Projektu doprafzali fię. W tym wokowani Jchmć Panowie Mi-niftrowie, zbliżyli % do Tronu, gdzie za uderzeniem Lafkg, przeż Xcia JMci Marfzałka W. Koronnego. JMć Pan Kanclerz W. Kor.s wyraził: że Jego Krolewlka Mość ufzczęśliwienia Dobra publicznego zawfze pragnący, znał; iakg by io przefzkod§ Cło dla kupczących; a przeto lubo przez zniefienie Cîa in Regno prowenieneya z niego J.K. Mci należyta, iuż więcey do Skarbu Jego* wnofzona niebędzie; przecież kochaigc Dobro Narodu Sweeo przyięciem bonifikacyi* z Skarbów R2pltey ofiarowaney* niechce umnieyfzać dochodow publicznych Oyczyzny* ale owfzem pragnąc ie pomnożyć, tey-że nadgrody od Narodow przyrzekaney chętnie odftçpuie» ferca wdzięczne Narodow
ku fobie, za naywiękfzy zyik pocżytmaC^
Dany potym głos JMć Panu Lipmikiemu Potfowi Pomorikiemu, który J. K. Mci, za tak zbawienny wprowadzony Seymowania porzgdek, wyraziwfzy podziękowanie, o utrzymywanie Praw Prowincyi Prufkiey, przez wielu Krolow potwierdzonych, J.K.Mci,doprafzał, fię y o dołożenie także w Projekcie Cła, tey klauzuli Salvis Juribus Frujfićt tudzież aby Komora z Fordona do Oftromęcka niebyła prZeniefiona domawiał lîç.
Mówił potym JMĆ Pna Dziedufzycki* Cześnik Koronny Poiłeś Halicki, że fzczupłość dochodow Stołu Krolewlkiego* a wielość expenfy, które J. K. Mć z miłości ku Oyczyznie, dla Dobra publicznego, w tylu iuż danych dowodach pokazuje, nie może nas na to rezelwować, ażebyśmy mieli przeftać profić j.K.Mci o przyięcie ofiarowaney bonifikacyi, dlaczego o przeczytanie Proiektu nadgrody, y podpifanie onegoz doprafzał fię. A kiedy wfzyfcy Poiłowie, y Senatorowie oProiekt wyżey wypifany nadgrody coroczney J. K. Mci, aby przez JMĆ Pana Sekretarza by ł czytany, a przez Jchmć Panów Deputatów do Konftytucyi podpifany domagali fię , za uderzeniem więc Lafki przez Xcia JMci Marfzałka W. Koronnego, Seymowy Sekretarz powtórzy! czytanie, pomiemonego pretendowanego od Stanów, pro parte J» K» Mci Proiektu, y po przeczytaniu onego, gdy wfzyfcy generalnie w Jzbie Senatorikiey obradui§cy, o podpifanie onego dopominali fię, Xiaże JMć Marfzałek W. Koronny, przerywane, te przychylne Narodu ku Panu ufiłowania uderzył Lafk§ y dał głos JMć Panu Mikor-Ikiemu Poffowi Ziemi Goftyńfkiey, który wyliczaiac te wfzyftkie czynności Nayiaśnieyfzego Pana świadczone, które wprzód JMć Pan Podlkarbi Nadworny w głofie fwoim wymienił, dowodził prawdziwe przy wi§zanie Króla ku Narodowi Swemu, że co inni Anteceflbrowie Jego, mianowicie erygowanie Szkoły Rycerlkiey, poczawfzy od Henryka Walezyufza, iedni po drugich naftępui§c, przez przeciąg kilku wieków obiecywali, y niedotrzymali, to J. K. Mć nieobiecawfzy uczynił, y Corpus zebrawfzy Kadetów Szlachetney Młodzi, umiejętności wfzelkiey, Narodowi użyteczney uczyć Tch kazać miłościwie raczy. A zatym za te wfzyftkie łalkawe Nayiaśnieyfzego Pana» dla Narodu ftaranności, z obligacyi Jnftrukcyi fwoiey, naygłębfze od Ziemi Goftyń-{kiey zanioff podziękowanie. Przywodząc zaś Prawo o ucaleniu dochodow Krole-wfkich, iako Pana Naymiłościwfzego, uymę tę Prowentow która z znofzenia Cła in Regno pochodzi* chętnie dla ulgi fwoim Poddanym ponofzącego* y ofiarowaney za to, z Skarbów Rzpltey nadgrody oświadczaney, czynigc dobrze Oyczyznie dobrowolnie przyiac niechcgcego, bydź wyznawał. Jednak aby J. K. Mc niemiał ufżczuplo-nych fwoich dochodow, uprafzał Majeftatu, żeby bonifikacyi w Proiekcie zwyż wyra-iong, przyi§c od Rzpltey raczyły
£0; 5uciiur^ewiivi luuuuiii	------—1 .	' ----
wlki Cześnik, Sanocki; Goftomlki Podkomorzy Malborfki, z Powiatu Sztumikiego; Łącki Podkomorzy Brzegi Kujawfki, Poznańfki; Poiłowie, iedni po drugich zabiera-iac głofy, niektórzy z nich iako to z Wojewodztw Prufkich, z przymowieniem fię, aby Jch Prawa z ktoremi powiadali lię do Rzpltey przyftapić, były zachowane; tudzież żeby Komora Fordońfka do Oftromęcka, nie była przeniefiona. Zaś JMć Pan Wołyń-(ki, oraz niektórzy Litewfcy Polłowie, interlocutorie mówiący* z dołożeniem oftrzeże-nia, ażeby Cło Brzefkie Litewfkie zniefione było; o przyięcie ofiarowaney, w nadgro-dę uymy Prowentow Krolewfkich bonifikacyi, Nayiaśnieyfzego Pana doprafzali fię, y za (kończeniem, każdego z potnienionych Poffow głofu, wfzyfcy Obradui^cy, fwoie o toż ponawiali proźby; więc Pan Nayiaśnieyfzy, wezwawfzy do Tronu fwego Minijie-rium, y za uderzeniem Lalki,przez Xcia JMci Marfzałka W.Koronnego oraz wymówieniem
niem tych fłow.- Jego Kr o!e wfk a Mość mowie będzie, z Tronu lifty włafnemi do Stanów Rzpltey, w fpofob naftępuigcy mówił.
„ Serca daninę upornym oddalać milczeniem, byłoby nieumieć przyzwoicie 9» fzacować tak drogiego daru; cudzemi lifty tylko zań dziękować, byłoby martwia-5, cym tak żyw§ wdzięczność moi? ubliżeniem. „
*, Czy mógłbym Ja bez żalu, czyli bez zazdrości innemu to do Wyrażenia po-», wierżyć, czym Dufza moia przeięta y przenikniona wfivr©ś, gdy tego od Was prze-„ zacne Stany doświadczam iftotnie, co naymożnieyfzych y naylepfzych Krolow jedy^ ,, nym celem, naywiękfz^ bydź powinno nadgrodg, to ieft: Ludu miłość; Tey gdy Ja 5, dzifiay, w tak zupełne.y iedności, w tak natarczywey Narodu ofierze doznaję; nić „ Ikarby, nie doftoienftwa na Wafze ufzczęśliwienie, ale życie famo w odwrot oddać „ pragnałbym. Y zaprawdę gdyby w ukryte przeznaczenia Xięgi fpoyrzeć Mi pozwo-„ łono,y w nich tam wyczytać, że od Moiey śmierci dopiero ten ICray powitanie, dziś ,, bym ikrocenia dni Moich gorgeo doprafzał fię. *,
Ale poki Mi Nieba tu Oj czyźnie Iłużyć każą* tę uftawicznie chcę pełnić powinność» Z tego powodu dla powiękfzenia doftatkow Narodowycn przez uła-,, twienie handlu, że zniefienie Cła in Jtegfio mienię bydź potrzebnym, fakryfiłowałem ,, z ochot§ wpływaiacy do Skarbu Mego z Ceł wewnętrznych dochód. Niech fię ni* „ gdy Moy doftatek z Ludu Mego zubożenia niepowiękfżs: y dla tego com raz daro-59 wał Rzeczypofpolicie, nawet od niey nazad przyigć niechciałem. Lecz kiedy wai-,, czaca właśnie ze Mn§ Narodu fzczodrota domawia fię tego koniecznie, y potrzecie „ iednoftaynym głofem chec fwoia wyraża nieod/łępn§, abym ten doćhod roczny miał za fwoy włafny; niechże Mi fię godzi t§ iuż włainościa Moig, podług Mego fża-„ fować upodobania. Kogoż obdarzać, komu dobrze czynić ielt naymilfza, y naypo-„ wfzechnieyfz§ żędzp fame to każdego Uczy przyrodzenie. W (żak famych fiebie ,, w Potomftwie fwoim kochamy. Ja fwego niemaigc, w Wafzey Krwi Dzieci fobie i, przybrałem, formuiac Corpus Kadetów. Niech to dzieło które miłość Oyczyzny założyła, ztwierdzi miłość Narodu do Króla; miłość naturalna każdego Oyca do y, rodzonych Dzieci,
ja obrocić umyśliłem na Szkołę Rycèrlka te dwakroć Sto Tyfięcy intra ty, ktoremi ftraty Moje w Celnych dochodach,chcieliście Przezacne Stany kompenlować,
„ Gdy Senatorfki y Rycerfki Stan za pierwfzego przykładem każdy tyleż na Szkołę Rycerlk^ ofiarować zechce* doydzie taż Fundacya zupełney dofkonałości fwoiey. **
*, Nie zaprafzam, nie zachęcam do takowego zemna towarzyftwa, bo fz^dzę że „ krzywdziłbym tak dobrze myślących Obywatelow, gdybym ( że tak uczynig ) miał za rzecz wątpliwą.
„ Ze zaś nigdy z przed oczu tey tracić nie należy Maxymy, że y naylepfzy zamylł mniey dobrym fię ltaie, kiedy nie w fwym ćzafie przedfiewzięty, dla tego że 9, teraz Skarbowe Materye traBantur* przed których lkończenitm żadne inné wrżuca-„ ne bydź ńiepowinny, więc Proiekt o Kadetach taki jakem go dopiero określił» nie-prędzey aż między Proiektami Woyikowemi ?by był podany ieft żadaniem Moim.
A po Ikończońey takowym fpofobem Mowie Krolewlkiey,Senat, y Miniftrowie Zniżyli Swe głowy u Majeftatu Pańfkiego, dziękuigc Nayiaśnieyfzemu Panu, za te Jego nayłaikawfze, y nayprzy i e mn i ey fze, dla Narodu PollkiegO oświadczenie, a zaś pò wroćeniu fię Mtntflertj; JMć Pan Marfzałek Pofelfki, zabrawfzy głos imieniem Stanu Rycerfkiego naygorli wfze zanioff podziękowanie, y na znak wyrażenia, od tegoż StanU Rycerfkiego Majeitatowi wdzięczności, doprafzaigc fię ucałowania ręki Pańlkiey, zbliżył fię do Tronu, y rękę Krolcwfka ucałował.
Naftapiło potym czytanie Proiektu,tak ad dejideria Woiewodztw Prufkich, ia* ko też Poiłow Litewlkich y \Vołyńfkich poprawionego, w którym Cło in Regno tak w Koronie, iako y w Xiçftvvie Litewfkim, cum annèxis provincijs» ieft uchylone, oraz fkaffbwanie Cła generalnego, na Miafta Prulkie rozci^gnione, tudzież ofiarowaney bonifikacyi J. K. Mci, za cłecefs z zniefienia Cła in Regno pochodzący, z uftàpieniem zakonnotowane, y za powtorzonym tr7ykrotnie pytaniem JMci Pana Marfzałka Pofel-fkiego, gdy uniuerfus naltępował ajpnjus, na przyięcie, y podpifanie tegoż Proiektu; Pomieniony JMć Pan Marfzałek oraz tam ex Senatorio, quam ex Equejiri Ordine do Konrtytucyi Deputowani, przerzeezony Proiekt podpifali.
A Seffya za zbliżeniem fię Miniftrow do Tronii, przez JMć Pana Kanclerza V. Koronnego ieft folwowana, na dzień jutrzey fzy na godzinę dziefigt^ z rana,
Ui	SESSYA
S E S S Y A SIEDMNASTA
Die 24. OBobris.
JMć.Pan Marfzałek Stanu Ry cer (kiego, w naftępui^ce ffowa zagaił Se(Ty§.-■„ Prawdzi fiç iftotnie że Ziemikie Władze Mgdrzy, Choyni, y Dobroczynni Kro Iowie, Namnieflnicza BOGA w ten czas naydoftoyniey piaftuia Godność, kiedy „ na wz©r Jego wygurowane Narodom -ukazuig Cnoty. Wynifzczafz iię Kayiaśniey-,, fzy Panie, ażebyś Nas Szacownych uczunił, uik^piafz właPnych Krolewikiego Skarbu „ dochodow, abyś pokazał że Cie bardziey publiczne, niżeli prywatne poruPzai^. Pzko-„ dy, zyik naywiękfzy na wiekopomney zakładaPz Ludu wdzięczności.	Oycze ła-
„ fkawy Monarcho Dzieci Ziomkow Twoich y ich nadzieie pielęgnuiePz, wychowu-„ iefz, na nich właPny koPzt obracafz, onym Pprawiedliwey za Cła Nadgrody ułiempu-,, iePz3 abyś talenta, y fpofobność w liczney Młodzieży, pracowicie pod dofkonałemi „ iey Rządcami zaPzczepił, aby z nich Oyczyzna, iak nayprçdzey złote Żniwo, y plon „ obfity dzieł, y zafzczytow w Kraju, y za Granicg chwalebnych zbierać mogła.
,, Za tę dobroć W.K.Mći P.M.Miłościwemu tak dla Nas wylany cała też miłość ,, w każdym czaiie, w każdym nieraz, ale zawfze, zagaieniu, pałatce dziękczynie-„ niem Ofiary nieść powinna, „	_	^
Zabrał głos JMć Pan Woiewoda Jnowrocïawfki, y za wyświadczony od J. K. Mci na dniu wczorayfzym, dla Dobra publicznego choynośćj przęz uftapienie ofiaro-waney od Rzpltey za Cło Swoie #« Regno bonifikacyi, w pożytek Rzpltey, głębokie od Oboyga Stanów Nayiaśnieyfzemu Panu zaniolï podziękowanie. A gdy KommifTya Skarbowa id^c drog§ Prawa, w podawaniu dwóch Proiektow zniefienia Ceł onemuż uiściła fię; odświadczył przeto Jmieniem KommiiTyi, że w rekompenPę deceflu Skarbowi Rzpltey Oboyga Narodow, przez znielienie Ceł, generalnego y in Regno, uczynionego, taż KommifTya Skarbowa proiettive fpofob zalepienia tey uymy Prowentow* inny wynalazfzy podatek, Proiekta eo nomine ułożyła, y też trzymane w ręku Proiekta dowodził nieodbit§ potrzebę polepPzenia Płacy Woylku y Aukcyonowanie tegoż \Voyfk.a, ile że y na mieyfcu ult§pionych per PaBa Convènto. Anni 1764. J. K. Mci Czterech Regimentów Gwardyi,takoweż Regi menta podnieść dla Rzpltey za rzecz of§-dził przyzwoity; a więc dla obmyślenia dochodow na toż Woyiko y na inne Rzpltey potrzeby dwa Proiekta ieden pod Tytułem: Czopowe y Svelgine, drugi pod Tytułem: Znieftenie Pogłownego, a Uftanowienie podatku Czopowego y Sztlężnego, JMć Panu Sekretarzowi Seymowemu podał do przeczytania. Które obydwa tu de tenore fequenti wprowadzone JMć Pan Sekretarz przeczy tał.
CZOPOWE y SZELĘZNE.
nf Wyruchanych rachunków Skarbów Oboyga Narodow y względu na nieuchronne Rzpltey expcnfa, gdy jię pokaźnie potrzeba przymnożenia dochodow pub licznych , bez których rząd y bejpieczeńftwo zupełnie utrzymane bydź nic może i A przymnożenie Ich nad wftelkie inne podatkowania rodzaie Szlacheckie fortuny obciążaiące, naymniey uciążliwe z Czopowego y Szelężnego Stany Zgromadzone uznaią, przeto aby to Czopowe y Szelężne które w Koronie ad privatorum ufus, Ziem y Powiatow obracane by w aio, odtąd z Dobr wielkiego Stanu, iak chcą mieć Konftytucye dawnieyfte, a ofobliwie Annorum 1703. y 171 o. bez żadney ko-gożkolwiek eXcepcyi y ochrony, do Skarbu Rzpltey było importowane poftanawiamy.
A nie obciążaiąc confumentem populum, na którym famym takowy podatek zależy, tuż nie czwarty fteląg od Czopowego, a drugi czwarty od Szelężnego, iak chcą misé prze-rzeczone Konftytucye Jecz te obydwa podatki na ieden (kładaiąc, od piwa,wódki,miodu,malin-niku, wiśniaku, y wftelkich kratowych trunków, dzieftąty Szeląg wyznaczamy. A o punktualności dochodow tego podatku tak poftanawiamy.
Jź Szynkarze nie iuż do Skarbu Rzpltey lecz Browarom przy braniu z nich trunków ten podatek wypłacać będą, a zaś Browary y Gorzelnie uftdnowione raz na zawfte przez KommijJarzow quantum corocznie dwoma ratami, iak teraz pogłowne oddaią do włafnych Grodow, zaczynaiąc pierwftą Ratę Marcową w Roku da Bog przy [iły m 176g, importować powinni będą-, KommiJJya zaś Skarbowa po tę importancyą do Grodow, Komor, przez Kom-mijjyą wyznaczonych pofyłać, y z nich za Kwitami autentycznemi odbierać ią powinna bę* dzie.
\	Oftrze-
Ojbzepaiąc ora" całości każdego Dziedzica, y Poljejjora Er oW ar ont, y Gorzelni, aby na fwoick dochodach żaden ftkodować nie mógł, pozwalamy, aby każdy z nich nadfpr a wiedli wą cenę trunku dzi ftitym ftehgiem drożey też trunki zBrowarowy Gorzelni przedàivaf* y ten fam nad cenę podniefiony dziefi ity fiel Ig do Grodu impart o wał. A względemniiev wyrażonych przypad ow tak poftanawiamy. Iż gdyby po wy tik widów aney przez niżev pofta-nonHmych Kommijarzow na ten podatek płacy gorzelnia albo Browar gdztc ieft ieden tylko9 tub Karczma na gościńcu do propinacyi używana Jpaliła fię, tedy Dziedzic czyli Pojjèjjòr tako-tvyçb Dobr, teżeli przed Terminem płacenia pierwftey Raty po pomorzeniu» nowo w*ftan ionego Browaru lub gorzelni albo karczm używać zacznie, przez, fiebię albo Dojpozytóra fwoiego dcces na powinrięy fielężnegó importancyi zaprzyftądż powinien będzie na tę Rotę. Ja N, - przyftępam P$ny ĘOGU W-fechmogącemu w Troycy S. .Jedynemu? iż Browar, lub Gorzelnia N. przez czas ktpreeo Rata teraźmeyfia należy dla przypadku ognia nie więce v. tak Złotych N. importował'» à żutym ftelężnego nie więcey iak Złotych /V. zapłacić powinienem, tak mi Boże dopomóż.
Jeżeli .zaśprzed pierwjjym terminem płacenia propinacyi nowo wyftawioney gorzelni tub Brofvam używać nie zacznie, tedy na nim Manifft de diligentia uczynić ma, à na drugim łub trzecim terminie tęż przyftęgę wykonać-, takowy iednak dtces pokażdym pogorzeniu diużey nad puk&ra roku nikomu przytmowany bydź. nie nia,
A gdziehy połowa tylko czyli mnieyfta część Br ow ar ow lub Gorzelni» albo, Karczem wzorzec miała, z których pozoftałe zaftąpić za .pogorzałe by mogły, tam dec e s przy imo w etny inaczes bydź nie powinien, aż za dołożeniem w Kocie frzyjiggi, iako pozoftałe gorzelnie lub Browary albo karczmy, czyli iedna decejju» który fobie -racbuie żadnym jpofobem mu nie nad-grodziły9 lecź ten fprawiedliwie przyjęty b; dź póminień
Gdy b' zaś kto komu po uftawie Szelężnego iarmarek cały lub przez część albo gościniec prawnie lub nie prannie odebrał, albo Browar nowy przed ty m nie by wały, n-yftawiwfty propinacji ubliżył, takowy dopuki .in pq^ffione takiego ubliżenia będzies doputy część podatkus za odejściem części propinacyi zaftępowai powinien, podług przyiącielftiiego umiarkowania lub Grodzkicy czyli Ziemi]? iey albo. ex appeliatione, między ^Miejfczàny Mieyjk'iey^A^èjJqr-fkiey decyzvi Puh paena 500. marcarli m y Wróceniem in duplo, urà\ wiele ftrona w propina-cyt ukrzywdzona, za krzywdzącego do Skarbu Rzpltey przerzeezonego podatku zapłacić obowiązana będzie.
Ze zaś /prawy takowe zn4oki cierpieć nie mogą, przeto zalecamy s aby jpomienions Juryzdykcye nowe Regeftra preile do jpraw takowych, które bycadzień3 iak taktowe brans bydź mog-y uftanowiły.
Tożfię ma rozumieć9 o miaftach w których by Kommijfarze zaftali, wyznaczone miey-fcà dla Seym w, Trybunałów, Kommijjyi, Ziemftw, Grodow, Seymkow, lub innych publicznych zia :• do w, albo.gdzieby Garnizony lub Fabryki ludność à zahm kóńfumpcyl "przy czy-niai ice lo owane były. A po podatku na Browary do proporcyi wydatków uftanòwionym, takowe ziazdy. Garnizony lub Fabryki doinnych r mi aft przęnieftone b dź miały, tedy M '.afta fikoduiice na ludności Miaftu uiącemu, tęz ludność prawn i akęyą do AJJćjforyi intentować ma. A Àjpifì'ryà tékzè % rćgeftru do takowych Jpraw nowo ujlanowiońcgo za Jf rawiedliwyik % fwoiegofidu albo gdyby potrzeba wycirga 'a urzędu na mieyfc;\ zeftanego uznaniem decejfa na propinacyi, ulgę proporcyWatną Miaftu ludność utracaiicëmu w uftanowionym podatku U-ezyni, àt$% famę zdziętą część Czopowego y Szelężnego na drugie M i aft o ludność zyffcuiicą do płacenia włoży, doglidaiąć tego aby ustanowione generalne quantum,podatku ile ftuftność pozwoli zmniayftone nie było.	'	,	1
Jednak te wjSyftkse wyrażone przypadki niezabraniaią rekurfu nikomu do KommiJJyi Skarbowey o ulgę Szelężnego, gdyby ta z nieprzewidzianych teraz przyczyn pokazała ftę, li komu w czafiesprawiedliwie uczyniona bydź powinna» wzaiemnym teżjpófobemiftawa C]u?.ń-titatis płacy Czopowego y Szelężnego przez KommtJjarzow uczyniona zagradzać nie będzie Kommijf i Skarbowey do podniecenia jufti quanti, gdyby w którym Browarze lub Gorzelni % nieprzewidzianych teraz przyczyn wydatek trunków, znacznie byf powiękftońy*.
Lubo zaś takowy prowent z każdego z ofobna browaru komputowazy będzie, lednak dla ubefpieczeniapun tualnćy z M i aft hnportacyi zwierzchność miey[k à każda u jtebie z wftel-kich Browarow Duchownych 'y Świeckich, Szlacheckich, Mieyjhich,y ZydoWjkicio, podług Ta-ryffy, żadney od tego Poboru nìewycitgai ąc Solący i,ahi Kwitowego tak iak podatek pogłownego Wybiera, zawczaju pod wolną exekucyt wybierać ma, y każdą Ratę tak Marcową iak Sc-ptembrową, w tychże Mieftącach oddawać powinna będzie.
A gdyby Miafto które BrowaroW propinacyi czyi r przeciwko Prawu używane po iey Kommijarzow ùftatùie fkùjjòwatoì tedy to quantum ktoreby z çomienionègo Browaru u-
W	jtano-
i
jìanowione na Rzpltf przypadało, toż Mia/io na wfyflkie inne browary tvjklkiey kondycyt y jìanu ofob ujiało, w kajfowanym bron/arze propinacy ą "•zyfk-uitce adequate rozebrać may zupełność proweniencji z całego Midjia wynikł} do Skarbu Rzpltey oddawać.
A dla wynalezienia y wy likwidowania certi quanti takowego podatku Kommijjh-rzowjpofobem iak do Lujiracyi Starojiw naznaczeni byli Ń. naznaczamy, którzy Kommijfarze każdy w fwoich Województwach y Ziemiach powyimoWamfy Taryfy Pogłownego lub innych podatkow, zkądby pewną wiadomość poWziąc mogli o wielości M iajì, M i aft e czek y wjt przez parafe podzielonych} nie Opufczaiąc y tych Dóbr 'k tòte po Taryfach ojiadły. Przyfęgę przed włajhym grodem wykonać będą powinni na tęrotę.
Ja U. prżyjięgatn Panu BOGU JVfec'hmogitèrm w Troycy S. iedynemu, iż Urząd Kommifarjiwa moiego W Ziemi Ń. lub Powiecie do Borego obrany iejlem, pilnie y fumien'nie jprawować będę, browaru żadnego lub gorzelni choćby W podanym mi Regejłrze był%apo-mnianta albo zapomniana %ićopufczp^ w kàlkutacyi iak -wielegarcy taHcb trunków z każdego brow aru y gorzelni na rok \Wychodzi, albo iak wiele na rok aręda drówàrna y karczemna z trunków każdemu PojjejjoioWi importuit3 bez żadnego wzlgędii na pokrewieńjiwa, przy-iaźń, lub nieprzyiazń, boiaźń albo 'nadzielę żadnych dàroW fiieprzyifnuiąc, jpraWiedliwosc \zachowam y rzetelny dziejiąty jśelig czyli dziefątą ćzęsc intràty do tey ktor i każdy Browar z famy eh tylko trunków fwoiemu PojJèjJòroWi jpr awiedliwie czyni, przyłoży wjśy tenże dzie-Jiąty fie lag czy li dziefiitt część na Skarb Rzpltey wyznaczę y napifę» à tak z każdego Brow arti należący podatek Çumiennie porządną Tarvjfh opijawjïy, tea'en e'xempla'rz Taryfy ręką moi4 podpijany do włajhego Grodu nieodwłocznie podam., à drugi takiż do Kommijjri Skarbowcy in (patio ośmiu miefięcy od ter dznieyfego Seymikti komputuiąc odejdę* y W tym wfyftriim pilność y jprawiedliwość zachowaj tak mi Panie Boże dopomoż .'y niewinna męka Chry_•
fiuja Pana.	,
A takowy Jurament wykotidwfy ciż Kommijfarze, każdy w fwôim wydziale browary rewidować będą, y gdzie dworjk i zajianą propinacy ą, Regeftra y kârby trzyUtniey per-cepty za trunki komportować, etiam podprzyfięgą Panom Dóbr lub ich Dyjpozytorom nak-a-żą y frzedni rok z komputu trzech lat wynik ai icy za prawidło uflaWy podatku miec będą.
Ludność jłużfcych y koło rep ar acyl robiących ofob z jirawńego żyjących propinacy % powiękfaifcych Uważatie, która ludność %e mteyfce ta przeńkjtehićm retydehcyi fwoiego Pana do Mtafi publicznych y reparacyt ufiaiicey odmieniać zwykła, trzy części trunków ex quantitate która na ludzi fiużących wychodzić może; tudzież wjklaiich robotników przy-chodnich odtrąciwfy, czwartą część, za niezawodną do Prowentu dziew litego jSeląga pora-chuii w tych zaś Dobrach gdzie Arendowne Browary y gorzelnie ieżeli o wielości wydatku rocznego trunków niełatwą znaydt indagacyą, z proporcyi Arędy ile ftę do famego tylko Browarnego proWeńtu ściąga, Młynów, Karczem, Mofiowego> Grobelnego, tuczenia Wołow y tvfzyjìkich innych Arędariom przydawanych pożytków-, w to 'nie inkluduiąc, propinacy |
Svelgine go ufi ano w ią.	, .
Gdyby zaś czyi hroWar albo gorzelnią umyślnie dla unikniema C%opówego nieużywany z aft ali3 prowent tak, iak z używanego uftanowią. A tym jp ofob e m gdy w browarach y gorzelniach opłacone będą wfśelkie domowe trunki, Szynkarze ich o takowy podatek który oni przez podwyżfienic na każdych dziewięciu dziefątego feląga browarom wypłacać będj, inkwietowani od nikogo bydź nie powinni.
Nadgroda pracy obranym do tego Kommijfarzom lubo w pamięci najley y wdzięczno. ici Rzepltey za publiczną wierni uflugę toftawać będzie, przecież względem nieuchronney expensy trzy gro fie od każdego złotego wiele iak którzy Kommijfarze wylikwiduią, tychże lub ich fukcejforom Kommtjfye Skarbowe z pierwfiey importancyi za Kwitami Autentycznemi powinny będą wypłacić.
Co zaś do zagranicznych wfelklch tikworow rożność ceny Czopowego w Utriwerfatach poborowych Annorum 1564. 1578- >627. y 1703. tudzież y walor dawnych monet î. teraźnieyf ą nową kombinuiąc, uprzątaiąc oraz potrzebę wielości Straganików do każdego Miajia, w którym też zagraniczne trunki przedàwane bywaią» y expens na nich, niemmey zabiegaiąc aby pod żadnemi wjśelkich Imion protekeyamiy papportami bądź z Duchownych, bądź Świeckich ofob, nawet y pod Najly m Kro le w/kim imieniem Skarb Koronny pokrzywdzą* fty nie był, pojianawiamy; aby wjSyfy bez wyłjczenia Stanu y kondycyi wfelkie lik wory na rułafną potrzebę lub na handel z zagranicy jpi'owadzailcy-, od gare a wina Węgier/kiego fvfielkiego gatunku po dwa grofze frebrne Poljkie nowey monety, to ieft od beczki teraźniey-jlych garcy Czterdzieści maiącey, po grofiy frebrnych Ośmdziejtzt, à od A^taia po grojśy takich' że Czterdzieści. Od garca wina wjSclkiego Francujkiego, Hifpańjkiego, iVïojkiego, y Ryńjkie-
gos
goy Greckiego» y ìVohfkkgo, tudzież wfzelkich Wodkk zagranicznych iakhnkolwiek naiwi-jkiem mianowanych, Miodu Węgierjkiego, Piwa Angieljkiego, po 'puitoragrofza frebrnego złotem lub no W % monetą in vim Czopowego y fzelcżnego na ie den podatek złożonego na pier-wfzych Komor ach Koronnych wypłacali, à tak od opłaconych trunków fynkuiąćy ie po w fach y Miajieczkach iuż więcej do takiegoż podatku pociągani niebyli.
A takowe Czopowe z fzelężnym połzczone od zagranicznych trunków Skarby Rzpltey od daia\N. w Roku teraźnieyfym przez fwoich bracbialijlow wybierać zaczną,
Ze z'aś ten podatek Czopowego y fzelężnego od Konjiytucyi 1717. jtawfyjtę Województw prowentem, też Województwa y Ziemie w długi, Jprawy y Procejjh wprowadził, te-dy ujpokaiaiąc wfyjikie takowe interejfa, ńakaziiiemy, aby Ziemjlwa, choćby gdzie nie w zu-pełnytokomplecieznaydowałyfię, razem zGrodami abfentin unius vel plurium non obftan-"te, byleby trzy ofoby Sądowe znaydowały jię* w picrwfy Poniedziałek po S. Agniefke w Roku najiępuiącym 1767. W każdey Ziemi na mieyfcu Sądom Żiemfkim zwykłym Jurysdykcją ufun-dowawfśy, wjśyjikie takowe Ziemi y Powiatów diugi^tylko do cżafu Seymu teraźn;cvjego winne, choćby też z propozycyi à nie zpozwow likwidowali3 y za rozeznaniem ważności doku-ntcHtOW, 'tudzież poprzedzaiącemi gdzie będzie potrzeba przyfęgamy3 też długi wy hk w ido-Tvawfzy y Dekret dò Obiaty w włafnych Aktach podawjzy , Kredytorow po fatysjakcyą do
Kommijfyi Skarbowey o defa!i,	_
A Kommijjyâ takowe długi choćby ktoreyZiemi roczną importancyi tego podatku prze-wyżfzały, z wybranego Szelęznego nieodwłocznie za Kwitami Autentycznemi S ti on jìaW a iących liib jpecyalny eh Plenipotentów ujpókoić powinna będzie; ktokolwiekby zaś dług lub proce s na którymkolwiek Województwie, Ziemi lub Powiecie maiicy, na wyu rzeczonym termi-nkiiiejiawał y nieupominałjięt ipfo fa&o dług Tego upada y Proces pro cattato reputatur.
ZNIESIENIE POGŁOWNEGO
A Ustanowienie Podatku CZOPOWEGO SZELĘZN-EGO.
POdatek Czopowègo Szeîçznego, od dawnych czafow, aż dolPajiòwama Àugirfta If. znaczń§ do Sk.arbu Rzpltey c*yniï impòrtancyg, z którego liczne miała vVoyiko y fHy. jprżeto reafumuigc Konftytucye Annorum 1703. 1710. 'i 71 2. Tenże Podatek Czopowego Szeleśnego, ftanowiemy w hiżey ópifafty fpoiob, to ieft:
Od Garca Piwa dwurażnego lub czarnego, prottelo lub przewoźnego, albo Zagranicznego Szelćj: 4. (KB.)
Od Butelki Pìvva Angieliliego Grofż m-iëdziàny 1.
Od Kwaterki Gorzafki proftêy lub hàhyfzkowey'Cukrbwey lub Gaan-fkiey, miodowcy albo iakieykoiwiek SZeUjgow 2.
Od Likworow zaś Luriewilfluego, lub Frkncufkie^o a-lbô innego râkitf-go gatunku, od iedney Butelki, Grofz Srebrny, 1.
ód Butelki Araku Grofzy miedzianych, 4.
Od Wina Węgierfkiego, ftarego lub młodego, Francufkiego lub Hr-fzpańfkiego, b§dź Wiotkich albo Ryn fk i oh, y innych wfzel-kiego gatunku Win, które (ię tylko nà gàrce prZedaia, od Garcft Grofzy miedzianych, 4.
Od Wina SzampanIkiego Butelki, GroPz Srebrny 1.
Od Wifia Burgiińlkiego Butelki, y innych które fi'ç na Butelki przedaia, Grofzy miedzianych 4.
Od Miodow iafcowegokoiwiek gatunku, dubeltowego lub Kopowca, albo proftegò^ Lipcu, lub Węgierlkiego y cujuscunque fptetei, od Garca Grofzy miedzianych 2.
Który to Podatek wfzyfcy cu którzy fzynkuif, tak po Miaftach, Miafteczkach, Wfiach, w wfzelakich Dobrach, tak po Świeckich iako y Duchownych, Staroft wach. Kro-lewfzczyznach^ y J. t. Mci Stoîowych, nemine excepto, gdzie tylko % czyli Arendo-
W 2	wne,
(ŃB.) Bywa Piwo w nafzym kraiù po grofzy 2. pi i 5 dla tego wiżyfer y Chłopi-, a
przecie przez to nie ubożej.
Dziś ieit Piwo po grofzy 4* żaden fiç Chîop nie zbogaci przez to,
S5 u Nas Kabakf po Miareczkach rożnych, gdzie Piwo dwoma grofzami ieft drożfze,ni£ ^ Wfiacbi a poitaremu Chfopiiwo y inni wól5 po Miaiìiàch pić przy Fargli niż po Wfiach. ^ _ Przeto niech to w myślach nie bjdzis, że w ten fpofob ułożony podatek tniafby bydź cigżki.
wne, czyli Dworfoie Propinacye, prppin.aterei- wypłacać ^pònwnni ? a ultimi c^fu. menta płacić, tak iako wy że y uftanowiono, to ieft Gdy będzie Piwa Garniec po grofzy 6. kto wypiie za Pieniądza zapłacić powinien grofzy 7* y Szeląg. S'mil-ter gdy kto wypiie Gorzałki kwaterkę v. g. będzie po grofzy 6. Niech zapłaci, Gro'zy 6, y Szelągów 2, A to nad uftanowioną cenę, żeby był Garniec Piwa czteroma ! ze lagami drożfzy, a kwaterka Gorzałki dwoma, y tak perconfequ ns% wizeiakie wyrażone Trunki.
Ktokolwiek zaś dla fiebie robi wfżelakie Trunki, czyli to ku fwoiey potrzebie, czyli Beczkami na przedaż, tego Podatku pfacić Sniepowini.cn, ktor-mu. tylko fami JPropinatores podlegli bydź-mai§*a ultimi ctnjument-i piacić _	; . •
Ci zaś którym fię Piwa y innych Trunków robić niegodziw y Prawa.im zakazują, gdyby fobie Beczkami Trunki kupować mieli, tedy iednak od Garca czyli Kwaterki wiele ich w takowe naczynie wnidzie, płacić powinni maia. do-tey Zwierzcbności, do kto re v należy. Pod M i aile m micfzkai§cy do Mi aita. Pod Kachałami do Kąchału, a na Wfeieh do A ren darzą, lub Szynkarza owego mieyfca oddawać.
W i likwidowanie takowego Prowentu, poSecai^ Stany Rzpltey , KortimifTyi Skarbowey, która to od fiebie do wfzyfikich Wojewodztw Ziem, y Povviatow, rozelzle Koraniifïarzow przy.fięgłycb i* Eam Roiham N A',	*•
Którzy to KommifTarze przyfięgli, każdy na fwoie nazn !C2one przyiechawfzy mieyfce Ir!fi fu men tu m Cotnm'JJtonispoda ad ABû9 oraz Univyerfzaiy czyli obwieiżcze-ńia per Parochias rozefzle, ażeby każdy mai§cy fwoie Karczmy, lub Propinacye Dwor-fkie, publiczne, prywatne, lub potaiemne Szynki, do tychże.PP. Kommi^rzow odezwał (iç y według rozporządzenia ich wylikwidował fie. A ktooy Propinajy^karczem-kę lub izynk kryiomy zataił,takowy od cujusvts f-tiftantiam+m.a bydź pc^emptor >e- pozwany do Grodu lub Ziemftwa, y fine quibusvls d iat ombuj odpowiedzieć, a gdy tnu t» dowiedziono będzie, P.i^cićjfet Grzywien, y fzesci§ Niedziel wieży Cywilney, fine di-jlin&ione Perfonàvtìrn, karany bydź ma, a tych Grzywien połowa patii ne ganti, a polowa S§dowi należeć ma.
Daley Ciż PP. KommiiTàrze Taryffy z Grodow powyimirię, które circa [o'itti o-nem wydane im bydź mai§. A te wyigwfzy, według nich po wyznaczonych fobie ltiieyfcach ieśdzić będa, gdzie tylko fa Arendy Zydowtkie, lub qugcunque tttufo Propinacye Dworfkie.	■ - 4 , .
Przyiechawfzy na mieyfce, ieśli do Żyda Arendarza ten powinien poJ przyfîç. ga, in Eam Rotbam N V. y chary mem wyznać, (Ha może wyfzynkować przez Rok Garcy Piwa łub Gorzałki, lub iakiegokolwiek z wyrażonych Trunku, a to ż trżecn lat biorąc Proporcya medium wezmg y według wyrażonego uîlanowienia pcrceptę wyprowadzą y w Taryfifę zapifza.
Dla wykonania zaś Zydowfkiey przyfięgi Kachał, do ktoregoby Zyd^ ten należał, ftarfzego iednego y Szkolnika fumniennych y poczciwych dodać powinien pod ka« rg. Trzydzieftu Grzywien in Foro KommiiTyi Skarbowey wfkazanych.
Gdzie f§ Dworfkie Propinacye, tam Pifarz Prowentowy iub Browarny, a gdzie ich niemafz,fam Pan trzyletnie Regeftra Propinacyi fwoiey, wfzelakich Trun&ow które tylko fzynkuie pokazać powinien, y one prz,yfięg§ ftwierdzić, a PP. Kommiiïàrze, wezmą medium, Podatek wylikwidui§> tak iako fię wyraziło de quanto od czego,y w Taryf-fę zapifzfi.
W Miaftach zaś y Miareczkach, tak Stołecznych Publicznych iako y partykularnych, Burmiftrz czyli Prezydeat z rad§ powinien oddać Komrnitfarzom Regeftr, wfzyftkich w onym -Mieście, jakiekolwiek Trunki fzynkui§cyeh. Y ten Regeftr powinien Burmiftrz z dwoma Raycami zaprzyfladź, iako wfzyftkich fzynkin tcych fprawie-diiwie podał, y nikogo nieoch/onił. A dopiero PP. Ko mm; ii arze, weafug Regettru od każdego (zynkuigcego ?x Perfowû przyfiçgç odbiera, y wylikwidulg. od méritant przepifaney Reguły, y w Regeftr ofobliwy zapifzg. A gdy wfzyitkicu takowych wy-likwidui§, zniof§ Summę ryczałtowy, y w ïaryffç zapiiz^, tak: Miako NN płaci tsa
Eok Czopowego Szelężnego NN.
Regeflr zaś ten wiele kto płacić powinien ocidadza Miaftu, weafug ktorego zęby ten Podatek wybierało. A icżełiby z tych który uńiari, albo fzynku poprzertdî, ma fię ftarać Mialto innego fzynkui§ęego uftanowić. A gdyby tego niezrobiło ten
Decefs famo zaft§pić ma.
Gdzie % w Miaftach Jury^dykcye Duchowne, lub Świeckie Woytoftwa, toż sarno Przewożeni, Pojpjfores czyli Panowie uczynić maig.^ Regeftra fzynkuigcych pooać pod przviîg^f» a PP« Kommiflarze, tak mai^ wylikwidować, y pofi^pic, iak w Miaftach. '	hmi~
Sifitiliter po Miaftacìi-, y Miafteczkach Żydowfkich Kachał :toź uczynić powi-tiien, Regeftra fzynkui§cych podać, które Rabin, z dwoma lkrfzemi, poprżyiiądź powinien, a PP. Kommiflfàrze, od każdego ex p,: Jona odebrawfzy przyiiçge, wylikwidować fnaig y w R.egeftr zapifać, a potym na te Miafto, lub Mialieczko, wylikwidowan^ ryczałtowy Summę w TaryfFę wpifać maià. A Regeffr z podpifem fwoim oddać Kacha» îow'i, ażeby ten od tych fzynknigcych odbierał y do Skarbu Rzepltey importował, beż źadney defalki, tak iako y Miafta Chrźeściąńfkie.
\Vylikwidowawfzy takowy Procent PP. Kommiffàrze fporz§dzg dwie Taryffy » z których iednę oddadzą do Grodu tego, in cujus Territorio ten Podatek likwidowali, a drugg oddadza do KommiiTyi Skarbowey.
Daie fig tu przellroga PP, Kommiffar/om że w TaryfFach dawnych, wfzyftkich Karczem, ani Propinacyi Dworftich, wpifanych niemaiz, ow-zem bardzo wiele, a prawie ad alterum tantum, przybyło, Karczem nowych pokatnych- rożnych fzynkow, tak publicznych iako y partykularnych, ofobliwie po rożnych Klafztorach. Przeto PP. Kommiiïarze nie fpufzczaigc fif na Taryfłę, wfzedzie iako nayściśley, o takowych Pro» pinacyach, inweftygować bçd§, wylikwiduia, y w Taryfïç generalna zapifz^, A quo ca-fu gdyby fię kto znalazł takowy, cujus w que flatus ac Condttienis, żeby Propinacy§ ukrył, tedy takowy ad delationern PP. Kommifïàrzow, czyli kogokolwiek, ma bydź pozwany do Grodu, y karany panatitap J&pcrius exprejja.
Kommilïya Skarbowa każdemu Kommifîàrzowrii gdy Taryffę należycie fporzg-dzon^ odda, zapłaci ze Skarbu Rzpltey per Decem à Cento, a to tyle każdemu, wiele fctory wyprowadzi intraty.
Płacenie tego Podatku zaczynać fîç ma à data NN. który dwoma Rśthami wypłacony bydź ma. Pierwfza Miefi^ca N. a druga NN.
Wybieranie tego Podatku ma bydź przez Woyfko, do czego Komir ifTya Woy-fkowa, naznaczyć ma na Exekucya Officyera y Gemeynow, lub Towarzyfłwo z Pocztami, do itażdego Wdztwa, Ziemi, lub Powiatu, a to t)m (pofobem, iako teraz wy b i er ? i ^ Pogłowne. Którzy to Exaktor©\M'e quocur.que J' tulo żadnych folucyi za E^akcyg, wyciagać nie powinni, ale żyć de proprio, ponieważ Woyfko rra podwyżfzona płacę» które to wybrane Pieniądze, Ciż PP. Exsktorowie, do KommiiTyi Skarbowey, odwozić, y oddawać inaia, a z oddanych, od teyże Kommilïyi Skarbowey brać kwity,
A że ten Podatek, w pierwlzych poczgtk ch, doikonale wy likwidowany bydź nie może*. Ze Propmatofes, a ofobliwie Zydoftwo, Rachunków dcfkcnafych nie maigi wiele przez Rok^ iakowego Trunktu wyfzynk.ować n ogli. Przeto nv,k; zuiemv. Kom-mi'ïyi Skarbowey, ażeby za lat dwie, drugg, takowg dla melioracyi TaryfF wyprawiła KommiiTyą. Każdy zaś fzynkui§cy Katolik lub Zyd, Miefzczanin lub Juryzdyczanin, Prowentowy Pifarz, lub Browarny, a n . ef Bu fam Pan, zalecamy, ażeby porządne mieli Regeftra y Rachunki każdego Roku wiele kto iakcwego Trunku wyfzynkował, a to pod kaęa arbitrarie, włożenia Podatku przez PP. Kbmmilïàrzow.
A fkoro ten Podatek do Skarbu Rzpltey wniefiony będzie, płacenie Pogłownego zaraz mauftać, a tę Summę co % któremu Regimentowi, lub Chorągwi należy- Rada Ekonomiczna ze Skarbu Rzpltey wypłacać powinna będzie.
Po których przeczytaniu zabrał gło? JMć Pan Marf/ałek Pofelflu, y Stanom Rzpltey donioił, źe pomienione przeczytane Proiekta, będa Woiewodztwom do rozważania kommunikowane, y o tych potym będzie każdemu wolność przymowić lię.
A potym dany był głoś JMci Panu Ponińftieinu Potfowi Woiewodztwa Po-znanfkiego, który lubo mógłby fię odwołać do naradzenia fię z fwa Bracia, w domach liedzacemi, i ! e maięc zlecenie w Jnftrukcyi fwoiego Wdztwa, aby na żadne Podatki nié pozwalać; iednak widzgc oczywifty Skarbu Koronnego, przez zniefienie Cła generalnego, y tn R gtiO) znaczny utzczeibek, tego czynić niechciał; Lecz żeby Proit kta do"-piero przeczytane Wdztwom do namyślenia y narad2enia fię, na Prowincyonalne Scf-fye mogły bydź kommunikowane doprafzał fię.
Zabrał potym głos Xże ]Mć Woiewoda Poznańfki, który radzgc* źe trzeba fzukać ipofobow, w wynależeiniu dla Kraju pożytkow nie uciążliwych w nadgrodę de-eeflu tak znacznego do Skarbu Koronnego, przez zniefienie Cła generalnego uczynionego; wyraził oraz; że przez płacenie Podatku Pogłownego, Wdztwa Wielkopolfkiô niewypowiedziana ponoiiły krzywdę, to przez Exekucye, to przez Procella z Regimentami prowadzone; oświadczył tudzież.* że pomienione Wdztwa nie lękaia fię tegoż generalnego Czopowego Podatku, y o to tylko domagał fię,aby też dopiero przeczyta»
X	ne
ne Proiekta Wdztwom kommimikgwane były, do rozmyślenia, y naradzenia (ię o fpo-fobie, iakim porządkiem wybieracby go można.
Wziął po tym głos JMć Pan Hryniewicki Pofeł JnfłantPki z Korony, oraz Kommi'lyi Skarbowey Kommiftàrz, y donioff z obowiązku Twego, wPzyftkim Stanom Zgromadzonym, że przez wybieranie Myta, Moftowego y Grobelnego, oczywifta uni-, wer Palnie dzieie lię depaktacya, y krzywda; À lubo Rommifiya Skarbowa UniwerPafa-ini fwemi, in publicum wydanemi zakazać chciana, iednak gdy temu zabiec nie mogła, przeto radził.- aby Rzplta Moftowniczych do pilnowania, y zabieżenia tym nieprzy-żwoitościom na teraźnieyfzym Seymie uftanowić raczyła, ktorzyby tego dopilnowali, aby Mofty, y Groble w całości dobrze opatrzone y utrzymywane bywały, oraz przeie-żdzaiący Kupcy, niezoftawali depaktowani, in ordine więc ułożenia Płacy Mollowego, y Grobelnego* Sekretarzowi Stanu Rycerlkiego Seymowemu do przeczytania oddat Proiekt fub TiU Obiaśnienie Moftowego, Grobelnego, y Burkorvego &c. który di Serii verborum iak tu wprowadzony naftępuie,tenże Sekretarz Seymowy przeczy taf.
OBIASNIENIE
Mojìorvego Grobelnego y Burkorvego &c.
LUbo Konfiytucya Seymu Convocationis 1764, na Fundamencie dawnieyfzych pozwoliła w Dobrach wfzetakich Moftowego czyli Grobelnego, wktorychby lîç znajdowały Mofty y Groble &c. Dziedzicom y PoflPeflòrom, z wyznaczeniem eoby o i '' wielkiego, Przedniego y małego Móftu od kupczących tylko à nie Szlacheckich ani ich Poddanych. Scc. płacić należało. Gdy iednak więklze wfzczeły lîç abufus9 kiedy " po niektórych Dobrach na wykopanych umyślnie dla myta rowach y wyboiach " fatwo poprawić mogących albo fuchych dołach moftki porobiono* w drugich zaś prościeyfze y luche drogi zagubiwPzy, umyślnie Trakty na Môfty y Groble bez kto-" rych można fię obeyść, obrocono, à winnych od Molików małych w kiiku łokci, y to iePzcze w złym porządku trzymanych, w niektórych zaś na tych tylko mieyfcacli gdzie przedtym Mofty bywały albo choć ich /, niemalz myta nawet y nadzwyczay-** nie , cum depaBation? nie tylko kupczących ale też y próprietariorum abufîve biorą.
Więc tym y podobnym zabiegaiąc praktykom^myta na wymyślonych Moftach y Gro-" blach, iako być nie powinny, znoPząc, takową o Mollowym Grobelnym y Spaśnym " ( obiaśniaiąc te Prawa) wyraźny czyniemy explikacyą. Aby myta na każdym Moście w czyli Grobli małych lub też na Moście razem z grobla y choćby ich w Gruncie ie-" dnego Mialla albo W fi było za iedną rachuiąc na błotach, rzekach, Iławach, y prze-'* prawach w dobrym porządku znayduiących fię komputuiąć od łokci pięciu aż do 93 łokci trzydzieftu ascenfì've wzdłuż maiącym po groPzu iednym miedzianym, à na " Przednim od łokci trzydzieftu aż do fześćdziefiąt po grofzy dwa miedzianych, à na " wielkich od łokci fześćdziefiąt do łokci dziewięćdziefiąt lub więcey aż do oftatniego 93 rachować fig, mianych, po groPzy trzy takowychże miedzianych, Moftowego czyli " Grobelnego, à to tylko od konia lub wołu w Bryce czyli wozie pod Towarami zagra-nicznemi, tudzież nie ktoremi Krajowemi, więkPzą cenę maiącerni, iako to: Wo-" lkiem, foiem, tytuniem, Paletrami, potażami, wełną, y żelazem idącego; pod Towarami zaś innemi, iako to: Solą, Anyżem, wódką, y drugiemi wPzelkiemi oprocz ni-" żey wyrażonych Wiktuałów oraz włafności Szlacheckich &c. niżey wExcepcyi opi-" Paijych. Na małych Moftach f z Groblą gdzie ieftj rachuiac po Pzelągu iednym, na " Przednim po dwa Pzelągi,a na wielkim modo fuprafcripto rachować fię mianym pu gro-Pzu iednym miedzianym, także od konia y wołu w Bryce lub wozie idącego. Od wołów zaś ftadnych lub koni Kupieckich luzem gnanych, od iednego, tudzież od wie-*' przow y fkopow od fztuk dziefięciu po Pzelągu iednym na małych Moftach, à naprze-" dnich po Pzelągowdwa, na wielkich po groPzu iednym miedzianym, także fpaśnego " gdzie ftadne konie lub woły nocować y popaPać będą po groPzu iednym miedzianym, '' gdzie zaś Pą burki burkowego od konia czyli wołu, wPzelkie Towary oprocz wiktuałów, y właPności Szlacheckich, Duchownych y chłopfkich niżey obPzerniey opiPa-3> nych wiozącego wfzędzie po grolzy trzy miedzianych, od ftadnych zaś wołów y ko-5 ni hurtem pędzonych po groPzu iednym miedzianym à niewięcey3 fub ullo pratextu excogitato & excogitando, à to tylko od Parnych kupczących, ale nie à proprietari/s wy-5> bierano, y reparacyą tycirśe Mofëow y-Grobli, Bruków należytą czyniono, y zawPze 3' w dobrym porządku zachowywano. Od ïokci zaś piąciu defcenfive dla małości ko-
" fztu
/
'' fztu propinacyąprzeieżdzaiących łatwo nadgradzaiącego fię nic niebrano, à to fub
*	refujtcne nieffuPznie wziętego in duplo» tudzież damnorum & litis ex pen far um & pana 5oo. Marcarum Polonica lium, in foro tCaflr enfi aut Tcrrefiri fi ve judicy Commi [furiali s The-fauri Regni aut cujusvis vindicandorum, pozwalamy y poitanawiamy, excypuigc od ta-kowego Moftowego Grobelnego y Spaśnego, tudzież brukowego wPzelkie Podwody
^ Szlacheckie,Duchownych y Ich Poddanych zboża, miody, lub iakiekolwiek Towary ? właPne z Dobr do Dobr, albo na fryor do Rzek portowych przewożące, iako też na Targi lub Jarmarki z Towarami albo cumViBualibus infra expnjjìs do Mi aft Miafte-^ Czek y gdziekolwiek przeieżdzaiące, także bydła wPzelakie Szlaci;eckie, Duchownych " y ich Poddanych z Dobr do Dobr na Jarmarki y Targi Krajowe pędzone, fub e o dem *' ut fupra & in ibidem extendendo rigore • Zeby zaś względem tego myta od Towarow S' niektórych Krajowych, iako to: Wełny, wódek, Soli, Anyzow, Tytuniow, Saletry, Po-tażow, Miodu, Wina, opłacać mianych, czyli per proprietario s, czyli per revendihres^ ^ prowadzonych bez poprzyfiężoney Atteftacyi rozeznać nie mogących, które ad Vittti* alia, iako to: Zboż, Ryb, Mąk, krup, iagieł, maPeł, nabiałów, Piwa, Słonin, fruktow, tudzież rzeczy tak proprietariorum iako y Revenditorum, y Podwody Szlacheckie, Du-^ chowne y chłoplkie bez wPzelkiey nawet Atteftacyi wolny zawPze przechod od myta a mieć powinny nie rachuią %,niebyło Pprzeczki,iak fię dotąd praktykuie, ma każdy ^ Pan, lub Jego DyPpozytor albo ffuga czyli przyftawa zapr/yfiądż Atteftacyą właPn§ / ręką Pańfką podpiPaną y Pieczęcią ftwierdzoną, ria Komorze celney lub w Grodzie pobliżfzym, iako Towary kupione na właPną N.N. potrzebę, albo z właPney Dóbr Je. ^ go krePcenPyi, à nie na handel lub Jakąkolwiek prorekcyą prowadzi albo prowadzić będzie, ktorąprzy%gę gdy in Autentico po Traktach pokaże, wol'ne od Moftowego ^ czyli Grobelnego albo Brukowego być maig, według opiPu Taryffy którą U. Mofto-wniczy ZiemiańPki y Powiatowy w każdym Województwie na to terazVynaczony J od J.K.Mci Uprzywileiować miany y przyfięgły, każdy wîPwoiey Ziemi y Powiecie ^ zaczynaiąc primo vere w Roku przyPzłym 1767. intra fpatium trzech cwierci Roku porządnie ułoży y iednę do Akt właPnych per Oblatam poda à drugą do Kommlftyi Skarbowey przeizle, à każdy Dziedzic czyli PoflUlor w dobrach Pwoich wybierającemu myto Tablicę hujus inflittiti przez U. Moftowniczego podpifaną y Pieczęcią ftwier-dzoną oddać, y na Iłupie przy gościńcu zakopanym przybić nakaże, à że y na prze-wozach wPzelakich Dobr, rodnie znaczne dzieią fię depaktacye, więc y względem onych, Tenże U. Moftowniczy Pprawiedliwe proportionate Uczyni poftanowienie, y w tęż Tarylfę Moftowego czyli Grobelnego, albo Brukowego ztakowymże ut fupra
#	oftrzeżeniem wpiPze, à Dziedzic y Pofleflòrowie każdy w Pwoich Dobrach podobnież Tablicę podpiPaną y Pieczęcią U. Moftowniczego ftwierdzoną na lłupie zakopanym dla uniwerPalney wiadomości przybić każe, fub rigóre & in ibidem ut fupra fuper eon-
^ traveniente v'indicando» à iako A&us pubìici wolne Pą od płacenia Jurium Cancellarla3 tak też wPzelkie A&us Moftownicze y Skarbowe bez wPzelkiey Polucyi, aby in futurum m Atiis przyimowane y wydawane były oftrzega iię, oprocz Extr^ktow według Pra-'* wa 1716. Anni płacić mianych fub pœnis 500. Marcarum Polonkalium in foro eodem " Cofft'fnijjòrialf fuper depaBąnte & contravenienïe lepi prœfenti co do Intereflow Skarbó*-
Wyćhy Mo ito wn i czy t h irrogar! di s.
Po ktorego przeczytaniu JMć Pan MarPzałek PoPelfki, że tenże Proiekt Stanom Zgromadzonym ad dtUberandum będzie kommunikowany, oświadczył.
Zaraz poty m Jchmć PP.- Miniftrowie zbliżyli fię do Tronu, a JMć Pan Kanclerz W. Koronny za uderzeniem LaPką przez Xcia JMci MarPzałka W. Koronnego, od Tronu in ordine deliberowania nad przeczytanemi dopiero Proiektami, folwowal Setfyą na godzinę dziefiątą na dzień jutrzeyPzy z rana.
SESSYA OSMNASTÀ
Die 25. OSiobris.
JMć Pan MarPzałek PoPelPki zagaiaiąc Seflyą mówił w te ffowa:
" PierwPzy ftopień lzczęścia Narodu, kiedy w Praw opiPaniu, Rządów polepfze-niu, w pożytkow Krajowych przymnażaniu, ubePpieczoną w Królu pokłada ufność, *' fzczęśliwyKrol,który wiarąLudu Pwego wPparty,fkuteczne dla Niego może Pprawować dzieła, nayPzczęśliwPzazatym Obczyzna, kiedy, za wzaiemnym Stanów fobie zaufa-niem, pomyślność fwoią tym Ppoioną uznaie ogniwem. p Pokazuiefz codziennie
Xz	» Miło- '
>" Miłościwy Pfnie, nieprzerwanym ftaraniem, y mozołem, iak myślifz, iak pragniefz» J1 iak ufiłuiefz, przyczyniać coraz więcey powfzechnemu Dobru, takich iakie fię zna-leść mogg korzyści. Wpufzczafz w fere a nafze żywe światła Twoiego promienie, " które Stany Rzpltey oświecaiac,powolnemi 1e czyniąc do radzenia, y do obmyślenia w (ze lk ich Fpofobow, ktoremi by to, co widz^ bydź potrzebne uchwalac, y uilana*
Jł wiać mogły, li	# ,
Zabraî gïos JMć Pan Czacki Podczafzy W. Koronny Pofeï z Województwa W o-łyńtkiego, który przy mawiane fię do Projektu Czopowego, na dniu wczorayfzym czytanego, à te.-. że fię tylko do Korony ściągał; domagał fię przeto ; aby y.Xiçftwo Litewskie, równy ponofiło z Korona podatek, y żeby Jchmość Panowie Kominia rze Skarbu Lite wfkiego,podobne Czopowego, y w innych materyach Skarbowych Projekta Stanom Rzepltey do decydowania podać raczyli.
Po nim mówił JMć Pan Oikierka Referendarz Litewłki Pofeł Wołkowyfki, y za zniefienie Cła generalnego, y in Regno, od Powiatu fwego Nayiaśnieyfzemu Panu naygłębfze uczyniwfzy dzięki, oświadczył: iż kiedy Wojewodztwa inne, podatek Czopowego przyi§ć fa gotowe, tak y Prowincya W. X. Litt: że od tego nieodft§pi fpodzie-wał fię, y i a ko Kom m ifla rz Skarbowy Litewlki, Projekta w Materyach Skarbowych, w przyfzły Poniedziałek do przeczytania podać przyobiecał.
Zabrał potym głos JMć Pan Drohojewlki Kafztelan przemyiki, który zwykłe Nayiaśnieyfzemu Panu, za konferowany fobie Kafżtelani§ wyraziwfzy dzięki zbliżył fię po tym do Tronu do ucałowania ręki J. K. Mci, gdzie odebrawfzy od Jch-Mość Panów Senatorow, y Miniftrow powinfzowania, wrócił fię na fwoie mieyfce.
A po Nim zabrał głos Xże JMć Sułkowlki, Pofeł z Wojewodztwa Płockiego, Kommiflyi Skarbowey Kommiffarz, który Iłowa przez J.K.Mć wyrzeczone powtorzy-wfzy, że Or do ejì anima rerum, iako na dniu wczorayfzym do Projektu Mojiowego y Grobelnego przeczytanego, Projekt Pojìanowienia Mojìownkzych mai^cy konnexyg. ofądził, tak profił Stanów Rzpltey, aby tenże Projekt fub titulo: Poftanowienie UU. Mojîowniczych ( który w ten czas tenże Xi§że Sułkowiki trzymał" w ręku ; do Lalki mógł bydź teraz przyięty, y przeczytany, JMci Panu Sekretarzowi go Seymowemu oddał.
Projekt więc tenże fub titulo Pojianowienie Urodzonych Mojîowniczych przez JMci Pana Sekretarza Seymowego Stanu Rycerlkiego był przeczytany, y przez JMci Pana Marfzałka Pofelikiego, kommunikować zoftał przyobiecany, à tego tenor był takowy.
POSTANOWIENIE
UU Moftowniczych.
CBcąc aby porządek w Kraju względem Mofiow y Grobel, byt należyty y depaktacye fig nie działy, na ten koniec pojianawiamy UU. Mofiowniczycb w Województwach w ka-żdey Ziemi z Powiatami rachitide po iednemu, który za Injlrumentem Nafzym Uprzywileio-tv a.ty &t coram Aftis propri; DiitriftCis, aut fub tempus vacantise coram vicìnioribus fuper muniis Officij fui, Rotę od Kommijfyi Skarbowey opifaó miana przyjięgfy, à Stallum fu u m po Urzędnikach Ziemfkuh oflatnie pofiądac maiący, zacząwfzy primo vere w Rokit przyfziym 1767. intra fpatium trzech ćwierci Roku każdy w fwoiey Ziemi z Powiat ami y Mojìy, 'y Groble, y wfzelkie przeprawy po Traktach, drogach publicznych będące, y wiele myta,' od którego, tudzież od Przewozu, wedfug opifu tv ojobliwym Punkcie dotkniętego, y In» jłrukcyi od Kommijfyi Skarbowey obfzerniey do tego opifu ściągać ftę maiącey, Sprawiedliwi; przychodzić będzie, opifze y certuni quantum ułożone w T'aryjfę wpijże-iednę ad A&a propri" Diftri&ûs per Obhtum poda, à drugą do Kommijfyi Skarbowej odeśle, y wfzędzie Tablice terrò poftanowienia ręką rvïafnq podpifze y Pieczęcią ztwierdzi, y przez Dziedziców także Pojfejfororv też na flupie przybić ofirzeże; gdyby zas renitens byï który U. Moftowni-czy in fupra & infra feriptis albo komu krzywdę lub fawor uczynić miai, takowy ad In-ftantiam infuriati, five cujusvis, czyli etiam Skarbu Koronnego do Kommijfyi Skarbowey zapozwany, nie ty lko paenis perfonalibus Czterech Niedziel wieży y crumenalibus Grzy-wienjoo. karany być powinien, ale też ab Officio przez Decyzyą Kommijfyi Skarbowey amoverî ma,y Urząd iego pro vocanti od Kommijfyi podany komu innemu od Nas konferowany być ma, z których każdy iako IOOO. Zio: Pol-z skarbu Koronnego falariandus być powinien, y na końcu Roku każdego za kwitem odbierać, tak nie tylko te Taryffy w cza fie Prawem teraz opifanym perficere, ale corocznie dwa razy wfzyjikie Trakty y drogi publi-
v	czne,
czne, ktorpdv tylko kupczący chód tą dla opatrzenia Mojiow, Grobel y przepraw, tudzież tężeli fi Tablice na jiupie albo ieżeli iakowey depaktacyi nie majz, obiechać, à gdzie reparacyi potrzebuir, one nakazać,y renitentes rei pro paènis Delatori edendis do Grodu, Ziemjińfa, lub Kommijf i Skarbowey, lub kornuby ftę z da w aï o zapozwać powinien; że zaś dla zacho. dzących z takowych okoliczności w Prawie kofztow ledwo kto pozywać odważa fię-> a przeto Depaktacye y wfzelkie bezprawia coraz bar dzicy wzmagała fi§ ; więc fubveniendo temu do takowych (praw, iako też y wfzelkich Skarbowych, ma być Patron czyli dwóch pro exi-gentia rei od Kommijfyi Skarbowey kofztem Skarbu Koronnego in foro Commilïoriali wyznaczeni, którzy wf elkie jprawy Skarbowe y Mojïownicze pro publico negotió Ôc /-Erario Reipuhlicsé wynikaiice patrocinari, à K ance! lary e takowych [praw AÊhis bez wfzelkiego kofztu pożyw ài ącego, iako w inny ni Punkcie wyrażono wydawać obligantur.
Dany był głos JMci Panu Jabłonowikiemu Kafztełanowi Połanieckiemu, à ten wyraził fwoie zdanie, że Prawo Religi j Rzymïkiey, iako y Jey Projekt naypierwey w Radzie mieyfce mieć było powinno; à lubo niefpodziewał %, aby materya podatkowania, y inne pluraliste konklùdowane bydź miały, przecież gdy iuż ed nomme Projekta czytane, y do rozwagi % kommunikowane, oraz kiedy naSeymie Coronationis, meliorowanie kwarty .pogłowne Zydowfkie ieft uftariówionejwięc aby Scymiki pluralitate voto rum -odprawiały fię, o podanie Projektu in ordine takowego Se'ymikowania domawiał fię.
•Zabrał potym głos JMć Pan Chmara Jnftygator 1 itewiki Pofeł Starodubowlki, à zgadzaiac fię z zdaniem JMci Pana Wojewody Jnówrocławikiego, oswiadezji*. że będzie podany 'Projekt względem Czopowego od Skarbu Litewikiego; oraz o kommu-nikowańie Projektow Wojewodztwom ad 'deltb er an dum na dwa dni, po zgodzeniu zaś y podpifaniu onych, żeby mogli ie mieć fobie wfzyftkiè Wojewodztwa, od Lalki oddawane, doprafzał fię.	.
Po nim moX'ił JMć Pan Wojewoda Befzki, à ten o podanie dalfzych Projektow Skarbowych, y o decydowanie iuż podanych, 11 Stanów Rzpltey domawiał fię.
Zbliżyli fię potym, do Tronu Ministrowie y S s lì y a na dzień poniedziałkowy, na godzinę dziefigt^ z rana» od JMci Pana Kanclerza Wielkiego Koronnego ieft ioi-wowana.
S E S S Y A DZIEWIĘTNASTA
Die 2j. 'Ottobris.
■ JMć Pan Marfzałek Stanu Rycërfkiego Seffya w naftfpui§cych ffowach zagaił.
,, Ten ieft naypierwfzy Boga Nami e Itnic zne.y władzy, Krolom tylko uQzielò-5, ney prawdziwey dolkonałości przymiot, przewidzać przypadkowe^na iiray przygo-5, dy, przezierać odmienne fzcżęścią; lub niefzcżęścia toiy, obmyślać mnogicn pozy-,, tkow, pewney obrony, dokładne fpofoby; częścią z Ludem Rządom Swoim powie-,, rzonym myśli iednoczyć, częścią gdy idzie o prawdziwa Ludu iwoiego pomyślność, ,, gdy nieodbita Oyczyzny wycigga potrz ba, przeciwko powszechnemu zdaniu mo-wić y przekładać.	Dcjgadzalz W.K.Mc P.Al M..tak rozważnie zupeióey Dobra
,, publicznego całości, że każdy żadańg ciefzyć Hę fpodziewa fpokoyności§, kiedy ie-,, fteś dla Narodu obfitym potrzeb opatrzeniem, dla wizyftkich w umiarkowanym ,, udziele, nie ubytym darem, w przypadkach ftraż§ y obrony.	Któżby ręce od
,, wfpolney z Tobą dla Oyczyzny odkładał pomocy, rozpatruy fię Panie Natz Mifosci-wy w fere ach poddanych fobie, cżytay w nich wieczney dla fibbie wdzięczności w y-,, razy; te w Potomkach Nafzych wyryte zoftawui^ obowiązki, które pamięć, y dzieła ,, Twoie, unieśmiertelniać będ§, y na wzor przyfzłym podawać wiekom. „
A po Ikońćzoney fwey mowie Pròle kt uftanowienia Czop tv e go y Sx,sJęźnego W Xigftwie I/itewikim JMci Panu Rembielińflciëmu Sekretarzowi Seyniówemu oddał.
Po którego przeczytaniu ,zabrał głos JMć Xn|dz Sieptycki Bilkup Płocki, a ten za prace y fatygi z ufzćzerbkiem zdrowia J K.Ałci około Dobra publicznego pod-ięte, głębokie w krótkich iłowach zfożywfzy dzięki, nami en ił naprzód że więcey w czynach fwoich J.K.Mć, niżeli w {łowach nafzych ftara fię bydź chwalonym, gdyż co inni AnteceiTorowie in -votis Oycz^znie przyrzekali, to J- K. MĆ w Wielu dowodach z ufzczęśliwieniem czynić nieprzeftaie; a potym z powodu tego że iuz według Prawa wfzyitkie Prœuminana f| odprawione, y Rymowania porządek zachowuie fię, pomyślna dla Narodu dalfzych obrad wnofił otuchę. Względem zaś Religii Katolickie/ naftępui^ce uczynił oświadczenie: iż lubo Jey Materya pobudzaćby Go do propono-
wania oney powinna, lecz gdy Prawo 1764. pierwey Ma tery e Ekonomiczne, Woyfko-we, y Jurydyczne linieć chce traktowane; więc tę do daKżego czafu odłoży wfz y do Proiektu poftanowienia Czopowego y Szelężnego przymowił iïg; y perfwsdowai: iż to, co na Se (Ty ach Prowincyalnych Wojewodztwa niezgadzaigc fię na ieden Podatek rożne fobie genera Podatkowania uftanowić zamyśłai§ zotrzymać fię nie powinno* gdyż mimo te obdwi§zki: że w iedney Oyczyznie żyi§c równie na .potrzeby Jey wfzy-iikim contribuer e należy, fame Prawo 1699. Anni obliguie, aby ieden rodź iy Podatko-wania wizyftkie Woiewodztwa ponotiły, po których przywiedzionych rerkxyach radził"; ab*y ad fermant Proiektu Litewfkiego względem Czopowego y Szelężnego przez JMci Pana Szàdarikiego teraz podanego, Czopowe y Sz-elgżne w Koronnych Prowin-cyach uchwalić.
Mówił potyrh JMć Pan Byftry Łowczy Nadworny Litt: y Pofeł Brześciańlki, który J. K, Mci za pieczołowitość o Dobro. Narodu wyrazi wfzy «x mente Jnftrukcyi fwo-iey 'powinne dziękczynienie, względem Proiektu C'» potvcgp y Szelężnego iednego był zdania z Jmcia X. Biikupem Pfockim.
Dany po Nim miai' głos JMć Pan Wilczewfki Pofeî z Korony Jnffantfki, kto-ty głęboką wdzięczność za miłość Dobra publicznego J.K.Mci zfoźywfzy. fądzif bydź nie odbitg potrzebę powiękfzenia Woylkay płacy, tudzież utrzymania Szkoły Rycer-ikiey, z ktorey w czafie wiele Oyczyzna mieć będzie korzyści, oraz poftanowienia Podatku Czopowego y Szelężnego, które w rzeczy farrtey mn;ey ueifzliwe niżeli Pogfo-wne do haraczu iakowegoś podobne,.y równie Szlachcie ile ubożfzey, iako y poddanym dolegliwe probował.
Zabrał po tym głos JMć Pan Walicki Kafztelan Sochaczewfki, a ten iakoKom-mifïyi Śkarbowey Kommitfarz, z obowiązku fwego, podał Proiekt do przeczytania pod Tytułem: potwierdzenie Kupna pałacu Rrafin'kfch dia Czterech Jurysdykcyi Koronnych Rzpltey Skarbów. Koronnemu zleconego, ktoren JMć Pan Sekretarz Seymowy przeczytał", a JMć Pan Marfzałek Pofeł łk i Stanom Rzpltey k g m mu ni ko wać go ad dcUbe* randum deklarował*.
Mówił" potym JMć Pan Oftrowfki Podfędek y Pofeł Wdztwa Łęczyckiego, który do władzy Kommitfyi Skarbowych przymawiaiąc fię remonftrował; że tęyże Kom-inilïyi Rzplta dała władzę wykony wania wyroki Prawa, a nié ftanowienia onych; opowiedział" oraź wfzyftkić z Prawa opifane obowiązki; iako to: Trakty dla kupczących fta-nowić, Rzeki czyścić każać &c. y w podobnych lftociech Projekta, dla wprowadzenia dla Dobra publicznego porządku, y wynalezienia zylku dla Skarbu Rzpltey podawać ieft obligowana. A Taż KommifTya Skarbowa nie u iści wfz y fię w zdawaniu Rachunków przed Delegowanemi, domyśliła fię Proiekta podatkowania podawać cum fmpofiti-&ne, aby ten, a nie infzy byf uchwalony Podatek; mowrf przytym że teyże KommifT'yì Śkarbowey wprzód fię w zdawaniu Rachunków przed Delegowanemi uiścić należało, z których mogłaby Rzplta wziąć iakowy środek do przepifania pomienioney Kommif-fyi '« agendts Prawa, y do uradzenia co dla Dobra publicznego-pożytecznego, Przytoczył" oraz że y w Rzpltey Angielfkiey Kroi Sam bez zniefienia fię z Parlamentem nie może ria fwoich Poddanych żadne wkładać Podatki; ale ref-renter fię maigc do Stanów, Podatek ftanowi. A chociaż tenże JMć Pan Łęczycki miał w Juftrukcyi fwo-iey od Wdztwa fwego fobie daney, aby na żadne iakiegożicolwiek bądź rodzaiu Podatki nie zezwalał; iednak od radzenia o podatkowaniu dla Dobra publicznego, a nader potrzebnego oświadczył fię nieodftępować, lecz tylko aby K 0431m.idy a Skarbowa in ordine podatkowania Proiektow impofittve tego, a nie innego rodzaiu Stanom Rzpltey nie podawała, oftrzegał fobie.
■ Zabrał potym głos JMć P. Jabłonowfki Kafztelan Wiślicki, który zdanie fwo-ie wyraził w te ffowa.-
„ Pora teraźnieyfza iak ffużąca do założenia fundamentów ufzczęśliwienia nas 3, w Oyczyznie, Obrad pierwfzeg;o S?ymu Ordynaryinego, pod Panowaniem W.K.Mci ,, P.M.Miłfo: przy równy waćby fię mogła, do owey bezpożytecznie upłynionego cza-fil chwili, co wycisnęła łzy z Oczu Zbawiciela nad Jerozolima, Htmàm fi cognovtjfes „in die Vijìtationis tua.	Ten ci to podobno czas zrządzenia wyrokow litości-
,, wych Opatrzności nad tym Kroleftwem nadfzedł, w którym głofem wołaiącego na Pufzczy, trzeba do Was Prześwietne Stany mówić, parate viarn Domini, re&Js faci ti ,, femitas Ejus.	Nie poczytny Nayiaśnieyfzy Panie za grzech obłąkanemu w nie»
,, rządzie, y niefzczęśliwościach Narodowi, że kiedy te kości nieczułe y martwe wi-9, dziane 11 Proroka na obfzernym polu, chcefz duchem od Bogs. fobie nadanym oźy-
„ wiać
„ wiać: aby fię iraftały, bez VTiary y ufności w modrym fterni$wie Twoim nasznay-,, duiefz, oto fobie tworzemy w Imaginacyi ftrafzydła, rozpaczamy nad forni § mewi-,,'dziang przedtym Seymowania, w. niewyrozumieniu pytamy.- czy ieit pod Konfede -5, racyg, albo nie konfedercaya? trofzczemy iię o Wiarę, y bezpieczenftwo Iey, chcemy „"ugruntować na Iłowach; Skoro o podatkach mowa,-ini ci halïo generalne: że giniemy, 5, że to Materya $tatUs-> że niepowinha podpadać fub f)r man: J'u dia ariani Dyipozycyi „Ekonomicznych; acz w tym wfzytkim nie poftrzegamy ręki mgdrego lekarza, kto-,vren widz§c że Pacyent iego, ow ten Łazarz oftatni Oyczyzna, y Dobropofpolite, w „ paroxyzmie tak śmiertelney iuż leży goryczki, nie wynayduie fpofobu tylko wiązać „ go, y nadzwyczayna leczenia przywracać mu zdrowie y liły fztuka. s,
„ Od Naddziadow nafzy ch przyuczeni ieftcśmy,miefzać fzyki, y ułożenia Ster-,, nicze w rządach Monarchom Włafnym, tłumacząc opacznie, y iprzeciwiać,fię nay-,, lepfzym Jch inteneyom, aleć tą. pierworodnego grzechu Narodowego zaraz§, a-„ timniey fzenia coraz władzy Berła, nie nadaiacey lię Polityki maxymg tylosmy wiko-„ rali: że od pozbycia Krolow Dziedziców przez Jat bliiko Dwieście uftawnie na doł î, id§c, dolzliśmy aż do famego dna hołdowniczey połaci, y dependencyi od S§fie-„ dzkiey cudzych Mocariiw potęgi. .Obaczmy fîç profzę na tym dnie.1 otośmy na 5, dniu przedonegdayfzym znieśli Cło generalne, a czyiaż to w iitocie moc, y J^egiśla-„ cya fprawiła? czyli Nafza, czyli też Króla JMci Prulkiegò 'i poftradaliśmy dawniey naycelnieyfze Prowincye ktoremi naybardziey 'gorę nad nami wzięto, ponieśliśmy „ fzwank w Prerogatywach Narodowych,co tyle razy zdeptano/bowiem chociaż Poteri-„ cye żyig między fob§ w lianie independencyi naturalriey, ten fpolbb życia niefie z ,, fobg, że która nie opprymuie, opprymowany bydź muli. ,,
,, Gdzie teraz Honor y lïawa Jmienia Poilkiego ! czego iuż y pamięć u ludzi „ zginęła; fam kleynot y zafzczyt prawdziwey, y godziwey iedynie wolności, czy mo-,, żerny fobie go przywłafzczać, y nim lię chełpić w rzeczywiilości ? nie zoftaie nam „ tylko Dufza, y Religia, a y ta przychodzi na dyikrecya, kiedy fię to iuż ziawifo, że „z ukazami około niey poczęto nas obchodzić. Ź tey przepaści y upadku toni, „ iedynie Wiara żyw^powolnością, y zaufaniem w Twey Nayiaśnieyfzy Panie roitro-« pney y życzliwey, iak na teraźnieyfzym, tak y na przy (złych co będa Seymach, kie-,y rowanie rudiem Stanu umiejętności vyydzwïgnac, y wyprowadzić lię możemy, aie „ bez przychylenia fię do Podatkow, przybić iię do tego ładu nie potrafiemy. „
,, Winniśmy Bogu dziefięcinę z gumien, daruymy ia Oyczyznie z Karczem, a „ co do boiaźni tyczacey iię abufum Podatku, wierzaymy iako w rzeczy tey, co podług ,, ułomności powfzechney nayżywiey y-riaydotklivviey intere (fui e każdego, że wzorem, „ przykładem, y prawidłem wfzyftkich pod ffońcem Świata wolnością rzadz|cyqh fig ,3 Narodów» pewniey, befpieczniey y roziadniey fpoczywać nie może iak ria fonie Plu» „ ralitatis
Dany był głos JMci Panu Hry niewickiemu PofTowi Jnflantfkiemu z Korony, y Kommiffarzowi Skarbowemu Koronnemu, który na po iane takowe obiekeye» przez JMci Pana Oftrowfkiego Poiła Łęczyckiego refpektem Kòmmiifyi Śkarbowey, pser-tffar- ze KommifTya nie maiac mocy (Iranowi en ia Prawa, nie może bydż Legislatrìx, ale onegoż Executrix. Drugą: że taź Kommilfya iełt obligowana de tranfaftis przed Stanami fprawić -fię, a nie Podatki na Stany formować. Na które Òbiekcye tenże IMĆ pan Pofeł Jnflantlki oraz y Ko mmi (Tar z Skarbowy, co fię tycze p&rtvfzey cytuiac Prawo Anni 1764. Seymu Coronati ont s że Kommi'fya Skarbowa nic nie czyni, tylko to co Jey przez Prawo było polecono, dowodził przez to,że taż fama Kommiffya ani ieft Lt-gtslatrtx, ani też vint Legtslationis pretendine. Co zaś do drugięy ObUkcyi należy, wyłufzczył w fwoiey explikacyi; że pomieniona KommifTya żadnych Praw Podatkowania na Stany Rzpltey, iako to nie ieft Jey mocy, tak też ich nie układa, ale tylko fwoiey powinności uifzczenia pokazała dowody, kiedy zachowuje pomienionę Prawo 1764. Anni na początku zaraz Seymowania, Stany Rzpltey o wfzyftkich Perceptach, Expenfach, y Remanentach publicznie uwiadomiła, y z nich we ry ti kacy 3 y kalkulaćyg przed Delegowanemi do Rachunkom czyni y de tranjaBis fprawia fię. A gdy oraz temuż Prawu Anni 1764. zadofyć czyniąc, Proiekta w Skarbowych Materyach ,nić cum tmpofttione ale tylko 'ad 4eliherandum podaie, nie czyni to a u th òr itale Legislativa ale executive. A temi reflexyami pomieniony JMć Pan Jntiantiki dał poznać., że Kom-mifTya Skarbowa ieit tylko Le gis Executrix. Jako zaś dawne rp i ćzafy Podatki przez Rzplt^ pod Konfcderacyami, to ieft Ańnorum 1673. -2? 1717. pluralitate Voterum u-ehwalone tby wały, tak aby y na teraźnieyfzym Seymie pod Konfede racy | odprawuia-
Yz	cym
cym fię też Podatki uftanowione bydź mogły, życzył; y oraz J. K. Mci y Stanów Rze-pltey uprafzał o kontynuacyg. czytania dalizych Proiektow nie cum impofìtsone ale tylko ad deliberandum podawanych, aby fig zadofyć uczyniło zdaniu JMci Pana Łęczyckiego.
Po nim mówił JMć Pan Krzycki Regimehtarz y Pofeł Kalifki, à ten w głofie fwoim do przeczytanego na dniu onegdayfzym Podatkowania Projektu Czopowego przy-mówił fię. Y gdy Stany Rzpltey od Kommiilyf Skarbowey o Preeepoie dochodow t§ iuż dofkonaie uwiadomione, y okoliczności Rzpltey nie mafey wycìagaia^Expenly ; więc o fpofobie podatku wynależenia iakiegó, byle nie Czopowego radził ; oświadczył fię oraz-. że chociaż y w Inftrukrêyi iwoiey ma ("obie zlecenie dane, na żadne Uftawy Podatkow nie pozwalać, ('ile że Wojewodztwa Pozńańtkie y Kaliilcie mocno Podatkami zdawna będ§c obciążone,do tych cza i e dla miłości Oyczyzny ponoiz§) iednak aby Summ§ iakg Ryczałtowy in •virn Podatku Czopowego od Wojewodztw Wtelkopollkich wyż wrpomnionych ade kuro w a na Stany Rzepltey kontcńtować-fię chciały upralżał, y aby ten Czopowego Podatek pluralità te nie był ftanô'wiony, rzek!; że me ieft; iego mocy fprzeciwiać fię.
Zabrał poty m głos JMć Pan Śofnowfki Pitarz Litt: y Pofeł Brzescianfki, a ten do Projektu przeczytanego fub Titulo: Potwierdzenie Kupna Palacn Krahntkicb dla Czte-Tech Jurysdykcyi y nabycia Placów przy Zamku arfzawfœim prżymowił fig.' aby to wolnemu czafowi do decydowania zoftawić. Co zaś do zdania jMci Pana Oftrowfkie* go Poiła Łęczyckiego, te uczynił wyrażenia, że Ratio Status ta, à nie inna ieft, że dwoca mimo iednego, à ieden mimo dwóch radzić y Ita nowie nie może, y ex nacratior.e Status y Mat ery a Religii iako będaca Mat ery u Status podpadać pod Pkralitatem nie powinna. Ze by zaś Mate ry a Podatkowania miała bydź rozumiana pro Materia Status, ex Caufa: że tego pomnożenie łub pomnieyfzenie z potrzeb Ekonomicznych wypada, zdaniem fwoi'm nie
. A po nim mówił JMć Pan iCucżyńfk1 Podkomorzy y Pofeł Ziemi Dronickiey, który wyraził: Jż lubo wfzyftkie giofy przed Nim zabrane do pomyślnego zmierzaj końca, radził iednak aby w tym była zachowana o Drożność, żebyśmy zaś wylewaigc % na Oyczyznę fami nie ofchli. Zgdaiac aby Podatkowanie pod Materya Status nie podpadaîo, y à Plur alitate votorum excypowane było: Podawał poty m fpofób aukcyo-nowania Dochodow bez uciemiężenia publicznych Obywatelow to iêft: aby z Staroftw, y wfżyftkich Krolewlzczyżn Prowenta wfzyftkie poft extinclos PoJJèjjères do Skarbu Rzepltey importować, tudzież aby Arćy-Bifkupi y Bifkupi Ritus ërœch ( którzy nie wchodząc w Rady publiczne, okazyi expenfowania nie mai§) podatek iaki według praporcyi dochodow do Skarbu Rzpltey dawali; Jchmośc także Xięża Opaci aby albo vigore Prawa Ł550 Anni obowiązkowi fwemu w edukowaniu młodzi zadofyć czynili, albo podatek iaki pro bono publico dać raczyli. Kto re m i dochodami Skarbów Rzpltey aby Seti atu s ConfJlia pro arbitrio (uo nie dyfponowały; O znienenie ora*, obtnièrzìey Nomen-kleatury Pogłownego domagał fię; Y o poftanowienie nie Czopowego* lecz Podymnego z ktorego może bydź płaca Woyfku dopominał fię.
Dany potym miał głos JMć Pan Mikorfiki, który JMci Panu Oftrowfkiemu Po-fîowi Łęczyckiemu w naftępui§cych odpowiedział Iłowach:
" Między innemi głofow różnicami względem Projektow Podatkowania poda-3' nych od Kommiflyi Skarbowych zacnodz§cemi, wynika Argument, że materya Po-,ł datkowania, pod Intereffa y Projekta Skarbowe, pod Formę Sadu y więkfzośc zdań, " podpadać nie powinna, y żeKommilTye Skarbowe, Projekta Podatkowania w tym 3> mieyfcu y czafie iakoby nie przyzwoici- podaia	Które obydwie okoliczności
" iako w Uftawach Praw mai§. fwoie ułatwienie, tak czafu drogiego nie wycieńczai§c " dla zupełney konwikcyi, obmowę Prawa uważyć należy. „
'' Wyraźnie zaifte Konftytucya Seymu Konwokacyinego Roku 1764. pod Ty-" tułem o porządku Seymowania opifuis. Stany Rzpltey po wybuchaniu Rachunków, wfiy-'' flko podług przepifu względem Kommiffyi Skarbowych forma judiciana determinować b§-'' da. Jaśniey wyraża taż Konftytucya pod Tytułem; Kommiffya Skarbowa, mowiaca.* *' Defideria y Projekta Skarbowe ku pożytkowi Rzepltey z iakieykolwiek okoliczności ściąga-" iące fię, z których by wynalesò można jpofob allewiacyi dla przeładowanych Podatkami Województw,podać, à Stany Figura Judiciâriâ to decydować mai », Taż fama Konftytu-" cya pod Tytułem Kommijfya Skarbowa IV. X. Litewjkiego mowi naftępui^cemi iłowy. 5> Rzptla po zoczeniu ftp 'Jzby Pojelfkiey z Senatem czyniąc Dy(po~ycye fwoie w M at ery ach 3' Skarbowych9 naznaczy certum fund u m na zapïatç W oyfkas à podatek Podymnego w ca-
" łości lub części zniejie. Popiera tego fundamentu Konftytucya fzczęśliwey Koronacyi VV,K.Mci okazuigea, iż przy materyach Skarbowych z Projektow Kommiflyi Podatek Targowego uchylony, à należytość Przewozowa podwyżfzona; 'Nadto Clo generalne " circa Jus aequalitatis excepeyi nie przypuficzaifc pluralitate votorum ićiko w Materyi '' Ekonomiczney ieft deklarowane. Taż Konftytucya pod Tytułem.- Zniefienie Pogło-w wnego, obmawia. Pofìanawiamy3 iż zniefienie Pcgiownego y Podymnego daley iść nie ma " tak do Seymu Or dyn ar y in ego, na którym po wyruchanych Skarbowych Rachunkach fkor oby 5> z nich nie pokazał fię doftarczaiacy jpofob zniefienia tych ciężarów, inne n a y s kuteczn ìeypt e dla z a pi'a ty JVoyska j])ofoby obmyślą fig. Same nawet de fide ri a co do tych zapłat na ka-" żdym Seymie Jpofobem względem IntereffoW Skarbowych w Prawie opifcnym re%olwo-9) wane bydźmaią.	Dowodnie zatym obiaśniaig. takowe przytoczenia^ że Mate-
" rye Podatkowania y w nich przez Kommiflye Projektow teraz podawanie, należy " nierozdzielnie do Intereffow Ekonomicznych maigc w tey mierze dcilonałg w Pra-" wie rezolucyg, y gdyby Kommiiïye Skarbowe takowych Projektow, y w tym ćzafie, " uchybiały, przepilu Prawa ( iako zwykły ) nie Zachowałyby. „ Które Kommif-(ye że podai^ Projekta, podług obowigzkow fwoich Stanom Nayiaśnieyfzey Rzpltey, " nie' wdaig. fię przeto in Materia Status, bo Projekta do roztrzgśnienia, y uznania, à nie ** famo uznanie podaig. „ Niefpodziewa fię żadn§ miar^po fwych Synach Oyczy-9> zna Matka, aby ta kweftya zachodziła celem y końcem nie udzielenia Jey potrze-'' bney pomocy, y dania koniecznego ratunku, od ktorey zdrowie, fortuny y Swobody " maigc,żądamy onych w miłey fpokoyności,y głębokim befpieczeńftwie używać.aibo» " wiem powftydzala by nas płeć Niewieścia Kartagińfka y Rzymfka,z których pierwfza na potrzebę publiczny powrozy z włofow kręciła, kule z Srebra lała, druga widząc 91 nie płatne Woyfka, kleynoty y Srebra fwoie, na Zołd Woytkowy ochotnie oddała.,,
" Zawftydzały by nas niezliczone onych Przodkow nafzyćh przykłady, którzy da-?> leko wubożfzey Rzepltey po połowie włafnych dochodow, iak za Kazimierza III. ®ł dla Dobra powfzechnego chętliwie udzielali, wielorakie Podatkow rodzaie, Pobory, " Podymne, Czopowe, Pogfowne, razem bez przykrości miłością Oyczyzny olłodzoney ponofilii Summy korrefponduigce kilku, kilkunaitu, Dwudzieftu pięciu, do Pięćdzie-** ligt aż do Dziewięciudziefiat Poborowy Podymow, ochotnie na Zołd dla Woyfka wy-}> płacali, mił§ ufilnie bez rzucania kweftyi, y zainarfzczenia 2,chęcią ratowali Oyczy-zńę. „ Nienaśladowali ( y my tego nie czyńmy ) owych AttenczykoW którzy co ieft potrzebnego, y użytecznego Oyczyźnie wfzyfcy uznawali«, à tego iftotnie czynić 5 nie chcieli. » Lecz podobno ta kweftya wynikać może z trwożliwrey fwobod " miłości, aby w przyfzfych czafoch mocg więkfzości Dobra Ziemfkie, bgdź Ducho-wne, nieznośnym Podatkow nakładem ucigżone nie były, ale ta boiaźń, à z niey wy-'* pływai^ca kweftya bardziey zdaie fię bydź fzkodliwfza niź pomocna w przylzłey " iftocie rzeczy fpodziewanych, „ Albowiem gdyby ftanowienie Podatkow pod s' Materye Skarbowe ( iak podług Praw oftatnich podpada ) nie podpadało, Podatki pod Konfederacy§ uchwalone,nie mogły by bydź naSeymach wolnych, dla nie do-chodzenia onych tak prętko ciężkie zniefione, lub zbytnie umnieyfzone. Jeft tey 5> kweftyi świadectwem Pogłowne Ziemiańlkie na Seymie Roku 1717. KonFederacy§ ^ zakończai§cym, do Seymu tylko przyfzłego dofzłego uftanowione, à dotgd Dobra Nafze ( lubo nie wfżyftkich'J) obarczaiące. „ Seym dzifieyfzy 'na mieyfce Cełt Generalnego j wewnętrznego uchylonych, à zWÎafzcza dla polepfzenia Żołdu Woy-9 fka Komputowego, widZęc y znaiac nie odbita potrzebę, podobno zwiękfzenie podatku uchwali, à uchwali, choćby Prawa namienionego nie było, więkfzościa głofow, " iako pod trwaiaca Konfederacya przy Wierze S. Katolickiey celem uporzgdzenia 9' Praw y Porzadkow Oyczyftych,utwierdzenia wewr.ętrzney y zewnętrzney fpokoyno-9' ści zawarta, PrawenvSeymu Koronacyinego zmocniona, która mowi: jfż w tey nie-95 rozdzielności związku Stany Rzepltey trwać będą we wfzyflkich Aktach publicznych pod obowiązkami poprzyfiężonemi. ,, A zatym portanowiwfzy pod Konfederacya Po-" datki, gdy ta po urządzeniu Praw, y porządku Krajowych rozwiązana zoftanie, Sey-my wolne naftapi^t Ocutku brać ńi-e będ§, Podatki pod Konfederacya ftanow'ione, choćby nayuci§żliwize, bydźby nie mogły, zniefione, lub umnieyfzone» „ Gdy zaś Materya Podatkowania pod więkfzość podpadać będzie ( iak podług przepifu Prawa y przykładu na teraźnieyfzym Seymie w uchyleniu Cełf z Projektow Skarbo-,ł wych nalepionego podpada ) Podatki każdego czafu niepotrzebne znieść, przykre W odmienić, uciążliwe^mnieyfzyć, potrafi Rzplta iako Naywyżfza Rzgdczyni, Do-
chód,
■" chod, y wydatki fwoie miarkować dofkonale umieiaca, à zbytnie Gbywateiow uci§-"■ źać niechc§ca, porządek, zdań więkfzosć iak naydokfadniey obwarowawfzy. ,»
Zabrał po ty m głos JMĆ Pan Łopacińfki Pilarz W.X.Litt.- Pofef z Wdztwa Mści* ITawfkiego y do podanego Projektu Czopowego W.X, Litt; przymowif fię; aby Wo ewo-dztwa Koronne, albo ten Projekt Czopowego, albo płacenie kwoty Ryczałtowey ro-wniai|cey fig z Proweni.ncy§ Czopowego z Prowincyi Koronnych wypadać mogącą, przyiąć podięły fię. Na obiekcyą także iakoby Kommiflye Prerogatywę ftanowienia Podatkow miały fobie przywłafzczać,odpovyiedział: źe też Kom miii}; e iako pod Prawem będące, Projekta tylko à nie Prawo podaią.
Mowif potym JMĆ Pan Mir Starofta Bulki, Pofef z Wdztwa Befzkiego, który na zdanie niedawno wniefione, ( aby Prowenta z Kroiewfzczyzn do Skarbu Rzepltey o-brocić ) odpowiedział: że to ftanowić byłoby Jura Majeftatica gwałcić, y w brew przeciw Prawu 1675. wykroczyć.
Dany potym miaf głos JMĆ Pan Mafachowlki Referendarz Koronny, Pofel "Sieradzki, Ko m mularz Skarbu Koronnego, który wyraził: że Kommiflya Skarbowa w podawaniu Projektow noti fapit Legislationem, ale czyni tylko zadofyć Prawu 1/64. w kommunikowaniu tychże.
Zabrał* potym gfos JMĆ Pan Tyzenhauż Podfkarbi Nadworny Litewfki Pofel Grodzińiki, ten wyrazLvfzy Skarbowey Kommiiïyi obowiązki, na zarzut JMci P. Poiła Łęczyckiego odpowiedział" : że wdawanie fię Kommiflyi in Ledisiatìonem ieft to Cnmet% Statusy lubo zarzucić to JMci Panu Łęczyckiemu zdawało fię, dowieść mu iednafc przeltępltwa tego ogulnością nie wytłomaczoney krytyki ieft nie podobna. Względem zaś ftanowienia Podatkow lubo fąJził tę Materyą równie iak każdą Legiślacyą, Materya Statóri ed nak wyłączał ią od Praw Kardynalnych do powfzechności Głofow w radzeniu należących, y Materyą Ekonomiczna zwać fię nie mogących, iako to: Mate*, rye Wiary• ìVolnukh Równości, Formy Rźidow w trzech Stanach z,a>vartey3 wypowiadania W owy s Zawieranie Traktatów ; Na podany zaś (pofob przez JMci Pana Kuczyńskiego Polla Podlalkiego, aby obroceniem Prowentow z Kroiewfzczyzn, Dochody Skarbów Rzpltey pówiękfzyć. odpowiedział : że to by byfo contra Jura Majeftatica, y że ieden Stan drugiego Stanu wfpartey Prawami, à na fundamencie Dobrodzieyftw Obywatelom rozdawanych gruntuiącey hę powadze, prœjudicium wnofić nie powinien. Sadził przytym obfzerną do probowania Materyą, ieżeli odebrana z Staroitw intrata tępiąca w Obywatelach do uiïug publicznych ochotę, y tłumiąca drogę chwalebney w zaletach Obywatelskich emulacyi uczyni tyle korzyści w zbogaconym acz nie doliate* cznie (z proporcyi Kwart wyrachowanych ) łkarbie, ile teraz ma zyłku z uwięńczoney nadgrodą w iednym cnoty, à z podnieconey w drugich Obywatelach applikacyi, którzy na publiczne funkcye fama nadzieią nadgrody niepłatnie utrzymywane znaczne fwych maiątkow, intratę z Staroitw przewyżfzaiących, czynią wykłady* A zatym fą-dząc meodbitą potrzebę uftanowienia Podatku, na ten, czyli Czopowego, czyli Podymne-go., aby tylko byf równy dla Prowincyi Litewikiey z Koronnemi, y na potrzeby Rzpltey doftarczaiący życzył fię ugodzić.
Miai potym gfos JMĆ Pan Oitrowlki Poftł Wojewodztwa Łęczyckiego, y replikował w te iłowa.*
Mam honor piąty raz ftawać od Wdztwa Mego w charakterze Poffa, wiem co ^ mówić, bo y obowiązek Sęftwa mego, ma mnie wiadomym Praw Oyczyftych, y do " raich fię referuię. A zatym poftać nafza zebranych Stanów Pvzpltey, figurująca Exe* kutorow dawnieyfżego Prawa, Wyciąga ulprawiediiwienia fię ex geftis Kommiflyi * Skarbowey per ProjeEta executive« aze Prześwietna Kommiflya nie wy explikowawfzy " fię Z fwych czynności, podaie Proie'Kt nowego Podatkowania Legislàtionem w fobie maiący; przeto ffufznie mówiłem, y teraz nie Ja, lecz Prawo mówi: że Kommiflya ** nie ma fię wdawać w nowe Podatki, à zatym in materlas Status, moim tedy zdaniem >* że Projekt ten traktuiący nowe Podatki,ielt to Materia Status, więc nie znaydzie mnie " {kfonnego nikt dotąd, abvm zezwolił na nowe Podatki; pokąd Prześwietne Stany fi->y guruiące Rempublicam nierożeznaią że to ielt Materia Status» y o to doprafzam fię.
Zabraî po Nim gïos JMĆ Pan Tyzenhauz, Podikarbi Nadw: Litt: Pofef Gro-dzińfki, który explikôwaf iż czynności Rzeczypofpolitey, dzieła fię na Materye Status y na Materye executive poteftatis rożnych Magiftratur mocy do żadnego Praw itanowie-ni i nie maiacych; a iak każda Legiślacya ieft Materye Statfc, tak pewnie y materya Stanowienia Podatków nie ie t oi tey wyuczona powagi, leCz przezto nie przeftaie bydż • Materyą Êkônomiczng, które y H* materia Stàtûï y iednak podług Konitytucyi 1764, Anni wigkfzości| gïolow, rezolwuig fięy ftanowi§ fię. To więc obiaśnienie iak
do-
"dowodzi legalność przy Materyach Ekonomicznych ftanowieniii Podatkow , tak o Kich gdy Kommiflya Projekta daie, nie przeto Stanowi one, ( odrzucić bowiem czyli Uleplzyć podawane Projekta zawfze ieft zgromadzonym Stanom wolno ) à zatym krytyka przypifywaney Legiślacyi martwić nie godzi fię. Pełni Prawa obowiązki Kommiflya przez podawane Projekta, równie uifzcza obowiązek przez czyniona z Rachunków explikacya, która niż lię ex farragine Regelirow3 y kwitów zakończy, czemu ta niema radzić. Radzenie zaś poprzedzaiacyćh wyciąga od każdego, 3opieroż od Kom-m i Idy i Projektow, przecież które zgodzone y uradzone, ftai^ fię Legiślacya czyli Prawem, proponowane zaś Projektami tylko bydź nie przeftaią.
■Mówili potym J ehm ość Panowie Pialkowiki Wofyńlki, Kurdwanowfki Bełzki, ÌPofl'owie; którzy zgadzali fię na to, że Kommiflya nie ma mocy Prawa ftanowić, y tey-też fobie Prerogatywy nie przywłaszcza, ale podawać Projekta Ekonomiczne ( iako po* dała zniefienia Cïa generalnego; y Cïa in Regno ) Prawem 1764. ieit obowiązana, Dopra-fzali fię zatym aby dalfże Materye Ekonomiczne, iako zniefienie Gei'i, Pluralitate <vo* ,forum traktowane były.
Zabraf głos JMć Pan Dziedtifzycki Cześnik Koronny Pofef Halicki, który zdanie fwoie podobnież iak wyżey wfpomnieni Poffowie wyraziwfzy, Pro rek t fub Titulo: Obiaśnienie Prawa o Kwarcie y Dupli w Koronie, fiVici Panu Rembielinfkiem u Sekretarzowi Seymowemu oddał do przeczytania.
Po ktorego przeczytaniu JMć Pan Marfzafek Pofeîlki, oświadczył Stanom : że fen Projekt ad deliberando będzie kommunikowany y tego Projektu Certes fe quii urtali s-*
O BIÂ SN I E NIE PRAWA
O Kwarcie y Dupli,
« T Ubo ZkonFederowâne Stany Rzpltey na Seymie Konwokacyi 1764. Roku Luflra-i. « 1—' cye Staroflw y Kroiewfzczyzn, dla wyprowadzenia kwarty fprawiediiwey, no-5, we co pięć lat czynić opifafy; gdy iednak z mocy tegoż opifu, Luftracye Roku 1765 ,, cxpedyowane, częścią przez zafzłe w rożnych wątpliwych Punktach Remifly, a w więkfzości, tak przez uczynione od wielu PofletTorow o uciążliwe "wyprowadzenie V, Intrat zaikarżenia* iako też przez dyfkretne z ulżeniem w niektórych Dobrach Vvy-znaczenie kwarty.,ledwo w przeciągu tego czafu (wktorymby nowa naftępować miała „ Lullracya ) w Komn'iiflyi Ekonomiczney Skarbu Koronnego rezolwowane y rozeznali ne bydź mogą. Przeto zważai§c nie tylko fzczupłość czafu dla wydolkonalenia ta-. ,, kowych czynności razem do Rezolucyi KommilTyi Ekonomiczney Skarbu Koronnego „ przyft|pienia nie możność przynofz§c§, a nad to aby Poffefforowie Dóbr takowych „ częftemi inkwietowa-ni Luftracyami, nakładów do powiękfzenia intrat ( z ktorychby ,, nie wybrawfzy Si;imm fwoich na to łożonych, mieli zaraz opłacać kwartę wfafnyiïi ,, kofztem wynalezioną) nieubliżali; y owfzem Dobra do iftotney perfekcyi ,przypro-wadzać, ftarali fię; Za powfzechna zgod§ Stanów Rzpltey ( zachowawfzy wfzyiłkich 5, Po ie Torów przy Jch P-rzywi leiach dotąd re-fpt$u-ębtffus ex r4wf/o««-hie'naft|piònego 5, Liftu oznaymuigcego, y Podawczego y Dupli w czafie nieopfaconey, ktorey odda-,, ni u pozwalamy iefzcze fpatium czafu Niedziel dwunaftu/«è rigore Le gì s do Kom-,, mi(Tyi Skarbowey nie pozwanych ) napotym mieć chcemy, aby takowe Luftracye „ iuż nie w pięć lat, ale po śmierci każdego PoflelTora lub Poit Horki, tak Jus C'tnmu-3, nicatit'um, iako też in folidum maiacych, czyli po uczynieniu ( Mediante Confenfu *<> Noftro) CeiTyi, nowe Luftracye expedyowane były tym fpofobem: fkoro tylko śmierć ., ktorego PofTeflbra, lub Po'ìfeflbrki naftąpi, czyli vigore Confiti fus N ftri CefTya, ma „ zaraz Kommiflya Ekonomiczna Skarbu Koronnego Dworzanina czyli Luftratora, Ro-,, t§ w Prawie Seymu C nvocatiònis opifaną poprzyfiężoaego, na Grunt Dobr pozolta-„ łych, czyli ustąpionych, zeffać, który to^Dworzanin czyli Luftrator, Dobra gdy puft „ fata PoJJèJf ris wakować będą, na Skarb Koronny odbierzemy Intratę càia gruntowy ( 5, nie dochodząc iednak» rzeczy, fprzentow, Zboż remanentowych, niedebioru Pro-,, wentow zaległych, y Inwentarzow pozoftafych» zmarłego Poifeifora włafnych, Su-„ kcevforowi Jego lub komu z Prawa przychodzić będzie należących ) obeymie; w », Dzierżeniu zas fupervi-ventis poffejforis fìve Ceffonarij zoftaiące ( w iftotney tegoż 5» Poldelfyi zachowawfzy ) zluftruie, Intratę zupełna fpofobem w tymże Prawie opifa-»? nym zapodaniem fobie Regeftrow ( pravìoJur amento fuper realitatem onych ex-plendo ) y Jn wen tarza oftatnie/ .Lijftraeyi .( który, zawfze na Gruncie zoftawać po-
Z?	„ wi-
,, winien, y tak od Sukcefïorow zmarłego PoflTeflora iako tei od czyni§cego Ceflya,czy-3, ii Jus Commun icûtivum, albo in folidum mancego, ettam fub pœnts tn cafu renitentiX „ oddawany,dla poznania bydź ma,ieżeli melior albo deterior fa&us eft flatus Dobr) wy-„ prowadzi kwartę z teyżs Intraty^demptis ex pen fis realtbus fundi proventi} adferentibusy „ według Prawa Seymu Convocations wy nik ai §c§, wyznaczy; a zaś KommiHfya Ekono-3, miczna Skarbu Koronnego wfzelkie w tey mierze ( gdzieby zachodziły ) o niepun-,, ktualney Intraćie, naydaley w przeciągu czafu puf Roku, ufatwiwfzy wątpliwości, a, po wydanym od Nas Przywileju, Dobra takowe nowo uprzywilejowanemu, a zaś lus „ Communicativum czyli in Soiidum rnaigeemu, lub novo Ceffionario, po zlustrowaniu, ,, zaraz za Lidem donofzgcym, pravia exolutione Dupli kwarty ( ktor§ każdy obeymu-,, iacy Poflefifor Czyli PofleiTorka ex per fonali wedfug nowey Luftracyi opłacać tenetur) „ Lift Podawczy do obięcia Dobr takowych wyda; względem nie wydawania których ,, Liftów, tak donofz§cegó, iako też podawczego, opis Prawa Seymu CarOnatìonis in to-„ to zachówuie fię» Obeymuigcy zaś Dobra, kwartę z nich przez Dworzanina czyli j, Luftratora wynaleziony a przez Kommi(Ty§ Ekonomiczny Skarbu Koronnego za nie-î, w§tpliw§ uznan§, dwoma Ratami» podług przepifu Prawa, do Skarbu Koronnego „punktualnie wypłacać powinien będzie, pod oftrościg, w tymże Prawie wyrażony. „ Waruie fię to oraz, iż którzy PoiTefforowie in Sclidum Jus maigey, aite hanc latam 5, Legem przy obeymowaniu Dobr, każdy ex Perfona fui Duplę zapłacili, aby in poff „ pravivens PoflTeffòr do zapłacenia powtorńey Dupli nie był" pociągany» Podobnież ieżeliby który Pofleflor nowy zapfaciwlzy Duplę zobiętych Dobr, w przeciągu puf ,, rocznego czafu ab ABu apprdtbenfijnis honorum, miał1 umrzeć, txtunç skarb Koron-,, ny takowy Duplę SukcelTorom tegoż, powrocie powinien będzie* Rekompenfę zaś „ Dworzaninowi czyli Luftratorowi iuftrui§cemu y podai^cemu, gdy po śmierci Pof-„ fe flora czyli PoffelTorki, tedy z Intraty Dobr pozoftafych ( która ab ABu .aptâ va-„ cantiti, ad Atìum apprxhenfìonis oney, przez nowego Poilelîora, nie iuż podług opifu „ Seymu Convocations, od Sukceflorow zmarłego Sukceifora, p. œvtô calculé, ale po-„ dług ninieyfzey uftawy,od zeffanego do odebrania Dworzanina czyli Luftratora, do-„ Skarbu Koronnego importowana bydź powinna ) gdyby zas po uczynieniu Ceffyi, czyli pofi extinftunt Jus C mmunicattvum» five i i Soiidum un.us Pojfjforis* tedy od „ nowego Pofleflbra we trzech częściach, a w czwartey z Skarbu Koronnego do pro-„ porcyi wy równy waigeey pracy, Kornmiiî/a Ekonomiczna Skarbu Koronnego wyzna. „ czy y opłacić nakaźe/ktorey to Proweniencyi.Dobr p, fi Pata PoJJ'jfor i s pozoftafych,tarkowe czyniemy umiarkowanie; Arenda Browarna ad A&um fatorurà Poffejfotis, ttt-dzież zebrane z poła Zboże ( ieżeli wfzyftkie, tedy zoftawiwfzy proporcyę, na za-„ fiew y expenfa fu idi do nowego, ieżeli zaś nie wfzyftkie, to tyle, ile będzie zebrane-,, go ) SukcefTorom zmarłego tegoż PoflTeflora cedere ma; ab ABu zaś futorum Arenda ,, Browarna ad AÛum apprœbenfiûnts, przez nowo uprzywileiowanego PoflTeflora, tu-,, dzież Zboża fub tempus v.icantia zbierane, Ç zoftawiwfzy z onych na zafiew y na ex-,, penfa fund• do nowego ) Skarbowi Koronnemu doftać fig mai§. Spufty zaś Stawów, „ Czynfze y wfzelkie daniny podług czafu w tychże Dobrach do fpufzczania, y odbie-,, rania zwykłego, regulowane bydź m. i§ y attuali pro tunc fuperviventi Pojfejfori, czy-,, li tempore vacanti& Skarbowi Koronnemu należeć powinny. Względem zaś kwart ,, wypłacania do Skarbu Koronnego, aby iakowe między Sukcefforami Zmarłego Polïèf-„ fora, a nowo uprzywileiowanym, y Skarbem Koronnym, nie zachodziły wgtpliwo-„ ści, ninieyfzg uchwafa ftanowiemy: Jż gdy PoflfelTor à ima Septembris Martif „ zamrze^ tedy iako fub tempus Vacami# przypadałem Ratę kwarty, Skarb Koronny „ex proventibus dereliBis fundi kompenfować fobie powinien, gdy zaś pofl cœptant „ Diem imam jbris *>. Martij niezapfaciwfzy fiante fu p Jf Jfîone kwarty umrze,Suk-„ celTorowie zmarîego Pofïelfora, ad folutionem tenebuntur^ a gdy zapłaci repetitio upa-„ da» Aby zaś iakowa kweftya o Towarach Leśnych ( która od inkludowania: do In* „ traty Prawem Seymu Konwokacyinego 1764. Roku ieft excypowana ) nie wynikafa, „ obiaśniamy wyżey wzmiankowan§ Konftytucya-- iż te Towary tylko Leśne od wpro-„ wadzenia do Intrat wyłączone mieć chcemy, które za konfenfami Nafzemi, do fpł"a7 „wu extra Regnum robione będ§, iako to: Bale,BelkLMafzty,Klepki,Cembrowiny,Po-s, taż y Saletra; Jnne zaś wfzelkie., użytkui§cg Proweniencya w Kraiu PoftelTorom przy-„ nofz^ce, do Intraty komputowane bydź powinne, a gdyby który PpfTeffor nie mai^-„ cy konfenfu Nafzego ważył fię Towary Leśne wyrabiać, tedy takowy ad cujusvis in-„ fiantiam, etiam Skarbu Koronnego zapozwańy* Prawo fobie na Dobra ffuż^ce, utraca, ,, y takowe Dobra przez tęż Kommifïy§ pro vacant* podane, My Kroi innemu Obywa-telowi Katolikowi Stanu Szlacheckiego za przywileiem oddamy. „	Zbli-,
Zbliżyli fię potym Jchmość PP. Miniftrowie do Tronu, od ktorego JMć Pan kanclerz W. Koronny in ordine traktowania dallzych Skarbowych Materyi iolwowaf Seiły§ obfiante Fefio SS. Simonis» & Juda Apofiolorumt nadzień Srodo »vy na godzing dziefigt§ zrana.
SESSYA DWUDZIESTA
Die ,29. Oftobris.
JMé Pan Marfzaîek Stańu RyCérfkiego, Seffya zagaiï w te ffowa:
„ Częfto w biegu Matury; po burzach iafne ukazuie fię południe, tak po fago-„ dney taiędzy wolnemi głbfarm utarczce fpokoyna z rad uważnych wynikać może fku-„ teczność, y iak fzacowna dla ozdoby Narodu z nawalńości urodzi fię Perła.
,, Tey ffodkiey Nayiaśnieyfzy Panie f Óycżyznie nìepòrownane poświ§cai§c za-„ biegi) pefen iefteś nadziei, żć Zgromadzone Prześwietne Stany* iednomyślne o do-„ bro fwoie, z Królem dobrym tibiegaiac fię gorliwością doftarczać, dopełniać, y do-„ konywać będ^ dzieła, które tak chwalebnie poczęty* y które choć w fprzeciwiai§-„ cych fię nieco zdaniach, naóftatek zgod§, .y iedńośći§ między zacnemi* y wybrane*
„ mi dla rzadkich prźymiotow Poiïamî, wfzyfcy powfzćchnie, y każdy z fwoich fzcze-„ gulnie nayfzlachetnieyfz§ eńfiulacyg iedyniè do upragnionèy dolkonałości punktu 3, doprowadzić zèchc§. „
Zabrał potym głos JMć Pan Kuropatnicki feafztelan Bełzki, ktorego Mowa tu
ingrojfatur.	..........:
„ Nayiaśnieyfzy Królu Paniè Moy Miłościwy. „
,, Dwoiaki głos moy oświadczai^cy ex Turno zdanie moie w proponowanych )9 Materyach do rezolucyi Stanów, wyżfz§ y więkfz§ dla fi bie zakładał korzyść w nay-„ powinnieyfzym wzpîçdzie na zdrowie Pańik.ie,y w i liny m polïufzenftvvie woli VV-K. „ Mci niż w okazaniu wdzięczności y dziękcżyaności Wyrazów. Teraz gfós moy ,, zaczynaigc, ż mieyfca tego ńa którym mię dobroczynna W. K. Mci ofadziła ręka, ,, proft§ wymo\v^ ułożone, ale t gruntu y głębokości wdzięcznego y obowiązanego „ ferca dziękcżynnó pochodzące wyrazy źa oddań§ mi Kafztelani§ Beîzk§ y zapod-u wyżlzenie moie w tey to iiaywyżfzey Rzpltey Radzie; hioïç dò Tronu W. K. Mci „ P. M. Miłościwego. BOG który ofadsa Trony, rozdaie Berła y Korony, a w twier-j, dzy y trwafości utrzymuie JVÌòcarftwà, niéch dzielnością wizechmocńey Iwoiey p.o« 5, tęgi, przeciąg lat W.- K. Mci zrówna z niezmiernym gmineni cnot Jego Pańskich» M które rzgdzoriy Ńarod ż naywyżfza fw§ widzi kòrzyscia, które wiekom dawnym by. „ \y upragnieniem bezfkutecznym# które wiekom przyizłym będ^, iedyhyrn wzorem y „ przykładem a pobiidk^ zawiści. Niech tedy Ń M.K. hietylkò poddane Panowaniu j, W. K. Mci granice, nie iuż tylko bbfzerne Europeyfkie brzegij aie świata caîego „ rozfogi obeymui§ gfośńe echo lïawy y chwàfy VV-K^ Mci, iż w Oiobie Jego Pańi^kiey „ cnoty Tron Pólfki ofiadai^. Wylewa bowiem to cnotliwośći morźe, obfite ha ka* „ żdego z Poddanych łafk fwoich ftriimienie, ia fam, ia N. M.K. dobroći Pańlkiey, „ wfpaniafości y wielkości dufzy Wielkiego Króla y Monarchy, haofobie moiey żywe „ nofzę dowody; raczyłeś W. K. Mc P. M. Miłościwy ozdobić mię dóftoynóści§ Ka-„ fztęlanij Bulkiay, y hieczfckąfeś lubo z nieudolnych uft ale winnego przy zgroma-„ dzonych Stanach Majeftatowi fweWu dziękczynienia, lecż pódWyżfzyłeś mię na ,, krzefzfo Kafztelanij Befzkiey, y w grono D putòwanych do Konftytucyi policzyłeś „ mężów.	Wielbić tedy te DòbrodzieyftWà dla mnie okazane, tę wfpaniafość du-
„ fzy Wielkiego Monarchy, bardziey głębokim ierca y dufzy moiey ucifzeniem naie-„ ży» niżeli od równi falkom upodlony wychwalać wymow§i	Dopełniy tedy
j, pefny dobroci Królu y Panie Moy Miłościwy ł i!k fwych dla mnie, a do zrodfa „ ufzczęśliwienia moiego, to ièft do ucałowania ręki fwey Pańlkiey łalkawie pozwol
„przyft§pić. v	,
Na tych ftan^wfzy (towach pofzedi" do pocałowania ręki J. K. Mci, a wzwy-czaynym obrządku tę ceremonia Ocończywfzy, powrociî do fwego mieyfca y. na wła-fnym zafiadffzy krześle gfos (woy tn tenorem fequentem kontynuował tenże JMć Pan Kuropatnicki.
„ Drogi czas Seymowania Nafzćgo, więkfz§ iuż pofow§ Prawem przepifanego ł» czafu, niknie na bez czynnościach N. K. P. M. M. (Jznaiemy Oycowfka ftaran-» n§ W.K.Mci nie iuż tyiko pieczołowitość, ale niewyffawion§ wiefcami dobroć, co-
Aa	„ żeś?
,, żeś? Naylepfzy z Krolow Królu więcey dia Narodu rzędom Twym od Pana Panui§« ,, cych powierzonego, mógł" uczynić czego byś nie uczynił; oto wyznały Prześwietne „Stany po tylekroć wyświadczone Lalki Twoie w uftanowieniu Szkoły Rycerfkiey» ,, w otworzeniu -Mennicy, w zmocnieniu Fortec, w przyfpofobieniu ammunicyi, w u-„ ftgpieniu znaczney z Cła do Skarbu Pańlkiego należ§cey importancyi, a conasnay-,, więcey do Nayiafkawfzego wigże Pana,w oś władczeni uTwoim (łodkim y miłym N8-. „ rodowi, iż Ci N. K. y P. N. M., Naród nafz ieft mifym y uko hanym,	Zapatry-
,, waćby fię należano Stanom Prześwietnym, na przewodniczę światło Iron oświeca-,, i§ce Poliki.» y ftaranne czynności łączyć do ulitowania Pańlkiego, fkuteczne rady ,, przez naypodobnieyfzé y nayfkutecznieyfze środki do pożądanego doprowadzane ,, Celu. Ktoż niewidzi potrzeb Rzpltey, trzeba jey iiły wzmocnić, trż^ba dâwn§ Na-„ rodu ffawę do dawnego przyprowadzić ftanu,która znacznie prz-îz czaty upadła bez-„ rządne, teraz gdy pod Rządem Modrego, fprawiedliwego, a kochaigcego Oyczyźnę „ Króla z gruzów y zawalin niepamięci dobywa lię Narodowa Iława, trzeba i§ podzwi-„ gnać a podzwignćłć filnie. Znieśliśmy N. M. Królu znaczny podatek Cła gene-,, ralnego y wewnętrznego a znieśliśmy między Materyami Skarbowemi na funda-„ mencie Konfłytucyi i 764. Seymow Convocationis y C^ronationts, aby Materye Skar-,, bowe pluralitate^ forma judiciaria decydowane były 5 y gdy nam z włożottege na % M obowiązku Prześwietne Kommiiïye Skarbowe Oboyga Narodow tak na zattapienie ,, Cła, jako też aby mogło bydź znielìone pogłowne, tudzież na powiększenie płacy v arcyfzczupłego Woyika bo nie wyftarczaigcego do pilnowania dofyć obfzernych „ granic, a dopieroż nie (pofobnego do obrony Wiary Swiętey, fortun y całości na-5ł (zych, tudzież na inne nieuchronne potrzeby Rzpltey wypracowane podały Proiekta, ,, aliści głos JMci Pana łęczyckiego przeraża myślące Obywatelîkie ufiłowania, prze-^ raża y Prześwietnych Kommiflyi prawne czynności, f§dz§c iż rodzay podatkowania ' iell Materya Status, famey unanimiiati nie Skarbowym interefom Prawem przepifa-5J ney decyzyi podlegai§ca. Dopuścić JMć Pan Łęczycki z tgź łatwością, w tymże mieyfcu, y tymże fpofobem powmienby na uftanowienie nowych podatkow, z iak§ łatwością ze Stanami Rzpltey zgodził fię na zniefienie Cła generalnego, bo też M przyczyny popierai§ bydź Materyj Skarbowa podatkow uftanowienie, kto e wyper-„ śwadowafy JMci Panu Łęczyckiemu zniefienie Cła generalnego, y wewnętrznego, y rozumiem iż iako dobry Obywatel y fzczerze Oyczyznie życzący, fwoi 1 do Prawa „ przyftofuie woî§. Cała więc treść radzenia nafżego N. M. K. o fpofobie podatko-" wania, ffyfzeliśmy y zdanie JMć Pana Podlalkiego aby Staroftwa pojì decejjum falviS modernis Pojfejfor'tbâs do Skarbu przyuczone były* a podatki znieść wfżelkiego ro-„ dzaiu; nie wchodzę in ^uàfliònem^ luboćby łatwo wyprowadzonych kwart dociec, czyliby na zniefienić uniwerfalnych podatkow wyftarczyfy.
»' Nayiaśnieyfzy M.Krolu, ten Projekt: że Prawo Majeftàtyczne y Prawo wolności »' Narodowey odmienia w inn§ poftać, rzecz ieft: oczywifta*, dawna to była Statyftow »» maxymajflû» progredì efl regredì, à iako Liwiufzfwe wyraża zdanie: Regum Majejiatem ** dijfeilius à fummo faftigio ad medium détrahi, quam à mediijs ad ima precipitar!, Tac »* to N. M. Królu dziedzicznych przedtym Krolow PoHkich po nadanych nam wolno-ściach przez wfzyftkie lat przeciągi w obranych wolnemi gfofami Krolovv rękach " wraz z berłem wîadn^cym wielowîadztwa poftać y okrafa, tac to wolności w obrę-»> bie Praw opifu ze trzech pierwCzego Stanu wfafność, tać to dla wiernych y Oyczy->» źnic y Panu w rękach Pańfkieh zoftawiona nadgroda. Nie podfość dufzy w pod->* chlebftwie fwe zakiadai^c fiedlifko, nie nadzieia płonna abym fobie z Twoich Nay-» iaśnieyfzy Królu iałkawych względów obiecowaî pożytki, bo wiem iż tfumy zaffu-*' żonych y zaiiużeńfżych odemnie,Tronu Pańlkiego zbliża otaczai§ ftolice, nie żadna " w ręku mych dzierżawa bym ą Zonie lub Potomftwu zoftawif, bożadney dzierżawy »> w ręku mych niemam, wymufza myśli moich wynurzenie, lecz Majeftatu wïadza, y " zaffużonych nadgroda. Przywiedziony przykîad iako gfos wólny y w Konfede-łł rackich obradach by? wyfoce poważany, gdy Konfederackie zatamował" obrady ; iź *» gîos wolny Konfederacki mógł" zatamować filności§ fwoią obrady nieprzeczę temu, " lecz iż nie mogf na uftanowienie niepozwalać Prawa y oneż nifzczyć, trudno nie przy-»' znać bo Lex iubet non dijputat ; wyperfwadować fobie powinniśmy> iż Prawo 1764. '' materye Skarbowe, Woyfkowe y Jurydyczne forma judiciaria decydować każe, win-" niśmy tedy temu Prawu poiîufzenftwo.» à z poflufzeńftwa exekucy^, a gdy też exe-91 kucy§ w famey wykonywamy Legiślacyi, czyniemy ie y ftanowiemy w mat ery ach wy-rażonych nie iuż moc§ Konfederacyi lecz moc§ Prawa.	Bo leżeli podoba
Stâ-
*	StanomPrzeswietnym w czafie Twym znieść y rozwiązać Koftfederacya generalny,bę-d§ potym naftępowafy fwym rzędem wolne Seymy", à iednak materye Skarbowe,
** Woy licowe, y jurydyczne plur alitate» forma judiciaria decydowane będ§, bo Konity, ** lucya 1764. firmum maige roburào winnego fobie poci§gać będzie poffufzeńftwa. „ Powofane y Prześwietne Duchowieńltwo jchmość Xięża Opaci y Biłku^i Kitûs
*	Grœci» rozumiem ( byle à facris capitibus znieść nieprzyzwoite pogfowne ) iż iednych znami zażyvvai§c Praw, fwobod y wolności, iednez ciężary z nami dźwigać odważa
^ fięi a ofobliwie Jchmość Xięza Opaci Klauftralni, y Prxpojiti Regulares maiac w pa^ *' mięci Konliytucye de educandi s Nobilium puer i s Anni 1550, tudzież Confit tut ione s Sy-M nodale s Gnesnenfem y Petrico-vienfem pod Bernardem Maciejowfkim n> Roku 1607. „
" Kończę zdanie moie zoftawiwfzy fobie przymowienie % przy Projekcie Szkoły J Rycerfkiey, aby Stany Rzeplrey informowane byiy o fzkole Rycerlkiey znacznym, fumptem ufundowaney przy Akademij Krakowfluey przez Krzyltofa Mirofzewłkiego, która to fundacya dwoma Konftytucyami fìwierdzona, pierwfz§ i6y6. voli fol. 38^ *' ^ri,g? l&77< vol. S. fol 47Ć. która to Szkofa iż nigdy in executione nie byfa y nie ieft; f* ^wego czafu doprafzać fię będę aby Prześwietna Akademia una cum aïinuo pYoventa '* oddała naSzkofę Rycerfka fundufz na użyteczna iuż Krajowi à od W.K.Mci ufundo-" wana y zafożong. Kończę dobrego Statyfty Pelfophera zdaniem, abyśmy z do-** brych à łkutecznych rad wzraftai^cey Narodowey uftawie nieczynili zawad. ' Fama " exìftìmatìo fîmel obtenta% Jjvè bona, fwe mala, femper adharebit magna, prafertim vero fi ** ex Plut archi confitto Ulujłria fach •velati nova fomenta concept*, fama adijciantur. „
Xìaze JMć Lubomirfki Wojewoda Lubellki do podanego Projektu przymowif Cg w te ffowa:
M Już to Nayiaśnieyfzy KRÓLU, więcey iak trzydniowym wyciggnienia Cza-•» fem, Projekt Kommiflyi Skarbowey, do rozważenia ieft nam podany; dotąd nic ie-** fzcze w tey Materyi nie uftanowiliśmy, rożnościa tylko zdan fwoich ledwie niewfzy-** fcy uwiedzeni ; Widziemy potrzeby dochodów Skarbowych, ale do nich fzczerze " przykîadac fię nieradzibyśmy, zwleczonemu przeci§gowi prace y ufïîowania nafze, " fzczegulnie oddaiemy w korzyści.	Miło Nam ffuchać {aikawych Rzpltey Wv-
•' fokow, w oddaleniu Cïa generalnego, y Krajowego wewnętrznego; Ciefzemy fig 9y upewniai^ca nas nadziei^, ozniefieniu podatku pogłownego; wefofy Naród z tego " umiarkowania, lecz y te rozważne tey radości za foba pociąga konfekwenCye, iż M Kroleftwa wfzyftkie, nayrozlegleyfże Prowincye, bez iakiegożkolwiek koniecznych ** dochodow bydź nie moga opatrzenia. Obrzydłe te ^podatkowania rodzàie, kiedy w iedney Rzpltey rożnego y rozlicznego używaia Imienia. ,,
" Doftatecznie y iafno wyexplikowaf przykładowa dawiiości^ JMć X. JBifkup *y Pîocki, że Roku 1699. ^e<^en fylko byf gatunek podatkowania na wfzyftkie Stany ** uchwalony, wzi^wfzy przed fiebie TaryfFę zdawana praktykowany, według tey Ta-ryffy, nierozdzielnie nieochraniai§c fię podatkować przynależało ; dawniey za Zy-** gmunta Augufta 1564. między innym poborem było y Czopowe wybierane, y do " r^k Podfkarbiego oddawane ; Za tegoż Panowania 1567. toż funo Rzplta potwier-a dziÌa; za Stefana Bathorego 1S7S- y isSo. tymże przykładem uftanov/iony był pó-datek temi Iłowy: IV Miafiach y Miaflec%l?ach nafi.ych Kroleńsfkich, Duchotvn ch y Swi•-w ckich, nie od Korca ani od Cwiertni,a ni od Ładne y miary fodu, ale od Beczki tym jpofobem s> Czopowe bydź ma9 iak becxkaprzedawana bgdzie. Jeft więcey podobnych przykładów za Zygmunta III. y za Jnnych Panowania Krolow; ieft Konftytucya 1703. o poda-" tku Czopowego y Szelężnego, że z Dobr Krolewlkich, Duchownych, y Świeckich, e> był uftanowiony daleko oftrzeyfzym wykładem, bo czwarty fzelag od wyfzynkowa-** nia, do Skarbu publicznego był oddawany, dopiero 1717. Roku przywrocony Woje-wodztwom ten Podatek, bo go na ten czas Rzplta fgdziła Bydź iuż mniey potrze-M bnym. Nie odmieniła w niczym taż Rzplta natury ani fwoiey iftnéy ważnością ®' ani mocy wielowładnego rządzenia; w Jey to zoftaie rozważności w przynaglaiacey P3 potrzebie dziś uftranowić podatki, na infzym Seymie też fame, znowti oddalić. s*
Niechcę ponawiać iak wiele y na co potrzeba podatkow, tylko że f§ nieuchron-ne, toć o nich nażywiey y naylkuteczniey myślić należy. Ńiezafadzam % na płalkim zdaniu moim, lecz ledwie nienay'blizfzy byłby podatkowania fpofob, od wfzyftkich in genere wyfzynkowania Likworow, à od tych Zaprzyfiężonych rachun-99 kow, aby procent wyznaczyć, to ieft grofz dzie%ty; zdaie lie bydź ten Podatek w ** okazałości z wyfzynku arcywielki, à gdy przyidzie pod ścilły rachunek, wytraciwfzy naypierwey przyłączone do Aręd Role, Łaki, Poddanych, ftroże, przykupne Zboża,
A a z	" drwa
" drwa, chmiel, palenie kotłow, kolżt na beczki, kadki, garce, kwarty, kwaterki fzkło. » Świece, na ludzi kofo takowe/ krzjtaijcych fi? prop.nacyi, zollarne tylko na profit " fzczegulny zylk, z wywarzoney y wyCzynkowaney wody;day Boże aby wyrównał ten » Podatek, iuż uchylonemu, y podlegfemu do zmeliema Pogłownemu. Te " fzcze przyczyny podatku Czopowego, y Sżelężnego, iż gdyby me ^o mGagodo. " wodu nad włafiie doświadczenie: że Pofpolftwo y Poddam po Wijach,Miaftach y Mia. " (teczkach, ikfonnieyfi fj do Wydatku fwoiego mai|tku, aniżeli do zapłacenia inizego " Podatku, v iitżby dolyć byïo na tym konkludować , ze wygodmeyfzy Podatek Czo. " poweso, gdzie z radością każdy Obywatel przy ochocie fwoiey nieznacznie go za-" rfacif artiżeli kiedy mu żołnierz nad karkiem ftoiąc,za inny podatek wyciśnie, gdy• » by codzieA fzelag Podatku do Skarbti R.żpltey tym Ipofòbem przyczynił, iHadka na " Rok byłaby miÏFza, y mmeyfże daleki) dla Rolnika ućiem.jzenie, mzel, kiedy mu " razem kilkanaście Złotych liczyć przychodzi, więc z tych famych k°n9r<l"®Ly' " eodnieyfze ieft dla Kraju Czopowe y Sżeljzne. W wòlnym Narodzie fama pr y " zwoitość nieradzi wfpominac podatku Podymnego,które niegdyś ca y-- yo ro o " {woim in reeotmtioncm Domìnii wypłacać był obowiązany Konftytucy» Pol. i ■ pl. 'bg. •' fit. <k exaBione Re,ali. Ale gdyby w potrzebie Rzpitey, y tabe zawftydzenie brac >' na fiebie przychodziło, iefzcze ókropńieyfze przykłady czynie tego nie ^iv"a 'a'3- " " Kończę Nayiaśnieylzy Panie mówienie moie tym rozważeniem, ze układanie •> podatków,ieft to Materia Slàtûs,dla tego Ekonomiczna Kommiffya podaie ^Staiibus » & Ordinibus do rezolwowania, à iako Seym teraiméyfzy
" niu y wfzyftkie Projekta pluraliiate mtorum powinny bydz dopełnione, tak upraizam •' W.K.Mci y Stanów Rzeczy'pofpolitèy, aby pofzedł pod inzyi.fi pluraUtatts ten g t
nvlt alna ^po ty m g'fos TMćP. Skarbek Kalztelan Jnowrocfewfki-, y w przyzwoite/ ceremonii Ńayiaśnieyfzemu Panu za Kalztelaniâ
V reke J.K.Mci ucałowawfzy, na Podatek Czopowego zgodził fię aby był uchw lony cumpwuftodMone, aby nà fmtyitì Kôrnmiflatze Skarbowi* Projektów podatkowania me-
P°d3W1'iić Pan Kuczyntk.i Podkomorzy y Pofe'f Drohićki, za wyftàwìènie Ludwiń»!, reparaćyl Portecy Kamienieckiey, odlanie Armat, y za założenie Szioły Rycerlkiey p|orney MaieJowi zaniożfzy dzięki, na zagadnienie JMci Pana kuropatmckiego Kafzteiana Bełzkiego odpowiedział,U radząc a^byKrolewfzczyzny, z lwem.	-
mi adMrarim Rżpltey były obrocone, mechc.al przez ale tylko	^nju ó'^!|d«y%m^rovve^tu z
% tm ***** Ziemlkim Staro.
ftwa y Dzierżawy wfzyftkie fahiś moderiPofforMs do Skarbu Rz£tey zoftały, woli to Stanom Rżpltey óddaiąc, zdanie fwoie prźełozył; aP"f°> c liieprzyzwoite exartìirìowanie gfoTu Twego Pofelfkiego, potwierdzi o, iz ar naSeymiku, à Poffowi na Sevmie fentire quodwk&dicere quodfentit ieft zawfze wolno.
TMć Pan Mycieltki Starofta Konmlki, Pofeï Wojewodztwa Poznanfkiego, chçc przyiçcia Podatku na potrzeby Rzpitey Wojewodztw Twoich oświadczy wizy, o nus podatkowania, à rìie o Czopowego, iak W. X. LitewilsuG u ifuiefl na iniey ce g
wnego dop ^otym g{os jt\łci Panu jakliń^iemu KaTztelanowi Oświecimfkiemu, ktor/ trwanie KonTederacyi dla rożnych okoliczności potrzebne bydź %dz|C, na rmey-fee uchyloneso'Cîa Peneralrìego,uftanowienie Czopowego etiapluralitate •ootorum (gdyś Podatkowanie nie miaïza Materya Status) radzif; y o Kontynuacyg podawać % mai§-
CÏCh	fomańlkiPtowincyom MaleyPo.tkiy W.X.
Litewlkiego wolność przyiçcia Podatku Czopowego zoftawuije	Prowincya
Wielko-Pollka o podatek Podymnego na mieyfce Pogłownego dopnnza1V
Brali Dotym eîoly ieden po drugim )ch-Mosc Panowie Clk erk Ofemianlki» Przebendowlki Sandomirlki; Przyłublki Jnowrocfawllti; Soihowflu Brzefki	®
których pierwfi zgadzaijc fiS na Podatek Czopowego,zmeiieme Pogłownego oStvzegall, oftatni zaś to ieft JMć Pan SoTnowiki donoTz§c Stanom Rzpitey ze Prowin.ya Lit wfl a Projekt Czopowego Twego na dniu onegdaylzym czytany, y Wo.ewodztom îuz przez IMci Pana Sekretarza Seymowego kommunikowany, na Seflyi Twoiey Prowintyalney poprawifa, t^nże Projekt poprawiony pod Tytuîem: Ç*oprvc> S^l&nc w ìV.X.Lte-
i
tvskim na znìejìenie Podatków dawnego Czopowegoy Podymnego^oààû do Łaiki, JMci Panił Sekretarzowi Seymowemu Stanu Rycerfkiego.
Naftapifo więc czytanie przez pomienionego JMci Pana Sekretarza "tegoż Projektu, y ad deliberati dum kommunikacya onego Wojewodztwom od Marizaïka Po le liii e-go ieft obiecana.
Dany byïgîbs JMci Panu Bobowfkiemu Pofitowi Sanockiemu, à ten Użnaigc ro.-żne potrzeby Rzpitey,radzif; aby wynaieść iaki inny Podatkowania rodzay zamialt Czopowego, à ieżeliby Komrniitya Skarbowa innego Projektu Podatkov/ania podać nie mia-ïa, tedy Ziemia Sanocka iuz tjmże Czopowem kontentownć by fię mufiała, lecz to wczeTnie Tobie oftrzegaî, że Podymnego nie mogłaby przyigc. A poniew aż dàwnemi czaTy Rzemieślnicy kupczący wołami y końmi Pobor piacili (iako Koftytuc)a 1^78. świadczy) więc aby ich y teraz do pfacenia tegoż Poboru nakfonić, zdaniem Twoim ofgdzif. Jako zaś Ziemia Sanocka dla beTpiecżeńftwa Twego, od pogranicznego hultayftwa uchwalona Lnndmiiicya trzy m afa* tak y nadaley aby Jey wolno byfo ia trzymać, od J.K.Mci, y od Stanom Rzpitey dopraTzaïfiç.
Zabrai po ty m gîos JMć Pan Kerltoplki PodTçdek WTchowfki PoTe? ż Województwa Kalifkiego, który Stanów Rzpitey Twe reflexye Wyîozyî w naftępuiące ffowa.
" Nayiaśnieylzy KRÓLU Panie Moy zMifościwy.
'ł Poczuwam w Tobie niemoc ducha, abym fię miai TpoTobić na te pochwaï wynalazki, które by gorui§cym W. K. zMci dla tey Oyczyzny Narodowy iuż ztwier-'' dzonym wdzięcznością doftarczać mogfy-. Założyć fundamenta nowey Rzpitey nie tak cięTzko, iako zepTowan^ naprawić, y w oflVbionych twierdzach umocować, Tpoienie iftoty Praw, y Twobod Rzpitey ogniwa które fîç w przefzfych cza fach właśnie na Jey uTzczerbek Tprzymierzonych Trodze nadwerężyło, y tak fzczodry wylew '* nieTpocznionych zabiegów W. K. Mci na ożywienie^powTzechnego uiżczęśliwienia, bardziey podziwieniem niżeli pochwał wyborem uwielbiać fię każe To zaś gdy '' w naywiękTzym zoftaie ftopniu, miicżenie raczey niż iłowa rodzić zwykło. Z tego * powodu wymówi mnie przed W. K. Mći§ iftotna niemożność. Ąua dignum Te " Laude canam» Jgiii pene mentì îapfuroque Tuos humeros objeceris Orbi Polono.
Do powołania zaś mego obowi|zkow dopełnienia, T§ mi poniekąd głoTy na dniu onegdayTzym w tey Rad Swiatnicy iłylzane powodem, à W nich zawarte badania fię o '' naturze Materyi Status Praw Kardynalnych^ à iako, fìrvi Legum fumili ut liberi effe pof " fmus gwoli zdaniu Senatora Rzyinfkiego, tak te wfzczęte kweftye do wyrażney Praw '' obmowy niech fię udadzą, wtenczas dopiero im fię przeświadczyć dozwolą
NiewTpominam Konftytucyi 1696. która wymienia to Jus Cardinale fpecialijfi» v mum & unicum vocis vetàndì &ć. &c. Tudzież 1736, Jus a, qu alitati s inter Con-" cives mianuigeey Jus Cardinale y innych w Statucie obrzeżonych. Lecz do tego " ż mym przy mówieniem lig zmierzam celu bory traktowaniu materyiÈkonomï znych " Prawa poświęciły. Niebiorę % do tłumaczenia Matcriarum Staiûs» bo te w dy-'' ftyngwowanym głofie Twoim J. O. Xigie JMć Pofeî Beîzki, przezornym wydziałem » publiczney wyftawił żnaiomości. Teraz gdy ten czas Właśnie nadchodzi, w " którym gwałtowne wyłożywiży potrzeby, Oyczyzna iiafża czeka ż rak fiebie kocha-" i§cych Synów daniny dla zewnętrznego ich beTpieczeńftwa,do Wynurzenia fię z chę-ci$ tey dla niey ponielienia ofiary marny otwarte pole. Z tym wTzyftkim y do tey " przylpielzenia zna^dui^ % iakoweś zawady przez rozmaite wnûfzenia> żePodatko-35 Wańie ieft to Materya Status, à nia będąc\plùralitatìs nie podpada decyzyi, Niepo-nawiam i liż tu przedemng. w tey okoliczności przez godnych Poiłow przytoczonych dowodow, gdyby ftanowione Podatki^ à wcZaffe ciężkim ftaigee fię ab unanimitaie^ '' m^ły- dla fiebie wyciągać aHewiacyi, te dyby iey fpotiżiewać fię nie mogła w tyrrt ł' lpofobie radzenia. Ze na Seymie wolnym fub unmimitatè à nié na Konfederacyi-" nym fubpluralitate ftanowienie bydź ma podatków., to Zagadnienie fame Prawa ro. b* z więził i^t gdy pocżąwTzy od Roku 1 573. po,d czas Inierregnum po śmierci Zygmun->> ta Augulta Tti> tJnhverjaï Poboroii'y, na JCotifederacyach fiawa^y Podatki. „
„ A gdy Materye Status od trzech Stanów decydowane bydż maią; więc y ^ Podatkowanie od Tprzymierżoney w trzech Stanach Rzpitey, a per confequens plura-„ Htate w decyźyi fiebie korzyitac jfcowinnó. Nieobraża to cale pupMam liberia-^tis, vocem liberanti bo każdy z ISi#|,Poffow mocą Kohftytućyi 1609. y 171g. mozè J* fentire qua veliti a oraz przy pfawie y Jnllrukcyi dóftio'wic fię* Ten zas Śeymo-„ wania fpoTob pod tym świątobliwym związkiem nie ieft nadzwyczayny, ale owfzem « naturalny^ y ordynaryiny do pobawienia fig w dohrym porządku? uleczenia exor-
Sb	„ bitan-
„ bitancyi, y uifzczenia (ię w recefifach od Roku 1569. za Zygmunta Augufta, aż do „ teraźnieyfzego Seymu zapadły eh,nade wfzyltit o ten fpofob powzięty z Jawnych przy-„ k lad o w na wzor iuż praktykowanego Roku 1703. potym 171 2- Prawem 1 710. po-„ zwolonego fub Titt: Popalcie Konfederacyi Saędamirjkiey w te (łowa: Pro rations ,, temports & exigentia necejjìtatis pupiicœ ultericra confìtta tnftaqrare & continuare de-klarowano «0» prajudìcando quidquam Seymowi Walnemu ktory fiante ettam Confasi deratione Stany Rzpltey fobie przyrzekły,iakoż ten pomyślne uwieńczyły lkutki.
„ Pod tym zbawiennym halłem uczyniła Rzeczpofpoiita- wymiar pośredniczych „ inter M a je fiatem & libertatem władzy unikaigc abufUm ich nieograniczoney prawic „ zwierzchności, umiarkowała rzgd na czterech pryncypalnych częściach zawiffy, ia-„ ko to Woylku, Skarbie, fprawiedliwości y porządku generalnym. Gdy tak użyte»» „ czne Narodowi uftanowifa Kommifïye, których Jurysdykcyi exekucyg zafzczyca pa-,, nowanie W.K.Mci. Z tych Skarbowa przykładnemi w fprawowaniu fwey zwierz* „ chności poftępui§c ftopniami, ufifuie utworzyć kanały do ubogacenia Krajowego „ przez (prowadzenie Manufaktur, Prawu będgc poffuGsna, Proiekta do pożytku Rze-„ pltey ści§gaiące fi? pod decyzyi oneyże podaie. Z których ieft Proiekt Czopowe-s, go y Szelężnego na mieyfce uchylonych Cełf,y zniefionego bydź m i anego Poiiłowne-go, na które 1717. do dwóch lat tylko poltanowione aż od tych czas Prowincya „ Wielkopolfka, z Krakowtkim. Sandomirfkim y Lubelflum Wojewodztw.y przełado-•s, wana będąc, ponawiana fwe użalenia, a nie fpodziewaigc (ię znićfienia z fitbie tego „ ciężaru, przynaymniey w tym fwey ulgi fzukała, gdy do kòékwacyi przez kilkadzie-,, £ęt lat inne Województwa zaprafzała. ,,
Niefkończył fwego głofu bo Jchmć PP. Miniftrowie dla (łaboścl nagle przy-padłey Nay iaśniefzego Pat* do Tronu lię zbliżyli, y Jx\lć Pan Kanclerz W. Koronny in ordine kontynuowania Aiateryi Ekonomicznych folwował Seily^ na godziny dzie* fi§tg z rana.
SESSYA DWUDZIESTA PIERWSZA
Die 30. Q&obris.
Nà zàgaìenitt Seflyi jMc Pan Marfzałek Rycerfkiego Stanu, w te mówił ffowa.* ,, Nayiftotnieyfza treść Panowania W. K. Mći ta ieft» ze czy wraz z Stanami, ?, czyli pod zaffon§ prywatnego fpoczynku, zapominane o drogim zdrowiu fwoi n, 5, Krajowi temu nayfzacownieyf/ym, nayznakomitfze pożytkow Narodowych uktadafz S czyny, y iak nayłatwieyfze do uifzczenia, y takie ktoreby bez ciężaru przyiac mo-5, żna podaiefz fpofoby, leczczęfto zwłokami, y wycieńczeniem czafu, do ratunku Rze-5, pkey wyznaczonego naymilfze mdlei^. nadzieie. ,, Przychodzi na dniu dzifïey-„ ifzym Proiekt Podatku do decyzyi Zgromadzonych Stanow5 ktoż prawdziwego w tych 5, okolicznościach, y potrzebach nie uczul aibo nie uczuie wzrufzenia i	Wley
,, Wfzechmocna Władzo, w ferca wfzyftkich Radzących iednogłośni. zgo lę, żeby na-5, koniec y fpodziewanie, y uskutecznienie, nayzbawieńnieyfzych tey świgtnicy Obrad, ,, na wfparcie, na zmocnienie y na ozdobę Oyczyzny iuż fię wypełniło. „
Po takowym zagaieniu dany był glos, JMci Panu Herftoplkiemu PoiTowi Ka-lilkiemu do Kontynuacyi Mowy, ktory in tenorem J quenten glos fwoy wczorayfzy kon-,, tynuowal.
„ W przeci§2U glofu mego śmiało zdanie moie otwieram.że Rex 'ncolumis, fa-), lus Patri#, która kiedy wielokrotny fkołatana ffabości§ fprawiedliwego od nas po-,, trzebuie ratunku, a potrzebuie tym prędzey y ufilniey, im gwaftownieyfze na nig „ bii§ fymptomata. „	Umnieynsyligmy Skarbu Koronnego dochody, y Prawa w
„ zniefieniu Poglownego dopełnić chcemy, a iakiż na to mieyfce obmyślemy fpofo'% „ żebyśmy y bez ucifku, y w rowności ratowali Oyczyznę. „ Woiewodztwa Nafze ,, Wielkopoifkie zawfze przodkuiac do wfparcia potrzeb Oyczyzny przyięciem na lìé-î, bie Podatkow, wiedż§c: że Podatek wzięty w fwoiey iftocie ieft wydatkiem dlaRze-„ pltey zaprotekcya Praw,fwobod y maiatkow, do którego wfzyfcy zarowno obowi§za-,, nemi znać fię powinniśmy, ieżeli powfzechnego ocalenia żądamy» y teraz za po-przedzai|cym zniefieniem Poglownego,nie ubliża przychylenia fię do nayfpofobniey-„ fzego wedle wewnętrzney, y zewnętrzney fytuacyi fwoiey, byleby w rowności na 5, uniwerfalność rozłożonego,gdyż màxyma zachowywanie rowney miary,między wfzy-ftkiemi ufpołecznionego Narodu członkami ieft temu przeciwna, aby iedna część „ Obywatelow miała wyręczać płaceniem Podatkow, część innych , iako tego lofu
,5 Pro-
Prowincya Wielkopolfka w cierpieniu do tych czas uciążliwości Pogîownego zaft^-i, puigca inne Województwa; ttała fię ofiary. „ Spodziewam fię z a ty m że do Pro-5, iektu Prowincyi W. X. Litewlkiego zbliży lię publiczne przy chylenie. Aże wzru-5, fzóne na SefTyi onegda^fzey kweilye w rcdzaiu Mat ery i, cale nie w tym czafie wedlfi „ Prawa traktowanych bydź mianych iakoweś (prawiły zamięfzanie, gdy z śladów po-5, (tępowania gwoli Uftawie Seymowania fprowadzać (ię zdaig; Zacż.ym o nieprzery-•„ wanie ciągnacey (ię ad mentem Prawa Materni Ekonomicznych ofnowy przez wtra-„ cania, innych, a dalekich od je.y natury-, tudzież przyftąpienie do fezolucyi iuż po* ,, danych uprafzamy. ,,
Zabrał potym głos JMć P. Sapieha Wojewoda Połocki, y dla polepfzenia płacy fzczupłey w Woylku Rzpltey, o uftanowienie Czopowego generalnego dcpr- fzał fię.
A potym JMć Pan Małachowlki Referendarz Koronny, Pofeł Wojewodztwà Sieradzkiego: oświadczywfzy; iż iako Projekt Czopowego y Szelężnego W X.Litt.- nà dniu wczorayfzy m Stanom Rzpltey przeczytany, znaydowâf pochwały- y akceptacy§, tak na wz©r tegoż Projektu Prowincyi W. X. Litt:, uformowany Prowincyom Koronnym Projekt, pod Tytułem: Ctoporve y òzelpine gencra ne w Kor on i* na %n '• e fieni e Po* giorvnegoy pedytnncgo» JMci Panu Sekretarzowi Seym owemu oddał do przeczytania, O które gdy iię wielu Jchmć Seriatorow, Polłow dopominało^ czytał go więc - JMć Pań Sekretarz Seymowy, a po {kończeniu ojiegoi czytał znowu na dniu wczor.iylzym iul czytany Projekt pod Tytułem: Czopowe, Szełężne, w W. X. Ltt&wfkim r>a tniefìenis, Podatkow dawnego Czopowego y Podymnego, za poprzedzającym Pou'ow Litew(kick dopomnieniem fię.
Tym porządkiem gdy pomienione były przeczytane Proiekta, iedni o dawanie fobie głofow, drudzy tn ordine przyjęcia, y podpifania, lub odrzucenia tegoż Projektu* domawiali (ię o Tumum; a przeto Xigże JMć Marfzałek W. Koronny uderzy wfzy La-lk§, uformowan§ naftępui|c§ przecz.ytaf,Propozycy§. Jeżeli P' ojekta Koianm. v Li-tewfki dopiero przeczytane matą bydź podpifaneì albo odrzucone? na która tenie Xi że JMć Marfzałek W. Koronny Senatorom y Miniftrom Koronnym a Xiaże JMć Sangu* fzko Marfzałek Nadworny Litewlki Senatorom y Miniftrom Litewlkim, pocz^wfzy od Xcia JMci Prymafa rozdawali głofy.
Po (kończoney Seńatorfkie.y y Miniftrow decyzyi per Tumum, JMĆ Pan Mar»» fzaïek Stanu Rycerlkiego za poprzedzaigcym uderzeni, m Lafki przez Xcia JMci Marszałka W. Koronnego wyż wyrażony Stanowi Rycerfkiemu deklarował propozycya, y przez Wojewodztwa, Ziemie, y Powiaty, w niektórych z nich przez Generały, w niektórych każdemu z ofobna PoiTowi, według żądania każdego Wojewodztwa, rozdawał głofy, a Sekretarz Seymowy [Vota konnotował; 'po (konnotowaniu których za uderzeniem Lafk§ przez Xcia JMci Mariżałka W. Koronnego y wymówieniem tych (îow: JVielebny X Sekretarz de dekìaracyi fVo'tow Senator [ki h. Tenże JMć. Xiadz -Sekretarz Koronny deklarował Wotów SV,natorfkich (oprócz nieprzytomnych na Setfyi ) na pod-pifanie Projektów Obydwoah Koronnego y W. X. Litt: 5$, przeciwko (iedmiu ażeby -te Projekta wżi^ć ad dehberdnàumï trzy zaś Wota ex que Kommiffarzami byli con fu Iti. <ve dane. Potym za uderzeniem Lalkg przez Xcia JMci Mar fz alk a W. Koronnego y wymówieniem naftępuigcych fow : Urodzony Sekretarz Seymowy do deklarowania Wotów Stanu Rycerfkiego, tenże Sekretarz deklarował Wotów affirmai -ve żeby Proiekta podpifać 194; z rożnemi prekuftodycyami 24; żeby niepodpifać ale ad.t"eferen~ dum do Wojewodztw 6; confuìt'.ve aby podpifane były Projekta od Kommiflarzow Skarbowych 10. Apo deklarowaniu Senator{kich,Miniftrowr(kich,y Pofelikich Wo ow JMć Pan Marfzałek PofeKki zaprofił Jchmć Panów Senatorów y Poffow deputowanych do Konftytucyi, do podpifania Projektow wfpomnionych Koronnego y Litewlkiego. Które obydwa Projekta znayduia % w Konftytucyi tegoż Seyinu.
Po podpifaniu których Jchmć PP Mini fero wie zbliżywfzy (ię do Tronu» JMg Pan Kanclerz W. Koronny folwował SelTya do kontynuacyi Skarbowych Materyi dizień jutrzeyfzy na godzinę 1 2, południowy.
SESSYA DWUDZIESTA DRUGA
Die 31. 0 ci o bris,
X^îa zagaieniu Selïyi dżifieyfzeyJ.P. Marfzałek PofeKki,w naftępuigce mowiï ffowaï Zaślubiłeś W. K. Mć miła tę Oyczyznę, uczyniłeś ffodkie z nig przymierze, *' daiefz Jey uftawicznie iako Syn, iako Oycieć, iako Król dowody, à Ona wierności, y
• Śbz	" ufno-
" ufności fwoiey naymocnieylze pokłada obowiązki, dobro Jey i eft Panowania iftot§t " pomyślność tak ïa {kaw'ego Monarchy ieft iedynym celem. Zatym to fzczęśli-'' wym powiązaniem na dniu wczorayfzym ftaneło PraWoj, do wfparcia walnych Krajo-5> wych potrzeb d§ż§,ce, à fzczere do ratunku Rzeczypolpolitey fere a y umyffy okazu-" iace. Niesfatygowany Nayiaśnieyfzy Miłościwy Panie, po tak nużącey bo cało-" dzienney pracy, po%puy y dałey fzczęśliwie w Panowania Twoiego zabiegach, ,ł dadzg y Prześwietne Stany wfpolnego ftaraftia żywe dowody, aby kwiaty tey Koro-" ny wigor brały, wzroft Kroleftwa pożytki;, Kray zafzczyty, Rzeczpofpolita z rządu " chwałę , à Panowanie \W K. Mci u naś wdzięczność, y niezmierne w potomności " wybawienie. •>,
Żabrał potym głoś JMć Pan Piafkowfki Podkomorzy Krzemieniecki PoTef z Wojedztwa Wołyńlkiego, oraz y Kommiflarz Skarbowy Korortnv , który przekładane Stanom Rzpltey, iż ponieważ Monety nowey Srebrney wnęfrzna dobroć ieft każdemu wiadoma y fprawiedliwy fwoy- cum emolumento pùblico znayduie fzacunek ; przeto aby taż Moneta y iey Pes uformowany, przez Uchwałę Seymu teraźnieyfzego były utwierdzone, podawfzy ed nominò Projekt fubtììulo- No va Moneta,) Mci Panu Sekretarzowi Sey* mowemu o przeczytanie onego J»K.Mci y Stanów Rzpltey npr. fzał.
Czytany więc był ten Projekt który de ferie verborum tu fię ińgrotfuiec
MONETA NOWA
EòiVtcifie in Volumìne Legii m o Mennicy y Monecie Korfyìutye, wyznaczone eo fine
Komm<ffye,y włożone niepoie dnokrotnie na Poprzedników N aj] eh Lir o io w Pol [kich circa Pa£ta Conventa wzg'ędem wynalezienia {kutecznego fpofobu do otworzeni a Mennicy Obowiit* żki.ft iûwnym don) dem,iak wielkîR pita uznawała potrtebę Włafhey dobrcy Monety,à bez* fkutecznosc tych ufiMòset pokażałr, ink wielkie do wykonania tego tak potrzebnego dla wygo* dy Kraju dziefa zachodziły trudności- PotzpkoWytH tych trudności źrzodiem było odjląpie-hie ód 'wewnętrznego Srebrney Monety ze Zlotem fzacUnktugdy Rzplta w pofrzod Woiennycb ciężarów z upodlenia Monety, pomnożenia docbodonj Publicznych w Roku 1654. fiukac zaczęła, à zatym nieuchronne Srebra za ?Ji Monetę kupowanego podrożenie dalfiey Monety deteryoracyi było powodem*
Takowa Monety Kr ajon) ey ze Z fotem zagranicznym w flaciinku nlerownoić przefc poniżenie Ceny toWaroW Krajowych, y podrożenie zagranicznych acz znaczne przyniojîa Jlra-ty s te iednak nie tak dingo były doleghwerni, gdy bowiem dla niedoflatku Srebra mała kwota Tynfjbw y Szoftakow za Panowania Jana Kazimierza, Michała y Jana III, Krolon) Pre-decejjòrow Nafty eh wybita, doftarczyó nie mogia potrzebom wewnętrznego y zagranicznego handlu, Wielka za czafem liczba dobrey Pojironney Monety w Talarach, Pułtalarkach , y Ćwiartkach Hifipańfkich y Holender/kich ż handlu zagranicznego w Kray nasz napłynęła* ktorey obfitość y proporcyóndlna ley Według owych czafoW ze Złotem En) à lu a cy a ^Squilibri -urn tych dwu naydrożfiych Met alo W długo W Narodzie utrzymywała. Nierównie więkfiych fik od była przyczyni kurreneya Monet na Seymie Traktatowym 1717. docześnie tylko appro-bowana, à potynî pozyteczny.n dla bandluiicych zWyczaiem utrzymana, którzy taniey Złoto n) Portowych Miaflach biorąc, drożey ie w Kraju udawali*
Ta albowiem kurreneya przez podwyżfienie Ceny Złota y poniżenie ultra modum Ta-larowey Monety Wzrufśywfy Zachowani we wfryflkich rządnych Krajach między Srebrem à Złotem proporcyą dała pochop, zagranicznym> do wykupienia naprzód za Złoto naywiękfzey części TalaroWey y inney dobrey Monety* po ktorey znacznym ubytku odkryta fię niedoftate-cznośó Krajowcy Monety na drobnieyfie wydatki y odmienienie Złota w tak obfiernym Kraju niedofiarczai.tcey»
Ten Monety niedopałek otworzył drogę do wprowadzenia zagraniczne}' Monety, à powab obłudńey ex quantitate numerica korzyści dopóniogł do wykupienia cftatka dobrey ■Monety y znaczney części Złota tak dalćce, że zła à coraz gorfra Moneta gwałtownym wylewem Kray cały napełniła*
A lubo przezorne Wielmożnych Podfkarbich Oboyga Narodow zabiegi przez ogłofŚon t Redukcyâ daljlzemu zagranicznych Monet wpłynieniu tamę założyć ufiłowały, przecię chciwych HchwiarzoW wynalazkiem lepfze Redukowanych Monet gatunki za gorfśe pod podobnym Stęplem bite, wykupoiney z Kraju Wyprowadzone były-
Tym ofiatnim na cały Naród uciskiem pobudzone ZkonfederoWane Rzepltey Stany, na Seymie jConwokacyinym. w Roku 1764* pofianowiïy» aby po fkończottym bezkrólewiu wflelka
%agra*
O -•*
%agrańc%na Moneta przez bicte dobrey Krajowcy Monety wykorzeniona była, żeby zaś ta.
zbawienna dla Dobra pospolitego Uftawa prętfży fkutek wzięła.,też Zkonfcderowane Rzeo'tey Stany p oki a dai te zupełni ufność w Oycow skiey nafrey około Dobra pojpolitego Staranności9 Jus Cudendse Moneta» niegdyś od Predecejjora Nafżego Zygmunta III. Rzepltey uft tpione, Nam zupełnie przywróciły. Zaczym My zawdzięczał je tę Stanów Rzpltey na miłości ku Nam ugrontowana ufność, oraz chcąc iak nayprędzey zapebiedź dalfżym miłey Obczyzny Na-fiey ftratom, zaraz po Seymic Jzczęsliwey Koronacyi Nafzey myśli y ufiłowania Napie do tego iak naypilniey obróciliśmy, żeby Rzplta dobrą y z naylepfzemi w Sąfiedzkich Pańftwach Mo. netami porownaną opatrzona być mogła.
Do uporządzenia tak trudnego wfzędy, à w Pańflwit Nafzym tym trudnieyfśego dzieła, że blisko od wieku rzecz Menniczna cale zaniedbani była,flar ali śmy fię wybrać z Narodu Mężów Cnotą y żarliwości1 o Dobro pojpolite Wjławionych, à przy ty m w handlowcy y Menniczney Vmieiętności biegłych, którzy po długim rozmyślnym y uważnym naradzeniu fię, Plantę całego Mennicznego dzieła KommifjyOjm Rzpltey Skarbów Koronnego y Litewskiego podali, à obie Kommijjye Skarbowe nalazłfzy Onę Narodowi na zawfze pożyteczną, moc1 obowiązku Prawem na ftebie włożonego przez Uniwerfały fwoie we wfryjłkich Grodach aktyko-Wane, Koronny pod datą Dnia 1 o Mie fica Lutego Roku 1766. w JVarfzawie, à Litewski pod datą Dnia 9. Au^ufia Roku 1766. w Grodnie zupełnie approbowały.
Nie litowaliśmy zatym dalfzey pracy y znacznych nakładów dla prowadzenia z cudzych Krajów Ludzi umieiętn; ch y wfzelkiego gatunku Rzemieślników, y owfzem cum iacri-ficio należących Nam ?x jure Monêtandi pożytków poflaraliśmy fię zafundować porztdnt do pręt kiego opatrzenia Kraju nowemi Pieniędzmi zdatni, y niw czym nùylepfzym w Europie nieuftgpuiącą Mennicę, ktorà gdy iuż w zupełnym nayduie fię porządku, więc aby wfzclka Moneta wMennicach naf y ch bita tym łatwicyfz 1 w Kraju miała kurrency f, za zgodą ìVfech Stanów naprzód Dyjpozycye wfrelkie Oboyga Kommijf i Skarbowych względem ufi ano wiewa gatunków nowey Monety, tudzież Wagi, Próby, y Ewâluacyi Ich-, przeciw Czerwonym Złotym Hollenderskim, tako też Redùkcve Monet zagranicznych in toto ąpprobuiemy, oraz to pro lege pofìtiva mieć chcemy, aby w Mennicach Naf\ych z Grzywny Kolońskiey Feyńu po cśmdzief jt bito Czteroyyofzowek. Którym to Czterogrofzowkom odtąd Imię Złotego naznaczamy. A takich Złotych fesnaście y trzy grofze Srebrne na Czerwony Złoty, Ośm Złotych na Tul arb i ty, Cztery grofze Srebrne na Złoty, à Grofży Miedzianych nowych trzydzieści9 ta-koi na Złoty rachować fię ma. Żadne infze gatunki Monet w Mennicach Nafzych bite bydź nie mail, tako tylko Czerwone Złote podług Próby V i~Va~i Prowincyi H òìlen der s ki ey. IV Sre* brney zaś Monecie Talarvbite próby trzynafłey y fześć Granów, fztuk dziefięc z Grzywny Fey-nu. Pułtalarki próby takoż trzynafłey y freść granone fztuk dwadzieścia z grzywny bey nu. Ćwiartki to ieft dwuzłotoWki próby dziefiitey, fztûk Czterdzieści z Grzywny Feynu. Złoto-tvki próby Ośmey grano w dwanaście, fztuk OśmdzieHąt z Grzywny Feynu. P ułzłotowki pro« by fiodmę", Cztuk fio fześćdzief it z Grzywny Feynu. Grofze Srebrne próby pi jtey granów Czternaście, fztuJitrzvjìa dwadzieścia z Grzywny Feyńu. tV Monecie Miedzi aney trzygro-Çzowki, Grofotvki, puïgrofioWki, fiel toi , po Złotych cztery z Funta Miedzi,Wagi takoż Kolońskiey. <f<0
Pozwolenie w o dpi fach KommiiTyi Skarbowych do Kommifïyi Nafzey Menniczney Modicum Remedium co io próby y wagi niepowinno y nie może podawać w po--deyrzenie Mohety Nafzey, g.iyż te Remedium znacżńićyfze iefzcze niż w Nafzey we wfzyltkich admittitur Mennicach.
Która tonowa Moneta9 aby pod fu? Wzwyz opifaney ËWaïuacyi po całey Koronie Pol-fkiey y Wielkim X ięfl wic Litewskim cum Ànnexis Provinci i; od każdego brana była, pod rygorem kary na niepofiufznych Pràwu śęi igaitcey fię nakazuiemy. (b)
Ofobliwie zaś jaśnie Wielmożnemu Xiazcciu JMci Kurlandzkiemii zalecamy» aby żaclney Monety bic niekazał, ktoraby nie była in Pondéré, Grano, fpecîe & Valore z Monety Nafzą now§ per omnia conformisi
A źe kommiilye Skarbowe Oboyga Narodow przy Redukcyi Zagrnnicżnych Monet Tyrtfow y Szoftàkow Polikich iako Prawem Authoryzowanych dot .-.nać nie mo-gfy* więc wziąwfzy w uwagę iż y ta Moneta waloru wnętrżńego cierpianey dot§d E-waiuacyi korre^ponduigeego niema, à zatym rosvn-ey z nowa Monety ktirrencyi mieć niepowinna, przeto Tynfy ftare PóUfcie do Gro Izy nowych Miedzianych dwucizieitu lie-dmiiij» à Szoftaki do groiży dzie%ciu reduktiiemy, oraz tymże Kommidyom Skarbo-
Cc	wym
(a) Ten Punkt nie hyf w jzbie czvtanv. (b) Y ten Punkt nie był w jzbie czytany, ale z drugiego Projektu dlakonnexyi Materyi tu ieit przydany.
\
wym nioc zupełna daiemy, aby wfzyftkie Monet tak teraz iako y dawniey redukowa* * nych gatunki., ieden pò drugim podług potrzeby y fekwiżycyi KonrmiiTyi Nafzey Men-niczney kallo w ali, Puf-Rokiem przed terminem K alfa ty przez Jniwerfafy fwoie Pu-bl/cUrtł ob wieści wfzy.
Zęby zaś nti potrzebnych dò bicià nori'ey Monety Mat ery ach w Mannicy Nafzcy nie Zbytisafo, y żeby tym prgdzey Monda w caïyrn Kr aj U Uniformis/fofa fu tudzież aby nowa Moneta prpdzey pó całym Kraju rozeyśc mogła> Obie Ko mmi] ve Rzpltey S karbu Koronnego y IV.Ż. Liti: dochody wfzelkie publiczne tak n) redukowanych Monetach, iako y tv Talarach lub Czerwonych Złotych Hollendćrskicb y njwey Monecie 'odbierać, redukowane Monety y Talary dla topienia do Mennicy Nafzey odfyłać, Złota teyze Mennicy na jkupiente Matèrya-fons podług potrzeby dodawać, y tak za Złoto podług Ewahmcyi» iàk y za topione Srebro po. dług Próby, IVagi, y Tàxv Menhiczney przez Kommijjke Skarbowe appfobowaney, zapłatę tv tiowey Monecie odbierać, wydatki wfìélkie (oprócz Zagranicznych) t fi nową Monetą opłacać mai (łydo Dziewhciud&iefi-tt Zło: Srebrnej MoHèty,d^ieJîpc Zł: Miedz; an} Moneti doliczaiąc,
Po Nim mowif JMć Pan Karczewfki Starolta, y Potei Liwiki oftrzegai^c: że oftrożność w wfzyftkich znaydować fię powinna, aby niewpi'zod ten Projekt dopiero przeczytany podpisywać, aż pokiby ad de li ber an au m nie by i każdemu kommunikowa-ńy, o co u Stanów Rzpitey dopominał" fię.
Dany byï gfos JZvici Panu Szâmockiemii PofiOwi Żięmi Warfzawfkiey a ten przekładaiac wfzelk§ ïatwosc^ y przywiązanie ku dobru pofpol i temu Ziemi Warlza-» wfkiey., ktsfa iuż pokazała w oddaniu chętnie Czopowego y Szclężnego na potrzeby wyci^gai^ce Rzpltey, uprafzaf J,K. Mci y tychże Stanów, aby taż Ziemia Warfzawika na zaratowanie Braci, y rożne potrzeby., Certuni quantum corocznie z Skarbu Koronnego wyznaczone mieć mogia. Y w tey okoliczności podaï Projekt bez Tytułu JMć Panu Sekretarzowi Seymowemu do przeczytania.
Zabrał zaraz głos JMć Pan Moftowlki Wojewoda Mazowiecki, który iako Wojewoda za Ziemią Warfzawfka wnofiî infìancya ażeby iako Województwa Wielkopol-fkie niemało fobie beneficij z Czopowego zoftawify, tak y Ziemia Warfzawlka żeby irïogïa œquali beneficiari forte na zniefìenie długo w na potrzeby reżne Jey zaci^gnio* ńych, od j. K. Mci y Stanów Rzpltey doprafzaffię.
Aì.owi? po Nim JMć Pan Chadzińfki Pofef Rożańfki, a ten iako Kommitfyi Skarbówey Koronney KommiiTarz, przymowiwfzy fig krotko in yEconomicis, Projekt pod Tytułem.- Konflagratta Zy io w JMci Panu Sekretarzowi podaî do przeczytania. Czytany więc by? tenże Proiekt de ttnore fequenti. ,,
„ Ponieważ Prawo Seymu Konwokacyi 1764. determinowało, Pogïowne Zy« „ dowfkie corocznie po dwa Złote od głowy, y ta intrata do Skarbu Rzpltey powinna „ bydź beśpieczna y nieomylna, a iednàkowo częito fię trafia^ że wiele domoftw, lub „ cafe Miafto albo Miafteczko, gdzie fię Zydżi znayduig, przeż ogień w perzynę % „ obraca, a Żydzi tam miefzkaiacy przez to żadn^ miara przez kilka lat niezdofaig na M wypłacenie rocznego Pogłownego. Więc dogadzaiac y pewności intra,t Skarbu ,, Rzpltey, y litość nad ubogiemi OŚwiadczaigc, takowe in pofterum in prœmijfîs ftano-,, wiemy ułożenie; Gdyby czwarta część głow Zydowlkich opfacaiacych ten Podatek ,5 w Mieście czyli Miafteczkil w którym miefżkaić}., lub więcey nie do hodzac połowy» „ pogorzeć miafoj tedy Dziedzic lub Polïelïbr Miafta, czyli Mialteczka tego pogorza-3, iegò pOwirten prœvia Mi nife (i ait one Regeftr onyćh, cum fpecifi catione imion y prze-„ zwifk> także domow ad Afta propri'j Dijïr Bus podać, y on fam lub aktualny dyfpo-„ zytor iego ż dwoma Żydami ftarfzemi y Sokolnikiem tego Miaila fieżeli gdzie ieit) a leżeli niemafz, to t/lko z dwoma Żydami ftarfzemi zaprzyfi§dź, którzy to pogorzel-„ cy do lat trzech od płacenia Pogïownego Zydowfkiego wolni bydź maig, A cafe-„ go tego Powiatu gdzie te Dobra ieŻ£, Synagogi Zy dowfkie, iak w TaryfFę now§ „ ż Parafiami zapifane, według oney proporcionafe fpofobem niżey wyrażonym, ten „ Podatek Pogłownego za tych pogorzelcow do lat trzech uwolnionych opłacać obli-„gOwani będ|. Gdyby zaś połowa albo całe Miafto Czyli Miafteczko, gdzie Żydzi „ miefzkaia, pogorzeć miafo, tedy prœwjs reqwifìtis, expkndts, całego Wdztwa Zydo' „ ftwo, w którym to Miafto leży, podobnym fpofobem za pogorzelcow, iak ieft w Ta-„ ryffę nowa z Parafiami zapifane: ktorzy'do trzech lat także wolni bydź maia, pomie-,, niony Podatek Pogłownego zaftępować y opłacać ma, a to pod exekucya Skarbow§» 9, albo z-a wyd ìtiiem Delaty Woyf\ow§, w czym Kommilïya skarbowa za pokazaniem y pddanism ad Arcbivum fui takowey Przyfięgi, (fi Authentico dyfpattyment Pogîo-,5 wnego za pogorzelcow ad preportionetn Taryffy nowey, modôfuprâ Jittpto uczynić y
» ftronìe rékwiruî§cey dla podania W ABa propri] Diftrift&s per oblatam ku powfze-5» chney wiadomości oddać, lub gdyby tego potrzeba było prze^Uniwerfaf fw"?y ogfo-« iić ma. Pogorzenie iednak domu iednego, lub kilka czwartey części gfow Zydo-» wikich, Miafta lub Mialteczka-, nie dochodząc takowey boninkacyi podpadać nie po-winno, ale Pan każdego Miafta czyli Miafteczka, iako ma wolne Pogłownego Zydo-wlk.iego ufìebie proporeyonowanie, do możności Zydow, tak iibertowanie pogorzel-3, cow fwoich od takowego Podatku, a innym Żydom Miafta fwego zaftgpić nakazanie, jj wolność zawfze mieć będzie, aby tylko Podatek publiczny nie upadf. ,,
A po przeczytaniu Projektu JMć Pan Marfzaìek Stanu Rycerlkiego interlacu» iortt opowiedział że ten Projekt ad dtliber andum będzie kom muni kowany.
Zabrał" potym głos JMć Pan Łoś Staroftà Wyfzyńlki Pofel Wojewodztwa Po-dolfkiego który tn tenere fequênti ffoW mowif:
„ Z tego wfkyftkiego coś nam W.K.Mć Pan Nafz Mifł: provìdendo omnibus jłu-ribuS) & immunitat.bus, śafkawie na dniu wezorayfzym ufty fwetni oświadczyć ra-„ czyf, nic więcey, iako ufzrmowanie Prawa a ztad prawdziw§ dla Narodu fzczęśli-5, wośc od Majeftatu W. K. Mci izczegulnie ż^dang doznawamy; Bo gdy wfzyftkie ?» {prawy Twoie N. Królu z dobrocią wewnętrzney Twey IkTonności żgacizaia fię dwie „rzeczy ( iako życie każdemu Ludowi w powfzechności potrzebne ) tak fzczęśliwie ,, ham przywracaig, to ieft.- Prawa zbawienne,,które: fprawiedliwość y wfzelkie dobro „ nakazuia, y Panowanie Twe dzielne, które.- Praw ftanowionych po^inne ufzanowa-n:e, y fkuteczne wypełnienie z iak naydofkonalfzg wymaga ufilnościa. Y toć to ieft ,, co mi daie pochop iprawiedliwy mówienia przeciw Projektowi wniedonemu przez „JMci P. Mazowieckiego MWMć Pana, bo będąc fprzeciwiaiacym fię podpifanemu na „dniu wezorayfzym Prawmoddala Nas od tego ulzanòwania.któreśmy mu powinni w po-» wadze y zachowaniu zawtże nie fkazytelnym; Wfzak Prawa ('wiemy dobrzej) że fg po-„ wfzevhna y publiczna wfzyftkich Obywatelow wola: koniec ich ieft iak naywiękfze „ towarzystwu przynofić ufzczęśliwienie; tym fprźeciwiać fię ieft to rwać nayświętfze „ fpofecznosci obowiązki, ieft to wprowadzać nayniefzczęśliwfzey famo chcąc okro-«, pne fkutki nierządności. ,,	Bo ieżeli Prześwietne Województwo Mazowieckie
y, fwoie czynić będzie excepeye, to tak wizelkie inne y .inoie toż famo wymagać może „ Wojewodztwo, a przeto wzrufzać y uchylać będzie na dniu Wezorayfzym podpifane „ Czopowego y Szelężnego tak iedriomyślnie Prawo, przeto y zniefienie generalnego „ Cfa, y Pogfowhego ( na zaftąpienie którego fzczegulnie toż Czopowe y Szelęźne ieft ,, uftanowione ) naftgpićby fïufznie nie potrafiło.	A więc y tfufeńości iuż pofta-
„ nowionego Prawa; y potrzebie Rzpltey wymagaiaćey dogadzaiac ; y fprawiedliwe i, ( na czas iuż uchylony w domowieniu % po naftąpionym y podpiłabym Prawie} „ maiąc względy te iefzcze Polityka pr/ekfadain zdanie, tempori cedere, mcefjìtati.pa-a rete femper Sapienti s h fibttum ejî. A niechc-ìc daley zabierać potrzebnym Rzpltey „ Obradom nigdy nienadgrodzonego czafu, na ten, ani na żaden inny podobny Projekt* ,, któryby znofił moc Prawa iuż pod pi fa nëgo, y zdawał Hę go i; kimkolwiek uchylać „ fpofobem nie pozwalam, y o to vV. K. Mci y Prześwietnych Zkonféderowanych Rźe-„ pltey Stanów pokornie z mieyfca mero doprafzam %. ,',
Po Nim mowif JMć Pan Radońlki Miecznik Chęcińfki, Pofeî z Wdżtwa San-domirfkiego, który zdanie fwoie w takowy fens oświadczył", że chc§c wygodzie Jednemu fprawiedhwie ńależafoby fię dogodzić y drugiemu. Â ieżeli Projekt przea JMć Pana Sżamockiego podany chce coś Zyikiwać dla Ziemi Warfzâwikiey ż Czopowego^ a więc y inne Wojewodztwa mogłyby pretendować aby fię przy nich co z Czopowego zoltafo; zaczym na ten podany Proiekt in rem Źiemi Warfzâwikiey niepo-zwaiaf.
Pofzli potym Jchmosc Panowie Miniftrowie do Tronu, y za uderzeniem Lafkg przez Xcia JMci Marfzałka W. Koronnego, JMć Pan Kanclerz W. Koronny od J. K. Mci dla naftępuigcego Święta Wfzyftkich S. S. w Sobotę, y Zadufznego dnia w Ponie-dziafek, tudzież tn ordine dania Audyencyi we Wtorek, Xi^żęciu Repninowi Poiîowi Wielkiemu Rolfyifkiemu y przygotowaniu fiç do przyięcik onegoz. oświadczywfzy że Senat od Xiecia Marfzałka W. Koronnego, a Stan Rycerfki od Marfzałka fwego, mieć będa kommunikowany Ceremoniał", folwowaf Sefîyg na dzień Wtorkowy na godzinę iot z rana.
Tu łię przyfgcza Skrypt, który Jchmość Diffidente s w naftępuIaca Niedzielę*', to ieft Die 2da Novembri*,^ na Pokojach J. K, Mci podali in tenorem (eauenteni ułożony.
PROÌBA
POKORNA PROZBÂ
NA YI A S NIE Y S Z E M U
STANISŁAWOWI AUGUSTOWI
Kralowi Pol (ki e mu Panu Ktfzemu Miłościwemu y Prześwietnym Nayia-śnieyfzey Z k o nfe d e rn w a ney Rzeczypofpolitey Stanom)
Na Sejmie Roku 1766. zanìefiona.
DYffydenci w Kroleflwie Polfkim yw Wielkim Xiçftwié Luewfkim, Obrządku Greckiego, tudzież Oboyga wyznania Ewangelickiego* wfzeiorakiey pomyślności ż Oycowfkiego pieczołowania W*K.Mci fzczęsiiwie y chwalebnie Nam Panującego, na Rzeczpofpolit-g. fpîywac mai^cey wraź z Jnnemi wfpoł Obywatelami zu-pełna zabieraig nadzieię. Nieprożnemu ta ftodycz zaufania przypu-ć fię powinna wyrokowi, gdy mimo inne Rządu fprawowania, które troilUiwyńi pracowicie podey-muiefz Nayiaśnieyfzy Panie umyiłem ; Te z więkfżey części Twoiç w ipani, łomyslng zatruiniaig Dufzę ftarunki,aby każdemu w powszechności doftatecznie okazana była fprawiedliwość, y frzodki podane, przez ktoreby to wizyfłko, cokolwiek z Obrębu Praw wypadło, do dawney powrociło fię Pory, nie co infzego tylko pomyślnych spodziewać fig każ§ Ikutkow. Ci to fami podziś dzień Dyliydenci, którzy wiernością od Przodkow Twoich ku Krolom, miłością ku Oyczyźńie, bynaymniey fię nieodro-dzili. Ci to fami, którzy równa żarliwością iako y inni Jch Źiom .owie : pałaia, aby Nayiaś: Krolowi P.M y Nayiaś: Rzpltey fpolney Oyczyźńie wPzyttkiemi zaffugiwali fię fifami. Za coż wgtpić aby ich Lofy do nayoftatnieyfżey nachylone zguby do dawnego y zupeînego Swobod niemiały, powrocie ocalenia > gdyby o nie doprafzac fię zaniechali, zdałoby fię że albo Praw im ffuzgcych niewiadomi, alboby lakowych winnemi być fię czuli zarzutów. Ta tedy zafzczyceni nadziej przyftçpuïemy z pokora, Twego Nayiaś*. Królu Panie "n f% y Wafzego Prześwietne Nayiaś: Rzepltey» Stany wzywaiac Ratunku, gdy uciążliwości Które JStas dolegaig, codzień fię wzmagane bardziey pomnażaia. Zyiemy wprawdzie lecz bez wolności nad famo życie milfzey fumnienia y Religii. Sakramentów w Zborach Nafzych używanie, tudzież Slubow dawanie albo Cale zabronione, albo z wielka dozwalane trudnością, gdy przecięż Żydom y Mahometanom dopulzczâïie by-wai|. Kościoły Nafze częścig, pod rożnym pozorem odbierane* częścią pieczętowane bywaia, częścią dla zakaza-ney reparacyi ktorey Z ciężkością, y to darmo nigdy doltapić niemożna z cza leni wfzyftko nifzczacym upadaia; ani budowa nowyćh w Dobrach Szlacheckich wię-cey pozwalana nie bywa. Każdy nas może bez boiaźni kary nagabywać y podług fwego prześladować upodobania. Sprawy o Kościoły Nafze przeciwko Prawom wyraźnym do Konfyftorzow y Trybunałów z niezmiernym kofztem y uprzykrzeniem pociągane bywaÌ3» w tychże y innych Sadach Prawa nam fłużące uciażliwemi Dekretami nachylaia: do tego przyfzio, że nayniewinnieyśi za Winowaycow poczytani y of^dzeni bywaig, iako zapadły niedawno w Msciiïawiu Roku 17^5. na Siedindzie-fiat Ôfobach Stanu Szlacheckiego Religi; Greckiey z okazyi prożney, tylko między D ichowieńltwem zwady, na śmierć of^dzonych Dekret dowodzi, j co więkfza, że z hańba y obelga z Regeftru Arianiśmi %dzeni bywamy, lubo od Ary u za błędów zupełnie iefteśmy odlegfemi. Młodzież Nafza dla fzkoł na wielu mieyfcach niedozwolonych w proftocie y bez znaiomości woli Bożey wzrafta. ^ Wokacya Miniftrow Nafzych do Zborow częftokroć wielce trudniona bywa: tymże do przygotowania na śmierć chorych przyitęp trudny y cale niebelpieczny. Chrztów y Slubow pozwolenia, y zmarłych Pogrzeby drogo, bo według woli dozwalakcych, opłacane bydź mu za. Prawo Kollacyi albo Jus Patronatus w Nafzych DzieJziÊ^wach wątpliwości po lai^t Zbory Nafze J.\V. Bilkupi wizytui§, karność Kościelna dawnieyfzym rz|-dz§ca fię zwycziiem przefzkody ponofi. W wielu Miaftach Ludzie komeifyi Nafzey za Procelïy^ chodzić przymufzeni. Uftawy Duchowne albo Jura Canonica za wzór y prawidło wy'tawiane nam bywaig. Nietylko Potomstwo z Ro Jzicow Wiary ro-żnigeey lię pochodzące od Nafzey fpołeczności do Kościoła Rzmyikiego Katolickie-
!
!
" go przyłączone bywa, ale Pafierbowie Oyczymow Religia przyimować mufca. Zo-" wia Nas Heretykami, lubo nam Prawa Koronne uczciwe Dyflydentow Imię przyzna-" ig. Przezto tym bardziey uciemiężeni by warny, gdy w (prawach Kościołow Nafzych żadnego, ani w Senacie,ani na Seymach,ani w Trybunatach, ani w żadnych innych Jurysdykcyach Zaftępcy niemamy, Nawet y na Seymik?ch bez oczywiftego życia '' niebefpieczeńftwa ( oczym niedawny przykład w ProizoWicach przeświadczą)poka-" zać fię nieśmiemy.y z nami bez nas od czafu nieiakiego frogo fię obchodzą v przeci-'' wko dawnym Prawom poftępuig ; Byłaby liczba bez liczby Panie Nayinśnieyfzy y '' Przeświet: Nayiaś: Rzpltey Stany, gdybyśmy w fzczegulności nayopiakańfzey kon-dycyi Nafzey wyliczać mieli uciłki, które od Roku ofobliwie 1717. na podziw bar-" dziey à bardziey wzmagały fię, tak dalece, że na przefzłym Konwokacyinym Seymie, nietylko nieułagodzone, ale w iftocie tak powięklzonc, że nayoftatnieyfzy ztgd dla " nas wynika upadek. BCG, fumnienie y Oyczyzna cała świadkiem Nafzey niewin-'' ności. Zacoż Przywile Roku 1433. 1499. i'sn. 1563. 1568- Uni§ W.X.Litt: zKo-" rong utwierdzaiace y wolność Religi) przez Konfederacye y IConftytucye Roku 1573. 3> 1576. 1587. 1588. 1607. 1609. l6i8- 1Ć20. 1623. 1627,1632. 1633. 1638. 1648. 1650.1667. Scc. przez Traktat Oliwflki, y Roku 1686. uczyniony, zmacniaigce Cprze-ciwko których opifowi ) czafow teraźnieyfzychzwatlone y cale uchylone. to te " PaBa y przymierza które Stany wfzyftkie Nayiaś: Rzepltey ratyfikowały, podpifa-mi Monarchow y zaprzy fiężeniem ugrontowaiy. Teć to fij te Konfederacye wyżey 53 cytowane, w których lianowieniu Dyflydenci fą fi:rona y.odz^ca fię Przez co ani " bydź odmienione ani zniefione bez Ich zezwolenia albo bez narulzenia fprawiedli-" wosci y Religi) niemog§. Z tey tedy przyczyny do Ciebie Nayiaśnieyfzy KRÓLU '' Panie N.M. y do Nayiaś: Zkonfederowaney Rzpltey fpolney Matki Nalzey ucieka-my fię upokorzeni, nieczego infzego od łalki Wafżey y fprawiedliwych względów 'J naygorętfzemi domagamy fię proźbami, tylko'abyście Nas moc^ fwoi§ przez Kon-3' ftytucya do dawnych przywrócili fwobod y wolność Religi) ubefpieczyli; Które to " warunki Przodkowie Wali, Wiarą, Czci§, y fumnieniem, nam tak dotrzymać przy-rzekli, abyśmy ucaleni byli według nayUroczyftfzych Traktatu Oliwlkiego Uftaw ( pod artykułem 2.§.2. w ten niżey opifany fpolob brzmiącym ) Omnes (S finpulicu-'' juscuny. Status, Con dit i om s. & Religioni s fuerint, fuis Juribus, Privi legi/s & Confoctu di-" nïbus generalibus & jpecialibus, tam in Ecclcfiafîicis quàm in Cknlibus profanisque, quibùs " ante bellum Sveticum gaviji funi in toto fuantur. ,, Racz wyffiichać Nayiaśnieyfzy " KRÓLU Panie N. M. wiernych fwoich Poddanych, wyfłuchaycie y Wy Prześwietne Nayiaś: Rzeczypofpolitey Zkonfederowaney Stany> nieodftępnych w obowiązkach " wierności Ziemianow.
Diilîdcntes w Religii Chrzcściarijkicy Krolefiwa Pol/kiego y W.X.Lite-wjkiegOy przez Delegatów z Prowincyi zgromadzeni.
Jerzy Konilki Êpifkop Ritus Grœci non Uniti Biało-Rufki fwoim y wfżyftkich Duchownych y Świeckich Braci Jmieniem.
Jerzy Wilhelm z Golczewa Gole*. Starofia	Jan z Konopnice Grabotvfhi Generai Major
Tuholfki Generał Lieti-'	y Pułkownik J.K-Mci9
Auguft Stan: Go!c% Starojia Grtìdzì Gen: Af.	Ernefi de Sebrr Thofs. iv- K- Oberflel:
Bogujìatv Eronikowfki Pufk: W. Safkiego.	Pawet Grabowjki Star: Czchowfki.
Alexander Unrag: Star: Zelegtiìeivfki.	Karol Szak Gen: Ma: y Pułk: J.K.Mci
Fryderyk Wilhelm Blańckenburg Pułkownik.	Bogufaw Rawicz Kojfcki Porucznik Znaku Adam z wielki IVfi Wielórvieyjki Pułkownik Pancernego IV- Kor.
Regimentu konnego.	Frańcifcek Grufzczynjki Generał Major.
JanPoray z Buzenina Mojaczewfki.	Jerzy Krzyfiof Unrug CkambelU J.K-Mri,
Ifrładyflaw -Łamewfki JVołk Star: Zebr:	Samuel Rawicz Kojjecki Pułkownik IVoyft*
Krzyflow z Glinnika Glińfki.	Adam Łodzią z Bytyma Kumatow/k'-,
Jan Rayfki.	BogufiaW z Sadowa Niefzkowfri.
Jan Stryieńfki Kapitan J.K.Mci,	Andrzy z Bukowca Bukowiecki-
Adam Ciołek Miel§cki.	Alexander Kalkrayter Oberflel: W.S.
Ludwik Ciołek Mielęcki Chorąży.	Karol Łodzią z Byty nia Kurnatowski*
Samuel Br o n ik o wjk i.	Michał z Ziçmigcina Zięmigcki.
Bogufiaw Szrdter Generał Adjut: Buławy	Adam Dziembowski.
Polney.	J an Lipnicki.
Dd	•	Adam
Adam Rawicz KoJJècki,	Boguffaw Stryieński Kapitan J.K-Mci
Stanila w Stryieński Kapitan J.K-Mci Jerzy Łodzią z Bytynia Kurnatowski.
Adam Pretwic.
Jan Mniński Adjut: B.W• X. Litt: M. G. % K. Grabowski Gen: Major y KoftU Adam Bronikowski tako Delegat fwym y Braci J mieniem w Wielka-Polskiey Prowincyi po^ zoflafych.
Marcyan z Zelańki Żeleński iako Delegat fwoim y Braci Jmieniem ru Mafo-Polskiey Pra-rvincyì pozoflafycb.
Jerzy Wilhelm de Tornauw iako Delegat ftvoim y Braci Jmieniem % Wielkiego Xiçfîwa Litewskiego:
Tu także wiedzieć należy Lift Papieiki do PrymaCà w naftçpuî§Ce lîowa pifany»
Veneràbili Fratri Fladislao Archiepifcopo Gneftt»
CLEMENS PF. Xlii.
\ TEnerabilis Frater Salutem G?e. Appetente Comitiorum iftius Regni tempore» 5, V cùm Dilììdentes à Catholica Religione omnem, ut fulpicamuf, movebunt là-,, pidem, ut fancitae adversùs eos Leget» vel omninò abrogentur, vel mutatiotìe aliquà 55 multum de Tuo robore amittant, optimum exiftimamus antec^pto tempore eorurtì 95 occupare conatus, quod facere non aliter poflumus, quàrn Apoftolic^m tollere vo-5, cem Noftram, & quotquot eftis verse fidei cupidi, Voś admonere, ut providendò ,,'praecavendoq; hoftium Catholici nominis confili;* praeripiatis. Cùmq; pro perfona, 5, quam in Inclitae Gentis Republica geris, tuarum prseeipuè fit partium faluberrimas 5, imprimis Leges tueri, latas pro fervanda incolumitate Catholicse Religionis, cujuś 5, te novimus ftudiofiftimum, egregiam tuam in Deum pìetatern, fìdem, 6c flagranti flî-5, mum zelum Noftrîs hifce Literìs duximus excitandum» ut Cariffimi in Chrifto Filii „ Noftri Staniflai Augufti Regis animum falutaribus confiliis tuis communias, nè fuam ,, gatiatur aut Religionem circumveniri, aut debilitari conftantiam. Et veró Princi-„ pes aliquot à Noltris Sacris alienos intellexirnus à Diffidentibus follicitari, ut eo-5, rum caufgm apud memoratum Re^em defendendam fulcipiant, fuoque, patrocinio 55 adjuvandam. Quapropter eo validiùs Fraternitati Tuae in hanc rem incumbendum, ,5 quo paratiores ab^ejufmodi auxiliis Diffidentes Regiam ejus Majeftatem funt aggref-,, furi. Vigilantiam profcÈtò tu m omnem ipfa rsi gravitas poftulat, in qua vocatur „ in difcrimen Catholica Fides, 8c ipfa etiam extimefcenda eft Dìflìdentium ratio, qua „ eam conantur evertere. Neque enim aperte poftulabunt, ut quam quifque Religi-„ onem colat, eam poflit libere profiteri; (ed per caufam perficiendarum artium, 8c in-„ troducendi commercii, quo artificiis ad exteras Gentes diftra&is majores opes pa-„ rentur Reipublicae, ita publicum prsetexendo bonum, eam facultatem tìagitabunt ar-,5 tificibus folum dari, & qui certuni aliquod opifici i exerceat genus. Atqui bonum „ publicum in animarum falute potiflimùm fitum eft* quam ut affequantur Chriftus „ Dominus tradidit fèmetipfum, non ut hujus mortalis vitae commodis plus .sequo ,5 abundemus. Id vero initium ab artificum conditione, facile prudentia tua intelligit „ non aliò evafurum, quàm ut omnibus ex omni fe£ta cujufcunque Ordinis &, Condi-,, tionis tandem potettas fiat, libere Se palam impiam fuam profitendi Religionem» Quo nihil Catholicae Ecclefiae veraeque pietati exitialius. Id enim effet in Ovile 5, Chrifti morbidas oves introducere, qusc illud tabe fua inficiant, atque corrumpant. „ Novit Fraternitas Tua Dominum Jefum Chriftum feipfum pro Ecclefia fua tradidîiîe 59 (c) ut illam fan&ificaret nnundans Lavacrô aquse in verbo vitae, ut exhiberet ipfe „ libi gloriofam Ecclefiapi non habentem maculam, aut rugam,aut aliquid hujufmodi, „ fed ut fit fanàa 8c im maculata. Yerbum autem vitse, hoc eftVerbum Evangelii „ creditum, ac fide fufeeptum mundat eum à peccatisi quod quidem verbum fumma „ à Sacris Paftoribus cuftodiendum eft diligentiâ 8c fide, nè quod efTe debet odor (d) 55 vitse in vitam, fi adulteretur, fiat odor mortis in mortem. Praeterea cùm Fraterni-5) tas tua de fefvarìda fîdei puritate cogitât,, eamque à periculis ftudet eripere, quse il-„ li ab externis hoftibus parantur, intentum etiam animum habeat, oportet inimìcis „ ocultis, qui Ecclefise decoïem, & dìgnitatem imminutam volunt, cùm ei conantuc
(c) fîphfes; V. 27. (d) ti. Corìnt. II. 16.
,5 prserogativas 8c Privilegi detrahere, Qus quidem tuum omnino eft una cùm, iftius „Regni Epifcopis,quorum ut Caput ita efiTe debes 8c duftor, omnes virtutis tuae ner vos ,, intendere, ut ab inimicorum live impetu, Uve infidiis fol va évadant, & in fua inte-5, gr i tate remaneant. Hxc ^d Te Venerabilis Frater fcripftmus pro Apoftolico No-5, ftro munere, cui minime fati sfeci fle Nobis ipfi vide rem ur, lì in re tanti periculi ta*. •„ ceremus. Magnam autem fiduciam po fui mus in Tua tuorximque Côépifcoporum in 5* peu-m pietate, & confervandîe fìdei firmifïima voluntate, cui Deum precamur, ut ,5 Divina virtute fua conftantiam addat & robur. Tibique Venerabilis Frater omni-?» busque in Epifcopatu VV. Fratribus Collegis Tuis, quos omnes in Noftrae Caritatis „ gerimus finu Apoftolicam Benedi^ioneni pe ram an ter impertimur. Datum Romae ,, &c. Die 6. Septembres 1 766» Pontificatûs Noftri Anne Nono.
Byìy oprócz tego w kilka czyli w kilkanaście dni od początku Seymowania Skrypta dwa drukowane, y bez zapifanego na nich Jmienia Autora in luctm wydane> Jeden pod Tytułem : Refpice finem, przeciwny h brr o exerc tto Dylfydentow. Drugi pod nazwiskiem: Uwagi przeciwko pretendow-jney rożnoio Wiary O atoryow dla Dysydentów w Polfzcze. Które Skrypta drukowane in f li o każdy może fobie na końcu Dy* «ryiifetì przyłożyć.
SESSYA DWUDZIESTA TRZECIA
Die 4. Novembris*
ÎSTa dniu ônegdayfzym Delegowani od J K.Mci przez Xiazgt Jctimciow Lubo-ïnirfkiego W. Koronnego, y Sangufzka Nadwornego Litewfkiego Marfzafkov, do za-prafzania Xcia JMci Repnina PoftaWielkiego Rolîyiïkiego ria Audyehcy^ do Nayiaśniey* fzego Pana w zgromadzonych Stanach Rzpltey, Senatorowie^ iako też przez JMci Pa-na Czap lica Marlzaîka Poiel&iego wyznaczeni Poffowie, przyiechawfzy na dniu czi-fieyfzym z rana przed zaczęty Sefi^^do Zamku, tamże do czterech zâfzîych Karet para* dnych to ieft: Do pierwfzey pofzuftney Jchmość Panowie GUrowfki Pilarz W. Koronny Wojewodztwa Poznańfkiego, y -Łochocki Starofta Ofiecki Wojewodztwa Pomorlkiego^ % Prowincyi Wielki Polskiey Poffowie;Do Drugiey pofzoftney Karety Jchmość PsnowieTy-fzkiewicz Ci w un Wojewodztwa Wileńskiego y Buîharyn Marjfzaìek Woîkowfki Powiatu Starodubowik.iego z Prowincyi IV.X.Litt: P o fio w i e ; Do trzećiey pofżuftney Karety Jch-tność Panowie Staniffaw Maiaehowfki Starofta Sańdecki Wojewodztwa Krakowikiego, ,y Xi§że JMć Kafper Lu borni rfki Wojewodzie Krakowfki Wojewodztwa Kijowlkiego à Prowincyi Maiey Polski Poffowie; Do Czwartcy zaś nayparadnieyfzey Karety W ośm ko>. ni w fzorach lutych w piorą wyfokie na czubach y grzywach przybrane (przed ktorg to Karetg. Koniufzy Nadworny J.K.?vIci konno y I,iberya Lokaiow liczna bogato przybrana piechota,tudzież okoio niey fześciu Paziów konnych oraz y Haydućy piefeo aflv'fto\vali zaprzężoney, Jchmość Panowie Cetner Wojewoda Bel'zki y Mieiżyńfki Kafztelan Po-znańfki wfiedli', y Z poprzedzaigea Ka walery i w Polfkim ftroju, tudzież kilkudzièfiat Karet kalwakatg poiechali do Pajacu Jchmiow Hrabiów Bruchlow pûmienionego Xcia JMci Poiïa Roiiyifkiego w tymże Païacti rezyduiacego» Gdzie za nadchodź^ćg. pier-wfza kareta z Pollami Wielkopolfkiemi, Xiaze JMc Pofet Roflfyilki zfzedî na doi, y cze-kaJ na famy m wyfiadaniu Jc hm ero w Delegowanych, którzy gdy porza kie m z karet powyfiadali, uczynif do nich Xiaze JMć Potei komplement, oświadczając tak Imieniem fwoiey Monarchini wdzięczność, iako też z Ofoby fwoiey podziękowanie za tę fatygą podięt§. Po którym komplemencie pofżli zaraz na Gorę do Jego Pokoio^v z których w pierwfzym Liberya z Szwaycarem ftaia^ w drugim Kamerdynerowie, w trzecim Dworzanie, w czwartym Kawalerowie przy Nim mielzkaićłcy, w piątym oftatnirit gdzie Baldachim Sekretarz Legacyi przy drzwiach ftoigcy ZoftaWaï, y tam ha przygotowanych iuż krzeiach Jchmość Delegowani fwym porżadkiem,prawa rękę wzi§wfzy Xciu JMęi Poffowi,fwe zafiedli mieyfca, z których TMć Pan Wojewoda Bèfzki pierwfzy 2 Delegowanych oświadczy f w krótkich iïowach komplement zaprafżai§ć Xcia JMci Po-fta Imieniem NayiaSnieyfzego Pana iako y Senatu ocżekuiacych z ukonteritowàniem jego bytności. Po (kończonym komplemencie JMci Pana"Wojewody Beizkiego.JMć Pan Starofta Sandecki Pofef Województwa Krakowikiego pierwfzy będąc in ordine Stanu Rycerlldego, rownyż oświadczy? komplement od Kofa Rycerlkiego, na które Xi§że JMc Pofef w krótkich Iłowach odpowiedziaî z oświadczeniem pełnego ukontentowania iż z Jchmość Delegowanemi pofpiefzy na dopełnienie żądań tak NayiaśnieyfzegoKrol^ JMci iako też y Stanów Rzpltey.
Ddì»	fa
A w czafi.e tym obrzadkow przyjęcia Jchmciow Delegowanych y zapraszania Xcia JM ci Poffa Roflyifkiego,gdy idź Karety od Panów PollTkich y Litewfkich tu znay-duigcych fię na Dziedżieniec Saikiego Pafacu. tuż podle Pafacu Hrabiów Bruhlow fv-tuowany, z Liberyami paradnerni do okazania wfpaniafey Kalwakaty (prowadzone, i'e-dne za drijgiemi to ieft: nayprzod Dygnitarikie potym Senatorfkie à za niemi Miniilro-wfkie ku Zamkowi przez Krakowfkie Przedmieście wfzyftkie, rufzyfy fię; powitali także z krzefef fwoich Jchmość Delegowani y Xiaze Pofef porządkiem naftępuiftcym: Jchmość Poflbwie z Prowincyi Wielkiey Polfki naypierwfi, po nich z Prowincyi W. X.Li-tewfkiego, za niemi z Prowincyi Alafey Polfki, za ktoremi Jchmość Panowie Senatorowie wzigwfzy między fiebie Xcia JMci Poffa, y tak ześli do Karet, gdzie koleia fwoićj wfiadfzy rufzyii fię w poprzedzaniu licznym wyż rzeczonych karet od Panów Óboyga Narodow wyifanych, tudzież wfpaniafey kalwakacie Kawaleryi w Polfkim ftroiu na Koniach w rzędy zfote y frebrne bogato przybranych, za która Krolewfkie karety, w których Jchmość Delegowani fiedzidi, w oftatniey zaś Krolewikiey Ośmiokonney karecie Xi§że JMĆ Pofef z dwiema Senatorami na przodzie fiedzgcerni iechaf do Zamku Krako-wfkim Przedmieściem; za Krolewikiemi Karetami iechafy trzy Karety Xcia JMci Poffa z przodkuiacemi przed fobg Koniufzym y Liberyg na bokach zaś z* Paziami konno iadgcemi, w których Sekretarz Lesacyi y Kawalerowie Mofkiewfcy iechali.
W tey zaś porzeJ K.Mość do zgromadzonych Poffow y Senatorow przyfzedf do Jzby Senatorfkiey y'zafiadf na Tronie, gdzie zaraz za uderzeniem Laika przez Xcia JMci Marfzafka W Koronnego.* y wymówieniem używanym na każdey Seiîyi tych ffow: Urodzony Marfzafek Stanu Rycerskiego*
JMć Pan Marfzafek Poieliki w naftępuigcy Dyfkurs zagai? Śeflya.
^ " Częftokroć w przypadaigcych niespodziewanych zamiefzaniach trwożli-w°ść, bezfkuteczna bywa pewnego ufożenia przyczyny częfto w dobrym m nie m a-3> n!11 z ^2C_zere§° l£rca pochodzącym, prawdziwa odwaga wątpliwym wolnieie ufaniem, ani ten co fię obawia, nie ieft pewny Uchronić fię od natarczywości, ani ten " c° % ośmiela, unikngć oczewiitey mocy. Przecież gdzie idzie o iftotne Praw utrzymanie, o gruntowny Narodu fzczęsliwosc tak chwalebne ieft męftwo, że fię mu fprze-ciwiać nie godzi, opierać me podobna. Ta ieft do ufomney Ziemian kondycvi z niedocieczonych wyrokow przywiązana wfafność, ze Lofy Narodow wynielienia, lub " upadku,rozfzerzenia,lub ściśmenia,miarę,w każdym kroku y czynieniu, porachowała »' ręka Botka, y na wfzechmocney Zawiefifa woli, ta która na dwóch palcach Świat ca-fy iitrzymuie. Czy możeiż bydź w takowych razach gdzie Ludzkie rozfadki u-ftai§, ierca fię waż§, infzy wyizukany fpofob, nad ten, który tu iuż by? wfpomniany, à w zażyciu nie przeftanny, to ieft wzywania, wzywania, y îefzcze wzywania BOGA " Rzadcy Mocarftw pomocy. Ta Nayiaśnieyfzy Panie gdy fię do Nas zbliży, y w Radzie Prześwietnych Stanów ofiędzie, ożywi Duchem Wiary, śmiafość z boiaźnia u-miarkuie, że y dla Króla ffawę,y dla Oyczyzny nieporufzona udziafa fzczęśliwość.
A po takowym zagaieniu SefTyi Xi§że JMć Marfzafek W. Koronny uderzy-wfzy La (kg. mowif temi fio wy.- ponieważ Jaśme Wielmożny p fit Ro£yifkt zbliża ftp do Auuyencyi^ Króla J Mci y §łanow Rzpltey» wi§C wyznaczonych pi zezemr.ie na dniu onegdayjzym od J.K.Mci Wit1 możnych y Urodzonych cenato ow do przy pcia onegoż zaprafzam* Powiedziaf po Nim y JMć Fan Czaplic Marfzafek Pofellki naftępuigce fïowa: y Ja wyznaczonych także na dniu onegdayjzym z Stanu Rycerfk'ugo Pc Ru w do ■przyięcia Jaśnie Wielmożnego Poffa R"JJyifkiego zaprafzam.
Wyfzli więc zaraz ciż Jchmość zaprofzeni do przyięcia Poffa RofTyifkiego Senatorowie y Poffowię,iako to £ Senatu Jchmć Panowie Godzki Podlafki y CzapIkiCheî-mińlki, Wojewodowie,Mofzeńfki Lubelfki y NieHofowfki Nowogrodz.-WiękśiKafztela-ïiowie; JaMonowfki Poianiecki, Gurowfki Przemętiki mnieyśi Kafxtelanowie, z Stanu zaś Rycer(kiego z Prowincyi Mdtop0l[kky Jchmość Panowie Przebendowfki Kafztela-nic ElbI§fki z Wojewodztwa Sandomirfkiego, Hrabia Kraficki z Ziemi Przemyfkiey, z Prowincyi Xiçftwa Litewfkiego Plater Starofta Dyneburlki XięftWa Jnflrntikieąo, Olkierko Porucznik Petyhorlki Powiatu Ofzmiańfkiego, z Prowincyi Wielkiey Pdfkiey Mycielfki Starofta Konińfki Wojewodztwa Poznańikiego, D§bfki Generał" Ad jutant J. K. Mci Wojewodztwa Brzeikiego Kujawlkiego Poffowie. Którzy wfzyfcy wyfzedffzy za drzwi Jzby Senatorfkiey, z Nich wyż wyrażeni Wojewodowie zoftaJi fię przy Drzwiach famych Senatorikiey Jzby ( od których drzwi przez cafa Salę y Sień przy wfenodach, aż do W fchodow Milicya Węgierlka we dwie Linie rozciggafa lîç) daley miedzy dwiema Liniami Warty Węgierlkiey ftaneli Kafztelanowie Więksi; potym
w ro-
w rowney Dyftancyi iak Kafztelanowie od Wojewodow, Kafztelanowie Mnieyśi od Więklzych zatrzymali fię; przed Niemi zaś Poffowie Sejmowi kollokowali fiç; a przed Poflami za \v artg zaraz Węgierfkg, przy Wfchodach na dof ciągnących fię, Jchmć Panowie Mofzeńlki Koronny, y Xi§że Czartoryfki Litewlki Stolnikowie ftali; w irodku W fchodow na dole byli Jchmość Panowie Dzierzbicki y Zabiefi'o Podkomo-rzowie Nadworni J. K. Mci, na oftatek na końcu drugich Wfchodow na Dziedżieniec mnieyfzy Zamkowy ku Miaftu ftaręmu wychodzących, gdzie Xiaże Pofef Roffyilki potym wyfiadaf, ftali Jcluiiość Dworzanie J« K« Mci, y tak wfzyfcy wyż tu wyrażeni Jchmość, na przyięcie tegoż Xcia JMci PoiTa Roflyiikiego oczekiwali: W dziedzień-cu zas więkfzym w frodku Zamku (do ktorego trzy Bramy znayduia fig ) fytuowanym, ltaia Gwardya piefza Koronna w cztery linie Kwadrat robiące z Kapela y Tambucami lifzykowana.
A w tym ułożonym porządku kiedy Karety z Liberyami nayprzod Dygnitar-mie potym Senatorfkie, y Mirìiftrowfkie tudzież Kalwakata Kawaleryi Polikiey z Kra-kowfkiego Przedmieścia Brama boczna, przy Bramie ku Pafacu Xcia Lubomirlkiego Miecznika Koronnego będ§ca, w dziedzieniec więkfzy Zamkowy "między Gwardya ufzykowang wieżdzaiy y Brama pod Zegarem, a potym przez Dziedżieniec mnieyfzy w Ulicę Starego Miafta przed Zamkowa y przez Krakowika Bramę wyieżdzały,za niemi zaraz naftçpowaîy trzy Karety Krolewfkie w których byli Polowie,y zaieżdżaiac w drugi Dziedzieniec mnieyfzy do wfchodow do Zamku ciż Poffowie wyfiadali, za Niemi zaraz immediate w takowey iak wyżey paradzie Kareta ośmiokonna z Xciem Poffem y Senatorami fkoro wefzfa w dziedżieniec, Gwardya ufzy kowana Honory Xci u Poffowi BjOii prezentuigc przy odgfoiìe Tamburo w y Fayfrow czynifa; gdy zaś Brama zegaro-w§ w drugi mnieyfzy dziedzieniec przed wfchody do Zamku taż Kareta zaiechaia, wy-fiedli zniey nayprzod Jchmość Wojewoda Befzki y Kafztelan Poznańfki Senatorowie Z Xciem Po if e m na przedzie % dzgcy, za Niemi wyiiadf Xiaże JMć Pofef y byf nayprzod przyięty od jchmćw Dworzan J, K. Mci przy tychże Wfchodach ftoiacych, a potym idąc do Jzby Senatorikiey od wyż wyrażonych Chambeilanow, Stolników O-boyga Narodow, tudzież Poifow Seymowych, Kafztelanów Aînieyfzych, y Kafztelanow W içk'zych, oraz Vvojewodòw porządkiem wyżey opifanym na Niego oczekuigcych, a potym wchodząc w Jzbę-Senatorfk§ od Xcia Marfzafka iStadwornego Litewikiego a naouatek od Xcia Marfzafka W. Koronnego ( którzy przeciw Niemu wyfzli z kofa Senator fiu ego ku drzwiom ) zoftaf przyimowany; A wfzedffzy w kofo Senatorikie, y ìdge do KrzefTa fobie na początku tey Li ni j, w ktoì'ey Xigze Prymas zaiìada fwe miey-fee poitanowionego y ufuniętego cirefter na puf Stopy w tyf Prymafowfkiego Krzeiia, ( NB. Xiaże Prymas na Audyencyi tey nieznaydowaf fię ) czynif po trzykroć razy po-winnę Majeftatowi J, K. Alei ukfony jako też w tę y drug§ Stronę poglgda.iac fię, Sena-torfkiemu y Rycerlkiemu Stanom pokaZaf rewerency|, a Kroi JMć fiedzacy na Tronie otoczony^od Aliniftrow Dygnitarzow y Urzędników Koronnych y W. X. Liti.- ftp-ifcych, na każdy ukfon Acią JMci Poiiaz Krze.ffa (Wego trochę podnofîî iię, Senatorowie zaś poty ftoi§cy poki Xigże Pofef w fu oie krzeffo iiìefìadaf, po trzy razy Jemu lie kfaniali.	'
. 4" kiedX P° trzećim ukłonieniu fîç Xcia JMci Poffa Roflyiikiego J. K. Mć Pan Nayiaśnieyfzy uniożfzy fię trochę fi'adf w fwoim Krześle, zbliżył fię także Xigże JMć Pofef^do fwego kyz'efîa y utiaif.w-..îîim». Aîiniftrowie też pofzli od Tronu na fwoie mieyfce, y w wfainych ufiadfizy krzeifach, Xiażf ta Jchmość A'ïarfzafkowie Wielki Koronny y Nadworny Litewlki uderzyli Laikami po trzy razy razem, a fam Xiaże Marfzafek W. Koronny mowif te ffowa,- ''jaśnie Wielmożny Pofef Nąyiaśnieyfżey Jmperato-rowy Caie y Roffyi m owić będzie do Mayiaśnieyfzego	Krolewjktey Mości'y Rzec%ypo»
fi di tey. Mowif więc Xiaże JMć Pofef do j. K. Aîci y Stanów Rzeczypofpolitèy iwym RofTyiikim rodowitym Językiem, y na każde wfpomnienie Nayiaśnieyfzy Jmperato-rowey Jeymci, y Nayiaśnieyfzego Króla JMci Polfkiego wftawaf z krzefi'a y fchylaf fię, Senatorowie, także y Miniftròwie oraz y Poffowie z fwych krżefef podobnie po-dnofili fię y fćhyiaii fię.
Po Ocończoney Mowie Xiazçcia JMci jPoffa uderzyli Xigżęta Jchmość Marfzafkowie Wielki Koronny y Nadworny Litewfki Laikami razem po trzy razy y Sam Xiaże Aîarfzafek Wielki Koronny powiedziaf te ffowa; Urodzony Sekretarz po-felfłwa, CO teraz Ja ir, ii Wislmożny pofef mowif, pofac/nie przeczyta, Czytaf więc tenże JMć Pan Sekretarz Legacyi naswifliem Bufhak mowę fwego Poiła, która in tenorem fequentern byfa ufożona»
Es	SERENIS-
RfiNISSIME AC POTENTISSIME
îi k x '
ExcellentifTimi Senatores atque membra Sereniffim» Relpublic»
Poloni houoratimmą.
.. A Coedens ad Ttooaum Regi, «#» Màtofad. |n««to*■<*■
A "Reipiblicaj i oloiw, auniokęmb«.8e^^bM^ ^^^erfoiui ^ di.
"niffiróa; ac Aa^ffiaW V»pe««"Ctt * Dmi^ it«,nmihlic.m Polonaro benevolenti*,#"""'» "gna.ioniM"™ immutabili? Ahus erg» Seremft^m Ken,p« c»	mtatiòn1ml c^diem
4 pedani.. e «M«»ttm Regl^veftra Vjeftate totale Rępublica,
»'hunęinterłelKiflimas vitasmeanum ,q	fenfu?promendimunus mihi contxgxt: qui eo
2śite«	falute
«ReipubhPolon* conjundlione ortum «ahant.	ffitmihi R {x veftra, Maieftati, ac congre-
Hoc xgitur animo Imperato, a Jiia Maj^ ,.	decentèr nunc exhxbendam declarationem
"gat» in pr»fentibus comitixs ^expubl P"	. ' • re£rno Poloni» & Magno Ducatu
"AuguJliflìmonomine fuo pate.acere,qu	Graecam reli^ionem profitentium,c»ierorum-
"Lithvanie eandem cum Imperatoria fua »	emen£}ati0nem poiìulet: Quod hujus emen-
"que Diffide ntium flatus P	^ a xi t i qu i S leeibus fundamentalibus, qu» unilateralibus con-
"dationis neceffitas, atque jufhtia in anti l	vie-efoere debeat, dum ìpl» tirmitatem Rex-
"ftitutionibus .mutar! ,n°nf eïdem'adhuc foknnibus Reipublic» cum virinis Potenti», "public» efficiant, Lat fundata^Cb	A Mofcovienfem anno 1606. & Oliyenfem xanélis
"ac impritniscum lmpeno Ruflko per_nafta un. M«oramno	^
lis ìnjums.quietis > - „ Diffidenńbus	tum ob Imperatoria; Su» Majelłatis ad partes
'-'Reipublic» Polon », quod pr»fat»s	^mP chriftian» religioni* pnwepta,
"eorum accefiìonem, tum ob xpfius generis	Reipublic», in qua côm-
"qua: vim confeientiis	jura civili» & Ecclefialìica, qua
"munis hbertas totxus fi/ìemat s « ,	^	rei a Regia veftra Majeftate &Sereniffima
"legum vigore xihs competunt, fi J*	^	propria fuacommoda fpe&antis effećhonem
,fo^em * **
"nalem	perpetuam exutraque parte
;UnnumerAbiiÌLirn popiUorum	ardore^i^in yodshabeo^TEegla
A®»» Re<P»Wi«,	fu» benevolenti» d.gnurn ».
"judicent,
Po przeczytaniu zaS tey Mowy Xci» Po8»
Buthaka Sekretąrza' Le8££-'ome jFk.McI do rąk Deldaracya po Francatopifanî, y ręki Swego zbhzvwfzy % do Tronu oddaf ara J	oddaniUi „rociwfty fi{ do (Vego nueyk»
SadTw»''X»«t?uraaczenie po polftu naftspui, takowe.
DEKLARACYA
Naviasnieyfzey lmpera£orowy JMci przez Xì^ciaJMci Repmna PofTa Wielkie-BO do Nayiaśnieyizey Rzeczypofpoluey Po.lkiey zkonfederowaney h	na Seymie Roku 1766. uczyniona.
"OPoTeczność Reîigii> y	^^^g^o^ponowie^faCinterceffyffwych^i^k'n^yu^r
^ia: ïraparatorow^ ,M«
"nakîaniai^.	„kMirioîar wfïvftko porządnie, przedfoży ten Punkt,iako
"Niżey na podpifie wyrażony	wiJyfzczęśliwfzych Rzpltey
f	Wł y dziflay.y że fpokoynie bez wfzelz
aczeiîiukârai ftawalł % Narodowych,
"Ta Prerogatywa zfcwłerdzona dla nich była, tym wfzy/èkim, co związek czyni naro» 55 do w, mianowicie przez świątobliwe ugody., które migdxy nicmij y migdzy Xcii wipoi Obywate-3> lami lianowi^ Prawo, prawa zaś tego wypełnienia każdego cza lu pretendować mogą, ile żę aa-"rufzonym czyii zniefionymbydź nie moie,Koniiytucyami Obywatelnyrni przez iednf cześć tyl 3>ko Stanów, ultanowionymi.	<	,
^'Nad H'onçezatym iaśnieyfzey,przeczyłby ten rzeesy, kto nieultanne yr wyMucnamu Gre-J'kow y Dyflydentow, y w żądaniu pyzę? nich {prawiedlxwosci, zważy wfzy odmowy y uchylania, "tey naoftatku, nie wnibffby konfekwencyi,że infzy fkutek z tęgo wyniknąć nie inoże, tylko iż od "ohowiązkow Towarzyiiwa Narodowego, (którego pożytków nie byli uęzeftaikami ) zofiawfzy ''uwolnieni, a w kondycyą fpofeczeńitwa ludzi wolnych supefme- będąc relegowani, bez urazy "tak Bolkiego, iak y ludzkiego Prawa, uSąliadęw fwych, miedzy fobą y fobie równymi izukać "roz^dzenia y Ich, % wefprzeó przymierzem fą autkoryzowani, inaczey ofobliwie jue mogąc "fwoiemuzabieżeć prześladowaniu.	......
''Okoliczności czafow przelzîych, fprawiafy boiaźń, takowegoż wyniknienia niefzczgsli-"wego, a dla Rzpltey lżkodliwego, lecz lzczgśliwie, \yfzyitkiemu zabieżajto lig przez ufta wy, kto-"rynai Traktaty Pctèncyi Çudzoziemlkich, ztwierdzafy ugody narodowe y konwençye wewng-"trzne Poiflcie.	.
"Teraz utrzymywanie Stanu Rzpltey y iey fpokoyności, me lelt tylko obtetkum xeywlpof "Obywatelow, lecz itaîo fig obowiązkiem y Kroieitwa Pollkiego Śąfiadow,^ toizy tiaktuiąc z Rzpltą,
"nie mniey traktowali y z iey Członkami.	#
"Ztey racyi tedy Roflya, na fundamencie Traktatu Anni i 6Sś. y imze Potencye zRoiTyą, "do iednego zmierzajceCelu,*» funJamëto'TraktatuÒiiwfkiego,f^obowk^ne przeftrzegać,bezpie-"czenftwa każdey części Rzpltey, zabiegać wfzelkiemu ieyże rozftrzygnieniu, ihraiąc figo dokfa-"dną fprawiedliwość, albo raczey zareczaiąc wfzylłkim Generalnie, y każdemu^ partykularnie, to 3wlzyftko cokolwiek fpofecznym lub fzczegulnym Prawem bydź dla niego może.
"Ztak niezbitych, tedy przyczyn v powodów, iak ieft Exekueya obowiązkow 1 raktato-ł'wvch, wynika prawidło czynności, których fię Nay: Imperatorowa JMc trzymać powinna, dla "przywrócenia Obywatelow R.tf.us GrAct Dtjfidentium do wizyitkich ich, Praw, dla uoeipie-"czenia onychże konferwacyi: przyfączywfzy do tego y wiçkfze Moti-ua, które z wialnego pofo-"żenia Vani'iwa Uoffyilkiego, erga Rempublicam wynikaią, îatwo doyść tego można, że Nay: lmj>£-"ratorowà JMc bez narufzenia wfafnego Honoru, Swego doltoieńlłwa, y ufności lwycli przy i a-"ciof,ograniczać nie może fwey Grekom y Dvlïydentom udzieloney Protekcyi.
"Niedla tego, nowe Nayiaśn: Imperatorowy JMci dlaRzpltey tu fie wyiiczaiąticzyn-''ności,a^eby przez to nowego od nieyże żądafa dziękczynienia, lecz dzieiefię co,ażeby tym tleli-"wiev ichże wyrazić przyczynę, y dla doftatecznieyfzego uznania ceny y waloru, zawiffego w do-"fyć uczynieniu, Punktowi temu, za którym fig intereifuie, uftąpienia przytym preteniyi fwoiey "zupefną wyłtawiaiąc niemożność,w którą przez famę Rzpltą ieft pofadzona. _
3'Z obowłizkow nayfzczerfzey przyiaźni, v powinności dobrego wypefniai^c fąnedztwa "Nayia: Imperatorowa JMć ciefzyfa fię y kontynuie cieftiyć fig, z dobrego fukceflU Rzpltey. "Z Wielkim to dla niey, byfo ukontentowaniem, widząc fię, od caiego xAonrederowanego Na,<« "rodu Pol/kiego, zaprofzoną, do pomocy uipokoienia wewnętrznego, do obwarowania wolności
"lego, y dla ziednania wclney Elekcyi Króla Piaita.	_	, t
"Każdy .na ten czas widział", z iaką przychylnością y wfpaniaivna umySem Nayias-- Imp?-"ratorowa JMć dodania żądanych od fiebie, gotową byfa poiilkowj Zwawie fig w fprowach Sąmną-dy fwoiey Rzpltey^ intere flottala, dla ubefpieczcnia Izpzęśliwpści wfzy.tkicn iey GoywatCiow. "Elekcya wolna obrania Panaj z pomiędzy Narodu,a cel naypryncypalnie} ^zy, dla Ktorego poiiiiCU "Nayi:"imperatorowy JMci żądano, z takową fię iednośęią y fpokoynością odprąwifa, że boday "równy przvHadjZnaydzie fig w Rzeczypofpolitey.
"Lubo tedy Nayiaś: Imperatorowy JMci, w tym Pun.kcię zupeïnie fig pofzczgâcHb, ié« "dnakże Dzieïo fwoie niedolkonafym bydżby fądzi{a, gdyby częsę iefzcze iaka Obywatelow pozo* "itawaia, kto raby tak fzczgśliwego nie byfa uczeitnikiem fkutku. Byfaby tegę zdania, ze celu "fwe»o, który fobie przedfigwzieîa y który oneyże proponowany, niedofkqnalq doftąpifa.,tak diur "ąo dokąd wewnętrzne względem Dyflydentow w Oyczyznje zoftawa rozróżnięnię. Sądzi dla "tego Nay:]mperat: JMć bydż Punktem Honoru fwego, aby fig wufp°śęi tey ktorg Rzpltą cala "w przyiaźni iey zafożyla,zupeïnie ufprawiedliwić mogia, nie ukracaiąc fz.pzg.sliwycn.ponilow: "fwych, aż do Decyżyi Punktu tak iftotnie do fzczgścia części pewney wipoi ^oywątelow-
"Ponawia zatym Nayia: Imperatorowa JMć żądania fwoie, ażeby na Seymie terażniey-"fzym oltatnie żrzodfo rozróżnienia mogio bydż wyęzerpnięne y praca zupełnego u po toienią
"Rzpltey dokończona.	, ...	, .
'"Zalecaiąc tę fprawg, y uprafzaiąc tak Króla, iakov caìy Naród, aby onęz ty/n względem "y tą pilnością, na który przez ważność fwoię w Dobru publicznym zaffuguie^ ^a^towah; Nąyia. "imperatorowa JMć na nig fig dwoiako zapatruie, oiianowicxe iak na interes Duchowny
55y Świecki
"Co fie tycze pierwfzego niezniozî&y do fzczgtu 'Praw Greków y Pyfiydentow, bęzpra-i 'Via iednak, w rozmnożeniu fwoim do takiey przyfzfy pory> że woinosc Religii, nie mai w nic "obrocona, albo przynaymniey malo co z niey pozoftaie.	• r a„*. a.
"Niżey tedy na podpifie wyrażony Imieniem Nay: Imperatorowy JMci,g i anx fwey ^.ąda,. "aiebv takowe, zupełnie były naprawione Bezprawia, rzecz takowym ufianowtw^v fpolbbem.aby 'V przyfzfych czafiech, ani tych famych, ani infzych nowych, obawiać fię racy* nie b}-*o. ^oit^. S3pi fie celu tego, gdy naSeymie teraznieyfzym, uchwalono bgdzie,o
Ee 2	•
imo.
"A:'eby Kościofy prawniêDyfiydentbm należące, bez prawnie iednak odebrane onymże "od cl an e były, t' u d m e ż ażeby przefzkody nie mieli do wybawienia czyli reparacyi tych,które przez "pożar Ogniowy lub' fiąrość, nadruynowane, Budynku. Aby fpokoynie acminiftrowali fwoie "Chrzty, Śluby, Pogrzeby, y opowiadanie Śfowa Bożego, tak w Kościołach, iako y u chorych, ma-' iąc dozwolonym wfzyftko to, co przyfioyność v powinny refpekt ku Świętym w Tobie zawiera "obrządkom, iako to: Zażywania dzwonow, y ubioru dla Duchownych Greckich v Dyflydent-"fkith należytego.; ii by fwoie mieć mogli cmentarze, y ffowvm, aby wfzyftko to, codo Sakramen-"tow y Nabożenitwa każdey ręfpe&i-ue należy Religii, y co wolność zupełna flużby Bolkiey zawiera ?w fobie, bezwfzelkiey zażywali przeiżkody.
v 2CÎQ
"Dia uftnnowienia trwałego y Generalnego wolności Religii w cafym Panftwie, aby "uchwalono byfo na Sęymie terainieyfzym, żeby wlzelkich miaftach mialteczkach y wfiach w kto-"rych fię kościof czyli kaplica Grecka lub Dyfïydentfka nieznayduie, wolno byfo Wyznawcom, "tychże. .Religii którzy by tam ofieść życzyli fobie, mieć kościofy, cmentarze,'Xigży y Pafterzy "fwoich: Xigza yPafterze aby żadney nie mieli przefekody od Jurisdikcyi Duchowney w wyko'-"nywaniu fwych powinności y .w Adminiitraeyi Sakramentów ludziom Religii fwoiey.
3'tio.
"Wolność Religii wypfywaiąc z Prawa Bofldego, y będąc Punktem nayznakomitfzvm "Obywatela , wifec ieft powinność każdego dobrego w Panftwie Rządu, ażeby wfzyfcy Obywatele "oneyże uczeftnikam; byli, y w niczym od infzey nie dependowali Religii: na tym fundamencie "nie możną fie zapatrywać tylko iak na bezprawie zważaiąc Pobor, do ktorego wypfacania Pro-"bofzczom y Xiçzj Katolickim,za Pogrzeby, Śluby, y Chrzty Dyflydenci przyniewoleni: Ktorego "Poboru w Po liki en Prowinçvach rożność, dostatecznie nienależytość iego okazu ie: Takowe "w fundamencie fwoim niedołężne bezprawia, nie moggi brdź żadną umocnione partykularną 5"Ronft?tuęy.ą, na którą ci, których dotyka^ wotowąnia wolności nie mieli. Sprawiedliwą widzi "fię dla tego bydź Rzeczą, aby takowe zniefione byfo bezprawie, y ieżeli wizyftkie zgodzą fię "Stany, ażeby dyftynkcyą Panuiącey w Stanie wolnym zachować Religii. Potrzeba raz na zawfze, "wymierzoną uftąnowić pfacg, ktoraby podobnieyfzą Honorowi aniż Poborowi byfa.
' .	4tę>. *
"Seminarium Greckie w Mohvlowie,nie będzie pod iakim bydź chce pretextem inkwiefowa-"ne, y będzie mu wolno fpokoynie dawać ędukaćyą młodziGreckiey, bez żadney od kopożkol-"wiek bydż może przefzkody.
„ $t0'
"Bifkup y Biilcupftwo Biafo Ru/kie z wfżelkiemi (wymi należytościami, wiecznemj czafy "dlaReligii Greckiey konferwowane będą, równię iako y wfzyftkie Kościofy tak Greckie iakoy "Dyliydentlkie fpofecznośęi ich należeć maią,
. , , &Ò.
"Aby żaden Xiądz czyli Pafterz tak Grecki, iako y DyfTydeńtfki, pod iakim chce bydż "pretextem, nie byf obowiązany ftawać przed Sądem Duchownym, y iedynię tylko do Jurifdy-"kcyi Swieckiey należeć maią;
.	7 m o o
-Aby nie wolno byfo zabraniać w Stan Mafzënfki wftę pbwać ofobom rożniącey fig Religii, "7 pofommvo ich ODoiev pfçi, rodzicow fwych refoeftivè Religią naśladować maią, ffowem, ażeby Rttus Gr<ici Diffidentes w Poìizcze względem Religii fwych cfrefzyć fię mogli tym pokoiem y Łódką ową Protekcyą, ktorey każdemu Obywatelowi,fłufzność y światfo użyczać poiwnno ro-'^umu, y żeby famą Prerogatywa, czy urodzenie, Prawa ich ubefpieczafa.
5 . Przywrócenie Greków v Dyffydentow do Prerogatyw Świeckich, ńie ieft wniey fpen-'wiediivvą rzeczy, y równie Kayia: Imperatorowi JMć dotyka iako Sąmfiadg interefluiącą fię 'przez Przyiazn, y' obowiązaną przez związki doftoienftwa Avego, do uszczęśliwienia Kroltitwa "Polfkiego y utrzymywania w nim porządku dobrego, iako źrzodfa wfzego Dobra.
"Rpwnosc Urodzenia, ìelŁ Fundamentem Wolności Polfkiey, y riaypewnieyfz^ Praw pod-5 porą. W fzyitkie te Prawa, które od cza fu do czafu, zmierzafy do tego, ażeby fżlachtę Grecka y "Dyffydentow, ż ich wyzufy Prerogatyw^ fmutnvrn fą Dziełem zamięfżania y rozdwoienia, "w którym iedna część flatus, dążąc do fwoiey zguby, wielki zyfkwtym fobie zakfadafa wynieść "fię przez poniżenie fwych wfpofObywatelow,a dla zyfku partykularnego y momentalnego, zrr-"wafaiedynę y prawdziwe związki, które cafy iednoczą Naród. W cza fi e Pokoiu ;v iedności "w którym wfzyftko do.hiezwrufzoney dąży fzczgśliwości, wktorym Prawa z żarliwości yf z zso-"dy iednoftayney prawdziwych Oyczyzny Synów firaconą fwoię znayduią czynność, w ktorym ^'równie z przefzfymi wieki kwitnącą fobie y teraz obiecywać mogą Rzpltą,wtym y wfzyfikie po-''winny poczuwać fię liany, że dofleonale ufzczęśliwić fię nie potrafią, tylko tak dalece iak dolko-'^nafe między fobą uczynią ziednoczenie, y że przeto powagę Oyczyzny fwoiey partykularnemu a " zie wyrozumianemu poświącaią Intereflowi, gdy fię w Poireflyi,od Urzędów y Diguitarftw in-"nych wyfączaiącey utrzymać zamyśl a i ą, wzgardzaiąc przed nieyfzym Rzpltey Stanem, w którym "wizelka w rządach Oyczyzny równie uczelinikiem bywafa Religia.
5 ^	"Ną tym tedy fundamencie Prawa publicznego, w Polfzcze, który pod czas zamiefzania y
^rozdwoienia Rzpltey od iedney części Status przez Konftytucye Obywatelne narufzonym y nieomal caleznifzczonym zofiaf, żąda Kayiaś: împeratorowa JMć ażeby z pewną częścią Obywatelow 'Rzpltey, którzy fig w niczym cd fwych wfpóf Ziomków nierożnią, tylko że infzą/od.panuiącei
"wy
"wyznaią Religią,pfzez Negocyacyą Ugodafianęfa, dla ulianowienia tego Dziafu,któryby onym-"że^ w Adminiftracyi fiatus y w pożytkach mogf należeć Oyczyznv: Po dofkonafym tedy z takowe-"go fundamentu ziednoczeniu, Nayiaś: Imperatorowa JMć fądzic będzie, że fwemu ufifowaniu "iako y powfzechnemu Rzpltey, do fiebie zaniefionemu żądaniu, zadofrć uczyniła. Polifkow, "których cafemu dla Dobra Publicznego użyczyfa Narodowi, nie może y nie powinna onychże u-"chylać dla części Narodu tak znaczney, iak fą w fpofeczności Ritus Grxci y DyiFydentowie: Serce "Navia: Imperatorowy jMci,byfoby żalem przerażone, gdyby tylko pozorną dla Rzpltey fprawić "byfa miafafpokoyność, gdyby Rzepltą od gwaftu, który tak iey wolności iak y Prawom grozif, "tak dalece tylko byfa zaitąpifa, aby iedna część Narodu, w prześladowaniu Drugiey pozoftawaia: "Gdvby fil'r czynności pewnym nie dodafa byfa Prawom, tylko dla tym ciężfzego y dfużlżego "iarzma bezpra%viow. Gdyby w czafie, wktorym część iedna Narodu w iey korzylła y pożytku» "ie pofificach, druga od nich wyłączoną zofiawać by miafa, która równe do Iłarania Nayiaś: Impe: "JMci ma Prawo, która niemniey tegóż fiarania żądafa, która przyczyną naliąpionych Ikutkow -''byfa, v która w fwoim kwili niefźczgściu.
"Religia, powinność, przyiaźni y dobrego f^fiedztwa, obowiązki Traktatów, y Honor "przywiązany: do dofkoftafego zakończenia pracy, pefniąc nadzieie eafego Narodu, przywodzą "Nayiaś: lmperat: JMc do tey nieuchronney potrzeby, kontynuowania uulnego żądania fwego, "aby Grekowie y DylTydenci przywróceni byli do fwych Pravi', które im Prerogatywa iak "cżfonkom wolnego Narodu udziela tak w Duchownych iak y Świeckich rzeczach.
"Tego ielè zdania Nayiaś.-Imperatorowa JMć , że przyczynienie fig dobrey Przyiaciofki y "Sąmfiady, będzie dofiarcżaiącym do nakfonienia generalnego umyflow w którym może część nay-"zdrowfza,v Oyczyznie nayżyczliwfza fięznayduie. Ci ktorzybyfię Punktowi temu obierali,nie "można na nich inâczey fię zapatrywać tylko iako na nieprzyiaciof wfafnego Dobra y Oyczyzny; "Tvm czafem Nayiaś: Imperatorowa JMć od celu tak po żytecznego,iak ieft fpokoyność generalna, "dlakonfyderacyi partykularnych, przedfięwzięcia fwego nieôdmieni, owfzem mieć fobiebędzie "za powinność zażycia wfzelkich fpofobow, przez ktoreby powfzechne fprav/ić mogfa ufpoko-®'ienie, chwalebnieyfzego nad ten nie widzący Czynu.
"Y to ieft co niżey wyrażonemu, imieniem Nayiaś-* Monarchi ni fwoiey, tak Nayiaśniey-*'rzemu Krolowi JMci Polfkiemu, iako y cafey Rzpltey, oświadczyć nakazano, tey będąc pewno-"ści, że fprawiedliwe żądania mieyfce znaydą, w Pańftwie takim, w którym fama wolność, na-"turalnie dó tego nakłaniać fię powinna co dò ludzkości należy, y do tego co rowność urodzenia 35iako iftota Oyczyzny niefie z fobą.
Po oddaniu takowym Dekiaracyi wyż \vypifaney, uderzyli znowu Lafkami razem po trzy razy przed Tronem XiażętaJchmosć Marlżafkowie, y fam Xże Marfzafek W. Koronny powiedziawfzy terowa: odN.ayiamieyfrego Jego Krolewskiey Mosci, na tychmiaft JMĆ PanZamoyfti Kanclerz W. Koronny odpowiedział na Mowę Xeia JMci Repnina Pofl'a Rolïyifkiego w naltępui^ce ffowa.
" Gfośna iîawa w Cafey Europie, wielkość Dufzy Nayiaśnieyfzey Imperatorowy " Teymci Caîey RoiF/i okazuiacych, à dla potomnych wieków przykfadnych czynności ,ł y w tak wielkiey Monf rchiy fpokoyne y ifodkie z powfzechnym ukontentowaniem » Poddanego Ludu Panowanie,* tudzież do Sgfiedzkiey przyiaźni z ą Rzplt§ zachowa-" nia uroczyście w tylu okazy ach oświadczona gotowość, y dla J. K. Mci Pana M. M. " znaczney życzliwości pokazane dowody ; powinny J. W. Xiçcia Mikofaia Repnina " Nayiaśnieyfzey Imperatorowy JMci Cafey Roiïy'i Wielkiego Pofla pewnym uczynić,, " że przybycie Jego przed Tron J.K.Mci P.M.M, w obecności Stanów zgromadzonych y Rzpltey odnawia w Krolewfkim y tychże Stanów umyffach przyzwoite winne tak-*' Wielkiey Monarchini y Przyiaciofce uczczenie. „
Gdyby zaś J.K.Mć P.M.M. z wfafnego przeświadczenia oprzyiaźnych Nay iaśnieyfzey, Jmperatorowey Jeymci Cafey Rofiyi dlaOfoby fwoiey, y cafego Krole-'' (twa Polfkiego intencyach niemiaf dofyc pobudki do pokazywania, że fzczerze do 9> Imperatorl\iegoWieliczeńftwa z wfzyftkiemi tegoż Kroleftwa Obywatelami ieftprzy-" wi^zany.y mocno pragnie w naydlużfze lata Nayiaś JmperatoroweyjMci Cafey RoiTyi " fzczęśliwego wielowfadztwa, to znaigc dobrze iak wiefe Majeltatowi Krolewlkiemu 5' y Cafey Rzpltey należy, na iednaniti fobie tak mocney y fzacowney Safiadki przy-chylnych względów ; Niepotrąfi J.K.Mć P M.M. tylko wyznać, że nic pożadańfżego '» niemafe dla Niego y Rzepltey nad utrzymywanie z Nayiaśnieyfzg Imperatorowy " JMci| y Panftwami Jey zgodnego S§fiedztwa y ftatecznie życzliwych fentymentow >» Iey, dla Kroleftwa fwoiego uznawanie. „
" Z tych powodow Jaśnie Wielwożny Xże Repnin wielki Pofef fpodziewać fig '* ma, że deklaracya Nayiaśnieyfzey Monarchini [ego dopiero J.K.Mci P.M.M. oddana poważne wdawanie fię za miefzkańckmi w Pańftwach Rzplteys z Greckiey y rożni^-»' ce y fię z Katolicką Wiarę, Religi}, zamykai^ca, na pilney uwadze u Stanów zgroma-" dzonych bedzie, y iaka determinacy^ fprawiedliwość, uftawy N .rodowe, y wfzyftkie *5 ICrajowe okoliczności wziąć Im pozwolą; o tey przez Miniltrpw J.K. Mci Pana M.M. j Rzpltey informowany zoiianit. „
Ff	i	Tym
!
'* Tym czafem po przyzwoitym y zupełnym Nayiaśnieyfzey Imperatorowy " JMci Cafey Roił)'i poważeniu-, J W. Pełnomocny Pofef wdzięczny rzecz J.K.Mci Pa-'' nu M. Mii. y Rzpltey uczyni, gdy o Lalce Krolewfkiey y Stanów zgromadzonych " powolnych chęciach dla nebie, na zawlże wyperfwadowftriym być raczy. „
Która to odpowiedź od Tronu, gdy JMĆ Pan Kanclerz Koronny zakończył, JMĆ X. Kierfki Sekretarz Koronny tęż famę odpowiedź JMci Pana Kanclerza od J. K. Mci» na łacińfki ięzyk przetîomaczon§, oddal Xciii JMci Pofowi, à tę Xże JMć Pofef ode-brawfzy podnioff fię z krzeffa fwego> rufzyli fię zaraz z mieyąc Twoich, wfzyfcy Senatorowie y Poffowie do prżylęcia y przeprowadzenia wyż pomienionego Xci a JMci Poffa należgc-y*, y Xże JMć Pofef kfaniaiac fię po'trzy razy Królowi Jegomości, twarza do Tronu obrocony będąc wychodzi! z Senatu, ktorego Xże JMć Lubomirfki za kofo Senatu ku drzwiom Jzby Senatorikiéy, y wyż przerteczehi Senatorowie, y Poffowie, Stoi-nikowie, Chambeiiańowie-, y Dworzanie do tych mieysc- odprowadzili gdzie Go przyi-mowali.
A po fko ń czo n ey ' t a k o wy m fpofobem Audyencyi, Xźe JMĆ Pofef z Jchmościa-mi Delegowanemi Senatorami y Poffami, wfiadffzy do karét rufzyli % z" Z-mku, y ż tg parady oraz kalwakatg. z ktorfi przyjechali udali lię do Paf cu Xcia Repnina, gdzie wyfiadłfzy równym fpoiobem iak przedtym, pofzli wraz z Xciem'JMci > Poifem na gorę do Jego Appartamentu, gdzie zafiadffzy znowu twe mieyjca* zabawiwfzy fię trochę rufzyli fię z twych mieyść, Za którym rufzeniem lię Xże JMć Pofef uczynił komple^ ment dziękczynienia Delegowanym za fatygę, y dò fanach Jch Karet odprowadzi?, tc zaś Karety tym, iak fzły porządkiem powrociły fię do Zamku.
W Jzbie zas Senatorfkiey zaraz po wyiściu Xcia Polfa Rofïyilkiego, za zbliżeniem lię Miniftrow do Tronu, SefiTya przez JMci Pana Kanclerza W. Koronnego ieft; folwowana na dzień jutrzeyizy in Grains traktowania Skarbowych Materyi na godzinę Dwunaft§ południowy.
Tu fię.przyfączaiy Dektaracye, które dnia cîzifîeyfzego na Pokoiach ila prywatne)» Audyencyi, J. K Mci, JchmośćPP. Duńlki y Ańgielfki Miniltrowie podali^ których ta Deklaracyi Tenor naftępui.e takowy.
DEKLARACTA
Nayiasnïeyfzego Kroîa JMci Duń&iego, przez JMci St.Sąphorin Min'ftra do Ńay* iaśnieyizey Rzpltey Pollkiey Żkonfederowaney na S cymie Roku 1766.
uczyniona.
"ijRolJWść Duulki ftateczny zàwfzè W łączeniu fig do intere fu niemnie'y fprawiedliwègò iako ^ "niefzczgśliwego Dyflydentow, uważa że w Deklaracyi Nayiaś: Jmperatorowey JMci cafey "Roflyi, za tą ókazyą podaney; znaydąią fig fentymenta przyiaźni, y interesowania fig tey Po-"tencyi do Rzpltey Pollkiey, y iey wfafnycfr fundamentów. Oprócz tych pobudek, które go "przywigzuią do fukceflu inftancyi, które fig teraz w tey okazyi zanofz^j mocniey fig iefzcze inte-"reiFuie przez owoc ściffych związków z t% Monarchińią zachodzących, y -tyczy fwoie infianeye do "uczynionych iuż przez jmperatórówą JMść, y Królów jMściow Angielikiego, y Pruikiego; Ja-"koz ponowi? rozkazy fwoie na podpifaniu wyrażonemu, żeby fig ziednoczył z Poiłem Wielkim y "Minifirami pomienionych Potencyi. Na fundamencie tego rozkazu ma honor reprezentować "fpolnie z nićmi, że w tym in te refie ty złączone pożytki Rzpltey, żeby dla fiebie utrzymała Oby* "watelow cnotliwych, ludzkość, fprawiedliwość, Prawa fundamentalne, w używaniu zoftaiące, "y ponawiane przez 200. lat przymierza wewnętrzne, y Traktaty folcirne zewnętrzne z Fotencya-"ami Pufnocnemi, które zabraniamy tykać Mg tey materyi, chyba za wfpolnym zezwoleniem. Te "racye tak wieikiey ty wagi że trudno byfo zgadnąć,żeby naprzeciw nich miano opponować nowe ''Konitytucye Rzpltey, w czafach niefpokoynych Ponowione, y w takiey materyi w ktorey fama ''zrzekîa fig wolności dyfponowania. Do tego iedna część Rzeczypofpolitey nie mógłaodmienić Prawa, na pokrzywdzenie drugier, bez obrazy wieikiey, oczyv/iftey, y naymniey podlegîey pre> "Ikrypcyi czafuj iakoż te prżemiiatyce gwaftowności ctygnefy żawize za fob^ Proteftacyetofenne. "Memoryafr, y Deklaraćye innych Potencyi; Które iak nar7vwiey obiaśniafy o co rzecz idzie od' ,2wofy wa-fy fig, y teraz fig iefzcze bdwofuty do Praw v P zywileiow tey części Narodu, y Stanu Szlacheckiego, która pod opprefly^ zofiaie, nie będ^c w żadnym prze/igpfiwie pofzlakowana; Która "zawfze gotowąbędąc lać krew fwoig,fakryfikować fwoie zdolności, fwoi^ fubliancyą y fwoie "życie, na utrzymanie Publicznego Dobra, powinnaby bvdź ternu Narodowi cźęści«j mity y drog^, >ły która naoiiatejc dla rożności w niektórych Punktach y obrządkach WiaryChrześckńikiey,równia "Religią cafego Narodu bgd^cey( fama zaś partykularnie przywiązana do Punktów Wiary, iudz-"kość y niifość bliźniego nakazui^cych ) mufi igezeć y ffufznie fig żalić, że znayduie zawfze prze-J'fzkody w fwoim nabożenfiwie, że podlega od początku życia do śmierci Prawom wfafnomyśl-J,nym, wfzgdzie fig odmieniai^cym, ale wfzgdzie bardzo przykry m rwyż u ta z fpofobow ffużenia ,łOyczyziiie pod pretextem że trzeba, żeby iedna tylko Religia w Pańltwie zo/iawafa; iakżebynio-,łgta taracyaifuźyć temu Narodowi, który fig ©bowtyzaf 'zoièàwLó rzócży w t. y f»tuac.vi, wktorey "były w o w ciSkS, kiedy fię rownosć zupef'aie atrzymyvVafa, y iakôby migd/^ infzemi przvkfad
Rze*
!,Rzefzy Niemieckie?y Rzpltey Szwaycarfkiey gdzie ofobliwie Religie tak ty pomiefzane, £e fig "tam znaydui§ Miaffii,Stany, Prowincye (z których bez żadnych nieprzyfioynosci obiedwie Rei i-"gie, czafem alternata,czafem pofpofu do rządów należy) nie byîy dowodami przeświadcżai^ce-. "mi, że Pańfiwo może bydź konfyderowane y fzczgśliwe choć rożność Religii zachodzi migdzy ^'tymi którzy do rządów należy.
"Wfzy^ìkie te uwagi które iefzczeby bardziey rożfzerzyć można w interefie tak iafnym y 'Sprawiedliwym, ty tak wieikiey wagi, y ofadzorie na fundamentach tak poważnych, y świątobli-,łwych między wf?yftkiemi.barodami, że 'na podpifaniu wyrażony Minifier Monarchii w zupeł-?'nym przviàcielfiwîe zEzpltą Pojfką zofiaifcey y ikfonney do Oświadczenia iey we wfzyllkich "okazyach, wzaiemnvch dowodow, podchlebia (obie, że inte-reffowanie fig-Krola JMci Pana ''jego będzie miafo ikntek, ktorego naturalnie trzebaby fig fpodziewać; Ze Rzplca y Jey Nayia-9,śnieyfzy Monarcha, między cnotami, ktorego .gorąca miłość ludzkości, Sprawiedliwości, y Dobra "Publicznego oraz oguln go, nayiaśniey fig wydaie-j z ukontentowaniem nie tylko te reflexye "przed ich oczy prezentowane przyimg, ale y natężoną had ńiemi attencyą żafiahówiwlzy, fzcze-''rze pomyślić zechcą o fpofobach zabieżfenia temu złemu, które rozdzielaiąc Naród, trapi DyiTy-*'dentow,a oraz uchyla ich krzywdy tak względem Świeckich Obywdtellkieh, iako też y Dueho-"wnych intere (o ^y, p r wyprowadzi w (ży rzeczy do Stanu, w którym zofiawafy podczas poxoiu "Oliwikiego, wielce wizy tik ie Potencye pufnocne tykaiacego fie.'
tv f$rarfzawi& 1/6(5.
A. de Meftral, de S. Saphorin.
Minifier Kroîa JMci Danii y Norwegii u Króla JMci PòHkiego y Rzeczypofpolitey.
DEKLARACTA
Nayiaśniey fzego Kro'a }Mci Angiclfkiego, przez Minidra Je^oż JMci Pana Wrougthon Zkonfederowaney. R. eczypoipolitcy Pollkiey ną S cymie Roku 1706, uczyniona.
"IZRoI JMć Angieind w fzczerey /tatecznie zoftaiąc chęci,ziednaćwfzelkiego gatunku befpie-"czeńfiwoObywatelom Religii Dyffydentfìdey, oiobiiwie tym którzy PraWo maty fpodzie-*'%V3Ć fig iego pomocy, widzi fię bydź obowiązanym pónowić tak nayżywfzą interpozyćyą, za s>cz§ść Narodu Polfkiego w oppreflyi żofiaiącą, a pod iyńiłem Dyflydentów znaiomą. *.
3> Na fundamencie tedy takowego rozkazu, który od fwego Pana odebraî? ma honor na ''podpifaniu wyrażony reprezentować Nayiaśnieyfzemu Krolowi JMci y Rzpltey Pollkiey, że J. "K- Mość oprocz tylu pobudek fprawiedliwości y ludzkości które Go przywigzuią do ikutecznò-"ści negocyacyi, które fig teraz w tey materyi traktuią, fzczegulniey fig iefzcze intereffuiąc przez 3>konfekwencye ściffych obowiązkow, ktbre ma z Imperatorową JMcią Róflyifką,y źKrólami ''Pruskim, y Dufjfkim, dopomina fig iako Gwarant Traktatu Olijv/kiego, żeby na tym Seymie ta >łczęść cnotliwa y ńiefzczęśliwa tvfpoî Obywateiow tuteyfżych, była do praw, y przywileiow **fwoich prżywrocona, iako ęzfonki Rzpltey y do zupeiney wolności nabożeńftwa ich Religii', "ktorey bez wątpienia zażywali przed woyną Traktatem wfpomnionym zakończoną.
ł>Krol JMć Angielfki uważa i ąc przy tym, że w tey materyi ty ztyczone, Interes Rzpltey y ł>fprawiedliwość praw fundamentalnych, w używaniu będących y ponawianych przez lat dwieście "Traktaty folenne z Potertcyami pufnocnemi zachodzące,które hiepózwalaią tych fię tykać materyi, "chvba z fpolnym zezwbieńiemStrwn godzących fig y gwarantuiących,pokfada iak naywiękfz j ufność "w fprawiedliwości y przezorności Nayiaśn: Króla JMci Pol (kiego ( który od początku Panowa-"nia fwego tyle daf dowodow iak Go ufzc^gśliwlenie Judzkie intereffuie) iako też w fprawiedli-3'wości Rzeczy >.P o / po 1 i tey, y ca e nie wątpi, żeby inu miano przefiać zarzucać Konfiytucye nie "prawne w czafiech niefpokoynych ftanowione, y zaktoremi nafigpowafy Protellacye folenne, ł5 Memoryafy y Deklanicye rożnych Potencyi.
"Prawa y Przywileie Dyffrdentow (którzy lubo wyzhawaią naukę mifdści y dcbrotliwo-"ści, cnot ftaybàrdziey Religią Chrześcianfką znaczących y Boftwo Pana który tych cnot nauczaf "potwierdzających) znayduią przefzkody w fwoim nabożeriliwiejy fą wytyczeni ze wfzyfikich ''urzędów y fpofobow ffużyć Oycżyznie ) ty potwierdzone tylą Kon/łytucyami, gVvaràntówàne "przez Traktaty, y fą fundamentami, tak. fprawiedliwych y świątobliwych względów gòdnemi» "między wfzvitkiemi Narokami, że wyrażony na podpifaniu Miniiter Potencyi ściśle fprzymierzô-"ney z Rzecząporpolitą y chętney przyiażni dowody w kaidey okazyi, podchlebia fobie,_in-"tèrpozycya Nayiaśnieyfzego Pana Jego będzie miafa Ocutek, ktorego naturalnie fpoJzi^wać fię "powinna, y że niefzczgśliwości które różnią Naród, y ucigmigżaią Dylfydentow , b^ty ufagodzó" 3'ne roztropnością zgromadzone,y Rzpltey, y rzeczy znaydą fig pOwrocońemi tàlc względem Swié-"ckich, iako y Duchownych interefow, do owego Sxtanu w ktorytn byfy przed woyną Traktatem s,Oliwfkim zakończoną.
"Szczere życzenia Króla JMci Angielikiego, trwafóści tev KroîaJM'ci Pol/kiego y "Szczęśliwości Rzpltey Zbyt ty wiadome, żeby ie trzeba byfo na nowo potwierdzać; iednakże. wy-"rażony na podpifaniu Miniiter, nie może lig wftrzymać, żeby ich nie powtotsyi, Co powinno "bydź dowodem wątpliwości nie podlegfym ich prawdy-w	4. No-vtmbr: 1/66,
(L.S.)
,	ÏVrougthcnk
¥&	*	SESSYA
SESSYA DWUDZIESTA CZWARTA
Die S- Novembri*>
JMĆ Pan MatCzafek Stanu RyceriWego,'fta*agaieniu Seffyi w te WO^ ffowa. " W nayewaïtownieyizych na Starożytna Panftwa» y pamiętnych przed lat kil-" kujzie% „-można àroWa «ofach. ObyVatele bez opu zczertia rąk an. tez » zbyteczney fkorbści,zbawiennych do ratunku twego fzukah Ipofobow. w »ayw|ln«y.
fcych na Oyczyznę ociikach potrzebne ieftumiarkowanie. Częftokoc m fo* «Ta-" fnego Narodu, kiedy na dalfze przypadki nie obtoci osa, predi g, ■ j J F> >' » czyn». Rzecz niezwyczayna dtużfzey wyciąga rozwagi nad którą dojrzale roimy
'' ślaiąc, pożyteczne do wewnętrznego porządku prze !:; ' rac "!i zyJ\ r0Krnlnm '' Maik Miłościwy Panie obfite * dat#» natury nayroftropn.eyfzym KroIom
" przyzwoite rozlgdnych moderacyi źtzodfo. Potrafifz tak
" ze ich bieg y rozmierzenie.doftatkow doda Krajowi, rząd podmetie Naród u yd-i (ly " będzie należało, zmocni tey Rzeczypolpclitey fity, na oparcie li£ na/wijklzjm
" prZeC»W™erCpUwie''w Obradach pompowania porachowane, w rezotucyach kroki,
" gruntowne w Propozycyach rozmyślania, fą y zawfze byty ikutkow dooryui wymia.
<» rem, y niekłamanym prżedfiewzięćia każdego fundamentem. ,, _ ffiirhama ra-zabrał potym głos JMĆ Xiądż Krafińflu Bilkup famienie^, do ^chamSra-
chunkow Skarbowych Koronnych z Senatu delegowany, htoi) v.;zt	^ lïcdvczv
fîu^a dla Oyczyzny czyniona nie maïo dla ferca Obywatelskiego pi .	- J y»
kiedy okazya teyże uffugi fprawowaniapodaie fię,domotf Stanom Rzpltey, ze w.z> ic to Cła generalnego Kwarty z Staroftw, ?ogïowtiego'Zydowikie€o, y innych cujus-^THuilŁchodowfprzez niigo y innych z nim do Rachunków w^ną^yc^
legatów zluftrowane Regeftra, y z Prawem zkonlrontoyane,	V: «'.-.rhow V do-
Kwitami obiaśnióne y Rezultatami Senati* przed niemi od Kortumff
wiedzione, żadney w Ibbie nie zawieraią wątpliwości, owiłem powojem Tą dania JJ
tey DOchwafy, która za pilny dozór w powiękfzeniu, rozporządzaniu y fzafowamu Ssar.
feifRzepltey, fpray/iedliwis Jey należy, à t tych więc przyczyn o Kwit^tiN.ey z wy-
danych rzetelnych y fprawiedliwych Rachunków doprafzaï fiç. R«^!
Stanom abv na utrzymanie, y reparacya Zamku ryczałtowa iok rocznie Rzp y i
nowata fummę, Kommidyi zaś Skarbowey juxtà mentem
quendorUm Skarbem Rzpltey fzafować zabroniła, ale tylko podług
ftytucyi Seymu Corońalhnis w Materyach Jey pozwolonych,rządzie ? p J
Po nim dany był głos JMci Panu Ożarowikiemu Polïow, Wo,ewodz.wa Kra-kowlkiego Delegowanemu do'Rachunków Skarbowych Koronnych, a ten w naftępu.ą-
cych iłowach uczynił rel.acy§ delegacyi fwoiey. ^	n'0
'' Pierwizy raz Nayiaśnieyfzy Królu publiczne fam na {îebie y iç g y-" znanie,zazdrością uwieść mi fię zdarzyło,kiedy po kilku tygodniowym czaiu FZÇCi|-" gu, ullawne to z uft Senatu, to Rycerfkiego Stanu, przyzwoite T woie: %&ąc wielt->' nia przez niedomiefzczenie mnie między zaoieraiąceirn g o j g ę • ^ '' m u fiale m milczenie. A lubo nitom natenczas myśli y e re a c^;a w> razi ni-» przyfzło, czułem niemniey à bardziey zdumiewałem iię nad T^;g°T;^ni *. » foscia^ ffyfzac mimo dawnieyfzych zwyczay Monarchow gfo^	y Y.
" fzv Panie wyrażony ufty, żarliwbść Wiary wraz z mlekiem wyflaney okazinący, nïot >> przy Jey całości nie inne Stanów bydź rozumiem haiio, tylko ze wraz i lobą goto-
" W1 " RMiytó NayfaśnTeyfzy Panie ffugą oświadczyć RzeczypCpolitey, wfzakże »> Twoie dla dobra Oyczyzny ochotne itarania, nayzyczliwfzego litigi do Parta powm-
" "e » Tw^to^Tditófoiże ta Rzplta wkilkunaftoletnim ufpiona nierządzie, zba-
wiennego odetchnienia ciefzy % owocem,kiedy dolkonaifza ugruntowana fp aw^edh-
" wości adminittracya, kiedy pomyślne Obrad Nafzych ftmki, z dawney iftotney wy-
»» prowadzaią Nas Anarchii; kiedy rządWoylkowy w przyzwoitych zoftaie obrębach,
>. kiedy naoftatku dobra Moneta kurs fwoy brać zaczyna, coz o innych
** mówić fpïywaiacych na Kray fzczęśliwościach, tylko ze do pożądanego ez w^ p
>' nia nrowadza Nas luftru. ,,	,	„ ,	...
" Ten chyba N. Panie o Twoich fzcierych dla Dobra polpohtego powątpiwrłby
\
chęciach, ktorego by w podziemnych Krajach odgîos wfpaniàfych dzreł Twoich wiadomości nie dofzedï, lub też ktoremuby wrodzone zawfze, à naganne niedo-wiarftwo, naylepfza na zìe tîumaczgce czynność gruba zmyffy Je go zaćmifo pa-mrokg. A czyliż N. Panie maîy y to ufzczęśiiwienia Krajowego dowód Kommiflyi Skarbowey uftawa, doktorey uftariowienia iefzcze iako Syn, y dobry Obywatel Oyczyzny pracowicie dokfadafeś %, potym iako Jey falka wy Ociec, takich do tey Kommiflyi wybrałeś Mężów, którzy przez źóftawiony pierwizy fpofob w tey wîozo-ney na fiebie fprawowania (rę funkcyi Oyczyznie do rzgdu dobrego, fobie zaś do wie-kopomney ffawy, ni eśm erte Ine zollawili fzlady.
'' Ze zaś do przeyrzenia RahunkoW y czynności teyże Kom'rnifTyi z Prowincyi Mafo-PoH\iey, wraz z innemi Kol leg? ni i w deiegacyą pomieTzczcny byîem, ten W.K.Mci y Prześwietnym zgromadzonym Stanom czynienia reUcy: mam obowiązek- A nayprzod w ogólności uftanowione rozrzedzenie Kómm flyi y obrzadkoW wynaleziony fpoiob, z t§ N. Panie podzielony ieft regularnością, że naymnieyfzey nieprzyzwoitości znaleść nie można pofzlaki, oftrzeżony iakoby,Kon milï)â wdawa-fa iiç ir. Materias Status> lub Jurysdykcyi, fobie fpr^w nie przyzwoitych uzurpować miafa, pilne wraz z J. WW* Delegowanemi Kollegami czyniliśmy rGzftrzgśnieniei, przecięż prożnego tylko zarzutu uyrzeliśmy i"kutki. ,,
" Zdaie % wprawdzie zniżenie Czerwonych Zîof.ych kurfu Konflytucya ï71 obwarowane teyże oznaczać Konftytucyi uchylenie, atoli takoW§ jchmość anpwie Kommifif rze z iiebie uczynili explikacyg, że nigdy rediikui§cego Czerwonego Zfo: nie wydali Uniwerfafu, oświadczyli wprawdzie że Czerw: Zfo.' tcraźnieyfzey Sre-brney Monety tylko w Zfo-. fzefnaftu grofzy trzech frebrnych korrefponduie walorze, ale zoftawifa moc taż Kommiflya zupefnym Zgromadzonym Stanom Rzpltey czyli to dawny, czy teraźnieyfzy kurs zfota tiftanowić, iakoż w tey okoliczności y z obowiązku Inftrukcyi moiey o dawnyż kurs tegoż doprafżam fîç zfota. Dla lepfzego zaś à krotkiego N. Królu y Prześwietne zgromadzone Stany czynności Koirimiiïyi Skar-bowey opowiedzenia, w piaci 11 Ja dyltyngwuię fpofobach. Zachowała nayprzod ta Kommiflya w dyfpozycyach Skarbowych nigdy nie praktykowana przedtym regularność, prżez uftanowienie y umnieylżenie niepotrzebnych Officyaliftow , zawfze Skarbu upatruigc pożytku, wyznać nawet mufzf,przylk^plze Jm wyznaczała Penfye, czego między innemi iawnym ieft dowodem JMć Pan Pilarz Kommiflfy Skarbowey, ktoren przy znaczney pracy fwoiey z dwoma do pomocy Mamialiftami z wfzelk§ Kancellaryi expeni§ bez naymnieyfzego pozwolonego akcydenlii, dwanaście tylko tyfięczy wyznaczone ma, Tego fprawiedliwie penlyi podwyżfzenie naftąpić by powinno. Coż mowie o innych tyczących fiç Skarbu dyfpozycyach,czy to w przezornych wydawaniu Uniwerfafow, czyli w fzczegulności każdego Officyalilty powinności o-pifaniu, innego uczynić nie mogę Wyznania, tylko że nader roftropne Kommiiiyi roz-rz^dzenie^ Zachowała powtore taż Kommiflya chwalebna w odbieraniu dochodów Rzpltey punktualność, kiedy wchodzących do Skarbu pieniędzy fundament każdego wybierania Prawem opifany pokazawfzy, naymnieyfzego przychodu quantità-tem & qualitatem opifała, ktorego iako tu iuż publicznie przed Stanami zgromadzo-ïièmi dawniey naftapiło opowiedzenie, tak y teraz Rachunkami przez Nas przeyrza-nemi toż famo weryfikowane, quantum Trzynaście Milliônow fiedmkroć, Trzydzieści Tyfięcy, piećfet cztery Zło:gro.\i7. Den. io. wynoizace. Zachowała po trzecie taż Kommiflya powińng w rofchodach przezorność, kiedy pokazawfzy albo nakazany Konftytucyami, lub Senatu* Confly refiiltatdrtim W pilnych Rzpltey wypłat potrzebach, zoftaiaca od expenly podała Suromę trzy Miiliony Sześćdziefiat y pięć tyfięcy ośmfet pięćdziefiat y ośm, à to takowym fpofobem. W złocie Czer: Żło. 71717, co uczyni każdy Czer.Żł. po Zło.iS-fachlliac, Million dwakroć dziewięćdziefi^t tyfięcy, dziewięćfet fześć Zł. w rożney monecie iedney Redukcyi nie podpadai§cey,drugiey>to Redukcyi,to kaffacyi podlegaigcey,na których wyniknąć mogący ftratę niżey opowiem, wynika Summy Million czterykroć fiedemdziefiat y ieden tyfięcy, |pięćfet oś indzie fat y ieden, na Delatach zaś podana Summa, PogfoWnćgb Zydowlkiego, fto pięćdzieligt y cztery ty%ce, pięćfet czterdzieści ośm, Delata z kwart 11560/. Zfo. gro. 10. U JMci Pani Dzierżańlkiey pozoftałey Wdowy Zło. 30000. tego naturę długu niżey o-każę, u J\lć Pana Jaworikiego Regenta Kwarcianego Zło.814. gro. to. u JMci Pana Gatemberka nie opłaconego Cła 2.4.07. grofzy 29. Summa Delatowa wynikaiacâ 303577. gro. ig> która złgćzona z wyż wyrażonemi Summami, ogoln§ czyni tak gotowy iako y Delat Summę JoójgjS.gfó. *9. Den. 9. Ze zaś iako wyzey namieni-
Gg	hm
'*» ferri znaydui-ą fiç w gotowiznie Monety w trzech gatunkach redukcyi podlegaiące* " iako to, w Salkich>Wrocławlkich, y Bakach, według teraźnieyizego miarkuiąc kurfu ieL decćflu na tych trzech gatunkach, fto dwadzieścia Izesc tyliccy, dziewęćlet ośm-. " dziefiąt Zfo gro. 26. w czterech zaś gatunkach iako to w Złotuwkaci^Szoftakacł^Cze-" (kich Bawatlkicb, grofzach Salkich zupełnie kaiTacyi podlegających, ieft; podaney Summy, 2,114g. gr. g. Dem 6„ Tey Summy wiedzieć nie można ftraty, gdyż dopiero po ftopieniu w Mennicy miarkować ią będzie można, wy trąci wfzy te tedy dwie Sumy iak "Redukcy i,tak kaffacyi podpadaiące, ogolnà zoftaiąck z belatami Suma, 2917729. ^ 25. 3 w Sicarbie wynika.Zachowała taż Komroi iły a czwarty fwoy obowiązek w fpra-V» iedliwym Ipraw cio Sądu {wego z a f/. łych roziądzeniu,które oczywiściey wydać fię nie może, iako kiedy żadney z fądzących % ftron użalenia, nieffychać Ikargi, pamiętała na opłatku me mniey, że zlecenia Prawem opifane, (kutkiem wypełnić powinna " by fa, iak o i niektóre z zupełną wy.pefnifa dolkon&łością, z niektórych zaś nie dopełnienia przez zachodzące okoliczności widoczny okazała trudność. Tę W.K.Mci 5 y Prześwietnym Zgromadzonym Stanom Kommiflyi Skarbowey przez Nas delegowanych foztrząśnioną opowiedziawfzy czynność, nic więcey nie zoftaie, tylko nie " które Zfąd wynikaiące Nafze przełożyć reflex.ye, które do decyzyi Prześwietnych po-daiemy Stanów, Wchodzi tu w expenfç ogolną Summa 258050. Zło, Turkom w intereffie JMci Pana Czarnockiego wypłacona, w ktorey to Summie Dobra tesoż P^yw'^tel3 na Rzpltą fą odebrane, ucieka fig ten godny Ziemianin Anteceflorcw fwo-icn w Oyczyznie dzielnością y męftwem lławny do Ciebie N. Panie y do zgromadzo» " nyćh Stanów, z dwoiakiego źrzodła powodu żąda miłofierdziay fprawiedliwości; mi-^ łofierdzia od Matki fwey kochaney Oyczyzny, aby nad Synem Twym zwykłey użyła kompaiïyi à o zmnieyfzenie długu naygłębfze zanofi proźby. „
" Żąda powtore fprawiedliwości, dowodząc, że Dobra Jemu zaiechane* tylko w (ześciu tyfięcai.n kilku fet Ziotych> iako to y do Skarbu dwuletnia probuie percepta^ '' % wyprowadzone, Jnwentćfrzami zaś Trzydzieści dwa tyfięcv z Dobrtych roczney 2 okazuie Importancyi, toć w tym fprawiedliwego dopomina % względu. Pozwoliła także Rżpita Prawem Konwokacyi Kommiflyi Skarbow'py Żołnierzy na potrzebę y Il dozor tiftanowić, przepifaney nié wytaziwfzy liczby, rzecz przyzwoita aby teraz oznaczona była. Naoftatku remanentowe Summy tak od Sukceflorow lubo w rachu-' nek nie wchodzące Siedi,mckich Rzpltey należące, ponieważ ś. p. JMć P. Siedlnicki Podlkarbi nie fpodziewaiąe fię innych prócz na ten czas praktykowanych z ryczałto-wey Summy rachunków, mniey w zapifywaniu expenfy zachowywał regularności, co » fię uftawicznym nowych wynalezieniem, po rożnych mieyfcach kwitów pokazuie " dowodem, naymżfzą Ciż godni Sukceflorowie y przez AntecefTorow Twoich y włafne " w Oyczyznie zaffugi znakomici do zgromadzonych Stanów zanofzą proźbę, aby Taż " Rzplta zwykłey iako nad członkami całość Jey ikładaiącemiuiżyia kompaflyi, o co '' z obowiązku Inftrukcyi moiey iak nayufilnieyfze łączę żądanie. Druga Summa iuź ^ remanentowa podana 30. tytfęcy u JMci Pani Dzierżańlki ktorey Mąż za Pod* " (karbftwa iefzczej. P. Siedlniekiego Pifarzem będgc Rwarcianym, wioząc kwartalna >' importât? Skarbowa, w Wiofce te lokował pienigdze, fam wprzód dla ftancyi wyfzu-kania do Warfzàwy wyiechawfzy, Bofkiego rozrzedzenia dopuftem ze wfzyftkim y z ^ pieniędzy pógorzał depozytem, à potym w krotce y życiem zapieczętował. Tey Summy dotąd od pozoitałey ubogiey windykować nie można Wdowy, która Stanów , z?da kJemencyi: lubo tedy w Importancyi wchodzi ogulną,Jey wprawdzie odebranie ' nie tylko trudne, ale y zupełnie ieft me podobne, nie bez przyczyny te wfzyftkie *' czynności Kommitryi Skarbowey nadmieniam okoliczności, bo iako cel iedyny mie-" liśmy od W.K.Mci y Prześwietnych Stanów delegowani, zadość Nafze mu czynić o-sł bowi§zkowi> tak tez w zupełnym wfzyftkiego roztrzaśnieniu żadnego nie opuścili-śmy kroku, ktorymbyśmy iftotę fam§ rzeczy publicznie W K. Mci y Prześwietnym " nie mieli donieść y okazać Starom. Już tedy Nayiaśnieyfzy Królu y Prześwietne » Stany obowiązku delegacyi Nafzey wypefniwfzy powinność, nic Nam nie zoftaie tyl- v " ko uznawfzy za fzczegulne po Bogu ufzczęśliwienia Nafzego źrzodło rozrzadne, z s'} miłością złączony Poddanych Twoie nad Krajem Tobie piewierzonym Panowanie, '•* wznaTzac ręce do BOGA,abyś nie moggc bydź nieśmiertelnym, w takowe lat wzdro-,1 wiu y Panowaniu pomyślnym utrzymywany, był przeciągi, poki niemaiaca granic ^ chęc Twoia zupełnego ufzczęśliwienia Kraju, nafycona nie będzie dopełnieniem, stora iako wfzelkie przechodzi wyrażenia,tak choć przy ufilnym Twym ftaraniu chyba Wiekiem całym ufpokoiona bydźby mogła, ,>
A
A w tych iłowach (kończy wfzy Relacya fwoia oddał Projekt pod Tytułem: Kwit Wielmożnemu Teodorcwi WeÇslowt Podjkarbsemu V'. Koronnemu, ' tudzież IVIV, y VU. Kommijfarzom Skarbtwym/]M.ci Panu Sekretarzowi Seymowemu.
Mieli potym głofy Jchmć Panowie Delegowani do rachunków Skarbu Koronnego iako to: Larfćkoroniki Kafztelan Kijowfki z Senatu, Bobowiki Cześnik Sanocki z'Ziemi Sanockiey, Byftry Łowczy Nadworny Litr.; Brześciańfki; RadońSki Staroftà Dębiki, W dztwa Poznańlkiego; Szydîcwlki Chorąży Ziemi Zakroczymfkiey, Sarnacki Skarbnik Źiemi Bielfkiey Wdztwa Pomorlkiego, Poiîowie; y Ci wfzyfcy donieśli Stanom Rzpltey że naymnieyfzey o rachunkach Skarbowych mieć nie można wątpliwości, y że Regeftra z Dekretami fprawiedliwie ferowanemi, y Kwitami produkowane-mi exaBe zweryfikowali .y zrewidowali. A że w tey Kommiflyi Skarbowey Mężowie zafiadaiacy rozumem, y doskonałością Prawa zafzczycehi wfzyftkie około Dobra publicznego czynili y czynią ftarania, iako z codziennych poznać możria(czym osci; przeto Nayiaśnieyfzemu fami za wyznaczenie onych za Kommiffarzow Skarbu Koronnego naygłębfze uczynili dzięki, y o Kwit dla tychże Ko'm'rnifTarzow ód Stanów 'Rze--pltey doprafzali fię. Względem zaś redukcyi świeżo przez Kommiify§ Skarbowy uczynioney z racyi wymufzaigcych potrzeb dla Dobra publicznego naftgpioney, iako Prawo J.WW. Podfkarbim Oboyga Narodu baczność rei Monetar >a poleciło, także taż przytomność y teraźnieyfzey Kommiflyi Skarbowey należyć powinna w iwoich to wyrazili głofach. Ze zaś Ciż Jchmć Delegowani do rachunków, ś p. JMć Pana Siedlniekiego nie porządne Regeftra znalezli, który ponieważ z ryczałtowey Summy Rze-pltey fprawować fię fpodziewał, o klemency^ więc dla pozoftałych Sukceflorow tegoż zmarłego JMci Pana Siedlniekiego Podlkarbiego W. Koronnego u J.K.Mci y Rze-pltey pomienieni Jchmć Panowie Delegati doprafzali fię.
Także Sukceffbrow ś. p. JMci Pana Dzierżańfkiego Regeftta Kwarcianego, » ktorego 30000. Zoł: Pol." Skarbu Koronnego przez ogień przypadkowy pogorzało, że W uboltwie przerzeczeni Sukceflorowie będ§cy nie fg. w ftanie uczynienia nadgroày3 ofobliwfzym przeto Jch względom J. K. Mci y Rzpltey polecili.
Zabrał potym głos JMć Pan Jabłonowlki Kafztelan Wiślicki, y profzęc o kle-mencycj Stanów Rzpltey.- aby Summa kilkadziefigt Tyfîçcy w Szoftakach y Złotówkach Pruikich, Żydom Kupcom Oby watelom Mialteczka Ciechanowca JMć Pana Ofloiiń-ïkiego Starofty Nurfldego dziedzicznego, przeciw dyfpozycyi Kommiflyi Skarbowey pomienion§ Monety handlującym, y zagranicę wywożącym na Komorze Zaremby zabrana y przez Kommiflyą Skarbową Koronną fe k we itro w a n a, ( maiąc łaikawe względy że przerzecZOna Summa z pożyczonych od Szlachty Kapitalikow ikłada fię ) od kon-filkaty była uwolniona, oddał ed nomine Projekt pod Tytułem: IJwolntente Stkweftro-tvaney Summy przez Skarb Koronny Zydorv Kupców Ciechanowskich^ JMĆ Panu Rem* bielińfkiemu Sekretarzowi. S"eymowemu.
Czytał potym Projekt JMć Pan Sekretarz fub Titillo: Kwit IV. Teodorowi lVef~ iłowi Podskarbiemu IV. Koronnemu tudz:ei WIV. y U U. KómmiJJhrz m Skarbowym.
Po ktorego przeczytaniu pytał fię JMć Pan Marfzałek Pofeliki po trzy razy Sta« frow Rzpltey czy ieft zgoda, aby ICwit ten był podpifany* y kiedy unanimi voce na podpifanie zgoda naftąpiła; więc zaprofzeni zaraz od JMci Pana Marfzałka Seymowe-go Jchmość Deputati do Konfty tucyi, Projekt ten wraz z Nim podpifali.
Po podpifaniu ktorego czytany był drugi Proiekt, przez tegoż JMci Pana Sekretarza Seymowego na Seifyi dziewiçt'nàltey od JMci Pana Walickiego Kafztelana So-thaczewfkiegó onemiiż podany, fub T tuto: Potwierdzenie Kupna Pałacu dla Czterech Jurysdykiyi Koronnych Rzpltey, Skarbowi Koronnemu zleconego, Y po przeczytaniu tego Proiektu, zabrał zaraz głos JMć Pan Szamocki Podczafzy y Pofeł Warfzawlki, który ńa fundamencie, że JnterelTa Skarbowe firma Judiciaria, decydowane bydź powinny? przełożył Jnterèfs fwoy Stanom Rzplteyl- iż kiedy Kommiflya Skarbu Koronnego ube-fpieczaiąc kupno Pałacu ria Rzpltą, od JMci Xiędza Krafińikiego Biilupa Kamienieckiego, Krćdytorow Krafińfkich ex rations że nie dokończone mieli procclsa do Sub-ftancyi inney tychże Krafinîkich odèffafa; O dług zaś iemii, to ieft temuż JMć Panu Szamockiemu 60000. Złotych Poifkich od JMci Pana Krafińlkiego Podkomorzego Ro-żańfkiego Brata JMci Xiçdza Biikupa Kamienieckiego rodzonego należący, ponieważ procefs Zupeînie był na tymże Pałacu przewiedziony, y Dekret Trybunaliki Piotrko-wiki zapadły; przeto tenże JMć Pan Szamocki po odebranie tego długu, od JMci Panà Podkomorzego Rożańfkiego ad Terminu m Solutionis Summy ża cenę Pałacu umowio-ńey we Lwowie prœfîxim przez Kommiflya Skarbową Koronny zoftaï odeiïany» À gd.y
G&zt	w«
we Lwowie pilnuiacy Terminu Solutionis pomienioney Summy, ani od JMci Pana Podkomorzego Różan fki ego, ani od Skarbu Koronnego nie odebrał; więc teraz aby mogi! mieć viam agendt z Kom m i (Ty § Skarbowa Koronna fobie w przeczytanym Proiekcie prœcuftoditam, pro parte fui oftrzegał y d-omawiał fig y na podpifanie^Proiektu pokiby Jego żądaniu zadofyć fig nie ltało, niepozwalał.
Na wniefienie takowe JMci Pana Szamockiego Póffa Ziemi Warfzawfkiey, JMć X. Bifkup Kamieniecki, za uprofzonym od Xcia JMci Marfzałka W. Koronnego gło-fem, de tenore fequenti odpowiedział. „
„ Nie fpodzeiwałem fig nigdy ażeby przychylność moia, ku Rzpltey poci§gn§ć ,j Kinie miała do iakieykolwiek explikacyi. „
,, Rozumiałem, że po zakończonych z Prześwietny Kommilïy§ tranzakcyach, „ po zawartym Kontrakcie, po naftapioaych kwitach, y zapifaney ewikcyi, niemi nie „ zoftaie, czegoby mi żądać więcey od Prześwietney Kommiffyi należano, albo czego „ po mnie Prześwietna Kommilfya wyci§gaćby miała, oproćz teraźnieyfzey Kontra-„ ktu approbacyi.
„ Jeftem teraz przez delegacy§ do Rachunków Skarbowych świadkiem wyfo-„ kiey Cnoty zacnych Mężów na Urzędzie KommiiTarfkim żafiadai§.cych, mówiłbym „przeciwko włafnemu o Jch roftrópności przekonaniu, gdybym tychże niewinność 3, pofgdzał o przyłączenie iaki^yś Pretenffyi J. P. Szamockiego do Proiektu Approbâ* „ cyi: Ale tym fpofobem ftał fig ten podftęp, iakiego Jndultrya ludzka do dobrego 9) mienia zażywać zwykła.
,, Kupiłem od Krewnych moich Pałac, y na tifîlne żądanie Prześwi§tney Komis, milTyi przedałem go favore Rzpltey. Czyniłem Sam ieden iako Dziedzic Kontrakt, „ y Donacy§, zapiCałem w Kontrakcie ewikeya: Należy więc według toru w prawie „ przepifariego konwinkować prawem krewnych Jurysdatorow moich, a dopiero gdy ,, nie bgd§ mieli 2 czego odpowiedzieć, fzukać u mnie wolno będzie fatysfakcyi. „
,, Niechay każdy zważy, leżeli JMć Pan Szamocki Pefeł Warfzawfki, Prawo ,, dobrze umiei^cy, y kiikadziefigt lat w Trybunale Piotrfcowfkìm p ,trocmunti odpra-„ wuiacy, zachował tę wfzyitkę przyzwoitość» Czytam ten punkt, który tu JMĆ „ przyfzył: także dług Urodzonego Szamockiego Podczafzego WarfzawÛuego Dekre-„ tami, y procentem ewinkowany do Urodzonego Krafińfkiego Podkomorzego Rożań-,, fkiegó ści,|gai§cy fię, pro prœfîànda fatisfaBione do niegoż odfyłamy. „
,, Czy mlożeiz bydź iepfzy Seymowy Dekret, iak ten który czytałem? iuż pifze „ Summa ewinkowana, iuż fobie fatisfakęya naznacza, a iefzcze wiśi Sprawa w Trybu* „ naie z Jmcig, y los Jey ieft niebelpieczny. ,,
„ Gdyby takie fpofoby pochwalone, y przyięte bydź miały od Stanów Prze. „ świetnych, wzięłaby nałóg induftrya ludzka, y nigdzieby obarczenia Obywatelow ,,nie fzukała tylko na Seymach.
„ Niemafz tu przytomnego JMci Pana Podkomorzego Rożańfluego, a chociaż-„ by y był, czy mogłżeby in facie Rzpltey nie będge Poffem, krzywdę fwoig y tę pro-„ ftytucyg od JMci pana Szamockiego explikowac. Jakże tedy nie przytomnego, ani „na f§dy Seymowe pozwane|o, kamieniem przywalać, żeby iuż więcey uciążliwego „ w Trybunale Dekretu znieść z fiebie nie mogł. ,,
Nielękałbym fig imieniem Jego Sadu Prześwietnych Stanów, ale ani Statum t'aufœ dofkonale nie wiem, ani papierów nie mam, y poigc niemogę, iakby f rm& ,, Judiciaria do famey Ekonomiki reguluiaca fig fprawę infzey natury roztrz^fać mo«
55	5*
sj Dopierô tu w Warfzawie nauczyłem fìg od JMci Pana Jnflantfkiego Kom-,, miffarza Skarbowego, y od Wielkiego Senatora J. X. Bifkupa Kujawfkiego, których „ niech mi fig godzi wezwać ś'/fi ad e dwa, że mnie J. X. Bifkup obligował o intereffie „ za JMć Panem Saamockim do J. P. Podkomorzego Rożańfkiego, ażeby na Wieś w „ ktorey fiedzi JMć Pan Szamocki tu gdzieś blilko pod Warfiaw^jMć Pan Podkomo-„ rzy donacy§ uczynił. Wnofzę tedy zt§d koniekwency§ że JMć Pan Podkomorzy „ ani pignigdzy pożyczał u JMci Pana Szamockiego, ani mu riicex Perfonalt nie wi->5 hien. „
v Powiem iefzcze, czegom fię tu nauczył, dopytui§c fię wiadomości o tym in-„tereffie.* że J Vć Pan Szamocki nabył na tg Wieś ceffyiki za kilka tyfięcy, y żeby fię „ przy niey utrzymał wygrał nie wiem quo fato czyli part mduftrtà za reperacy§ y inne pretenfys w Trybunale czyli na Kondefcenfyi 75- tyfięcy. Ale iako ta Sprawa
55 ani
55 ani z natury, ani z konnexyi do Pałacu nie należy,tak J§ pomiiam, y fpodziewam fię j) że powagą fwoig Prześwietne Stany odrzuca y tę indultrya naganię. „
Jeft praWo że Szlachcicowi niegodzi fię kłaść na damie y rezydencyi pozwow, „ y czynić onych exekucyg, chyba takiemu który żadney więcey nie ma PoiTeffyi. ,, Wiem dobrze że JMć Pan Podkomorzy Rożańfki z Dobr fwcich płaci 30. tyfięcy Po-5? głównego» Nie mogłem w tym czafie więcey zebrać Kwitów iako tylko na 19547. „ Złotych, które infame -Reipublk* położyć gotów ieftem, dowodząc że JMć Pan Pod-5, komorzy nie ieft w Polfzczć bez Poilèiîy'j.- „
•„ Czy ieft że rzecz fprawiedliwa ażeby JMć Pan Szamocki na wyftępek fwoy za „ położenie na Pałacu pozwu y exekucyi Kietylko fziikał z alien y w Konitytucyach ale „ iefzcze publicznie in facie Rapu altea majętnego Urzędnika proftytuował. «
V, Wolno ieft każdemu biegłemu w prawie, wyczwiczonemu w Trybunale na-,, bywać fortunyj b.^dz przez CeCyiki czyli za pieniądze- ale czy godzi fię tykać hono-,s ru. Przeprafzam więc JMci Pana Warfzawfkiegó, że go przy approbacyi mego Kon-„ traktu z Prześwietn§ Kern mi iły 1 favore Rzpltey uczynionego w Sgfiedztwo puścić „ obawiam fię. Niechay kończy fwoi§ rozprawę z Jmci§ Panem Podkomorzym Ro-„iańflcim, ieżeli zaś fundufzu do fat'ysfakcyî pretenfyi fwoiey na fubftanćyi JMci Pa-,,'na Podkomorzego nie znaydzie wolno mu fię regubwać do mnié; A teraz uprąfzatił ,, Prześwietnych Stanów ażeby to by ło penttus wymazano. „
Chciał znowu replikować JMć Pan Szamocki JMci Xigdzu Bifkupówi» y o danie gfofu doprafzaî fię, ale wokowany do r^iaśnieyfzegó Pana gdy od Tronu na fwe mieyfce powrócił, don i off Stenom Rzpltey ze ponieważ J*. K-. Mć łafkawis raczył Mu przyobiecać ihterèffòwànie fwcìe w te.y okoliczności, przeto na podpilanie Proiektu fwoie oświadczył przyzwolenie.
Powtórzył potym JMć Pan Sekretarz Seymowy czytanie tegoż Proiektu, y drugi Pròìekt fub Tstulo-. ÙtrViirdtvnie Kontraktu o Plac Zamkowi Nafzemu PParfzawfkic' vr,u przyìegfy % tVielebnii Kapituty Warfzawik} prziz Konim'-JJyh Skarbów!} zawartego także przeczytał, 'y za trzykrotnym pytaniem fig Stanów prze2 JMci Pana Marfzałka pomienione dwa Proiekta przez Niegoż y Deputatów dó fCońftytucyi fg pódpifane.
Czytany naoftaték był przez tegoż Sekretarza Seymowego Próiekt fub Tytule. Xjtwierdzenie pod'.bne Kontraktu o Plac do Zamku przykupiony od U. Lubomir/kiego jfiłeezntka Koronnego^ y ten takowoż 'za trzykrotnym pytaniem fię Marfzałka Pofelfkie-go o zgodę, ieft przez Niego y przez w fpo m ri i onych Deputatów do Konftytucyi,pod-pifany.
Zbliżyli fię potym Jchmć PP. Minijftrowiè do Tronu, y źa uderzeniem Lafkg przez Xcia JMci Marfzałka W. Koronnego, JMć Pan Kanclerz W. Koronny od J. K. Mci, in ordine kontynuowania Materyî Skarbowych fo i w owa ł Seffyg, na dzień iutrzey-fzy na godzinę 12. południowy.
SESSYA DWUDZIESTA PI^ÏÀ
Die 6. Novembris
Sef(3r5 dzifieyfzą JMć Pan Marfzsłek Pofellki w te Iłowa zagaił:
31 Kwitną Monarchie, kiedy w nich wfzyftkie części Kroleftwa, iedną porufzone fprężyn^, iednym odpotoiadaig tchnieniem, iïyn§ Rzeczypofpólite5 które nierozerwa-3> nym Rady, y zgody;, w Członkach fwoich f§ fkleiohè przymierzem. Trzymaj fi-" w fwoich uflawach,y żafzcaytach Pańftwa, IV oro Kroi z Narodem, à Naród z Królem, ł' iako Ciało polityczne ż bufza iftotną złączone fg, y żvi§ harmonia.
" Dożnaiemy Miłościwy Panie widomych iuż tegó ÌEkutkow, doznamy y dale/ " pożądanych ićdnośc i pożytków. Możefz bydz więkfza fzcZgśliwóść, iak gdy Paii* '> wierne Poddanych okrgżaig ferca5 à Monarcha Narodowi cał^ dla ûfzcigsliwieniâ 9' poświęca iftność.
Mamy nieuftànne tey Ofiary w Ofobie W.K.Mci P. M. M. dowody, odbierać też Miłościwy Panie Zawfze będziefz od Obywatelow wiżyftkich tey Oyczyzhy Witf-
" cznotrwałj do Majellatu fwego przywiązania pamięć. „
Zabrał potym głos JMć Pan KolfowCki Poulkarbi Nadworny Koronny, Pofe? z Woiewodżtwa Łęczyckiego, y w nim dońófz§c Stàhóiri Rzepltey, że J K.Mc z Skarbu włafnego. fwe^o dó takich przykładał fię experts, które Skarb Rzpltey z nieuchronne y potrzeby zaftępować był powinien, y które Narodowi Jego przynoiiły zaizczyt,
Hh	na
na dowod tey u'czynności Nayiaśnieyfzego Pana, żeby R-egeflr pomienionych expens byf przeczytany, y iby na Extr lordynaryine expenfa z dawnych cza(òw znwtze by wafe bez których iię obeyśś nie można, iako to na przy ięcie Pòiiòw, y Gon-o w o ®rty y od Hana TatarikiegO, które przedtym Jchmosć Hetmani Twemi znłtępowan-Pienię-dzmi, y vigore Refe/tato fum Senatu s ConfiHohm expenfa lin takowe p wracano, Rzplta (idprafens na przyfzfe czaty coroczny z Skarbów Qboyga Narodow wyznaczyła Sum-inę; oraz na Kontynuacją Reparacyi Zamku ^rTzawłkiego, aby Skarb Koronny iako-we wypłacał quantum -z obowiązku ochraniani a expens J.K.Mci u Stanów zp tey 0-jnaw af y eo nomine dwa Proietta ieden pod tytułem : IVydaWt exiraordynaryme przy wyprawie, y trzymaniu Poflow u Dworów Cudzouemjhcb* tu duet, na ózkofę do Nauk* Języków Orientalnych, a drugi pod Tytułem : Kontynuacja Reparacyt Zamku Najzego-Warfzantfkieęe, )Mci Panu Sekretarzowi Sey mowemii odda do przeczytania.
Mowif po nim jMc Pan Ogrodzki Pilarz W. Koronny, Potei' Ziemi Zakroczym-
iliiey w tey/e Materyi w naft';puiące iïowa.
** G Jy mam Tzczęś ie pierwTzy r z otwierać Ufta przed I renem W.K.Mci P.. t.îf. ? do wypełnienia dwoistego, włożonych na mnie powinności obowiązku,pozwól Nay-93 iaSnieylzy Panie ; abym naypierwey iako Poiei czyniąc zadoiyć Inltrukcyi moiey,
*	nayżywize o.i Obywateiow Ziemi Ż ikroczymlkiey wiernością, y przywitaniem do *> O toby Twoiey ftatecznie zawłze y dowodnie chlubić hę mogących wyznał, ogfonf,
y oświadczył', przy gfębokiey przed Tronem Pańfkim uniżoności, podziękowanie,
*	że od początku Panowania Twego O^trznością Botką, y ikutkiem przedwiecznych »> wyrokow Nam w tych czatach żyią:ym pozwolonego myśli Twoie mą iroscią pefne,
*	chęci wfzyftkie z dobroci Cerca wypfy waiące, itarania y prace uftawiczne, Oycowłk§,
*	dié uszczęśliwienia Kroleftwa tego trołkliwością natężone obracasz, ftoluiełz ledy-ij? nii na ten koniec, w którym Oy czy zna z przepaści nierządu wydzwigniona, ywi sł dzi iuż z pociechą Synów Twoich, bezpiecznieyfzym krokiem utorowaną opiłem >\ Praw drogą poftępuiących, y ma nieomylną nadzielę widzieć doprowadzonych, do
M zamierzoney Mety uszczęśliwienia publicznego» »,
" Ze zaś oprocz Pracy y itarania z ufzczerbkiem zdrowia wiafnego, y doita-9f tkow nawet Twoich nie żafuietz WaTza Krolewika Mose, lubò przy (zczupfych intra» 34 tach Stofu Krolewfkiego., na tak wiele potrzebnych dia Pvzpltey PunduCzow, które j* wiadome iuż Prześwietnym Stmom Zgromadzonym, zlecono mi ieft przez InftrU-i| keyà o'J Ziemi moiey daną przy mówić % ; z oświadczeniem niecone zoney od Zie-•f mianow W.K.Mci wdzięczności, ażeby te tak znaczne wykłady były Skarbowi Kro-
lewikiennu bonifikowane. „	,	.	,
*' W tych liczbie gdy zhayduią fię wydatki do Intereffow Rzepltey z Cuazo-Ï ziemłkiemiDworami ściagaiace fię przy wyCyfaniu Poilow do Nich, y przyimowa-'I niu d i Nichże,iako mam honor bydźz fzczyconym z woli W.K.Mci DyreKcyf expert dycyi Pokoiowych, tak wykonywaiąc ten drugi obowiązek wiernego iiugi W. K. Mci »'» za p^zw leniem Jego, y Prześwietnych Zgromadzonych Stano w, Excerpt takowych wydatków niech mi fię godzi przeczytać. »
Y itanąwTzy na tych lïowach czy tał naftępuiący Regeftr.
Wydatek Gabinetowy w Jnterejfach z Dworami Cudzo- 1
ziemjkiemu
NA KURIERÓW.
imo. Do pefetsburga yztamtąd,# Dk s 6. Martij 1765. ad 1. Ottobri s ^
Anni 1766	-	-	"	" " ' ^z; ^ls t91*
Do Turek y wzaiemnie. à Die 22. Decembris 1 764. pod czas mie-Tzkania JMci Pana Alexandrowicza w Żalefzczykach, cze.
kaiac na rezolucyą od Po'ty względem przyięcia onego Polio m od J. K. Mći, y Rzpltey, y po wyieżdzie z Zale-fzczyk do Stambułu ad Ùiem 1. O&obrés 1766. - - Cz: Zf; 1709. Do Pzymu y z Rzymu.	-	-	-	; Cz: Zfî 300.
Lo Wiednia y z Wiednia pod czas negocyacyi o Rekognicva J. K.
Mci od Dworu CeTarlkiego, Francuikiego, HiTzpańikiego y Neapolitań(kiego. " -	___"_Łz.- Zi; 400»
Summa Cz: ZÏ: 2600.
NA
NA SZTAFETTY.
ido. Do Petersburga y ztamtąd à Die ij.Maij 1765. ad Die r. y bris
y66'	-	-	-	Cz: Zf: 426.
Do JMci Pana Alexandrowicza Poffa do Porty y JMci Pana Bo-(kamp wyprawionego dla ułatwienia trudności w przy i ę-ciu pierwlzego zachodzących, à Die 12. ^anuarij 1765. ad Bić 1. OBobris 1766.	-	-	.	Cz Zf; 187.
Do"Wiednia y z Wiednia pod czas Negocyacyi o Rekognicyą J. K.
Mci.	.	.	.	.	. ' Cz: Zf : 36.
Do Francyi po wyprawieniu JMći Pana Łoyka Pofferń. - - Cz.- Zf: 66.
Summa Cz: Zł: 715,
Itio. JMci Panu Pfarfkiemu pozoftałemu w Petersburgu, po edieżdzie JMci Pana Rzewufkiego PiTarza Polnego Koron: wprzód iako charge d'affaires potym Rezydentem, póki nie by fa mu na/naczona PenTya od Rzpltey per Senatus Confńium,
tudzież powraćaiącemu do Warlzawy na drogę, gdy powtórnie przybyf jMć Pan PiTarz Polny do Petersburga wy-płacifa KalTa J„ K. Mći.	-	-	..	Cz." Zb 800.
JMci Panu Glaire Sekretarzowi przy JMci Panu Pifarzu Polnym
Koron: a Die 1. Julij 1766» na Rok. - - Cz: Zf.- 400.
Summa Cz: Zi: 1 zoo.
Ąto. JMci Pana Alexandrowicza Rezydenćya w ZaleTzczykach, czekaiąc
rezolucyi od Porty, koiztowafa. - - - _ Cz: Zf: 3000. Temuż podarte na fefit miany bydź dany w Stambule w dzień doro- *
czney pamiątki Elekcyi J. K. Mci. - . . Cz: Zf: 450» JMć Panu Bofkamp wyprawionemu do Tutek in- Novembri 1764.
PenTya z Ka*fv J.K.Mci à Dis i. Septembris 1764. ad ulti-m im Fibr: 1767. ( oprocz PenTyi 600. Cz: Zf: na Rok na-Znaczoney mu od Rzpltey per Senatus Co'nfiltum, à Dk 1.
^08 bris 1765-) -	Cz: ZÏ: ïgoo.
Temuż przy wyprawie do Turek na oporządzenie na drogę, na rożne wydatki w Jaffacli, y w Stambule , na powrot do WarTzawy Roku przeTzfego 1765, y na powtórną wyprawę do Stambułu Roku terażnieyTzego po Oświadczeniu od Porty determinacyi względem JMci Pana Alexandrowicza,
tiprzedzaiac przyiazd Jego tamże, tudzież na Tprowadzenie ztamtąd Tłumacza Języków Oryentalńych. - - - Cz: Zf: 2800. Pânu Everh"rdtowi przydanemu z Kahcellaryi J. K. Aìci do JAlci Pana Bofkamp dla przepiły wania à Die i.yèris i /6q..ad ultimar» Uccembr; 1766.	-	.	qzx xi:
l»rezehtâ w Turczech.	-	-	.	Cz: Zf:
Summa Cz: Żf: ' 9750.
5#<7. JMci Pana Łoyka Pofl'a do Fràncyi wydatek Extraordynaryiny przy Àudyency^ch w Werlalu, y na karety żafobńe, na co Pen-fya od Rzpltey nie wyftarczyfa.	- - • Cz: Zf: 450,
6to. JMci Panu Zawirzy poffanemu do Hollandyi Penfya roczna z KałTy J K. Mci poki od Rzpltey nie miaf ńaznacżotley per Senatus ConfìHun).	-	-	Cz: Ż: 600.
jmo. Temuż za Kollekcyą Edyktow do Rządu y intrat Rzepltey Holień-
derlk'iey.	.	, Cz: Zi- 50.
2vo. Prezenta Kardynałowi Protektorowi, y Miniftrom Cudzoziemłkim
u Dworu J. K. Mci przy odieżdzie ich. - - - - Cz: Zf: 5600.
450.
i 250,
Summaryufz tego wydatku.
Kuryerowie, y Sztafetty.	-	... Cz: Zf- ? 315.
Hh 2	Wy
Wydatek w Petersburgu.
. _ - w Turczech.
. _ _ we Fràncyi.
. _ - w Hol landy i. ^
Prezenta Miniftrom Cudzo&iemfkim. ^ _________—-—
Summa Summarum	Cz." Zi'.- 20965.
A no przeczytam u tego Régeftru tenże JMć Paft Ogrodzki Pifarz W. Koronny,
„ chronnych pomyli	1 w<W«n°*= powfce.
„ nie pretenduj bonifikacy. ofiarme	m	y	dfc
„ chn§ fkarbic fobie ufi,u e « nuy	->	pp. Hetmanow ofobUwie na
„ lubo prżeitynl tym podobne	congru,n wracane, y ze
„ ExpedyCyè oryenta.ne zawize by j f J	„ ażeby Stany Rzpltey Certam
».Steb» Rzpltey wypłacane. ^K^^'fo^dtiicgo Pam, w czym ja iako „ quantum corocznie oznaczy7, iert zadani .11 p	Padikarbiego Nadwornego
„ Lga J. K. Mci, db Prbiektu podanego przez- Pa » ^ ^ 2awiefa,
„ Koronnego referuiç hę, a iako PofeJ ile ze J i - y	]e pròiektu-doprâ-
„ gdy mi zaleca domowtć % o bomfikacyfc dla J. K. Mci tu o czy	r
"fzam	^ ^ p°miCTione *rkta ^JSS!^S£S
Podfkarbiego Nadwornego Koronnego JMci Panu	Marfzalka Stanu Ry-
&sr.
fzali, wi|C	jmć Pan WoieWoda4°diętt ftty-
K0r0ny' dni§i taZ dla °r"ma"
Tarrw \To'itawfkiey byïa onemuż ftadgroda nàzftaczOtia.	.
Zabrał po Nim etos Xże JMc AMrfzałek W. Koronny, y » otAcefToram. zmarłego Siedlnickiego Podtarbiego W. Koronnego, tudzieżU. Dzierzanlkiego, y inn.m
do Stanów Rzpltey inftrimvtrbtrum wno lf pr^bJ ™'^ " nÙy Kommiffyi Skar-„ Dot?d	, Stanów Rzpltey
„ naganne, sciagn- y	y	tak dvftvnewôwahych męzow, y mnie zoflai§-
„ wczorayfzym danego m u, g Mc, StaBOnlRżpltey wyrazić podziękowanie.
" CemU* "l'TieU wfzelk e wyroki Stanów Rzpltey Sejmem Convocai,on,s Komm.ffj,, „ Skarbowej' polecone, zupinego iefzcze nie odebrały
„ fane będzie krotkości czato, a nie opieizafosci fprawowama Urzędu Na.zego, gay
" qu$ WymTar"'i\iwiedUwSci udziałem kary, nadgrody, y politowania, left ozdo-" ba Dant.;^ey zwierzchności. Z tych powodow łączyć me zdanie pow,menem do « głofu Iteci pnna Wojewody Kalilkiego; któr y dolłateczme Stanom^RzP te^y ° u* V refowane póftępki J.W.jMci Pana Wojewoay Jnowrocf aw.^o w uU g P
" r7ńvrh Drżefożyf, gdy do rożnych zażyty będgc Delegaci, od Lo	> -
» weTwtafnym one fp/awu^c kofztem, przézscife à literalny prawa obferwancyą,od » : Ltonl przytomnym tylko Kommi^om penlyii zrfaw. oddalonym, prze, » co zaffużvf fobie na {alkawe U W.K.Mci y Stanów Rzplte) vvzgivuy. „
« Przychodzi do rezolucyi Stanów Rzpltey znaczny remanent, na fzc upłey " Suhftancy. śp Mci Pana S.edlnickiego Podikaib.ego W.K. od Kommifly. Skarbu Itnnneao przyznany; niech okazane zaffugi, y ult' ,gi godnych Jego po.omkow w " ofobie JMci P. PodLlego Koronnego Starofty Opoczyńtaego przez znacznj ali.-
"	'SetottmScb yTanami Rzpltey pozoftała Wdowa ś.p.
«	ZdSŁ R«?«nta Kwatciannego. Skarbu Koronnego, w licznym
" mnoftwie pozoftałych Sukcefforow, zaliczyconych kilku iziehąt letnemi " « Stable^ Koronnym Oyca fwepo, znacznych w uboltw.e; gdy cała onych lubftan-" cya^ pożarem ognia w popiołach zagrzebionj zoftała. Jako dowodnie zezn?^^ a-
Cz: Zi:	12OO.
Cz: Th	9750.
Ql \ 7Ai	450.
Cz: lì:	150.
Cz: Z U	560Ó.
J nifcfta m A Bis Cafirenfibus okazuj, zebrze klemencyh kompafiyi od Stanów Rzpltey, '' aby od zaległy naniey Summy 300Q0. Zfotych Polfeich Skarbowi należgcey iaft;a-wie uwolniony bydź mogîa. ,s
Zanofzę Proźby wniefione przez J. W. JMć Pana Kafztelana Wileńfkiego za Żydami Ciechanowieckiemi, o zatrzymane oriym Pieniądze. Mie mogę w prawdzie '' zaffaniać niewirdomościa zakazów Kommì'Tyi Skarbu Koronnego, aby za granicę 2 *' iifzczerbkiem Kraju nie były wy wożone, które hiz od Hedrniu ćwierci roku przes Kommiifys Skarbu Koronnego^ y byïy ogfofzone ; Udaia % tylko do.klemencyi " Stanów Rzpltey, niech zyfkai^ oddanie ich fobie, z tym warunkiem: aby przykîa-" dem wydanych iuż w podobnych okazyach Kommiflyi karbu Koron: re/olucyi, te S) pieniądze do Mennicy W. K. Mci- oddane byfy, à a przetopien-ia wynikaigcy orłym " concertiez s byï po w ro eony. ,,
Zamilczeć nie mogę pracowitey uljiigi w KommilTyi Skarbu Koron:, JMcr " Pana Mikorikiego Pifarza Skarbu Koronnego.* à Polla Wdztwa Rawikiego; świadkiem " ìeftem pracy, applikacyi Jego nieuftanney in objèquijs Skarbu Koron^, które nieelt fałkawe W K4Mci na niego ści§gaia względy, à Kommiflyi przyfzig. Skarbowg nigeh. " fźczodrze.yfz^ uczynią do wyznaczenia prac jego nadgrody. „
" W tey liczbie zoftaie JMć Pan Mirzeiewfki z iifilng. prac§ y applikacya Ur^ad " Regenta Skarbowey Kommiflyi ip awuigcy, pociggnaf moy umyli do oddania Jemu '*' Sęitwa Urzędu MarfzaîkoWfRiego. A kiedy zkiśda Urzg.d zyikuiący djafię, à bez pïdtna na li-bie dla uffugi publiczney bierze funkcy^, Oddaię go Łafce \F.K.Mci5 y :t Stanów Rzpltey, à w dalfzym cza^e Seymowania, potworzę proźby moię, aby fasore niego bydź mogi'y fkuteczrie. „
Po nim mowil JMć Pan Mofzczeńfki Wojewoda Inowrocïawfkûy iako eji? Gremlo Komfniff rzow SK.rbowy^h Koronnych do zwidzenia Tamy Mont nvtkiey, przed kilk§ Mielite mi od Kommiflyi delegowany, Stany Rzpltey informowai": że tai" Tama dla utrzymania Defluitacyi do Gdańlka nie tylko Reparacyi, ale y konferw,acyi punktual-ney potrzebnie, y lubo in Annis 1719. & 1720. Kommiiì^rze dla opatrzenia oney z iy-îani byh, dolkónafego iednak opatrzenia y konlerwowania nie miafa, aż dopiero za teraźnieyIżego Panowani j.K.Mci, y Dyfpozycya KommilTyi Skarbowey w R-eparaf, yi fwò) wzi^ï t lkutek^ : Niofac zaś równe proźby iak Xże JMć Marfzaîek o allęwiacyg dla SukcelTorow niegdy JAJ ci Pana Siedlnickiego Pòd&arbiego W.K, interefs oraz Sur kceflorow ś p. JMci Pana Dzierźańfkiego Regenta Kwarcianneg-o-pozoftaîych, klenven» cyi J.K.Mci y Stanów Rzpltey polecił". Projekt oraz pod Tytułem: Obiainieme Penjyi Kommijjhrzow Skarbowych. Ażeby Im ieżeliby ktorego z nich Kommifly a w okolicznościach Ekonomicznych gdzie delegowana, et tam nie przytomnym w Warfzawie row.na Prezencya wyznaczoney Penfyi za czas Ich nieprzytomności, iako y w Warfzawie pra-cuigcym przytomnym Kommiflarzom-byia zapiływana, JMci Fanu Sekretarzowi Se.y~ mewemu do przeczytania oddały
Dany byî gfos Xciu JMci Czartoryfkiemu Generałowi Ziemm Podolfkich Po-ffowi Powiatu Zydaczewlkiego, który z obowiązku Inftrukcyi fwoiey za Sukceflorami niegdy JMci Pana Siedlnickiego Podlkarbiego W. Koronnego przyczyniaiac fię, prafiï J.K.Mci, y Stanów Rzpltey 5 aby, kiedy JMć Pan Borzęcki Pod Itoli Koronny,, iederi z konfukceflbrow tegoż megdy JMć Pana Siedlnickiego in inni należrłcey kwoty Dekretem kommiflyi Skarbowey od ■Sukcefforow dla Rzpltey przyfadzoney 2OU000. Zfotych Poi-fkich benevôîç zapfacić ofikruie Rzpltey, maiac ïafkawe względy na zaffugi JMci Pana Podfłolego Koronnego, nie wymagaige więcey, odebrać Skarbowi Koronnemu pomie-nione 20000 p. Z i: Pollkich nakazać raczyfa, y zaraz Projekt Çub Titulo: Kwit Sukcesorom, niegdy IV. Siedlnickiego ?odjkârèiego IV. K. JMci Panu Sekretarzowi Seymowemu oddaf, ktor} Projekt zaraz byi" czytany.
Zabrał potym gfos JMć P. Gożdzki Wda Podlàfki y oświadczywfzy fi? że z natory nie ma tego vi fobie! aby mia? komu fzkodzić, iednak: aby Rzplta de 6)uanto poz(>ftałey dia niey z Rachunków ś.p. Siedlickiego Summy by Li ińforrtiowana dopominanie. Zgadzaiąc fię na to: iż R^plcic/« w^-zacnych zalîag J.P. Borzęckiego PodftoJego Koron: Po% Wdztwa Rufkiego, wolno będzie co chcieć darować y ufląpić.
Mowiï po Nim JMćP. Piaikowfki Podkomorzy Krzemieniecki, y Pofeï Wdztwa Wofynflciego, który wyraziwfzy, że wielcy Ludzie wyfadzeni do Rachunków» daii na dnia wćżorayfzym Kommiflyi Skarbowey świadećlwo z chwalebnego Jey iię fprawowania» na ofta-tek wzywa? na dowod Xcia JMci Marizaîka W.K. że lubo na Sekret dawania St ntencyi Konjr miffarze Skarbowi nie prżyfięgali, iednak w fzczegulności, y Gcneralności,obowiązki Prawa zachowali, y fprawiedliwe Rachunki z Sukceflorami Siedlnickiegp expedyowali» których 1 abćllę oddaiąc do przeczytania J*P. Sekretarzowi Seymowemu» tiprafzai Stanów Rzpltey aby była czytana. Czytał JMć P. Sekretarz naftępui^cj TabeJlę,
Ii	TABELLz^
Tx\BĘLLA z Dekretu Kommilïyi Skarbowey Koronney wypifana, z Infor-
Pîîmmy przyczynionçy przez pomienionych Sukcef-5<J fprow s. p'. j.W. Sledlnickiego Podikarbiego W. K. z tegoż Ppdikarbitwa Kalkulacyi padane^	Zfote	Gro:	\ Pien:
			
I Z Rachunków w Roku 1748- na Śeymie czynionych ręfztuiąca - *■	77074	1	i>
2 Z Kwarty nowey y ilarey ah Anno 1748. ad Annum 1760. * 9	3519141	27	i S
3 Pogłbwnego od żydów za lat trzynaście -	2860000	-	L •
4 ZGe|? Koronnych # -	617261r	4	12
5 In defiflą wieîu Sunnmaryufzow Percepty niektórych Kwarta-fow położona	1 1099170	i	IZ
6 Z Prpwincyi Mazowieckiey, y Podlafkiey według			
Kontraktu za lat 9. ?• -	270000		m
7 Z Arendy Komor Warfząwfkiey y Pralkiey.	3750	-	m
g Z Kamienicy do Expedycyi iiaietey od Kontrahentów. - ■» - rr -	22008	i.	-
9 Z Cefi' Prowincyi Rulkiey, y Ukraińikiey za lat dwie. - * » - »	182969	16	6
io Od Miafta Poznania Krolą Tarczowego za lat dwanaście. ? - r - -	10800 i...	1	m
jSummą podaney Percepty.	14218316	22	6
A że fumma pod liczby pi§t^ będąca, derekta brakuiącyęh Kwartałów niedopełniała; przeto biorąc z trzech innych lat fummy dochodowe takowychże Kwartałów trzech a te wraz żfącźatąc, y z nich trzecią ę/ęśc na dopełnienie dochodu brakujących Kwarta-fow kładąc, wraz z Ciem od wołpw konwoiowych w Perceptę Skarbu Korpmiego nie położonym,w wielości 143653. Zi: gn 12, Prulkich obrachowąnym fumma 2515655 Zio-, y gro: 18? Polfkich przez fąd Kommilïyi Skarbu Koronnego wynaleziona, z ktorey Summę 1099170. Zf: gr; 1, pieniążków 12. pod liczbą piątą pcfoAoną w iummę generalney Percepty wefzfą wy trąci wizy, przybywa do Percepty. - . " y ' ,	i *416485	17	$*
Facit zupełnych Skarbu Kor: dochodow	15634802	9	6
		ma-	
Tx\BĘLLA z Dekretu Kommilïyi Skarbowey Koronney wypifana, z Infor-
macyą o odebraney Kalkulacyi od Sukceflòrpw, Siedlnickicfr.
Expens przez tychże S ukceflbrow pod rożnemi Tytu-	Zło te	Gr:	Pien:
sami podana, wynofi ogulnie fummę	14206291	12	loi
Z ktorey Summy niżey wyrażoney do Expenfy Skarbowey przez fąd Kommilïyi nieprzyięte, iakp to na fześć Komin i lîàrz o w Celnych*	550400	-•	
Deceflu na Ciach dla przechodu żołnierzy.	400000	M.	-
Od libertowania Towarów De trafori s Galli Miafta Krakowa deçejfu. •• -	i20000		
Na Bruki Poznaiifkie, y Króla Tarczowego	26339	, l	6
Dworowi za konferowane Podlkarbftwo w.k. -	216000	*	-
W, Grabowfkiemu za uftąpienie Pretenfyi da Pod-Jkarbftwa. - - - -	27000		
Straty na Monecie z przyczyny iakoby Redukcyi «	100000		
Summa oddalonych fumm.	1459739	3	6
Tudzież fummy na Seym pó rezolucyą odeffane, y w generalney Expenfìe, aż do Seymo.wey rezolucyi zoftawione, to ieft.			
Na żołnierzy in Ajjtflsntiam Skarbu Koronnego	96ó000		
Na Penfye rożnym ofobom wypłacone	259733	IÓ	
Summa na Seym odeiîanych fumm. Więc z fummy Expenfy ogulney 14206291. Zf: gr: 12. pieni: io| wyżey wyrażoney 3 fummę pierwfzą 1439739- Zf: gr: 3. Pien: 6. do expenfy nie przyię-tą wytrąciwfzy, zoftafp expenfy, w ktprą iunimy na Seym pdefîané Wchodzą. <•	121973,3 12766551	10 9 ;	l / 2.
Tę z fummy dochodów Skarbu Koronnego 15634802. Zf: gr: 9. Pien: 6. wyłączywfzy, zoftała fumma dla Skarbu Koronnego. «	2868250		y i i ^
Którą przez Sukceflòrow, f Prawa nabywaiących 1 Siedlnickich Skarbowi Koronnemu zapfacić fąd Kommiflyi Skarbu Koronnego nażnaczyf.			
macyą o odebraney Kalkulacyi od Sukceflòrpw, Siedlnickicfr.
Ii 2
Ii 2
i
A w> pïMCïytaniu Ta'oelli JAïc Billtiip Kcakowfki, w materyi dïugu nie-%i'i JMci Fana Siedlnickiego Rzeçzypofpolicie winnego, w naftępui^ce iïowa wyraziî zdanie iwoie,
■ * Dwie cnoty naybardziey Tron Krolow zdobigce dziś (ię Nam okazuig, Miło-s' fierdzie y (prawiedliwośc. Pierwfza zachęca umyffy do odpufzczenia znacznych ł' S u mm Sukceiforom ś. p. JMci P. Siedlnickiego Podflcarbiego z adminiftracyi Skarbu Publicznego Rzpitey pozoftałych. Druga wfkazuie powinność ochrony Grofza publicznego. Uczynność Obywatelowi w wlpoiney Oyczyźnie ieft cnot§ piękn§, lecz ** zachowanie fprawiedliwości całey Rzpitey ieft obowiązkiem kążdego do radzenia " pożytecznie Oyczyźnie powołanego. Czui§c w fumnieniii moc tych to obowi§-n zkow, y oraz przeftrogę Pifma, Pr i or eft aBus jufîitiœ, quam Char itati s, właśnie do n dzifîeyfzego Interefifu iftotnie lłużacg, nie mogę % przychylić do darowizny z cudze-,ł go, àfefzcze publicznego Grofza Jchmość Panom Sukceiïorom, Tam tylko albo-wiem godzi fię używać choyności gdyby nayokazalfzey, gdzie nie zachodzi krzywda trzeciego, tu zaś iuż widocznie mamy uznany przez Kommiffy<j Skarbowa, Prawem ^ Seymu Coronationh do tego autoryzowana, Dług dwóch Millionow Siedmiukroć fto Tyfięcy, o którego rzetelności, iako iuż nie ma mieyfca w§tpienia, tak równie miey-" fca bydź nie powinno, czyli mą bydź oddany albo nie. ,3
v Nie przychodzi teraz do rezolucyi Prześwietnych Stanów tylko Million, trzy-'* krość fto Tyfięcy przez KommilTya Skarbow§, iako poniek§d wątpliwe ad cognitionem *' Seymu dzifieyfZegè odeiïane. Te tylko pierWey rozeznaymy, y z tych tylko, albo ■' ściiłey fprawiedliwości, albo politowania y choyności czyńmy dowody. 9X
" Czyliż nie będzie matery§ niezmiernego dla potomności podziwienia, ta nie " mówię choyność, ale rozrutnośćj kontentowaić fię tak mała D&ukroć fto Tyliccy cza»-" ftk^, zaa cztery bliiko MiUiony f	.
■' Co za przeciwność rzeczy w czynnościach nafzych zdftafaby ria zawfze '' liczbie Praw ł wynaydować fpofoby nowych Podatkow, przeciągnąć od tVoie-■' wodztw, Ziem, y Powiatow Czopowe y Szełężne do Skarbu Publicznego dla dogo-" dzenia potrzebom Rzpitey, à tym czafem z ieiney ftrony nialłychan^ nigdy choyno-11 ści§ Miliiony Jawnego długu odpufżczać, y darować ? Zdrugiey, niepoięt§ ofzczę-" dnościg, y odwłoka iawne pretenfye przezacnych w Oyczyźnie Dowow jabłono-®' wfldch, Daniełowiczow, Potockich, y Mego, włafnościg, y Fortunami Uve m i potrze-" by Oyczyzny zaftępuićicych pufzczać w recels, y w niebefpieczeńftwo wiecznego przepadku ^ Czyliż nie lepfza, y fzczęśliwtża będzie u Rzpitey kondycya Dłużników, " niżeli kredytorow ? Nie ieft że to z włafności każdego, y ubożeniem Kraju chcieć " iednego, albo kilku ubogacać? Niezazdro zczę ia dobrego mienia Sukcesorom ś.p, 11 TMęi Pana Siedlnicfćiego, życzę im pomnożenia Fortun iak nayokazalfzego, y po-'' czytałbym za ukontentowanie dać im dowód moiey do powodzenia y pomyślności '' ich przychylności, iecz choynym być dla jchmościow z Grofza Rzpitey, iak mi fii-" mnienie y fprawiedliwość zakazuie, tak abym tego grzechu na fiebie nie ściągnął " przyiłużyć fig przychyleniem fig do tak fzkodliwey Skarbowi Rzpitey darowizny dla M nich żadn^miar^ nie mogę. „
Mówił po Nim Xigże JMć Kanclerz W. W.X Litt: który dziękuigc J.K. Mci, że dał dowod świeżo przywiązania fwego dla Oyczyzny przez darowanie 20965, Czerwonych Złotych, które na nieodbite potrzeby Rzpitey de proprio wydał, oraz że Pan Nay-iaśnieyfzy nieuchronne extra expenfà, ofzczędzaigc Skarb Rzpitey, Summ§ tylko Sto Ty-lięcy zaftępować fam przyobiecał, co fię tyczę Interefifu Sukceflbrow niegdy JMć Pana, Siedlnickiego Podfkarbiego W. Koronnego, ponieważ z komportacyi Papierów odSu-kcefforow Jego uczynioney pokazały fię nieporzadne Jego Regeftra rachunków, który gdy propria neglexit y ftibftancya Jego przewyżfzaiącemi prawie nie tylko od niego ale nawet y od Przodkow fwoich ieft inonerowana długami, radził więc tenże Xże JMć Kanclerz, ażeby: kkdy JMć Pan Podftoli Koronny potiorem partem Subftancyi po Nie-bofzczyku Podfkarbim podyduiacy, Summę 200000. Zł: Polfkichza pretenfye wfzyftkie Rzeęzypdfpolięię poftçpuie, pomięnion| poit§pion^ Summ^ komentować fig, niżeli |iie
pewności zy&u-, ż ftra-ta ria expens prawny dochodzić, y o to J.K.Mci, y Stanów Rze. «zypofpolitey doprafzał fię.
Na co gdy fię JMć Pań Gozdzki Wojewoda Podìafki zgadzał , Odezwał fię po Nim interiocutorie jMć Pan Małachowiki Krayczy Koronny PolełKrakowfki, y na pod-pifanie Projektu jn rem Sukcefïorow Siedlnickiego, nie pozwalał.
Zflbrał poÌVTÌm^ gfos jA£c Pan Dobiecki Chorąży Chęcińiki Pofeł Wdztwa Ra-wlkiego, który Sukcefïorow ś.prjMci"Ptó^"§iedlni;ckiego Podilarbiego W.'K. choyney -Łafce, y o fobii wy m względom J.K.Mci y Rzpitey polecił. Lecz JMć Pan Krayczy W. Koronny, Pofeł z v^dztwa Krakowikiego oswiadczywfzy fię, że radhy uczynić wfzyftko dla przyiaźni JMci Pana Podftolego Koronnego, ale co fię należy do Prowentow Rze-pltey, aby raczył należyta uczynić fatatysfakcya, dopominał' fię.
Zbliżyli fię poty m Jchmość Miniftrowie do l'ronu Za wezwaniem Ich do fiebie przez N ayi as n ie y iżego Pana, y Xże JMć uderzył Lafkgy rzekł té Iłowa : Mowie będzie J. K. Mość y Nayiaśriieyfzy Pan mówił, w naftępuigce ffowa:
„ Gdy ffyfzę rożnych Obywatelow ufty, głofy wyrażone, tudzież do mnie o> s, bracane proźby,żądanie więc te zachodzące do Rzpitey: aby Summa od SukcefToroW s, Siedlnickiego Jey powinna, tymże Sukcesorom darowana bydź mogła, rożnfc „ w umyśle moim fprawuie refiexye. Między ktoremi.gdy ffyfzany był głos: że na „ fprawiedhwoścj, y Dobrotliwości funduig fię Trony, przychodzi mi Zgromadzo-,, nym Rzpitey Stanom moie otworzyć Zdanie. •,>
„ Jeft rozkazem BOGA,aby ili możność Natury naśladować Jego, aby Bolide-„ mu Rządzeniu ludzkie przyftofowane było. Lecz ieżeli nafza niedofkonałość, we „ wfzyftkim ułomności gurować pozwala, fprawiedliwość przeto furow§ y dofkonał§ 5, ten fooie niech rezerwine, kto może zupełnie od winy bydź oddalonym.  My 5? gdy poydziemy droga miłofierdzia dla bliźniego, naganie niepodpadniemy. „
^ „ Sam bym fié pi(ał w dzifieyizey okoliczności, rigorofam exsrcere yufitti gâybym podobnego błędu, na potym przewidział konfekwency§; Zawfze bowiem 3, przytomna powinna .Nam bydź tamaxyma* że w tedy tylko furowé 'èxekwowaïiïè ,, karzćjcey {prawiedliwości ieft koniecznie potrzebnym3kiedy w przy /złości przykład. ,, kary, iedynyiri od prżeftępftwa ftaie fię wftrętem. Ale gdy odmiana Rz§dow Skar-,,|bôwrRzpltey, tak dochody Jey ubefpieczyïa: że takowey tiymie podpadać nie mog§; ,, kiedy Podfkarbich Urząd na Kommiffya ieft odmieniony; wywarcie więc oftrości te-j) raz na SukcefTorow, fama •furo wości| rozumiane by b)-dź mogło. ,,
Znam ja dobrze: źe SukceOTorowie, powinni by zapłacić tę tak znaczna Rze-, czypofpohcie zadłużona kwot?, aliści kiedy z poprzedzonych tu niektórych głofo^y '99 infbrmuie fię: że prywatne diligi przeWyżtzaia pozoftałg Fortunę, y Rzplta docho-5, dżąc iwey nalezy tosci ti.iiigô czeKaćby muliała, y maio co więcey albo nic zyfk.aćby ,, Jey przyfzio ; Zac/.ym ofiarowana choc nie równie w komparacyi Trzech kroć Sto ?» Tyfięcy Ziot/ch, S u mm a ale pewhie.yizg, iepiey rozumiem żeby fię kon tento wała.,,
,-, Z tych więc przyczyn gdy ukaranie niewinnych Sukceflorow, teraz chyba ■i», dla pamięci winnego Antecefiora nie miałoby mieyfca, ile że podobny bład, przez „ Naftępcow Podlkarbich nie może bydź iuż prawie popełnionym. Ja fam pierwfzy ,, Stan Tey Rzpitey (kłaniam powolne zdanie moie,y drugie dwa Stany do Approbacyi „|tego na Trzykroć Sto Tyfięcy Złotych Proiektu, zachęcam. „
Mówił potym JMć Pan Borzęcki Podftoli Koronny, Pofeł Wdztwà RuHciegc)^ ktorysffyfz|c wiele głofow Wymagai^cych po Nim aby we wfzyftkim zupełna Skarbowi Koronnemu uczynił fatysfakcyą, podziękował naypierwey J.K. Mci za ła&awe na niego y drugich SukcefToroW _ względy, potym oświadczył Stanom Rzpitey, że Subftancya ś, p, JMci Paria Siedlnickiego nie tylko na ufpokoienie długu Rzpitey wydoftarczyć nie może, air też Kredytorow famych nie wyrówna pretenfyi, A wiec profił Stanów Rzpitey, ażeby trzecim Sto Tyfięcy Złotych Polfkich które iuż z krzy-y. przeciążeniem fiebie oświadczył fię poftępować, raczyły fię konteritować,
§dy»
gdyby zaś Oyćzyżna tego uczynić niechciała, zdał to na wol§ Jey, ażeby fwey nale-żytości wraz z Kohfukceltorami y Kredytorami na Subftanćyi pozoftałey po niegdy JMć Pan Siedłnickitfi PodAarbirft dochodziła, Naóftatek fuppiikuia'c ażeby Rzpltâ fniaia ńad Nim y innemi KofifukćefTorami tudzież nad Kredytorami kampa(Ty§, y ôfiarowang od niegò 30000a. Zï: Foi: kwotę przyigc raczy fa, (kończył mowę fwoi§.
.9
Zabrał gi'os JMć Pan Wieihorîki Kuchrniftrz Litewfki, y w tey tnateryi w na-ftfpulîgC€ iïowa oświadczy? zdanie fwoie. „
„ Znam Ja część y refpekt Tronowi W.K.Mci winny, znam y to, że ten Tron „ Polfki "który W. K. Mość ofiadafz, ztgd ftaybardziey między innemi fTynie Tróna-„ mi, źe Kroi Polfki wolnemu Partine Narodowi, fgdzifbym wielką podłością, y nic „ zmazanym grzechem, ab"ym przeciwko wewnętrznemu przekonaniu, dla iakichkol* „ wiek względów zdanie moie miał odmieniać. „
„ Przypominam fobie do iak znacznego pomnożenia dochodów publicznych „ prerwfey Proiekt Czopowego y Szelężnego był" podany, poi§c nk mogę, iak w tak „krótkim ćzafie umnieyfzyło fi? potrzeb Rzpltey, kiedy zà dwa Mi liiony Óśmkroć „ Sto Tyfięcy Summy fprawiedliwié przez zacnych Kommilîarzow do wypłacenia niż „ or§dzoney,oprócz Millions Dwochkróć Sto Tyfięcy-pod dećy2y§ StartowRżpltey ode-„ flanyćh, więkfza Część tych Zgromadzonych Stanów trzykroć Sto Tyfięcy przyiąc zdaie fię. Ja zaś ćhc§c nieiakó fprawiedliwość z miłófiei°dziem pogodzić, a'nie j^maiac ani tey zuchwałości' w wielkich W. K. Mości naśladowania czynach, ani tey 55 fpofobności choynym Jego wydołać darom,rozumiałbym,ażeby przez wzgl§d zafług ,, JMci Pana Pod fto lego Koronnego MWMPaną iuż w Oyćżyźnie uczynionych, a dò „ dalfzych go zachęcaigc, poibw?, winney Summy komentować fię; wfżafc źe nie fam ,, jMć Pan Podftoli Koronny ten ciężar znbfić będzie, ale y inne głowy zarowno „ z nim Sukceflyi korzyftuigce, równie przyłożyć lię powinny „
„ Słufznie ażeby Dłużnicy byli na tey że Subftanćyi porńierźćzeiii, y pie'rwfze „ mieli mieyfce, ale tylko ci którzy przed obięcicm Pódlkarbftwa fwoie dawali Sum-'„my; inni zaś którzy iuż in traBu Podfkarbftwa ś. p. JMci Pana Siedlnickiego pozy» „ czali, fTufznie także-* aby po ufpokoieniu Rzpltey fWoig. odbierali fatysfakcy^. „
„ Mamy od Braci Nafzych Jnftrukcy§ zlecenia fobie powierzone, nie możemy „ więc bez wyraźnego ich pozwolenia zdania ńafce z ufzczerbkiem Skarbu publiczne* 5, go dawać y fkłaniać. ,,
Przymówił fię zàraz JMć Pan ^óś Staroftà Wyfzyńfki Pófeł Wdztwa Pòdóllkie-go, y z przyczyny, że Sublhncya zmarłego Podfkarbiego Siedlnitkiego na opłacenie Dlugow wyftarczyć nie może, y dochodzenie zupełney nr-dgródy nie pewney, więkfzfc kofzta Rzpltey przynieść mogłyby, radził raczey Stanom Rzpltey,aby y przez wzgl§d pewnieyfzey, lubo małey do Skarbu publicznego przyjść mog^cey kwoty, y przeż fzacunek zaffug JMći Pana Podftolego Koronnego,kiedy iefzcze trzeciekroć Sto Tyfię-cy poftępuie, oEarowań§ in integro 500000. ZX: PoKlcich od Niego Summg kontentować fię.^ Inftìptr żeby Proiekt pod Tytułem: Obiaśnienie Penjyi ICommiJJarzow Skarbowych iuż J Mci Patiu Sekretarzowi Seymowemu oddany, był przez niegóż przeczy^ tany domawiał ûç.
Uderzył potym Lafk| Xże JMć Marfzałek W. Koronny* y rzekł te ffówa: kiedy fta czytany Proiekt nie zachodzi zgoda, in ordhe więc decydowania nań per Tur~ fium czytam Propożycy§: jeżeli od U\ Podftokgo Rorannego ftvoim,y U U- KonfukceJJo* rotv s. p. IV. Sicdlnicktego Podskarbiego ÏV, Koronnego Jmiśniem ofiarowane Trzykroć Sto Tyjîçcy Ztetych p&ljhich na ufpokoicnic długu Rzpltey winnego matą bydi przyigte? czyli też do wi§kÇzey Summy albo całego Długu Zapłacenia Cii SuketJJòrowie mata bydi obligowani? Y po przeczytaniu tey dał zaraz głos ( w niebytności w ten czas&cià Pry-ïnafa ) ex Turno, JMci X. Arcy-BiÔcupowi Lwowfkiemu, y innym przytomnym Senatorom y Miniftrom, które JMć X. Kierlki Sekretarz Koronny zbierał. Po fkończo-nych głofach Senatorfikich, y Miniftrowfkich, JMć Pan Marfzałek Pofellki za poprzedzającym uderzeniem Lafkg, przez Xcia JMci Marfzałka W^Koronnego wyż wyrażońg
Sta-
Stanowi Rycerfkiemu deklarował Pro pozy cy§, y przez Wdztwa, Ziemie, y Powiaty, tv niektórych z nich przez Generały, a w niektórych każdemu z ófobna Poffowi według żadania każdego \tdztwa rozdawał gfofy, a jMć Pan Rembielińfki Seymowy Se kretarz Wota konnotował; po fkonnotowaniu których za uderzeniem Lafkć* przez Xcia JMci Marfzałka W. Koron:, y wymówieniem tycfi 0Ow? Wielebny j. Sekretarz, do Deklaracyi Wotów Senatorskich. Tenże JMć X. Sekretarz Koronny deklarował Senatorfkich, na podpifanie Proiektu na Trzykroć Sto Tyfięcy Wotow 23; aby ta Summa podwy^fzona czyli meliorowana byfa 19; a dwa Wota confusive dane dwóch Jch-inciow Senatorow, z racyi że zafiadai§ na KommifTyi. Potym za uderzeniem La-fk^, iprźez Xcia JMci Marfzałka W. Koronnego, y wymówieniem podobnych iłów: XJro-dzony Sekretarz Seymowy do deklarowania Wotow Stanu RvrerfkitgOj Tenże JMć Pari Sekretarz deklarowałWotow 1 ró.aby Proiekt na Trzykroć Stò Tyfięcy był podpifanym. Àby z fis taż Summa by ła meliorowana, czy li pod wy ż 1 żona Wotow 36-. a to prócz nieprzytomnych na Seftyi Poffow.
À pò deklarowaniu Senatorskich, Miniftrowfkich, y PofelHuch Wotow, ]Mè Pań Màrfzaî'ek Pofellki za profił jchmćw Panów Senatorów, y P off o w Deputowanych do Kontytucyi, do podpifania Proiektu, który gdy zóftał podpifany. Jchmóść Mini-ftrowie zbliży li lię do Tronu y JMć pan Kanclerz W. Koronny folwóWał Se(Ty§ do kon-tynuacyi Skarbowych Materyi na dzień jutrzeyfzy na godzinę Ł>wuna4| póÌtì-dniowg. Ten Projekt znayduie fię w Konftytucyi tegoż Seymu.
SESSYA DWUDZIESTA SZÓSTA
D/V j. Novsmhris
■ '
Ńa zagaicńiu Seffyi JMć P.Marfzafek Stanu Ryc'erïkiego w naftępui^ce mówiłÏToWî
s» Walcząca na dniu "vvczorayfzym iprawiedliwość 'z politowaniem» chwalebny fpor dv/och Kardynalnych cnot, Majeftat zdobiących Èoftwa ZieAifitic zafzczycai^cych. Te prawdziwie Ńamieftnicź| jBOtilł wîadzç w Królach od Niebios LtidziOm danych, nayWy-yt razni-cy W Ofobic Pańfkiey oznacza ikiedy Zprzenikn ionych przyczyn Acłoniony d« li» >, tości dla Trotìow wfzyftkîch n ayoz do b n ie y fz e y poîozyïes W. K. Mć miîofierdzia fwoiego wagę na fprawicdiiwości Stanów Szalę. To ïiad sciffym roftrz^faniem gorę wzięło; aby V, Paóflsiema Setcu cześć przyznało-, y na Wjdoić Narodowi dobroczynne Jego w każdey oko* rt Hczności poczucia wyftaWiło. v>
Vì Terni dwiema Cnotami okryty, poftępuy Zawfże pomyślnie Miłościwy Panieb ii Które nie tylko W teraźnieyfzych Radach Panowania Twego d-aifżycłi będ^c treści§ fta-n$ fię fzczęśliwości Oyczyzny grantem y iftot^. 5ł
Zabraï gïos Xże JMć Jabłbnowfki Wojewoda Pozńańfki, ktoîy namieniwfzy o &a*> iTugach Domu fwégo w wfafney Oyezyzftïe, Oraz o pretenfyach y Suramach na potrzeby Rze-|>ltey przez Ànteceffora Ich niegdy Stanifl'awà jabłonowskiego Kamelana Krakowïkiegô wydanych, nadgrody y fatysfakcyi û S ta no W Rzpltey doprafzaï fię.
MóWił pó nim Xże JMć Maifżałek W. K. a Ten przypominaigc Stanom Rzpltey li pion e od Przodków Jego Szyby fol ne, z których od tak dawnego czafu Nayiaśnieyli Kro~ !owie fwoie ciągnę pOżytkis o przyobiecaną więc kilkti KoiiHytucyami dła Domu Jego nad-grodę u Stanów RzeczypoTpoiitey dom«iwiaï fię.
Dany byf potym głos JMĆ P.Twardowfkiemn Wdzie Kaiiïkiêmu,ktorego treść była>
aby dò uznania tych pretenfyi Domow ie«eli fą Itęnid* aìbò nie'? 'Dslà^kû byli wyznaczeni,
•
Potym żabierawfzy ićden po drugimi gîofy îakô to: Jmość PP. Małacłiowflci SftaSan-dtćki z Wdztwa Krakowfkiegoj Czacki Podcżafzy Koron: z Wdztwà Wołyń&,eS°» Kardwa-. ftowfki z Wdztwa BéîzkiegO, Sofnowlki Pifarz Litcw&j % Wdztwa Biześcianlkieg©, Czaeki iStrażnik W-K. StaroitaNowogrodzki z WdztWa Czernicchowfticgo, Xżc Sangufzko Scarofta Czerkaiki z Wdztwa KijowïkicgOi» Sumińfki Podczafzy Rypińlki z Ziemi Dobrzyńfkiey, Łącki Podkomorzy Wdztwa Brzcfkiego Kujaw&icgó Poffowie. à Ci SukcćfTorow ś.p. Jchmość PP. Szczefncgo Potockiego y Staniiïawa Jabîonowikiego Kafz'telanow Krakowfkich» Hreo-tego Ogińikiego HcnmaiQa Litçwîkiego, Mikoîaia Danieîowicza Podfkarbiego W. K. Krze-
Kk 2	czko-
czîeowfèiego Sfty Włodzimirfkiego, tudzieź^prefenfyą Lùbomirfkich iedni za iednemi, dru-day za drugiemi wyżey wymrenionemi Sukceflorami,to z obowiązku ïnftrukcyi Wdztw,to z tfłafney przychylności mówiąc.- aby żaiługi IcK Przodkow y Summy na potrzebę Oyczyzny łożone, których od dawnych czafow aż do tey pory nadgrody y fatysfakcye od Rzpltey w Re-c-effa fą pufzcsane, były rymie Sukce fibrom wrócone, łafkawym Ich względom" J.K.Mci y Rzeczypofpolitey polec ali.
Dany by? expoft g fos JMć Panu Mieczyófkiemu Pifarzowi Kommiflyi Woyfkowey Koron: poiłowi Wdztwa Rawfkiego, à ten explikuiąc Interefs Sukcefforow niegdy JMćP* Tzierżańfkiego Regenta Kwarcianego, żeSuramę 30000. Zł: Pol; Rzpltey winien poioftał, która przypadkowym ogniem (iako Jurament niegdy tegoż JMć P.Dzierżańfikiego coram A-Śis Caflrenjibiis wykonany edocet ) zgorzała, y taż Summa w Remanent pozoftałych w Skarbie Pieniędzy ieft wliczona, à Sute e {foro wie pozoftali zapozwani do Sądów Kommiflyi Skarbo-wey Koron.- do zapłacenia teyże Summy Dekretem przerzeezoney Kommifl'yi Skarbowey f% obowiązani, gdy w niedoftatku zofraiący nie fą zgodni y wyiUrczaiący do nadgrodzenia pomienioney Kwoty, y J Mć P.Gadomfki Psdkomorzyy Pofeł teraźnieyfzy Sochaczewlki prze fzły PifarzKwarciany w tenże Procefs iefc źainwolwowany; przeto: aby Rzplta maiąc względy na zalługi tegoż Zmarłego JMć P. Dzierżańfkiego y ogień przypadkowy, raczyła Su-kcefforom Jego wyżey wyrażony Summę darować, w Twoim doprafizałfię głofie, y o przeczytanie eo nomine projektu, fupplikował.
Zaś JMć Pan Boreyko Podczafzy y Pofeł Podolfkî zanofząc proźby fwoie za Sukceflorami niegdy JMć P. Daniełowicza Podfearbiego W-K. aby im Dług od Rzpltey winny, zo-ftał zapłacony, przyczyniał fię oraz za JMć Panem Kuczyńlkim Fortec na Podolu Pogranicznych Kommendamem: aby Mu Rzplta z Skarbu Koron: na expenfa onegoż na przyimowa-nie Poiłańcow z Chocimia wydawać fig zwykłe corocznie certum quantum płacić nakazała» tudzież J. P. Dziedufzyckiego Czcśnika Koron: Partyi Rufkiey Regimentarza y Subalterna Jego, iako też JMć P. Komorowlkiego Pułkownika w Woylku Koronnym łaikawym względom J.K.Alei y Rzeczypofpolitey zalecił.
Mówił po nim JMć P. Zamoyfti Kanclerz W.K. a ten przekładane: że w teraźniey-fzym czafie Synowie fą drożfi ù Matka ubożfza, radztf więc: aby fię Dzieci Oyczyźnie na^ przykrzać nie raczyły, à czyniąc nadzieię: Ze iak fię taż Matka w dalfzym Czafie zbogaci, to y zaiługi nadgrodzi, o przeczytanie Projektów podanych domawiał fię.
Dany był głos Xciu JMcî Bi&upOtfi Krakowskiemu, w którym oświadcza i 5c fię: że niebyło Jego myśli, tak drogiego y potrzebnego dlaRzpltey zabierać czafu, ale kiedy iły-fzał rożnych Jchmościow odzywaiących fię z fwemi pretenfyami, namienił też y Domu fwe-go, że za odebrane Przod&om Jego Xięftwo Trubeckie przez Pańftwo Roifyiikie Rzeczplta nadgrodę Familij Jego aflekurowała, wnofząc oraz Inftancye fwoie za Kapitułą Krakowiką, która na gwałtowne potrzeby Rzpltey niemało Srebra wygodziîa, à do tych czai fwey na-leżytey nie odebrała fatysfakcyi, Łafce Nayiaśnieyfzego Pana y względom Stanów Rzeczypofpolitey oddawfzy fię, o Delegacyą do uznania tak od fiebie, iako y od innych namienio-nych pretenfyi do Rzpltey mianych, doprafzał fię.
Zabrał po nim głos JMć Pan Fiałkowski Podkomorzy Krzemieniecki Pofeł z Woje* wodstwa Wołyńlkiego, w którym za Sukceflorami Daniełowicza Podikarbiego W. Koronnego maiącemi fprawiedliwe pretenfye do Rzpltey, które w Receffa od Seymow do Seymcw odkładane były, do J.K.Mci y Stanów Rzpltey przyczyniaiąc fię o promowowanis Materni Skarbowych dopominał fię.
Po którym &ończonym głofie czytane były dwa Projekta przez JMcî Pana Sekretarza Sejmowego, pierwfzy fuhlitulox Kwit UH. Dzierhańfkim, y uwolnienie odpłacenia U. Gadom, (kiego Podkomorzego Sochaczewfkiego, à rugi pod Tytułem; Uwolnieni<t fekwejtrowaney Summy przez Skarb Koronny Zydow Kupców Ciechanowieckich.
Po tychże przeczytanych Projektach, uprofił fobie głos JMć Pan Czapfki Wojewoda Malborfki, y ażeby Skarb Rzpltey, gdyiuż do znacznych przychodzi, y przyiść więkfżych iefzcze może Prowentow, Przedmieścia, y Territsrium Elblągfkie mogły bydź JEre tegoż Skarbu wykupione Imieniem Prowincyi Prufkiey, J.K.Mci y Rzpltey uprafzał.
Zabrał potym głos Xże JMć Jabłonowfki Woiewoda Poznańlki, y lubo załuiąc że re-kommendacyą włafnego Domu Jntereifu, tak wiele czafu kofztownego traktuiącym fię Skar*
/	bo wy m '
fcowym Materyom zatrudnił,'oświadczył fię udpf&fenso pretenfyach Domu fwego zamilczeć# lednak fupplikował J.K.Mci y Stanom Rzpltey aby w dalfzey porze teraźnieyfzego Seymu» też pretenfye Familij fwoicy przez kilka Konftytucyi w Reeclfa pufzczane, decydowane były, oraz o łafkawe względy na zalługi Jego wfafne tak na Funkcyach Marfzałkowfkich Trybtiualfkich, iako na Rezydencji adlatus Regitimpro Publico czynione, doprafzaf fię.
Potym mówił Xże JMć Lubomir/ki. Marfzałek W- Koronny, y wyznawfzy fam, że przy fzczupłych dochodach Rzpitcy, ofzczędną bydź Jey należy, Pretenfyą Domu fwoiego do Rzpltey za uftąpienie Szyb folnych mianą, y od teyże nadgrodę za pomienione Szyby przyobiecaną, deklarował fię na czas nie popierać; z tym warunkiem, aby w przyzwoitcy porze y w dalfzym Seymowaniu iakową zylkać w niey mógł łafkawą dla fiebie y Familij fwoiey od Stanów Rzpltey rezolucyą, â teraz ważąc więccy publiczne niż prywatne Jnterefla, o promowowanie zaległych Projektow iuż ad de liber an dum Rzeczypofpolitey czytanych, y kommunikowanych, dopominałfię.
Po ktorego fleończonym głofie czytał powtornie wyż przeczytane dwa Projekta, 3 po przeczytaniu onych pytał fię po trzy razy o zgodę JMć Pan Marfzałek Pofellki Stanów Rzeczypofpolitey, à gdy powfztchne naft^piło zezwolenie; Delegowani więc Jchmość do Konllytucyi też Projekta podpifali, które znayduią fię w Konltytucyi tegoż Seymu.
Zabrał potyrh głos JMć p'ądz Wodzińflei Biilcup Smoleńfid Delegowany z Senatu do Rachunków Skarbu W. X. Liteà ten wyraziwfzy dzięki J.K.Mci, że za Panowania Jego dochody publiczne Skaibu Koronnego fą powiękfzone, Szkoła Rycerfka diaedukacyi Szla-checkiey Młodzi założona, Forteca Kamieniecka zreparowana, Ludwifarnia w gruzy obro-eona, nowo ieft przez Nayiaśnieyfzego Pana wyftawiona, co fię tycze Rachunków Skarbu W. X'Litt: donioff Stanom Rzpltey, że Kommiflya Skarbowa Litewfka przykładnie, y pożytecznie dla Oyczyzny fwoy {prawnie Urząd., iako to w utrzymaniu regularnych, y rzetelnych Regeftrew, w pomnożeniu znacznych prò Publico Łochodow, w ofzczędnym fzafowaniu o-nych, w zoftawieniu znacznego, oraz w Skarbie Remanentu na 502.486. Zh grofzy 26. y|, wynofzącego, a Ztąd wfiyftkim w H-iey zoitaiącym Kommiflfarzom da w-fzy eftymacyą, o kwit dla Nich od RzeczypoCpoiitey uprafzał, y fwoią pograniczną Dyecczyą fzczupłe dochody mąi|C|, łaikawym J.K.Mci y Rzpltey polecił względom.
Mówił po Nim JMć Pan Lłpfki Kafstelan Łęczycki Delegowany z Sen«itu, do Rachunków Skarbu W. X. Łitewikiego, y relacyą fwoią w nafłępuiące iî'owa wyraził. ,,
„ Nayiaśnieyfzy KKOLU Panie Moy Miłościwy, Prześwietne Zgromadzone Stany Nasi Wieice Mosci Panowie y Bracia. ,,
„ Starania y prace okoîçj Dobra powfzechnegó W. K. Mci iako fą d!a Stanów „ wizerunkiem; tak w naśladowaniu oftychże y Prześwietne Stany y w tych Wielcy Mężo-?» wie, chwalehncmi a pracowicemi czynnościami fwemi za Twoim Królu Nayiaśnieyfzy »» id| prz/kladen]. ,,
,» W liczbie Tych mafz wielki Królu ! Wielkiego y Zacnego Miniftra Jas'nie » Wielmożnego Ppdfkarbiegò W» W» X. Litt:, oraz J J. W.W. Kommilfarzow teyże Prze-j, świetney Kommiflyi. Którzy czynnościom iwo im pożytek Oyczyzny celem, Twoi e zaś », czyny gruntem, y prawidłem fobie założyli. ,,
„ Wyznaczany bowiem do iłuchania Rachunków y przevrzenia czynności Kom-j»mifl)'i Skarbowey W. X. Litt.* wyznać fzczerze mufzę: iż w wykonywaniu Jey powinno->, śc.ii uni miałem, ani mieć mogfcm wielkity trudności y pracy. Porządne bowiem y ia-,, śne dochodow y wydatków fpifanic, biegłych y doikonałycb Gofpodarzow, przezorne y tt pracowite pożytków przyczynienie, czułych y ofzczędnych fzafarzow, Mądre y ułatwia-» ącć poiętność obwiefzczenia,pilnych Dobra powfzechnego Stróżów; gruntowne zaś w za-,,chodzących fprzeczkach wyroki, fprawiedliwych Sędsiow, a zacnych y fzacownych nie-„ tylko z Jmtenia y doûoynotci, lecz też y przymiotow JJ. WW. Podflcarbich W. y Nad? ,, W. X. Lict: iako y JJ.-WW. Kpmmiifarzow 2 Oboyga Stanów wybranych Mężów, po-kazały. „
LI
W czym
,, W czym gdy obowiązainą Wiarą W. 'K. Mć y "Prześwietne Stany uwiadofniam, nie-M chcę w fzczegulriosci powtarzać czytanvch tu iuż rachunków przychodu y rozciiodu, w ogolno-„ ści tylko donofzę: iż z wybranych do Skarbu W. X. Litt: gotowych, pieniedzy 2416337. Zf: gr: „ 24. y puf, pózolèaie fig tylko w tymże Skazbie Rzpltey 502486. 7A: gr.- z&. y puf, z tym dokfa-„ dem, że iefzcze na pomienionym Skarbie W.X. Litt: zofiaie do wypłacenia dfugu, Uliawami ,, Seymowemi nakazanego 1054,446. Zf: gr: '28.
„ Niezoftaie mi tedy \vięcey do uwiadomienia W.K.Mći y Stanów Prześwietnych iak nad t, iedng naypokorniey fźą proźbęj Którą u Tronu W'. K. Mci fkfadam, Y do Zgromadzonych żariofzg „ Stanów: abyś W.K.Mć Lan NalzMiî:, JJ. WW. Fódflearbich y J j. W W. Kommiflafżow każdego „w fzczegulnośći, względowną fwoią lalką, a Prześwietne Statny rtiewTgatfą wdzięcznością za~ ,, fzczycać raczyli. Panlkiey oraz W. K, Mci dobroci JMć Pana Regenta pcmienioney Kommrflyi y , oddaig.
„ jeżeli zaï niezdolność moia dolRonafegò uwiadomienia uczynić niep'otrafifa., poprawić „ to y dokfadniey obiaśnieć zechce Który zJ.WW. wfpof l'owarzvfzow moich ze mną do pomie-„ nionvch rachùnkow wyznaczony. A JMć Pan'Mrelnicki Moy Wielce Mościwy Pan pod zuptf-„ ne zdanie y Wolą W. K. Mci, oraz Prześw: Stanów, ułożony Kwit dla teyże Prześwietney Kom-„ miffyi poda do Lalki, o ktorego przeczytanie y podpifanie nayufilniey uprafzam. , '
Żabiaf potym gfos JMć Pan jaklinfki Kafztelań Oświecimlki dò Rachunków Skarbu W. X. Litt: tnkże z Se-natu delegowany, y że iuż poprzedzaiący przed Nim uczynili doltateęsną rela-cyą-, przeto oś w i adczy w fzy.- że nic w'içcey donieść nie ma, iak tylko dńć świade£hvo ufilnego fta-rania zacnych Mgiow wKòmmllfyi Skarbowey Litewfkiey o prz^fpofòbienie dochòdow Skarbowi W.X.Litt; y ofzćzgdnym fzafuńku onych, o żakwitoWanie Jch StańowRzpltey fupplikowaf.
Po nim mówili iede'n podrugim Jchmć PP. Hrabia TarnawOu 2 Ziemi Halickiey, Xiąże Czefwfcrtyniki Wdztwa Pòdolfkiego, Kiokocki Podftoli Minfki z Ziemi Mielnickiey, Bitofr Mar-fzafek z Powiatu llpitfkiego, Hęrftoplki Podfgdek Ziemi WTchowllciey z Wdztwa Kaliifkiego,Wale-wlki Chorąży Szadkowlki z Wdztwa Sieradzkiego, Kofińlki, z Wdztwa Płockiego* Kicki Śtarofia Scbowidzki z Wdztwa Pomorfkiego,Poîîovyie; y Ci w Czy Cc y iako Delegowani od Rzpltey dokalku-lâcyi Rachunków Kommilfyi Skarbowey W.X.litt: ò rzetelnych y żacjney niepodpadaiących wątpliwości Rachunkach przez Jchmć PP. Kommifiarzow Skarbowych "podanych, tudzież y o fia-rannvm jch UrZçdow fprawowâniu Stanom Rzpltey donieśli, v jch Ofobv Łafce J. K. Mci Reko-mendowawfzy, o Kwit dla Nich uprafzàli. Zkś JMć Pan Kîokôcki "Pofef Ziemi Mielnickiey Pro-jekta dwa, ieden fub Titulo: Kwit IV. Brzojiorjjkiemu Podfkarbiemu IV- IV. X. Litt: tudzież IVIV. y VU. Kommijfarźcm SKarbowym, drugi fub Titulo: JCfait PV. Flemingom tVvkivodzie Pomorjkiemu przefzfemit Ptdjk urbi emu IV. IV. X.Litt: jMci Pîiau Sekretarzowi Seymowemu do .przeczytania podaf.
Po których flcończonych gfofach pomienióne dwà Projekta JMr Pfcn Sekretarz Çeymowr przeczvtaf. Y natychmiafi JMć Pan Marfzafek Stanu Rycerlkiego ża trzy krotnym pytaniem czy-by byfa zgoda na podpifanie pomienionych Projektow,gdy wfzyfcy odpowiedzieli, zgoda, Tenże JMć P.Marfzafek. % Jchm ćPanami Deputatami do Konftytucyi one podpifąli. (NB.) A Jchmć Mini-firowie zbliżyli % do Tronu, y za uderzeniem lalką przez Xcia JMci Marlzafkat-W.Koronnego, JMć P. Kanclerz W. Koronny in Ordine Kontynuacji Ma tery i Skarbowych folwcvvaf S elfy ą na dzièn «afigpuiący na godzing 12. pófudniową.
(NB.) Te Ama Pro 'e ha iako y tvfzyflhie które tylko podczas Seytnu były przez Marfzatka y Deputatów podpifatic, znaydaig, fig w Konjlytucyt tegoż Seymu.
'Ą
SESS7A DWUDZIESTA SIÓDMA.
SESSYA DWUDZIESTA SIÓDMA
Dnia 8. Novembri?-*
JMć Pan "Marfżałek Stanti Rycerfkiego Seiïy§ żagaii" w Sowa naftępuiace:
Zakończone rachunki, Delegacye odprawione* zakwitowane Skarby Óboyg^ "" Narodow, znakomite y obfzerne pochwały obydwóch Prześwietnych Kommifiyi " dość świadczy, że obfite Krajowi przez poftanowienia Iwoie przynoPza zyfki.
" Niechże tak chwalebne dziefo przerywane nie będzie, niech Materye Skar-" bowe doyd§ żądanego końca, niech y daley Stany zgromadzone przez rady, y zgodę " dofkonaie obmyślą Ipofoby, ku naylepfzemu Rzeczypofpolitey dobru, y dla zupef-ney ferću Krolewlkiemu pociechy, które y przez te nowe Praw uftaw.y, wieczny " Światu Polfkiemu okazować będzie charakter, że Krolom dobrym wzorem, y caia "fdla Ojczyzny nadfiebie famego miłością Panowania W.K.Mci ieft nąyrzacownieyfze. ,» " BOG zdarzy : że tak naydfużfzey fzczęścia Nafzego, y przymiotow właśnie i>' do Tronu urodzonych będzie wizerunkiem.,,
Po {kończonym gfofie dwa Projekta JMć Pan Sekretarz Seymowy czytał, Pier-w fzy fub titulo: Obiaśnienie Penjyt Kommi]jar?,ow Skarbowych. Drugi fub Titulo: U calerne Pogïoivnego Zydowjkicgo w przypadku Iionflagraty Zydow. Za trzykrotnym pytaniem przez JMci Pana Marfzafka PolelQuego V zezwoleniem wfzyftkich ofob Seymui§.cych» na podpifanie onych, też Proiekta przez JMci Pana Marfzafka y Deputató w do Konftytucyi zoftafy podpifane.
Dany byï gfos JMci Panu Zbiiewfkiennu Kafztelanowi Kalifkiemu, który expli-kui§c wyfożone Expenfa na uffugach Rzeczypofpolitey JMci Pana Stankiewicza Pułkownika "Woyfk Koronnych przed tym Rezydenta Polfkiego u Dworu Stambułfkiego> tudzież explikuige należytość nadgrody onemuż od Rzeczypofpolitey powinney, profil" J. K. Mci, y Stanów Rzeczypofpolitey aby invim wyłożonych pomienionych ex-pens Summa 3000. Czerwonych Złotych, z Skarbów Oboyga Narodów była mu wyznaczona, y Proiekt fub Titulo: Bonipkacyay Rekompenfa dla U. Stankiewicza Pułkownika Nafzego. na 3000. Czerwonych Złotych, JMci Panu Sekretarzowi Seymowemu podał do przeczytania. O co kiedy JMć Pan Maîkowiki Pofef Mielnicki, tudzież JMć Pan Walewfki Chorąży Sadkowlki Pofeł Sieradzki, ieden po drugim gfoiy zabieraiąc dopra-fzali fię ; czytał więc pomieniony Proiekt, tenże JMć Pan Sekretarz Seyrnowy, y po trzykrotnym pytaniu fię JMć Pana Marizałka Pofellkiego, czyliby była zgoda na pod-pifanie o negò Ì gdy Uniwerfalny zafzedł wfzyftkich Affen(us-, przez pomienionego JMci Pana Marfzafka Stanu Rycerikiego, y Deputatów do Konftytucyi, tenże Proiekt zoftał podpifany.
Po ktorego podpinaniu Zabrał głos JMć Pan Źamoyfki Kanclerz W Koronny, y in Negotio rei Monetaria Vvr naftępuiącym mówił fi'ow ułożeniu. „
" Nayiaśfniey fzy KRÓLU Panie Moy Miłościwy.,-,
" Wyznaczaiac Kommiflyg. Menniczną lubo iuż obowiązanych juïarnentem " Wierności Panu y Oyczyźnie, obligowałeś iefzcze do ponowienia teyie przyiięgi, " zabroniłeś Nam dla Ciebie fztikaĆ niegodziwego zyik.ii na monecie, przykazałeś na* " wet Publicznego tylko upatrywać dobra. „
" Tym ic!§c powodem, czynili my Nafze Remonftracye Prześwietnym Kom-" in i (Ty o m Skarbowym, iako Sobie maiacym powierzona Władzę od Stanów Rzpltey, " Robota Nafza była tylko proiettive-, Kommiilyi zaś Skarbowych dectfwe, teg-o Argu--** meniti moglibyśmy użyć na zafl'onç Nafza,ale nie byłoby to dla Naś z honorem, nie " widzę nawet y potrzeby tego. „
" Ważność Monetowey Mat ery i rozumiem." że każdemu ieft znaiòfria. Swiad* n cza Politycy : że Monarcha fziikaiący niegodziwego z Iku na Monecie, czym to z " włafna ftratg. 'y Całego Panftwa, kiedy publicum tracąc ufność w Monecie, nad we-5> wnętrzny ia zniża walor. Świadczą Hyftorycy, że nayciężf/a Woyna tyle nie'przy-0 noli fzkody, co faffzywa Moneta, wftrzymuie albowiem wfżelkg. kòmmunikacy§ z M Jnnemi Pańftwy, wftrzymuie y Wewnętrzne rozporządzenie,kiedy nikt nie ieft pewTny " fwoiey włafnośći. „
" W Monetowey Materyi, fa jedne okoliczności dependuiace od Polityki, drugie " .zaś od kalk-ulac.yi> w tym należy dobrze dyftyngwow ac Stanom Rzeczypofpolitey,
(a)	że-
" żeby polityczne uwagi to decydowały co Jm przynależy, à kalkulacya to determi-" nowała, co pod rachunek podpada. „
" Połowa Narodu ieft zadłużona drugiey połowie. Ten co ma płacić chciałby " z podloney Monety, żeby liczby à nie walorem wewnętrznym wypłacał Summy. " Ten co ma odbierać chciałby nader polep(zoneyM'onety,żeby na odebraney Summie, " zyfkiwał iefzcze y na walorze wewnętrznym, tak przeciwne fobie żądania trudno " pogodzić. „
" Układaiącym pedem Monety, nie te uwagi bydź powinny w animadwerfyi, " gdyż dla Rzpltey czyli wypłacający, czyli odbieraiący, zyfkuie za rowno, bojzawfze " Jey obywatel zyfkuie, ale należy między Kraiern, à Kraiem, między Pańftwem, à " Pańftwem, kombinować JnterejTa, y z tych fwoie brac rezolucye. „
Konftytucya Roku ijiy.yoà pretextem umnieyfzenia władzy Hetmańfkiey, " zkalTowawfzy Woyfko, umnieyfzyła w iftocie famey fił Rzpltey, Temuż Woyfkti " chc§c zapłacić idealiter, à nie w rzeczy famey, podwyżfzyia Cenę Czerwonych Zło-" tych do Złotych ośmnaftu, à Talarabitego do Złotych ośmiu. Ta uftawa złamała " proporcyą między złotem à frebrem, tego ieft dowodem: że w Kraju zoftało złoto " zbyt*otaxowane drogo, à utraciliśmy frebrną dobra Monetę. Potrzeba przymufifa " Nas: że złe moriety za .dobra brać mufieliśmy, à chciwość niektórych fprawûfa po-" tym, że y złoto na koniec utraciliśmy, za też niegodziwe Monety. „
" Naftąpiła redukcya pierwfza złych Monet, naftąpifa iefzcze y powtornie da-" leko gorfzych, próby wzięte iafno tego dowodzą, kiedy nie możemy przykazać, y " dopilnować, żeby poftronne Mennice dobre biły pieniądze, to należy uwiadomiać " publicum iaki ich ieft wewnętrzny walor. Ten iedyny fpofob praktykuj wfzyftkie " Narody, za coż y My nie mamy go zażyć na obronę nafzą, „
" Wiem dobrze: że to dolega każdego, chcieliśmy ïïç z złemi pieniądźmi urn-" knąć, a!e dokąd, ieżeli za granicę, to tam kiedy dawać to Nam daią za dobre, kiedy " odbierać to też fame iuż złe nieodbieraią, ieżeli fię umknąć do fwego Sąmfiada, à " wfpoł Obywatela, to Rzplta zawfze równie na teyże traci. Aie y tu publiczny inte-refs był dla Nas powodem, kiedy widzieliśmy że niż zaczęto idealna moneta wyku-" pować nafzą nową Monetę, która rzetelnie to w fobie zawiera, za co z Mennicy wy-" chodzi. „
" Wfzelka redukcya bydź mu fi do naypodleyfzego gatunku, gdyż naygorfzą *' wykupuiąc lepfzą, ieft więcey zyfku, à tym famym dla Kraju Nafzegc więcey ftratyl " Ten co miał lepfze gatunki monet, był oftrzeżony żeby ie u fiebie topił, dla pozy-" fkania co bydź mogło nad redukcya w walorze wewnętrznym. Mennica przez re-" dukcyą żadnego nie miała ani mieć może zyfku, kiedy topione tylko przyimuie fre-" bra, do których próby, trzech umyślnie przyfięgą obowiązanych wyznaczono. ,,
" Moneta nafza ieft ad ligam Impety podług Traktatów, y Praw dawnych. Pro-" porcya między złotem, à frebrem ieft zachowana, tak dalece że kupcom będzie za " iedno czyli złotem czyli frebrem nafze płacić towary, à tak na obydwoch Metallach " Nam zbywać nie może. Pozwoliliśmy Talarom Holenderfkim u Nas kur fu, to broń " Boże zamknięcia Nafzey Mennicy, możemy pozwolić y drobney Jey Monecie. „
" Temi czafy we wfzyftkich Pańftwach iuż nie ftempel,ale wewnętrzny walor " monecie każdey dnie cenę, co fprawuie zt publicum decyduieo dobroci Monety. Po-" winna tedy każda Mennica z fprawiedliwością fwoie łączyć uftawy,gdzie inaczey bić " będą bez exekucyi. Są u Nas Tabelle rożnych Monet ewaluacyi*, ale winniśmy ten " refpekt Poftronnym, więc u Nas każdy partykularnie to widzieć może.,,
" Uftawy Mennicy Nafzey, co do próby y uwagi Monety Nowey fą wiadome " Stanom Rzpltey, gdyż Je KommiOye Skarbowe przez Uniwerfały ogłofiły. Dla zu-" pełnieyfzey iefzcze każdego informacyi y doświadczenia, każda fztuka ma na fobie " wybity liczbę, wiele ich na grzywnę idzie. Ço za pilność, co za oftrożność ieft w " Mennicy, więcey mowie nie mogę, iak kiedy każdego w fzczegulności do widzenia " wfzyftkiego zaprafżam. ,,
Mówił po nim JMć Pan Gozdzki Woiewoda Podlafki y na Proiekt przez JMć Pana Borcha Woiewody Jnliantik.iego, pod Tytułem. Nowa Moneta podany czynił re-flexye fwoie, że teraźnieyfza Ewaluacya ieft przeciw Prawu Anni 1717. które uftano-wiło że Czerwony Złoty Złotych iść powinien Ofimnaście, ktorey to Ewaluacyi Korn-millya Skarbowa czynić niepowinna była, ponieważ mocą Prawa Convocationis Anni
1764.
ï.764. ieft Jey zakazano redukować iuż dawniey re Jukowane przez Jch-Mciow Podfkar bich oboyga Narodow Monet gatunki;niemniey; że w expenfach y dochodach nikt nie* będzie chciał poymowac; żeby teraźnieyfza frebrna Czterogrofzowka miała miec wię* cey waloru niż dawny Złoty, à ztąd między Kredytorami y Dłużnikami, że wielkie wynikną zamiefzania, przepowiadał.
Zabrał potym głos JMć Pan Borch Woiewoda Jnftantfki w naftępuiące ffowa. „ " Nayiaśnieyfzy KRÓLU Panie à Panie moy Miłościwy. „
Gdy o monecie mówić poczynam, gdy z obowiązku włożonego na mnie U-rzędu Kommiftarza Mennicznégo, uftanowienie Monety nowey y wfzelkie około ^ niey rozrzedzenia tifprawiedliwiac, gdy pożytki z tego Monety nowey uregulowania, na kray cały nieomylnie fpływać rnaiące, przed Prześwietnemi Rzpftey Stanami wy-' wodzić, y przez niewątpliwe dowody pokazać zabîeram %, z wnętrznego przeświadczenia mego, za naypierwfza u iiebie kładę powinność, 'naygłębfze u Tronu W K. " Mci Pana Mego Miłościwego złożyć dzięki, za tę bezintereftowaną około Dobra Po-" fpolitego pieczołowitość, że Nayiaś: Panie inftynktem wfpaniałey Du zy rządząc fię, nie tylko fzkodliwego dla kraju, z idealności dotgd cierpiRney zy fku fzukać nie-chciafeś, lecz owfzem przynależące jur i Majeflatico ex Jure Monetando wypïy waiace " pożytki, pożytkom Narodu f kryfikuiac, tak§, Monetę Srebrna, y złotą uftano"wić po-" ftarałeś fię, iakiey Naród od fta lat niemiał, iakiey przeciągiem wieku żądał, iakiey " w kwitnącym Rzpltey Stanie, za Panowania Zygmunta Pierwfzego, Zygmunta Au-"	y naftępcow Jego, à nawet y w początkach Panowania Jnnp Kazimierza uży-
wał, fłowem, taką, ktorey wfzyftkie od naywięklzego do naymnieyfżego gatunki fa " tym w fzacunku wnętrznym, za co fię tidaią, y wiele który 'z nich ma naznaczoney " w kurfie Ceny, tyle każdy iftotnego w fobie zawiera waloru. ,,
" Mamy w nowey Monety uftawie Czerwone Złote co do próby y wagi znay-" lepfzemi Holenderfkiemi porownane ; Mamy Talary, Pułtalarki,Cwiartki,Złotowki, " Puł-Złotowki y Ćwierć Złotowki albo grolze Srebrne.,,
" Ten naymnieyfzy z gatunku nowych Srebrnych Monet pieniądz ( ktorego " Prze^ P»§ci§ wiekami Jmie wPolfzcze używane byłojiakza czafow Zygmunta Pier-" wfzego, y Zygmunta Augufta był trzydzieftą drugą częścią Talara Jmperyalnego, " tak y teraz takich grofzy Srebrnych trzydzieści dwa na Talarbity z Jmperyalnym " teraźnjeylzym porownany rachuie fię. ,,
Na zloty s idzie gro Izy Srebrnych Cztery, y lubo w Źłotowkach Srebro ieft " lepfzey próby niż w grofzowkach, iedn; k tyleż ieft Srebra w Czterech Srebrnych gro-" Izowkach wiele w Złotowce. Co y w infzych nowey monety Srebrncy Gatunkach " exaclè znayduie ftę tak dalece, że z każdego tych Monet gatunku zebrawfzy liczbę " Sześćdziefiąt fiedmiu grofzy Srebrnych, Ewaluacyi Czerwonego Złotego korrefpon-dinącą, tyle w niey Srebra czyftego pokaże lię,ile Feynu famego za Czerwony Złoty " Holenderlki w Polfzcze kuoić można. ,,
" Liga albo miedź do Srebra przydana, wagę tyfko pówiękfza, jecz waloru w " Monecie niepodnofi, ale fzczegulnie dla obronienia Monety, od prędfzego wyciera-" nia fię, do więkfzych gatunków, m niey, do mnieyfzych zaś iako w częftfzym używa-» niu będących więcey miedzi przydaie %, tak u nas iako w infzych Kraiach, gdyż do-" świadczenie nauczyło, że przez złączenie w ogniu dwu miętkich Metallow'wychodzi twardiza kompozycya, y nie tak do wytarcia powolna. Z tego wfzyftkiego co hę dotąd mowifo, pokaźnie fię, iżnie można fprawiedliwie pretendować, à podobno y megodzilobv fię, od potizebuiącychZłota wymagać za Czerwony Złoty więcey nad Sześćdziefiąt fiedm groizy Srebrnych, czego ia przynaymniey nieczyniłem y nieuczy-" nię, będąc u fiebie probe przekonanym^ iż iak Złoto tak nowa Moneta w fzacunku " między iobą doilsonale porownane, nie mogą być brane za Towar od titargu depen-'' duiący, owfzem wzaiemna tych dwu naydrożfzych metallow przeciw lobie Ewalua-5' cya fìxum & immutabilem pedem w Kraju mieć powinna, żebyśmy przez Deprecyacyą " Srebra w Monecie tę tak dobrą & adintemum Commercium wielce potrzebną nie u-'' tracili monetę, à włafnych nie inaiąc Minerałów, znowu potrzebą przyciśnfeni nie ' byli złą Zagraniczną przyjmować monetę, ktoraby Oyczyźnie nowe za czafem przez Redukcya przynieść muiiała utraty. "
Nie mogę tu zamilceć y niewynurzyć podziwienia mego, iak w tymże Kraiu, ciż Obywatele którzy przed kiikonaftąlaty nie chętnie w Cenie oftmnaftu Złotych.
» Czer*-
" Czerwony Zfoty przyimowali,którzy ochoczo Czerwony Zfoty rozmieniali bior§C ftr " Kraiowey waloru wnetrznego nie maigcey monecie Tynfowi Trzynaście z dwoma " Szoftakami, czafem z lednym, a na koniec y Trzynafty Tynfami komentowali ftę, co " na idealny Monetę Zfotych 16. y Grofzy 14. wynofifo, teraz w dobreyiftotny wa-" lor Zïota nofzacey monecie Szefnaście Zfotych y grofzy dwadzieścia pułtrzecia brać " wzbraniaj iię, co przeciw walorowi wnętrznemu Tynfowey polikiey monety wynolî " Zïotych 23..grofay 10. Moim zdaniem fprawuie to długie przyzwyczajenie fię, y przy-" wiązanie myśli ad quavtitatem numericam, że w oftatnich cz< fiech wdrożyliśmy fię w " zwyczay brania więkfzey liczby Zfotych idealnych w Zagraniczney monecie, y przeto " żadnego na preferencya waloru iftotnego, a w nim rzeczy wiftey korzyści mieć nic " chcemy względu, "
" Przypada mi tu z rzeczy mówić daley y dowodzić przykfadami iak wielkie z " idealności Monety Rzeczpofpoiita rożnych c-zafow ponioffa ftraty; Komu nie ieft wia-" domo, że przed kilka łaty wefzfy w kray nafz z iftfzemi Zagranicznych monet gatun-" kami Bgki, które równ§ pierwey z Tynfami Kraiowemi rniafy kurrencyg, y rowno ż " niemi po 38. grofzy byfy udawane, gdy potym pierwfza redukcyawalor ich do ij " Grofzy poniżyła, ten kto ie wedfug pierwfzey wziaf Kurrencyi; utracif na każdym Baku " grofzy 23. Te po redukcyi przez handlowy Cyrkulacya z kraiu wyfzfy w Cenie gro-" fzy pietnaftu, à na ich mieyfce wefzfy podleyfze, pod podobnym Stemplem bite, " które toż Jmie zachowały, à nie więcey waloru mai§ iak grofzy puf ośma,tak że Sześć-" dzieli^t fiedm Baków, walor tylko Czerwonego Zfotego w fobie zawieraig, a iako " 67. Tynfow według dawney kurrencyi, wynofifo Czerwonych Zfotych cztery, Zfo-" tych 12. grofzy 16. tak lubo partykularne Oioby przez Cyrkulacy§ (tratę między fo* " bapodzieliwfży, nie tak ig. dotkliwy nalazły; to iednak ieft nieomylnie pewnym, że » na Sześćdzie%t fiedmiu Bukach, kray ftracif Czerwonych zfotych Trzy, Zfotych " 12. grofzy 26. "
" Z tego przykładu mamy iawny dowod wielkiey utraty na Cenie Kraiowych " produkcyi, która pochodzi z cierpianey w pieniądzach idealności, gdy pieni§dze W " mniemanym a me w iftotnym walorze do Kraiu wchodzą. Mnieyfze nieco ale dość " znaczne Naród ponioif fzkody na Wrocfawkach z ta rożnie^, źe z nich w Kraiu zo-" ftaf walor czterech Czerwonych Zfotych w liczbie Wrocfawek 201, które wefzfy " pierwey do Kraju w Cenie Czerwonych Zfotych Czternaftu^ Zfotych dwu, grofzy ofi-" mnaftu. "
Zfotowki y Szoftaki z pomiędzy Zagranicznych Monet naymniey idealności " maiace, przecie nam przez niedoftatek waloru wnętrznego trzecia część przynio-" lfy ftraty. ,,
" Rozwiodfbym fię nazbyt wexplikacyi moiey> gdybym miaf wchodzić w wy-" liczenie ftrat na każdym z ofobna Monet Zagranicznych gatunku, à lubo to ieftpe-" wna, że naygorfzych więcey byfo w Kraju niż lepfzych, gdy iednak więkfze ftraty na " gorfzych gatunkach mnieyfzemi w lepfzych kompenfuigc, wedfug pofożoney wyżey " demonftracyi zfumuiemy., dowodnie uznamy, że Naród na trzech fet Zfotych, które w Zagraniczney monecie przyiaf, ledwo fto w walorze wnęt rz ny m otrzymaf, à nay-" mniey dwieście na idealności utracif.,,
Miarkuiac fię po wielości y wielkości Kapitafow w Monetach Zagranicznych, " które po pierwfzey y oftatniey Redukcyi, z deceffem z Kraju wyfzfy, y które iefzcze " w tak obfzernym naydui§ fię Kraju, wnofić można, że naymniey Trzyfta Milionow " w Zagraniczney monecie przez nieoftrożność y niedozor Zwierzchności fuccejjìvk W " kray wpłynąć mu ii aio, na których podfug wyżizey dedukcyi nad Dwieście Milionow " kray fzkodować mufiaf. „
44 Pokazane ftraty na Monetach Zagranicznych z idealności wynikaigee prowadza mię daley do odkrycia fzkod pochodzących z idealności utrzymywanej w 44 Monecie Krajowey. 4f
"Gdyby Ko ftytucya 1717. Re du ku i ac docześnie Czerwony Zfoty do Ofim-<c naft u Złotych zoftawifa byfa Tynfowi Jmie Zfotego, iakie Tynf do czafu tey Kon-4* ftytucyi nofif, czcgo ieft dowodem napis XXX. Grejjorum na Tynfach Kazi mię rzo-44 wfkieb, wyrsżniey mowiyc, gdyby Czerwony Zfoty na ow czas, do Ofimnaftu Tyn-'4 fow byf Ewaluowany, tym famy m cafa prawie w tey Monecie extingveretur J de ali-tas ? bo wig. Tynffach byfby walor dwu Talarów, który wedfug owego czafu kur*
" ren-
ł fencyi Walófowi Cżerwonego Zfotego korrefpondówar,- Lecz gdy taz Konftytucya uformowawfzy Zfoty idealny, iakiego do owego czafu Polfka ^niemiafa, Tynfowi Ośm grofzy przydafa, zoftawifa tym fpofobem ofimnaftu Zfotym blifko czterech " rynfow waloru idealnego przeciw fzacunkowi wnętrznemu Cżerwonego zfotego. 46 " Zoftawiona idealność ftużyfa ku pożytkowi tym, którzy Commune Jus Cu-detid* Moneta z nami maig, a Nam ku fzkodzie, że valorem extrinfecum ża Srebro^ s' idearti pro realitate brać byliśmy obligowani. Ta idealność byfa rtapótym przy-44 czyn^. że do niey kray przyzwyćzaiońy,a więkfzey od mnieyfzey idealności rozeznać nieumieigc coraz gorfzemi Tynfami ( iako fię wyżey o tyni mowifo ) byf napefnio-44 ny. „
PrOcz zachowanego w Monecie krajowey fzacunku idealnego, wżritfzenie dawney kurrencyi Talarowey Alonety przeciw Czerwenym zfotym, y przydanie dwu Zfotych nad dawn§ Czerwonego zfotego do dwu Talarów Ewaluacya, ogofoci-u fzy kray z Talarów, fprawifo niedoftatek Monety^ y pokazafo drogę do wprowa-44 ®zen'a Zagraniczney iako to Prpjekt o monecie obfzerniey opiewa, ,,
" Poki Rzeczpofpoiita Polfka dobra walorowi wnętrznemu korrefpondui^c§ tc miafa monetę^ poki Zagraniczney waloru niemai^cey nieprzypufzczafa^ poki zwy-" kf^. w innych krajach między Zfotemy Talarow§ mortet§ proporcy^ zachowafa,iako " to za czafow Zygmunta Pierwfzego, Zygmunta Augufta, Stefana> Zygmunta Trze-łt ciego, Wfadyffawa Czwartego, dziafo fię, poty, wyftafcżafa fwenii dochodami, na tak Znaczne woienne wydatki, bo produkeye krajowe za iftotny walor pożyteczniey •' przedawane, a Towary Zagraniczne za dobre pieni§dze taniey kupowane, obfitość łt pieniędzy krajowi przynofify. „
Od Roku 1654. iak idealność do Monety zoftafa prżypitfzczoha, nie mogï <É zaraz złych Jey fkutkow kray uczuć, bo ciężkie Woyny, gfod generalny y morowe " powietrze ruynować go pomagafy. Lecz po Roku 1717. w gfębokim zoitawaliśmy i% Pokojtij od gfodu generalnego, y powietrza morowego BOG nas Uchowàf, z tym 4e wfzyftkim Pięćdziefi^t letni Pokoy, pomnożenie Populacyi przez rozrodzenie Ludu* "• rozprzeftrzenienie rolnićtwa, ulepfzenie handlowcy y wfzelkiey inney Jnduftryi^ u wfzyftkie te w kupie czafow nafzych nad wiekami przefzfemi Awantaże niepodofal'y 44 zabogacić Kraju, ponieważ idealności w krajowey y Zagraniczney Monecie, pïzy-se tym wzrufzona przez Konftytucya Roku 1717. Talarowey Monety do żfota Ewalu-44 acya, byfy to niby owe wnętrzne robaki, u Medyków Co me do'1 ss zwane, które wię-44 ktzg część wynikaigcych z chandlu Zagranicznego pożytkow nieznacznie trawify, y 44 onym in Sub/fantiam Moralnego Rzeczypolpolitey Ciafa, obracać iię niedopufzczà-" ïy- J»
Starafa liç zapobieżeć dalfzym Rzeczypofpolitey ftratom Podfkarbińlka wfa-44 dza, przez ogîofzona w CJniwerfafach Redukcyi Monet, nà ow czas w kraju nayduićj-44 cych fię, lecz ta Redukcya ffużyfa tylko dla pokazania każdemu, ćo rzeczywiście miaf 44 w Zagraniczney monécie, ffużyfa oraz do przeftrogi Obywatelom tego Króleftwa* 44 aby iiç iey ftrzegli, y więcey takićy lub gorfzey'od poftronrtych niebrali.
" Lecz gdy gorfze pod podobnym ftemplem wpfynefy Moriet gatunki, y kray " cafy niemi zolłaf napefniony, gdy redukowane podleyfzemi byfy wykupione, potrzebna oyfa druga Redukcya, ktor^, KommifTye Skafbowe oboygâ Narodow przezór-44 nie y z obowiązku powinności dawnemi Prawami ha Podikarbich wfożoney prży-^ zwoicie wykonafy. Przykfad ten dowodnie pokazuie, że dla obtoniehia kraju, od ta-44 ieinnego Zagranicznych, a coraz gorfzych Monet wprowadzenia, nie dolyć byfo ie-44 dney redukcyi, lecz trzeba byfo Redukowany, nà krajowg przebić tńdnetę.,,
44 A dla ofulzenia zrzodfa wfzyftkich o których wyżey mówiłem dla Oyćzyzriy 44 ftrat, trzeba byfo zgfadzić w nowey monecie idealność, trzeba byfo tak§ ia.ka Krąjo-*4 wi nafzemu ieft przyzwoita, między Zfotem a Srebrem umiarkować proporcy%. ,,
44 Trafifa do tego rlayfkutecznieyfzego fpofobu Rzeczpofpoiita nà Seymie Kori-44 wokacyinym, gdy dla wykorzenienia zfey Zagraniczney Monety, dobą krajowy bić 46 poftanowifa, która dobrg niebyfaby, gdyby którykolwiek Z wyż opifanych defektowy 4k byf w niey zoftawiony, „
44 Rozwiodfem (lę w gfofie moim, abym dowodnie pokazaf viti a interna da- \ 44 wney Krajowey Monety, z których poznania wypfywa naturalnie dofkonafdść uftà-44 nowienia nowey żadney zprzefzfych przywar nieinai^cey Monety, Dofyć mi zatyni
ih) „ bj-
44 będzie w krotkości namienić pożytki które naród w nowo uftanowioney monecie 44 naydować będzie. Ł4
44 A nayprzod zniefienie idealności przez ściff§ waloru wnętrznego we wfży-44 ftkich gatunkach Ewaluacya, oddala od Krain wfzelkg, tego Waloru niemai§c§ mo-44 netę, a przez dobroć metallu uczyni nowg monetę od wfzelkich fałfzywych łatwo 44 rozezna!n§. „
44 Umiarkowanie proporcyi położeniu Kraju przyzwoitey, między Złotem y 44 Srebrem, fprawi to, że złoto taniey niżprzedtym do Kraju wchodzić, a nieco drożey 44 wychodzić będzie y na obie ltrony Krajowi pożytek przyniefie. 44
44 Talary Hifzpańlkie y Holenderlkie od nafzych nieco lepfzewCenie Talarów 44 nafzych wchodzić y mafię Monety Srebrney pomnażać będg, źe przy nafzey mone-44 eie, Zagraniczney drobney potrzebować niebędziemy, y też Same Talary ze zna-44 cznym pożytkiem do Turek wydawane będ§ przez powiękfzeme Złotego tak party-44 kularne każdego, iako y Publiczne dochody, tudzież lennungi VV'oyfku przyrofn§. 44 4t Produkcyi Krajowych przedanie za pieni|dze Jmienia fwego warte y To-44 warów Zagranicznych tańfze za dobre pieniądze kupowanie niemały będ§ dla Kraju " korzyścią, a nad te wfzyftkie pożytki oddalenie przycz\ ny dawnieyfzych ftrat, nay-44 więkfzym będzie dla Oyczyzny pożytkiem. 14
" Tak dobra tak pożyteczna a dla wygody Kraju potrzebna mone,ta aby Kon-44 ftytućya potwierdzona była, y aby Proiekt o monecie Nowey juz dwa razy czytany 44 prxvia maturiori iefzcze dsltberatione w czafie fwoim byłpodpifany z mieyfcamego " uprafzam. „
" Zeby zaś Moneta nowa niżfzey od waloru Twego przeciw Złotu niemała kur-44 rencyî, y żeby w tym Lichwiarzow zabiegło fię induftryi, przez ktorg Crebro w mo-44 necie tanno za Złoto wykupowane, y taiemnie za granicę wywiezione być mogłoby, 44 potrzebnym bydż fgdzę ten Suplement do Projektu o monecie który dla przeczyta-44 nia do Lalki oddaię; aby nad nim Prześwietne Stany deliberować y na naftempuig-44 cey Selfyi wyrok fwoy wydać mogły. ,}
44 Zoltaie mi iefzcze mówić o Redukcyi Monety Krajowey, tudzież uczynić 44 explikacya. Remedii in re Monetaria indifpsnfabilis, lecz dla opożnionego czafu w tych 44 Materyach do Selîyi Poniedziałkowey głos fobie zamąwiam. 44
Y po fkończoney Mowie fwoiey podał Proiekt JMci Panu Sekretarzowi Sey-mowemu fub Titulo: Supplemsnt do proiektu o Monecie Nowey. Tenoris Sequentis.
Zeby zaś tak dobra w IValorze fwym Wnętrznym przez Ewaluacya fzacunkowi " złota korrefponduiąca Moneta wynalazkiem chciwych zyfku Ludzi deprecyowaną być nie mogła; Ufianawiamy aby nikt nie ważył fię dawać więcey za Czerwony Złoty ważny nad ff Sześćdziefiąt fiedtn grofzy Srebrnych, a ktoby ważył fię od potrze brnąc ego złota, wymagać sę więcey nad tg ÊwaluacyÇ, tedy u każdego Sądu za fliif&nym dowodem karany być ma;Solu-<f ti one in duplo wy ciągnionego nad Ewaluacya zyfku, ktoreyfolucyi ie dna połowa Urzędo-C4 wi, a druga Delatorowi należeć ma, Sprawy o takową extorfya ante omnes alias Cau-44 fas Summario Procella Sądzone być maią, w których nie tylko injuriato lecz y każdemu 4C z Strony dowody maiącemu Delatorem być wolno.
Dany był głos JMci Panu Kafztelanòwi Lwów fk i emu, aten za teraz dobrey bicie Monety Nowey naygłębfz§ J. K. Mci wdzięczność y rekognicyg, wyznawfzy, y z zdaniem Jchmciow Panów Kanclerza W. Koronnego, y Woiewody Jnflantfkiegp zgodziwfzy fię, ponieważ Oni dowiedli, y pokazali zyik oczywifty dla Rzpltey refpe-ktem Redukcyi Czerwonego Złotego, na przeciw teraźnieyfzey dobrey Monety, na Złotych Szefnascie, y grofzy trzy Srebrne, y że przez ni§ żadna nie dzieie fię, ani fię ftanie fzdkoda; więc aby y Gdańlk do rownego zachowania teyże kurrencyi Złota, y porownania woloru wnętrznego Monet, z teraźnieyfzg dobr§ Monetf był pociggnio-ny dopominał fię. Radził przytym aby Mennica więcey fztuk więkfzych, niżeli mniey-fzych biła, oraz żeby Prawo o Kontraktach y zapifach, Annorum 1543, 1697. 1699. & 1726. żadney Jnterpretacyi nie podpadało, y według niego aby zapifane dot§d długami Summy in eadem Quantitate numerica, Kredytorom dobra Monety były oddawane domawiał fię, y eo nomine Proiekt pod Tytułem.- Sp fcb płacenia zaciągntonych da-wntey Summ, JMci Panu Sekretarzowi Seymowemu oddał do przeczytania. A ponieważ Proiekt pod Tytułem: Nowa Moneta iefzcze in délibérations zoftaie fię; przeto aby y wyż poniieniony Proiekt. Spofob płacenia zaciggnionych dawniey Summ opifu-
igey,
ï§cy, także byï wfżyftkim Seymuigcym Ofobom ûâ deliberandum kommunikowany, y wraz potym z pierwfzym Proiektem Nowey Monety zoftaf decydowany, Stanów Rzpltey uprafzał.
Proiektu zaś tego przez JMci Pana Kafztelana LwoWlkiego pod Tytułem: Spofob płacenia zaciągntonych dawniey Summ podanego Séries verborum takowa naftępuie.
44 Ponieważ Czerwone Złote Konftytucyg. 1717* do ceny Złotych Polikich t4 Ośmnaftu podnielione, teraz dla porownania z moneta kraiow§ ad ligam Imptrij za-<4 chowaney, tò ieft do Złotych Polikich Szefnaltu, grofzy dwudzieftu y puł trzecia 44 zniżamy; przeto zabiegaigc całości Kontraktow, y Tranzakcyi przed teraźnieyfzynl 44 Prawem naftgpionych na wzor Konftytucyi i 726. waruiemy. Jż w którym Summa 44 Złotemi Pollkiemi w złocie, choćby po ośmhaście Ziotych rachowanym; czyli w 44 Monecie Srebrney, b§dź Pollkiey b§dź zagraniczney na ow czas kurfui§cey wyrażona pokaże fię, tedy aby takowe Summy dawnieyfze Monet§ w Kontrakcie czyli tranza-44 kcyi wyrażony, ale walorem teraz w Koronie uftanowionym wypłacane były, tale 44 aby Summa Złotych Polikich w Kontrakcie czyli Skrypcie warowana Złotem po 44 Złotych Szefnaście y grofzy Dwadzieścia y puł rachowanym, a ieżeli monety now§, 44 te na każdy Złoty Pollki* grofzy cztery Srebrnych rachuigC płacona zupełn§ Złotych 44 Polikich kwotę Kontraktem czyli,Obligem affekurowang, wynoliła,w których ièdnak 44 Kontraktach, y Tranzakcyach liczba tylko in fpec.e Czerwonych Złotych atfekurowa. 44 na będzie, bez redukcyi tych Czerwonych Złotych na złote Pollkie, takowe obligi 44 iuż tylko liczb| Czerwonych Złotychj a nie cen§ rachowane, y ufpokoióne być ma-44 ig. 44
Zabra? potym głos JMć Pan Ćzacki Podczafży Koronny Pofeł Woiewodztwa Wołyńlkiego, y utylkuigc, że przez niedozor Rzplta różn§ podła napełniona zofta-ïaMonet§, a przez redukeye jchmciow Podlkarbich Oboyga Harodow, ( którym nić redukować ale wpoczatkach iey weyścia konfilkować należało ) znaczny fzkodę Obywatele, teyże Rzpltey ponieśli, wyraził fwoie zdanie: że gdyby podług Ewaluacyi przez KommifTy§ Skarbowa nie dawno poftanowioney, Czerwone Złote y Monety Srebrne miały fwoig kurreneya, wfzyftkieby Kontrakty, y zapify Wzrufzyć fię rrtufiały, a przeto aby Rzplta w teraźnieyfzym czafie Prawem oboltrzyć raczyła, żeby nikt moc| wfpomnioney Ewaluacyi ZapifoW y Kontraktow, ani iakichkolwiek tranzakcyi pfuć nie mogł5 tudzież ażeby Mennicy certa Jguantitas bicia miedziane/ Monety Prawem wyznaczona była J. K. Mci y Stanów Rzpltey doprafzał fię.
Po nim mówił JMĆ Pan Chmara Jnftygator Litewlki, Pofeł Powiatu Starociii-bowlkiego y ponieważ Moneta dawna Polfka, tyło Konftytucyami warowana od da^ wnego czafu w fwoim przeznaczonym kurfie chodziła, teraz przez Ewaluacya w fwym kurfie ieft odmieniona,przeto: aby rożne Zapify Summ nie były narufzone ( ile że Pro-wineya W. X. Litts w wielu Prawach od Korony rożni fię ) Proiekt eo nomine pòd Tytułem. Spofob płacenia Summ od Debitofow Kredytorom ad datam ninieyfzey YLonftytu-cyi należących w X. "LHewfkim, JMci Panu Sekretarzowi Seymowemu oddał do przeczytania, ktorego Projektu Tenor naftępuie takowy.
JV Prorvtncyi %aś IV. X. Litt. valorem Cyrkumfkrypcyi między Obywatelami iako też JDekretoW Oczewijìycb In varijs Subfellijs ferowanych> pro Lege Cardinali maiącey. Exo-lucye pieniędzy w rożnych gatunkach opifanych do tychże opifiw y Dekretów chcąc mieć fio-fowane* oraz całość onych, y Jprawiedlirve kredytów odzyfkanić zachować, takowym ie 0-biaśniamy y ufianawiamyJpofobem.
Aby każdy który pożyczył pieniędzy Ćzerwonemi złotemi lub Talarami bitemi i n fpeciei w zapifie wyrażonemi, one takoż in eadem fpecie Czerwonych Złotych; lub Talarów tid terminie do Exolucyi przypadaiącym oddać był obowiązanym.
Który zaś pożyczył od kogo pieniędzy Czerwonenit Złłmi, rachui-ic Czert Zło: czyli po Zło: fieść, czyli po Zło: dwanaście lub oftninaście* albo też Talarami bitemi, rachuiąc Talar po Zło: ośm, lub po Zło: fteść, czyli alio Calculo numerico Zło: opifanemi, oddać one fwemu Kfedytorowi, na terminie do exolucyi przypadaiącym,takoż Czerwonemi Zło: za Czer: Zło: à Talarami bitemi za Talary w takowey iak darVno y Zapifem opifana była, onych cenie był obligowanym.
A gdyby kto pożyczy wfy pien: niewy raził Ipecietn 8c valorem monetys lecz tylko na Zło: Pol/kie opifał fię, takowy pożyczoną Summę oddać ma referuiąc fię do waloru Czerwonego Zło:czyli Talarabitego pod ow czas Prawnie pojianowionego,kiedy funima dawana była.
(■bz)	A Mo*
A Monetę frebrftą Konfiytucyą Anno XJij. w Walorze fwoim autoryzowaną v cz$» ftokroć w Talarach puł Talarkach y czwartkach w zapifie in fpecie niewyrażonych poty. czaną hd> Currenti moneta do oddania opifaną zaciągnione3y do oddania takąż monet} opi* fine fummys lub Currenti moneta ad exolutionem determinowane3 ponieważ cena TynfoW y Szojiako;v Konfiytucyinych, ex ratione wykupionych lepfzych gatunków icfi przez Ewalu-acyą wngtrznego waloru ter az zniżona, więc nie przy wiązując fig do przefiłey ceny tychże Tynfowy Szoftakow3iako w gatunku podleyfzym pozoftałych*. lecz podług ceny onych ad prać-(ens determinow aney „ matti hyc na terminach do exolucyt przypadaiących in Quantitate Zło* w zapifach wyrażonych3 tak frebrną Konflytucyiną monet} wypłacane.
Similiter fummy pozaci igane przed redukeyami y po redukcyach Zagranicznemi monetami y do oddania łakowemiż monetami opijane, maią być na przypadających do exolucyi terminach wypłacane przed publikowaną onych kajfacyą in Quantitate Zło-, w Zapifach ex-prefTa, takoż zagraniczną monetą do przefiłey ceny oney nieprzywiązuiącfig, lecz ceną tychże monet przez wyż wyrażoną redukcyą teraz poftanowioną.
Zeby zaś takowe exolucie łatwey ziściJ fig mogły, kurs redukowanych ad prsefens monet: Idque Zagranicznych ad diem i. jbn Anni 1767. a Tynfow y Szofiakow Konftytu-cyinych takoż ad diem 1. ybr: Anni 176S. w cenie uczynioney om'eh teraz redukcyi proroga iemy, y od Kajfacyi do tychże terminów ubejpieczamy, a Kommijjyą Nafig Menniczną ob owi ą-zuiemy3 żeby przed wyż wyrażonemi do kajfacyi monet terminami Prowincyą IV<■ X. Lit: monetą Nafią nową fufficienter uprowidowała.
Które Summy czy to Czsrwonemi Zło: czy Talarami bitemi czyli ftarą Poljką lub za-graniczną monetą od daty Konjfytucyi Anni 1717. ad Datam prasfentem pozaciigane ieśliby na pierw[łych do exolucyi przypadaiących terminach przed publikowaną onych K aj]acyą per Debitores Creditoribus in eadem iak fig wyż wyraziło fpecie, y kurrencyą fupra determinowaną opłacone niebyty, tedy ex ratione Kajfacyi przefiłych monet, y zniżoney ad pra-fens ceny złota, mai} być po ominionych terminach, czyli złotem rachuiąc Czerwony Zło: po Zło: fiefnaście y trzy óìvierci złgo, czyli monetą nową Poljką, z Mennicy Na fie y wychodzącą in plenaria Zło: podług opifow quantitate rachuiąc na każdy złoty w Zapifach wyrażony* chociaż przedtym idealny, równie iednak z teraźnieyfiym na trzydziefiu grojlach miedzianych poftanowiony pa grofiy febrnych cztery wypłacane.
Similiter mail być opłacone Summy, o nieoddanie którycb na terminach do oddania opifanych pozach o dziły Maniffta, lub procederà Prawne. _
Co wfiytko ut fupra expreflfum rozumieć fię ma etiam o Summach Dekretami tera-źnieyfiey Konfedcracy* W- X. LitU IConfiytucyą Coronationis Anno 1764. approbowanemi przyfądzonych.
Pro ultimo waruiemy, żeby ex ratione teraźnieyfiey Ewaluacyi y redukcyi tak zło-tey3 iakoteż frebrney monety; zafławni Dobr PojfeJJòrowie do żadnych kalkulacyi ullo titulo 8t praetextu przez Dziedziców pociągani niebyli.
Dany był głos Xciu JMci Sułkowfkiemu Pifarzowi Koronnemu Poffowi Woie-wodztwa Płockiego który zdanie fwoie w te iłowa wyrazić „
" Oprócz powinnego z mieyfca mego, fzacunku dla każdego w tey Prześwie-" tney Jzbie zafiadai^cego, zbioru tych ludzi, których Rzplta obrała fobie Zaftępcow y Prawodawcow, oprócz partykularney weneracyi moiey, dla Godnego y Patryoty-** cznemi Sentymentami zawfze dyftyngwować ltarai^cego fię Senatora, J. W. JMci "Pana Woiewody Podlafkiego, y równie Godnego, y zacnego Poflfa Wołynikiego* " JMci Pana Czackiego Podczafzego Koronnego, żywa oświadczyć należy Jm fię ode-" mniewizięczność, nayprzod że złaczywfzy przychylne zdanie fwoie do łalkawych " y zgodnych Prześwietnych Stanów gfofow w zakwitowaniu zafiadai^cych, dotaci 44 KommiffàrzoW Skarbowych, teraz dopiero W niektórych Punktach ż^dai^ od tey " Kommiflyi explikacyi, a potym że przez poprzedzai§ce Mowy fwoie podali mi fpo-" fob pożądany do odryfowania lubo ffab§ mowg chwalebnych Twych Nayiaśnieyfzy " Panie in re Monetaria czynów? których przez dwuletne moie Kommiflfarftwo mia-îem honor bydź świadkiem.
" Od czafu poftanowienia Monet w ludzkiey fpoleczności iako znaków wfzy-u ftkich rzeczy, Mennica byia zawfze przyuczona iako Regale do rzćjdu każdego Kra-ju, nie tylko iak wyobrażenie Naywyżtzey Zwierzchnością ale też iak zrodfo zna-"hczney y nieomylney Jntraty Roczney. ,,
" Tym pewnie końcem Rzplta po Szczęśliwcy Elekcyi W. K. Mci, to Jus
„ mo-
monet an di przez PoBa Cen vent a do powagi W. K. ATci przy^czyfa, sieby nader fzczupfe dochody K.rola Polikiego tym fpofobem mo2^y bydź cokolwiek przymno-" ione. Lecz dobroć ferca, y wfpaniafość umyfTu, W. K. Mci, nie pozwoliła Mii za-" żyć tego daru Rzpltey na pożytek Skarbu fwego. Nie wfpominaigc niezmiernych 44 kofztow na pierwfze uftanowienie Mennicy, na (kupowanie y wyftawienie budyn-ct kow, na fprowadzenie ludzi w tym Rzemieśle dofkonaïych, a w kraiu nie znayduig-cych fię^na dottawienie Materyafow,y Jnftrurilentowpotrzebnych; Niechci?^eś W K. 44 Mość, peaem monetar tum dotąd w kraju zażywany konferwować, to ieft Czerwony 44 Zfoty po Zfotych Ofmnaście idealnie rachuiąc, który dla Mennic) w Srebrney Mo-44 necie wielce użyteczny, dla Oyczyzny był" bardzo fzkodliwy Poltanowi^eś, y wybić 44 kazaïes wlzelkiego gatunku Monetę Srebrn§ tak dobr§, tak we wnętrzney wartości 44 dolkona^, iak w którymkolwiek kraiu Europy znaydować fit może. Proporćya mię-44 dzy Zfotem y Srebrem pochodząca od kwoty iednep.o y drugi'go Metalli! in Cotn-" mercio zoftai^cego, yktoradofegd ieft determinowana, iak ieden do Czternaftu in 44 circa, ten ieft fundament poftanowienia wfzyftkich Mennic. Oddaliły fîç niektóre 44 Narody od tey Proporcyi dla więkfzego zyfku Skarbu Panui§Cego, drugie ale w ma-44 łey liczbie iefzcze dot§d fi§ Jey trzymaig. Kroi jMć P. N. Miłościwy na dobro pu-44 bliczne iedynie fwoie mai§c względy wedîug tey że Samey to ieft al L mm J^perij 44 Walor wewnętrzny Monet poftanowił", a KommiflTye Skarbowe Rzpltey. Według 44 Prawa dozor nad Mennica mai§ce, Uniwerfaïami fwemi Publico wfzvftkie okoli-44 czności nowo poftanowioney Monety iawnie oświadczyfy. Po tak wielkich dowo-44 dach Dobroci Pańfkiey > y tak znacznym ufzczerbku Skarbu fwego, nie ma Froł 44 JMć Pan Nafz Miłościwy tey dla fiebie fatisfakcyi, żeby widział" Cały Naród ukon-44 tentowany. Pozorne żale niektórych iefzcze Obywatelow, fu n du i a fîç 1 •• o na Pra-44 wie 1717. iakoby to uftanowiło że Czerwony Złoty w kurfie ma bydźośmnaftu Zfo-44 tych» zdo. że Konftytucya Seymu Konwokacyinego 1764/?. zakazała Kommiflyi 44 Skarbowey wniść in cognitionem, y redukować po wtórnie iuż dawniey redukowane 44 przez J. W W. Podfkarbich Oboyga Narodow Monet gatunki. 3 t>o. że między Kre-44 dytorami, y Dłużnikami wielkie wynikaig zamięfzania, gdy iedni w dobrey Monecie 44 tyle teraz odbierać chc§, iak wzłey pożyczyli, drudzy tak płacić niechcą. Ąto. 44 Tandem że nie mnieyfze trudności zachodzą w expenfach, y dochodach tak publi-44 cznych iak y partykularnych, gdy nikt tego poi§c niechcea że Czterogrofzowka Sre-44 brna teraźnieyfza wrięcey ma w fobie waloru niż dawny Żłoty. Na te mniemane 44 krzywdy kraiowe, y fkargi należy fię articulatim odpowiedzieć. a
44 Ad imum. Zq teraźnieyfze uftanowienie kurfu Monety ieft przeciwne Kon-44 ftytucyi 1717. taż fama Konftytucya w tych Iłowach wyrażona; Curfum Monety ad " prœfens koncertowaney, tó ieft Cztrh>ony Złoty po Złotych ofrHnaście, Talarbtty po Zło-44 tych o/m, Tynfy po Złotemu y grojży ośm,y injze fpeciei Monety ad proportionem biorąc 44 IV. Podjkarbi przez Umwerjały fwoie obwieści po tVoiewoczfWacb, ktorà kurrency? 44 lego prœfentt dò przyfzłegò tylko Seymu approbsimuï. Ta mówię Konftytucya poka-zuie ze Rzplta. nà o\v czas l alamit iite tempoi u m przymufzona ten walor Czerwone— 44 mu Złotemu do przyszłego tylko Seymu dała, y to poftanowienie pro lege perpetua bynaymniey micc niechciała; Przy tym żadenUniwerfiił Kommifl^'i Skarbu Koron-44 nego względemMonety teraźnieyfzey nie opiewa dot§d żeby Czterogrofzowka Now-44 Srebrna, była Złotym Polfldm, bo lubo taka Czterogrofzowka ma w fobie trzydziea 4* ści grofzy miedzianych, ale te fame grofze miedziane fa daleko lepfze iak dawniey-*4 fzych podobna liczba, co przez naydofkonalfzych Probierzow ieft dowiedzionej tak 44 dalece że fzefnaście, y trzy Ćwierci, takowych fztuk équivalent ośmnaftu ftarym Zło--" tym, a przeto y Czerwonemu Zło:co y przezTabellę fprawiedliwey Ewaluacyi Publico t4 pokazane. Ad idurn. Ze Konftytucya Seymu Konwokacyinego 1764?/ zakazała Kom-44 miffyi Skarbowey wniść in cognitionem y redukować powtorńie iuż dawniey reduko-44 wane przez J. W W. Podllarbich Oboyga Narodow Monet Gatunki: 4Ł
44 Swiade6bwa Probierzow przyfięgłych tak J. K. Mci iak y RzêCzypofpolitey " iawnie pokazui|, że mało alba nic takowych gatunków od j. W". W- Podfkarbich re-44 dukowanych w Krajach Nafzych ftę znayduie, gdyż daleko gorfze pod tym famym 44 Stemplem, y imieniem wprowadzone były, a zatym z naywiękfza krzywd§ pro publi-44 co, y z naypewnieyfzym fkutkiem wykupienia t§ złg Monety, wfzyftkiey ndwey, a 44 dobrey z Mennicy wychodzgeey byłoby, gdyby te naśladowane gatunki miały w da~ «	'(<■')	wney
9, wney zoftawać Cenie, y tak na przykład, gdyby fztuki Bgki nazw&ie, które ledwie „ puł ośma grofza waloru w fobie maią, w kurfie po piętnaftn przyimowane były, toz „ famo przez próby nieomylne w Tynfrach Wrocławfkich, y Małychgłowkach dò 5, proporcyi fię pokazało. Ad 3tium. it między Kredytorami, y dłużnikami wielkie „ wy nikaia zamięfzania, że iedni w dobre y Monecie tyle teraz odebrać chcą, iak w złey „ pożyczyli, drudzy tak płacić niechcą. Każda odmiana Monety, czy w lepfz§ czy „ w gorfzg podobne fprawuie zakłucenia-, y te rozlgdzać nie było mocy Kommiffyi „ Skarbowey, ale to decyzyi Zgromadzonym Stanom Rzplitey na teraznieyfzym Sey-„ mie zoftawić należano, iakim fpofobem wedługTerminu pożyczenia,według gatunku j, Monet danych, y według Proporcyi do Złota Dłużnik Kredytorowi Summy tn pofte-„ rum oddawać będzie powinien. Ad Ątum. Ze nie mnieyfze zachodzg trudności „ w Expenfach, y dochodach tak publicznych, iak y partykularnych, gdy nikt tego „ poi§c niećhce, że Czterogrofzowka Srebrna teraźnieyfza więcey ma w fobie waloru „ niż dawny Złoty. Te mniemane trudności w krotce fię ułatwią, bo albo Stany Rze-„ pltey poftanowić zechc§, żeby fześćdzie%t y fiedm grofzy Srebrnych nowych były ,, aquivalentes ośmnaftu Złotym dawnym, a w ten czas każdy ieżeli po fzefnaścic y „ trzy cwierci Złotych Czerwony Złoty wyda, to go też tak w Jntratach fwoich od-s, bierze, albo determinować zechce wielowładna Rzplta żeby ta Czterogrofzowka Sre^-„ brna trzydzieści y dwa grofze miedzianych miała waloru, a przezto wfzyftko w da--„ wney zoftanie Cenie, y proporcyi, y nad tym iednym punktem z mieyfca mego „ doprafzam fię iak nayuniżeniey Prześwietnych Stanów aby przed decyzy§ wfzyftkie n fwoie natężyć raczyły myśli. „
„ To wfzyftko wyrażiwfzy czego mnie iftota prawdy, y konwikcya wewnę-„trzna przez dwuletne doświadczenie zafiadaigcemu naKommifTyi Skarbowey Korn^-„milTarzowi mówić kazała, nie zoftaie tylko Jmieniem Wdztwa moiego nayniżfze Kroiowi JMci P»M. Miłościwemu złożyć dzięki, że przez Oycowfkie ftaranie fwoie* „ dzieło od wieku u Nas daremnie pożądane, w iednym Roku do doskonałości przyprowadził, tak dalece,że upewnienie Fortun Szlacheckich, pomnożenie Manufaktur v y Handlów, Proporcya ceny Towarów z wartości§ pieniędzy, iednym flowem Do-,, bro publiczne, które iedynym ieft celem naylepfzego z Krolow, będą fkutki nie o-„ mylne (przy iawńymy fprawcedliwym pomiarkowaniu, y upewnieniu wfzyftkich „ Kontraktów) tego poftanowienia^ ktorego ITawy zazdrościć W.K.Mći ale uiąc nie as można.
A potym czytane były Proiekta ieden fub Titulo: Approbaćya Ordynacyi Kom-mifyi Skarbowey IV: X. Litt: Drugi fub Titulo: Spofob płacenia %aćiągnicńych dawniey Summ, od JMci Pana Kafztelana Lwowfkiego podany. Trzeci fub Titulo: Spcfob płacenia Summ od Deb^torow Kredytorom ad datam ninieyfzey Konflytucyi należących tv Jf. X. Liłewfkim■. Czwarty Suplement do Proiektu o Monecie Norvey ale ten okrzyknięty od wielu Poiło w ledwie zoftał doczytany. A po przeczytaniu onych, JMć Pan Mar-fzałek Pofelfki, że też Proiekta ad deliberandum kommunikowane będa, Stanom Rze-pltey oświadczył»
Pośli Jchmość Miniftrowie do Tronu, y za uderzeniem Lalk§ przez Xc i a JMci Marfzałka W. Koronnego, JMć Pan Kanclerz Koronny od j. K. Mci in Ordinò dania Audyencyi JMci Panu Mini lirowi Pełnomocnemu Króla JMci Prulkiego, y kon* tynuowania Materyi Skarbowych folwował Seffy§ na dzień Poniedziałkowy na godziny u, południową.
SESSTA DWUDZIESTA OSMA
Die 10. Ńóvemhris>
Gdy iuz była wiadomość: że Jm Pan Benoit Minifter pełnomocny ÌCrola Ffa-ftiego>bliż»ł fię na Audyencyi do Stanów Rzpltey, J. K. Mć przyfzedł do Jzby Sena* torfkiey y za^adfzy na Tronie, JMć Pan Marfzałek Seymowy na zagaieniu Seflyij w te mówił Iłowa.
M Ròzdwoione połączyć timylły, Wolę wfzyftkich w jedn^ fpoić^ niesforność zdań łagodnie poiednać, każdego myśli w powfzechna uiftocić zgodę, nie % to Cale iudzkiey fpofobności Przywileie. Do podobnego dzieła użyć trzeba moralnych
** na*
55 nauk, albo'raczey ïiftom prawdy wierzyć, że każda fprawa, ani poczęta, ani tozc%-" gniona, ani (kończona być może, bez ufności w BOGU y Tego pomocy. ■„
" Przez udział uboftwioney w Monarchach władzy, przez winne Majeftatom wielbienia, ufać po BOGU Kroiowi należy, à zwłafecza Ternu, który urodzony, wy-55 chowany w wnętrznościach tey Oyczyzny, zwyczayng Krwi Jagellońfkiey pokazuić zawfze dla niey miłość. ,,
" Za Jey natchnieniem, y powodem nic czynić nie może, tylko z ufzczęśliwie-s' niem Narodu, Naród w nim fwoie położywfzy nadzieie w każdych robotach y ra-" dach,rw nieuchronnych nawet grożących, y nagłych przypadkach. Niechay wtey 5' Praw Świdnicy tych, które w Swiatnicy Boikiey na dniu wczorayfzym przepowie"-> " dziane Iłyfzał iïow fkutkow doświadcza, Beati qui confidimi in Domino. „
A po tym zagaieniu Seflyi wyśli Jch-Mość Panowie, na dniu wczorayfzym do przyięcia JMć Pana Miniftra pełnomocnego Króla JMci Prufkrego wyznaczeni, Cho-łoniewlki Bracfawlki, Paulikowiki Minlki, y Mikor&i 'Goftyńfki Połłowie z micysc fwoich, za kratki Koła Jzby Senatorfkiey, zaś Jch-Mość Panowie Zabiełło, y Dzierz-bicki Chambellani J. K. Mci, na frzodku pierwfzey Sali przed Jzba Senatorïk^ między dwiema liniami Warty WęgierIkiey, à Jchmość Dworzanie 'czterech j. K. Mci, przy ichodach dolnych od Dziedzińca mnieyfzego gdzie tenże JMć Pan Benoit •Miniftet-.pełnomocny Króla JMci Prulkiego miał wyfiadać, oczekiwali.
Gdy więc -pomienionjf JMć Pan Benoit z poprzedzanej Kalwakata iicznę Kón-ng Kawalerów w Polfkim ftiom, na koniach rzędnoy Rito przybranych, oraz Dworzan j. K. Mci, za pomienionemi Kawalerami Konno iad§cych, w Karecie pofzuftney para. dney ( wktorey fiedział z nim JMć Pan Wielòpollki Koniufzy W Koronny delegowany od J.K Mci; przez Bramę boczng Zamkową bęcacg przy Bramie do pałacu Xcia JMcî lAibomiriliego Miecznika Koronnego fytuowaney , wiechał w Dziedzieniec więkfzy Żamkowy ( któremu po bokach Karety po dwóch Pażiow Kroiewfkich konnych affyfto-wało, a za Karet§ Mafztalerzè Paziowicy iechali ) Gwardya zaraz Piefza Koronna w linia iedna ex oppofito bramy zegarowey ufzykowana, Honory temuż JMci Panu MinU ftrowi należyte czyniła, y przyiechawfzy przez bramę zegarowa w mnieyfzy Dziedzieniec przed fchody do Zamku, wyliadł z Karety nayprzod JMć Pan Koniufzy Koronny, à po nim JMć Pan Benoit Minifter, Ktorego wyż pomienieni Jchmść Dworzanie, Cham-hę U ani y Poffowie na wyż wyrażonych mieyfcach oczekiwaigcy przyimowali, y wfze-dfzy w kratki na początek Koła Jzb.y Sen^torlkiey , był przy witany , ód Xigzat Jch-Mciow Marfzałkow, y pokłoniwfzy fię Ńayiaśnieyfzemu Panu, tudzież Sanom Rze-czypofpolitey lifiadł przy JMć Panu Ma-rfzałkU Seymowym po prawey ręce, à }Mć Pan Koniufzy Koronny pofzedł do Tronu, y tam ftan^ł między Urzędnikami Koronne* mi y Litewlkiemi, Jch-Mość zaś Polłowie 'na fwoie wrócili fię mieyfca. À gdy taż audyenćya w takowych zaczynała fię obrządkach, uderzyli Lalkami po trzy razy Xi§-żęt a Jch-Mość Marfzałkowie Wielki Koronny y Nadworny Litt:,. à fam Marfzałek Wielki Koronny rzekł te ffowa: Wielmożny Minifler pełnomocny Naytaśnieyfzego Króla jMct Prufkiegoy mowió będzie do Nanaśnieyfogo K R O Ł A jMci\ y Stanów RzeczypoJloUtey. Mówił więc JMć Pan Minifter pełnomocny do J. K. Mci y Stànow Rzpltey łacieńlkim językiem, y 11a każde wfpomnienie Nayiaśnieyfzego Króla JMci Pol'lkiego y Nayia» śnieyfzego Króla JMci Prulkiego-, wftawał z Krzeffa, y fchyVàï fię, Senatorowie także y Miniftrowie, z fwych Krzefeł, à Poffowie z fwych mieysc podobnie podnofili fię y ićhylali. Mowy zaś JMci Pana Miniftra Prulkiego był naftępuiacy Contextus.
" Non una mihi eft ratio, quà addu&us, conceiTa mihi utor ìibertatè coram " ^ ^r0no Majeftatis Veftra; 8c in Augufto hoc inclytx Nationiś Polonicse confeffu ver-" ba faciendi. Sèreniffîmus Boruffiaé Reîc Dominus meus Clementiffimus nullam prac-J termittere volens occafronem, qua amicam animi fui in hoc Regnum fententiam te^ (tari poffit, dédit Mihi in mandatis ut Congregatis in prsefentiarum Commitiis, Mai jeftâtem Veftram, 8c Serenifïimam Rempublicam de lincerà 8c infuc?ta ftia amicitià " de perenni fuo ftudio 8c voluntate, 8c de immutabili fuô défîderio amicitiam felici-" ter initam omni ratione exc&lendii 8c aéterni federis vincula quantum fieri poteft^ ,5 ar£tius conftringendi publice certiores faciani Eodem ex animo proficifcitur prse-" (ens, quàtn exhibeo juiTu Régis declaratio quaque PotentifTimus Rex meusJuftitiam, " pietatem 8c amicitiam Majeftatis Veftrse 8c Sereniftimae Reipublicje pro Diffidenti^ " bus Evangelica sequè ae Grgeese Confeffionis implorata ut Ji tam publico Religio-
(t-2)	his
\
" nis exercitio, qua caeteris Juribus Ecclefiafticis 8c Civilibus quibus olim gavifì funt, " 8c quibus ex norma Conftitutiontim Polonicarum gaudere debent, reftituantur. A&a " agerem, fi de jure Diffidentium fufius hic diflerere vellem. Neminem enim rerum " Polonicarum peritum fugit, Diffidentes à primis diffenffionis religiofae initiis per " duo faecula omnibus Regum Poloniae Pa&is Conventis, Cofaederationibus 8c Confti-" tutionibus Comitiorum incluos effe, innumera tempia in Polonia 8c Lithvania habu-" ifte, maximis Regni Officijs praefuiflè, 6c omnibus Juribus reliquorum Poloniae Ci-" vium ufos effe, donec in Comitijs Confœderationis Anno 1716. infelici Religio-nis odio, ab una Natiònis parte, contra alterius mentem, Se proteftàtionem iis pri-" varentur, 8c ad has anguftias redigerentur* fub quibus jam laborant. Extin&is jam " illis iris, 8c affulfa mortalibus clariori luce,Veftrum eft, Potentiffime Rex 8c Proceres " Regni jl lńftriffimi, jam demum id agere, ut injuria Fratribus Veftris illata, profcin-" datur, Sc ut Diffidentes poft liminio cumStis fuis priftinis juribus reftituantur. Po-" feit hoc juftitia, 8c naturalis aequitas, quae omnes unius Civitatis Cives pari jure uti " jubet, fvadet propria Veftra militas, quae fideles jndigenas ab exercitio jurium quo " demum Patriae utiles effe poffimt, excludere vetat. Expédiant hoc federati 8c A-" mici Poloniae 8c imprimiś Sereniffimus Rex meus, qui ob communem Religionem " nec non ob fponfionem Pacis Olivenfis cujus immortalis Ejus Proavus pacifcens o-" lim fuit, haud aequo animo ferre poteft Diffidentes u fu Jurium, quaî Eis tam ex Re* " gni Conftitutionibus., quam ex diaa pace Olivenfi competunt, diutiusprivari. Hinc " rem hanc graviffimam feriae aequè ac benignae confìderationi MajeftatisVeftrae,8c Se-reniffimae Reipublicae enixe commendo. Quantum haberem quod gratularer Mihi, " fi mandatis meis rite funćhis, Majeftatis Veftrsc Clementiam & Sereniffimœ Reipu-" blicae benevolentiam, promittere mihi aeque non indignus haberi potfèm.
Po (kończoney Mowie pośli Jch-Mość Panowie Mìniftrowie do Tronu, y ztamtgd za danym znakiem przez Xcia jMci Marfzaîka, JMć Pan Minifter Pruilu po-dnioff fię z Krzeffa fwego czyniąc rewerenćy§ po tę, y po druga ftronę Stanom Rzpltey, nim do Tronu zbliżył fię po trzy razy ftawaf, y Nayiaśnieyfzemu Panu kfaniaf iiç. A J. K. Mćtrofzkę fiç unofzgc gïowy uchyla?. Naoftatek zbliżywfzy fiç przed fam Tron oddaï w przyzwoitym ufzanowaniu w ręce Nayiaśnieyfzego Pana Dekląracy§ in tenorem fçquentem uioźon§»
„ Sacrse Regiae Majeftatis Boruffia; Declaratio. Reipublicse Polonorum Confaè-,, deratae exhibita, à fubfcripto Miniftro Plenipotentiario in Comitijs Regni Anno 1766. 5, habitis*
,, Quod Diffidentes tâm Évangelicae, ^uàm Graecae Confeffionis, libertate, nul-„ lis fere limitibus circumfcripta, per bina faecula in Polonia ufi, omniumque Jurium ,, quae Civibus 8c Membris liberae hujus Gentis competunt, participes fuerint, 8c Hi-„ ftoriarum monumenta tradunt, ôcPolonum leges, Sc Conftitutiones docent. In Con-,, ventu demum Confaederationis Anni 1716» habito, odium Religionis tantum inva-,, luit, ut inimici 8c perfecutores Diffidentium inter belli tumultus articulum Confti-,, tutionibus Regni adijeerent, dićtis Diffidentibus valde perniciofum. Quamvisvero „ magis cordati Proceres oc complures etiam Epifcopi confilium hoc plane improba-,, rent, Rex quoque Auguftus Secundus folemni declaratione Diffidentibus caviffet, ,, Articulum hune Juri Eorum priftino haud derogaturum ; attamen ex illotempore », dura praemuntur fortuna,nec ejus malignitatem,licet fingulae ejufde Religionis pote-„ ftates, mifericordiâ duÊtse, omnem in eorum favorem movèrint lapidem, eluStari 5, potuerinti,
„ Sereniffimus Boruffbrum Rex majorum fuorum hac in parte veftigia praè-„ mens, non poteft, quin, cum Auguftiffima RulTorum Imperatrice, alijsque poteftati-,, bus, eandem Sententiam habentibus, jun&o ftudio Sereniffimae Polonicre Reipublic» juftitiam eum in finem imploret, ut Diffidentes Gra»cique ab oppreffione, fub qua „ laborant, liberentur; fponfio Pacis Olivenfis, cujus compacifcens fuit Fridericus Gvi-,, lielmus Ele6tor, Majeftatis fuae Jus tribuit, imo ìegem iinponit, exigendi, ut Diffi-dentes juribus, quaeeis ex di6ta,Pace 8c Cońftitutionibus Regni Poloniae competunt, „ non diutius priventur. Temporis mutati rationes fpem pracbent, momentum jam „ adefte, quo inclyta Gens Polonica ad propria commoda revocata, in fseculo hoc per-„ fecutionem abhorrente, feliciter unita, 8c fub Rege tantis animi dotibus 8c virtUti-w bus infigni vivens, confilijs amicorum aures praebere benignas haud recufabit, Sacrà
ï, hinc
" Ì'ncC	precipua Diffidentium defideri» Sacra; Régis M-ajeftati
l' haud^abitat'6	l'e» PolonicK m pnefentitms Goœitijs congregata; exponere
" '■ Ut Oiffidentibus Ecćlefia; & Sćholś poft Pacem Olivenfem contra ìns Eiś „ ereptœ, reft.tuantur, & ut liberum E,s fit,,incèndio Ve! xv à deletas reparare vel „ extruere, nec non ut novas in proprio territorio, vel ubicunque commumtates DiC 95 lidentium aut Grascorum coiiiiiiorćłntur, sKdificure pòilint.
,^2. Ut Jpfîs integrum fit eligendi Miniftrds Ecclefiaé & Scholsè Magiftrós, qui
„ libere conciones habeant, Sacramenta adminiftrent , Matrimonia confecrent, fu-
" "era du"nt' nec Catholicortiiti Clericis Jura certa Solvant, ut cemeterio, ćampaniś
,, omni us quac a' pubiicum & liberum Religionis exercitîum pertinent, liti i, queant. j*,	r
3. Ne Seminaria Diffidentium 8c Grœcorum LilT«, Mohiìoviae Scc. ëxiftentia ,, ullo modo turbentur. „
5,	4. Ut Caiifaè Ecclenafticaè Difiiden'tiùiiì non nifi coram Dicafterijs Ssècula-s, nbus trattentur. ,,
V- ^e iriter diverfe Religionis Perfonaś inhibeantur Matrimonia. „
6.	Ut ârticulus quarttts Jnftrumenti Confœderationis de Anno 1716. tóilatìmfc „ de concèdèndis muheribus àt<jue benefiçijs Regni, àqfta & legibus ac inftitt.tis con-„ lentanea ra ione, paftum CUln Diffidentibus inèatUr. Haie petita Potentiflimus fio-„ rufTorum Rex eo corShdentiiis m medium proferré fuftinet , quo magis ad normam „ aéquitatis naturahs, légum 8c iftftitutdrum Regni Polònici, nec non 8c utilitatis atq-" PrinciP1°ru'T1 Re g i m1 n is 1 j bë r ^ Gentis funt aćcommodata; Commendai: ergo lìngula „ fenae attentioni Serenifìimi Reg,s 8c Reipublicaè Polonorum de ineiiori, ut in his '* Comit^s^r'na lege ftabiiiantur._ Hoc ut fiat, Sacra Boruffisè Regis Maieftas enixè
" T? a i—' tam1ex.rat,0àlbUs W alfatis, quam quia hac in re verfatur cafus „ faedens arfrittimi* quod ei cum potentiffima Ruffbrum Jmperatrice intercedit. „
,, SUnt hxc qu* (ubfcriptus Potentilfimo Polonorum Regi 8c Sereniffimae Reipii-b,UcX Jl,m^ReS1S fui ex?on£re de bùi t, rogans, velini ea non nifi tanquam novum „ fpecimen finterae mentis & prolixé,qua6 erga Poloniaiti fertur MajeAaś fua, volunta-„ tis accipere. G. de Benoit. „
u ^ A odcaw izy pomieniona Dsklaracya wracaf do fwego Krzelïa twarza żawfze obrocoriy dò Ironu, y takoweż iak pierwey Nayiaśnieyfzemu Panu ukfony, y diligi ni Stanom Rzpltey czy ruf rewereneya, à gdy fię zbliźyf do fwego mieyfca,Xiażeta zaś fch-
Marfzaîkowie obadvVa uderzyli Laikami, à Sam Xże [Mć Marfźaiek W Koronny powiedziawfzy te ffowa; odNaymśmeyjtego KRÓLA jMwNatychmiàft JMĆ Pan Zamoy^
t pan^lrZ W-Koronny' odpowiadał, na Mowę jMci Pana Benoit pefnomociìgò Mini-itra Prulkiego, w naftępuigce Sowa,
r,imï»!îên»iai"ic"if exiftimatio qu^relpeau vicinitatis Sereniffimx Boruffb-
" n r Domi» eum Republica Po'lona à fieculis intercedit, & quœ fub pneftari-
"	nunquam tatis lau iarido Regimine Sereniffimi Régis Friderici Tetti), inter
"	ĄugUll:,im, 8c hanc Rempublicam efflorefeit, non poteft
" ; f'Mp°V C,en,e"t"ta<> & Congregati, Statibus nifi max,mam ex acceffu ad
" f j!! m T T	° :,!hme Gsdéóri Benoit Ejufdem SereniiHmi Regis
,, Boiuiiiae Mimirre Plenipotentiarié afłerre vohiptatem.,,
•u" Re!e"i^ Magnifiće Geherofiffime Minilter Sacri Régiaé Majeftatis, 8c Ordi-" Î11 US ,,eiPU IC3^ jucrtuidiòr accedere neqiiit ulla, quam dum vivse tua: vocis Officiò „ de conienti ac propértla erga Gentem Polorìani Principis Tui volù'ntate, 8c de irt-„ tento addictiflimae ac immutabilis néceffitudiriis defiderio ipfius certiòres reddurì-s? tur. ,,
» At nonne hune iri finëni, 8c ad majorem pro ëadem vicinitStis ratione con-
m v am Armcuiam Sacra Regia Maieftas D. M. Clenientiffimus cum tota Re-„ publica, in offerentibus fé (e òccafionibùs onirìe femper impendit ftudium ? ìdeoque „ pro magnitudine Seremffimi Reg.s Boruffiae animi, nonne mutuo id fibi etiam p'r^-„ ftandum julte lperare debent ? qua prdpter & has digniffimaś quas Sereniffimus Rex '' Borufliae per te Magniticurn Generofiifirrium Miniftrum fuunì pro Diffidentibus $4 8c Disunitis iti dominiis Reipublicaè commorantibus jnterponit partes folita frata-,, que recipiunt mente. ^	^
W	„ Etfi
„ Et fi Sacra Regia Majeftas D. M". Clementi fli mus Sereni/Timum Regem Borud s, fias in gûbe'rftaridià tam fvaviter, ac prudenter fubditis fuis ab omnibus Principibus „ imitari dignum apprimè cognofcat, «que tamen fcit hujus Reipublicae jura, Se quid „ integritati, ac bono Regni eius congruum fit; compertum quoque optime habet îi Regi liberae Geńtis abfqtìe collato cun'i eadem confilio res majoris momenti, Sc ad 99 totani fp e Sta ni è s Rempublicam decidere minime fas effe, qlìae igitur Magnifice ac „ Generofifïime Miniller Plenipotentiarie poft maturarli per Status difeuffionem circa 9, Dilfidentes & Difunitos de cerne rè convéniens vi furti fuerit,per Miniftros Sacrae Regi» ,9 Majeftatis 8c Reipùblicsè pleniflìmè infórmaberis.,,
V, Jnterea Magnifice ac Genero fi ili m e Mirti (ter continuo, 8c indubie tibi per-,, fvadèas, quod Sacfa Regia MajeftaS D.M, ClemeiltiflimUS Sereniffimum Regem Do-,, minuin Tuum o irmi diftin£tiori profèquitur ctìltii, ac própenfae illius arga Te huć-„ ufque demonftratse voluntatis gratam femper conlervabit memoriam,3c eiufdem im-„ miitabilis amicitiaè vineulum prò maxima Reipublicx repùtabit felicitate. Tu ve-,, ro Potentiffimi Regis Magnifice Generofillime Minilter Pienipoteńtiarie benevoios „ Sacra; Regi» M ijeititis, & keipubliesè erga (e tenfus contlanter tibi pollicere. „
Po ktorey odpowiedzi JMci Pana Kanclerza Koronnego zbliżyli fîç do Twoich krzefeî Xi^zçta Jchmość Marfzafkowie, a JMć Pan Mmifter Prufki, za przybyciem od Tronu JMć Pana Wieiopolfidego, Koniufzego Koronnego tudzież Jchmość Panów wyż wyrażonych ChoïortiewûdegO Bracf&wfkiegO,Pâulikowfkiego Mińikiego y Mikor-fkiego Goftyńfkiego Poiì'ów, uczyniwfzy ukłon 2Ś Panu y Stanom Rzpltey od Xi§żat Jchmość MarfirfKow przy kratkach zoftał pożegnany, Polïowie zaś za kratki do drzwi go wyprowadzili, a Ciambellani w puf Sali pierwfzey między Węgierfk§ Warta z nim rozltali, a Dworzanie Krolewfcy na końcu drugich febodow byli przytomni, zaś JMć Pan Kòniufzy wfiadizy z nim do Karety, ż wyżey wymieniona parady tegoż JMci Pana Benoit do włafney odprówadzif Rezydertcyi.
W Jzbie zaś Senatorfkiey za zbliżeniem fię Xąint Marfzafkcw do Tronu, y uderzeniem Lafk i przez Xcia JMci Marfzafka W. Koronnego, JMć Pan Kanclerz W.Ko» ronny oświadczyf i że od j. K. Mci Deklaracyà JMci Pna Miriiftrà Pełnomocnego Prufkiego Stanom Rzpltey kommunikowana będzie.
A potym JMć Pan Marfzafek Stanu Rycerfkiego gfofno Stanom Rzpltey opowiedziane dwa Proiekta które kommunikowane ad dtliberandum byfy,przez JMci Pana Sekretarza czytane będ§. Czytaf więc ponaienione JMc Pan Se&retarz dwa Proiekta to ieftr Pierwfay przedtym na Seflyi 22. pod Tytufem: Conflagrata Zydow iuż czytań v,y expoft ad delib randum każdemu z Ofob Seymui§cych przedrukowanym komtnu-nikowany, a teraz fub Titulo: Ucalenie pogïownego Zydowlktego n) przypadku Ronfia* grały Żydów, poprawny, y fkrocoriy. Drugi Proiekt przedtym na òejjyi 19. pod Tytułem-. Objaśnienie Prawa o Kwarcie y Dupli czytany y kommunikowany à teraz tenże fub Titulo.- Poftanowienie o bujìracyach Star ojltv y Dupli rv Koronie, także poprawny y fkrocony.
Pò przeczytaniu onych zabrał głos, J^ć Pan Czacki Podczafzy Koronny Pofe£ Wolyńfki, y f^dził" bydź za nieprzyzwoite gariienie, które na dawnieyfzych Seflyach czyniono zdaniit JMci Pana Kuczyńfkiego Poffa Ziemi Drohickiey, że ten dla folgi Dobrom Ziemfkim w pocie czofa przyfpofobioriym, żeby żadnych z nich nieaawnó Podatkow radzii",oddanie in perpetuum wfzyftkich z Królewfzczyzn Jntrat na Skarb Rze-pltey. A na przeczytany Proiekt Poftanowiema o Luftracyacb• Starojlwy Dupli rv K<t-ronie tenże JMć Pan Podczafzy Koronny prźymawiaigc fię, iuż nie z JMci Panem Ku-czyńdcim aby in perpetuum na Skarb Rzpltey byfy oddane wfzyftkie Jntraty zgadzaf ale żeby poft quodvis Jus cejjunt vel decejjum jntrata roczna cafa do Skarbâi Rzeplte/ wnofzona by fa, oraz żeby Dworzanom do Luftracyi Staroftw, abbine naznaczać fig maiacym certa quantitàs nadgrody ûjjignetur, Zgromadzonym Stanom doradzał".
Po ài m uprofiwfzy fobie gfos u Xcia Marfzaf&a W. Koronnego JMc Pan Aîo-ftowi"ki Wo i e woda Mazowiecki zdanie fwoie przefożyf, ażeby na fundufz utrzymaiai^ na zawfze Korpufu Kàdeckiego, naypierwfze zdarzai^ce fię Krolewfzczyn Wakanfe do-pokiby (ię Ośtnkroć Sto Tyfięcy Zfotych Polfkic h intraty z nich niedopefnifo obroco-ne, y wydzielone były, y żeby z każdey Ziemi, zalecony Szlacheckiey krvyi Kawaler naymniey ieden zawfze w tym korpufie znaydowaf fię umielzczony; Co zaś należy dò przeczytanego o Liiftracyaćh Staroftw Proiektii, doma wiat ażeby diłtr™™eJUr
ieftfaby od "luft^wanU 'nlyfntramUyfeeeo sT^T" T'"	nadgrod/' to
koinpcnfa nie przenofif? AI!ceuiac ora	'/° 'a kwot;"' Czterech Tyfięcy re-
fta nr bvfa {VYoA\ro " leKul?c oraz ze to z pewney tradycyi: że za Augu-
RokU PI0~" »WW<=h staroftw y KroU-
.no£/bvd/w™uro!anv.	u"?Summç Moft na Wiślc P°d Warftaw}
w ktorych rîku teraz zofti^aieby Kom-
wfzy	Sct JA^ ^ ^	PorefPodollki, y wyrażi-
Mzetó odiac ,d 5 9/ 73C 0d£br3C na Sk"b R2Plte-v w%«kie Krolewfzczyzny .
felftwie ieft to za^dZie TT t g'*' * t0 ochotf	% w obywa-
Kroleta v o Prawa^; K Unk°W1 P""" *»««»'*"<» V knywdzW prerogatywy doprafeaf fif	obwarowany o podpifanie przeczytanych dopiero, Proiektow
ftwa mafac^lwsr0Ì,ne W2g'fdem Peńl>iyPoffelTyiDworMnow Inftrować Staro-
Mazowiecki 11 „ " 2ablS"anC gfo!>l- i"»2 ktore "ko to: JMć Pan Woiewo-
Wiecki Potef m a ''KJfC^ Kry.Ziotych Po"k^h, JMĆ Pan Hrynie-V !-f JMantOci zeby nie więcey iak dwa Tyfiace, albo minus pen fata Ich nrarv
nZpTrls^cbr R"pl'tey pfrr ŻMĆPan f-°PacińlŁi P°fe{ M&iffawfld aby tyiKo p&JT fus aece fum a me cefium. Krof.owfyr7V7nT 1 a	T,	*
ko Pofer Podolflci aby każde WoieTOd«„ó So dla Iw	'.J " t
tsssfsssi*?' n	xa°ì::
wfpomnionych dooiero dP°	'czyby byia zgoda na podpifanie
taciCi;	*e KnZS JMĆ Pa" Mailia« *>rel<ki, y Jchmość Depu-
VV	retarz Scytuowy Proiekta, pierwfzy Poflanowkniâ
pODKtwionv"^Ze-! tT;dBWn7- 'I" «y^y.ko.nmnnikowanj.y teraz znowu L-L świeżn -ul f ,P rr ^ ci ?" 0b,asntente powinności KommiJJyi Skarbu TV. X.
Trzeci pod Tvtutem^P^fl- ^ • ar we^ Lltew^;ey JMci Panu Sekretarzowi podany, £ jytufe*' Poftanowientc o Luftracyacb Staroftw y Dupli w IV. X: Liti.
wiedziaf °żet(n'f^f- ?rz^cz^taniu pan Marfzafek Poieifki Stanom Rzepltey opó-kaideń^	Pr0,ekta M? drukowane, y ad ÀbÂnium
y ża udtTLnfeamkI afta2ndfUŻ0 vy- ^	Jchmtó Miniftrowie do Tronu
TaaT,rKoronnego' ^VIĆ Pan Kan-
tudzież daifżego traktowénià^rateryFskarbowvrh tf/Tl'JMd X" Nu»cyufzb*l}
*m	î tnhr m"™' "h™4
Dworów Twoich tmrnfiwf'v <7, /^ t	Minitter Pefnomocny Prufti Jmienient
ftfpuijce oddali.	"dyencyg u NayiajSnieyfzego Pana, Deklaracye na.
Deklaracyà
„ g0 XciSSa^&[ ^i C^fyi JeyPoffa Wielkie-„ uczyniona.	^KOnteaeroWaney Rzeczypofpolitey na Seymie Roku i/66.
kn v WoTnfrZC^^ Kotiwdkacyónalny Roku Ì764. uftanowlwfzy KdmrriilJye Skàr " ^°We y J°X^*e, uchwaUł oraz ażeby Jntereffa do tychże dwóch KomrtifftH Ha
r TsSfcs^rnHSrT3chtr°ktrrw*™*™«
, izym Seymie Stany rozroznify fîç w opimach fwoich à to ż racyi Generalifatis Ter
W min0W W tJ,mZ5 ^ Prawie. Wielu fis znaydowaJktorzy pSz gwat
(a) Te dwi Proiekta za Prawo przyijte, znaydui, fis w Koniiytacyi tegoż Ufmu.
„ towną explikacy§ naciągnąć go chcieli, aź do pryncypalnych Materyi Status, iako to „ fą: Stanowienia nowych Podatkow y Aukcya Wo.ylka ; Lecz prawdziwi PatryOtowie ,, uznali, żeby to było z zupełną odmianą Formy Rządzenia y ruiną Wolności Pol-„ fkiey, która nayfzacownieyfzym ieft Narodu zafzczytern.
,, Jako tedy Nayiaś: Jnyperatorowa JMść całey Roflyi, będąc nie tylko Przyia-„ ciołką, Sąfiadą, y Rzpltey Alliantką, lecz y z obowiązkow Doitoieńftwa fwego inte-reffuie fię do niewzrufzoney konferwacyi Formy Rządów w Rzpltey, tudzież y do ,, Jey iako nayokolicznieyfżey wolności,nie mniey y do Praw każdego tak partykular-„ nie, iak.0 y wfzyftkich generalnie; Więc niżey wyrażony widzi fię bydź obowiązanym „ do przedłożenia y deklarowania Jmieniem Nayiaś; Jmperatorowey Pani Swey Miło-„ ściwey, że fię Nayiaś: ImperatoromJMć całey Rofìfyi oboiętnie nato zapatrywać nie „ będzie, gdyby Pryncypalne Materye Formy Rżądow w Poltzcze bydź miały narufzo-„ ne, y żąda confequenter ażeby wzwyż wyrażone Seymu Convocation! s Prawo, przez a, Seym teraźnieyfzy obiaśnione było, y żeby wyraźnie uchwalowo, iż Pluralitas Voto-„ rum mieyfca mieć nie powinna w tym czafie w którym Rzplta nie ieft zkonfedero-„ waną, inmaterijs które fię ściągaią do ftanowbnia Podatkow y Aukcyi Woyfka, ale m żeby to unies dependowało ab unanimitàte, równie z infzymi Materyami Status, w 5, których Liberum Veto w Twoim bydź powinno walorze.
„ Tego żądać [mieniem Nayiaś: Jmperatorowy JMci całey Roflfyi ma rozkaz „ niżey wyrażony, fpodziewaiąc fię, że Nayiaś.-Kroi JMć Poliki, ktorego fentymenta „ Patryotyczne znaiome, tudzież y infi wfzyfcy równa ku Oyczyźnie zapaleni gorliwo-,, ścią, złączą fię nie odwłocznie do akkordowania żądania tak fprawiedliwego y dla ,, wolności Narodu zbawiennego, nie exponuiac fię tym wfzyftkim złym konfekwen-„ cyom, ktoreby in cafu contrari] nieochybnie wyniknęły, ile że Nayiaś: Imperatorowi „ JMć Całey Roffyi przez przyiaźń fwoiç, y obowiązki z Rzecząpofpolitą, nie może „ uniknąć do dania wfzyftkich dowodow, iak fię do niewzrufzonych konferwacyi For-my Rządów Rzpltey, tudzież do Prerogatyw y wolności Narodowey, nie mniey y do ,, prawdziwych Patryotow tym niebefpiecznym opponuiących fię nowościom intefef-,, fuie. Datt; w Warfzawie dnia ii, Novembris 1766*
Mikoïay Xiąż>ę Repniń*
DEKLARACY A
,, Jmieniem Króla JMći Prutkiego przez Jego Miniftra Pełnomocnego Żkori-„ federowaney Rzpltey na Seymie Roku 1766. uczyniona,
„ Seym przefzły Konwokacyonalny Roku 1 /ó^uftartowìwfzy KomrnifTye Skar-„ bowe y Woylkowe, uchwalił oraz ażeby Interetfà do tychże dwóch KommilTyi na-„ leżące pluralitate votorum na Seymach traktowane były. Zgromadzone na tera-,, źnieyfaym Seymie Stany rozrożniły fię w opiniach fwoich, a to z zacyi Generali-„ tatis Terminów w tymże znayduiących fię Prawie. Wielu fię znaydowało którzy ,, przez gwałtowną explikacyą naciągnąć go chcieli, aż do pryncypalnych Materyi „ Status, iako to fą- Stanowienia nowych Podatkow y Aukcya Woyfka; Lecź prawdzi-,, wi Patryotowie uznali, żeby to było z zupełną odmianą Formy Rządzenia y ruiną ,, Wolności Polfkiey, która nayfzacownieyfzym ieft Narodu zafzczytern.
,, Jako tedy Nayiaś.- Kroi JMć Prufki będąc nie tylko Przyiacielem, Sąfiadem, „ y Rzeczypofpol itey Alliantem, lecz y z obowiązków, Doftoicńftwa fwego interefïu-„ ie fię do niewzrufzoney konferwacyi Formy Rządów Rzeczypolpolitey, tudzież y ,, do Jey iako nayokolicznieyfzey wolności nie mniey y do Praw każdego tak partyku-„ larnie, iako y wfzyftkich ganeralnie; Więc niżey wyrażony widzi fię bydż obowiaza-,, nym do przedłożenia y deklarowania Jmieniem Nayiaś; Króla JMci Prufkiego Pana j, Swego Miłościwego, że fię Nayiaś: Kroi JMć Prulki oboiętnie na to zapatrywać nie „ będzie,gdyby PryncypalneMaterye Formy Rządów w Połfzcze bydź miały narufzone, 5, y żąda confequznter ażeby wzwyż wyrażone Seymu Convocations Prawo, przez Seym ,, teraźnieyfzy obiaśnione było, y żeby wyraźnie uchwalono, iż pluralitas Vot->rum ,, mieyfca mieć nie powinna w tym czafiie w którym RzeczpofpotitA nie ieft Zkonfede-,, rowaną, in matiriis które lię ściągaią do ftanowienia Podatkow y Aukcyi \Yroyika, ale
żeby
„ zeby to unici dependowało ab unanimitatc, równie z infzemi .Materyami Status* w „ których Liberum feto w fwoim bydź powinno walorze.
„ Tego żądać Jmieniem Nayiaś: Króla JMci Prufldego ma rozkaz niżey wy-„ rażony fpodziewaiąc fię, że Nayiaś-- Kroi JMć Polfki, ktorego fentymenta Patryo-„ tyczne znaiome, tudzież y infi wfzyfcy równą ku Oyczyznie zapaleni gorliwością, 5, złączą fię nie odwłocznie do akkordowania żądania tak fprawiedliwego y dla wolno-„ ści Narodu zbawiennego, nie exponuiąc fię tym wfzyftkim złym konfekweneyom, „ ktoreby in cafu contrarli nieochybnie wyniknęły, ile że Nayiaś: Kroi JMć Prufki „przez przyiaźń fwoiç, y obowiązki z Rzecząpofpolitą, nie "mòze uniknąć dodania „ wfzelkich dowodow, iak fię do niewzrufzoney konferwacyi Formy Rządów Rzeezy-„ pofpolitey, tudzież do Prerogatyw y wolności Narodowey, łiie mniey y do prawdzie „ wych Patryotow tym niebefpiecznym opponili ą cyc h lię nowościom interefluie* Datt; w Warfzawie dnia i 1. Novembri s 1766-.
Signatum G. de Benoît.
SESSTA DWUDZIESTA DZIEWIĄTA.
Die 12. 0 Sobri s
Dnia dzifieyfzego delegowani na dniu wćżorayfzym odXcîa JMci Marfzaîkà W. Koronnego Senatorowie, à od Marfzałka Stanu Rycerlkiego Seymowego Poffowie, dla wprowadzenia JMci Xiędza Antoniego Eugeniego Vifconti Arcy-BilkupaEfezkie* go od S, Stolicy Apoftolfkiey Nuncyufza na Audyencyą, ziechawfzy fię z rana do Zamku, naftępuiacym porządkiem, id que % Stanu Rycerftiego % Protvincyi Wielkopolfkiey ad prafens z Alternaty Prawem przepifaney oftatnie mieyfce trzymaiącey, Jch-Mość PP. Szydłowfki Chorąży y Pofeł Ziemi Warfzawlkiey, Karczewfki Starofta y Pofeł Liwlki, z Protvincyi Xiçftrva Litewfkiegò, Jch-Mość PP.Narburt Starofta Mizewicki Pofeł Lidzki, Dulęba Horodniczy Brześć i ań fki Pofeł Jnflantfki, z Prowinsyt Maïo-Polfkiey-, Jch Mość PP. Siemińlki Starofta Biecki Pofeł Krakowlki, Xiąże Czertwetyńlki Starofta Worono-wfki Pofeł Podoliki, y wfzyfcy w trzech Krolewlkich z liberyą pofzoftnych Karetach, à à w Czwartey ofmiokonney nayparadnieyfzey z Senatu Jch-Mość Xięża Oftrowlki Ku-Jawlki, y Xiąże Czartoryiki Poznańlki Bilkupi umiefzczeni karecie, z Zamku po JMci Xiędza Nuncyufza wyjechali, à fkoro przed Jego ftanęli Rezydencygi, fpotkał Jch zaraz przy wylîadaniu z Karet z fwoią Alfyftencyą JMć Xiądz Nuncyufz, y do Pokoju fwego AUdyencyonalnego wprowadził, gdzie ośm krzefeł było przygotowanych, niby w Cyrkuł uftawionych, dziewiąte dla famego J. W. JMci Xiçdza ÌMuncyufza, o kilka krokow ód pierwfzych lokowane, na pierwfzych ośmiu profzeni o to Jch Mose Panowie Delegaci ufiedli, à na dziewiątym fam JMć X, Nuncyufz, które to krzeffa tak były placowane, iż twarzà ku Delegatom, à tyłem ku Drzwiom obrocony JMć X. Nuncyufz mógł z Każdym z Jch-Mość Delegatów rozmawiać. Tandem }Mć X. Nuncyufz uprafzał Jch-Mość PP. Delegatów na Czykuladę, ktorey każdemu z Delegatów po Filiżance razem ńa tacy frebrney przyniefiono, y po wypiciu oney roznemi rozmowami cum Delegatis zabawiał fię,nimby dano znać: ze wyiïane in Àjjìftehìia'm temu Aktowi, 'rożnych Panów z Łiberyami Karety w Pałacu Krafińfkich à teraz Rzpltey, porządkiem Izykowane wyciągnęły fię na Ulicę,co b 1 ifko godziny zabawiło* Po daniu znać5powftali razem z krzefeł fwoich, tak Delegowani, iako JMć X. Nuńeyufz> y Poiłowie wprzód do fwoich trzech Karet Krolewlkich, à JMć X. Nuncyufz do czwartey Ośmiokonney także Krolewlkiey z pomienionemi Jch-Mość XX. Bilkupami wfiadfzy, rufżyli fię do Zamku z wfpaniałą poprzedzającą kalkawatą liczney nayprżod Sżlaćheckiey Kawaleryi konney w poHkim ftroiu przy Dworach bawiącey fię, w świetne fuknie, y konie w rzędy złote, y frebrne przybrane ( przed ktoremi Tch Mafztalerze także konno porządkiem ieebali) maiącey, potym Karet Urzędników Zieinlkich, y wiçkfzych Oboyga Narodow Koronnych y Litewikich,tudzież od Senatorow, y Miniftrow, paradnie z Łiberyami bogatemi wylîanych, y iechali nayprżod Ulicą Kapucyniką potym Senator» iką koło Maryenwiliu, na oftatek przed dziedzieniec Saiki Krakowlkim przedmieściem do Zamku. Siedział JMć X. Nuncyufz w karecie wyż pomienioney ośmiokonney Krolewlkiey, à przed Nim w niey fiedzieli Jch-Mość XX. Kuiawfki y Poznańlki Bilkupi.
(O	Tęż
, Tęź famę karetę ośmidkontig Kro(èwfk§ poprzedzała piefzo Liberya Krolewfka zLauf.. frow, Lokaiow, Haydukow, bogato przybranych złożona, à'przed famg karetg, iechat na dzielnym Koniu Koniufzy Królewski, ktorg karetę fubjequebantur trzy karety JMcï Xiedza Nuncyufza z domowe mi jego Prałatami y Dworzaninami,
W tym zaś czafie zbliżania fię JMci X. Nuncyufza J.K. Mość przyfzedł do Jzby Śenatorikiey, y zafiadłfzy na Tronie, JMć Pan Marfzałek Pofeiiki w naitępuiace tfowa zagaił Seifya.
" Rozdwoione pouczyć uinyffy, wole wfzyftkich w iedn§ fpoić, niesforność zdań *' łagodnie poiednać, każdego myśli w powfzechna uiftocić zgodę, nie fa to cale łudź» " kiey fpofobności przywileie. Do podobnego dzieła użyć trzeba moralnych Nauk, " albo raczey ulłom prawdy wierzyć, że każda fprawa ani poczęta, ani rozciggniona, " J^ani ikończona bydź może bez ufności w Bogu y Jego pomocy. ,,
" Przez udział uboftwioney w .Monarchach władzy, przez winne Majeftatom 55 wielbienia, ufać po Bogu Krolowi należy, à zwfaizcza temu który urodzony, wy-" chowany w wnętrznościach tey'Oyczyzny zwyczayng krwi Jagiellońfkiey pokazuie 5' zawize dla niey miłość. „
" Za jey natchnieniem y '.powodem nic czynić nie moze ty.ïko z ifizczęśliwie-" niem Narodu, Naród w Nim fwoie położywfzy nadzieie w każdych robotach y Ra» " dach, w nieuchronnych nawefgrożacych y nagłych przypadkach. Niechay w tey " Praw Swi§tnicy tych które ,w Swigtnicy Boikiey na dniu wczorayfzym przepowie-" -dziane ?ffyfzaï iłów Ikutkow doświadcza: -Beati qui confidunt in Domino,
A po ikończonym takowym Zagaieniu Seflyi Xigże JMć Marfzałek W. Koronny uderzywfzy Laika mowif temi iłowy\Ponieważ Kayprzewielebnieyfzy jMc X. Hun-cyufz -zbliżafìg do Nayiaśnieyf,ego J. X. Mci y Stanom Rzeczypojpolitey, więc wyznaczonych do przyjęcia enego zaprafzam Senatomw. Po Nim JMć Pan Marfzałek Seymowy Stanu Rycerikiego h<zc wyrzekł formalia: Il y a wyznaczonych z Prześwietnych Woie-wodztw Pojfow do przyigda tegoż Hayprzewielebnieyfzego jMctX. Nuncyufza także zaprafzam*
Wyfzli więc do Sal przed Jzbę Senatorika, w poclobney liczbie iak na przeciw Xciii Repninowi Poffowi Rofïyifkiemu/tak z Senatorfkiego iako y Rycerlkiego Stanów Senatorowie y Poffowie (z t§ tylko różnica, że teraz między Pierwfzemi Senatorami na przyięcie zbiiżaigcego fię JMciXiçdza Nuncyufza delegowanemi znaydowaï fię JMć X. Turiki Bifkup Chełm ińiki ) y w pomienionych Salach Ciż Senatorowie y Poffowie, tudzież przed Niemi Urzędnicy Więkfi Koronni y Litewfcy, daley zaś Podkomorzowie Nadworni J» K, Mci à naoftatek Dworzanie J, K. Mci, w rowney dyftancyi iedni od drugich, iak za Audyencyi Xcia Repnina ftai^Cj na przyięcie tegoż JMci XiçdzaNun-cyulza oczekiwali. Który fkoro wieżdzał w Dziedzieniec więkfzy Zamkowy, tak zaraz Go Gwardya w cztery Linie w kwadrat ufzykowana ogïofem Tamburow y Fayfrow y prezentowaniem Broni witała. Gdy zaś Bramy Zegarowy ku mnieyfzemu dziedzień-cowi przed Schody Zamkowe zaiechał, wyfiadaiacego, nayprzod Dworzanie J.K.Mci, à potym idącego daley po wfchodach y na Salach, oraz w Senatorikiey Jzbie wyż namie-meni Podkomorzowie Nadworni J. K. Alei, Urzędnicy Więkfi, Poiïowie^Senatorowie V Marfzałkowie Oboyga Narodow z takoważ Ceremonią iak Xcia Repnina przyimowali tegoż JMci X, Nuncyufza. A On przefzedłizy przez koło Senatorikie z takowymże czynieniem poszanowania J. K. Mci y drugim Stanom Rzpltey iak Xże Repnin, ufiadl tia krześle w tym famym mieyfcu iak pomienionemu Xciu Repninowi było poftano»" wionę, Xiażęta Marfzałkowie W. Koronny y Nadworny Litewiki będący z innemi Mi* niftrami przy Tronie uderzyli Laikami trzy razy, y Xi§że Marfzałek W. Koronny fam potym rzek?.* Nayprzewielebnieyfzy J Mc X. N un cyufz od Oyca Świętego mowie bçdziù do Nayiaśnieyf ego KRÓLA JMci y Stanów Rzpltey. Mówił przeto tenże JMć X. Ntinćy-i-ifz, Łacińikim ięzykiem, de tenore fequenti iak tu fię wprowadza.
„ Refpicienti mihi faepenumerò ( Sereniffime.& Potentifflme Rex, Celeber-y, rimi & Nobiliffimi Ordines ) Reipicienti mihi faepenumerò, totumque praeteritae V, vitae meae curriculum ftudiosâ quadam recordatione obeunti, nulla profetò feu « jûcundior-, feu reverà melior ejufdem pars occurrere confuevit, quàm poftremum « hoc feptennium apud inclytam gentem veftram felici, fauftoque ornine exa&unK ?- Graviffimo liquidèm Pontificii Legati munere ornatus, atque perfunćtuSj non in eam
9, mg«
C
•;, îtiodô regionem tranflatum me fenfî, ubî comîtas, hofpîtalitas, antiqua moriìm fìft-ceritas mirum in modum elucerent, fummoque haberentur in pretio, verùmetiàrfi „ ubi avita Religio caeteris virtutibus longo intervallo anteiret, Catholicae piiritatis ,, ni torem, 6c decus ingenti gloria praefeferret, fiagrantillimo denique ftudio a cun-„ àis ordinibus coleretur. Qiiae fcilicet eximia, nullifque laudi bu s fątis extollenda 55 propenfio veftra cum & fanÊHffîmis mei Principis curis, & pracci.puo miffionis mese „ confilio egregie refponderet: equidem .geftiebam animo, mihique fummoperè.gratu-5Î labar in ea me incidile tempora, quœ rei bene ac navi t er gerendo viam quafi fter-nerent, & paratiffimos aditus patefacerent. Sed eheu! (a) J^uomodò repente obfcura-„ tum eft aurum, mutatus eft color opìimus i Quarn denique fub ipfo mese Legationis „ ex i tu exoriri video tempeftatem, quas nubes Polonum hoc coelurn obruere, quos fin-„ ćhis Petri naviculam circumagere/ Exhorrefcit animus, Sereniflime Rex, Sapientif-lìmi Legiflatores, exhorrefcit fané, & re fugi t animus quotiès mecum ipfe recogito» „ heterodoxos homines non modo mitiffimè a vobis exceptos, fed 8c in fìnu veftro ,, enutritos, fub umbra alarum veftrarum protećlos, maximis beneficiis divinfilos, no-5, vas res hodie moliri, omnia mifeere, in manifeftam Religionis pernicìem confpira-,, re, exterorum opem ad obtinenda quarcunque cupi un t pal a m expofeere. Jam vero ,, quem fenfum Beati Aimo Patri Noftro Ckmenti Tertiodecimo Poloni nominis appri-„ mè ftudiofo fuilfe cenfetis cum hsc audi ret? Id ego vobis fanftè affirmare queo, fu-■„ premum illumtotius Ecclefias paftorem triftillimi nuncii moerore adeò fui (Te per».
culfum, ut nihil unquàm paternis Vifceribus acerbius expertus fuerit, mihique con*-,, ceptis verbis mandaverit, ut veram Religionem in tantum diferimen addućlam Sc ?» quanta pofifem animi contentione tuerer, & vobis omnibus quàm enixiffimè com-mendarem. Quo igitur Pontificiae foMicitudini 8c pro publico Legati officio, & pro 5, maxime rei pondéré folemniter fatisfacerem, in confpećlu Regiae Majeitatis, in iftâ „ Comitiorum frequentiâ, Sc celebritate Catholicam cauiTam diâurus h tic acceffi, con» s, fidens fore, ut Pater Luminum mihi det os, intelleĆtiim, fapientiam, fortitudinera „ ad exploratam pietatem veftram adverfus omnes Diffidentum conatus opportunè « communiendam.
,, Tametfi Polonicos Annales cum periego pîurima ad Nationis honorem. & 55 incolumitatem preclare cogitata, gefta, fancita admirari contingat, quse fapientiffi--5, mam teftantur rerum veftrarum adminiftrationem: nihil tamen confultiiis reperio si faluberrimis legibus ad fervandam Ćatholicse Religionis integritatem 8c conditis, Se ,5 confirmatis. Ac reverà illu'd peculiari quadam Gmnipotentis Dei Providentiâ ufu-5, veniffe arbitrer, ut nullae viciffitudineS Perfvalìonem veftram evertere, aut è Regni s, faftigio deturbare valuerint. (b) Per c digit u s Dei, vere digit u s Dei eft ht c \ Quia 5, enim nefeit, totum finitimum Septentrionem omnigenis erroribus jam pridèm cor-9, ruptum, vitiatam lacrorum difciplinam, deletam Romani Pontifìcis aućloritatem,, ,■5 mgentem opinionum licentiam longe latèque graïïantem i (^iiis nefei; ipfam hanc ,, Poloniam aliquandó 6< civium, & exterorum protervia patuilfTe, (juorum erat omni-„ um mira im.punitas? Quicunque aut òb cri men, malumque in Re ligione fenfum pa-„ tria eje£tuś fuerat, aut ne legibus coerceretur, fponte fe ablegaverat, ille in Poloni „ am 'veluti in afyium fe recipiebat, Ëx Germania, ex Galliâ, ex Italia perditiflimi 5, corruptores aderant, ac prohibente n emine, 8c inan i Aimo quoque diti is appla'uden-53 te fua (omnia venditabant, proti igatafque do Ètri nas in vulgus effundebant. Śed in eo proefertim Nationis veftrae virtus enituit, ut neque iniquitate temperum, ncque '55 finitimarum gentium exemplo, neque novarum opinionum contagione in tàm peri-culosâ caeli plaga afilari fe, abripique pateretur. - In eo divina Providentiae virtus ?5 enituit, ut quascLinque ex potentiffimis h'ujufce Regni Familiis à vera Religione mi-5, fèrandum in modu defeìverant, eae vel penitus ex t in e, u e re n t u r. vel maturò reiìpiice» rent, atque ad novam lucern emergerent. Vos Vero ubi Religionem veftram è va* ,, dis, ac fcopuìis circumjacentibus liberamprasltare potuiftis,pr3eteritis periculis edo^ ,, ài quomodò fartam5 te&amque cuftodiretis diiigehtiffimè cogitaftis. Hinc optimae 5, i 11 âe Conftitutìones, qu3e inter immutabile s Sereniïïimse hu jus Rcipublicse Canoneâs ,, principem locum obtinent, exìmiae Conftitutìones ad Fidei tute i airi', nimirùm ad -5, Popu li {à lu tein, qu* fu prema lex eft ordinata. Hinc perpetua i Ila veftra erga fan* •55 tlam Romanam Sedem obferuantia, qui nempe apud omnes Chriftiani nominis gen-
(") j) (a) Jerem. Tbr; 4. c. 1. (b) Exod, 8. c> 19*
tes ińclarefcitis. Hinc indelebilis illa veneratio, quâ Summorum Pon,tificum De-' creta divinas res refpicientia, veteremque difciplinam firmantia vobis ultro accipi-enda e(Te intellexiftis. Quo fit, ut non Reges tantummodo veftri pulcherrimam Ortbodoxerum appellationem jure optimo impetraffe dicendi iint, e tota gene-rofa Natio Polonica eodem nomine infigniri, 8c nuncupari mereatur. Numquid ergo in hodiernis calamitatibus animum defpondebitis» yobifmetipfis minores en-tis, eloriamque tot feculis partam indecore elabi finetis? (O Nwqutd vobifeum ab* ' breviata efi manus Domini? Eja (d) induite vos armatur am Dei ; agitur enim, mihi ' crédité, agitur de fummâ rerum. Petunt Diffidentes xqualem in hoc Regno cum Catholicis conditionem ; vobifeum in hoc Senatu afiidere connituntur , Reipu-, bliese munera, honores, dignitates affé & ant; liberum Reiigionis exercitium, , cujufcunque tandem furfuris ea fit, fibi concedi contendunt; dilïoluta Sigitmun i Aueufti tempora, quorum memoriam ex annalibus veftris deieri expediret, ad hanc ! «tatem revocare, ac veh.ti quoddam morum exemplar poltritati veftrae commen-, dare vellent. Quid qu*fo, quid exitiofius excogitari poteft, quam noviflim* ift* , Diffidentum petitiones ? Quanquam quid dico petitiones Jam ab îplo u;us , orationis exordio non fupplices petendi vias infifti, fed maximas excitari tur-, bas, fed imperiosa quadam ratione vobifeum agi accepiftis. Enimvero nul urn
non lapidem movent,nihil reliqui faciunt hi Catholicae RehgionisJidverfarii,ut qui » quid valdè volunt, cumulate confequantur. Quod fi vos faciles, fi timidos, îperpe-» ràm cautos, fi propfiti parùm tenaces invenerint, adeò ut fuffragia veltra corripere, > ailt extorquere poffint, jam nunc dico: vae vobis, vae filijs, vae nepotibus _ veltris ' Cavete enim, per Deum cavete exiftimetis, majeftatem Catholicae Reiigionis vel » imperantis di il ftare polle, fi Luthero, fi Calvino, caeterisqueHeterodoxorum ante-
*	fignanis januam aperueritisv Equi dem mihi videre videor prifeae fanfchtatis ìnititu-
*	ta omnia feu vi fublata, feu novorum ritnum opprobriis inquinata, & polluta, que-» madmodum & alijs Europae regionibus, quas opus non eft memorare, fataliter eve-" niffe legimus, etfi fortafìfe leviora effent morbi principia. Video multitudinem in " contraria ftudia didućfcam, & multiplici Cultûs fpecie implicitam à recto Fidei tra-" mite miferrimè deerrare. Quid plura? Novos homines in his veftris fubfellijs mini » videre videor falforum quidem dogmatum praejudicijs imbutos, fed ingenio, gratiâ, » divitijs, rerum ufu pollentes-, qlii forttmae & audaciae intemperantiâ elati non mo-" dò Tura, quae Catholicis Favent, infrifìgere, vel abrogare, fed 8t progrelìu temporiś " viam fibi ad Regnum qua ere re non dubitabunt. Sed quamvis etiam Diffidentum » ambitio, dimifla odiofiffimâ illâ aequalitate, moderatiti* procedere videretur, iterum " vobis dico: cavete, Cavete, 8c vigilate ne Reiigionis veftrae candor vel minima labe " tangatur; probe enim calletis quàm fit pura, quàm fan£la, quam intemerata, quam " denique ab omni vetiti Cultûs confortio aliena. Quapropter non modo publicum >' damnatarum Religionum exercitium à Regno veftrototis viribus eliminàndum elle " decemetis, fed ne aedes quidem privatas > quae Oratoria vulgo nuncupantur, " Diffidentibus concedi pofife arbitrabimini» Quid enim eft aliud, amabo vos, haeC " ipfa Oratoriorum conceffio, nifi mera Catholicae Reiigionis, legumque ab ea prae-" fcriptarum violatio ? Quid eft aliud heterodoxis miniftris concionem e fuggeltu " permittere, nifi i)s falfae doftrinae validiùs infinuandae poteftatem facere, quamo-
brem 8c eorum auditores errorem ardentiùs depereant, 6c veritati pertinaciùs ad-
verfentur.? Quid eft aliud profanam Coenae^ uti vocant, celebrationem tolerare, nift " eofdem Miniftros ad facrofanfitum Euchariftiae Myfterium nefaric contaminandum » quodammodò allicere? Cavete igitur, iterum, ac tertio cavete, & vigilate; illudqua » re£tè perpendite, Religionem veftram non modo pravos agfcus reprobare, fed 8c omnes
" homines, qui pravis aćtibus quomodocunque anfani praebent, condensare ; nort » tantum varias Diffidentum feaas,fed Se quofeunque Diffidentum fautores abomina-" ri, tametfi non intima erroris perfvafione, aut dilezione, fed alijs humanis ìmpul->» fibus incitatos. (<?) No lite qua fi Fratres mei, no lite boc_ malum facere. Praeterquam M quod fi hxc Oratoria, quod Deus avertat, à vobis permitterentur, putatisne ìdcircó " Diflìdentes eâ moderatione ufuros, ut nihil impofterum poftulatun effent > Toto caelo erratis quicunque id creditis, neque callidorum hominum ingemum fatis per-» foeautn habetis. Ego vero etiam eâ de caufsâ nihil Diffidentibus concedendum au» ^	°	tumo>
(c) Ifaias So. a. 8. (d) Ephef: 6. il. (e) Genef. 19- 6.
" turno, quia nempe fi vel unum hodie concedetis, nuìlum deinceps petendi finem à " Diffidentibus fieri videbitis, qui facilitatem veftram feinel esperti, eò alacriores, no-" vifque Jinllruài auxilijs ad oppugnationem revertentlir, nihilque à le imperratum " reputabunt, dum aliquid fuperfuerit impetrandum. Neque profetò vellem, ut quifpiam veftrCim fpeciosâ nefeio qua felicitatis imagine illećlus ex propofito Diffi-" dentum incremento mutatam Polcnise faciem, Civium frequentiaìin. Arti u ni cultu-" ram, uno verbo publicum boniim liberaliter fibi polliceretur: Videte, fi me audi-" tis, diligentiùs videte quo loco fint res veltri. Hodiernum Poloniae ftatum intro-" Ipicite, & enucleate. Perpendite an verifimile fit, eos, qui Diffidentum caufam po-" tenter patrocinantur, m agi s de vobis, quam de femetipfìs elfe follicitos. Animad-" vertite, an prudenter fit expe&and.ums, Diffidentes, qui nunc temporis Regnum hoc " veftrutti tantoperè divexant, tranquiMiores apud vos fore cum & numero, & opibiis, " 6c au£toritate florentiores evaferint. Exquirite tandem an Vera Populi félicitas;, 8c " inteftina difeordia bene conveniant,. unaque in fede morari poffint. Veriimtaitie'rt " demus ex hac Reiigionis libertate evidentem in res veftras derivari poffé utilitatem'; " numquid proptereà immortalis vitae lucrum caducis emolumentis pofthabendum " elle ftatuetis? (J) Quid prodefl hominì fi mundum uni-uerfum ìucretur» anima vero jua de-trime'ntum paiiaturì (g) Multa quidam bpna habebitis, fitimueritis Deum recejjeritis ab omni peccato, &. Majorum veftrorum Religionem intaćtam fervaveritis, in cujtis confpe£hi fordént òmnes diviti se. Cseterum quaccunque impendeant pericula Ch) viriliter agite, & conforieiur cor veflrum omnes, qui Jp erati s in Domino; Dominus enim difi-'' fipat confitta gentium. State animisi bonaque fpe fulti cun£tas Diffidentum machina-^ tiones confilio,pietate, Fortitudine evertere ftudete. (ij Si videtur difficile inoculis populi, numquid in ocuïis mets difficile eritì dicit Dominus. Non ego vobis ut Diffidente > vel opprimatis, vel perfequamini auCtor ero, cu m eos Legum veftrarum patrocinio perfrui jam prideir nove riti)-. ÌJonos ipfi cives fe prarbeant ; jura, quorum tutelam ^ effiagitant, venerenttir, ôc colant; Catholicam Religionem omninò perturbare defi-^ nant; vos vero viciffim, quae légitimé pol,liciti eftis, q:uaeque veftram manfuetudi-nem confidentes aa Diffidentum co ir. ili od u m fanxiftis, religiose, diligenterque fer-J' vate. Porro unum exoro, unum elt necelT rium, ne videlicet illis quidquam ulte-** riuS conćedatis. (k) Ne tr an s gre di amini terminos antiquos, quos poj'uerunt Patres vefiri» 33 Id cun£tis Ordirti bus in hoc ampli.ffi.mo Senatu congregatis etiam, atque etiam com-^ mendo, Tuamque in primis aućtoritatem imploro, Stanislae Augufte Rtxa in quo nempe totius Nàtionis oculos defixos confpicimus. Cum enim propter maximas '>y tuas, & omninò regias virtutes, incredibilem animi prseftantiam, miram inge'nij vim, imi mam patriarum legum peritiam,. luculentam doÊlrinàe oninis cognitiohèìti ad " fummum hunć Majeftatis apicehi tota Polonia, vel potiùs Europa acclamante, ève-^ £lus fueris, quàm muita abs te poftulentur, quàm preclara ; quid tibi, quid Populo tuo debeas fatis profeÊlo vides. Ac reverà perbrevi unius bienni) fpatio beatam nane >ł RempubiiCam eâ fagacitate, eo fuCceflTu adminiftraiti, ut fexcentis ineandein collatis >J five orrtamentis, fiVe commodis, communem expeàationem vicifle potiùs videaris, quàm exsèqtiafle. Decora, iateor, 5c Valde commeiidabiìia magnaniinitatis tuae mo-^ numenta, Serehillìffie Rex; at vero difiìciliimis hifee temporibus maximum tibi pa-" ratu'r Se còtiftàntiaè, & 'glorisè perielilum-. (1) Quia diligit Deus P'opu'ïim fuu'm» ideifeò pofuit te Re gè m fupr à èum , ut Catholicam Religioneilì in tanta rerum perturbatione tibi manus tendentem finti tuo peramanter fuf:ipias, ab omnibus, & fingulis Diffi-" dentum iâibùs quàm vaSidiffimè defcndas, nihil, plane nihil ex ejliś nitore, ac puri* tate detraili, nihil in ejus detrimentum emanare patiaris. Quanquàm quid opti? " eft, ut Orthodoxe Majeftati Tuœ eximiam tantàe rei néceffitatein fufit'is often.dere la ^ borem, cum me tories Familiari colloquio htimaniffimè adhibitu de integerrimis ani-" mi tui cogitationibus nitro certiorem feceris? Àleinini, pijffime Rex, ingenti c U m voluptate memini quàm difertè finceriffi.rn.fi tuum erga Apoftolica Sedem oblèquium,. ■" pecuiiaremque erga regnante m XpiVicarium, & optimo Filio du? na m benevolentiâ mihi fignificaveriS; Memini, tp mectim de reconditioribus Fidei noftrae myfterijs ad-w verfus minutos hujus aetatis philofophoś peracutè diflfe.rere folitum,ut qua corde tu ) ian&è colis Catholicâ Religionem, hanc intelle6lu, & ratiocinio ar£tiù$ ar£liùsque
(f)	'' com-
(f) Matth: i<5. 26. (g) Tob. 4. 23. (h) Pfal. 30. 25.
(i) Piai, 32.10, (kj Prov. 22. 2 ó'. 2. Fara li p.. 9.8:
comple&ere. Seti quKn'atti evidèntior Fidei tuae demonftratio, quam quse mihi p'rô-xim» fuperiore Interregno tam luculenter emicuit.? Cum enim invidiofus quidam -, rumor tune temporis percrebuiflet, te ad -quorunda Principimi amicitiam faciliùs s captetndS, tuique ftudiû latiùs in Polonia propaganda, Diffidentu pattibus impenfiùs „ favere, nobilîffimâ inćenfus indignatione in hanc fententiam me alloqulitus fuifti: Ego verò malevoli s,& obtreBat* rtbus mets,qui msbf fter ad Regniï inttrcludere conatur* reliquas artes lubentiffimè ignofco, hodiernam tamen notant, quam mibi calunniose ih u• runt, tolerare prorfus nequeo. $i enim tàm obliquo tramite ad furnmam potejìatem mihi " pergendum foret, prof Bo mortem oppetere, quam imperium adire mailem» ut nempe ve-ram Religiónem, quam & interiore, & exteriore cultu conftanter profìteor, toitus mei fanguinis ejfufìone teftarer. O egregios, Verèque CatholicoS fenfus, quos e* amplif-" fimo hoc loco elatâ Voce repetere & predicare geftio, ut nimirùm intelligat totà " Natio quem, & quam religiofum libi nuncupaverit Regem/ Id fané intellexit deque 5'feliciflimâ elezione jam tum fibi gratulata fuit, cum ad aras provolutus fupremo " Regum Regi PaBa Conventa folemni jurejurando fponderes, gloriofa Sereniffimaé hu)us Reipublicse Pada, quorum illud praecipuunv Catholićam Fidem, ejufque Jura " fine u Uà exceptione fervare; alterumque hiìic affine: nullis muneribus, nulli s privile-" gii s Diffidata augere. Id intellexit, fibiqùe iterùm gratulata fuit, cum terribile " illud facramentum tam fervida ad Populum orâtione cònfirmafti, ut rivos lacryma-" rum eliceres, omniumque animos potentiffimè permifeeres. Id etiam nuperrimè " intellexit, fibique gratulata fuit, cum hanc ipfam Religionis caufTam in hoc Senatu " eloquentiflìme propugnatali! 8c fplendidis verbis, 8c manifeftâ approbatione excepi-" fti. Quid igitur fupereit, Serenifiitne Rex, nifi Ut eximios fenfuś abs te totiès, tanto-" que cum apparatu prornulgatos in hodiernis Catholicae Religionis anguftiis fideliflì-" mè comprobeâ, omnemque Diffidentum fpem omnino praecidas ? Verum ab egregio " ac bene animato Principe tempus jam eft ad vos orationem meàm Conveftere, prae-" valida Ecclefiae Dei propugnacula, fpe&atifiìmi Antiftites, quos duplici ingenti " munere cohoneftàtos fufpicimuS, Sacrorum nempe perficiendorum, & Reipublicaé 93 procurando. Eftne quidquam feu coram Deo, feti coram hominibus hac poteftate 5- veftrâ pulchrius, aut honorificentius? Sed quandoquidë tum ad Ecclefìaé, tum ad Rei-« public^ clavum fedetis, eo VoS ad tantum onus fuftinendum oportet effe fortiores. " Summus quidem Pontifex quàm praèclafè de Vobis fentiat, quantàm in veftrâ pru-" dentiâ, pietate, conftantiâ fiduciam collocet, vobis etiam porremo non obfcurè fi-» gnificavit. Veftrum eft bene conceptam ab ilio fpem 8c idoneo fermone, Se re£tè " fa Élis diligentiffimè implere. Ablit, abfit, ut quemquam veftrûm feu privataè utili* " tatis ftudio corruptwm, feu flagitiofo difeordise fpiritu afflatum fulpicer. Una au-'» ftoritas, una Fides, una voluntas vos duciti uno agmine adverfarios veftros adorien-v dos effe cognofcitis, uno impetu eorum audaciam infringendam, conjùnâis viribus infeÊtas pecudes a puriffimo Jefu ovili repellendas. Jamque ego in ardore vultuum veftforum infiammatos animoś veftros^ 8c vere igneam follicitudinem confpicio.(n\) 5» JEmulaminj ergo, Paftores optimi, <nmulamini hoc tempore charifmata meliora; (n) y» in dofòrinà, in integritate, in gravitate honorum oper urn exempla pr<tbete\ (o) clamate, >•> ne ctjfetis, quafì tuba ex aitate vocem vefìram; (p) predicate verbum, iń/late opportune* ,5 importune arguite, obfecrate, increpate; (q) ita loquimini non quafi hominibus placen-tes,fed Deo, qui probat corda veflra. Neque fané à vobis, Ampliffimi quotquot ade-ì? ftis Poloni hujufce Senatùs Patres Confcripti, minora quàm ab ipfis Epifcopis in hoG « Religionis diferimirte expeQ:amus. Prastermiflis enim luculerttiffimis argumentis, qim Vos ad tuendam libertatem veftram omnemque perniciofa* indolis innovatio-5? nem ab hac patria propulfandam excitare debent, nonne illud exploratum, 8c com-99 pertum habemus, nihil vobis antiquius effe, quam honorem veftrum pro aris, 6c fo-99 cis fuftinere ? Nonne feimus honorem hunc ipfum in Fide à Majoribus veftris acce-99 ptâ potîiîimum ftatui, quam ad extfemum vitac fpiritum illibatam fervare, illibà-99 tam Filiis veftris tradeïe voviftis ? Profeto (r) qudrentes primum Regnum Dei >9 terrena omnia bona vobis adjici fentietis; ($) vobis boni Lcgìflatorés eritis; vobis Cor.-99 filiarii fìdeles manebitis; Deus autem, qui univerfo mundo dominatur, dabit vobis fa-pientiam, fcientiam> inlelligenïiam, cognitionemi (t) eritque in latcre ve/ìro. Vos de-
99 nique,
(m) i. Cor. i t. i'i. ('n} Tit. 2. y. Co) ïfai. ^g. t. (f>) Tim. 4. 2. (q) 1. ThefT. 2. 4*
(r) Lue. 12. 31. (s) ex Epift, Cath. Śaaćii Bernab*e Àpoft. jj. 21. (t) Prov. 3. i6.
<
„ nique, vos omnes una voce compello, qui nobiliffimum Equeftrem Ordinem in foîê-», nani hoc Polonae Reipublicsé Conferii reprsefentatis, eximii Legati, vos oro, obte-„ ftorque, ne Religiónem veftram quOmodocunque à Dilïïdentibus Isedi, uìlove vul-„ nere labefaâari committatis. Id accurata officii veftri ratio efflagitat, id exiftima-., tio, id probitas, id juftitia, id femper vehemens Coetus veftri pietas certatim fibi „ vindicant. Quid in Provincialibus Comitiis pene omnibus Fratres veftri fuper ąra-,, viffimo Religionis negotio vobis prseceperint nec ego ignoro, 8t vos probe recordari ,9 debetis. An ergo officio, 8c fidei deeffe vos pofife putabitis ? An eam ipfam Reli-„ gionem, cujtìs dignitatem paucis ab hinc diebus tantoperè fufpiciebatis, cujus bonum ,, comuni aftenfi^atqueadeei fremiti! urgere videbamini,hodie a vobis vel parvi pendi, vel prorfus negligi obltupefcemus? (u) C'urrebâtis bene, quid vos imped 'vit ? Eftne „ aliquis veftrum, qui tantam exprobrationem fe mereri fentiatj qui à propofitâ fen-„ tentiâ turpiter difcefierìt? Ego vero neminem, piane neminem ex Poionis Lepifla-„ toribus ejus ignominia: reum exiftimavero; fed fi quis forte imprudenter defeciftet, „ tu, Deus Optime Maxime, fcrutator cordium ex errore in femitam jube 'tit reverta-5, tur; tu omnibus 8c fingulis lucis tuae radium ita cselitùs infunde, ut intelligent in •„ fola tua Religione veram gloriàm, veram utilitatem contineri; tu deniqne omnipo-„ tènter perfice, utCatholicam Fidem de cunftis Diflidentum minis, ac perturbationi-„ bus triumphare in hoc Regno videamus. Dixi: (x) Spiritus Domini loquutus eft per „ me, & fermo ejus per lingua m meam; (y) vòs qua & di dici ftis, & audiftis b<zc agite* „ & Deus pacis e rit v obije um.
Po l~końc2oney mowie JMci X. Nuncytifza pośli jch Mość Miniftrowie do Tronu, y ża uderzeniem Lai"kg przez Xi§ż§t jch-Mościow Marlzaîkow Oboyga Narodo\V^ Xże JMć Marfzafek W. Koronny rzekf: od Nay i a śn i eyfz ego KROLÀ J'Mci. Y na tych-îuiaft JMć Pan Zamoyfki Kanclerz W. Koronny odpowiedział' do jMciXiçdza Nuncy-t\fza w te naftçpuiace flowa:
" Qiiam jucundum fit Sacras Regia; Majeftati Dno Meo Cleméntilfimo & Congre-gàtis Réipublicse S tati bu s de foilicita, qua circa rem Catholićam in hoc Regno tu-" endam, denegandafque Diftìdentium preces, Sanftiffimus Dominus Clemens Ponti-" fex Maximus Ejus Nominis Decimus Tertius afficitur cura, per Te Jliuftrem ac Rèi " verendiiTìmum Antonium Vifconti Ejufdem Sedis Apoftolic» Niintitim, tam folemni» " ter ac diferte edoceri, vel ex ea debita, qua erga Chrifti Vicarios femper feruntur '' devotione, vel ex intamihata confervandae Fidei, quam à Majoribus acceperunt vir-ł' tute, vel ex innato erga tam Sanftam, quam profitentur Religiónem amore, facile coliìgere, ac perlvad'ere Tibi poteris. ,,
" Nulli certe magis cor^i eft, quam Sacrac Regiae Majeftati Domino Meo Cie-" m en ti fîîm o ać Toti huic ReipubIic3:,Summi Sacrorum Noftrorum Antiftitis, ôc Com-T' munis in Chrifto Domino Pàtris, dum Catholicae Fidei Żelum, ac'Legum Ecclefia-'5 fticariìlìì obfervantiam, commendai-; omni qua pareli promptitudine 6c adhortatio^ " m bus deferre, Se paratiffimum obfequendi rnorem gerere: >,
" Qiia faqe vigilantia univerfi Orbis Catholici Paftores, imminentià Ecclefiae ma* h la tempeftivè adverterunt, quo pro fovenda Religioni? Immuni tate przeftiterunt Zelò, qua pietate in cońfuleńdis ejufderii difficultatibus ufi 'femper fu è re ; apprimé compertum eft ; Àft non minorem folicitudinem, 8c Sanûillimum nunc Regnantem " POntificem inidconferre evidenter hodie comprobatur; idcirco fummis ceiebran-'' da flint laudibus, ea Paftoralis Mùneris per Te Jlliìftrem ac Réverendiltìmum Apò-" Ito li cu m Nuntium S un m perafta Officia, 8c quo Majoribus ifta Orthodoxa Refpubli-ca ad profpiciéndum Sacris Suis Cómpellitur momentis, eo addictiori modo pro aê-quitatis rations an i mu m mentemque fuam, ad illa convertere SacrofanÊliim erit. „
" Etfi alia Sae. R*. Mtti Dno Meo Cimo, ac Congregatis Ordinibus deeiîent mo-tiva, tam anxiàe Sanćliftimi Pontificis correlpondendi intentioni, ac Fidei obviandi " praéjudicijs, vel ea ipfa fatis fuperque fufficerent, quaè ex Solemńi Sereniffimi Régis " jurejurando, àc naturali Religionis debito omnino promanant.
" Cum autem Sacra Regia Maje (las Dominus Meus Clementiffimus noń poftre-mam imò pr»cipuain iftitis Reipublicac felicitateni, ab eo dependere feiat, ut Ca-" thoiica quaé huic Regno dominatur Religio, quam diligenti ifim e maniiteneatur hinc eft, quod ftrenuos fuos circa San6tam Fidem in tot occafionibus, 8c aliquibus
(fi)	"in
(u) Gal. 5. '7. (x) 2. Reg. 21. 2. (y) phii. 4. p.
»•* in Tua Jlluftris ac Reverendiffime Apoftolicas Sedis Ńuntie Or^tione recenfitis, pro-'' batos fenfus, nullo unquam tempore non jam mutari, fed nihil penitus detrahi pa-" tietur „
" De Caetero Sacra Regia Majeftas Dominus Mens Clementiffimuś, ac Congregati J' Reipublicae 'Ordines, Beatiffimo Fatri in perennem debiti, Stae Sedi Apoftolicae obfe-quij conteftationem, intenfa Studia Religionis Suae omni potiori modo colendac of-'J ferunt profitenturque. Tu vero Jlluftris & Reverendiffime Nuntie de optima aò " propenfa erga Te Sacne Regia; Majeftatis Domini Mei Clementiflìmi Totiusquè Rei-" publìcas voluntate quam cèrìiffime confidas. „
Po ktorey odpowiedzi JMć X. Nuncyufz powftał z Krzeffa y czynigc po trzy razy ukłon Nayiaśnieyfzemu Panu, y drugim Stanom Rzpltey, wyfzedł z Jzby Sena-torfkiey, zk§d z tak§ż Ceremonią iak był przyięty zoftał do fwoiey Rezydencyi aż do Jego Pokoju odprowadzony, gdzie Jchmość Delegati mało co zabawiwfzy y oświadczenia wdzięczności od JMć Xiçdza Nuncyufza odebrawfzy, rufzyli fię na powrot y będgc przez Niego odprowadzeni aż do wfiadania do Karet, powrócili do Zamku.
W Jzbie zaś Senatorfkiey po wyściu JMci Xiçdza Nuncyufza gdy Miniftcrium przyftapiło do Tronu, JMć Pan Kanclerz W. Koronny zapoprzedzai§cym uderzeniem Laika, przez Xcia JMci Marfzałka W- Koronnego od Tronu Stanom Rzpltey oświadczył, Jż na dniu wczorayfzym Xżę JMćRepmn Pofeł RofTyifki Jmieniem Jmperato-rowy Jeymci, a JMć Pan Benoit Minifter Pełnomocny, Jmieniem Króla JMci Pruskiego, Dekłaracye ( NB. też fame co fćt na końcu dwiidzieftey ofmey S«flyi ) J. K.Mci na prywatney Audyencyi oddali» Które to Deklâracye: że będ§ wfzyftkim Seymui§-cym Ofobom kommunikowane, tenże JMć Pan Kanclerz W. Koronny przyobiecał, teraz zaś że Materye Skarbowe kontynuować % będg Stanom Rzeczypofpolitey opowiedział.
Czytał więc JMć Pan Sekretarz Seymowy Proiekt fub Titulo: Poftanowienie o Luftracyach Staroftw, y Dupli w W. X. Litt.- na dniu onegdayfzym czytany, y ad diii-berandum potym kommunikowany, po ktorego przeczytaniu, gdy za trzykrotnym pytaniem fię przez jMć Pana Marfzałka Koła Rycerfkiego* powfzechna na podpifanie onego naft§piła zgoda; przeto zaprofzeni przez JMć Pana Marfzałka Seymowego De^ putaci do Konftytucyi wraz z Nim wfpomniony Proiekt pndpifali. (b)
Po podpifaniu tego, zabrał głos JiYIć Pan Borch Woiewoda Jnflantfki y w nà* fl^pui§ce mówił Słowa:
„ Nayiaśnieyfzy KROLI7 Panie à Panie Moy Miłości wy. „ ,, Na Sobotniey dopożna przeciagnioney Seffyi folguiac utrudzonemu codzien-,, nemi pracami zdrowiu W. K. Mci Pana MegoMiłł. a przytym niechc^c Prześwietna ,, Zgromadzone Stany zatrudniać wielością Materyi ściągających fię do tak zawiłey, „ niepow'zechnie u nas znaney, a przeto niełatwey do poięcia Menniczney umieiętno-„ ści, zachowałem explikacyy dwu iefzcze Punktów w Proiekcie o Nowey Monecie ,, wyrażonych-
„ Teraz dopełniai§c powinność Kommiflafzà Mennìcznegò poczynam od obia-„ śnienia Remedii, bez ktorego żadna utrz) mać fię niemoże Mennica. „
„ We wfzyftkich naydofkonalfzych Mennicach zabiega fię fubteìnym Mynca-„ rzow wynalazkom, które in d-faudationem Publici pod pokrywką omyłek wśliznąć „ fię mogłyby, z tym iednak wfzyftkim pobłażane nieuchronnym niedofkonałościom, „do których uniknienia umieiętność y zmyffy ludzkie nie fa doftarczaigcemi, we „ wfzyftkich Mennicach admittitur remedium dwoiakiego gatunku, iedne co do Próby „ Srebra, drugie co do Wagi fztuk Monetowych. ,,
„ Dla pewności próby Srebra każdemu Monety gatunkowi wyznaczoney nay-„pierwey probuie fię przez trzech przyfięgfych Probierzow Metal, gdy z Tygla ma „ wychodzić, y na ow czas powinien być Metal nieco podleyfzey próby w Talarach y „ Pułtalarkach na puł grana, a w gatunkach pomnieyfzych na granów dwa. „
„ Gdy potym po fzrotowaniti Metalu na fztuki każdey Monecie proporcyonal-„ ne, te blafzki id§ do bielenia, Weynfzteyn y fol trawi§c miedź in fuperfe e tych bla-„ fzek, nie tylko, pozor białości im daie, ale też próbę Srebra poprawnie, w mniey* i? fzych gatunkach więcey, bo w tych iako cieńfzych więcey fię wytrawia miedzi, a W
» sm-
(b) Ten Proiekt za Prawo przyięty znayduie fig w Konftytucyi tegoi Seymu.
grubfzych mniey, przez co każdy gatunek do przepifaney prób/ przy iść 'powinień->■>' hy.
,, Ze iednak tey poprawy gradum, ad ultirnam cxà&itudìném przywieść niepo-j, dobna, przeto niedoftatek próby na puł grana niepowinien vitiare Monetę, y na tym „ zalega Remedium co do próby Srebra we wfzyftkich kraiach acćeptabile. Zeby o wa-"S, dze puł grana wątpliwość nieżoftała, przydaię to obiaśnienie, ie puł grana ieft^pięć „ fet fiedmdziefi^t (zofta część Grzywny. „
,, Przy warzeniu tych blafzek zawiHo wiele ód oftrości Weynfzteynu y foli* „ których qUalitas nie zawfze ieft równa, tudzież od wody, która czafem mniey, cza-■„ fem więcey, zwłafzcza po defzczu czgftek hałunowych w fobie zawiera, y przeto w S-) tych blafzkach więcey lub trochę mniey n)iedzi wytrawi fię in fupe'r-ficie, a zatym co 5, ubywa na wadze, przybywa w poprawie Próby Metalu. Przeciwnym fpofobem co fię „ miedzi niedotrawi, zoftaie w Wadze, y przeto fztuki z rożnych fuzyi cale rowney •„ wagi być nic mog§, z tym wfzyftkim każda fztuka z ofobna wnętrzny walor mieć '.3, powinna, bo to od zmiefzania metalu w Tyglu, y od Tyglowey zawiffo próby, „
„ Remedium co do wagi zt§d wynika, że choćby każda fztuka z ofobńa iak nay-pilniey ważona b}ła, gdy ich więcey w kupie waży fię, cokolwiek różnicy w Wadze •9, pokazać fię mufi, przeto na Talarach y Pułtalarkach niedoftrie iedîiey Ćwierci na „ fto fztuk, na Ćwiartkach iedney Trzeć i ny na fto fztuk, w Złotówkach dwie Ćwierci na^fto fztuk, a w niżfzych dwu gatunkach iedney fztuki na fto«tołerare należy, żeby ob bos mwutiflìmos defcfius gotowey Monety nie przetapiać.
„ Gdyby fię zaś pokazało z świadećtwa trzech przyfięgłych Probierzow, żeby „ defc&us co do Próby litb Wagi hoc concedibile Remedium przewyżfzać miał, tedy ta ea-„ ła fuzya kilkanaście fet Grzywien wynofzgca do Tygla wrócić fię powinna, na czym 5, Adminiftrator Mennic/ny za nredozor kolzt reboty traci.
,, Ż tego wfzyftkiego co de utroque Remedio inowiło iîç3 infertur, że potijjima „ pars maffk Monetahs powinna, ile można naybliżey, accedere ad normom opifanego i, w Proiekcie Reguła mentii, y że te Remedia do przepifanych granic in aliquota parts „ Monety cierpiane być mog§; Owfzem żeby te Remedia pro irritamento prywatnych ,, zyikow nie ffużyły, to Cię-fpecwiitet obwarowało, żeby wfzyftkie iakiekolwiek być mog§, ex utroque Reme di o pożytki, ofoblivtie w Rachunkach przez Officyaliftow •v, Mennicznych Krolowi JMci podane były. To Remedtum w Proiekcie nazywa fig modicum, ponieważ ieft naymnieyfze od tych, które w infzych krfiach f§ używane.
,, Przyftępuię do Materyi Redukcyi kraiowey Monety, która z wielu przyczyn zdami fię być nieodbicie potrzebny. A nayprzod ta Moneta ma •vitium intrinfecum a, niedoftarczaięcego waloru Vv'nçtrznegoy które dot^d powaga Pra'wa pokrywała. Gdy „ teraz Moneta Nowa ,y z dobroci zaletnieyfza, y rtowym Prawem autoryzowana, po „ kraiu rozchodzić "fię zacznie, gdy Zagraniczna Moneta &d valorem in injtcum ieft re-dukowana, nie ieft podobna, aby zła obok ż dòbr'g w rown\ m fzacunku chodzić moi „ gła. Poznana iey fzacunku niedoftateczność, wfzędy ia dyskredytować będzie, każdy „ ie;y iako w) foko •ofzacowaney wyftrzegać fię. każdy, iako tey, która kiedyżkolwiek „ redukowany być mufi, przyitnować niezechce Upadnie i. y kredyt in œfivmat one po-„ pilori, a zatym "ta ktorey Prawem liczynić niechcielibyśmy, w powfzechney akcê-„ ptacyi uformowałaby fiç Rediikcya.
\„ Na famych Kredytorow fpadłby ciężar całey ftraty, gdyż ci przymufzeni byliby według Prawa Moneta 'kraiowa nad iey Walor przyimować. Jako zaś rzadki „ Kredy tor na lazłby fię, któryby dobrowolnie onę in Valore Idea'i przyięć chciał, tak „ niepochybnie pomnożyłyby fię przez to niezliczone kłótnie, y nieuchronne na Pra» „ wo wydatki,
„ Nad to iakie ta kraiowa Moneta nîe będge redukowonn. Kom m i (Ty om Skar^. „ bowym [prawiłaby zatrudnienie: każdy chciałby ta .Monetą dochody publiczne pła. ,, cić, KommiiTya Skarbowa miałaby fłufzn§ przyczynę, nie przyimować iey w wyż-„ fzey Cenie nad tę iakhy ona w kraiu chodziła, a oddaiacy trzymałby fię Konftytucyi •5 17X7'
Jeżeliby zaś według niey KommifTya podatki przyimowała w ftarey Mone-„ eie, mufiałyby i a równym kurfem wydawać, a zatym y ubogi Żołnierz na dofyć V» fzczupfym żołdzie, iefzcze tracić mufiałby.
„ Wypływa ztad kweftya, ieżeliby nie miała teraz naft^ić Redukcya, czy
(^)	... „ cale
" ^nle nirc ° krai°wey Afone ty Redukćyi w Konftytućyi nie wfpomnieć, czyli kurs iey 5>ao czalu Prawem ubefpieczyć należałoby.
„ Moim zdaniem, czy to zamilczy (ïç o iey Redukcyi, czyli Prawem tolerantła
" . a niQy 9 Pevvnfë° czafu będzie zachowana, tn utroque cafu równie ciężkie dla kra* „ lu wynikać będg inkonweniencye.
„ Zamilczeć bowiem o niey, ieft to i§ bardziey dy(kredytować, która y prócz „ tego kredyt utracie mufi, kiedy iuż affu w Rydze ieft redukowana. Opifać zsś Pra->, wemkursiey ad tempus hmitatum, byłoby to nie tylko utrzymać Pubi,cum wtrwo, „ dze y niepewności, ale też fprawić w handlu zamiefzanie, gdyby infzy iey kurs miaf „ byc w Miaftach handlowych, infzy w kraiu. Nad to Kommiflya Skarbowa w dawnym „ kurfte biorgc tę Monetę w równym wydawać mufiałaby, a Żołnierz drożey ia biorąc,
Zniewolony enCyi	^ dr0Żey ŻyWnoŚĆ takS Monet§ P^cić byłby
>' A5iaîem honor pokilkakrotnie naydować fîç na Konferencyi Prowincyalney » W. X.Litt: miałem oraz partykularne dla fiebie ukontentowanie ciefzyć fię z ie-" n f1	y lednottayności zdań zafìadai§cych tam zacnych z Senatu y Sta,
" 11 Ryce^iego 01ob. Ta Prowincya więćey tey Monety nad inne Prowincye maiać* „naywięklzę. częsc ftraty w Redukcyi iey ponofić będzie, z tym wfzyftkirh nie ieft » daleką od zezwolenia na tę Redukcy§ z mał§ w Proiekcie względem kaffaty odmia-«9 n§, zaczym ex munere włożonego na mnie Urzędu Deputata do Konftytucyi, melio-„ rowany ad mentem Przeswietney Prowincyi W■. X. Litt: Punkt względem Redukcyi, ?» do Lalki dla przeczytania oddalę.
Po nim mowif Xź? JMĆ Poniatttwfld Pofef Eefzki, Zdanie fwoie de tenore ft . quentt wyraziwfzy.	J
Nayiaśmeyfzy KRÓLU", Prześwietny Senacie, M.W.M. Panowie, Bracia
" y Dobrodzieie*
w r " ^?b°kim milczeniu Nayiaśnieyfzy Królu, nâ dniu onegdayfzym zacho* waif m kiedy agitowała materya Motletowa, bom zważał że wielkiego oświe-„ .CCnia P°trzeba, kiedy ma zayść decyzya, od ktorey ufzczęśliwienie generalne Krajowe y los każdego Obywatela w fzczegulności dependuie.
" Rożne zdania ffyfzałem wypracowane z wielkg Ufilnościę; każdy z mowià-" cych iak naymocmey zyczył, aby iak naylepiey y naypożyteczniey radził Krakowi twemu, ale rożne m i końcami do tego dgżgc, miafto żiednoczenia zdań nafzych, ten
», Lr6- r 2P rZe teraz grunt0wniey będge wfzyfcy oświeceni w tey materyi, wie-klze lelzcze w fobie przy decyzyi oneyże, boige fïç byśmy czego fzkodliwego nie zrobili, u czuwa my wftręty.
" Trudność pogodzenia tych trzech okoliczności które tu niżey wyrâze, wfzv^ " ftkie nafze oboiętności fprawuie.
„ U J'" Każdy z nas ieft przeświadczonym, że pierwfzy fundament dobrey Monety bydz powinien, aby proporeya frebra do złota tak była zachowana, żeby ieden Metal nad drugim nie mógł mieć preferenćyi* Druga Kondycya dobrey Monety bydź po-winna, aby w kurrencyi iwoiey ze fzkod§ Kraiow§ niewychodziła, y żeby zagraniczne „ Monety w złych gatunkach bite nie mogły łatwo wchodzić z okazyi teyże Monety. 9» j- ?eCla k.°"dycya dobrey Monety bydź powinna* aby do poięcia dla każdego była łatwa, y zeby tranzakeye, zapify, lednym Iłowem wfzelkie kontrakty nienarufzońe zoftawały. Temu wfzyftkiemu dogodżiwfzy, rozumiem że każdy fie zgodzi, v Że wfzyftkie trudności, które rożni? do tych czas zdania nafze razem fi? ufpokoia.
^ » Przyznać trzeba ze proporeya 67. Grofzy Srebrnych do Czerwonego Złotego " tak ieft dolkonale wykalkulowana, że ktoby chciał w tym naymnieyfza czynić od-" mianę, mocnoby ufzkodził Oyczyźnie fwoiey, ale utrzymuje ten fentyment, trze-baby % rezolwówać łamać wfzyftkie dawniey czynione tranzakeye^ na co ia'fîe ża-" dnym fpofobem pifać nie mogę.	' Ł
„ • L5'^Chr§C tedy tym -dwom obiektom Ugodzie, takowe na to podaię medium, niech Grofz Srebrny będzie do waloru ośmiu Grofzy miedzianych podnieliony, to ^ ieft puł Grofzem wyżey iak teraz idzie; to kurreneya Czerwonego Złotego wyidzie na l7' Złotych y Grofzy miedzianych z6. Co iaknaft§pi wfzyftkie dawne tranzakeye m rotore zoftać mog§, bo ten co winien, tylkoby cztery Grofce na Czerwonym Zło-tym dokładać mufiaf, ktorey ftraty nawetby nieuczuł, ieżeli wypłacenie długu fwe-
'7 go
" go mogłoby mieć do dwóch albo trzech lat odłożone. Taka zaś Kurreneya ża^ dney fzkody Krajowi uczynić niemoże, bo miedzi zagranieżney kurs żaden w Pol-" fzcze niemoże bydź pozwolony, W frebrney z?ś Monecie y po tey odmianie, tak iak " teraz 67. Grofzy Srebrnych będzie trzeba dać za Czerwony Złoty, y wfzyftkie ga'tun-" ki nowey Monety wybitey nietykane zoftang y pes munetarius żoftanie nienarutżony.
" Z tego całe nafze zakłucenie wynikło, żeśmy niepotrzebnie Czterogrofżo-" wce chcieli dać denominacya Złotego; co gdyby naftgpiło, z wielkaby to byłokrzy-" wda poddańftwa nafzego, bo każdy Pan który przed tym od poddanego fwego lub " od Arendarza Złoty wybierał, pretendowałby na to mieyfce czterogrofzowkę fre-" brna. Chęć tego zylku, może była okazy^tych wfzyftkich trudności.
" Więcey nie mai^c co przydać in rè Monetaria» iefzcźe nnifzę obiaśnić zdanie " fwoie, iakbym życzył aby fobie Rzplta poftgpiła z dawnemi Polikiemi nafze mi Mo-" netami. Na redukeya onychże niepifzę fię, bo znam iaka z tgd fzkodę y żakłucenie-'' by miało wielu Obywatelow nafzych ; żoftawić jch także w kurrencyi nie można, '' bo fa podleyfze od nowey Monety, y redukcyi nie czyniło iak fię nowa Moneta na-" mnoży, to nikt oneyże brać nie zechce, z czego tniędzy Obywatelami wielkie ino-" §§ wyniknąć kłutnie.
" Te obiedwie trudności miarkuigc, inizego nie widzę frzodka, tylko ten aby " tey ftarey Monecie kurrencyi pozwolić aż do przyfzłego Roku ad imam ybris, ob-3i wieściwfzy teraz, że potym terminie kurrencyi żadney mieć nie będzie. Tym fpo-" fobem każdy z ObywatelbW będzie miał czas z oneyże fię wyzuć, przebić ia ha now^ " Monetę w Mennicy, y wfzyftkie trudności uftang. które nas teraz prżerażaia.
^ To ieft pewna, że żadney ha świecić odmiany zrobić in re Monetaria nie mo-" żna3 ktoraby na razie któremu z ObyWatelow nie była ciężka, ale kiedy każdy po-" tym poczuie, że ihtrata Jego ieft w famey rzeczy powiękfzona przez dobrg Monetę? " przykrość aktualna w ifodycz fię w dalfzym czafie obraca. Dziedzic czy zaftawnik " w dobrych pieni§dźach wybierai§c Intraty fwoie będzie bogatfzym, y temu miiey J' będzie kto ma fum m y nâ Prowizyach, iftotn| odbierać, kiedy teraz złemi pieniędzmi " wypłacona mu liczono.
" Z tego przykładu iawny tego będzie dowód: Gdybym pożyczył komu ftu ty-" fięcy w złocie ; Prowizyia od nich po 7. od fta rachuiac, Moneta zła mnie była wy-" płacana, ktorg redukując znowu na złoto, wlkmey rzeczy, pięć tylko od fta mi zo-" ltawafo. Teraz zaś w nowey Monecie Prowizye bior§c; y te fiedm Tyfięcy równy " ze złotem Walor maigć, żadney ftraty nie będę pohofił.
" To tylko obwarowanie trzeba przydać do tego zdania, żeby zapłata woyfku, " płacenie Suium, y prowizye od onychże nie inogły bydź miedziany Monety wypła-" cane.
" Do tego wlzyftkiego Próiekt porządnie fpifany podaię do ìafki, o którego " przeczytanie profzę, y ieżeliby nie znalazł generalney approbacyi, aby mógł bydź " per Turnum rezolWowahyi
Krotkóść czafu zoftawionà obradom natzym, y wielość Inteffow które iefzcze rezolucyi potrzebiiia, rozumiem że wielu do tego pociągnie, aby życzyli prędzey determinacyi tey materyi, która nas już tak dawno żatrlidnia* Ten będzie nayprę-" dfzy fpofob źakończenia^ aby moy Próiekt y Próiekt JMci Paha Woiewody Tntìant» Ikiego raźerh były do decyzyi Stanov/ oddane^ na który będzie więkfzość głofow, ten lîç utrzymaj y będźie tandem koniec tey materyi która iuż nam tak wiele czafu zabrałai
Oddał Sekretarzowi Seytnowemu Próiekt Sub Titulo': Uftahowienie Ceny Monety w Kraju kurfuiàcey-. Który był iuż wprzód Wydrukowany y niektórym Śeyhnuigcym Ofoborn kominunikówany. Którego to Projektu takowe naftępuie ułożenie.1
Ponieważ KommiJJya NaJlaMe'nniczna konformuiïc fis; w pra wdzie ad iigaiin im^ péri j cenę Monety Srebrney to ieft: Grosz Srebrny nà gròftv piìfbfmù fnièdùàny'ch, cztery-3ì P~°fie frèbrnè r.a Zfoty ieden Polfkt y tak dalèy do Talarabitegô ufiahawiïà» od ceny iednak " Krajowèy Czerwonego Z (ot ego na Złotych Oftmnaście Pràwem Anni 1717- redukowanego» daleko odftipifa; przeto przybliżał }c ftp cokolwiek do ceny złota dotąd w Kraju idtcey, a przez tò trudność względem ucalenia kontraktow dotąd zaftïycb uiatwiaiąc^pomieniony groft " Srebrny do grofty miedzianych ośmiu, dwugrofiowkg frebrną do grofty miedzianych Szefna-ftu-, y tak dal fta Monetę w cenie pod/toftemy, y takowy Monety pomienioney w Kraju kurs
(gz)	" ufi a-
"'ujłanawiatfiy, y żeby ìa kurrenćyą brane y w y'da want byty ft ano wiemy. À według iev rachuby cenę Czerwonych Zio tych Holender/kich, y tych które wagą y fzacunkiem wewnętrznym z Holenderfkiemi równe z Mennicy Naftey wychodzą, do Złotych Siedemńaflit " y groAv Dwudzieftu Sześciu Pol/kich, to iefl do Grafy Srebrnych Sześćdzieftit Siedm redu-kuiemy ; à Tùlarombitym po 3 2. grofte frebrne kurrencyą naznaczamy; Puïtalarki zaś po 2 £r°fiy Szefaście Srebrnych iść maia. Zeby zaś w wypłaceniu Summ dawńemi Tranza-Z kcyami między Obywatelami asekurowanych żadney nie było jprZeczki, tedy na wzór " Konftytucyi Anni 1726. ftanowiemy: aby Summy wfyftkie Monetą w kontrakcie Wyrażoną* à walorem teraz uftanowionym wypłacane były, to ieft: które złotem choćby po Złotych O-"3) ftmnaście rachowanym zacienione były, teraz przy wypłaceniu Złotem do każdego Czerwonego Złotego po grofy cztery miedzianych dopłać ai ąc 3 przecież nie miedzią, która nie-^ tylko Kapitały y ProWizye, ale y Zołdżołnierjkipłacony bydź niema, tyIko Według Kon-" traktu, gdzie Złoto Złotem, gdzie moneta monetą frebrna w Kraju idącą. Teyże miedzi aby Mennica więcey nad Sześć Milionów niewybiiała poftànawiamy. Pędem Moneta-" rium oneyże to ieflpropopcyą Crebra do złota we wfyflkim approbuiemy taki iak teraz ieft " poflanowiony przez KommiJJyą Skarbową. Co zaś do monety flarey, to iefl Tynfow y Szo-flaków Poljkich, ftanowiemy: iż to tylko ad imam Septembris Roku przyflłego 1767. mieć kurs w cenie zwycz-ayney będą; od dnia zaś wyż rzeczonego, kurs onych iako wewnętrzne-^ go waloru niemaiących y odnowey monety daleko podleyfych uftać ma. Którą to tera-^ żnieyjśą uflawę KommiJJyom Skarbowym przez Uniwerfały Publico obwieścić zlecamy. Miafla zaś Prufkie bicia Monety Prawo maiące, w tymże famy m walorze, iftociè y gatun-^u ™k nafte nowe z Mennicy wychodzą Pieniądze, bić powinny ieżeli jwego Prawa użyć
Zabrał" głos JMć PanMoftowfld Woiewoda Mazowiecki, a ten tak iftotny Ewa-luacyi y Jey układu iako też Jey Nomenklatury trudność rozumienia przekładane twierdził: że na poięcie teyże Ewaluacyi dla wielolicznych zachodzenia frakcyi, od wielu ludzi niezrozumianey y nieznaney, mufiałaby chyba Szkoła Rachmifirzòwfka bydź założona, a ztad radził aby gatunków Monety demonftracya powinna iuź bydź nayprościeyfza. Względem których, y ufożemia Pedis Monetala: żeby {Tę cum Extra-nets Principibus należało porozumieć, cytował" KommifTye Anno 1685/0 wyznaczone do znofzenia fię in re monetaria cum Jmpenj Princtpibur, tudzież Traktat Welawfki Anni 1657m/,przywodził y to w uwagę że kurs Czerwonych Złotych w Hollandyi raz iię podnoli, drugi raz fię zniża, y że bogaćtwó Kraju nie na obfitości Srebra, które tylko ffuży ku wygodzie kraiowey, ale nadoftatku Złota zawiffo, a t§ reflexy^ naciggał do tego.* iz przez ofzacowanie tak nifko Czerwonych Złotych, to ieft: po Złotych 1 6. y grofzy trzy Srebrnych w Kraju PoKkim tak będzie trudno o Złoto iak niegdyś òwych czafow było, o których tradycyg Oyca fwoiego wfpominał3że wnich dla fkgpości Czerwonych Złotych Damy ie nawet Dyftyngwowane zamiaft drogich kanaków na pierfiach nofiły. Kiedy zaś nie dawnemi laty fzedł dobry Czerwony Złoty po ten czas Złotych Ośmnafcie, a obrzezane po Tynfow Trzynaście albo mniey; złota w ten czas mnogość znaydowała fię w Polfzcze. A przeto tenże JMć Pan Wda Mazowiecki Stanom Rzpltey periwadował", żeby Mennica odtąd Sztuk 18- Srebrnych na Czerwony Złoty wybijała in uno eodemque valore intrinseco iak y teraż, żeby Pes Monetala dawny fię nie odmieniały był" conformis ad Mtntem Konftytucyi 1717. Dotąd zaś wybita Moneta Nowa, to ieft Zfoty Nowy czyli Czterogrofzowka frebrna nazwana, żeby odt§d po grofzy miedzianych 3 2. miał" fwoîg kurrency§, y do takowych Złotych Nowych Szefnaftu. y grofzy trzech Srebrnych, grofzy miedzianych cztery na Czerwony Złoty dokładać zdaniem fwoim of§dził, y oraz doprafzał fię aby Mennica nie więcey iak Sześć Milli-onow grofzy Miedzianych wybiła; tudzież ażeby Kommiffye Skarbowa y Menniczna nie miała JMocy rufżania ż gruntu Pedi s Monetari j, y Monet kaflfowania albo redukowania lub Modici Remedij poftanowienia, Stanom Rzpltey radził.
Dany potym był głos JMci pańuMałachowfkiemu Referendarzowi Koronnemu Pofło^i Sieradzkiemu który mówił w naftępuigce ffowa.
Mufi każdy wewnętrznym przekonany przeświadeżeniem ieżeli nie uft, to ^ Utaionym wnętrznie zdaniem wyznać to: iż Rzplta dokładnie fwe iftoczgc uftawy w " uformowaniu ]urysdykcyi KommilTyi Skarbu y Woyłka Oboyga Narodów, nie tylko ^ przezierała użyteczność Narodowa, ale y miała wzglgd, aby ci Mężowie, których Publico uffugi nienawiści przywatnych podaie, mieli czas nie fiebie %dżić,lecz fpo-
" fo-
i, ,° n? ez/(zczenia z zadanych fobie win, mieli w czafie rozprawy \wych cźynno-fcl miey do exkuzy na zarzuty rozmaitemi płodzone powodami. Tak zaifte wfzeU i, „f VV '"OSCl1 z"aif potrzebę, aby w cza fie %du, obwiniony miał czas odpowiedzi ^ W pierwfzym ludzkiego przeftępftwa roztrz§faniu naywyżfzy Sędzia lubo doikonale o >, §r^c 111 Wiauomy' daj§c przykład Ziemikim Decyzyom, nie wprzód Adama ofàdziî, jì	^111 "ytohem ubi tu est wezwawfzy z ftawionego przed fwoy fad nie żądał
^ l Y 0^ nieS° ^ ie^éliby iaka znaleść iiç mogła) od obwinionego obrony. Ź ta-„ kl^,t0	pragnęła Rzplta, aby Mężowie umiefzczeni na fprawowaniu Kom.
,, IT1iy1 Skarbów e y y Woyfkowey dopoki de fuis nie ufprawiedliwia iię tranûBis, y Kwitu me zzylkaig, nie mógli achvè rzeczy decydować.
'■«' 'L. •	mierZS-y ia umiefeczony w Urzędzie îedney, pierwfzy in plenis Ordì-
3, ntb£ts dzîs doP'ero attive poanofzac głos, f^dzę, iz nic ważniey y ffufzniey nie po-^ wiem3 iako, ze pocznę od wyznania Tobie Kroiu Nayiaśnityfzy Panie Nam Miłości-» ry Z!ni u ?e Tw.e,okoio Dobra Publicznego trofki iak nayiiroczyftfeych dzie.
, re barcîzo 1UZ liczne, może y prawie naprzykrzona miara ogłafzane iłyfzałeś. ^ ozwol przynaymmey Na.yiaśnieyfzy Panie, bym ie w ty m zawarł upewnieniu, iż ^ te: które przed lat dwiema imięniem koła Rycerfkiego fzczere życzenia los dobrd-„ tllvVy "^downie ogłofić mi pozwolił, dziś ż prywatnych Obywatela wiernością przywiązanego uft wypływai^ce wzmńożone tylko doznawać będziefz. Paniiy nain Z	Nayiaśnieyfzy, dopoki Narodow potrzeba Wielkiego Tronowi nafzemu
- z?dac kaze Króla; Kroluy Miłościwy Panie dopoki Twa czynność Ogolney wfzędzie ^ me pozylka llawy; zyi nam na Tronie dopoki źazdrość między żyiacemi zupełnie me umrze.	r
a .Ml?dzy [lcznelT|i meśmiertelney Twey Sławy pobudkami, ieft dowod len, ze „ wl%P10nym od Stanów Rzpltey Monety bicia prawie, zw.yczayne monetuia. , c>';m Y- 0drzUcafz' y na Publicznym Narodów fzcześciu fwoie lokuiefz boga^wL a bard2iey "a Srunae ftrat fwoich żafzczepiafzNarodom w ubłogoił,wionę Twe powierzonym Rzgdy diugo oczekiwane y długowieczne korzyści.
*) ^	zdan'e J110^ wzgl?dem uftanowienia pedis monet a li s ^ względem, foofobti
„ Pxacema dawnych dfugow (na którym cała kweftya zawiffa ) natnienić mibędzie »,	ZC "!e ^f^byKommiffya Skarbu przeftępiła Prawo, gdy nie chcąc, aby
s, f y.z^dzi yinnl Fałizerze pubhcurH ofzukiwali, Kraiowe tłumili pożytki, oświad-CZy ; Ze .1UZ.nie ^Monet gatunki, które w Tabliczkach Uniwerfałami Ań-tńferuntur. Nie poft^piła w tey mierze fpiefznym y nierozważnym pędem, ^ ale oprócz reflexyi od Mężów çnôt§, wiadomością^ y kredytem umocowanych w " Kommifìfyi Menniczney W. K. Mci ofadzonych, fama Probierzom adhnnc âBum ite-Z '^przyfięgłym kazała konfrontować, czyli to fa te gatunki w wewnętrznym fza-„ cunku» kt°re w tabliczkach fîçznaydui§, à dopiero przeświadczona będąc, że to nfe „ te ff gat"n^' ktore w Uniwerlafach JJ. \VW. Podfkarbich Konftytuc.ya approbôwa-n^cn'- 0gf0l"a więc wiakowey cenie względem nowo wybitey monety frebrney kur-
»	maC,T*ę\ W[ZafL t0 każdy Przyzna' że hloneta- nowa frebrna z Mennicy b
•' j-rj i dobrać a gdy kto przyzna, że ieft dobr^ mmi y to wyznać, co naturalny „ r°rz^dsk	gdyby dobra nowa, y dawna zfa moneta wraz w iedney cenie
„ ^'rfowafy,bnjcy zfj monetę faflzerze,tç wfzyftkę dobrjnaz^by przetapiali monete. » Zet°, ocz>'wl'tJ byfa przyczyna, aby fiiffewaną pod dawnym ftjpleni monete do » "e""îtrzneS°•("! confondent,am nowey dobey frebrney udenić fzacunku. Oświad-„ . " ™v' nie Ko'nmillya Ssarbowa, że ta nowa frebrna moneta względem zfota Hot-lenderfkiego takowy ma proporćya:
« " Konftytucya Roku 1717. Czerwonym Złotem daiac kurrency§ Zło: Pol: 18-« PItamr t ^ n* t0 ktorey monety propOrcyg. formowała? wfzak nie przecie ^ ^ rocłaciawfkim., Bakom, Berlinom y Małogfowkom (bo ich icfzcze in ey.iftentia nie „ ^ ' aierprZeC1VV' Tyn: Zygmunt: których co nie co ie&cze w ten czas było) prze-cuv Tynłom za Jana Kazimierza bitym y przeciw Tynfom przeż Xcia i^rufkiego „	ca Przedtym bitym pod nazwi^iem Mieczykowe. Względem tedy tych iako
„ rZet T gatunkow PróPorcyl Czerw: ^0: nie czyniła Kommilfya, ale względem ^ tych, ktore nowo wybite z Mennicy J. K. Mci, y tych ktore iuź fub interregno biiae przewrotne zyuoftwo ftępel Annorum 1753. & Ï754. dawało:
Było to iuż tyle razy namienione, że y ta Konftytucya 1717. nawet co do
ij tych
" tych monet, które pod ow czas kurs miały, tylko do przyfzłego Seymu kurrencyi " oznaczyła, co ..fię na Seymie Anni 1718* zakończyć miało. Słyfzeć mi fię dały gło-fy, że Seymy Anno 1724. 1726.(5' 1736. milczeniem ten kurs autoryzowały. \\'y-znaię nayprzodże Konftytucya 1724. na dwóch czyli pułtrzeciey umiefzczona pa-33 ginach, oprocz fprawy Toruńlkiey, odłożenie całego Seymu w fobie zawieraiaca o v wfzyftkich Kraju potrzebach milcząc y o tey niewfpomina. Ale w Konft: 1726. to 3> choć iedyn§ prawie Trybunałów korrekturj w fobie niofaca, iuż iednak uwalnia z " rygoru ceny kurrencyi monet Konft; 1717. oznaczoney, gdy w opifaniu Kontrakto w " wyraźnie pifze: Moneta in ContraSu, exprejja-valore autem in Regno currenti. Przez co " oczywiście denotatur, co też y ielżcze żywi nam dowodzą świadkowie, y świeżo prze-3' demng mówiący J. W. Woiewoda Mazowiecki wyznał, że iuż in Anno 1726. poźniey " Czerw: Zło: nigdy w kurrencyi Zło: 18- nie Izły.
" Ze poźniey, bo in Anno iy33- Rzplta tęż monetę, która była Konft: 1717. " nieiako autoryzowana, uznała za niofaca fzkodę Kraiowi y nie będ'gc| w fprawiedli-" wy m fzacunku walorze y taxie, wolno fpoyrzeć in Vol; VI.Fol: 635. à tam fg. te lïowa. , '* Także Mennica gdy iuż zaniedbana, à moneta nie donośna przez który Rzpltà co-" dzień nieznośne odnofi fzkody, aby poprawiona, y do fprawiedliWego fzicunku, wa-loru y taxy przyprowadzona byîa, ftaranie y zwierzchność fwoię Nayiaśnieyfzy Kro-33 lewic JMć Elekt poftanowi,
" Te iuż iłowa oczywiście dowodzą, że Rzplta uznała monetę kurfuiaca in " Anno 1733. nie wfprawiedliwym fzacunku y niofaca codzienne Rzpltey fzkody.
" Ale co teraz namieniîem o monecie dawney, namieniłem fzczegulnie dla do-wiedzenia, że Seymy pożnieyfze nie uznały monetę dawna za dobr§, nie ieft moim 33 celem, bo mówić mam co ieft iftotn§ prawdy, że Kommmya Skarbu Koronnego tey-" że choćzłey monety ob refpsBum Konft: 1717- nie kaflowaïa ani redukowała, y Czer: Zło: nie wzglądem tey monety, ale względem monety nuwey ypożnieyfzey propor-cyonowała. Oprocz Konft'. 1764. dozor nad Mennica nakazuiacey, wfzak z wlany zupełnie Podfkarbich przez Prawo na Kommiilya władza Konft.- 1598. Ê59 ićoi.po-zwalaiaca nifzczyć zfa obca. monetę, dała moc oświadczyć, co który gatunek mone. " ty fałfzowaney ma w fobie frebra.
J' S§ dowodem Uniwerfały y dyfpozycye Skarbowe iako monetę y Czer; Zło: à FI: 18. brać nakazała, tak dalece, że gdy W Miefićłcu Sierpniu niektórzy Officyalifto-wie niewyrozumiawfzy dyfpozycyi, zaczęli byli brać Cz.r: Zło: à FU 16. y 3. ćwierci, " zganiła y kazała inflantaneam ukrzywdzonym reflitutionem. Tę dyfpozycyg. in authen-3' tic o pokazuię, ieft fub Data die yma Augufti.
33 A ieżeli gdzieś prywatna która oifoba może in confint/s Regni wymagała brać 3' Czer: Zło. à FI ió y ćwierci trzy,ta wina iakimże kfztałtem ściągać fię ma do Kom-milTyi Skarbowey, która za wyftępki wfzyftkich Obywatelow omnis conditionis Koron; " aby miała bydż ftatibus in rejponfìone, nie wiem czy to można wyciągać.
33 W zak dżifiay za to, że nakazuie ex re commeraj fatisfaBioncm indilatam dłu-93 gow, że invigilata aby na traktach nie działy iię depaktacye, że proteBionem fert com-33 merciantibus wedle u Ita wy Prawa, Kommilîya ieft pofydzona, że moolatin alienam Ju-33 risdiBionem. Niewiem prawdziwie co zazyiki fupponować można dla tych fędziow, " którzy nic fobie nie przyfgdzaia, ale ftronom, Y czyliż na koniec komu bydż może miło nadciygaigc fobie nieffuiżnie cudzych fpraw, przymnażać kłopotow fadzenia 93 onych* Wprzód narzekaliśmy że commercium reflorefcere nié może, bo ukrzywdzo-33 nym dług<* po Grodach, Ziemitwach y Trybunałach kofztowna ad fatisfaBioncm dro-" ga, dziś znowu bydź ma źle, że rychła iprawiedliwość.
Słodzić tę fobie przykrość każdy z Kommiflftrzów będzie, gdy wfpomni na 9' święte lïowa: non qui accufitur, fed qui conuincitur reus efl. Należy y owTzem do przy-" miotu cnoty aby fię z obwinienia oczyściwfzy fpofobem złota w ogniu luitru przy-33 bieraigcego tym iaśniey fwa wydawała zacność.
„ Według mniemania moiego dzifieyfza kweftya monety żafaJza fię nayfzcze-,, gulniey na punkcie opifania iak prze złe płacić y odbierać długi. Jefteśmy wfzyfcy „ przeświadczeni, że ftopień monety ieft bardzo dobry, ieft ten, którym rzadkie Europy ,, pofzczycić iię mog^. Pańftwa, ieft w Iłufzney co do złota proporcji, tak dalece, iż ,, kray nafz, który fwego złota nigdy doftarczaigcego mieć nie może, według tey ufta-,, wy wrowneyże wydawać iako odbierać będzie Czer.- 2f; cenie^
,, Jeft
„ Jeft to nam wfzyftkim frodze wiadomo, iż gdybyśmy mieli Czer; Zf: ocenić 5, na FI: 18- tracilibyśmy, gdyż za Granicę nigdy w tey cenie nie wydawalibyśmy go. „ Choćbym więcey przykładów nie przytaczał, to ten przynaymftiey ieden wfpomnić V, mogę, że przez czas dwoletniey trwaiacey Kommilłyi Skarbu Koronnego na źle po-„ rownaney co do złota monecie w Ps-oku 1765. y 1766. za fame kupione z Węgier 5> 2850U. Beczek wina w Polfkę wprowadzonych»traćac na nabyWahyeli ieden ria drugi Czer: Zł: po Fi: ai. (były bowiem czaly że po Zł: Pol: Czer: Zł: fzedł) rachu-
3,	i§c Beczkę iednę a Czer: zł- 7. i dnę na druga, wyizło z Pol (ki do Węgier 180500. ,, Czer: Zł: na każdym Czer: Zl\ po Zł: Pól-* 1 2- nabywanym,,a tam wydawanym po puł-,, fiedemnàfta złotego lub fzefnaście y trzy cwierci, nie rachuiac iefzcze złota wydatku >, na furmana y trycatek Węgierlki, ale tylko na fame wina kupno, kray Po lik. i ftracił
4,	przefzło : Pięćkroć dwadzieścia y ośm Tylięcy Zł: Pol.ik.ichi To mówię co do ie-3, dney ftrony, z ktor§ wylikwidowan§ pokazuię commerci* quantiîatem, a coż dopiero „ mówić o tyfigcznych fpofobach, na których my tracić będziemy, gdy Czer: Zło: dro-„ że y brać niż wydawać będzkmy
3, Racye nam przytym polityczne każg, abyśmy (tę tey planty trzymali, która „ będ§c ad ligam Imperii ieft tylu foiufzami y traktatami utwierdzony, y oddala nas à „ ftftemate, które regnat w monetach adulterowanych, y iłuży nam za obronę, że mone-3, ta*« alio uformowana pede tylko w wewnętrznym fzacunku iako towar u nas brana 3, bydź może.
,, ZaPanowania niegdyś Jana Kazimierza podląca fię pod cyfra Panui§cégô „moneta, była powodem Dzieiopitom pifania że; Incipit Calamitai Regni; o tera-„ źnieyfzey głowney Monecie Kronikarze w cyfrze Nàydobrotliwfzego Monarchy czy-„ tać każą: Soltdat Augufti Regimen: Jeftzailte grontem fzczęśliwości Kroleftw do-3, broć monety, ieft twierd.ż| zyikow Narodowych;
Po tey tedy uformowaney monety plancie będ§ cza fy przy (złe dopiero buy-,, na niof§c żyzność znać zyfki dobroci monetówey, ale rzecz cała idzie iedynie o ,, płacenie długów, które dziileyfza monet rezolucya żaftaie. Zgadzam ia fię że gro-„ fzy Srebrnych 67. czyli Zł: Pol: 16 y trzy cwierci maia w fobie frebra za Czer: Zł: „ który fzedł a Fl: ig. y tak był zapifany, ale według zdania moiego zgodzić fię nie ,, mogę, aby obligacye y donacye wieczyfte zapifane na Zł: Polikie miały fię z tey o ,, kazyi zmnieyfzać. Stawaig mi na oczach te wizy ft ki e rodzaie fpraw oPofagi, Sum-,, my Ewikcyonalne y wyderkafiowe, które ad jenahtiam Praw dawnych zmhieyfzać fię ,3 niemog§, y ci§gn§ za fobg ogniwem nierozerwanym niefkończorie ewikeye, a tak w zapifach a Zł: 18. zmnieyfzaćby fię mufiały. Trafić by fię bowiem mogło że fio-,, ftra iedna która dawniey wziawfzy pofag na prowizyi go trzymane z Summy total-53 ney utraciwfzy, ści§gaćby mufiała z porcyi drugiey fioftry, y tym podobne fpraw ro-3, dzaie między potomkamiby Wynikły. Ale ia Zł: Polfki trźymam za taki pieniądz, ,, iaki ieft w Anglii Funt Szterling, w Francy i Livre, w Niemczech Złoty Niemiecki, 3, w Litwie bywały Kopy grofzy Litewfkich, y inne tym podobne, które choć non exi-,, ftunt in ejft, ale na nie wfzyftkie zapiły y kontrakty fię rachuj, choć tedy żłotego in ,, ejp nie będzie, ale co do kontraktow y zapifow iłu żyć może, to ieft, daigć Czer: Zło: ieden, Złoty Pol: grofzy fiedmy puł miedzianych na Zł: Pol: ofimnaśćie. Gdyby za-,, pify y kontrakty były zapitywane na funty Srebra czyli grzywny, to w tén czas dła 5, braku wagi fzkodowaćby ftufznie mogły, ale gdy infide publica grohtuia fię wtdług 5, mego zdania, fzwankować bez Ckrupułu reftytucyi niemog§. Partykularni, a ći kto-,, rzy płacić maia, ci tylko za ciężkość fobie mieć móg§» ale może też za pożyczone ,, pieniądze włości y inne intraty kupili, a z tych famych teraz intratę będ§ brać Czer: 3, Zł: a Fl: ï6. y cwierci trzy, y ieżeli nie będzie kto miał całey Summy ha oddanie, ,, wfzak gdy przypożyczy to także po Fi: 16 y trzy cwierci, iłufznie więc żeby go w 3, tey iak pożycza cenie y dawał fwym kredytorom.
„ Kray na tym nic nie fzkoduie, że Piotr, Paweł lub Jan ma riîeiak§ teraz ćię-fzkość, ale na tymby tracił, gdybyśmy mieli podnieść pu^grofzem miedzianym Sre-,, brny ieden grofz, y czterogrofzowce frebrney dać trzydzieści y dwa grofzy ceny, 3, kiedy ona wyraźnie tego nie warta. A do tego znowu myłkaby była, boby grofzy 4. ., nie doftawało do ośmnaftu, y Talerbity byłby Zł-, ośm gn 16. ftrafżnaby przeto wyni* ,5 kła w rachunkach, ofobliwie zapifach, Talerowych krzywda, a przez naddan^ cenę
(hz)	, m o-
-•■•s*
i
s, monecie Czer.* Zït pofzedfby znowu w gorę, ten (pofobb.y upodlił tę tak dobra z do* j, brôci Mayiaś; Paru monetę
m Mòwifvini do tych czas o Summach które były zâpifàne złotem a F!: i8» y ,, moim zdaniem wyrazitem, aby dfuźnik dopfacaf kredytorowi do każdego Czer; Zt: » P° Fk t* y gr: 7.)' puf miedzianych, niechcgc porufzyć wfzyftkich tranzakcyi.
_ „ Co zaś do Stimm pożyczonych y zapifanych zfotem, luboii w tych nie iaka 5, wynika zmnieyfzość, że takowe iednak zapify na Dobrach Źiemikich fg rzadkie y „ bardziey fię iedyniez kupcami trafiaig, którzy wfzyftko ńa zfoto kupowali y zarobki „ ftrafzne na towarach mieli, przeto te, aby in fuo e/p wedfug zapifu były oddane, ie-5, ftem tego zdania, jeżeli zaś takowy zapis trafia fię między di'ugami Szlache;kiemi « ści§gai§cy refponjïonëm z Dobr Ziemfkich, ten aby równie z dopfatkiem był ufpo-5, koiońy
<», Co fię tycze Summ pożyczonych w monecie chociaż fpodlonèy, a teraz od-„ bierać mianych, f^Jzę za rzecz ffufzng, aby ten, który wygadzaf, nioff dziś zyft ,, z dobrey monety,
,, Co zaś do Summ reponowanych in Termino fati'pBorh^ a nie branych dla „ boiaźni redukcyi, te iako zapadfy na terminie pod rygorem* aby byfy podniecone, *, ieft moie zdanie.
„ Na przyfzfe zapify równie iak fię kto zapifze, aby ôddawâf, Prawa nafze* ,, Prawa rzetelności tak każa, y wedfug moiego zdania niewzrufzone bydź powinny* „Do podanego na.dniu onegdayfzym przez J. W Kafztelana Lwowfkiego Proiektu ii gdy czytany będzie, niektóre co do reponowanych Summ y innych okoliczności przydam adnoîanda.
Po ktorey to ikończoney Mowie Swoiey tenże JMĆ Pan Mafachowfki Referendarz Koronny podaf Proiekt pod Tytułem : Spofob płacenia zacidgnionycb dawniey Summ w Koronie, który Proiekt w naftępui§ce byf ffowa ułożony.
,	Ponieważ Czerwony Z foty Konjłytucyą Anni 1717* do ceny Złotych po dn teflo-
ny teraz ala porownania z Moneti Krajową ad ligam imperi) bit a zachowaney to ieft do złotych Szęfhajiii y trzech ćwierci zniżamy ; przeto zabiegaiąc całości Kontr aktów y * Tranfakcyi przed teraznieyjîym Prawem naft tpionych* na wzor Konftytucyi Anni 1726» " warukmy: Ji w którym Summa Złotemi Polfkiemi w złocie choćby po Złotych Oftmnaście " rachowanym, czyli w Monecie Srebrney bądź Poljkiey bądź zagraniczney na ow czas kur-is juitcey Wyrażona pokaże[ię; tedy aby takowe Summy dawniey [le, Moneti w Kontrakcie " czyli Tran fakcyi wyrażoną,, ale Walorem teraz w Koronie uflanowionym wypłacane były, tak aby Summa Złotych Pol [kich w Kontrakcie czyli Skrypcie warowana złotem po Zło~ tych Szejhàscie y grojsy Dwadzieścia dwa y puł rachowanym byłyà ieżeli moneti norv.i^ ** to na każdy złoty Poljki grojly Srebrnych cztery rachuiąc płacona zupełną Złotych Pol-" [kich kwotę Kontraktem czyli Obligiem asekurowaną wynofiła. Zaprezentowane zaś y pod Pieczęcią Grodzką reponoWane czyli vigore Tranfa&ionum czyli Decretorum ante hanc Legem in Terminis Satisfa&ioniś Summy juxtaCurfum Monetas protunc praticatimi dla kogo były liczone previa comprobatione, iako z podpieeżęci niebyły dobyr wane, y niefruktyfìk ow ały $ oadane bydź maią« niewzrufiaiąc Kompromi[fw y Komplana-^ cyi pow.ttpliwoici niepodpadaiicych, Summy takowe ad certam Quantitatem poftanawia-iących3 które in (uo robore z obawiamy. Co fig tycze Summ in fpecie Czerwonych Złotych w Obligacb [p e cynkowanych,, warutemy: aby y te z dopłatkiem wyżey wytkniętym do Złoty ci Oftmnaftu kur fu dawnieyfego à to w Długach Szlacheckiych oddawane były * excy-" putte od tego dopłat ku Summy in fpecie Czerwonych Złotych między Bankierami Kupcami W porachunkach czyli iv ex lach Jpecyfikowarte* czyli za Towary lub IVex le Kupcom 3' należące* które zwyùzâiem zdawna praktykowanym ad proportionem waloru złota? nie " kąrreńcyi Monet fWoie zy[ki niofiy, nakazuiemy: aby takowe Summy in fpecie Sztukami 31 oddaWane y przyimoWane były» Dogadzaiąc oraz żądaniu ìVojewodztw Ziem y Powia-tow pragnących mieć doftarczaiącą kwotę Monety z Mennicy acquali valore wybitey, nakazuiemy Kommijjyom Skarbowym y Menniczney: aby tv wybilaniu doftarczaizcym monet, "" przedfiewzięty monet niewzrujlaiic[iopień kontynuowała. 3,
Mowif po nim JMc Pan Ponińiki Kuchmiftrz Koronny Pofef Wdztwa Poznań-fkiego, y że przez Ewaluacya Monet teraźnieyfzg wfzelkie wzrufza % Kontrakty, Za-pify, y WyderkafFy, w fwoim wyrazif gfolîe, a więc nakfaniaigc (ię do Proiektu przez Xcia JMci Pońiatowfkiego Podkomorzego Koronnego? eo nomine podanego Sekretarzowi
1
rzowi Seymowemu y iuź przeczytanego» b Turnum czyli ina bydź przyięty doprafzaf Hę, y ponieważ Nowa bita Moneta ma w fobie Walor wewnętrzny dobry, przeto żeby za granicę wyprowadzana nie byfa opatrzyć fię w tym Rzpltey radzif.
Zabraf expo/i gfos JMć X Bilkup Pfocki, a ten za wyftawienie z wielkim fumptem Mennicy y opatrzenie Rzpltey dobra Monet § J. K. Mci iako pàtri patria iak naygfębfze wyrażiwfzy podziękowanie, przywiodf w uwagę: że Stara Moneta za Jana Kazimierza Króla bita, wnętrzney ważności w ten czas zfotego nie miafa, à dla niedoftatku pieniędzy do grofzy 38. in Anno 1717. zoftafa podwyżfzona, terainieyfza zaś za fzczęśliwego Panowania Nayiaśnieyfzego Pana bita Nowa Moneta gdy wewnętrzny Walor ma w fobie lepfz.y y należyty, naturalna więc radzif wnofić fobie konfe-kwencyg: że wyżfzg przeciw Zfota mieć powinna kurrencyg y nia fię komentować należy. Względem zaś pfacenia dfugow Żapifami y Wyderkaffami alftkurowanych, z zdaniem JMci Pana Mafachowlkiego Referendarza Koronnego Polfa Sieradzkiego dopiero wyrażonym zgàdzaf iîç. '
A Xigże JMć Biikup Krakowlki zdanie fwoie in fequentem Verborum Śericm wyrazi f.
,, Ażebym pOwtornego nie zabierał'gfofu, mufzę cokolwiek mówić extra prœ-,, fentem materiom, pobudzony bowiem gfofem JMci Pana Kafztelana Befzkiego za-,, cnego Senatora wzmiankę de tundatione m rclzeifctava w Akademii Krakowlkiey „ czyniącym, non animo refutahdr, bo gfos wolny nie powinien podpadać krytykom^ ,, których Ja fam doznafem, y naffiichafem fię, a które miiam y zbywam w milczeniu, „ lecż iako naius Cancellarius teyże Akademii, oraz aktualny Apòftolfki, y od W. K. „ Mci deputowany Wizytator^ znam moy obowiązek wzmiankowana matery§ przed 5, Stanami Rzpltey wyiuftyfikować. WyfiawiaigC JMc Pan Kafztelan Befzki fprawie-„ dliwie ltarania 0 Szkole Kadetów, miaf fundament przypomnieć Rzepltey, że też w M Akademij Krakowikiey Szkofa Rycerfka bydźby powinna przez Krzyfztofa Mirofzè. 5, wfkiego fundowana^ ponieważ 'w Cor pore Praw Narodowych pod Rokiem 1676-,, Vol: 5. fol: 388, y znowu eodtm Volum: pod Rokiem 1677. fol: 476. znayduig fię ,, Konftytucye approbuiace Fundacyg. Szkofy Rycerfkiey, ktor§ Urodzony Krzyfztof Mirofzewfki de proprio peculio & Bonts uczynić miaf woł§ w Krakowie przy Akade-,, mij, ale mam honor informować W. K. Mć y Prześwietne Stany, że te pobożne in-,, teneye fkutku żadnego nie wzięfy» ponieważ JMć Pan Mirofzewlki po wyrobionych ,, takowych Konftytucyach^ żadney tranfakcyi in ordine do zamyśloney fundacyi nie *, uczyniwfzyj iimarf, a Sukceiforowie Jego cafa pofiedii fubftancya, przeto z intt ncyi tylko dobrey między Prawami Ńafzemi pomiefzczonty mazaizczyt, ale nie z iey „ fkutku.
„ Z tey moiey informacyi rozumiem, że względem wfpcmnioney Szkofy Ry-cerfkiey znaydzie ufprawiedliwienie Akademia Krakowfka» o ktorey gdy1 mi fię zda*. ,, rza mówić przed W. K. Mci§ y Prześwietne mi Stana-mi, po expedyowahey iuż w ,,|więkfzey części Jey wizycie» powinienem to donieść, iż tà Szkofa Kroleitwa, która •„ światło nauk Kraiom nafzym pfzyniolfa. która tak przediym W liczbie haycelniey-,, fzych Akademij wffàwioha, Naród nafz ex ómttigéna Literatura w obcych iiwiełbifaj ,, dziiiay tak w fwoich Fùhdàcyach ukrzywdzona y iifzcżiiploha, że dziwić fię prawdzi-,,, wie należy, iak dotąd fubfijhre móżej y rzeczy do uwierzenia wcale niepodobne ■„ zdafbym fię przywodzić, gdybym tu o intratach Jey wzmiankę czynif, a w rzeczy fameV do nie uwierzenia zubożona,pcitaremiiż ma wielkie Ingénia, ma wielk§ appli-,/kacy§» wielką ufilhbść w uczeniu, y pracowaniu pt o publiclubo Xigg dobrych dzi-fieyfzych, liibo Jnftrumentow nie m'iaca, ani mieć dla niedoftatku mog§ca. Będę „ miaf honor złożyć w RęCe Pai'ìlkié W. Ki Mci krotki excerpt z wizyty moiey, który ,, wykalkwluiè accurate Akademij dochody.
i* Zadziwifz fię W. K. Mść nad ich fzczupfości§, a będąc y pierwfzyin między „ naymędrfzemi tego wieku, y naywiękfzym nauk Protektorem, raczyfz \V. K. zaba-,, wić myśl Panika had frzodkami użyteczhemii przez ktoreby Àkadeinia Krakowfka ,, do dawnego luftrii powrocić fię mogfai o co wcześnie hayuìilhieyfze do Majeltatu j, Wi K. Mci niofę prośby.
„ Teraz zaś in put)Bo quxftionis otwieram zdanie moie. Jako dufza ieft fzćzę-j, śliwości każdego kraiii obfitość do (tatków» tych zaś zrzodfem iedynym ieft Res Mo-fieiaria dobrze opatrzona, jprzezornie rozporządzona, ftatecznie utrzymywana, tak
(i)	na.
.y» należy cïo chwały W. K, Mci dzieło przedfiewziętey Monet w Kraju poprawy zFry-,i, bywać powinno dla W. K. Mci od Narodu powfzechney wdzięczności z tey nie inte, reffowaney wfpaniafości> że w dogodzeniu potrzebie Krajowcy» w napełnieniu one-»» niewątpliwa w fwym fzacunku monety wfafnego oświadczafz fię nie fzukać zy* ^ fku Prawem fobie od Rzpłtey powierzonego.
" Winfzowafbym fzczerze Kraiowi zupełnego w przywróceniu mu dobrey, iak ' powfzechnie zachwalona Monety, ulzczęśliwienia, y wikrzefzenia zatamowanego '* dotyd wewnętrznego handlu, y kommunikacyi wzaiemnych użytków, gdyby mnie dwie uwagi nad dzifieyfzy m monet rozporządzeniem ffufzny nie przerażyfy boiażniy fmutnych lubo z tak dobrey rzeczy konfekwencyi. ,,
" Już na onegdayfzey S elfy i dobrze myślycy, wiernie Oyczyźnie y W. K. Mci zaradzaiycy, do Religii, Praw, y wolności Narodowych gorliwie przywiązani, rozu-raem, doświadczeniem wielkim, y mieyfcem, wyfoki Senator JMć Pan Woiewoda Podi alki, y zacny Pofef JMć Pan Podczafzy Koronny Pofef Wofyńlki, tudzież na dzifieyfzey Seflyi równie myślycy y radzący JMć Pan Wojewoda Mazowiecki, dali po-" znać Prześwietnym Stanom niefzczęśliwe in re Monetaria fkutki, ztyd naybardziey ^ wynikaigce, że Kommilfya Menniczna nie tylko nie znioffa % z Rzplt^, ale też w Ewaluacyi Monet, y fpofobie bicia nowych nie oglydafa fię na Krajowe Jnterefla, y powfzechne Fortun, y wfafności każdego belpieczeńftwo. Przychylam fię zupełnie " do wfpomnioRych Jch-Mciow zdania, y moie krocey, iak myślafem przefoźę.
Nayprzod. Rzecz przez fię iawna, że można byfo z tych fżtuk fzefnaftu ** Czterogrofzowek frebrnych, na które Kommiflya Menniczna ewaluowafa dziś Czer-" wony Zîoty wybić ofimnaście, ktoreby byfy miafy nazwifko Złotowek, proporcyy ** Zfota na ofimnaście zfotych Prawem 1717. przeznaczona, y do ktorey należało per 33 rattorie s flatus noftri bicie nowey monety przyfpofobiać. Rzplta albowiem uftanowi-wfzy proporcyy Srebra do zfota na zfotych ofimnaście, z tey proporcyi regulowała podatki publiczne Pogfowne, I-Iybernę, Kwarty ftare y nowe, Cfa od Towarów, zapłatę Soli w Zuppach, Jnftruktarze Celne, wiele ma bydź od czego płacone po ko* " morach. Taż fama proporcya Srebra do Złota była reguły Donacyi, Ceny Dobr, 9* Summ na zaftawy, na prowizye dawanych. Ta była powfzechng od lat kilkudzie-" fiat dufzy y reguły fundamentalny wfzyftkich publicznych, y prywatnych kontra-s' ktow. To wfzyftko dzifieyfza Srebra względem Zfota ewaluacya z fwych rufza kar-'' bo w, y będzie wielorakich niefzczęśliwości przyczyny. Jeźli fię ma ta ewaluacya '' utrzymać, przez nieodbity konfekwencyy należy uczynić Ewalucyy nowy wfzyftkich 3> podatkow publicznych wyżey fpecyfikowanych, żebyśmy więcey nie płacili cięża-row publicznych, niżeli na nas Rzplta wrfożyfa. Płacilibyśmy zaś więcey według ,s dzifieyfzego Monet układania, gdyby równie płacenie podatkow dawnych, iak ma 3' bydż moneta nie byfo ewaluowane. Naprzykfad, ieżli, Skarb Koronny równie czte* rech grofzy Srebrnych wyciągać będzie grofza publicznego na Złoty Po liki, iak ab Anno 1717» czynił, czyli to Pogłownego, czyli Hyberny, czyli za Sol w Zuppie, y " na (kładach, czyli Cło na komorze Ewekty y Jnwekty, ktoż nie widzi, iż drożey, y " więcey opłacać fię mufi. Y tak kto fto tyfięcy z Dobr fwoich kwarty* Pogfownego, Hyberny będzie płacić do Skarbu dzifięyfzy Monety według dawnego uftanowienia* " fiedm tyfięcy fto trzynaście więcey płacić będzie* ponieważ dawne fto tyfięcy Sre^ 3 brney Monety, nie warte będą według dzifieyfzey ewaluacyi, tylko gz886. grofzy fiedm miedzianych y puf. A nie ieft że to fpofob poniżenia Jntrat każdego, zamialt 3y podwyżfzenia; nowym ciężarem nie folgy, zamiaft lekarftwa truciżny w miodzie u* kryty. Coż mówić o Summach, Kapitafach, Zaftawach, Prowizyach* Wyderkaf-" fach, co to będzie za nielkończona miefzanina , ucifk, ftrata, kfutnie, Pieniaćtwa, 93 ieżeli dfużnik będzie fobie czynić Ewaluacyy dawnego rachowania dfugu do dzifiey-fzey monety, à pożyczaiycy cafego równie dzifieyfzy» iak dawny monety uporrinać " fię będzie dfugu. Mufzę to wfzyftko przez poprzyfiężony W. K; Mci y Rzpltey radzenia pożytecznego wierność mówić, choćbym nie byt wyffuchany, abym milczę-" niem nie był complex tych niefzczęśliwości, pfaczu, ucifku, zamiefzania> które we wfzyftkich nayuroczyftfzych między Obywatelami kontraktach z dzifieyfzey wyni-" kny ewaluacyi. Widzieć W.K.Mć będziefz w krotce tego mego przeyrzenia fkutki, " y boleć będzie Oycowikie Jego ferce, że na fpekulacyi handlowey zafadzona pro-
" por-
** porcyi Srebra àd zîotâ końlyderacya, przeważyła nad dogodżieńie wewnętrzney Kroleftwa fpokoyności, y Fortun każdego całości.
Nie trzeba albowiem byfo bardziey przywięzywać fię nieodftępnie ad Cón-<ventioneYYi Imperi/, bo liga Imperi/ częfto tu wlpominana iuż dawno uftafa, niżeli za-" pomnieć iaka z ściffego oneyże zachowania wynika Obywatelom w Krajowych jn-terefifich niefzczęśliwość. Nafza albowiem Srebrna Moneta nie poydzie do oftatnich Imperi'j granic, ponieważ bardziey złotem, niż Srebrny Monety nafz fię utrzymuie " handel, à kto za granice potrzebować będzie zfota,niechay go choć złotym drożey 11 Kupca nabywa. Srebrna zaś Moneta iako bardziey ieft ku wewnętrzney wygodzie, ^ niżeli zewnętrznym negocyacyom potrzebna, tak bardziey też Ew-luacya y poprą-93 wa ońeyże do Intereflfow kraiowych iakie fy podatki publiczne, Summy, Prowizye " &c. powinna bydż koniecznie ftofowana.
" Druga konfyderacya moia ieft: Każdy kto biie Monetę w ftolòwaniu fię do 3' obcey ligi, powinien z naybliżfze.mi Syfiadami, y z ktoremi naywięcey ma in Com-" merićio do czynieniajpierwey fię umówić, żeby równy obydwa w walorze y gatunku " bili Monetę. Tym bardziey ten krok uczynić, y ułożenie należy, gdy obydwa Sy* fiedztwa maiy dawne z foby umowy, aby zobopolna w Jch rejpeBivè Kredach fzła moneta.
>3 WTzak z Pańftwami Króla jMci Prulkiego naywiękfzy nafz ieft handel, ofo- ' " bliwie ziemny, à Wielkiego Xiçftwa Litewlkiego ledwie nie cały ziemny y wodny, " Wfzak ten Monarcha ma Przymierze Welawfkie, aby Jego u nas, à Naiża w Jego Pru^ 33 fach fzfa moneta. Profzęż mi tedy pokazać, ieżeli ten Monarcha akceptował z po-" przedzaiycych dopiero przyczyn dzifieyfzy monet nafzych ewaluacyy.' ieźli naniey przeftaie ? ieżli fwoię także Srebrny Monetę dla zobopolney cyrkułacyi do nafzey Ewaluacyi ftofować, y równać deklarow \?
" Równie żdami fię dla RtrfkichL itewfkiey Prowincyi z PańftwamiRoflyilkie-" mi graniczycych należało ziednać ułożenie, aby walor wewnętrzny Monet między '' tymi dwoma Safiedztwami był także roWny. Nie możemy tego żydac, aby w cafym " Pańftwie Syfiedzkim nafza Ewaluacya byfa przyimOwana, to iednak dla trniknienia " fzkody y zamiefzania w handlu, ubefpieęzyć zawfze naieżafo, y należy. Aby Rollyi-łkie Monety w ńafzym Kraju według proporcyi y Ewaluacyi nafzych Monet były ^ nam rachowane, y wydawane od Obywatelow Pańftwa Roityiłkiego.
" Z tych konfyderacyi nie mogę fię przychylić aby przeczytane kommifly! w Skarbowey tak Koronney, iako y W.X.Litt.- Projekta o Monetach, być m-iały przyięte 'za Prawo, każdego Prawa natury ieft bydż iafnym. Takie naybardziey powinno bydź o Monecie, żeby go y nayproftfzy zrozumiał; gdy nie maiz nikogo, do kogoby fię " nie rozciygafo. A iakże można przyiyć za Prawo, to co ieft vera Apocalypfis, kt rey iak żadne fiowa dolkonale w.ytfumaczyć, tak żaden rozum zupełnie poiyć nie po« trafi.
" Ze zaś, âni bez wywrócenia wfzyftkich Krajowych Intereffow, proponowa-ney Ewaluacyi za prawny przyiyć; ani bez fzkody publiczney, przydawać wybitey " iuż Monecie po dwa grofze miedziane do Zfotego, żeby przez to proporcya Złotych 5' ofimnaftti do Czerwonego Zfotego zachować; Ani przebiiać oneyże iuż poniekyd " po Kraju rozrziiconey bez fzkody W. K Mci rzecz ieft niepodobna ; Przeto inny na-" leży Upatrywać do zabieżeńia tym fatalno ciom frzodek. Ten moim zdaniehn byt-3> by nayprzyzwoitfzy: Monety dotyd wybite zoftawić przy tey Ewaluacyi, iaky nam ukazuie KommilTya, y przy tey kurreńcyi iaky iuż maiy in pub lico, a według wielkie-3f go żdania jMci Pana WoiewóJy Mazowieckiego, ad complémentum Zfotych ofimnaftti pfaćyc, oneż dokfadać lub miedziany monety, lub pięć grofży Srebrnych-, à ktorey Monety upewniam, iż W Roku y znaku nie będzie. Więcey zaś podobney monety " nie bić, Lecz wrca!e infz§ ktoraby Żi. tych ofimnaftu do Czerwonego zfotego miafa " proporcyg. Wfżak rzecz przez fię i (na: że z tego kawałka Srebra, z ktorego dziś Mennica fztuk fżefnaście na Czerwony Złoty bije, można wybić fztuk ofimnaście, " które będy warty Czerwony Zfoty, byle proba, y Waga równie W fzefnaftu, iak ofi-" mnaftti fztukaćh była iedna. Żeby Zaś byfa różnica między ty Monety, ktorey fztuk fzefnaście idzie na Czerwony Złoty, à ty ktoreyby fztuk ofimnaście bito, nie potrze-" ba nic więcey, tylko odmienić ftępel, z ktorego każdy nayproftfey rozezna różnicę " między dzifieyfzy à prżyfzły monety.
{ii)	>? Pro*
3> Profty to ieft fpofob, profte też ieft y moie bez fpekulacyì zdanie, Ale nam też tak mydlić, y czynić należy, ieżeli do pożytecznego Oyczyźnie chcemy trafić kcmca. Czyli tym fpofobem, iaki dopiero przełożyłem, y przy którym obftaię, Res Monetaria będzie rozporządzoną, czyli wprowadzoney z ufzczerbkiem wolności, więkfzości zdań upodoba fię, lubo z iawną y niezawodny Narodu fzkodą, Intrat na-fzych upadkiem, Intereffow Pieniężnych wywróceniem, ciężarów podatkowych pomnożeniem, przeftać na proponowaney y niezrozumianey ewaluacyi. Zawfze ie-dnak to iak nayuroczyściey waruię, aby z Sąfiadami, à principaliter Królem JMcią Prufkim wfpolność bicia Monety z nami z Przymierza maigcym ułożyć prœcedcnter» żeby T enże Monarcha fwe Monety z nâizemi w lidze, fwym Mennicom kazałkon-formować. Kiedy albowiem Sąfiad rna PraWo, aby Jego Moneta w nafzym Kraju fwoy bieg m i afa, y wżaiemnie nie możemy bez zgwałcenia Przymierza monet Jego odrzucać y zakazywać im wchodzfettiâi Możemy iedńak y powinniśmy traktować y ziednywać-, aby monety, kiedy fą wfpolne* aby były równe-, z tym w negocyacyi warunkiem, iż gdyby Sąfiedzka moneta pokaźaJa fię nie rowha w walorze z nafzą Moneta, aby była kafifoWana y zakazywaną. Jnacżey, beż takiego z Sąfiadami ułożenia co Nam po naylepfżey Monecie nauczonym-, opłakaną dotąd experyencvą: że potop złych Pieniędzy zagranicznych, nie tylko trochę nafzych Kraiowych pochłonął, ale też Kray cały w nędzy y uboftwie pogrążył. Fatalny przykład Cła generalnego poftanowionego y zniefiónego, powinien nam bydź przeftrog| nie zaniedbywania z Sąfiadami ułożenia y znofzeriia fig w tym*, W czym aby fię z niemi zno-fzono, rnaią przyczyny prawne»
„ Gdańłk ieft iedynym dla ÌCorony zrzodłem, z ktorego czerpamy złoto. Czy możnafz pozwolić na ewaluacyą, aby nam toż Miafto po Złotych ofimnaście dawało Złoto, aby my go tu po Złotych fzefnaście trwonili»
,, Przebóg co za porządek^ Przymufzać kray, aby w nim koniecznie po Złotych fzefnaście Złoto wydawano, nie ubefpieczywfzy pierwey, aby ż fwego zrzodła, to ieft z Gdańfka w teyże famey Cenie nam tu przychodziło.
,, Co fię tycze miedzianey Monety pozwalać ,aby nie determinowana Summà oneyże była bita, byłoby pozwalać na nieuchronną za lat kilka całego Kroleftwa ruinę. Srebrna albowiem Moneta choćby nieprzeftannie wychodziła z Mennicy, będąc w iftocie fwey ważną, czyniłaby kray fzczęśliwym, aleby Jey nigdy nad to nie było, porownana albowiem cum ConVeniione Imperi] Wefzłaby w kurrencyą v za granicę. Miedziana zaś choćby w proporćyi dziefiątegó jgrofza do dziefiąciu Srebrney była bita ponieważ w fzacunku wewnętrznym tak dalece ieft podła, że ledwie trzecią, część grofza, grofz wart miedziany: Przeto nigdzie źa Granicę nie poydzie- A ztąd za lat kilka kray by tak zarzuciła * żebyśmy przy famey zoftali miedzi, a tak po-dłey, że Graycar miedziany Kraju Sąfiedzkiego ważnieylzj ieft, ńiźli nowe nafze trzy grofz e miedziane. Y więcże trzeba było z dopełnieniem płaczu* ucifku, y zubożenia, 1 udii znofić dawne fzelągi y grofze miedzianej żeby dzifieyfzym równie złym, albo iefzcze gorfzym uftępowafy rńieyfca.?
** Wièiil dófkóńale, y wierzę* że W. Ki Mość hic z tego nie kórzyftafz; ale Jeden Cudzoziemiec ż uciemiężeniem y ftratą całego Kroleftwa, tę korzyść odnofi*. y bogaci fię dla wypłacenia fwych Zagranicznych długów. Przeto racz mieć wzgląd y politowanie Ńayiaśnieyfzy Paille fiâd ilędżąy płaczem ludu, ktorego ucifki y łzy wftępuią przed Tron Boga, aby Menniczn® czynności zmierzały ku podzwignieniu uboftwa Krajowego* nie dopełnieniu onegoż.
,, Ten zatym moy Proiekt iafny y czyfty, fzcżeguinie do ulzczęśliwienia Kroleftwa zmierzaiący podaię do uwagi, y decyzyi zgromadzonych Rzpltey Stanów. Aże nie mani dofkonałey nauki frakcyi> ewaluacyi, feynowania, y innych Menni-cznych obrządkow, uprafzam W. K. Mci, abyś raczył zalecić godnym Mężom przez fiebie do KommifTyi Menniczney wyznaczonym, aby wielką fwoią w tey mierze nauką, doznaną dla W. K. Mci y Rzpltey wiernością, niepoślakowaną w Charakterze cnotą, wraz z póprźyfiężonemi Probierzami* według tego mego zdania ułożyli fpofob y proiekt do bicia iłowych Monet, y do kurrenćyi iuż wybitych.
JMć Pan Godzki Wo i e woda Podlaiki dświadczaiąc fię że iako na dniu onë-gdayfzym w Materyi Mennicy reflexyami fwelni przed Stanami Rzpltey ticzynionemi niefpodziewał fię nikogo urażić, tak źcby też Jego reflefcye u tychże Stanów mogły
mieć
mieć względy yprafzał, y z Żdaniem Xci à JMci PòniàtoVfkiego dopiero 'refpèktém kur fu Monet wyrażonym zgadzał fię.
Po nim uprofiwfzy fobie głos JMć Pań Plater Woiewoclzic Mścifławfki Pofeł Xiçftwa jnflantłkiego w naftępuiące mówił Iłowa.
„ KRÓLU Ńayiaśnieyfzy Panie moy Miłościwy, Prześwietne zgromadzonè -,, Rzeczy polpo li tey Stany.
Znaiomą dobrze miłość tey Oyczyzny ktorey ź drogiego fyna ukochanym ftałeś fię Oycem Ńayiaśnieyfzy Panie, gdy należycie fzacować, prawdziwie czuć y godme wielbić mam z obowiązku włafnego przeświadczenia.y póżOftałych w Do-,, mach Braci rozkazu, powinienbym ffufznie od Twoich Królu Ńayiaśnieyfzy pochwał 9, zaczynać, ale że tę powinność lkutkiem wypełnić wyftępkiem byłoby dla wyra--„ żney woli W. K. Mci P. M. M. {ażebym te dwie fprawy w iftotney zawfze między ,, fobą będące różnicy, a dziś ufpolone pogodził, Panu raczey a niżeli poddanym ie-3, go będąc poIłufznym; milczę w tym co w fcczegulności W. K. Mci P. M. M. winien y, nem, ażebym w ogulności dla całego Narodu ufta moie otworzyły dote.y z mieyfca przymowił fię materyi, dla ktorey głos uprofiłem.
,, Mennica to y-Moneta nieczynne me do tych czàs dziś otwiera ufta, a wy-j, prowadzając z niemoty dla tego naybardziey mówić przynagla, ażebym do poprze-„ dzaiących zdań y moie też przyłączył, nie chcąc bynaymniey nikogo refutować, lecz tylko dla zażycia wraz z drugiemi tego kleynotu, ktorego Pańftwa iedynowła* dcow rnaiące gdy zazdrością wolny Naród w nim naybardziey fwą zakłada fwobo» 3, dę, kiedy każdemu myślić wedle chęci y mówić wedle myśli wolno.
,, Podany nam do roztrz lśnienia Proiekt pod tytułem nowa moneta wzbudza 5, we mnie niektóre uwagi z dwoiakiego pochodzące zrzodła z nowey uftanowioney y 5, ftarey redukowaną być maiącey Monety; ale nim w fzczegulności o kazdey w tym 9, mówić przyidzie, ażebym dał dowod iż parcyalnie bynaymniey mówić nie chcę, -„ niech mi fię godzi nayprzod te początkowe przed zgromadzonemi Stanami wynu-,, rzyć reflexye, na których iako na mocnych gruntach całą treść mowy moiey zakła--55 dam.
„ Y dla tego w powfzcchności Monetę biorąc y na dwa dzieląc ią gatunki, •5, prawdziwy walor maiącą* y idealny lub mn emany mam nayprzod za rzecz u fiebie „ pewną, że pierwfzà z tych.gruńtem będąc powinna być w fobie dobra, a druga gdy nie dla czego innego u ftano wioną ieft, iak dia łatwieylzego y drobnieyfżepo r ach un-ku, ten tylko powinna mieć ùacunek y tę wziętość> którą, iey moc bicia Monety 5, rnaiący naznacza.
„ D-Uey iefzcze za monetę prawdziwy w fobie maiącą walor mam złotą y fre-brną, ża drugą tę miedzianą, ktorey wfz.yftkie kraie dla nmieyfzych zażywaią'wy-„ datków, 'y dla tego ani od miedzi brać można proporc.yą • ani też gcly na trzydzieści ••>, grofzy oftanowiony ieft (od nad Dziadów nafzy h ,y t>raz nawet ) złoty mówić mo« zna iż tylè wart, gdyż to, w mòcy było, Kommitfyi Menniczney iaką chcąc liczby >, grofzy poftanowić, nie fzukaiąc tego bynaymniey ażeby z dobrey Łyłmiedzi tę a nié y, ińńą miał wielkość, y cała ich kwota w złoty wchodząca, wewnętrzny fwoy fzacu-„ nek z nim rowniaiący fię miała- To tylko itdynie w uwadze mieć f. o trzeba, iż ta-ko--5, wa miedziana monéta, gdy nie ieft wedle wnętrznego fzacunku bita y dla potrzeby s'» w mnieyfz} ch używana Rachunkach, gdyby iey nadto w kray namnożyło fię-, fzkoda y ufzczerbek 'w fummach "naftąpić mogłyby.
,, Do tego wfzyftkiego przyłączyć iefzcze potrzeba tytuł lub ńazwifko, kfore „ ze ftemplem dai e fię, y do ktorego tym mniey przywiązywać fię nam potrzeba* ii rzeczą nie czyniąc wedle upodobania tylko zwykł być dawany.
„ Te początkowe uczyniwfz.y wytłumaczenia, gdy w myśli rozbieram 'y fzu-kàm przyczyny dla czegoby moneta krufzcowa uftanowiońa była, chcący ztąd pò-znać iey pożytek, zaraz iłufzną y fprawiedliwą u Politykow nayduię odpowiedź, iż gdy w początkowych wiekach handel y zamiana była rzeczy na rzeczy, ta gdy u przy-,, krzoną a nigdy doftateczną w potrzebach ludzkich pokazała fię»fzukano takiego fpo-„ fobtì y takiego śrzodka który m by w ed i e fzacunku wewnętrznego y należytey pro-„ porcyi co potrzebnego na rzecz mnieyfzey ilości zamieniać można było; 'a gdy nad ,) krufzec złota, Srebra y miedzi nic lepfzegó, fpofobnieyfzego y trwalfzego nie wyna-
(k)	'	' r » ie-
„ lezione^ te od całcy Ma rodo w powfzechności przyięte aa monetę żoftały; która dïâ „ tego po (pòli tą miarą wfzyftkiego do potrzeby ludzkiey lłużącego nazwany zoftafa.
» Az tąd każdy z rozwaga rzeczy rozbieraficy może to łacno przyznać, iż ie-„ żełi "takowa Moneta ffużyć ma na zamianę rzeczy fwoy wewnętrzny maiących fza-,, curtek, powinna tedy y ona tak być dobrą, ażeby w cenie z rzeczy zgadzała fię. Ta » cena gdy gruntuie fię na wadze y tey między krufzcami należytey proporcyi, >, która wedle ich mnogiey lub fzczupłey ilości wywyźfzaną y zniżaną bywać zwykła, \9 do dobrego więc należy rozrządzenia, ażeby wedle wziętey od powfzechności pro-55 porcyi maiąc zawfze złoto za ce U Srebrna moneta bita była.
" Od tey Ogulności, która dla wfzyftkićh ffuży Pańftw biiacychVnòn-' % Ąó " nafzey tedy Oyczyzny obrociwfzy fię, à w niey dwie iakom mówił maiac pobudki z *' powodu nowey uftanowioney y ftarey redukowana być maiąćey monety," to co fię " zdaie niech mi fię godzi tu przełożyć: à nayprzod Co do nowey; czułość Twoia " Nayiaś: Panie y tenie fpracowane ftarania, z ktoremi fzukafz dobra Kraju, chcąc gu-bić y nifzczyć, cokolwiek ze fzkodą być może dla niego, doftatecznie pokazały fie w " niedawnym Mennicy otwarciu, kiedy wybrawfzy zdatnych Mężów, (ym przez fwoy przykład gdy takąż Oyczyzny miłość wraziłeś» iaką fam pałafz, ci przez u fi Ine fwe " itarania tego dopięli, czego żaden dotychczas nie uczynił, pomnożyli boga&wa
*	w Kraju, to naprawili co Pańftwa gubiło, Ho we m nową à dobrą monetę nam przy-fpofobili.
" Ten gdy należyty à z wrodzoną dofkonałością ticzyniony ffyfzeliśmy wy-,ł wod, nayprzod przez j, W. Kanclerza Koronnego, à potym J. Pana Woiewodę In-" fiantfkiego, niemi więcey nie zoftaie, iako z całą Prowincyą Nafzą Litewfką wy-M chwalać y wyffawiać tego Króla, który był* początkiem, y tych wielkich Kommifla* ł> rzow, którzy chęć dobrą doikonałym wykonali fkutkiem.
J' Niech to nas bynaymniey nie zatrudnia, że Czerwony Złoty ma teraz przeż " rtową Ewaluacyą złotych Izefnaście y grofzy trzy frebrne, y dla teęo nie rozu-micymy, czyli też bardziey tak u fiebie źle nie tłumaczmy ażeby złoto tańfze by-
*	ło, gdyż te maiąc zawfze fwoy wewnętrzny walor, który fię nigdy nie odmienia, fre-" brna moneta, iakom mówił, gdy do mego Holować % powinna, moim zdaniem gdy-
by ligi Nfiemieckiey nie powiniia była pilnować Kommiflyayw iey byfo mocy na dwa* " naście, na dziefięc y na mniey nawet części podzielić monetę, tenże fam zawfze za-" chowuiąc złotego tytuł y proporeya zîota do frebra, iak ieden do czternaftti, a iednak " dla tego nigdyby mówić nie można było, iż upadła cena na złocie, iż Czerwony Zło-" ty ieft redukowany lub Ewaiuowany, D^y Boże ażeby w rowtiey w Pańftwie wizy " tko było dobroci, à co do monety śmiele rzec mogę, y cała ze mną Oyczyzna, iż ma* " my Bogu za co dziękować że nam takiego dai" Pana, który we wfzytkich władzy y " powierzonego fobie Nąywyżfzego rządu poltępkach nie Zapomina nigdy o tym, " lecz y owfzem to ma za fwe naywiękfze prawidło, iż Królem nie ieft dla fiebie, ale " dla ludu.
" A gdy nic bardziey Pańftwa gubić nie może iak rożność monety y pomîefza-" nie złey z dobrą, dla ktorego oftatnia wedle powfzechnego doświadczenia łatwiey wykupowana zoftaie, gdy iuż to całemu PoUkiemu Światu wiadomym ieft y aż nad-" to, że ta, którą ftarą zowiemy moneta w cale niepodobna ieft w dobroci do'tey, kto-" ra w początkach przed ftem lat bita była, trzeba oddalić to złe à oddalić go za-,ł wczafin
" Ta prawda gdy nie ochybną ieft y Ugruntowaną na przyfięgłych Probîerzow " doświadczeniu, czyż może takowa moneta nazwaną być,iakom wyżey namienił, po-" fpolitą miarą wfzytkiego, co do potrzeby ludzkièy ieft {łużącym^ kiedy nią handiuią " n:e wedle wnętrznego fzacunku, ale tylko omylnego rozumienia powfzechnego, za rzecz, którą pieniędzmi zamieniam w cenie roWnego nic nîe daiç, à przez to prze-" daiącego ukrzywdzam ; ten zaś gdy rozważnym będąc y fwey unikaiąc ftraty ~pod-5) wyżfza rzeczy cenę, aby iuż ukrzywdzonym nie był na fwym towarze", na ten czas " My znowu fkarżemy fię na drogość, à tym fpofobem nigdyby nayzdrowfze o fzacun* w kach rzeczy uftawy nie mogły do dofkonałego przyiść fktitktu
" Trzeba więc odmiany monety, trzeba redukcyi, która gdy Nam iuż ieft po-5> dana w tymże f mym, o którym namieniłem Proiekcie, Tynf do dwudzieftu fiedmiu, " à fzoftak do dziefiąciu zniżaiący grofzy, tym chętniey na nią zezwalam, im mocniey
(	'ł Pe"
" pewien ieftem, źe pracuiących koło Mennicy, iak w ftanòwieniti nowey, tak w recTii-" kowaniu do wnętrznego waloru ftarey, cel był iednakowy, to ieft dobro publiczne.
" Długobym mówił, à tym famy m uprzykrzenie, gdybym miał wylicza c " wfzytkie niezwyczayności, ktoreby naftąpić mogły ftarą monetę w fwym zachowu-" iąc iefteftwie, à do tego gdy iuż naywiękfze wyliczył przedemną mówiący JMć Pan " Woiewoda Jnflantfki, zakładam tamę dalfzym iłowom moim z tym oświadczeniem, " że nie żadna prywata lub interes Partykularny do tego wiedzie mnie zdania, ale na-" uczony wedle wnętrznego mówić przeświadczenia; nie chciałbym moich dla Oy-" czyzny uffug zaczynać od złego w tym rozumienia, na czyni pomyślność Kraju ca-" łego y ufzczęśliwianie każdego zawiiïo.
Xiąże zaś JMć Sułkowfki Pifarz W* K. Pófeł Płocki miał głóś de tenore fequen-ti naftępuiący.
„ Szczęśliwy y według Serca Twego Nayiaśnieyfzy Królu P. M. Miłł. będzie j, zawfze ten dzień, na którym Prześwietny Senat z Stanem Rycerfkim pokażą fię cer-,, tiriące wdzięcznością dla Ciebie y przywiązaniem, w tey tylko okoliczności żwa-5, wość fama w mówieniu à Sacrario Libertatis może fię ftać pochwałą. ,,
„ PrzyimuLę chętnie wyścigi na pokażanie wiernych moich W. K. Mci y Óy-i, czyznie Uiług, a gdybym mógł mieć myśli żeby fię kto w tey Prześwietney Jzbie ,, znaydował do tego mniey fkłonny, tobym Go ( ale z wfzelką moderacyą y przez 5, konwikcyą czynów Twych Miił: Królu ) do tych że famych ktoremi wfzyfcy gore-„ my zachęcał fentymentow. „
v, Explikowała fię na onegdayfzey Seflyi Kommiflya Skarbowa z poftempow i, Twoich w Materyi Menniczney, y itarała fię dowieść że me przeciwko Prawu i Ji 7. „ wykroczyła, bo nigdy dotąd w Uniwerfałach fwoich nie oświadczyła, żeby Cztero-,■> grofzowka Srebrna teraźnieyfza była Złotym Po lik im dawnym, lecz to Decyzyi „ Prześwietnym Zgromadzonym Stanom na teraźnieyfzym Seymie, zoftawiła; Ani „ też nad wymiar Konftytucy Konwokacyi 1764. fobie pozwoliła, Redukuje powtor-„ nie dawniey redukowane od JJ. WW. Podlkarbich Monet gatunki- ponieważ z tabii-„ czek Podilarbieńfkich w Kommiiïyi iefzcze będących iawnie fię pokazuie, że tych „ dawniey redukowanych gatunków albo nic albo mało w Kraiu zoltało, a na wfz Ikie „ inne Zagraniczne Monety taż KonftytuCya 1 764^ naywiękfzy rygor Kommift) i na-„ kazała. Wfzyfcy iefteśmy przeświadczeni że Nayiaśnieyfzy Kroi JMć P. N. Miłł: „ pędem monetarium uftanowił, tak fprawiedliwy, że żadney dla fiebie niepretenduiąc ,, korzyści, dobrą kraiową Monetą, Pańftwa fwoie napełnić ieft iedyną Jego myśl-ą, „ lecz ponieważ to uftanowienie ciągnie za fobą naywiękfze Jmportancyi trudności „ w utrzymaniu Kontraktow, y w zapłaceniu długoW dawnych, tym chcąc doi odzić ,, z żadną dla Obywatelow krzywd§, należy fię niektóre tn re monetaria pr o ba/i poło-5, żyć principia.
,, Pierwfze,że prawie w każdym Kraju tego gatunku Monety która wfzyftkie „ bogaftwa krajowe reprezentuie, w iftocie nie inafz tylko przez rożney ceny Iztuki „ bywa wypłacona, y tak we Francyi wfzyftko na Liwry, w Angłyi na lunty Szterlin-„ gow, w Hollandyi na Guldyny Hollenderfkie rachuje fię, a przecież żadnych nie mafz •„ realnie, ani Liwrow, ani funtów Szterlingow, ani Gtildynow Hollenderikich, racya s, tego ieft, że walor wewnętrzney Monety, wielkość y waga rztuk może fię odmienić „ z wielu okoliczności, iako to z pomnożenia Handlów więkfżey mnogości frebra nad ,, złoto & viciffìm, wynalezienia krufzczow iednego albo drugiego Metallu licznieyfzą ,, k«otę fprawuiących y innych podobnych, u nas także na złote zawfze fię rachowało, „ ale Złotych dotąd nigdy ief/cze w Pollzcze nie b'- vv'ałOi Był ten czas ki dy Czerwo-„ ny Złoty miał' w fobie trzy złote, potym fześć, daiey Dwanaście, a nakoni.ćośm-,, naście, lecz do boga ti: w krajowych wfzyftko to iedno, bo o tym trzeba bydź i-ipe-,, wnionym, że w tych trzech Złotych dawnych, tyle było waloru iak w teraźnieyfzych „ ośmnalru, y że za trzydzieści Tyfięcy Złotych owych, taką r-nożrla było kupić Wieś ,, iak teraz za fto ośmdziefiąt Tyfięcy, a ztąd Upada ten błąd iakobyśmy teraz więcey „ mieli bogadw iak Przodkowie Nali; Jdealnych pozwalam, realnych przeprafżam. ,, Pochodzi tò wfzyftko z drugiego principium, że proporeya między Złotem y Sre-5, brem ieft iedynym fundamentem uiłanowienia wfzyftkich Mennic, iakom w one-» gdavfzey moiey iuż miał honor dowieść mowie. Hfa proporeya która od Czafow ,, wy należenia Ameryki determinowana iefzcze iak iedin do Czternaftu in circa coraz
(kz)	„ fię
fię umnîeyfza, to îeffc że Żfota więcey a Srebra mniéy zawfze îeft y będzie w Europie* dla tego że Z loto ze wfzyftkich części świata rocznie przybywa, a Srebro z Ameryki w naywiękIzey części pochodzące, do jndyi Azyatyckiey przez Handle liafze "fig przenofi, a tam zoftaiąc, iuż do nas przez Cyrkułacyą więcey f]ę nie wraca. Rzecz tedy pewna że Pes monetarius u nas teraz poftanowiony w żadnych innych krajach fię nie utrzymuie, tylko w tych gdzie w.îafne fię znayduią frebrne krufzcze, rak tò w Czechach, Saxonii, w Aannoweryi &-c, a y w tych jednakowo kraiach z doświadczenia wiemy, że Mennice iuż więcey fztuk nie więcey w fobie iak przed tym waloru maiących w Srebrney Monecie w.ybiiaią, więc y u nas chyba przez dobycie Gor Olkufkich niepewne, teraźnieyfzy Pes monetarius na długi czas utrzymać fię może.
" Trzecie Principium ieit, że w żadney Mennicy nie uważa fię proporcya między Srebrem à miedzią, tak iak między Srebrem y Złotem. Nayprzod ponieważ miedziana moneta w małey kwocie w każdym Kraju będąca nie fłuży, tylko do małego à codziennego między Obywatelami Handluy zamiany, à druga że kompcnfu-iąc wielkie kofzta Mennicy na Złotey y Srebrney Monecie, więcey żytku na miedzi zoftawuie fię dla Panuiącego^ à z tąd dowodzi fię, że Pes Monetarius teraźnieyfzy może fię utrzymać w proporcyi złota y frebra, choćby teraz Rzplta naznaczyła gro-fzowi Srebrnemu ośm grofzy miedzianych waloru, à perconfequens Czterogrofzovvka miałaby w fobie Trzydzieści dwa grofze miedzianych, przez coby Czerwony Złoty maiący w fobie quo ad 'valorem intrinfccum, .Sześćdziefiąt y fiedm grofzy Srebrnych) zrównałby % iednak z dodatkiem czterech grofzy miedzianych z dawnemi oiimna, ftu złotemi miedzią rachuiąc. Nikt albowiem w tym mnie ielzcze nie przekonaj czemuby z grzywny Feynu Srebra*, przy tym uftanowieniu odemnie proponowanym nie mogłyby rowno bydź wybite ośmdziefiąt fztuk Czterogrofzowek/choć każda będzie w kurfie Trzydzieftu dwóch grofzy miedzianych, ale to pewna że Mennica ftraci cokolwiek na wybiciu miedzianych Gatunków, w czym łaikawego y równie wfpaniałego J.K.Mci śmiele fpodziewać fię możemy wyroku.
'J Czwarte Principium nie mnie.y pewne,y prawdziwe, lubo w genera Iności mniey fię przypodobaiące ieft, że gdyby Kray iaki w tey fmutney był alternatywie, żeby albo wfzvfcy Kredytorowie, albo wfzyfcy Dłużnicy tracić mufieli, prędzeyby trzeba folgować Dłużnikom iak Kredytoroei, Polityka nie na kilka partykularnych Jnte-reffie ale na całości fpofeczeńftwa funduie fię. Przykłady wielkie Solona,, Prawo* dàwc.y Aténfkiey Rzpltey, Senatu Rzymfkiego dogadzającego do defperacyi przyprowadzonym od Kredytorow Dłużnikom, pod dobrym Królem Francuikim Henrykiem Czwartym wielkiego Aliniflra Jego Xciade Sully, y nafżego iuż wieku po śmierci Ludwika Czternastego, pod Regentem Francuzkim Xiążęciem d' Orleans, te mo. wię przykłady pokazuią, że każda odmiana Monety, ulgą dla Dłużników, ale nic zylk dla Kredytorow poftanowiła. „
J' Nie wfpomnę ia dzifiay na popieranie tego, tak wielkie y w żadnym Knju nie praktykowane Procenta, iakie u Nas bywaią, bo fię fpodziewam że przyidzie kiedyś może, y prętko pod łaikawym y fprawiedliwym Twoim Panowaniem N. Panie ten pożądany moment, kiedy fię Sami in hoc ab u fu pomiarkuiemy, y tego przy le-pfzym uprawieniu Zièmi, w handlach, Manufakturach, fzukać będziemy zyfku, kto-rego teraz od potrzebnego, lub rozrzutnego wyciągamy. Jde tylko do Propozycyi na wzytkich wzwyż wfpomnionych Fundamentach, ażeby daiąc grofzowi Srebrne-mu walor osmniu grofzy miedzianych* Szescdziefiąt fiedm grofzy Srebrnych z przydatkiem iefzcze czterech grofzy miedzianych porowniały fię z Ofimnaftą dawnemi Złotemu Opinij która ieft Regina Mundi przeto fię dogodzi, Ewaluacyi nowey Monety z dawnieyfzą, iuż nie będzie potrzeba, Pes Monetarius co do proporcyi Złota ze Srebrem będzie konferwowany, Moneta Srebrna na Miedz wywyżfzona iuż nie wyi-dzie z Kraju na Złoto, bo co teraz przez niepomiarkowany błąd bardzo wiele Oby-watełow Siedmnaście y puł Ofimriafta fztuk Czterogrofzowek teraźnieyfzych daią Cudzoziemcowi za Czerwony Złoty, iużby na ten czas nie dali, bo by to więcey wy-niofio iak Ofimnaście Złotych, à co naywiękfza że wfzytKie zatrudnienia o Kontrakty bez żadnego Nowego Prawa in fno robore zoftaiąc ułatwią fię. Dwie iefzcze naywiękfzey wagi racye (których cierpliwie y ła&awie wyffuchać fupplikuię ) w tym mnie przekonały zdaniu-. Pierwfza> iak prętko wewnętrzny Krajowy Materyaf złych "> lub dawnych monet który fię teraz w Mennicy przetapia y przerabia udanie, tak za-
" ra/
" raz y bicie Nowey Monety uftać m u fi, ponieważ żadną miara ani z Hollandyi, ani ż " Hifzapanij Krajów, w Srebro naybogatfzych, możnaby tak tanio frebra doftać, ażeby fię bicie teraźnieyfzey^Monety u Nas kontynuowało, à więc za dwa Roki naydaley, gdyby Nowa Moneta z Polfki wyfzfa ( o czym wątpić nie można ) iużby innego fpofobu nie zoftało, tylko gorfzy Pedem Monetarium przyiąc aby relztę Pieniędzy w Kraju konferwować. Druga à podobno do uwagi naypctrzebnieyfza ieft. Artykuł Dziewiętnafty Traktatu Weiarv(kiegò De Pretto> Valore àc -lEftimâtione Moneta, libero " ejusdem curfu9 per utriusque Bilione s 3 quoties opus fu&rits àmicabiliter conveniendum erit. Ten Artykuł iawnie pokaźnie, że gdyby Sąfiad Nafz przy fiłach fwoich pozwalaiąc Nafzey nowèy Monecie kurs w Swoich Krajach, pretendował wzaiemnie aby Jego Moneta gorfza w równym u Nas była kurfie, chyba z naywiękfzym niebefpieczeń-fiwem moglibyśmy mu tego bronić, tym bar dz i ty gdyby przy tym obftawał, że nie " infza u Nas powinna bydź Moneta tylko taka iaka za czafu Traktatu Welawlkiegó bywały à więc Tynfy Kazimierzowfkie ejusdem Anni ('§ dowodem,że na ten czas nić na Szefnaście y trzy Ćwierci ale na ofimnaście Złorych bito monetę W Polizcze. Po-'' wtarzam więc do Tronu "W.K.Mci y do Prześwietney Rzpltey Stanów nayniżfza pro-" źbę moią, aby oddalając od Serc Nafzych partykularne na Kapitałach zyïki, y ïnnie» ^ mane z powiękfzenia intrat, ( od ubogich ludzi w czynizach chyba wy ciągnione ) 5' korzyści, z miłości dla Oyczyzny, z litości dla Poddanych, ż Sprawiedliwości dla " wfpoł Obywatelow Dłużników, przyftępowaliśmy do przyięcia Proiektu, Grofz Sre-'' brny na grofzy ośm miedzianych wynofzący, przez który fpokoyność Kraju nie " Wzrufzońai à fzczęśliwość Jego nie na dwa roki tylko ale na zawfze upewniona bę-" dzie. wołaią o tę £afkę wfzytkie dawne pofażne y Ewikcyonalne Summy, wołaią '' wfzj'ftkie Kościelne Ftindacye y pia legata, wołaią uciśnieni iuż dwoiaką Rediikcyą 54 zawfze in Favorem Kredytorow poftanowionych Dłużnicy, wołaią na koniec wraz ze " mną Koledzy moi Woiewodztwa Płockiego Poifowie, ieżeliby zaś wielowładney " Rzpltey przez więkfzość gîofow decyzya naftąpiła, żeby Czerwony Złoty, Szefnaście " y trzy Ćwierci Złotych Pollkich, y w Srebrze y w miedzi miał kurrencyą, podlegam z głębokim poważeniem temu Wyrokowi, ale dla Dobra Oyczyzny moiey, ktorg. " bez względu Czy Kredytorem ieftem czy Dłużnikiem, doprafzam fię, y śmiele do-" pralzam przynaymniey aby w teraźnieyfzey Konftytucyi,approbuiącey nową Monetę^ " y ztąd wynik?iące zapłacenie długów, y utrzymanie Kontraktovv był dołożony obo-" wiązek na Mennicę J. K. Mci, żeby tę Monetę teraźnieyfząnow| nie tylko tak długo " wybiiać iak ftanie wewnętrznego krajowego Metallu na przetopienie, ale na zawlze " kontynuowana^ wzor biorąc wfzyftkich innych Menrlic, które nie przez dwa Roki » ale uftawicznie Monetę fwoią krajową, fecundum Pedeni monetarium r.tz uftanowioną wybiiaią. Y tę kweftyą fupplikuię powtornie żeby była dołożona ad Turnum. „
Mówił potym Xiąże JMć LuDomifiki Marfzałek. W. Koronny, y Mowa Jego takowa naftępuie*
Pozwol Nayiaśnieylzy Królu iak naygłębfze, iak nayżywfze, u Tronu Pańfkie-** go W.K Mci złoży : podziękowanie, że Oycowikim Jego piecżołow nieni, do tey " przyśliśmy fzczęśliwości; Jż ftaraniem jego dobra Narodowa, z niepamięci Wy-" grzebiona Moneta, przywraca Nam czafy Panowania Zygmuntów, które będąc bo^ " ga6l:wem Krolow, obfitością całego NaroJu, były celem zadrości Poitronnych N a-v rodow. i,,
'' Wniefiona Materya decydowania pedi s Monetari], troiaką w umyśle moim okazuie reprezentacyą. ,•»
" A nayprzod uftanowienie Monety podług decyzyi KommilTyi Skarbu Koroń-?ì nego rachuiąc 161. nowych Złotych.czyli Czterogrofzowek ria Cźerwriony Złotym?
" Druga Myśl podniefiona każdą Czterogrofzo,vkę do gro zy 32. nie cozmie-" rza do iednego, co y trzeci Proiekt, przez Xcia JMci Biikiipà Krakowikiego proptì-nowany , aby też 16. |. przebić przelać na iztuk ig. ,,
" Co do pierwfzego Próiektu, to daię zdania mego obiaśnienie, że ta Moneta " ieft podług Praw Narodowych, gdy ieft ad Ligàm Imperi] które Rzplta ty lii Prawami, ,3 ty luTraktatami, w biciu Monety facrofańBe zawfze Zachowywać chlała y pzy rzekł a. i, Ze ieft arcydobra, wzywam wfzyftkich na świadećtwo, in arte 'Monetaria pe-" ritos, Wzy wam wfzyftkich którzy in arte calcali (h eruditi, wzywam na koniec wfżyt-r> kich, których czyli włafny Interefs, czyli ciekawość tak ważaey Materyi wzbudzała,
(0	.	" od
/
" dofkonafych, umiejętnych yv tey Mauce, zaciagać uwiadomienia y konwikcyi, że lepfzey nad teraźniey!/^ Mons^ mieć y życzyć nie możemy.,,
^ t P°dwyż;zać zaś Monetę, każda iżtukę do groiży 32. lub one przebiiać na fztuk O hm naście byłoby widocznym podwyżfzeniem kurfu teyże Monety, à przeto ltafa by fię odmiana pedis Monetary, ktorey upośledzenie, ftałoby fię zguba boga&w " Narodowych „
3 _ " ty'11 fatalnościach- które Kray cały ponioff, wycieńczeniem Majątków ^ Twoich, przez Redukcye, y Kalï-acye Monet zagranicznych ; mile każdy Obywatel zapatrzy fię na lKiitki oiladzaiace dawne iwe (traty,kiedy wlżelkie dochody fwoie w '' Łdealney tylko y numeralney odbieraia.c monecie, iuż dziś one nie tytko wtey iicz-bie, ale wł iściwym wewnętrtznym onych walorze odbiera. „
,» Mówić kto może, że przez to Dobra w ruinę y dezolacya iść mufz^, każdy „ czyni w fwych Dochodach praktykę ; Jż kto miał igoo. Złotych tak Rok in traty, „ nie miał w iftocie, ani mógł za nie zyfkować Sto Czerwonych Zł- tych: dziś zaś ten-„ że ma równie w liczbie 1800, Złotych dochodow, a w iftocie realnych, walor wię-„ kfzy nad 10o. Czerwonych Złotych w fobie wewnętrznie maiacych, a przeto nikt „ ufkarżać % nie może, ażeby upatrywał przez to dezoiucyg Dobr y Poddańftwa fwo-„ ich.
,, Chcieć zaś podwyżfzać tęż iuż kurfuigcg Monetę, do 32. grofzy, ieft wido-,, cznie umniey.fząć fwoie dochody, albowiem to, co dziś iuż biorę tylko za grofzy „ 30, iutro brać bym mufiał drożfzg cen§, przetapiać też fztuk 16. -/na fztuk 18, po j, dobnież z utratg brać bym mufiał w liczbie dochodow 18. Złotych, te które dziś „ biorę tylko za 16. „
,, Dochody Skarbu, Zapłata Woyfku, podobnież umnieyfzyćby fię mufiały, gdy ,, by to, co dziś w mnieylzym ieft kurfie, y fzacunku, podwyżfzone zoftało. „
ł, Nay więkfze ubogacenie Kraju Malzego, a wcale rzekę, iedyne ieft, impor-,, tancya Zfota, za wf/eikie Nafze produkta. Te podobnież iimnieyfzafyby fię, gdy ,9, każ jy Czerwony Złoty, teraz w niżfzym uftanowiony fzacunku, mógł bydź podwyż-„ fzony do Złotych Ośmnaftu ,,
3, Wfzyltkie Redukcye Monet Zagranicznych, % uczynione do tey proporcyi „ która ieft zachowana między Srebrem a Złotem, to ieft 16. | Złotych ha Czerwony „ Złoty. Gdyby czyli Czerwony Złoty miał bydź podwyżfzony, czyli Złoty do grofzy „32. podniefiony, podobnież wfzelkie Redukcye odmieniaćby fię mufiały, a zt^d iakie ,, damna, iakie prajud>ciai każdemu łatwo wnofić fobie można. „
„ Naywiękfzy defekt teraźnieyfzey Monecie ieft zadany trudność w Rachun-„ kach, kalkulacyach, czyliż nie bardzièy umyff fwoy y każdego do tey Nauki wigzać „ należy, niżeli dla uniknienia pracy, w czymkolwiek upośledzać Monetę. „
,, Czyliżby to było flaw§ Narodu, ze wiekami upragniona dobra Narodowa „ Moneta, prac§ Twoig. Nayiaśnieyfzy Królu wprowadzona, umyffem nafżym ieft ze-„ pfuta ieft pomnieyfzona. „
„ Ze by zaś te uftanowienie Monety było okazya wyniścia oney za Granicę, umyff moy nie zafigga, aby też fztuk 161 gdy na 18. przetopione zoftan§ bez doda-5, nia, ani umnieylzenia onym Srebra lub Metallu, mogły mniey wychodzić za Grani-,, cę iak adprœftns ieft mniemanie, Jnne % przyczyny tey dla Kraju Utraty, którym „ Wigilancya Kommiffyi Skarbowey zapobieżeć może, a nadewfzyftko fides Publica, 5> gdy Pfawem teraźnieyfzym ugruntowany kurs tey Monety zoftanie. ,,
,, Co fię zaś tycze Traktatu Welawikiego, f^dzę, że w zaczęciu bicia Monety, „ amicabiliter con-ventum bydź mufiało, z MinifteriumKróla JMci Prufkiego przywię-* „ zywać fię do kurfu Monety, iaka była pod ten czas, gdy ten ftawat Traktat, trzebaby „bić Monetę ktoreyby tylko Sześć Złotych na Czerwony Złoty rachowało fię, a tak „ dogodzićby fię nie mogło myśli y zdaniu Xcia JMci Pifarza Koronnego aby Czer-,, wony Złoty był do i8« podwyżfzony, ,,
Wzifł potym głos Xże JMć Czartorylki Kanclerz W. Litewfki y dobroć teraz bitey nowey Nayiaśnieyfzego Pana Monety przyzwoicie fzacuigc, przywiódł do uwagi, że na Kazmierzowfk^. mówić można że była y ieft potior Metallo, teraźnieyfza zaś J. K. Mci bita Moneta iż ieft compar Metallo przyznać to należy, z ktorey PanNayia-Śnieyfzy żadney intraty niemaiac, naywiękfży zyfk zbierać chce krzewiąc wdzięczność w fercach Twego Narodu. Na wnofzenia zaś przed głofem refpektem Welaw&ich Tra-
„ kta-
T«to«rfRzDlt!rtaW taS:0"T rt"r odPowiedz!af' iź l»b» wchodząca Sttona w tei Traktaty z Rzpltg Iolfl.g, me znofiła fię potym zNami Polakami, kiedy podleyfza biła
Monetę, lednakze mimo te nieznofzenie fi?, Minifterium J. K Mci przy otwarciu w
Polizcze Mennicy nie zaniedbało przyzwoitego do teyże Strony w Traktat wchodża-ey
uczynić Memoryały, lecz gdy nic od Niey nie było na nie ripofitum, nie można wiec
naymmcyfzey me względności Rzpltey przypifać.	S
J/f, , Czrf P0t>'m Pan Sekretarz Seymowy Preiekta.- Pierwfzy pod Tytułem:
cl^owaT	tU TUUi° N°Wa MOnetai kl0reg° Uf0żenie Mo w naltępui^.
3, Aze doświadczenie wielkich koftow przez Skarb N aj! Króle w/ki na otworzenie v Menntcy,y dotqd btae Monety ber. pożytku Najkgo wyłożonych jtuJSney boiaUi o dalfa 9> yja.ę NaJJi dattprzyczynę; więc to j.bie oflrzegamy u Stanów Rzeczypojbolitey Zer om a. „ dzonycb: ze gay byśmy na biciu Monety do przyjjlego Seymu fikodowaó mieli, y to racbunka-~ ntMenmczncmt Stanom Rzeczypoftolitey pokazano było; na ten czas Skarby Oboyga Na-» 1 odoru bomfikdcya uczynić Nam b$di powinni. ,,
. ^ . D^llgi Frojtkt Pana Chmary Polfa Starodubowfkiego pod Tytułem: Spofob pïactnta Summ od Debttorow Kredytorom ad Datam mniyfrty Kenfiyiucyt nalezacych tu fV, Xtçjtwte LiteWj* tm w Seffyi zydmey tu w ten Dyaryufz wpifany ; }MĆ Pana" Ka-fztelana Lwov^iego Trzeci pod Tytułem : ,Spofob piaceva zacienionych dawnity
5 takze w Se{T)71 ijdmey w tym tu Dyaryufzu znayduiacy fię P° których przeczytaniu gdy Poffowie W. X. Lutr: JMĆ Panu Marfzałkowi Seymowemu w fzczegulnosci oświadczali: że na Proiekt pod Tytułem Nowa Mineta do zgodzenia fię nakłonia, byle wprzód refpektem płacenia Summ Kredytorom Proiekt per Turnum i>ył decydowany; więc tę intency§ Pofłow W. Xięftwa Litewlkiego, po-miemony JMc Pan Marfzałek Seymowy w głos donioff Stanom Rzpltey.
T7iTr t?	potymgł°s JMć Pan Zamoyfki Kanclerz W. K. y przełożone w głofie
JMc Pana Platera Poda Jnflantfkiego rePpcktcm Monet reflexye przezorne bydź fa-
7ZŁ tft nn °mm yVMen?rCZney W rPrawiediiwym proporcyi właściwey Srìbra ciò Ziotapoftanovus.m11 wfpierał fwoi§ exphkacy§, oraz to potwierdził: iż przez zachowanie pomiemoney proporcyi Srebra że Złotem Commercia w Pańftwach naylepky iitrzymui§ hę. A na w pomniene przez poprzedzaigee głofy frakeye, iakoby z ułożyć rn«!§eego fię adprafens kurfu Monet miały naftapić, y trudność zrozumienia Obywa-tel°m fprawQwac, odpowiedział: ze tych bynaymniey hietrzeba fi? obawiać, gdyż ten Kurs Monet, lak fię w przeczytanym wyraża Proiekcie dofyć ieft iafny, y niezachodzi między Obywatelami opozneme y zrozumialność kurfu boiaźń, iako bardziev o fpo-0 , opłacania Długów. Pożyczał bowiem kto komu Czerwony złoty po Złotych ośm naście, niechciafby go teraz odbierać po Zfotych Szetóciey trzy Ćwierci,'Debì,or niec eia y tracie, Kredyior chciałby znikać. Lecż kiady D-bitor z Twoich intrat do-xe ę zie wy lera pieniądze, fzkodować więc nic na tym nie może, kiedy temuż wybranemi dobrem, pieniędzmi będzie opłacał długi. Ci chyba tylko poniof? fzkodę,
S kA^Ce T" +KapitU y,akyCl ŻŁby niechcie^ Proicktowi teraźnieylzemu ful T przeczyîancm? Przec2>'ć- gdyż nic na treści waloru, ale tylko na ideainosc, hczby tracj, tenże JMc Pan Kanclerz W. Koronny perswadował.
k- ™ P° lTî ^MC Sanëlllzkô Marfzałek Nadworny Litewfki y Nowa SWnnWna]«ySprawiedliwym walorze znaydui9ca fię bydź uznai^ zyczył aby Proiekt o niey powfzechng znalazł akceptacyę, tylko aby zapify w zupełności zachowane zoftały. A leżeliby fię iaka zt§d poniolła fzkoda, to w krótkim czafie, przez kurrency§ dobrey Kraiowey Monety, a n.edopufzczame złey Zagranicznej nad-grodzon§ bydz obiecywał. Względem zaś Prowincyi Xiçftwa Litewikiego, uprafzał ey Jmieniem tanów Rzpltey, aby Stara Poifka Jana Kazimierza Króla Moneta Re dukcyi tylko anie kaffacyi podpadała,
A po Nim JMĆ pan Czacki Podczafzy Koronny Pofeł Wofyńlki zdanie fwoie 1» Je^uentem 'verborum fertem wyraził,
„ Juz na dniu onegdayfzym oświadczyłem, że chcąc dla pożytku Narodu y „ ufczęsliwiema tednoftayney w Kraiu zgodney zCudzoziemlkiemi y dobrey Monety, „ przyim°wałem, y teraz przyzmuię Monetę w fzacunku wyrażonym, y zniżenie we-« dług teyze Monety Czerwonego Złotego do Złotych Szefnaftu y grofzy Dwadzieścia 45 y ^wa y P1"' z kondycyg fprawiedliwa ubefpieczenia przefzłych Kontraktow z <pi
^	„Vow
„ fow, fkryptow y innych tranzakcyi w ufności Wiary publiczney, powagę Prawa od ,, Rzpltey ftwierdzoney fprawowanych, aby Summy odtąd Moneta w Kontrakcie wyra-„ żona fzacunkiem teraźnieyfzym były wypłacane. „
,, O pożytkach z nowey dobrey Monety byleby krâiowi wyftarczsć mogła, nikt „ Wątpić nie może, świeże ftrat publicznych z złey wyprowadzoney Monety y po-„ mnożoney przykłady przezwycięzaią każdego umyff, y potrzebne/ iuż nie z cudze-„ go ale fwïgo włafnego przypadku uczę oftrożności. „
" Nie m a fz in jpccie w Anglyi Szterlingow, w Francyi Liwrow, ale Moneta za-" wfze y Złoto wewnętrzne zachowuią ceny, ieżeiiby była z fwey iftoty, czyli przez " dopłacenia drożfźa Moneta nad wewnętrzny fwoy fzacunek, niezmierne by Krajowi " prżynioffa fzkody dla podniecenia Ceny Towarow, y z innych miar, iako też dla »' Ipodziewaney w krotce redukcyi, ktorey okropne widziemy znifzczenia, zubożenia »' Kraju y niedoftatki wfżędzie Pieniędzy Ikutki. Mamy przykład pod panowaniem '* Jana Kazimierza, że Rzpita uftawicznemi przymufzona woynami, dla więkfzego '* z Mennicy pożytku podLeyfzą nad wewnętrzny fzacunek y niezgodna z cudzemi Kra-" iami bić rozkazała Monetę w Roku 1659. lecz poftrzegłfzy znacznez tąd pochodzg-'' ce fwych Narodow (traty, y że w innych Kurrencyi mieć nie mogła,zakazała bic Mo-„ netę y zamknąć Mennicę rozkazała* „
„ Podła Moneta wnofząc niezlicone do Kraju fzkody, ani dającemu, ani biorą-„ cemu nie byłaby pożyteczna tylko famey Mennicy,lecz J.KMć iako prawdziwy Ociec '' Oyczyzny, iey dobro nad fwoie przekładaiący pożytki, maiąc u Ita pi one przed tym 3' Stanom Rzpltey od Zygmunta Trzeciego jus cudenda Moneta, w zaftaw Synowikiey '' miłości, y ufności do życia fobie powierzone, rozkazał bić dobra według wewnę-" trznego fzacunku monetę dla ufzczęśliwieniaKra;ow,za co Iława wieczna fzacowniey-" lżą nad więkfza Skarby, y nayfzacownieyfza Obywutelow wdzięczność nadgradzać bę-" dzie, à zacożbyśmy fwego włafnego niechcieli mieć ufzczęśliwienia, à zacożbyśmy " fwey włafney fzukać chcieli ftraty przez powiękfzenie nad wewnętrzney fzacunek ceny Monety, y chcieli to dopłacać, co fię w iey wewnętrznym nieznayduie fzacunku, ,, " Wiadomo ieft że przed trzema latami w Polizcze, tańize dziefiącią Złotemi " było Srebro, grzywnę płacono po Złotych Sześćdziefigt cztery, teraz Kolońlka grzy • " wna kofztuie fiedmdziefiąt cztery Złote, nie doftarczaiąca wielość Srebra potrzebie, '' przyczyniła mu ceny, przy pomnożeniu Srebra, cena onego fpadać będzie, à zatym " y fzacunek ktorego z bliżfzych Krajów łatwieyfze ieft iprowadzenie iak Złota z A-" meryki, Monety do Srebra zniży fię, za coż teraz powiękfzać cenę Monety, nad znay-" duigcy fię teraz wewnętrzny iey fzacunek. „
,y A ieżeli idealność Monety dla naftępuiących pewnych fzkod nie podoba fię, *' iak źe fię ma podobać w fummach dawnych zapifanych, pożyczanych, kto w ifto-eie odbieraiący ośmdziefiąt lub dziewiędziefiąt tylięcy, w fkutku rachować może fto " tyfięcy, kto pozwolonego Prawem od lia tylięcy Ijpodziewać fię może pożytku, nie " maiąc w famey rzeczy tylko 80000. lub 90000. gdyby iefzcze tak odbierane pienię-» dze zaraz miały być na Towary y inne przemiiaiace potrzeby wydane, których by " uniżona dawnieylza była cena, lubo dotai nie ieft, mnieyfzaby była fzkoda, lecz 9> Summy obrocone na Fortuny, y na pożytek przez zgwałcenie Kontraktow, zapifow " y innych tranzakcyi w ufności wiary y powagi Rzpltey czynione ścieśniać, rzecz " iiiefprawiedliw§, pełną zamiefzania y niebefpieczeńftwa lądzę. „
" Przywiódł JMĆ Pan Kafżtelan Lwowlki wielorakie Prawa ubefpieczaigcc Kontrakty, zapiły czynione, namieniłem w onegdayfzey mowie KonftytUcyą 1726. z " podobney okazyi po redukcyi 1717. ftałą, iefzcze pokładam Konftytucya 163s. Vol. " itio Fol. 856. Tit. O wyderkaffach : aby Infcriptionss reempiionales nie były altero-w wane. „
" Czyliż podobna aby obowiązki dobrey między ludźmi wiary, dobrey Rzeczy-" pofpolitey wiary, która ieft mocę Narodu, ubefpieczaiacey Kontrakty, zapify, ftano-" wigeey cenę Monet, miały lię targać, czyliż podobna aby Kontrakty, zapity, v inne " Tranzakcye fwego oftrzeżonego Prawami nie miały befpieczeńftwa,aby Ewikcyonal-" ne, Sierocińfkie, y Zenine, yefiantia prrfia od zbycia Dobr y iakiekolwiek Summy " przedtym dane y upewnione Wiarg Rzpltey y Prawami o trzeżone, miały fię icieśniać, 93 o iak wielkie byłoby zamiefzanie. Cena Srebra nie może byiź zawfze ftała, iako 91 nas upewniły doikonałe JMć Pana Kanclerza W. K, uwagi, y mt.iwiczne czytamy
?» przy-
" pszykîady, a ratym przy każdey z odmiany ceny Srebra wewnętrznego (zacunku Monety odmianie, odmieniałyby fię w wielości y liczbie fwoiey Summy, à zatym '' w uftawicznym byłyby porufzeniu, y niktby fwey nie był pewny włafności, iedne '' przypadki drugieby ftr^cały, Wiara Rzpltey upadłaby, pomnożoneby były między " Obywatelami różnice, z których niebefpieczne naftapićby mogły fkutki, „
Udaymy fię do Redukcyi z naprzykrzeniem wKrajunafzym praktykowa-nych, wfzakże na terminach z opifow, czyli Dekretów przed czafern oznaczenia re* '' dukcyi Monety, płacono iak iey był bieg, à po czafie oney według niey płacono, y '* pofpolicie z przypadków przcfzłych onych nietykai^c na naftçouigce czafy ftano« " wi§ fi? Prawa. A zatym gdy fię podoba Stanom Rzeczypofpolitey na naftępuię.ce
*	czaty, te ceny Złota y Monety uftanowić^ niech to przelzłym nieOskodzi c z a fo m, " niekrzywdzi Tranzakcyi dawnych, y upewnionych nie umnieyfza Summ „
" Wfzakże tym fpofobem ani pożycaiacy, ańi dłużnik ni*e fzkodowałby, aniby ' pożytkował ieden z krzywda drugiego, pożyczaiacy iak zebrał czyli z przyzwoitey pracy y induftryi, czyli z przedaży Dobr^ czyli z podniefienia z innych mieysc^czyU *' dia wygodzenia Przyiacielowi u kogo innego pożyczył Summy, według kurrencyi " Prawem y Uniwerfałami Jch-Mciow PP. Podikarbich oftrżeżoney, tak ig w tym cza-" fie dawał y pożyczał ; Dłużnik oddaiąc W naftępuigcym czafie, iako Według tera-źnieyfzey oznacz oney kurrencyi z intrat Dobr brać będzić, lub pożyczać od innego, " lub Summ? która fwoię podnofić z innego mieyfca, lub Za Dziedziawo brać, za coż temu ód ktorego pożyczył niema tak oddawać> za co z jego krzywdy ma pożytk.0-*' wać, kiedy tamten nic nie poiytkuie tylko w całości chce fwóie według liczby ode-># brac Summę. „
'ł Wzywaig politowania Prześwietnych Startów ubozfi Bracia rtafi w pocie ćzó-' ła Sitmki fobie wyrobiwfzy^ aby w nich nie mieli ftraty, wźywaig politowania Ub.o-ił dzy ludzie, Szpitale, Zakony, dla (zcztipłyćh dóchodow ledwno fię u Utrzymać mogące, " wzywa Wiàra Rzpltey, bo ktoż iey ufać będzie* gdy pożyczaigćy w iey ufności tracić będ^.,nie mafz niefzcźęśiiwfzego Narôdu nad ten,gdzie Publicu nie zrtayduie Wia# I ry: Wzywa fprawiedliwość rtakaZiiigca zupełnie oddawać każdeinu włafność onego#
*	wzyWa befpieczenftwo publiczne każdego ó fwoiey włafności upewniąiace, aby przy-kładu dawnym wiekoni przeciwnego, naftępiii^cym fzkodliwegO nie zoflawiać; Wzywa przyzwoita, godziwa w porządnych Kroleftwach nadgrodami podniecana, y u-twlerdżana Indultrya, aby w wypracowanych godziwie pożytkach niefzkódowała, wlzakże y Ewangeliczny Pan pochwalił ffug pięcig talentami drugie pięć, dwoma talentami drugie dwa fobie przyfpofabiai§ćychi y wiçkfise im îàiki obiecał, à tego który wzięty talent zakopał, furowo y óftro zgromił. ,,
" Jefżcze do Ceny Złota dane na dniu onegdaylzym ponawiam uwagi, ze wielu nie uwodząc fię podłym zyfkieiii mieniania Złota, to ieft Czerwonego Złotego za dwadzieścia kilka Złotych: drudzy fami po dwadzieścia kilka Złotych Czerwony Złoty opłacali, dla niepewności Monety, à pewności Złota wiarg y powaga Rzplte/ " utwierdzonego, à za coż maig fzkódować. ^
A za coż za podległość Prawom, władzom, która koniecznie ieft pdtrzebna, ^ Z urażeniem fprawiedliwości pożyczai§cy mieliby fżkodować, za coż Dłużnicy ńie-ffiifZnie^ mieliby profitować z krźywdg fvvoich Kredytorow, farrii żadńey nié màige, 5 więc niech uftartowiona cena Złotay Srebra bez dopłacenia według wewnętrznego fwego fzacunku uftanowiorta będzie bez ufzczerbku dawnych Summ, y Tranzakcyi» " 2 ubefpieczeniem pożytku przyfziłych cżafow;
" Za odmiana ceny Monety, rachunki zwyczaynié fię odmîertiaia, alti ò te nay-' mniéyfza, iuż là wydane w Xi^zecce, w podatkach nie rozumiem być żadney trudności, gdy ind iak będzie odbierał, tak będzie Oddawał, iédria ieft trudność, żeby tylko ta nowa Moneta Krajowi wyftareżała* bo przez to ludby Zńifzezafł intr.atyby " upadły. „
3» Czytane być rriogg obydwa PrOiekta, y owfzem wfżyftkie dla wybrania po-„ żytecznieyfzego, ale poddawać więkfzości głofow ktoren z tych dwóch ma być pckd „ piCany, zdaie fię być nieffufzności§, y gwałtownością wolności zawfze przeciwną. „
,, Zdaie fię pożytecznieyfzy pss Monetarius w Proielccie nowey Monety poda-„nym, iako wewnętrzny Złota y Monecie uftanawiaiący fzacunek, z ubelpi«czeniem s, dawnych Summ y Tranzakcyi, bo inaczey .widuje powfz-chn^ 11 ratę pozwolić by^i
(m)	„ nie
„ me mogf, ale mi fie w tymże nowey Monety proiekcie niepodobah niektóre okolì-„ czności, îakom na dniu onegdayfzym przeloż/f, tak przez punkta zgodna Stanów j, Rzpltey zachodzić powinna zgoda. ,,
„ Odmiana flow jus cudeodœ Moneta nam Stany RzeczypofpoUtey przywróciły» „ ponieważ ta ofiara dla faitiego Króla JMci ftała w lïowa •* Nampmm Stany Rze-,, pltey powierzyły, Aby Kommiifya Ekonomiczna oizacowaney ceny Złota y Srebra zgo* dng woUStanow Rzpltey nie miała mocy odmieniać. Jeżeli koniecznie trzeba redu-„ kować teraz ftara Monetę dla iednoftayney wizy ftk iey Monety certy, przynaymniey ,, iey y wfzyftkiey Mônety iuż redukowaney niech nie ttaftçpuie kafïàcya, która gdy „ itiź mieć będzie wewnętrzny fv0ię cenę według zeznania pćzyfięgfych probierzowi „ za coż ley ma naftępować kalTacya, y kto i% przyirnować będzie, fpodziewaîac fie iey „ kaflacyi, a przynaymniey aby Mennica według redukowaney ceny przyîmowafa, aby „ Mi afta Prulkie temuż Prawu w przyięćiu ceny Złota y Monetf Srebrney pod furo-wym rygorem podlegały. Modi cum remedium chać dofyć iaśnie i di wjtły mac zona „ od JMci Pana Woiewody Jrtflantfkiego,Jednak aby dla pozwolenia Rzpltey nie prze-,, fadzana była kiedy do fi s z fzkodg, niech w Konftytucy§ nie wchodzi. Do Dziewięć-,, dżieliat Złotych Monety Srebrney fzkodliwe by bardzo było, dopłacenie dziefięć Złotych miedziany, która dla małych wydatków ieft ty 1 ko potrzebna, w famey iftp-eie ieft kraiowi fzkódliwa, wielka iey liczba znifzczenia y uboftwa kraiu nay-„ pierwszą y naymocnieyfz| byłaby przyczyny, dla tego poki iey wielość do wybicia „ nie będzie Prawem ograniczona, poki w tey mierze Proitkt nie będzie zgodzony, „ bezpieczeńftwo Summ dawnych y Tranzakeye oftrzeżone, te które wyraziłem okolisz czności, upewnione, na podpifanie tego Proiektu pozwolić nie mogę. „
Zabrał potym głos JMć Pan Morfki Ka ztelan Lwowfki, v wy wodząc że ftara Kazimierzowfka Moneta h Anno 1659. bita n,'e dość w ten czas TynffZfotego maigc kurr ncy§j wnętfzńy podleyfzy miała fzacunek, ale iefzcze in Anno 1717. dla niedo-ftatku w Poifzcze pieniędzy., do więkfzey bo do grófzy 38. podwyżfzona zoftafa Ceny, co gdy z oćzywi-tg Rzpltey rozumiał bydź krzywdy* perlwadowaf więc* aby tera-inieyfza dobra Moneta ad l<gam Impertj bitaktorey Kzplta przez kîlkokrotne Panowi nie zefzłych Kfolow, czekśiac, dopiero za teraz w początkach Nam Fanuigcego Króla fzczęśliwie fię doczekała, nie była wyźey iak wnętrzny Jey walor wynofi, podniefiona, gdyż na tym nie tylkoby partykularne Obywatelow pożytki ale Dochody y Skarby Rze-pltey publiczne fżkołoWaćby mufiały. Wnofiłprzeto iż Pes Monetarmi w Proiekcie. Nowey ^onèty opifany, ieft dobry fprawiedliwy y odmieniać go nie trzeba. Zapiły zaś y Kontrakty tyło dawnemi oboftrzone Prawami, y teraz żeby umocnione byfy, a» żeby Kredytorowie nie mieli żadne} krzywdy y kto iakie przyiył Prawo zaciygaięc Summy onemu zadofyć uczynił y uiścił fię, w Twoim u Stanów Rzpltey doprafzaf % głofie^ oraz dogadzaiac żądaniu Xięftwa Litewfkiego aby (tara Kazimierzowfka Moneta nie była kaiTowana ale Jey kurs adœquivalentiam wnętrznego waloru byï redukowany doma wiał fię.
Mówił po Nim Xićłże JMć Poniatowfki Podkomorzy Koronny Pofeï Beîzki, y ^eklarowawfzy (îç że nie tym umyfiem podany od fìebie Proiekt pòd Tytułem Ufiana-ivienie Ceny Monety w Kraju kurjui jcéy popierał, żeby fwoiey albo czyiey parcyalności dogodził, ale żeby równa fprawiedliwość wfzyftkim zachowana była, y żeby Debitor winien będący Tyli§c Czerwonych Złotych z krzywda fwoiy Kredytorowi Tyfiaę Siedmdziefiyt Czerwonych Złotych nie oddawał; o czyta nie ad dehberandum tak przez fìebie podanego iako y innych względem Monet do Lafki oddanych Proiektow, y o folwowanie SefTyi doprafzał fię.
O które czytanie ad deliberandum Proiektow, gdy y inni zaraz Jhcmość Poffo-wie dopraTzali fię, począł więc czytać Sekretarz Seymowy Proiekt: Moneta Nowa w Séffyi Dwudzieftey Drugiey w ten Dyafyufz wprowadzony, ale kiedy wielu Ichmćw Poiło w iedni z nich o Xcia JMci Podkomorzego,drudzy zaś o JMć Pana Referendarza Koronnego, a trzeci o Monety Ń wey Proiektow Czytani: dopominali fię, po tyek wfporach pomieniony JMć Pan Sekretarz cźytał naftępiiiace Proiekta: Phrwfzy 3tcia Podkomorzego Kofonnego Poiîa B^łzkiego pod Tytułem U'ianowiefi'i Çtny Monety tv Kraiu kur fui <tcey; Drugi pod Tytufem Morva Moneta i Addytamentem do niego wyi W tefaźnieyTzey SelTyi wypiłanym; Trzeci jmci Pańa Małachowtliego Referendarza Koronnego Poffa Sieradzkiego pod Tytułem Spojbb pfacctua %jci>igntonycb dawniey
Summ
S«mm w Korom,! Czwarty JMci Pana Morfk.ego Katoelana Lwowflcieffe pod Tvtu ïem Spojob placenta zacącnych tewmty Sunm na selTyi îjdmcy podany; ^,.«vpod Tytnfem Spofob piacon.a summ od Debite ren, Kredytorom ad datam L,. yL^KmiZ cy. naU-LUycb n'JV- X>sjìrv,t UUn.jk.m. Po kto^d, pr2eczytaniu
TZl!°me U y Seir?a M 'blW0Wana na <tóeń
N O T A N D U M.
SJcrvni r^e CZaS ^efTyi w kratkach, gdzie był Stolik Sekretarza Seymowego, podrzucono %± TrT» P?d/Jtuî™ ' "»'*• D*rir, Obywatela W Mi^aZ Bł
S„dtaCeS° P'	Mmv P'** Woiwodztwo zipTe«sm»S ôfobt'S
Skarbowe PflnU.i l 1 ■ f p y, prZ€Z klI,kadni «ziimiei^c z relacyi Odźwiernego że to bvïv Pana Sekrel za^ V mfccmu nią byfy kommunikowane, oddany więc był I i/ł do JMci r„ Sekretarza Seymowego w mebytność» Jego w Stancyi Jniieniem dobrego Obywatela bodoi-
domi^rTZ\TraepZOIc8i" 7ptU kUka ExemPIarz>' w "im inkludowane, à w tyw Liście bvïuwL PoffÔ'i f R U S,ekrefarz Seymowy, źe tegoż Skryptu Exemplarze dla J. K. Mci, Senatorów y KÎe tildvTrf zapieczętowane znaydowafy % w ChuJłce zawijane w Jzbie Deputacki, / taci^ do Kon^cv^r, eta™	P^^cwidować, obaczyli ie nayprzod Ichmbść t)ep£
ïoàowie^dowiëdzkwr^nrCZen/ 7 hebie,adï?flbwane odebra,i' a potym Jchmość Senatorowie f Zoilowie dowiedziàwfzy fię o tym one rozebrali, y tego Skryptu Kopia fig tu przyuczyła.
UWAGI
„ Dobrego Obywatela, Nad Memoryałem Rofïyifkim y Prufkim, Dnia
„ 11 Liftopada podanemi»
» Podane oJ MMflroW Roffylliiego y Prufiiego Mernmah	obiiimenH
» Konflytucyi Roku 1764. każdego fiymmącego do iak ńaydofiohaljley pnynaglaij reflex^ s, tak ma cen.fre w tey materjt, za ktorey decyzya y blifliiey daljić abo ficZfscia albo nie-
" aZiïîv	''1gV	ïfctey «irod, kto-y md prawo u fiebit
„lianowi., utrzymywać, odmtemc co chce, wedtug wfafiey formy rządów.- d'à tefo żeśmy
s» aniprzymufionyMy ant dobrowolnym aktem ładnym nigdy nie uZnâ't bsc obôwiizan -nîi
•>3 jHicbac rozkazów żadnego innego narodu, zadney inrtev Monarchi. Gdzie Has ìrahtat
„ wyraźny takt nie wiqze, tam Ładna PoteHcya praw a nie ma mowie Poljicze, to czyń, tj
„ me czyn, to Stanów, to odmemay. Myśmy na tym fundamencie napipi/i KofjfiytUcyà roku
„ 1704 teraz Mo/kwa y PrUfak domagaią/ię, abśmy na tym Seymie wyraźnie h a pi faillie ani
„ podatkowym aukcyt n oyflìa fub pluraliste traktowane mieć nie chcemy alt fub unanimi-
M tate: Ac%™utn° ? każdy zrozumie fatWo,%e dlatego, iż zawjze iednego kupić potrafi z, kto*
m ry fwoią krejka Jfirzectwi fig podatkom y pomnożeniu IVoyfkà; a bez IVoyfka my igdaci
„ cierpieć mufiemy y będztemy mufie U y przefikody, y wpadania Woyjk zagraniczny h, y fikL
" ?tTrr^mc y wyhcrT,iud?' p»*» to, co u L Lio.
„ potv nafiych biorą, potym domów najlych wft y Miafl, kiedy zechcą zburzenia, nanflatek
" f™?-' ""T °P'-t °mn,s g«neti8- V ważmy Uraz pod ink,m pretextem fi oni „ tey odmiany domaga,ą? Oto	ie „a „j„ieyfym Seymie „iektony f,ym,iicy odzywali
„f,fztym, ze upatrU,ą fkodUn,osć dla Rzepttey gdyby Materya podatków pluralitati podpa-'* " 0tn	Mt to na zte dla Oyczyzny wychodzi chociaż dobra inL-
« cy.ą ( bowiem ze memakfa Ma w tak mówiących ) wyrzeczone zdania, kiedy w rzeczy nic "	ale do ojiabieniâ nafego rządu godzą. Divide 8t impera, Ta ieft zazdro-
„ fnych Sąfadow nafych Maxymà» mafie mówienia nafie na Seymach, a day Boże, żeby »»y niepo J c~uwama ciche niektórych innych ( odrodnych Polakowi (i okazy 4 tych tak przy-3, krycb mtmorj/aiow. Ale tandem iuż fz podane, co z niemi robić f czy napifać teraz pra-„ wo, ze mat ery ą podatkowy aukcyi woyjk a wy i miii e my z pod pUlralitatem, zoflawui rc U „ unanimitat,3 czyli me napifać/ Rzecz i e fi iaÇna, że kto ma naymnievfîi uczciwość w fobię „yftatnmprzentkmenfem czute, iak ieft rzecz dolegliwa, upodlahca, fkodliwa Wywracać 33 fuiaym to, na czym ledymeftoi honor, y otucha iakakoiwiek narodu nafiegoi pomyśli to że nafie na tym Seymie wypefmeme tev rek wizy cy i zagranicznych w brew nafiego inieretjin itti a, to pterwfiym aktem tuz me walnego robić, ale holownicza podlegaiàcego narodu innym na-» r°dom; P°myslt> ™ domkowie na fi mogą nas przeklinać,' gdy za ich wieku Polika obroci fi? *uptfme w. Prowmcyi ktorey tamtych Monarchyh a to przez naturalne roznrze/ir^
O2)	%%nii- '
9ì niente złego tv kaidey materyi, gdyż fama ta pierwfia .pomyflmść fąfiadow nafiych prze% »s pofiufieńfttpo na fie Ich woli, zachęci y ośmieli Ich do tym więkfiego wraz przewodzenia y 9, wydziwiania nad nami; pomyśli tenże uczciwy Obywatel, że gdyby rozdn/oionych przez 9, nkflujïne dyjfidencye nie było zdań na Scymach, Cudzoziemcom ubyłoby pretextu uymofvania 99 fi? niby za iedną częścią, a za tą którą oni zawfie lepiey myślącą w tedy nazywaij, kiedy 99 fię ona do tego bardziey przychyla w czvm oni fwoy Jnteres m nią. Moie iéficze tenże da-99 bry Obywatel pomyśltć że gdy zgodnie odpowiemy na tym Seymie, te fame choć tak mocne „ Potencye, nie m ai te tuż rozdwoionego zdania nafiych Obywatelow pretextu, zawiefią ofia-99 teczne, lubo ufty Pofiow fwoich tak mocno zagrożone rezolucye, ogniem y mieczem nas 39 prześladowania. Może naofiatek tenże Obywatel iey bydź odwagi y rezolucyi, że lepiey ,, nakonieò pocierpieć cokolwiek woyny y ruiny, niż famo cbcąc to uczynić, co nas Jpodliwfiy tc-9, raz odeymie światu całemu opinią, że iefi ieficze taki duch męfiwa między nami, że iefie-9, śmy warci względu, użalenia, y pomocy iakieykolwiek, od kogokolwiek, kiedyżkolwiek. „ jyfyftkie te reflexye, y Ja który fię śmiało między naylepfiych kładę Obywatelow, miałem „ y mam przed oczyma, ale nie mogę też nie fiyfiećy niezważyć innych refle^vi z teyże okoli-a, czności przeciwnie wynikaiących. Gdy Jnteres fwoy kapitalny maią, albo mieć mienię 3, Potencye iakie choć z fik adą ficzęścia lub honoru fifiadow, tenże popicraią; -zapewne nam ,, przefjkodzić powiękfieni a intrat, y fit, maią za rzecz *pryncypalną Mofkwa y Prufak; fi 3, bardzo mocni, otaczaią nas prawie dokoła; nie tatą fię z rezolucyą ofiatnich gwałtownych Jpofobow na nas wywarcia, ieżeli My tego teraz nie napifiemy> czego oni żądaią; iefi podo-33 bieńfiwo, że nim fię za Nami kto uymie przeciwko Nim, oni będą mieli czas na fi kray, tak 93 zruinować, fpufiofiyć, z niego pieniądze, bydło, y ludzi wydrzeć * że chociażb' śmy na po-„ tym iakim (pofobem ich y pozbyli z na fie go kraiu; kray nafi tak byłby znificzóny, że wpięć* 3, dziefiąt lat ledwoby mógł przy iść znowu do iakowego zaludnienia, do iakowego maiątku 3, pieniężnego; a bez tych dwóch okoliczności nie możemy nigdy nic dobrego ku prawdziwej 3, fiawie y ficzę śliw osci kraiu rozpocząć. Ze chociażby dzifiay pofitki takie inne zagraniczne 93 iuż tutay fi a wały, chociażby y ficzę śliwie z tamtemi woiowałyj nafi kray będąc belli thea-,, trum, będzie nieficzęśliwym. Gdy te fiyfię reflexye, y z poprzedzaiącemi ważę na fiali, tę 9i kładę konkluzyą: że (erce upokorzone y modły gorące obrocić nam należy wfisfikim do Bo* „ ga, aby nam dał ducha rady, aby nas odwrocił równie od zbytectney troskliwości, y od 9, zbyteczney odwagi, żeby nam dał mieć za w fie przed oczyma, ze gdy iefleśmy feymuiicemi 3, Senatorami, Minifirami, Pofiami, mamy fobie pewierzone od całego Narodu lofy iego; że a, tea nas będzie powoływał, teraz y w nafiępne wieki przed Sąd naywyżfiy y nayfurowfiy o 3j karę lub nadgrodę wieczną; więc że ani boiaźń, ani wyniofiość, ani prożba, ani datek, ani 9, przyiaźń, ani rejpekt nie powinny determinować nafiych rezolucyi. Mamy Króla który 3, zapewnie, ficzerze, y dobrzz, życzy Oyczyźnie. JViemy że on y Korony y życia nie będzie 9, żałował dla ucalenia honoru* y fięzęścia Pol/kiego; ale im on iefi na wfiyfiko goiowfiy, tym 3, bardziey my to mieymy przed oczyma, że y iego y nas famych nic innego determinować nie ,, powinno, tylko wewnętrzna w fumnieniu konwikeya, że tego uniknąć należy naybardziey9 3, co naród nafi naybardziey może ufikodzić. Rofiropność byle bez trofikliwości, ale poebodzą-3, ca z dokładney reflexyi, nigdy nikogo nie J'plamiła. Wpędzić Oyczyznę w niewczefną od-3, wagę, w nieficzęście oczywifie, iefi zawfze płochością naganną; utrzymanie honoru iey 3, etiam ultimo diferimine iefi czafem powinnością. Ale czy ten iefi cafus teraźnieyfzy* 3, w tym kweftya, ktorey decyzyi każdy feymuiący nie w powolności ale przywiązaniu fwoint s, fzukać powinien, ale iedynie w fumnieniu fwoim,za tego dyktaminem idących, nikt bez eX-33 cepcyi, y Kroi fam za niechętnych upatrywać nie może. To prawda że żaden kray na 33 świecie nie był y nie iefi, w tak rozległych będąc granicach, podobny nafzemu w fi ab ości, a ,, wiadomo z doświadczenia że y naymocnieyfze Pańfiwa obmyśliwfay fouteczne do opiera-39 nia fię Sąfiadom frzodki, nie zawfze koniec maią tym frzodkom Jprzyiaiący, ale y to pewna g, że miłość Oyczyzny y cierpliwość naywiękjze zrpyciężaią prze f%,kody. Nakonieç y natym 3, trzeba fię zafianowić, a wzgląd maiąc na lViarę, na fumnienie, na wolność9 y honor Na-99 rodu, decydować. 3,
SESSYA TRZYDZIESTA
Die IJ. Novembris.
Tego Dnia ponieważ J.K.Mć dla ffabosci zdrowia nie inogf bydz na Selìyi, więc za przybyciem Miniftrow do zgromadzonego Senatu y Stanu Rycerlkięgp, ^lirnftrowie
ftançwfzy przy Tronie za uderzeniem Lafk§ przez Xci a jtòci Marfzałka W. Korbnnegò jMćPan Kanclerz W. Koronny daigc znać Stanom Rzpitey iż J.K.Mć w tfabym zoftaie zdrowiu Seilyći fo Iwo w ai do Poniedziałku nattcpuiacego ha godzinę i e denafta przed poîudniem.
SESSYA TRZYDZIESTA PIERWSZA
Die 1Ą.. Novembri s-.
Na zagaieniii SeflyijMc Pan Mârlzaîek Stanu Rycerfkiego mowif de fèrie ver* borum tali.
Jm więkfzey wagi materye do roztrzepania y decyzyi Narodu przychodzą, ^ tym gruntownieyfzey wyci^gaia rady y rozwagi. Sprawa Menniczńa na dniu ^ onegdayfzym rozpoczęta, ielt to iedna z pryncypa 1 nych fprężyn Rz§dow, za która albo pożytki y bogaftwa, albo uboftwo, y źnilzczenie w Kraje Panowaniu W. K. Mci^ " podlegfe wprowadzone zoftan§.
J' Zawiafy na których fię wfpiera fundament f/częścia publicznego, tak dobrze umocowane bydź powinny, aby odmianami niewzrufzone, 'w Twoich fię na zawfze '' mogły utrzymać karbach, Coż bowiem więcey Oyczyznę ogulnie, y Obywatelow 3' Jey fzczegulnie w Ziemlkich potrzebach interefiować może, iako ten powfzechny węzeł, za którym y uniwerfalne dobro, y prywatne każdego mienie, w należytym Pańftwo, y Alieiżkańcow utrzyma położeniu. ■„
^	' W.K.Mć Pan N. Mi ił: w takowey Nas pragniefz widzieć fytuacyi, y z ftratg
włafną Nam dobrźe czynić ż§da(z, abyśmy y zewnętrznie befpieczni, y wewnętrznie 3> ufpokoieni w Krolowaqiu jego, nieuftannie fmakowali, y wieczyfta pamięć tak pożytecznie Rzgdzgcego Berła, Wnukom y Prawnukom podawali. „
Zabrał potym głos JMć pan Borch Woiewoda Jntlantlki, y tak z Senatorskiego iako y Kommifl irza Menniczney Kommiflyi nań włożonego obowiązku, Pro-iekt nowey Monety popierai^c remonltrow^i^ że iako Konftytucya t v 17. przydaniem Czerwonemu Złotemu dwuch Złotych, nad dawng Czerwonego Złotego do dwóch Talarów ewaluacy§, Kray Poliki z Talarowe) Hollenderikiey ogołociła Monety, tak gdyby Czerwony Zloty do Ofimnaltu Złotych był podwyżlzony, nie zachowała by fię znowu należyta między Złotem y Talarowy Monety proporcy^. y pes Monetarius takowym Tpofobem odmieniony, niebyłby ad ligam Imperi?> Odpowiedział y na cytowanie Traktatu Welawfkiego : że takowe bicie dobrey adprafens w Pol zcze Monety nie idzie inficias Jemu, bo owfzem kiedy za Ja na Kazimierz i Mennica Polfkw mało co 'àpede Monetario odlepiła, zaraz p.i fał o to Lift Xże JMć Fryderyk Wilhelm Ńadziad teraznieyfzego Króla JMci Prufkiego, do Króla JMci Jana Kazimierza w pięć ćwierci Roku po Traktatach Weiąwfkich, V Regencya Królewiecka ab finte protunc Duce Radzi-•vilio Dtreèhre Ducatus Prufiiœ in Anno 1658- także do tegoż Króla JM- i Jana Kazimierza pifała, teraźnieyfzy więc KrolJMć Prulki nie ma przyczyny mieć fobie za złe, o-wfzem za dobre, kiedy w Polfzcze Mennic ad Mentem Traktatu y ad ligam Imperi/ walor w fobie mai§c§ biie Monetę, ile że kiedy Mennica Polfka miała poczynać bić pieniądze, Minifierium Pollkie JMci Panu Minittrowi Króla JMci Prulkiego tu w Warfza-wie przy boku Nayiaśnieyfzego Pana będącemu Memoryał z doprafzaniem fię: aby Kroi JMć Pruiki podług Traktatu Welawfkiego ad ligam Imperi'j w fwey Mennicy kazaf bić Pieniądze, oddało. Na który lubo żadney nie odebrało rezolucyi, z tym wizytki m nie mafz fig mc ztgd obawiać, kiedy to Mennica Nafza czyni, o co pod czas Kom» mi iły i in Anno i68ï, w Poznaniu agituiącey fię,Kommiftarze przytomni od Antecelfora Króla JMci Prufkiego wyznaczeni od Rzpltey Poliliey dopominali fię, to ieft bicie Monet podług obowiązku Iraktatu ad ligam Imperi/ popierali, chociaż w ten czas nad Dziefi§ci& Talarami, *łoty ieden tylko nad walor onych w kiirfie znaydował fię. Ponieważ zaś w głofach rożnych te były zdania j że porownanie Czerwonego Złotego z Złotych 16» y grofzami trzema Srebrnemi, miałoby bydź przyczyna niedoftatku na przyfzły czas Złota, na te JMć Pan Woiewoda Jnflantfki odpowiedział, iż to bydż nie może, gdyż te Kraie z ktoremi od ftrony pułnocney y zachodney tudzież z Mi aft ami Królewcem y Lipfkiem y innemi Pollka prowadzi Commercia, bez handlu z Nami o-beyść fię nie mogg,y biorąc od nichw mnieyfzey cenie Złoto y Talary (tak, iakw Gdań/
W)	Iku
fku fîç prak'tykôwaîo: że w Nim Czerwony Zfoty niżey Śzoftakiem iak w HoIIandyi chodził) à wydalać za granice w więkfzey, fcy lk na tym Poilka mięć będzie. Co fię tyćze Szoftakow ftarych Polikićh że te nà grofzy dziefięć redukowane bydź powinny, expiikowaf: iż to żadnego zadziwienia fprawować nie powinno, bo walor ónych wewnętrzny przeciw teraźnieyfzey dobrey Monety więcey nie wynofi. A refpektem miedzianey Monety iż ta ma wPolfzcZe więkfzą niż w Kraiach Krolowy Węgierlkiey kur-rencyą, tę przywiódł" przyczynę: że Krolowa Jeymć Węgierka w Kraju fwoim miedziany maiąca Minerał, taniey jey miedź do Mennicy przychodzi*, Mennica zaś Pollili w Węgrzech miedź z profitem tamtego Kraju kupuiąca, przez naturalny ko nfekwency^ drożfzą miedzianey Monety czynić mu fi kurrencyą ^ A lubo na ońegdayfzey Seffyi było aliegowane: że w trzech grofzach miedzianych ledwie walor iednego graycara znay* dnie fię, iednak że grofz ieden drugiego urodzić nie może tylko go wybić potrzeba, y tyle bicie w Mennicy grofza iak Talarabitego kofztuie, dziwować fię więc temu nie fą* dząc racyi, powiedział: iż miedzianey Monety tyle ile tylko wygoda publiczna potrze* bować będzie, Mennica wybiie.
Po ktorego {kończonym głofie. gdy wielu dopominali lîe mówić, JMć Part Dobiecki Chorąży Chęcińlki .Pofeł Woiewodztwa Rawfkiego na zabieranie głolow nie pozwalał", ale in ordine przyięcia, albo odrzucenia Proiektu Nowey Monety uprafzał a-żeby ad Turnum przyftąpić..
Zabrał' głos fJMć Pan Moftowfki Woiewoda Mazowiecki y radząc Stanom ftzpltey, aby- Czerwony Złoty miał kurrencyą Złotych ofimnaście, Mennica odtąd fztufe iS- w tymże walorze, ile 18. teraźnieyfzych Złotych nowych y trzy Ćwierci wynot/.§ biła, Proiekt eo nomine iako też względem Kupców y Rzemieślników, ażeby wfzelkie towary fprawiedliwą ceną podług uftawy y taxy Jurysdykcyi Woiewodzmikiey, a nié żadney inney y pod rygorem lądu oneyże przedawali, JMci Panu Sekretarzowi Sey-mowemu oddał.	/
A w tym czaiîe gdy wielu o głofy dopoiïiinaîb fię JMć Pan Portińlłi Kuchmiftra Koronny interlocutorie odezwawfzy fię nie pozwał a? na żadne głofy, ale o przyftąpienie ad Turnum in ordine decydowania Proiektu Nowey Monety domawiaf fię.
Z ty m wfzyftkim zabrany był po nim glos przez JMć Pana Przezdzieckiego Podkanclerzego Litewskiego, y w naftępuiących iłowach przez Niego był wyrażony.
Pracy ftarań Twoich Nayiaśnieyfzy Królu P.M. Miłły około Dobra publi-cznego codzienność, czuie Naród w ffodkich dolkonałego Rządu {kutkach. „ Je* " ftem w tym świade£twem wîafnych zmyiłow przekonany, gdy będąc z woli W. K* Mci P.M.Miłł: pomiefzczony w Kommifiyi Menniczney, dozm.łem y w tym urzędzie wfpaniałości y dobroczynności Pańlkiey, z włafną fzkodą na pożytek Narodu rozpły* ,ł waiącey fię. Teyto wfpaniałości y dobroczynności W.K.Mci» ieft dowodem zacho* " wany y ftennplem oświadczony walor wewnętrzny nowobitey Monety* Który nà* rufzać lub odmieniać w idealny, byłoby to umnieyfzać wfpaniałóśc y dobroczyn* ność W. K. Mci P. M. Miłło iuż naftemplu, y przez Çjniwerfaîy Kommiflyi Skafbo* *' wey Publico oświadczoną. Zkąd wynika, iż gdyby takowe o walorze y ku ili e MoneÊ »' pewności miały być pomiefzane, ftraciłby Naród wiarę do każdego o nich świadectwa, rozumieiąc z doświadczenia, że albo niepewności kur fu, albo odmienności waloru, nie przez uięcie, albo przydanie Metalu , lecz przez podwyżfzenie iłowami, ♦' Idealney Ceny, podlegać zawfze mogą. Rozdzielone Siedmnaście Ziotych bet 3! Ćwierci na ofimnaście, czy to przydaniem dwóch grolzy miedzianych do każdego '' Złotego, czy to rozmiarem Metalu na Iztuk ofimnaście, umnieylza zylk powlzechny Narodu y każdego w Izczegulności Obywatela, gdy biorąc w Prowentach fwoich Złoty, albo w Metalu ufzczerbiony, albo nad walor fwoy dwoma grofzami podwyż->' fzony, nie mógłby go inaczey wydać, iak w lzacunku wewnętrznym., ktorego Puh li* cum mimo nayważnieyfze pilnować zwykło Edykta. Podwyźfzony w ideaìney Ce* nie nad Cenę wewnętrzną trzydzieftą Czteroma grofzami rniedzianemi Czerwony Zło-" ty, Szefnaftą Talarbity, wchodziłby do Nas w teyże Cenie z Pańftw Pogranicznych za produkeye Krajowe, z widocznym y znacznym dochodów Nafzych pomnieyfze-niem, gdy maiąc iedną Mennicę w Warfzawie, à drugą w polu y w lefie,więcey da* leko z drugiey, niżeli z pierwfzey za Zboża y leśne Towary wprowadzamy corocznie »' w Czerwonych Złotych y Talarach do Kraju pieniędzy, A tym fpofobem gdyby ca-fy kray ï'Qlfls.i miał tylko fto OśmdziefiątMillionow Jntraty} traciïby nanichw przy-
" da-
w danym teràz do Mònety zfotey y frebrney w walorze idealnym, Dwanaście M'illiò--now kilkakroć fto Tyfięcy Złotych, nie maiąc ich w metalu, lecz tylko in fup'pofìto-, v à co naygorfza» że też Dwanaście Millionow Złotych, oddalibyśmy tym Sąfiadorn >' w Trybucie ktorzyby równie z Nafzą w idealnym walorze podwyższoną mieli mone-*> tę, którą iako porownaną in Pede Monetario iuż przyimować m u fie li byśmy. Ż kąd fzkodliwfza, y ftrafznieyfza iefzcze dla nas wynika kon ekwenc.ya, gdy cor?-z gorlżą " kray Nafz napełniałyby monetą, iakośmy iuż tego fatalnie doświadczyli, biorąc Tynfa Bak nazwany po grofzy Trzydzieści ośm, który teraz po piiłofma grofza wy-daiemy." Dowodnie z tąd pokaźnie fię, że Rewolucya lub Wo.yna w Kraju nie mo-" głąby Nam tyle uczynić fzkody, ilebyśmy Jey mieli z pomnożonego w ide?.Iności 9> monety waloru, bo rewolucya, czyli Woyna doezefhą, à walor Monety idealny u-" ftawiczną y dfugą w Kraju fprawowałby; iakośmy iuż tego na Monecie Kazimierzo-wlkiey, więcey iak przez fto lat z niezmierną Narodu ftratą doświadczyli-, Poddan-ftwa Nafzego Moneta wewnętrzny walor maiąca aggrawować nie może, gdy płacąc " dawni e y czynfz dobre mi pieniędzmi- Talarbity tylko po Złotych trzy lub fześć, à
" Czerwony Złoty po Złotych fześć-, lub dwanaście oddawali, iak że teraż maią mieć
krzywdę ? gdy utramque Jfteaem albo równą im w walorze wewnętrznym Monetę-» drożey'w czynfzach weoïug poftanowioney teraz od Kommiffyi Skarbowych Ceny 3' wydawane będą, płacąc z Włoki, czyli z innych Okładów,równie iak dawniey płacili-. " A ieżeli kto /. oftrożney Ekonomiki , za wprowadzoną w kray zepfowaną Monetą czynfze do proporcyi oney podwyżfzył nad dawny zwyczay, temu taż oftrożność ^" Ekonomiczna, y włafne fumnienie radzić będzie-, żeby one do dawney przj wrociî " proporcyi. Chwalebnym moderacyi przykładem Xcià JMci Bifkupa Krakowskiego nie odpowiadam tu na zdania poprzedzaiące, lecz to wfzyftko, com powiedział, dy-" ktowało mi wewnętrzne moie przeświadczenie, y wierność zaprzy fiężona dla Panâ
w y Oyczyzny.	#	.	.
A oo tym {kończonym głofie za poprzedzaiącym przez JMci Pana Mar fe a łka Pofelikkgo w Jzbie Senatorikiey oświadczeniem: iż Proiekt a na dniu onegd aytży m refpektem nowey Monety y płacenia długów będą czytane; JMć Pan Sekretarz Seytnowy czytał" tez wfzylfcue Proiekta które miał u iiebie, tudzież świeżo od JMci Pan - Woie-wody Mazowieckiego podany, któremu gdy mtigftwo Poffow fprzeciwiło fię, y Xiąże Marizafek W.Koronny zabrawizy głos do punktu w pomienionym tegoż JMci Pan;i Wo-iewody Proiekcie przyłączonego, aby Kupcy y Rzemieślnicy podług t. xy y ceny Wo-iewodzińikiey poftanowioney przedawali. domówił fię: aż-»by w tymże Proiekcie była dołożona klauzula: nil quidquam pr£]ud:cando Juribus Marefcbalcatùs Restii; Proiekt więc tenże iuż wiecey nie był promowowany
Zbliżyli fię poty m Jchmość Miniftrowie do tronu y za u ierzeniem lalką przez Xci a JMci M arfzałka W, Koronnego, Seflya od Trônu y in ordine kontynuacy i Materyi Skarbowych ieft folwowana na dzień iutrzeyfzy na godzinę iedena ą przed południem,»
SESSYA TRZYDZIESTA DRUGA
Die i $. Novembri^
jAïc Pan Marfzałek Pofelfk i na zagaieńie Seffyi mowiî w naftępuiący féns": v, Czas czafowi,, dzień dniowi, podaie uwagi w okoliczności, ktor? albò •^uszczęśliwić Oyczyznę może, ałbo ią w nowe wplątać % okazy i monet zamięfeania, à, De liber uią tak długo Prześwietne zgromadzone Stany w Materyi Mennrc/ney, roz-■„ ftrząfaią pożytki y zawady, ażeby raz na zawfze wfzyftkich, y każdego Dobro oca-
„ 11 ły. ■,,	/1.
„ Należy iuż iednak dla tak zbliżonego Śeymu końca, doftateczną^ myślom y reflexyom położyć tamę, y przyiść dò fkùteczney de yzyi; W. K. Mość P. N. Mi-„ łościwy co momentalną pracą, pomocą, y miłością dla Oyczyzny każdą upłynioną „ chwilę, za ftraconądia fiebie y Kroleftwa fwego pócżytuiąc korzyść, aaielz tey Rze-czypofpolitey uftawicznie doznawać: że nie dla fiebie, lecz dla nafzych życie łożyfz „ pomyślności. v,
Po tym zaąaieniu zabrał zaraz głos JMć Pan Żamoyuu Kanclerz W. Koronny^ v oświadczył fię przed Stanami Rzplte.y: iż nigdy nie ieft y nie było Jego intencyi
\nz)	prze-
I
przeftępować porządekSeymowania: że łednakMenniczne interefla tak wiele dni zabret-ły, że iuż prawie famego końca czafu Seymom wyznaczonego zbliżać fię zdaiemy, à nie tylko dla niedokończonych Skarbowych-, ale też Woyfkowych y Jurydycznych nié zaczętych Materyi, oraz ctefidertorum "Woiewodztw do decyzyi pczoftałych, tudzież y dla dania Po l'ioni, y Miniftrom Cudżbziemfkim odpowiedzi na ich Deklaracye, nie-odbita wymaga potrzeba Seymu teraźr.ieyfzego przedłużenia; fądzif fię więc bydt obowiązanym z powodu potrzebnego przedłużenia Seymu zatrzymać nie co obradowanie w Mennicznym interęffie y Proiekt, Przedłużenia Seymu do Dnia 29. inclufve Men fa Novembris do przeczytania podać. Jakoż go zaraz JMć Panu Sekretarzowi Seymowemu oddał".
Czytał" go przeto Sekretarz Seymowy y po przeczytaniu onego, gdy iię JMć Pan Marfzałek Pofelfki pytał; czyiiby zgoda była na podpifanie onego.' Jchmość Panowie Woiewodztw Podlaikiego, Pomorlkiego, y Mińikiego Polłowie, napomieniony Pfoiekt nie pozwolili.
Odezwał fię zatym Xże JMć Lubomirfki Marfzałek W. Koronny, y ponieważ zgody nie było na podpilanie Proiektu; przeto in ordine decydowania per Turnum deklarował Propozycyą W te Iłowa •: Jeżeli Seym teraźnieyfzy ma bydź ad diem 2ynam currentis przedłużony? y Proiekt prze dłużenia Seymu podany ieżsh ma bydź podpifany albo nie? y dał zaraz głos Xciu JMci Prymafowi. Lecz kiedy JMĆ Pan Kuczyńiki Podkomorzy y Pofeł Ziemi Drohickiey o głos doprafzał fię; Xże zatym JMĆ Prymas przytrzymał fię z fwym ex Turno głofem favore JMci Pana Kuczyńskiego Poiła Drohickie-go. JMć Pan Kuczyńfki w fwoim głofie wyrażif: iż tak z opifow Konftytucyi Anno-rum 157Ć, 159U 1633. 1678-1726. Które przedłużenia czafu Seymow Ordyna-ryinych niecfbzwalaią,iakb też z obligacyi Jnftrukcyi fobie od Ziemi daney,na podpifanie przeczytanego dopiero Proiektu pozwolić nie może. Aże ani Konftytucye przedłużonych Konwokacyinego y Koroìlacyinego Seymow nie mogą bydź przykładem te-raźnieyfzemu Seymowi, dał racyą: że tamte były extraordynaryine a teraźnieyfzy Seym ieft ordynaryiny. Oraz przywiódł y to w reflexyą: Jż chociaż Rzplta mimo dawne ukazy Prawo iakie de recenti lianowi, nie może bydź w tym famym czafie zaraz razem y prawodawczyną, y Praw exekutorkg, ponieważ iako Proiekt każdy, tak ten przedfużenia Seymu chociaż bybył zgodzony y przez Marfzałka Seymowego, oraz przez Deputatów do Konftytucyi zoftał podpifany, nie ftaie fię iednak zaraz Prawem, ale tylko Proiektem zgodzonym y podpilanym, gdyż Proiekta wfzyftkie nie tylko po famym ugodzeniu fiç y podpifaniu na nie, ale aż po zaoblatowaniu in Affits y po publikowaniu na Seymikach Relacyinych moc Prawa odbieraią.- Radził więc Seymowi te-raźnieyfzemu w Poniedziałek immédiate naftępuiący według Praw wyżey przez niego cytowanych koniec uczynić, a materye pozoftałe do decydowania, na drugi Seym w Recefs odłożyć, y na Proiekt pomieniony przedłużenia Seymu niepozwalał.
Po nim mówił Jmć Pan Łoś Starofta Wyfzyńlki Pofeł Podollki y założywfzy za fundament zdania fwego- że Prawa wfzyftkie fą wedle czafow okoliczności udziała-ne, y Rzplta ku ufzćzęśliwieniu w niey fpołecżnego Obywatelftwa może ie odmienić; a przeto kiedy wymienione potrzeby przez JMci Pana Kanclerza W. Koronnego koniecznie Seymu przedłużenia wymagaią, życzył więc mimo cytowane JMci Pana Ku-czyńfkiego Poiła Drohickiego Konftytucye y racye, ad Turnum na decydowanie po-mienionego przedłużenia Seymu przyftąpić.
Potym dany był głos JMci Panu Sofnowlkiemu Poffowi Brześciańfkiemu, który wyraźaiac W fwych Iłowach: iż fię fpodziewa: że nikt takim nieznayduie fię Obywate-lem, któryby śmiał fię oświadczyć: iż nie ieft prawdziwie kochaiącym Synem Oyczy* zny* y że każdy uznaie: że czynić dla niey nie możemy, tylko wedle wymagaiących okoliczności; A zatym nakłaniaiąc miłością włafney Oyczyzny y wymieniane potrzeby wielkiey wagi przez JMci Pana Kanclerza W. Koronnego opowiedziane, profił JMci Pana Kuczyńfkiego Pofla Drohickiego y innych: aby na Proiekt wyż wymieniony pozwolili y tę przyłączył perfwazyą: iż lubo Prawa zabraniaj zwłoki Seymu, z tym wfzyftkim nie ma fię tak ściśle rozumieć, ażeby gwałtowne potrzeby Rzpltey nie mogły dyfponować od uchylenia na czas tego przepifu.
Co kiedy y Xżę JMć Poniatowfti Pofeł Bełzki perfwadował* przyłączył wraź y to: że cytowane przez JMci Pana Poiła Drohickiego Konftytucye ściągać fię powinny do Seymow wolnych, a nie do teraźnieyfzego Seymu pod Konfederecyą agituiącego
fię.
(ię. Przydał oraz y to w refiexyą JMci Panu Kuczyńlkiemu, iź on równe od Woie-iwodztwa Bełzkiego ma na fiebie w Jnftrukcyi włożone obowiązki nie pozwalania na przedłużenie Seymu, przecież żeby taż Jnftrukcya iako y innych Woiewodztw in fuis defiderîjs korzyftały, a te przed Materyami Skarbowetni, Woylkowemi, y Jurydyczne-mi iefzcze nie zafpokoionemi Prawem czafu upoważonemi ( których iefzcze wielość znayduie* oraz dania rezolucyi na Cudzoziemfkie Deklaracye pozoftaie ) do decydowania domieścić fię, nie mogą; fądził fię zatym motivo famego dogodzenia Woiewodz-twom, bydź obowiązanym pozwolić na przedłużenie Seymu y z tego powodu uprafzaï JMci Pana Kuczyńikiego y innych aby na ten Proiekt raczyli pozwolić
A kiedy JMć Pan Kuczyńiki Pofeł Drohicki zado yć tylko czyniąc fwoiey Jnftrukcyi nie pozwalał, y o Turnum tylko aby eo nomine był in fuo ejjè, y kiedyby decydowała pluralités przyięcie tego Proiektu, zdawał fię na to powolnym; Zaś Xiąże JMć Sangufzko Starofta Czerkalki Pofeł Podollki na prolongacya Seymu pozwalaiąc oftrze-gał; aby w tym czafie Prolongacyi żadne prywatne, ale tylko publiczne były traktowane JnterdTa; Xiąże więc JMć Marfzałek W. Koronny powtornie deklarowawfzy Pro-pozycy§: ieielt Proiekt przedłużenia S ymu ma bydź przyiçty y podpif.ny albo nie? dawał głofy per Turnum Senatowi y Mitnflerio. Którzy gdy wfzyfcy ńa przyięcie pomienio-nego Proiektu zgodzili fię; więc JMć Pan Kuczyńiki Pofeł Drohicki z Kollegg fwoim ifiko też Jchmość Pomorfcy y Minte y Polłowie kontradykcyi fwoiey odfiapili, a JMć Pan Marfzałek Seymowy pytai^c fię pó trzy razy Stanów Rzpltey, ieżeliby na podpifanie przerzeczonego Proiektu Przedłużenia Seymu była zgbdar1 gdy wfzyfcy opowiadali. zgoda? Proiekt przeto ten przez tegoż Marfzałka Seymowego y Deputatów do Konftytucyi ieft podpifany. (c)
Po ktorego podpifaniu Proiektu zabrał głos JMć Pań Morlki, Kafztelan Lwó-*vfki y podany przez (iebie na SefTyi Dwudzieftey Siodmey Proiekt pod Tytuł.m'. Spo-fob płacenia zaciâgnionyeh dr.rvr.iey S u mm obiaśhiaiac y poprawiaiac oddał inny w tey-ie Ala tery i Sekretarzowi Seyinowemu y o przêcZytanie bnego uprafzał.
Dany był pb Nim zaraz głos JMci Panu Piafkbwfkiemu Podkomorzemu Krzemienieckiemu Pblłowi Wołyńikiemu, a ten iako Kommifïyi Skarbowey Koronney Kominitfarz ufprawiedliwiał KommilTyg Skarbowa z dozoru Monet, y że taż KommiË. fya czekaigc decyzyi Rzpltey przyimbwała dot§d Czerwony Złoty po Złotych i8t oraz explikował: że Ewaluacya, ieft to zamienienie Monety Srebrney za Złoto, y podług teraźnieyfzey nowey Srebrney Monety, Czerwony Złoty więcey nad Złotych 16. y grofzy trzech Srebrnych nie może y nie powinien bydź więcey ewaluowany. À lubo Konftytucya Anni 1717* Czerwone złote do Złotych Ośmhaftu redukowała, iednak ta redukeya ści§gała fię tylko y ści§ga do ftarey na ten czas będgcey Srebrney Mo-nety,do teraźnieyfzey zaś ściągać fię nie mozé, gdyż walor wewnętrzny daleko ma le-pfzy niżeli ftara. A przeto kiedy iuż ta okoliczność kurrencyi Mbnet, iako, y fpofoB opłacenia długów przez tyle Seiïyi ieft examinowana, y tak wiele eo nomine ieft podanych Proiektow, uprafzał więc Stanów R.zpltey; aby 2 tych wfzyftkich Proiektow dwa tylko były uformowane, ktoreby wfzyftkb w fobie Zawierały, to ieft: i'eden o kurrencyi y walorze Monet, drugi o fpofobie opłacenia długów, y żeby dwie tylko w tych okolicznościach były uformowane Propozycye, nâ których decydbwànie o Turnum doma-■wiaf fię.
A po (kończonym JMci PanaPialkowfkiego głofie JMć Xigdz MalTallki Bilkup Wileńfki zdanie fwoie w tych Iłowach wyraził:
" Nayiaśnieyfzy KRÒLÙ Panie Moy Miłościwy.
" Jm mniey Materya Menniczna była ńam znaioma, im wiçkfzêy ieft dla do-" bra publicznego ważności, tym iftotnieyfzćj ci zalługuia w Oyczyżnie wdzięcznośc " y pamięć, którzy pierwfz^ zawiłych trudności zWycięży\vfzy tamę, do tey proftoty, " do tak iafnego rzeczy przyprowadzili poznania: że w gminie nàs radzących każdy *' i§ mniema rozumieć, à zatym y fądzić o Miey. W tyin rozróżnieniu y Zaradzenia '' fporze, który od kilku dni godnych w Senacie y w Stanie Rycerfkim Mężów zawiefza " zdania y umyffy, odkryły fię źródła z których czerpać możemy przyzwoite okoli-cznościom reflexye. Z tey mnogości uwag trzy wypływaia kweftye: Jeżeli pes *' Monetarius ad ligam Imperij ma być utrzymany ; Jeżeli ftara Aloneta ma być redu-*' kowana, czy (kaltbwana.? Jeżeli Kredytorom in quantitate numerica nową dobrą Mo-
(o)	" netg
(c) Ten Proiekt za Prawo przy i g ty znayduie fig w Konftytucyi tegoż Seymu.
" -net;* dawne długi wypłacać maią. Ktokolwiek poznaie iak wîele zależy każde-mil Krajowi na dobrey monecie, ktokolwiek dawne prawa nafze przeyrzał, kto nie " zwierchnie wiżedł w polityczne przyczyny, kto obrocił na przy Izłość o zy y prze-" widział konfekwencye, krotko-, ktokolwiek średnie tylko w tey Materyi chciał wziąć '' oświecenie, przyzna każdy: iż teraźmeyfza nowa w Mennicy W.K Alei bita Moneta " tak ieft dobra, iak lepfzey Kray Polliti nie miai ani żądać może. Między wielością czynów y to dzieło dobrego W.K.Mci panowania potomnym wiekom wyraźne zo-5' ftawi ślady, Z tych miar Prowincya VV. X. Litt; równie o dobro publiczne iako y " wiekopomna W. K. Mci Iławę gorliwa zgodziła fję iednomyślnie Pedem Monetarium według ułożenia Prześwietney Kommiflyi Mennicznêy y zafzîey approbacyi od 55 Skarbowey, mieć za Prawidło. Taż Prowincya od ktorey zdania odrywać fię nie ieft ani przyzwoitością, ani moim zwyczaiem ro2ftrZą'nąwfzy okoliczności, olądziła 5' nieodbitą potrzeby redukować tylko do wewnętrznego waloru* à nie kaflbwać, Ka-" zmierzowiką Monetę, gdy zdiąwfzy zaffonę ftempla odkrywa ffe obłuda ftarey à złey monety calamitatem temporum Rzpltey przypominaiąćey , gdy dwie Monety zìa y " dobra w iednym czafie y iednym Kroleftwie kurs maiąc byfyby polityczny potwora. " Nad tym naybardziey zgromadzone Stany chcieycie zaftanowić attencyą : żebyście " Prawom fwoim które równa dla wfzyftjdch Obywatelow powintts przynofić wygodę '' bezpieczeńftwo, iedney części Narodu Utwierdź?iąc zytki, drugiey krzywdy nie u-'' czynili. Dzieli % albowiem powszechność Miefźkańcow tey tzczęśliwey Ziemi, " gdzie Kroi ieft Oycem, gdzie fptawiedliwość ieft fundamentem rady, dzieli fię na '' dwie części Dłużników y Kredytorow ; Obie ftrony równie godne względu iako Sy-'' nowie iedney Matki. Nie dość na zadłużonych ciężaru włożonego zwyczaiem: że " niezmiernie procenta iak w żadnym krain mu'za opłacać, iak kupie&wem bawiący '' fię y uftawnym obrotem pieniędzy, świeże coraz przynofząc fobie zyfki opłacać 3' więcey nie niogą, trzebaż ielżcza przydawać im ciężkości w powiększeniu kapitałów.* " Wfzyftkie wolne Narody mieli wzgląd na dłużników. Solon Prawodawftwa fwoie-go pomyślne ikutki tym okazał fpofobem. Rzplta Rzymfka wfzyftkie długi prywatne " Naywyżfzą Zwierzchnością fwoią po kilkakroć darowała. Za coż tu y tę połowę Na-'' rodu która ieft vv gorżey ytuacyi obciążać chcemy, czyniąc fawor nawet tego ga« " tunku ludziom, którzy prożńuiące dla wfpołeczności prowadzać życie, rachunkiem *' tylko y przyczynieniem doftatkow podły y pracowity à bezpożyteczny dla Oyczy-" zny wiek przepędzaią. Wfpomnieycie na to Stany zgromadzone,że nie u iednego 3' y na pofługi publiczne te fą zaciągnione ciężary, które pomnożyć y uwiękfzyć za-" myślacie. Ale n^yduie fię moim zdaniem ieden fzczęśliwy środek który tym fleła-daiącym Naród Partyom dogodzić może, Oyczyźnie prawdziwy przynieść korzyść, " Obywatelow iftotnemi oddzielić pożytkami- Nie ieft to mego dowcipu przemyił. " Sławny ow Maż godny aby był Wielkiego Króla Miniftrem, y Henrykowi Czwarte-" mu kochanym, Sulli, widząc to we Prancyi, co my fmutnyni w nafzey PoifzCze oglą. " damy okiem, opufzczoną cierniem, y chwaftem zaroffą Ziemię, zruynowane Miafta, '' Mie(żkańce do próżnowania wezwycżaione, inlzey nie maiące irtduftryi tylko po* " życząc pieniędzy, Sztuki nieznaiome, zaniedbane Commerchim, Obywatellkim zdię-s' ty duchem dał Panu fwemu przykry z nowości dla poipoiftwa, ale fzczęsli wą y dla " niego y dla Kralu radę: aby procenta od Summ pożyczonych które iuż tam były do " Pietnaftu przyfzły, nagle do piąćitf, redukował. Poznałow mądry Minifter dofzedł źródła powfzechnego leniftwa y upadłey irtduftryi: że ktokolwiek miał grofz zebra-ny wolał go pożyczyć, niżeli na gofpodarftwo albo Towary łożyć, z żadnegoprze-" myffu tyle nie naydui|C korzyści, à mniey fatygi iaka odnofił z pożyczenia. G<ly 5> naft^piła redukeya procentow, każdy Summy fwoie od Dłużnika odbiera, więkfzego (żuka zarobku na handle, na reparacye, na ulepfzenie zaniedbanego foży folwarku; " każdy na ten czas z ochota myśli obraca: iuż odkryć, dobyć y wyrobić nowa Zie-" mię, iuż poprawić drogę y przeprawę na grunta fwoie prowadząc tym zachęceniem " podrożnego, iuż w Mieście trwałe y okazałe ftawić domy, iuż obrotami rożnemi y ,3 dowcipem ufiłuie: żeby dary łalkawey Ziemi iak naylepiey zbierać, używać, na " reście na inne z odległych ftron do wygody życia przydatne zamieniać potrzeby.
Aliści doświadcza zdziwiony iak bogacąc y piekrzgc wfzyftkie Kraju okolice praca y " prze my ff obficie wraca pieniądze. Y tak nhfpodzianie Francya rofkwitneła, na-w kfztałt owego zarolïego dziczemy fchnącego drzewa, które dolkonałości.j Ogrodni-
" czey
» czey Ręki ratowane zoftab. Stanie fię to y z Polfc§ na pociechę piękney Dufzy Twoiey N. Królu gdy procenta do fześciu przynaymniey zniżone bedg. Wyniknie ' z tąd y drugie dobro, że fobie iftotne przynofz§c korzyści, Rzplta obciążonym ze wfzech miar dłużnikom cokolwiek pofolguie, à przeto trudność zachodzącą w ra-^ dzie ułatwi. Odważam fię więc pokorne zanieść proźby do Tronu V^. K. Mci o zalecenie godnym Miniftrom? ażeby w tey nadmienioney myśli do rozradzenia Sta-,ł nom Proiekt nieodwłocznie podali.
Po Nim mowiî JMc Pan Moftowfki Woiewoda Mazowiecki y w głofie fwoim podał do uwagi, że gdyby Ewaluacya miała fię utrzymać w tym iefteftwie iak ieft w Proiekcie nowey Monety wyrażono, to w wypłaceniu Prowizyi wielkie by zachodziły kłutnie, gdyż trzebaby Kapitały wprzód urnnieyfzać, y dopiero adproporttonem, cmatin-iatem Prowizyi umiarkować. A na cytowane przeż JxMci Pana Borcha Woiewodę Jn-flantrkiego, od Xcia y Regencyi Pruikich do Jana Kazimierza Króla Polfkiego Lifty pifane, odpowiedzią*.' iż ieżeli w ten czas zachodziło JnterefTowanie fię względem Men-rucy PoHliey rozporządzenia, tym bardziey teraz Kroi JMć Pruiki nie omiefzka dla ìiebie przygody. A na refzście do decydowania pomienionego nowey Monety Proicktu Łiprafzał o Turnum.
A kiedy JMć Pan Mielżyńflu Kafzteian Poznańfki, o przeczytanie Proiektu poprawionego przez JMci Pana Kafżtelana Lwowfkiego y przez niego dziś Sekretarzowi Seymowemu oddanego uprafzał, czytał więc tenże Proiekt JMć Pan Sekretarz Seymo-\sy ktorego treść była, aby opłacenie długów było ad menton Kontraktow y Zapifow.
Po tym wziął głos Xże JMć Poniatowlki Pofeł Bełzki y dopominał lię aby do Proiektu przez niego na Seftyi Dwudzieftey dziewiątey podanego, pod Tytułem Ufi a* rowietiie ceny Monety w Kr atu kurfuïacey doioiyć: żeby Miafta Prufkie y Xże Kurlan-clzki conformiter do Polfkiey Nowey Monety* bili pieniądze; względem zaś ftarey Polikiey Monety zgodziï fîç z JMcią Xiçdzem Bifkupem Wileńfkim, ażeby nie była kaflowana, aie do waloru tylko wnętrznego Redukowana. A uprafzaiąc JMci Pana Kasztelana Lwowuiiego aby fwoiego Proiektu odftąpił, z tych wfzyftfkich innych in re Monetaria dawniey podanych Proiektow radził, ażeby ieden z nich przeciwny po-mienionemu Projektowi pod Tytułem: Uftanowienie ceny Monety w Kram kurfuiac.y przsz fiebie podanemu, byf uformowany y Turnus one decydował.
Zabrał głos JMć Pan Jeleńiki Pofeł Powiatu Mozyrlkiego y Monetę ftarą Pol-Iką tak z Mocy Konftytucyi Anni 17 ijmi którą ieft autoryżowana,iako też in vim ffòd^ kivy dawnych Krolow pamięci, aby nie była kaffowana, popieraiac, warow^ał fobie aby punkt katTacyi oney w żaden Proiekt niewchodził.
Dany byi na oftatek głos JAlci Panu ryzenhauzenowiPodfksrbiemuNadworne-imi Litt. y Poiłowi Grodzienlkiemu, a ten zdanie fwoie wyraził; że o ważności Nowey Monety tak przeciągłe radzoney y obiaśnioney, nie iuż więcey radzić ale fądzić naie» zy. Lecz gdy do fgdzenia wiey projekcie znayduią fîç rożne materye, a w nich klau-zuły; na kategorye więc też materye podzielone bydź powinny, które wyczyfzczone zeby na trzy rozłozone byfy Propozycye. Pisrwf%,h laki ma bydź uftanowiony walor Monety. Drugą iakim fpofobem maią być opłacane długi ? Trzecia które Monet gatunki maią bydź redukowane? y żeby na takowe promulgowane Propozycye do decydowania Turnus naftąpif, dopominał inaczey do niczego przyftąnić nie pozwalał, explikinąc lię w tym zdaniu: iż kiedy z tych czytanych o Monecie Proiektow Artykuï co do iednego pimktumoże bydź przez kogo approbowanym, ale nie codo wfzyftkich; iak ze więc decydować przyięcie Jub odrzucenie ktorego z tych Proiektow? gdy każdy z nich ma cos do approbacyi, do poprawienia, y do odrzucenia. Przeto życzył raczę/ podać trzy zawarte w tych Prosektach kategorye, y iaka na każdą z nich zaydzie od więkizosci głofow decyzya, podług niey niechby takowe uformowanie naftapiło Proiektu,	.
Zbliżyli fię potym Jchmosc Miniftrowie do Tronu y za uderzeniem Lafka przez Xcia JMci Marfzałka W. Koronnego, JMĆ Pan Kanclerz W. Koronny od J. K. Mci mordine kontynuowania. Materyi Skarbowey folwowaï Se(Ty§ nadzień Poniedziałkowy na godzinę i2. południową.
SESSYÂ
SESSYA TRZYDZIESTA TRZECIA
Die 17. Novembres.
Na zagaieniu Sefïyi dzifieyfzey JMć Pari Marfzałek Stanu Rycerfkiego mowif w ułożeniu ffow takowym. „
,, Jeżeli podług Praw dawnych Seymom Ordynaryinym, y zaczęcie y fkoncze-,, nie Jch w dniach okryślonych Rzplfa wyznaczyła, y poki nowego nie poftanowi uło-,, żenią w powinnym ten opifmy kres zachowaniu utrzymować powinna. Taż fama 5, fkuteczność, taż Uroczyftość należy Ultawie nieofchfego iefzcze po napifaniu na 9, dniu onegdayfzym Prawa, które przedłużenie Seymu dla tak wielu y walnych Naro-du potrzeb Wyznaczyła. ,,
Wybrany byłem Nayiaśnieyfzy Panie do tego który dziś piaftuię Urzędu 9, Wfzechmocności Wyrokami, y Praw dawnych opifami zamierzony czas fkończyłem, ,, więc iuż nie zagaiam, ale Seyrn zaczynam na podobnych iak pierwfze były krokach» ,, y przepifach. Przeto do powtorrtego W- K. Mci P. N- Miłło przyftępuiąc powita-,, nia, życzę abyś Miłości wy Panie dla potrzeb naypilnieyfzych, pożytków nayobfit-,, fzych a ztąd zupełnego w pomyślnym Rzpltey powodzeniu ukontentowania fwoie-„ go iednomyślnie, zgodnie y fzczęśliwie dokończył. „
Zabrał zaraz glos Xże JMć Poniatowfki Podkomorzy Koronny Pofeî Bełzki y wyrażiwfzy: że ponieważ Proiekt jego pod Tytułem uftanowie te ceny M nety w^ Kra* ju kurjuiâey w SefTyi 29/ejy znayduiący fię-, który bezftronnie, iedynie ochraniaiąc od ucifku ubożfzych ( których podzwignienie z Chrześciańikiey cnoty należy ) popierał, generalney od Stanów Rzecżypófpolitey nieznayduie approbacyi»' oświadczył fię więc* że powodem przyfpiefz?nia pożądaney do oczekiwanego decydowania iednomyślnosci chętnie od fwoiego odftępuie Proiektu, fpodziewaiąc fię: że Rzeczpofpo!ita takie weźmie z tey okolicznoś i frzodki, przez ktoreby każdy z Obywatelow mogłbydź ufzczę-śliwionym. A że przez poftanowienie buju ćc pedis Monetari/, prz?z który J K. Ylć czyniąc pożytek Narodowi, Skarbowi wfafnemu znaczne przynioff ftraty; przeto domagał Hę o to do Proiektu Nowey Mo'nety doïozenife-aby odtąd ieżeliby fię iakowa tnp ft ex pramijfo Peds Monetario dla J. K. Mci pokazać miała fzkoda, taż fama fzkoda żeby za po-przedzaiącym z zaprzyfiężonych rachunków pokazanym dowodem* Skarbowi J. IC. Alei z Skarbów Oboyga Narodow była nadgrodzona,
Mówił po Nim JMć Pan Branicki Łowczy Koronny Pofeł Ziemi Halickiey y iako Xże JMć Podkomorzy Koronny od fwoiego odftąpił Proitktu, tak y on tegoż iuź nie popierać przyobiecał» a dziękuiąc j. K. Mci za przymefione Dobru Publicznemu chociaż zuymą włafnyćh Skarbów pożytki, toż famo względem fzkod ieżeliby in fub-fequens tempus ex Vede Monetario iniały naftąpić, co y Xiąże JMć Podkomorzy Koronny oftrzegał, y pro parte Skarbu Krolewfkiego warował. Zeby zaś pod iednym panowaniem J. K. Mci y pod iednym Niebem żyiąc, żadne niezachodziły różnice, y ro-wiennififcwo Prawa na cały kray ściągało fię; uprafzał przeto.* aby Kroleftwo Polfkie z Wielkim Xiçflwem Litewfkim wraz złączone, y w Prawach Kardynalnych z nim po-rownane inną od Prowincyi Litewfluey co do wypłacenia długów niedyftyngwowało iïç Uiławą.
Wezwał potym Nayiaśnieyfzy Pan Miniftrow do fiebie, y za zbliżeniem fię onych do Tronu, oraz uderzeniem Lafką przez Xcia JMci Marfzałka W. Koronnego, y wymówieniem tych fłow*. ffe&o Kroletvfka Mose mowéc będzie, te do otanow Rzeczy -pofpolitey powiedział iłowa.*
„ Ze fgdzę potrzebnym w zachódzacey okoliczności aby były Stany precise uwiadomione, iaka ieft myśl moia, tę wyrażam/ jeżeli do Proiektu o Uftawie Monet j, od Kommiffy i Skarbowey podanego, będzie fię zdało Stanom te dołożyć oftrzezenie.* j, że in cafu gdyby z ułożonego adprœfèns pedis Monetatisi miała kiedy dla Skarbu Na« fzego Krolewfkiego wyniknąć fzkoda, y rachunkami zaprzyfiężonemi była ta dowie-„ dzion§; na ten cżasby takowa fzkoda ze Skarbów Oboyga Narodów była Nam przy-„ wrócona, chętnie ie akceptować będę, ale fię do niego wcale niewiążę, gdyż ieftern 5, tey ufności: że pomieniony Pes uftanowiony będzie y dla kraiu użyteczny, y mnie fzkody nieprzyniefie.
„ Co zaś do famey uftawy Monet życzę aby ten od Kommiflyi Skarbowey po-
^ dany
•5, dariy Proiekt SanBionem Pubìicàm otrzymał, który Ja mam co od pędem M&nkakfn naypoż§dańfzy y naylepfzy. Co dq płacenia Dittgow Ewaluacy§ za iedyne fpra-„ wiedliwe y fumierne prawidło Ja uznaię, y to z obowiązku Urzędu mego Króle-5, wfkiego Narodowi iefzcze raz.przekładam. Jeżeli fię iednak iiiaczey zda p iira (1-y, ti feu Una'um tati terażnie) fzego Seymu, Seofus Gsntts aby iuż tandem finalnie w tey ,, Materyi czyli psr fam umoczyli per verbum placet^ okazany^-był,' ieft rzecz nieodwło-3, cznie arcypotrzebna. „
Co kiedy J.K.Mć inOWić zakończył, Miniftrowie pofzli do fwoich krżefeł, à JMć Pan Marfzałek Póieifki uwiadomił Stany Rzpltey: że z Projektów: Piertvfèego-pod Tytułem Nowa Moneta na wfzyfikie Kraje Rzpltey ś^iągaiącego fię ; y z Drugiego pod "tytułem, S pofib 'płacenia 'taciïghionycb dśnrniey Summ, iako też y z innych rcfpektem -Długów w Koronie, podanych; i e den pod nazwiłkiem: Ujiawu w ale ru 'y -rurfu Monet tv Krajach Rzpltey, y fpofob.płacenia Summ tv 'ProtVincyach Koronnych ielì ułożony y poprawiony Projekt. Który że z innemi o obnemi Proiektami to ieft.- Jednym pod Tytułem: Redukćya zaqrahicinych Sżojra^tin* rv fViefkim Xigliwie Litewskim; Drugim pod Tytułem.-Spofob 'piaćenia Summ od Debit'orow li edytorom z przyczyn Uftawy Monet z Projektu wyż -w Seflyi 27, pod nazwtfkiem: Spifob pfaeçnïa Summ ad Debitorow Kr editor om ad Datarti "ninieyjìey Konftytucyi należących w IV■ Xi$tvte Lit e wf im znayduiącego fię, y przez JMć Pana Chmarę Jnltygatora W.X.Litt: Pofła Powiatu Starodubowikieg©,,podanego, uformowanym, będzie Sekretarz Sëymowy czytał, tenże JMć Pan Marfzałek Pofeldi po-mienionym Stanom Rzpltey oświtu■•czyï»
Miał zaraz czytać Sekreta z Seymòwy dopiero wymienione przez JMć Pana Maifzałka Pofelfkiego Project lecz JMć Pan Branicki Łowczy Koronny Pofeł Ziemi Halickiey głos fobie w ten czas uproirwfzy dom owiał fię powtornie: ł by Koronne Pro-wineye nie inhe co do opłacania zaciągnionych Summ, ale toż famo co y Prowincya Łitewika miaiy Prawo ; inaczey, oświadczył fię na pomieniony refpektem opłacania •Summ w Prowincyach Koronnych Proiekt niepożwolić, y o Turnum doprafzać fię.
Tu znowu Xi§że JMć Poniatowlki Podkomorzy Koronny Pofeł Bełzki oftrzegaï fobie: aby w tym Projekcie, ktor\ z miaft Jego przez Niego fanïego odftąpionego, po* wfzechnym zoftanie ftwierdzony upodobaniem, była zachowana baczność w fpotobië opłacania długów, aby wfzyftkim zarowno dogodzić fię mogłd.
JMć Pan Marfzale-k Polellki .powtore oświadczył iż wymienione niedawno od -Niego Projekta, będą przez Sekretarza Seym owego czytane. Czytał ie ż raz tenże Sekretarz Seymowy, y po przeczytaniu onych, gdy o fpofob opłacani Summ z częły fie wfpory à naywiçcéy refpektem dopłacania do Czerwonych Złoty h grofzy pięciu Srebrnych, tudzież względem .podnofzenia Summ in Terminis Satisfarò :ijs ex mente Dc« ■cretorum & TranfaSionum y WiZêikiçh Gblìgow, w Grodach reponow nyt.h; ugadzanie więc tych wfporow y poprawianie Projektu czafu wiele zabrało. Naoftatek po ułagodzeniu tych Kontrowerfyi y poprawi niu Projektu, Sekretarz Seymowy Punkt ten. có do opłacania Długów w Koronie ścią: ał fię przeczytał, y wfzyfcy prawie nań zgodzili fię opro C'E kilku z òibb Seymuiących-,ktorzy ufiłowali; ażeby ci Kredy toro-wie, którzy 3ummy in jpecie Czerwonych Złotych Debitorom fwoim pożyczali, in (pecie"także bez dopłatku pifciu grofzy Srebrnych Jo każdego Czerwonego złotego, od Nich odbierali. Czytał poty m tenże Sekretarz Seymowy Projekta, le den .pod nazwiflsiem: Redukcja zagranicznych Szoflaków'w W. X igftwie Litetvfk im-3Drugi.po d Tytułem.- Spofob płacenia Sum od DeBitorow Kredytorom z prz tz h Uftawy Monet do Prowincyi W. Xięftwa Litewskiego należący. Któremu to oftatniemu Projektowi gdy niektórzy poczęli fię fprzeciwiać? zaczym iedni drugich adeiindo y rzecz między fobą łagodząc, kiedy fię iuż z 'awali ic* dno myśl ni e onemu nieprzeczyć, Xże JMć Marfzałek W. Koronny wfzyftkich wezwał na mieyfca Iwoie, y głos f m zabrawfzy, wyznał naypiefwey: iż ieft za co Naywyżfzey dziękować Opatrzności; że Serca Obywatelow oboyga Narodów do tey iedności ściągnąć raczyła: że dziś powfzećhnym zdaniem Stany Rzpltey Ulta wę mone ty Pedcm Mo* netariumprzyimùi| ; À potym ponieważ niektórzy Jch-Mość Poffowie dopfatkowi wyż Xvfpomionemu piąćiu.grofzy Srebrnych do każdego Czerwonego złotego w opłaceniu Długów fprzeciwiali fię, czy miał w tey okoliczności formować Propo-zycyą, y głoly per Turnu n rozdawać? pytał fię Stanów Rzpltey.
A kiedy potym Ciż Jch-Mość dopłatku wyż wyrażonego niechcący^ perfwazya-mi ułacnieni, iuż więcey fwoiey niepopierali kontradykcyi; przeto JMć Pan Marfzałek
<P)	v	Pofeł-
Pofelfki py'fca'ï fi? po trzy razy o wfzyftkie trzy Proiekta, leżeliby powfzecłina wfzyftkich na podpifanie zachodziła zgoda? to ieft: na Pierwfzy pod nazwiflçiem: Uflawa waloru y kurfu Monet w Krajach Rzpltey y fyofob płacenia Summ w Prowincyach Koronnych, nà Drugi pód nazwilkiem: Redukcya zagranicznych Szofiakow w IV'.Xiçfiwie Litewfkim; y na Trzeci pod Ty tułem; Spofob płacenia Summ od Debitorow Kredytorom z przyczyn ufiarvy Monet do W. Xiçftwa Litewfkiego fie ści§gai§cy. Y gdy wfzyftkich bez naymniey fzey Kontradykcyi zafzło przyzwolenie; więc tenże Marfzałek Pofelfki, y Deputaci wyznaczeni do Konllytucyi Proiekta trzy dopiero wfpomnione ( iak fię żnayduia w Konfty-
tucyi tegoż Seymu) podpifali.
Po podpifaniu, zbliżyli fię jch-Mość Miniftrowie do Tronù y Seflya przez JMc Pana Kanclerza W. Koronnego ieft folwówarta na dzień jutrżeyfzy na godzinę 11. przed południem in ordine Kontynuacyi dalfzych Materyi Skarbowych.
SESSIA TRZYDZIESTA CZWARTA
jDie ìgk Novembriś
JMć Pan Marfzałek Stanu Ryćerfkiegó zagaiai§ć Sefly§ mówił de ferie vèrbò-
-rum tali. „	.....	,	v ìv ''
'J Jeżeli według Praw dawnych Seymom Ordyńaryinym, y zaczęcie, y tfcon*
" czenie w dniach okryślonych Rzplta wyznaczyła, y poki Nowego nie poftânoWi u-'' łożenia, w powinnym ten opifmy kres zachowaniu utrzymować nakazała. T aż fa-ma fkuteczność, taż Uroczyftość, należy Uftawie nie ofchłego iefzcze po napilaniù '* na dniu onegdayfzym Prawa, które przedłużenie, dla tych tak wielce, y walny ci * Narodu potrzeb wyznaczyło. Wybrany byłem Nayiaśnieyfzy Panie do tego który piaftuię Urzędu, Wfzechmocności wyrokami, y Praw cfewnych opiiami zamierzony *' czaś {kończyłem. Więc iuż dziś mócy Nowego Prawa nie zagaiam, ale Seym prze-" dłużony zaczynam 'na podobnych iak pierwfze były krokachs y przepifach, przeto ż » tych miar fi'ufznie do powtórnego W.K.Mci przyftępuigc powitania^ zyczę abyś Mi-" łościwy Panie, dla potrzeb naypilnieyfzych, pożytkow nayobfitfzych, à z tad zupeł-nego w pomyślnym Rzpltey powodzeniu ukontentowania fwoiegoi iednomyślnie> ,ł zgodnie y nayfzczęśliwiey dokończył. „	.
Zabrał poty m głos JMć Pan Wielhorfin Kuchmiftrz W. X. Litt: Pofeł Woiewó-
dztwa Wołyńlkiego w naftępuiaće Iłowa.	,
Już Seym teraźnieyfzy zamierzona Prawem przefzedł metę, à czas wizyftek: " na famych prawie Ekonomicznych materyach przepędziliśmy. Gdy zaś podobało 3> Stanom Rzpltey przedłużyć gò do dwóch niedziel, nić zgrzefzę rozumiem, ^ieuy w 3' tym czafîe to wniofę, do czego mnie fzcżera ku Dobrii pofpólitemu zagrzewa gor i-»> wość. Rzplta nafza trzech tylko rzeczy obawiaćby fię powinna: graniczących zma fgfiadow, zuchwałego Obywatela, y mocnego Króla- JE qui libr ium w Europie między Potencyami tak ieft głęboka ułożone polityką, że do utrzymywania onego wizylcy w wfpolnić intereffuia fię. Też fame JEqùilïbrum-, nié tylko wzaiemna między S^iià-** dami Nafzemi Względem nas mieć każe oftróżność, ale też y odległych od nas Parili W " do uftawiczńego czuwania przymufza, aby ciż Safiedzì nali ani przez krżyWdę, sni 3> przez znaczne Stanu Nafzego polepfZenìa fami nie wzmocnili flę, à przeto, tego me " wzrufzyli JEquilïbrium. ż tych więć przyczyń graniczących ź nami Sgfiadow oba-" wiać fię nie powinniśmy. Odiçte fe władzie Pódfkarbim,y Hetmanom, każda iedney Ofobie Iłużaca, à więkfza iefzczć nadana Jiiryśdykćyom z Szelnaftu ofob złożonymi i> Kommiflya" Skarbowa ma pozwolenie zapozwania rvfzyjìkìch pretenduiacych Ceì rvo-dnycb y lidorvych pro reproduftione jurium, à tych gdyfy pokażą nie należyte Prawa znofic, à za należyte dwudzieftêletni Prowent Wypłacać ma władz.?. Za nadane zaś ód » Kr o to W y Xlvuitfundacye Duchownym, łaź KommiJJya Skarbowa (mówi Konttytucyà >' 1764.) raź na zawfze Kontrakt uczyni y wynikàiaci Summç anńuatim punktualnie wy-" płdcać będzie: Jeżeliby ( Iłowa dalfzey teyże Konftytucyi) Prawa żadnego, albo wat-3> pl iw e s y nie należyte na Cła per abufu rń praktykowane-» którzy pokazali, takowe Cła '* cum praétextuofis Juribus,uchy li y fkafuit, y wiçtey brac zakażi fub rehifìone in po^i " branych, & duorum millium marcartim przeztęz Komntijjyà irroganda. ^ Pytam '' iaki Sgd w nayabfolutnieyfzych Pańfłwach przyrnufić kogo możft do uft§pienia Prawa
yPrżywileiow nadanych, à dwtidzieftoletnia kbntentowania fię 'zapłaty ? W ia-j) kim ieft Pańftwie wraz prima & ultima Injłantih* ktoż upewni, że nay rOżfadnieyH, y nayfpra'wièdliwfi Sędziowie kiedyżkolwiek.. iako ludz ie 'na twoi m nie o'myl|:lię żda-•„ ni u > A żadna nie ieft wfpomniona Appeliacya, gdżieby fadem iicrażeni krzywd t' fwoich dochodzić mieli. KommiiTya WOylkowa cale przecinko dawnym *zwy-», czaiom z niezachowaniem zwykłey Przodkom Ńafzym w tey mierżę oHrożności !ù-V» ftańowiońa. Konïty'tucye 16.30. 1634- ;i673-. 1690. y,'i703-. prz'ydaia Hetmanouì a» Deputatów do Rady wo'iénriey w czafìe niepokoili, tu fię dżieie przeciwnie, b'ò pòd « czas woyńy zupełna I-Ietmanom oddana władza-. À ieżeii ieft fię czego od Hetma-« now obawiać, to pewnie bardziey w zamiefzaniu, niż w pokoiu. Te to f| Kom» » miffyè, w których tak w fzczeguiności iako y w ogulności zuchwałego ftrźec fię »» nam należy Obywatela, aby władz§ fwoia do ì^zymfkiégo Decemviratù podobne nie V» były. Należy nam zatyin iak 'nayd'oftateczniey ich opifać, à "obranić Komhiifl rzow ^ nie innym tylko miłości Braci y iżacunku oiob pódać względom. Ale daliżym '» to Stanom Rzpltey , lecz w ciągu iedhak teraźnieyfzego Seymu oddalę uwagom. •" Nikt lepiey znać mocy nie m o że* iak ten który iey zażywa, y kiedy i|znofić mufi, »< żnali ia bez wątpienia Krblòwiè Nafi, a Prźódkówie W. K. Alci, à ze ij-i. *zn h Naro-V» dowi fzkodliwa zrzekali ïiç iey powoli,coświa'dczai§'C fkutkow łagodnego Vi' Wolno-V» ści umyfî'u Narodu t\veąo.	Miiam inne-, czytam tu tylko Statut Króla Alexan-
•»> dra wyzuwàiacego iię z wielowładnego Praw itanowienia, à poddaiacégo iednomy-•», ślności wfz.yftrsie ha dalfży czas ultaXv'y, -De non faciendis Conjlitutiombu's fine con-'*> Jè.ifu Confi iariorum '& NurJiorum Terrefìrium, ^ùónidm jurà Communta '& Conftiiutio' ì> nes public<Z non unum (ed Lommunem popuhm ù'fficiunt, itàque in hac Radomienft Conv-n-5' tione cum Vniverfts Regni Nofiri prxhttr, Confìliarys, Baronibus & -Munti/s terrarum, -» aquum & razionabile cenfuimus, ac etiam Slàtuimur, ut deinccps futùris 'temporibus per-'■»* petuis, nihil novi conftïtui debeat per Nos fuccefjorcs Noflros fine Communi '-Confi lì ario* '»* rum, & Nuntiorum Ter'rèfìrium -confin fu-, quod fieret in prajudicium gravamenti Reipu-'» hl'tcà & dam'num dtcfue iticommodum cujuslibet privatum, ad ihnòvàtió'nerncj., Juris Com~ v munis & pitbiicœ libertątis Anno 1504. Voi i. fol. 299. Przezorni w czynach fwo-"» ich Przodkowie Ńafi wfzyftkich bez żadnego względu używali oftrożności do ube-■'»» fpiecżenia, y utwierdzenia nadanym im Pra-w .y fwobod, czego Kohitytticye-AnnorUm 1576. i'607. y 1609. iawnym fa swiadeâwcnv. Nie należy przecież y Nam przy-•»> ganiać, żeśmy dàw ueyfzych Konfederacyi w Roku 1668. 1674. 1696. y 1733- nic " 'nas là dowal i względem przymierza Kroiow Nafzych. Powierzył Ci lię Nayiaś-'•»'» ńieyfzy Królu Panie M. M. Naród zupełnie o -dawnych iapo m nia w (iy przepif ch, w >' ż.ywey tylko marne pamięci fzczerą. W. K. Mci przy Wierze S. Katolickiéy, y przy Prawach 'O'y czy ftych gerii wość. Przydał Ci Nayiaśnieyfzy Królu cztery Gwar-dyi Regimenta fzcżegulnie ku Twoiey wygodzie, y wfpaniałości Tronu-. ^ Przy-*» wrócił Tobie Samemu Prawo Mennicy przez Zygmunta Ì1Ì. uftgpibney W niepłon-ney nadziei, że bicia monety na zbogacenie Kraju użyiefż. Trwa dotg.d tenże 9* Naród w nienarufzońey w W. ÌC. Mci ufności, że przez te tń przytoczone względy;, V» prżeż wrodzony do O.yczyzny miłość, przez prawdziwe naoftatek do wTpoł Braci przedtym, à teraz Sy'now fwoich przy wiązanie raczyfz Nayiaśnieyfzy Królu być pier-V> wiżyrn powodem do obiaśnienia Końlry tiicyi 1764. ażeby Àìatèrye S'tàtïïs? iàk'ò tor " Podatki, wypowiedzenie Woyny» Traktaty» y itine tym podobne pod więkfzosc gło-'»> fow nigdy niepodpadaiy ; tym albowiem fpofobem od wfzyftkich zamachów*, y bo-iażńi fwobbdy-, :doftoieńftw'a y Fortuny Szlaclveckiê haźaWfze uhefpiec/yfz. , Ma-my iuż Ńayiaśnieyfzy Królu, do wewnętrznego rozrżadżehia Kraju Ekonomiczna-, do zapłaty Woyikà, porządnego ułożenia y utrzymania oneg'o , Wo.yïkow^, Kom-" niïflye ; mamy iuż fpofob rozważania-, popràwiahia y odmieniania tak tych ma tery 1» '' iako y fprawiedliwosci ńa wolnych nawet Seymach Forma J'u diciària 'prżepifeny; " Ale pomnożenie Podat ków, pówiękfzenie Wóyka, Wypowiedzenie Woyny, y wcho->> dzenie w Traktaty beìli dcfenftvi & 'offèftfivi,iako nie fa rzeczy do. porządku iłużące, tak od więkfzości głoiow wyuczone być powinny. jeżeliby zaś pomnożenia Podat-3' ków nagła wyciagała potrzeba, ktorey z Wyżey harńienionych, à ex Equilibrio wy-y> nikaiacych przyczyn óbawaiać fię nie nafćży^będzieni iè żawfże iftogli uchwalić,gdyi 9i péWrtié żaden rtà ów czas dla ncàlenia fortuny fwoie.y nie fprżeciwi fię temu Oby-& watelv Pontnożenie.podatków bogaci Skarb.publicźay, którym'Ko iti mi tïy à Skàr-
(p z)	" bo w à
■bow a rządzi w władzy fwoiey iefzcze nieograniczona, fini też obieranie (KommifTa-rzow z doftateczną ułożone oftrożnościa. Zoftało w Skarbie przefzïo trzy Mil-liony, ofzczędzi fię pewnie więcey dwóch Millionow z expens extraordynaryinych» gdyż tak Kommiflya Skarbowa tyle na Reparacyą Zamku łożyć, ani Pałaców więcey kupować nie będzie, iako też y Senatus Confitta w lepfzey bez wątpienia maiąc pamięci Konftytucyą 17*7. tak choynie Skarbem Rzpltey rozrzedzać nie zechcą. U* łożyliśmy nowy podatek na Sześć Millionow naymniey wynofzący, rozumiem wię^ że przydatek z ofzczędzeniem, y rozfądną expenfą złączywfzy, wyftarczy na poprawę Żołdu, y podwyżfzenie woyfka według Porcyi Konftytucyą 1717- uftanowio-nych. Powiększenie Woyfka będzie przyczyną znilżczenia Obywatelow, przydania więkfzey mocy Kommiffyi Woyfkowey, podobnież iefzcze w fwey władzy, nie-ograniczoney, y ściągnienia może ktorego Sąfiada według zdarzonych Nafzego wieku przydładow w Auftryi, Hifzpanyi y Francyi, Wielkiego Authora w tey okoliczności przytoczę zdanie: Nowa choroba mowi on* po cafey rozefzła fię Europie, wfzyftkich Kro Iow y Xiążąt dotknęła, każąć im trzymać nie umiarkowany liczbg Woyfkaj Ma taż choroba wzmagaiące fię częfto paroxyzmy, y ftaie fię nieodbi-cie z a r a źli w^j a Ib o w i e m iak tylko które Pańftwo przyczynia Woyfka, inne zaraz fwo-ie pomnażaią, à tym fpofobem żaden z nich eie więcey nie zylkuie, tylko że wraz do wfpolney przykładaią fię ruiny. Wypowiedzenie Woyny ieft przeciwko wfzy-ftkim Rzpltey maxymom, które nie przyczyniać Granic* lecz w włafnych utrzymywać fię nakazuią, Nikt mi rozumiem teraz nie zada że bez Woyfka utrzymywać tych Granic nie możemy, kiedy fobie przypomni, com wyżey o ułożonym Aïquilibrium powiedział. Wchodzenie w Traktaty belli Defsnfìvi & offe tifivi ieft dla nas naynie-befpiecznieyfze. Słufznie podobno wfzyfcy BOGU czyniliśmy dzięki, źe przy zapalonym Prawie w całey Europie woiennym ogniu, fpokoynie każdy z Nas bez naymnieyfzey boiażni fwego doglądał maiątku. Słyfzałem wiele ufkarżenia z przechodow tylko Woyfk Sąfiedzkich iako Przyiacioł, niech każdy fobie wniefie, czylibyśmy byli dotąd ocaleli, gdybyśmy fię byli do ktoreykolwiek przywiązali ftro-ny. Nie, N. W. Mewi Panowie, nie iefteśmy tak mocni, ani życzyć tego fobifc powinniśmy, żeby dla dobra cudzego włafny Kray Nalz niebefpieczeńftwu, y zgubie podawać, wfzyftkiclinayodlegleyfzych Pańitw dlawłafnego intereflu bez zawarcia z nami Traktatów ( iako nas długie uczy doświadczenie ) bronić całości nafzey ieft polityka, Prawdziwa Obywatela do fwey Oyczyzny, miłość. Dobro powizechne nad wfzyftko przekładać powinna. Żądza wyrównywania Jnnym Pańftwom y mię» fzania fię w ich woienne czyny, nie miłością Dobra powfzechnego, lecz wynioffą ambicyą ieft zapalona; Dobro albowiem wolney Rzpltey na tym zawiffo, aby każdy w niey w fzczegulności Obywatel był fzcżęśliwym. Nabycie przyfzłey ffawy bez poprzedzaiacych, à Kray nifzczących kontrybucyi naftąpić nie może, fkutek iednak onego zawfze ieft oboiętny ; który albo upadkiem grozi, albo wygraney ciefzy na--dzieła. Rozumiem iż dobry Obywatel żadney do wybrania między iftotnym dobrem à wątpliwą nadzieią trudności mieć nie będzie. Nieprzewyżlży w Nim chęć przyfzłey iîawy iawnym zniizczeniem poprzedzoney, à trwogą upadku umiarkowany, nad pewną bo kilkodziefiątnym doświadczeniem ftwierdzoną pokoiu fzczę-śliwość. Ambicya y zbytnie wynofzenie fię cale rządom Rzpltey fą przeciwne, ponieważ abo zazdrofnych Sąfiadow na fpokoyność Rzpltey wzrufzaią, albo ku odmianie fundamentalnych oneyże Uftaw zmierzaią. Dwa fą wielowładności rodzaie» ieden otwarty w gwałtownych rządach, drugi ukryty, w którym przez natężone z rożnych okoliczności Sprężyny, ucifkuiące wolny Naród ftanowią fię Prawa. Pier-wfzy furowością do niecierpliwości Naród przywodzi, drugi będąc ftopniem pier-wfzego łagodnością do polłufzeńftwa przyzwycaia, otwarty fkrytych do podzwignie-nia fię frzodkow fzukać każe; ukryty, otwarte do nie poddania fię fpofoby brać przed fię przymufza, Tym obydwom więkfzość głofow toruie drogę, à iednomyślność ieft ftrażą wolności. Nie dla tego N. W. Mciwi Panowie liberutft veto utrzymywałem,abym ziednaf dla fiebie wfpoł Braci y Obywatelow kredyt, który zawfze mocnO mi ieft fzacowny ; nie dla tego y teraz mówię o nim, że wiadoma mi ieft podobna myśl Sąfiedzka;nie przez to za nayprzyzwoitfzą rzecz rządom nafzym wyftawiam,aby wpoione we mnie z wychowania do niego przywiązanie, w upor żadną Dobra powfzechnego racyą nieprzełamany obrociło fię ■> ale z tey jedynie przyczyny przy
** nim
tf (śtnic'® rzekę,) upieram fię,ze przy uchyleniu w niektórych materyach liberi veto, innego fpofobu wolność nafzą ubefpieczaiąćego w tym czafie ani mi wynaydywać, ; tym mmey iefzcze podawać przyftoi. Wfzyftkie fwobody y wolności Nafze, kto-* rych dotąd {zczgsliwie używamy, (iakom iuż wfpomniał ^Przodkowie W. K. Mci à ' iefzcze Dziedzice, dobrotliwie nam użyczyć y nadać raczyli, co na ow czas falka ich, y wzgląd na wierność Całego Narodu fprawiła, to teraz tychże wolności y fwo-w bod utrzymywanie ftafo nam fię obowiązkiem y powinnością. Nie trzeba mieć ^ wolnym Obywatelom# że w tych okolicznościach, tv których złe dla wolno-} sci przeglądały Ikutki, Wizelkichy godziwych do ugruntowania iey fzukaia irzodkow. A że teraz przyzwoitfzego znaleść nie można,podaię Proiskt do Lalki>o ktorego przeczytanie uprafzaiTh i9
Skończywfzy Mowę fwoię tenże JMć Pan Wielhorfki oddał Projekt pod Tytu-ïem: Vbefpkczentc ruohego glofu, Sekretarzowi Seymowemu. A Xiąże JMć Pomato-wfki Podkomorzy Koronny Pofeł Bełzki głos fobie uprofiwfzy z tym fię oświadczył.-iż w tym czafie, który z porządku Seymowania Prawem Anni i/6-fti opifanego, traktowaniu materyi Skarbowych Woylkowych y Jurydycznych naieży, mowić^nieżą-dałi Se iednak Jmć Pan Wielhoriki mimo przepifany ten porządek, co w lwy m gło~ fie wyraził, Projekt o tym podał, pociągnął Go więc do zabrania głofu terainieyfze-go, y uprafzania Jmć Pana Wielhorlkiego do zachowania fię z fWoim Proiektem do innego ezafu. Co fię zas tycze czterech Regimentów Gwardyi, Nayiaśnieyfzemu Panu oddanych, tenże Xiąże jmć Podkomorzy Koronny Jmć Panu WieIhorfkiemu odpowiedział. Iż to oddanie pomienionych Regimentów od Rzpltey JK Mći, publi-czney niepowinno trwożyć fpakoyności, bo fzczegulnie dla powagi Tronu fą przyłączone, y z .yfpoł Obywatelow kochaiących Oyczyznę fkładaią fię. Oraz na namie-nione po/ytki, z ultąpionego Prawa bicia Monety od Rzpltey Nayiaśnieyfzemu Panu to w ffowach przerzeczony Xże JMć Podkomorzy Koronny wyraził, iż radby z chęci widział: żeby J. K. Mć temu odftąpił tych pożytkow, kto ie upatruie.
Mówił po Xc i u Podkomorzym JMć Pan Sofnowlki Pifarz Polny Litewfki Pofeł Brzesciańtki, y utyikuiąc na to: że do tego niefzczęśliwości zapadamy ffopnia: że albo fię niezrozumialnemi czyniemy,albo fobie na przekor robiemy; profił fprzeciwia-lących fię exekucyi porządku Seymowania, aby innych Materyi nie wprowadzali, alć iako na dn u wczoraylżym in ordine kontynuovvania InterefTbw Skarbowych była fol-wowana SeTya tak ażeby też Ekonomiczne Interelïa były pro Qbi.fto rady dzifieyfzeyj perfwadował. k	•
O co kiedy JMć Pan Ponirtfki Kuchmiftrz Koronny Pofeł Poznańfki domawiał fię, y JMc Pana Manza łka Poiellkiego, aby nie do innych ale tylko do Ekonomicznych przyftapif Materyi ; Odezwał fię JMć Pan Wielhorfki Kuchmiftrz Litewfki Pofeł Wołyńfki expHkuiąe fię: iż żadney myś!i niemiał, ażeby w fwym pierwfzym głofie chciał bydź dotkliwym komuzkolwiek, y że Mu niechodziło o czytanie zaraz iego Proiektu ale o przyięc.e onego przynaymnicy do Lalki, y iako tey ludzkości nikomu aefzcze meodmowiono tak ze y Jemu ieft w tym razi(e pokazana wyznawfzy, uprafzal aby ten Jego Proiektpo przeczytanych dawniey podanych Proiektach y po zapadfym ich decydowaniu, także był czytany.
Na co JMć Pan Rogalińfki Starofta Nakielfki Pofeł z Woiewodztwa Pomorskiego odpowiedział; ze iuż Nam ten Proiekt JMć Pana Wielhorlkiego do czytania ad aeit srandum nie ieft potrzebny, bo podobne Jemu mamy fobie od Dworow Roflyilkie-go y Prufkiego podane Deklaracye.
Zaś Xiąże JMć Biikup Krakowfki napomknąwfzy do uwagi.- źe wfzyftkie Jego Jnnym tylko Wolności Praw y fwobod Narodowych tchnęły duchem, mowiî Za j* Cc anem WielhorflŁim p0fłem Wołyńfkim: iż ten podaniem fwego Proiektu po-rządKu Seymowania nieprzeftąpił, bo ten Proiekt tak Ekonomiczne iako Woylkowe y Jurydyczne zawiera w fobie zMaterye; a przeto dopominał fię aby tenże Proiekt JMć
I£u y°ri CS° y czy£any, y iak fię wydawać będzie Stanom Rzpltey, żeby albo od Nicft był akceptowany albo też zoftał odrzucony.
„ .Szyt^ Pot^m Sekretarz Seymowy Proiekt pod. Tytułem JPprobacya Ordynacyt Aommfyt Skarbowy W. Zttfru* Litw (kiego na SelTyi zydmey Od Kommiflyi Skarbo-wey Litewlkiey Sekretarzowi poJany y na teyże Se(Tyi czytany, v potym przez niegoź Seymui|cym Ofobom kommunikowany; Do ktorego JMć pań Eydziatowicz Pofwf
(&	Woie-
Woiewodztwa Smoleńfkiego przymawiaigc fię* uprafcał: aby JMc Panu Skarbnemu Li-tewfkiemu uftawicznie w Kommitfyi Skarbowey Litewlkiey pracuifcemu, Penfyi dopiero^rzeczytanym Proiekcie Jodwyżtzyć, y i,hy poftanowKme R^mow o«z dependencya ich do niego należała, w tymże Proie c'e o ozy	.j.'. „ ■
nscińfki Pofeł Woiewodztwa Mścifławlkiego odpowiedział: ,z podwyzlzeme Peniyi JMĆ Panu Skarbnemu w innym, który naftçpuie do czytania, .eft do °^»e ^ek^' Krnrv to zaraz Proiekt pod Tytułem Obi air. tente powtnncs.t Kommttfyt skarbu fV. Xtç-RwILitewskiego na końcu SelTyi 2%mty mi czytany y Seymurçcym potym Ofobom
kommunikowany teraz znowu czytał Sekretarz Seym^>J-	Horaim Podwoiewo-
A DO przeczytaniu tegoż Proiektu zabrał głos JMc Pan Horaim poclwoiewo
dzy y Po Ceł Woiewodztwa Wileńfkiego, y ażeby w powtornym teraz przeczytanym
Proiekcie dołożyć: żeby Kommiffarze Skarbowi nie byli Pofłami, w pierwfzym zas
AWobacyi Ordynacyi K ommifîi Skarbowy IV. XiçftwaLitervfksego Regeftr Taktowy
( nonieważ ten Tapit 7us gladij ) wymazać, dopominał iię.
(P I gdy o dołożenie w powtornym Proiekcie Obiata
Skarbu IV. Xiffiwa Litew/kiego ażeby Kommilîarze Skarbowi niebyli Po. , J
mość Panowie Suchorzewlki Podftoli Kalilki, Aiexandrow.cz
cki Cześnik Braffawlki Poffowie dómaw.ali fię, a mianowicie JMc Pan jaroek^ dawat te racyą.* ;ze Woiewodztw niektórych Jnftrukcye w fu,s iefidenp nlekoKyttąfyby, ponieważ te z Sprawami Kommiflyi będąc czafòm niezgodne, w ,edne^°'"™'^ r h
Ofobie nie mogłyby bydź połączone y obrany Komm.fiarz
Materyach pro parte Woiewddztw nicby mowie aSirn niemogł, Więc JMc P M fzałek Pofclfki zważaiąć takowe Wńofzenia, te dwa przeczytane Proiekta, zefięzofta-wiaig ulteriori del bilioni Stanom Rzeczypofpolitey oświadczył.
A tym czafem za zaleceniem tegoż JMc Pana Marfzałka f^llkiego SekreBW
Seymowy czytał dwa drugie Proiekta, Pierwfzy VoA nazw.zkiem
Wagi generalscy do W. XiçftwàLitewfldego sciągaiący fij. Dru g» pod.Tytuł . £ piement do Kwarty, Dupli z Ekonomii Potochey y Sìommjk.ey. Po «"'X^ przeczyta niu zabrał głos TMćPan Moftowlki Wòiewodà Mazowiecki, y tak o dołożenie do Pro-iektu Mann waloru) kurfu Monet wczora podpifanego: żeby Mennica więceynad Sześć MilJnow Złotych w miedzianey Monecie me biła, iao tez -on,kazanu* przeczytanym teraz» IVagacby Miarach Proiekcie.- zeby te^ Miary y Wąpi
Woiewodzińlką były pieczętowane doprafzał fiçjlecz na perfwazyą y ^ y - ....
fc^Tniaevi idftaoił Który to iednak Proiekt o Miarach y Wagach zeby ad deUbe-randum fię pozoltałj JMĆ Pan^Sapieha Wo.ewoda Połbcki Hetman Polny L.tewlk,
^""ł po Nim JMĆ pan Sofnowfki Pif«« Polny LltewHti Pofeł BrzJci,ńrki, y dowodząc w Twoim Dylkurfie: że każdy cnotliwy «uga zawfze dobrze pro i, kiledy dobrze ffuży, co przyflofowawPzy do fiebie uprafzał Rzeczypoipolitey, aby ^ edy Cïo generalne ieft zniefione, à perconfequeni Dochody Drągowego .P? ,	„
wlkim Przywileiami dawnemi bo ielzcze ante untonem Staroliom - ) (kim nadanego, Summę cztery Tyfiące złotych Polach, z których'	££
ftowie zyfk fwoy odbieraią, fą fkaflbwane; Jemu iako Staroście Sądowemu Brzescian łkiemu & Succedaneji CaDitaneis in vim fkalTowanyeh tychże	' 0L °,{
Skarb Litewfki co rok cztery Tyli§ce Złotych Pollkich wypłacał, y co noni e po
Pr0iekt ^;=^~-kt pod nazwizkiem ,Varane* Docbodov Staro-(łut/t "Rirtel inńfyipoo % ùr&Vczyny zniefîonego Cïi generalnego. A gdy na to wypłacanie ÌZL bu	czterech Ty?fi?cy Złotych Pollkich Jchmość P P.
Boreyko Podczafzy y Pofeł Podollki, Hrymcwicki Chorąży Czerwonogrofcb Pofeł Jn-flantfki y inni Samemu tylko JMĆ Panu Solhowlk.emu Staroście y Po«to« Br«?c^n łkiemu ( wyznaiąc Jego zaffugi wOyczyzn.e) pozwalali, pro,Succedane,, as: me chcieli tey mieć włożoney w Proiekt uczynności, z racy,.- zeb;y t=.kowa ,ei n-m.t S taro-ftwu pozwolona nadgroda, wieluby potym namnożyła w podobney °^''c2no»° ko^ kurentow, y Skarb Rzeczypofpolieey takowego opłacania <g przyi,mZv^J?ozn"A. fiebie i Jakoż niedługo potym JMĆ Pan Pomniki Kuchmiltrz Koronny F°lef łki, aby ieżeli fię ten Proiekt JMć Pana Solhowlkiego utrzyma, ta z ^ . ozeczv czywollkiemu za (Ładowane Cło .4000. Złotych Pollkich wynofo.ee, Skarb Rzeczy
pofpolitey nadgradz ił, przymowił fi? ; Zabierali więc potym głofy ieden po drugim Tchmość P, P. Sofnowiki Pifarz Polny Litewiki, Byltry Łowczy Nadworny Litewiki Brześciańfcy, y Chmara Jnftygator Litewfki Powiatu Starodubowlkiego, Poiłowie, y explikuige: że pomienione Przywileie Dochod Dragowego nie Ofobie, ale Urzędowi Starościńlkiemu nadafy, tudzież: żeUrzgd tenże Starościńfki żadnego innego nie ma Prowentu, o przyzwolenie powfzechne Stanów Rzeczypofpolitey na ten Proiekt upra-
Tandem JMĆ Pan Marfzałek Seymowy y ten Proiekt Warunku Dochodów Sta-rofttva Brześciań/kiego z przyczyny zniefìonego Cli generalnego, iako też drugi po Nim przez Sekretarza Seymowego przeczytany względem Czyfzczenia lizeki Muchawe* tv J?on>iccte pińfkim zoftawił ad deliberandum. A o Proiekt pod Tytułem Supplément do Kwarty y Dupli z Ekonomii Pofockiey y Sïonimfkiey zpytawfzy fiç po trzy razy, ieżeli-by powfzechna nań zachodziła zgoda? gdy wfzyfcy na niego pozwolili, tenże JMĆ Pan Marfzałek Pofeltki y wyznaczeni do Konftytućyi Deputaci, podpifali go (d) ^
A potym za zbliżeniem fię do Tronu Jchmościow Miniltrow y uderzeniem Lalka przez Xcia JMci Marfzałka Wielkiego Koronnego Seflya przez JMci Pana Kanclerza W. Koronnego ielt folwowana na dzień Jutrzeyfz/ na godzin? iedynaltg przed południem.
SESSYA TRZYDZIESTA PIĄTA
Dio 19. Novembri s.
Na zagaieniu dzifîeyfzey SelTyi JMć Pan Marfzałek Stanu Rycerlkiego prze-kładał wfzyftkim w Radzie zafiadaigcym Ofobom: że prZeci§gnienie czafu Seymowania dla głównych Rzeczypofpolitey potrzeb, dowodnie każdemu wyftawiać powinno Sza-cunek fchyłkui^cych dla NarodoWey Rady momentów; a ża tym w zafzłych z rożnych okoliczności zawiłościach życzył iak nayprędzey na profte y użyteczne Oyczyzme, wydobywać fi? ślady^ na które wpadać fkazuig przez j. K* Mć uprz^tmone zawady
y ułacńiońe przefżkody.	.	. .
Pò żaą i erti 11 dane były zaraz głofy iednemu po drugim Jch-Mosciow P.P.Gro* towfkiemu Podftòlèmu Sochaczewfklemu Rawlkiemu, Rychłowfkiemu Cześnikowi Piotrków(kiemu Czerlkiemu, Pofłomj z których pierwfzy: żeby Rzeka Pilica podług Praw uftanowionych była wyczyfzczona y navigabili ; Drugi zaś: żeby iez^ Pr^'" dzie do czyfzczenia teyże Rzeki y Młynów z niey znofzenia, tedy aby Skarb Koron y, iako Kafllna: Cła partykularne prowent Jch Pòirefforom nadgrodził, tak sam proweniencyi z znieść fię mai^cych na Rzece Pilicy Młynów, iak§ który PofTe or na Terminie Kondefcenfyi Dekretem KommifTyi Skarbowey Koronney wyznaconey wylikwiduie, żeby tymże PoffelTbrom uczynił fatyśfa.kcy§ dopominali uę.
Mówił po Nich JMć Pan Szamocki Podczafzy y Pofeł Warfzawfki, y donotz^C to Stanom Rzeczyporpolìtèy: iż iako XiçftwO Mazowieckie na odięcie fobie Czopowego y Szelężnego do publicznego podatku przyftało conditionaliter: ażeby długi ->ie-miańfkie Skarb Koronny zaftgpif, y eo intuitu iużbyłb oddało Proiekt; tak ieżeliby ten fę zawi-rufzył, drugi podobny Proiekt Securitatis gratta do Lalki oddawfzy,o przeczytanie onego uprafzał.	.	. .
Lecz gdy wfzyfcy Podowie Prowincyi W. X» Litewlkiégo o czytanie Iwoicti Proiektow dopominali fię; przeto za zaleceniem JMć Pana Marfzałka Pofellkiego Sekretarz Seymowy czytał naftępui|ce Proiekta: Pierwfzy Approbacyt Ordynacyt KommtJ-fyi Skarbowey IV. X. L<tewfk*ego. Drugi weżóra pod Tytułem: Obiaśnienie powin^oset KommifTyi Skarbu IV. X. Litewfktego, a dziś tenże fant pod nażwilkiem Wiadra y powinność Kommijjyi Skarbu X. LtteWjkiego, Z wyznaczeniem czafu deputowana ao Konflytucyiy Delegacyi do Skarbów z Oboyga Mar odo w. Do ktorego Proiektu ponieważ przydany był takowy Punkt-- .... Mieć chcemy y uftanawiamy: aby Deputaci do Konftytućyi Z Stanu Ry cer [kiego w Jzbie Pofelfkiey po obraniu Marfzâfka y Rugach^ a z Senatu po złączeniu fię Stanów Rzpltey, równie iako y Delegati do Ka.kulacyi Ska bory Oboypa NarodotV wyznaczeni byli, 8c hoc motivo', ażeby żaden z Kcmmijjarzow Kor.fty-tuevìnaznaczonych ani Deputatem do Konftytućyi, ani Marfzafkiem Scymowym zoflawaó J"	(qz)
(d) Ten Proiekt za Prawo przyięty znayduie fig w Konftytućyi tegoż Seymu.
niemogl, ruaruiemy. Przeto wielu z Jchmćw PofTow ( fądząc ten Punkt bydź wbrîw porządkowi Seymowania Prawem Anńt lyóĄti opifanemu. oraz: że kweftya na dniu wczorayfzym wfzczęta; czyli Kom mi (Farze mogą bydź Polami albo nie? indirette iuź w tymże Punkcie była zadecydowana, bo tylko to było w nim oftrzeżono; żeby Kom-miffarz nie był Deputatem do Konftytucyi, ani Marfzałkiem Seymowym ) pomienio-nemu Proiektowi Obiaśnicnie Wiadzy y porv nn set KommtJJyi Skat bu IV.X. Liknsjktega &c. hoc in punft j fprzeciwiło fię, y nań niepozwalało.
W (porze takim z tey okoliczności pochodzącym, gdy fifa Poiło w mowie chciało, y trudność była wyrozumienia, kto pierwfzy o głos upraf/ał, naoftatek JMĆ Pan Marfzałek Seymowy dał głos profzącemu o niego JMć Panu Czackiemu Podcza-fzemu Koronnemu Poiłowi Wołyńfkiemu, który g0 w naftępuiacych wyraził Iłowach;
" Mayiaśnieyfzy KRÓLU 8cc:
" Wiem Ja że dobry porządek chwalebnych ieft Dufzą Rządów, wiem ie prze-rywanie materyi wfzczętych nowemi wfzyftkich nielkuteczność y. fame tylko fpra-" wuie zamiefzanie, ale nikt wątpić nie może, ani powinien, że uftanowienieKommifc " (yi Ekonomiczney, obiaśnienie iey władzy, o czym teraz mówię, tudzież obiaśnie-nie co do Artykułu Ekonomiki należeć ma, o czym poźniey mówić będę, do materyi Ekonomiczney należeć powinno. Wolność mówienia naypewnieyfzym ieft wolno-'' ści znakiem, in libera Republica libéras ejfe linguas oportet, nihil eft liberum9 cum non fit " libera lingua. Prawo nakazuie wolne Szlachcicowi na Seymiku domowienie fis cało-»' ści Praw y wolności* Poiłowi na Seymie, przykład W. K, Mci w rowności będącego 9> żarliwie o befpieczeńftwo publiczne mówiącego zachęca, y upewnia że W. K. Mć to '» wdzięcznie przyimuiefz, co go godnym kochania, y podziwienia uczyniło. Jn-s' ftrukeya moia zafadzona na befpieczenftwie publicznym przymiifea mnie do wniefie-*> nia, y popierania tego fprawiedliwego żądania, która czytam: Starać fię będą J.WW, " Poiło wie, ażeby nie na Seymie, lecz po Seymikach obierani bywali Kommi (farze, tak » ItommiflTyi Ekonomiczney, iako y Woylkowey, ażeby na mieyfcu zmarłych Kroi JMĆ nie naznaczał1, chybaby zbywało to ieft fiedmiu, Senatorowie aby per Turnum iak ad '* lat u s Regium byli wyznaczani, aby też Kommitïye nie w Warlzawie, ale w infzych *' mieyfcach fpofobnych lądziły fię, aby nie przywłafzczały fobie władzy ftanowienia 99 lubznofzenia Praw, ale tylko onych Exekucyą, aby tak Kommiffarze Ekonomi-" cznych Kommiffyi,y Woylkowych przy traktowaniu interelTow Ekonomicznych,Skar-" bowych y Woylkowych nie mieli na Seymie votum Confultivums nec decijtvum, ale in-9Ì formativum tylko: obrany zaś niema fwoiey funkcyi rezygnować. Podeyrzliwa ieft y " pełna boiaźni, wolności miłość, naywjękfźa w zachowaniu iey trolkliwość nie może " bydź zbyteczna, łatwy iey bezpotrzebney oftrożności bywał y bydź może " upadek, mowi Polityk: funt fui ut Corporìbus, ita & rebus publicis morbi, liberis Jmpe-3> ri/s malignum quiddam inefl, ubi quantumvis tenue ac leve vulnus fi negliga s s in totum " Reipublicdi Corpus pejìifera promanat rabies. Każda mocy przewaga ieft ftrafzna, " okropna wolności, moc wfzyftkie umyffu wzrufza (kłonności, y bardzo niebe-s' fpieczną ieft, aby ten któremu fię godzi, co chce, niechciał czego fię niegodzi ; pa-99 miętną zoftawił przeftrogę Łukafz Opalińfki Marfzałek Koronny: tak zepfuty Stan Rzpltey chcieć poprawiać powiękfzeniem Krolom mocy, ieftgorfze od choroby le-karftwo. Dolyć Tron Pollki wzmocniony ieft fzafunkiem Łafk , wfzyfcy fię do 5> nich ubiegamy, dla zaffużonych % prawem wyznaczone , mało kto blifko przyto-innemu fprzeciwić fię może Majeftatowi, boiaźń y nadzieia f^ to kołowroty, życia " ludzkiego, Czyny y Iłowa obracai§ce, długie Krolow Ręce dla nadgrody 1 ub zem fty.
Znamy Iprawiedliwość y gorliwość W. K. Mci o całość publiczn§, ale choć byś tey 9> nieodmieniał w całym życia fwego, y panowania naydłużfzego biegu, iako o innych " czytamy, że dobrze zaczęte rządy, nieszczęśliwie kończyli, iefteś Mayiaśnieyfzy Kro-" lu, co przymufzony ieftem z wftrętem wymówić, śmiertelny; Sprawiedliwa zoftaie boiaźń, aby Naftępcy W.K.Mci, któremu dla teraźnieyfzego przykładu nafi Potomkowie odmowie nie będg. mogli, fprawowaney w przytomności fwoiey mocy Skarbu y Woyfka nie użył na znifzczenie narodowych fwobod, y wolności. Trwoźli-'' wość o fwobody fwoie Narodu ufpokoiona dopiero zoftała, wolność zdawała lię być " w naypewnieyfzym befpieczeńftwie przy poftanowieniu Trybunałów, y oddaleniu '' 0nych od miaft rezydencyonalnych Tronu, że ftan Szlachecki wybiera Sędziów, do 9' fgdow fpraw fwoich, niechże y poftanowione Kommilfye dopełniaiace obowiązki
" Skar-
Skarbowych y Woyfkowych Trybunałów, według Praw w Radomiu lub w Lwowie łudzonych dla upewnienia wolności na inne zt§d będ§ przeniefione mieyfca, wfzakże ^ Prowincya W. Xiçftwa Litewlkiego ma te Dobrodzieyftwo, à zacożby go Koronne doftapić nie mogły- Co fię dotąd rzekło, nie powinno fię ftofować do chwale-^ bnych W.K.Mci rzadow, ani do dobrego przefzłych jchmciow Panów Kommilfarzow Sprawowania fię, lecz dia uprzedzenia niebefpieczeńftw, aby późne nie było dane le-^ karftwo, aby ten przykład fzkodliwych nie ści§gn§ł Ikutkow, wfzakże Jeh-Mciom Panom Hetmanom odebrane {g. władze nad woyïkiem, nie że żle czynili, ale żeby źle nie czynili. Niech będzie przywrocona ftanowi Szlacheckiemu w obieraniu Kominsifirzow na też Kommiilyeprerogatywa^ która mieli w obieraniu na Kom-J '"nifïye Lwowikie y Trybunały Radomlkie. Może kiedy pragnienie urzędu tego, ^ nie tak dlapenlyi, iako dla wrodzoney Ludziom w pierwlzych Rodzicach naizych okazaney ambicyi, podniefienia fię do naywyżfzego urzędu, dla rozkazowania w przy-tomności Kroia nayodlegleyfzym kraiom, pobudzić ż§dai§cego Poffa do pobłażania ^ y ulegania w nayprzeciwnieylzych Dobru publicznemu okolicznościach, zt^d łatwo można poiać, iak nielzczęśiiwe były by konfekweneye , pifze hiftorya o Satrapach } Perlkich, że nie tylko dla Krolow, lecz dla Jch Miniftrow y Fawory tow z podłością ? fig czołgali, aby lurowie fwoim wfpoł Obywatelom rozkazywali, y onych uciemiężali» ,, Doznawaliśmy nieprzyzwoitych żwawości od tych, którzy tylko mieli po-•9, zwolone z fwych czynów ufprawiedliwienie, przeciwko Senatorom y PoiTom mai a-. „ cym moc Prawem pozwolona wymagać rachunku z fprawowania tych Urzędów? „ przydał tu JMć Pan Brafławlki dolkonałg uwagę, że Jrtftrukcye Woiewodztw z fpra--,, wami Kommiflyi być moga nie zgodne, a iakże w iedney ofobie być mogą połączo-,„ne, na oftatek gdy fię to Woiewodztwoitl zdawać będzie w iedney ofobie te obydwie* ziednoczyć funkeye, niech to na Jch należy woli, na Seymach zaś wybierać Poftow ,, za KommiITarzow, widzę rzecz pefn§ w na.%pui§Ce czaty niebefpieczeńftwa y po-,« zwolić nie mogę. ^ ^ Znam Ja że gdyby zaraz nafzych żgdania ftawała exekucya„ „ mufiałoby rraftgpić fzkodliwe fprawiedliwości y intereflow publicznych do tych " 5°nimi^ sci§gai§cych fię opoźnienie, czas bowiem dla Seymikow od Seymikow „ do zaczęcia KommiiTyi mufiałby być przedłużony, przeczeć nie będę opifanemu ,, Prawu 1764. które ieft w mocy nafzey znieść, obraniu tu na Seymie y z Kollegow „ nafzych, ieżcli llę będzie zdawało Stanom Rzpltey; byle.bym był upewnionym po-•5, przedzaiacym podpilanym Proiektem, ze iuż w Roku 1763. na Seymikach Pofel» 5, ^ich będą obierani Kommiffarze, że na mieyfcu zmarłych, lub niedbałych w zież-5, dzaniu nie będą za Przywilejami lub reskryptami inni dodawani, chybaby kompletu „ Prawem opifanego nie doftawało, że Kommilfye z Warfzawy zaraz będ§ przeniefio-„ ne na inne mieylca, a Senatorowie tak będa z porządku wyznaczeni iak ad Latus „ Regium, byleby potrzebne iefzcze do tych Kornmitfyi oftrzeżone były warunki. Ja-j,, śnie widziemy pożytki y befpieczeńftwo publiczne z przeniefienia tych Jurysdy* 5, kcyi na inne od Warizawy mieyfca, y obierania po Woiewodztwach Kommifïarzow* ?ł iefzcze dowieść należy, że ani oloo więcey przybędzie do fądow, ani wydatków Ikarbow publicznych^ ktoiych iako naypilniey y naywierniey przeftrzegać należy 3, fię. Mamy wyznaczonych po dwansście Ofob z Stanu Rycerskiego do każdey Kommi (Ty i, liczemy dwadzieścia trzy Woiewodztw, z których połowa niech po ie-; ,, dnemu falva alte) nata na naftępuiące dwa lata na KommiiTyą Ekonomiczna, druga „ połowa na Kommibyą Woyskową wyfyła. Kofzt wydany na kupienie Pałacu Kra-,, fińskich, gdy fię tak zdało Rzpltey, tego chwalebnego niepowinien wftrzymywać „ dzieła» mogą fię tam fądzić fądy AlîèfTorskie^ dla Poiłow Roiï)'iskiego y Tureckiego „ według Traktatów mogą być naznaczone Rezydencye, ochroniłyby fię expenfa Skar-„ bow corocznie na te wydawane ftaneye, mogłyby być Archiwa Rzpltey dawnych ,, Praw y Przywilejów, tudzież Kfięgi kalkulacyi TranfaBorum corocznych Kommif-î» ryi, mogą być y inne potrzeby Rzpltey wymagaiące w tym Pałacu fwego fchronie-j, nia. Jefzcze nie zawadzi ponowić Prawa, aby Kommiiïye nie wdawały fię w ma-3, terye Seymom przyzwoite, w fzafunek fkarbow publicznych mimo rozrządzenia 5, Rzpltey, tudzież Senatus Confultorum tylko w nagłych y nieodbitych Rzpltey po-,, trzebach, iak Prawa chcą, w (prawy innym fądom należace choćby ex ^umm'JJions ,, ftron, mogą fię bowiem, iako fię częfto trafia, dvvie (trony z fzkodą trzeciego goudzie,^któremu dla powagi Dekretu tych naywyżfzych Sądów, więcey trudności y
(O	„ ko-
„ kofztow do podniecenia fię przyczyniłoby, tudzież to dodać należy, aby Proiekta 91 prawdziwie do Ekonomiki należące po Woiewodztwach na Seymiki przedteymowe „ dla rezolucyi onych były rozsiîane, które na naftępuiycym Seymie zgromadzonym „ Stanom miałyby być podane. Już wymierzony Prawem Seymowania çzas Ipę-,, dziliśmy, materye Ekonomiczne lefzcze zatrudniaiy, Woylkowe nie zaczęte ani Ju-„ rydyczne, y tak ie to długo wftrzymywać zawfze będy te materye Seymy, że nigdy „ czafu wyftarczać nie będzie dla powrotu Poffom do (iedlilka wolności fwey Jzby, ,, gdzieby zupełny iako Konftytucya 1764 świadczy używać mogli wolności dla iey ,, ucalenia, przerzadzic należy te materye obiasnieniem tey Konftytucyi które przy-95 czyny pod te podpadać maiy rozdziały. Jcfzcze wfpomnienie w tym Projekcie „ przeczytanym zrzucenia Mł/now na Rzekach Portowych w mieyfcach fzfcodli-„ wych potrzebnie poprawy,te iłowa umnieyfzaiy powagi dawnym Statutom Konftytu-91 cyom, wfzyftkie młyny, Jazy, na wfzyftkich rzekach portowych nakazuigcym zrzu-„ cać, te ffowa przez trudność w przechodzeniu ftatkow potrzebne dla ufzczęśliwie-,, nia narodu wftrzymaia handle, te ffowa zawaśnienia y zazdrości między wfpof Oby-,, watelami wzniecą. Każdy fwoy młyn niefzkodliwym będzie rozumiaf, a zatym ,, gdy tak potrzeba Rzpltey wymagaj gdy tak Prawa nakazuia wfzyftkie podług nich „ rozrzedzenia wypełnione być maig, Młyny, Groble, Tamy, Jazy* na rzekach porto-9, wych powinny być zrzucone, y o Proiekt w tey mierze J. P, Marfzałka Seymowego »» y Jchciow PP. Delegatów do Konftytucyi upraizam, a gdy im inne zatrudnienia pu. j, bliczne tey pracy niedopufzcz§, ia z rofkazu Woiewodztwa mego dla publiczney 55 całości ten wypełnię obowiązek y podam Proiekt.
Zabrał glos po JMć Panu Czackim P. K. JMć Pan Sofnowfiki Pilarz Polny Lite-wlki Pofeł Brześciańfki y dowodząc! że to Problema: J'ezeli Komwìifsarze Skarbowi mo• g# bydź Poftamt albo ni ? na Seymie Koronacyinym Anni iyó4 ti ieft iuż rezolwowane, gdy napisane na Nim Prawo,Kommifsarzom Skarbowym w Materyach Ekonomicznych na Seymach pafjtvam tylko focem mieć pozwala; wnofił: iż ten kto na uchylenie tego Prawa o Turnurn uprafza, temuż Prawu polłufzeńftwO wypowiada, oraz ftanowi Rycer-(kiernu chce wyrządzić krzywdę., ponieważ kiedy z Senatorlkiego Stanu wyznaczeni do Kommifïyi Skarbowey Koromiflarze od Obrad Seymowych odradzeni bydź niemog^^ a za cożby y Z Stanu Rycerfkiego Kommiftarze, à benefìcio ftarania % o Poselflcie Fun-keye mieli zoftać. oddaleni, a zatym chyba iti Ordine ftwierdzenia ejusdem dla Nich be* neficij na Turnurn zgodził fię»
Na które zdanie JMc Pana Sofhowfkiego y JMć P. Dłufki Podkomorzy y Pofeï Łubelfki przypadffzy, explikował: iż iako żadne Prawo bez poprzedniczey uwagi nie-ftawa, tak y Koronacyine względem Komrniffyi, nie bez ścilłego rozważenia ftaneło, kiedy KommiiTarzom in jEc momicis Negotijs pajjìve tylko mówić pozwalaiac nieza-broniło Jm przeto dla obiaśniania w Jntereffach Skarbowych zoftawać Pollami; A więc aby wfzczęty Kweftyy albo C7nanimitas albo Turnus ufpokoił, domowił fię.
Mówił po Nim JMć Pan Karczewlki Starofta oraz Pofeł Ziemi Liwildey y twierdząc w Twym głofie: iż żadney rzeczy niemafz pod lłońcem, ktoraby wpierwia-ftkach fwego poczęcia dofkonałościy fzczycić fię mogła zupełny, y żadney odmianie w czafie niepodpadala, przyftofował to doUftawy Koronacyiney o Kommiifarzach, którzy żeby mieli abbine Poiłami zoftawać, przyrzekł na to niepozwoiić.
Zaś JMć Pan Małachowfki Starofta Sandacki Pofeł Krakowfki za Kommiflarza-lni Skarbowemi mówiąc y Dzieła Jch użyteczne bydź Oyczyznie przyznaiyc uczynił te reflexye: Jż gdyby Rzeczpofpolita niepozwoliła Jm Zoftawać Poffami, to będyc ob-winionemi, niebyliby w fpofobności ufprawiedliwienia fię przed Rzeczpofpolity, & per confiquens in cafu obwinienia Jch,Rzpolita niemogłaby ściągać na Nich ('iako na niewy-tfuchanych)wyroki fwoie;y byłoby tozkrzywd§ StmuRycerfkiego gdy b; Ofoby z Niego do KommifTyi Skarbowey wybrane oddaliwfzy°à benefìcio zoftawania Pofami, S nrto-rowie tylko KommifTarzami będ§cy mieli zdatność wymierzać ftę z Kommiffyinyeh czynności, na Seymach.
A JMć Pan Mikorfki Chorąży Gabińfki Pifarz KommifTyi Skarbowey Koronney Pofeł Ziemi Goftyńlkiey zdanie fwoie w naftępui§ce wyraził Iłowa.
" Nayiaśnieyfzy KRÓLU Panie Moy Miłościwy.
Przezorna Rzeczpofpolita w uporzadzeniu fwoim na Śeymie Konwokacyi-** nymv trzecioletnim wfzelkie względnie roztrzćłfiigwiży okoliczności, Kommitfye
'' Skar-
Skarbowe Oboyga Narodow uftanowiła, oftrożności, obowiązki y powinności w na-" leżytych obrębach przepilała, Kommiftarzow od Funkcyi Pofellkiey nieoddaliła, *' wfzem dozwoliła. Mówić* wyraźnie Statuta ( à na Statutach fwobody nayiftotniey " wfpierai^ (ię Nalźe") lat 1368. 1507. Leges variari & immutavi poftinłpro variation e " temporum & Jìominum, prœfertim cum fit ingens Reïpublicœ necejjttas» & e vi dc ti s utilitas. " Wiek niedawny? Ofoby Prawo to uchwalaigce żyiace , gwałtowna Rzpltey potrzeba ** niewynika, oczywifty użytek nieokazuie fię, Szkoda publiczna dowiedziona bydź nie-» może; à zatym bez przyczyny Prawa odmieniać, nieladzę za rzecz przyzwoity. Wy-» ł^czać Kommiftarzow Stanu Rycerfkiego od Funkcyi Pofeiikiey, ktor§ KomnrlT rze Skarbowi Radomfcy odbywali, trzebaby y Kommiffarzow z Senatu od Raciy Seymo-wey wyłączyć, inaczey byłby tifzczerbek rowności Stanu Rycerikiego iak zacne^zda-'* nia obiaśniły ; Trzebaby zaraz ex peritate rationis Prawo ftanowić aby Poffow Kom-" miftiirzami nieobierać, albowiem Pofeł obrany Kommiff rzem5 po ułatwionych Ma-teryach Ekonomicznych y wybieraniu Hebie na Kommiflarftwo, prezentowałby oby-33 dwie Funkcye, y zaraz przeftempftwo Prawa żądanego.	Wnofić odmianę miey-
" fea y przeniefìenie do innego Miafta KommiHyi Skarbowey, ieft przeciwko Prawu " przez Nas wfzyftkich zgodnie na teraźnieyfzym Seymie uchwalonemu, Przvpomi-^ nam to Prawo pod Tytułem: Potwierdzenie Kupna Pafacu dla czterech Jurysdykcji Ko-'■ ronn\ch Rzpltey Skarbowi Koronnemu zleconego, oftrzegaigce aby ten Pałac na mc wrę-cey używany nie był,oraz naznaczanego tym Pałacu mieyfce Kommiiîyi Skarbo-" wey oraz Arcbho 2Economico. Nie mieyfce ale cnota od zdrożności Ludzi utrzymu-ie, te więc okoliczności, których ani potrzeba ani użytek Rzpltey nieWyci^ga odfu-ngwfzy, do tego co Rz§d y S§d w Kommilfyi Skarbowey Litewikiey utzymywac mo-że, przyftępuię w tey mierze do Projektow przeczytanych przymawiai^c. W ] rzy-" fiędze Kommiif rzow Skarbowych Litewfkich iftotnych obowi§zkow przez naywyz-fzych Jurysdykcyi Sędziów wykonać zwykîych nieczytam, to ieft: na nie w-aam* " Sekretu Jibv-, niepraktykotvênie Spraw oraz JnterejJbw Ekonomicznych, te Punkta do'-M dać do Przyfięgi Kommilfarfkiey zdałoby mi fię, A gdy w powtornym Proiekcie " pióro iednemu Kom m i (Ta rzow i ieft oddane, ffnfzność wymaga: aby ten Kommiffarz ,y ofobn§ PrzyfîçgÇ wykonał: iż wyrokow KomrniJJyi odmieniac3 IccZ one nic niepì'Z' daitc " ani uymui Us JpraWiedliwie w Protokuï zapifywać, Kontrowerfye Stron y Dokument a tze-" teinie Wyrażać będzie. Nad to w pierwfzym Proiekcie należytość dla Regentów od " Pieczęci, korrekty, ieft wyrażona, a w powtornym Proiekcie Punkt dołożony w Przy fiędze R«"gentow{kiey: jż etiam ab ultro Offcfentìbus nic brac nie będzie, zdaie u\ ^ bydż przeciwnością; więc albo tych należytości niewyznaczać, albo w Przyfiędze " Regentowlkiey dodać: że oprocz wyznaczonego akcydenfu y Penfyi więcey ettam ab
" ultro Ojferentibus brać nie będzie. „	^	^	,
Dany był potym głoś J Mć Panu Małachowfkiemu Staroście W^wolniCKiemu Polłowi Lubelfkiemu który ftofuigc zdanie fwoie względem Kommifl irzow do JMć Pana Czackiego Podczafzego Koronnego, ufiłował o warowanie Prawem: żeby Kommiff rze Skarbowi niebyli Polami, co admentem Jnftrukcyi fwego Woiewodztwa, rnowić oświadczył fię.
Po Nim zabrał głos JMć Pan Zamoyfki Kanclerz W. Koronny, y obiaśmaiyc to fwoim Dyfkurfem: że w Rzeczvpofpolitey PoKkirry,tak Stan Setintorlki iako y R)rcerlk.i równie y promifcue na Seymach ma moc obradowania, wnoiił ztad Wynikać oczy wift§ dla Stanu Rycerlkiego krzywdę, gdyby z Niego wyznaceni Kommitftrze Skarbowi niebyli w możności ftarania fię o Funkcye Pofeltkie. A ieżeiiby miało to bydź przyczyny wyłączenia KommifTirzow od Pofelfkiey Funkcyi: że Deftderia Woiewodztw rnoS§ przypaść, nie zgodne z fprawami Kommiflyi, to z równych względów: że lię p zytra § takowe żydania Woiewodztw, które w Woyik.owych y Jurydycznych Materyach bęa^ tak Sprawom iako y Ofobom Woyfkowym y Jurydycznym przeciwne, tak że ani Sędziowie Ziemfcy y Grodzcy ani Jchmośc Panowie WoyiKowi mieć niepowinniby zatzezytu zoftawania Pollami. Co iakby było pokrzywdzaiacym zacne Ofoby postępkiem, tak y Godnych Mężów których Rzeczpofpolita z pośrod fiebie do Funkcyi Kom miii trfkich wybiera oddalać od PofèlftWi niefydził za rzecz przyzwoita-, y o pośredni61 wo Turni dla zdań w tey okoliczności rozrożnionych pro parte KommilT' rzow Skarbowych uprafzał.
A kiedy JMć Pan Wielhorili Kuchmiftrz Litewi"ki Pofeł Wołyńiki y inni o da-nie fobie ełofii, zaś JMć Pan Bobowiki Cześnik oraz Pofeł Ziemi Sanockiey z innemi
• (rz)	Po-
Posami o Tum urn domagali fię; JMć Pan Marfzafek Seymowy oświadczywszy zatrzymać Proiekt poi Tytufem: JVlad^a y powinność KommiJJyi Skarbu IV. Xi:flwa Li t e iv [kiego & wyznaczeniem c-'-afù deputowania do Konfi tucyi9 y Delegacyi do Skarbów z Oboyga Narodów dia rozważenia onego do jutra, tym czafem na Proiekt Approbacya Ordynacyi Kemmijyi Skarbowey IV. Xiçftwa Lit&w/kiego* jeżeliby na przyjęcie y podpił nie iego była zgoda.» Stanów Rzeczypofpolitey po trzy razy pytaf fię, y gdy bez żadnego fporu, nań pozwalali* Proiekt ten więc od pomienionego JMć Pana Marfzafka y Deputatów do Konftytucyi, zoftaf po Jpifany. (t)
Czytany byî potym Proiekt Ujhnowienia Miary y Wagi gener Aney do W. Xię-ftwa Litewfkiego ścijgaiacy fię, y na ten kiedy za infynuacya y proźb§ Polïow Lite-wikich pytaiacemu fi? JMć Panu Marfzafkowi Seyniowemu po trzy razy od Stanów Rzpltey zgoda byfa oświadczona, Proiekt więc tenże od Jchmćw Marfzafka Seymowe-go y Deputatów do Konftytucyi zoftaf podpifany. ( f)
Po podpil'aniu którego, Proiekt Pod Tytufem : Warunek Dochodow Staroftrja Brześsifińjkiego z przyczvny zntefìonego Cïa generalnego z dokfadem do wczorayfzego iego ułożenia: że ta n.adgroda ze Skarbu Litewskiego Staroftwu Brześci mîkiemu ad-prœfirs wyznaczona, niema bydi prò prœjudicaio dla innych Staroftw Grodowych ia-kieżkolwiek Prowenta maiacycb, przez Sekretarza Seymowego był czy tany,oraz za poprzedzającym J. P. Marfzafka pytaniem tr/ykrotnym, y zgod§ od Stanów oświadczony przez tagoż JMć Pana Marfzafka Seymowego y Deputatów do Konftytueyi zoftaf pod-pifany. (g)	,	>
Naoifcatek czytaf Sekretarz Seymowy Proiekt Ajjekuracyi Dfugow Ziemi lVar. fzawfkiey na Czopowym y Sze'gznym ty ie Ziemi, który gdy ledwo doczytać dozwolono zupefnie zoftaf odrzucony, y Se Tya w fpoźnionym iuż czafie za zbliżeniem lię Jch-"tnćw Miniftrow do Tronu y uderzeniem Lafka przez Xcia Marfzafka Wielkiego Koronnego ie't folwowma od JMć Pana Kanclerza W, Koronnego na dzień Jntrzeyfzy na godzinę iedyna% przed pofudniem.
SESSYA TRZYDZIESTA SZÓSTA
Die 20. Novembris.
ŚeUya dzifieyfza przez JMć Pana Marfzafka Seymowego w naftępui^ce ieft m gàìona ffowa :
„ W obrębie porządnego Seymowania Materye Skarbowe przed infzemi 11-v> mieszczone, dotąd iefzczs nie fa zakończone, a to 1 i wypadających gfofow nie dotego ,, celu obroconych po piefzna y wfzyftkîego razem ułożenia pragn§ca gorliwość, inne „ w nieprzyzwoitym czafie podai^c Proietta, od należytey Ikutecznych Obrad odbiia „ kolei. Z cierpliwością y okrążaiacg. Tron roltropnościg. W. K. Mć P. N M. ffu-5, chafz każdego Obywatela myśli wyrazów w tym Rzpltey zgromadzoney koie,znofiiz )i przeciwności mężnie, upiefzczona wolność piaftui§c delikatnie; W ktorey uro-„ dzony y Światu Polskiemu na Ozdobę wydany, chcefz dowodzić, y tym którzy dosi brym ufaig inteneyom, y tym którzy fię przeciwić zdaia-- że Panowania Jego czyny, ,, przezorne Propozyeye, nie tak Doftoieńftwo Krolewfkie iako Naród rządom Jego ,, oddany uszczęśliwiać y pomyślność rozfzerzać d|ż§. A ktoż w tym rozważeniu „ iednosci y zgody niewidzi potrzeby? kto nieuzna: że ta ieft iftota, na ktorey cafa ,, wolnego Kroleftwa zawiffa Polityka. O tey wewnętrznie Prześwietne Stany przeświadczone, tufzç że y w- zewnętrzney wolności zawfze za iedyne Dzief fwoich ,, świade&wo w oczach y Dufzy wyftawiać będg. ,,
Skończy wfz y zagaienie JMć Pan Marfzafek Pofelfki daf g fos zaraz profzgcemu o fiiego JMć Panu Podhorodynfkiemu Kalztelanicowi y PofTowi Woiewodztwa Czer-niechowfkiego, który dziękuiac J.K. Mci za nienftanne okofo Dobra publicznego (taranie oraz za uftanowienie Vedi s Monetari], uprafzaf aby iefzcze proporeya y wielość Monety miedzianey ofobliwym Prawem okryślona by fa, A do odfożoneęo z wczora na dziś do decydowania przymawiftigc li? Proiektu pod Tytufem: IVfadza y powinność KommijJyi Skarbu IV. X. Lttewfkicgo, Z wyznaczeniem cza fa deputowania do Kon[ïy
tucy i
(e') Ten Proiekt za Prawo przyjęty znayduie fi; w Konftvtucyi tegoż Seymu.
(fj 1 en Proiekt znayduie fig w Konftytueyi tegoż Seymu.
(§) Ï en Proiekt znayduie fig w Koniiytucyi tegoż Seymu.
tucy i y Delegacyi do Skarbów z Oboyga Narodow treść Jńftrukcyi Woiewodztwa fwego wyraziwfzy: aby Kommiffarze tak Skarbowi iako y Weyikowi do Funkcyi PofeKkiey obierani niebyli, ani ułiam Aftiwtatem na Seymach mieli, owfzem trarfaBa na Kom-mi(Tyach fwoich, żeby dla roftrz§śnienia Woiewodztwom na Seymiki przed Seymowe przefyfali fupliko'waf J. .K. Mci y drugim Stanom Rzpltey, aby gdy Prowincya W.Xiç-ftwa Litewfkiego Opjièm fwego Prawa oddali pomienionych Kommiifarzow od Funkcyi Pofelfkich, y Prowincye Koronne w tym Prawie byfy z Ni§ porownane. A kiedy tyło Konłtytucyami opatrzenie porządne Zamków pogranicznych y befpieczeńiiwo onych ieft ^warowne* względem czego y Ułtawa Seymu Convoca'ionis Jchmćm Panom Luftratoroiri zaleciła, aby na takowe potrzeby fprawiediiw§ expenfç z kwarty wyciągnęli ad decijionem Rzeczypofpolitey;więc żeby w tey okoliczności Kommiifya Skarbona zważy wfzy re a'e s & urgentes necejjìtates pxoporcyonajne zrobifa umiarkowanie, tenże JMć Pan Podhorodyńfki Kafzelanic y Pofef Czerniechowlki doprafzai^c liç u Rzpltey Proiekt eo nomme Sekretarzowi Seymowemu podaf.
Po Nim dany byf gfos JMć Panu Karwowfkiemu Podftolemu y Poflowi Ziemi Pielfkiey Staroście Auguftowfkiemu który w takowe mowif ifowa.
„ Każdy ktokolwiek tylko nieprzywiazanym do prywatnego afifektu roftrzg-5, śnieniem rzeczy zważa,facno of§dzi: że Nayiaśnieyfzy Królu Panie Mifościwy fzçzç-„ śliwych za Panowania twego używamy momentów, wygladamy wfpieraiacycn poży-,, tkow, pragniemy rozrzedzenia iak naydofkonalfzego, Rzgd dobry Prawo w noti., ,, Cnotę zmacnia, nieprawość karze, Mialta funduie, Manufaktury, handle dlazboga-,, cenią Narodu wprowadza, te żądanie, te pragnienie, iedn.§ chęć, iedn§. myśl w Nas ,, wzrufzać powinno. A fzczerze wyznać należy, ieżeii od Prześwietnych KommilTyi ,, Oboyga Narodow, nieodbieramy tych ufzczęśliwiaigcych poczętkow? Niech kto „ przypomni z iak naydawnieyfzych Lat, za których Rządów Rzeczpofpolita, oprocz », nieuchybnych expenfy iniafa kiedy Milliony w KalÏÏe. Zeby można ( iak fzczerzs „ żądamy y fzukamy ) iużbyśmy dotfd w rzgdach Prześwietnych KommilTyi Oboyga „ Narodow upatrzyli y wynaleźli winę. Lecz iak chce niech fzuka & fola invidia „ pratextum, & livor colorent do notowania nieikażytelnych ludzi, iuż po ki lkokro-,, tnyćh oczywiftych explikacyach nieznaydzie fkazy, broni Jch czyfta y przezorna „ dla Oyczyzny życzliwość Dotąd dotkonali Mężowie wnieuftannych zo(tai§ ufit-„ nościach y pracach dla pomyślności Narodu, wfparcia Oyczyzny, z mocy Prawa „ pożytkuigee podai§ Proiekta, znofzg amore Bont Pubjici rożne prześladowania, po-„ nofz§ niemafe trudności batulant immenfam jufto moderamine molem. A ieżeii kto ,, ( me tak z żwawości ) iako pro Natura Libertatis un i off fię irkim Sentymentem» ,, z tych przyczyn fzkodliwości wynaydywać niepowinniśmy, rektyfkuiac§ fię mifo-„ ści§ Oyczyzny w niepamięci zofiawić należy. Za co fami mamy fiebie uniżać.? ,, za co na fundamencie Prawa ex quo Kommiffar? nie ma bydź Poiłem.'' Ktoż zgadnie ,, na kogo te naciągamy umartwienie? wfzakże wfzyfcy ad ea nati iefteśmy & vocati ,, bydź możemy. Ja z mieyfca mego żgdam y prolzę: aby Konftytucya i 764ti Anni tak w wfpomnioney okoliczności iako & in omnibus punElis w niczym niebyfa naru-„ fzona. Val UH Regno^in quo Leges cuduntur & non objèrvantur. Zapomnieć niemo-„ żna; iż J. O. Xże JMć Marfzafek W. Koronny przez fprawiedliwa a względny fwoia „ pamięć y rekommendacy§ raczyf wyznać: iż JMć P. Mikorfkiego Poffa Goftyńikie-,, goPifarza Kommifłyi Skarbowey Koronney więkfza nad innych praca niema fwoiey ,, rekompenfy. Tenże pracuhcy Kir t)eo fidelis, Regifidus, Patria utili/, Amicis ju-,, cundus & juftus aby korrefponduiac§ pracom, fatygom y expenfom fwoim miał wy-„ znaczony nadgrodę pokornie profzę. „
Po (kończoney Mowie JMć Pana Karwowfkiego Xże JMć Poniatowlki Podkomorzy Koronny gfos zabraf, y że z wczorayfzey SefTyi Proiekt Wïadzy y powinności KommijJyi Skarbu IV. X. Littwjkiego, z wyznaczeniem czafu deputowania do Koiftytucyi y Delegacyi do Skarbów z Oboyga Narodów ieft na dziś ad deci den du m odfożony, profit więc Stanów Rzpltey aby nań unanimitate generalnie wfzyftkich zgoda naltąpić mo« gfa, in ordine czeeo radzif. ażeb> JMć Pan Marfzalek Seymowy pytaf fi? o tęż zgodę na dopiero wymieniony Proiekt, y in ci fu nienaltapienia ogolnego przyzwolenia, o Turnum fpplikowaf. A potym rozważając że czas Seymowania tak fię iuż mocno kroci, żeby do Proiektow Woyikowych y Jurydycznych Oboyga Narodow przy(tapić, tu-
(sj	dzież
dsież Defideria Woiewodztw żeby wzięte bydź mogły J. K. Mci y Stanów Rzpltey do-pca&af fię, inne -zaś mnieyfzey wagi interefTa życzył" w recefs puścić.
ÌPo Xciii Podkomorzym Koronnym JMć Pan Granowlki Woiewoda Rawlki sdanie fwoie w naftępuifćym Mowy fwoiey wyraził" ułożeniu.
*' Przezorne Stanów Rzpltey Ultawy, W rozważnym Kommiflyi Skarbowey u-" miarkowaniu wymierzywfey Sydow Władzy, Jutysdykcyi granice , Wyznaczywfzy " czworokrotne na Rok Kalencye, żydaiyc aby każdy publiczny Funkcyy zafzczycony ■"4> fwey dopełniał powinności pod utrata Prawem wyzn iczoney nadgrody, aby każdy " Urzędu pil nawał nakazały, nawet zagroiziły do Deputackiey Funkcyi, à tey z uchy-leniem Prawa w dalfze c«afy żeby fię Jchmość Kom mi ii rz niedomagali, jub caren~ ** tia Aftïviîatis choćby byli y obrani oftrzec należy. Też przezorne Seymti Convoca' w tionis Uil iwy, w przypadku Śmierci ktorego z Kommiffirzow lub do M'-nìJìcrium czy-li Senatu przenofin oftrzegły, N. P. abyś W.K.Mć za rady przytomnego u Boku Sena-'* tu innego uprzywileiował, Przeglydaiyc Nayiaś.- Panie niebefpieczna w wolnym " Narodzie Dyktaturę, taż Konftytucya oddała mocy Prześwietnych Stanów, obrania '* więkfzościy głofow nowych lub dawnych approbowania KommilTirzow, iakim rpo-'* fobem te głofy zbierane bydź maiy namówić by fię należano-. Naoftatek ułożywfzy " na Prześwietny Kommiflyy w przytomności W. K. Mci y zgromadzonych Stanów, " czynności, tudzież przychodow y wydatków Skarbowych ściffy rachunek, ubefpie-" czyć nieomiefzkała, aby nietylko fchmość Stanu Rycerfkiego Kommilfarze Funkcy$ "* Pofelfky zifzczyceni, nawet y Senat w Materyach Ekonomicznych ad vota nie nale-żał, ale tylko famę remonftracyy JntereTow Skarbowych ciż Jchmość KomrnitTarze " czynili, nakazała, (y Iłowa Prawa» Obiaśniwfzy iefzcze niektóre okoliczności " iak daleko władza Kommiflyi co do Sadów tna fię rościygać, dodawfzy do Przyfięgi ** te ffowa: iak om ftp nieftaraf,, gdyż w rzydach tak modrego przezornego Pana y Prze-świetnych Stanów fama cnotliwa zdatność naypewnieyfzy ieft y będzie zalety. A że ** gdzie Sad y Uftep bywa Nayiaś: Panie tam fekret potrzebny, gdy naypewnieyfzy nie-** winności od zemfty ieft z-iiïony, więc tych tłow przydatek do Przyfięgi : że fekretu "	to iefl taka kto da w {prawie Sentencyy niewydam^ ładziłbym za rzecz z Prawa
" y łłufzności użyteczna. Y coż iuż Nayiaś? Panie do przezorney Konftytucyi Roku " 1764. co do Kommi tyi Uftawy, więcey dia ułatwienia niefpokoynych myśli nadto com namieniî przydać można. Słyfzafem na dniu wczcwayfzym liczne godnych Polîow głofy domagaiyce fię aby Kommilftr/e do Skarbu niebyli Polïami, tę Kweftyg Konftytucya wyż wzmiankowana twym iuż rezolwowała wyrokiem. Znam ia że " ieft w mocy W.K Mci y Prześwietnych Stanów iedne (tanowie drugie znofić Prawa, ,ł ale co do tego Punktu gdzie idzie o tak delikatna Honoru Materyy znakomitych w ** Oyczyźnie Mężów, gdzie chwalebnych fwych czynności uffugi publiczney bez na-" gany przykładne dali iuż dowody, gdzie zdało fię Rzpltey, aby na Funkcyi PofeU ł* (kiey znaydować fię modi, toć bez dowiedzenia Jchmciom Panom iakiego przeftę-" pftwa, w potomne czafy zoftawiać na Honorze cnotliwych Mężów Ikazę, odFun-" kcyi Polelflciey nawet Jch odfgdzać Nafłępcow zwîifzcza bez zarzutu, bez dowodu, 3' bez uznania winy, à choćby y co przewinili, to Ofoby nie Urzędy karać, fprawiedli-" wości wymaga przyftoyność. Naffuchaîem fię N. P. że powielkiey części Jch-s> Mość Polïowie ten Punkt m -i§ w Jnflrukcyi,ale że ten Punkt nad inne nayżywiey iefl " wzięty, przyczyn domyślam lięj że wielu Jchmciow czui§urazę: iż Jchmość Kom-mierze niemaiac mocy w Interedach Ekonomicznych ulfc otwierania, fzczegulnie '' co do remonflracyi zoftaiac in paffivitate, ważyli fię naganiać, refutować attive mo-a> wiacych Senatorow, Godnych Potfow, à podobne inkonwenieneye aby na przyfzfe 5> Seymy niewzmagaîy fię, oddaleniem Jchmciow. fCommi'firzow od Funkcyi Po.el-" fkiey zabieżeć ufifuia; Ale za pozwoleniem Nafzych wiślce Mwyrh Panów, za wi-nę iedney lub drtigiey Ofoby nie Onę lecz Urząd karać y znieważać, zbyt to i u rowy " Dekret. Znam N. P. dawne Prawa: że Poborco w Lu Izi Skarbowych oJdalafy od " Funkcyi Pofelfkiey, co o Kommiffarzach Radomikich żeby połować niemo rli, w " Prawie czytać niezdarzyïo mi lię ; à coż to za kon'ekwencya, co z i proporeya , ża " Poborca potym lïuga Skarbowy od Funkcyi Pofelfkiey oddalony, toć y KommuTaró bydź powinien, naywyżfza Skarbu wîadza y Trybunatu Fia lom k e 10 za'zczycony» " Nie Poborcow N.P.nie lïug Sk arbo wy chU rzad na Prześwietny Kom niiïya wfożonv,al-'* powinność famy m J.W. Podlkarbim właściwa, à co do S^du wfadza K> inni fyi Ras
,ł dom-
domfkiey w ręce TCommifTirlkie ieft przeniefion?!; więc kiedy Jchmość Podfkarbowîe do zdawania rachunków zawfze obligowani, żadnym Prawem z Senatu niebyli rugowani, ani Ko m m i tiarze Radomfcy od Pofelltwa oddaleni, iakimże prawności lub ffulzności dowodem, Jchmciom Kommiifarzom do Funkcyi Pofelftwa drogę tamować mamy ? gdzież w zgromadzonych Stanach, tym charakteryzowanym à godnym Mężom czy nie za kratkami wyznaczemy mieyfce ? ani przyftoiność Urzędu, ani znakomitość Ofob, znieśćby tey dla fiebie niemogfa zniewagi, pewno przyftoyność y honor kochaiacy, nikt by fię z Nas tak znieważony y zniżony niepodiyf Funkcyi, à bez tych chwalebnych przymiotow, powierzać komu rzadow Skarbowych doilatkow czyż ieft befpteczna, Ale bez Praw narufzenia, bez Jurysdykcyi, znieważenia fna-dno trolkliwe godnych Poiłow ufpokoić myśli y dogodzić żądaniu Jnftrukcyi ; nie-mai§ iak wyżey rzekłem Jchmość na Funkcyi Pofelfkiey będ§cy Kommilfarze, w Materyach Ekonomicznych, niemaia mówienia mocy, tylko co do remonftracyi In-terelîbw Skarbowych, ta gdy bez pytania bydź niepowinna, zdafoby mi fię N. Panie obiaśnićte Remonftracyi iïowa y dodać aby niewolno było tak z Senatu iako z Stanq Rycerftliego Kommitfarzom w Materyach Skarbowych oprocz przy podawaniu Projektu, y to tylko iednemu czynić remonftracye, wfzakże Proiekta ku pożytkowi Skarbu z namowy cafey Kommififyi pifane y podawane Stanom Rzpltey bydź maia ; à ie-żeliby z roftrz?jśnienia Proiektow wypadfa okoliczność Remonftracyi potrzebuiyca, zdafoby mi fię N. Panie aby y tu nie wolno byfo Kommiifarzowi odezwać fię wprzód aż ex mentii Prześwietnych Stanów ore Marfzafka Saymowego do uczynienia Remonftracyi będy obligowani ; à ieżeli który z Jchmciow o iakie Prawa przeftępftwo do S|du będzie powoTany, to że z Kofa uftapić powinien kweftyi niepodp.ada,y ten wynaleziony y podany frodek, do ułatwienia wfzczętey Materyi rozumiem że ieft dottar-, czai^cy, nien«rufz.j fię Tnftrukcye Godnych Poiïow, nic nieftraca y pozoftali w Domach BraciaNafi choć nienafląpi Prawo od Funkcyi PofeHkiey oddalaiace, kiedy y bez tey U tawy czyż obrać KommiT-irza Poïem rzecz będzie poniewolna, ieżeli niektóre Woiewodzrwa Ziemie y Powiaty zoftang. w tym co dot§d mniemaniu : że w Ofobie KommitTiirfkiey Funkcya Pofellka ieft Publico fzkodliwa, to Jch woli y wolności będzie dziefo, obrać lub niedopuścić do Funkcyi KommitTarza. Ado ułatwienia zadaney w Godnych glo ach kweftyi, że-KommitTarz będąc Potîem, à zofta-iac in pajjtvitiìte w tak wjelkiey wagi Skarbu .Materyach, niedopefni wfożoney na fie-bie od Woiewodztwa Inftrukcyi niebędyc in AEiivitalc decydowania, ta racya ze wfzyftkich w umyśle moim ieft nayważnieyfza, ale rozumiem że fię ułatwi, y żądania Ziemiańikie będą ubefpieczone, ieżeli zdawać fię będzie W.K Mci y Prześwietnym Stanom aby pojąć Proiekt: żeby żadne Wo^ewodztwo, Ziemia, y Powiat nie-miaTo mocy obierać tylko iednego KommiiTtrza Potîem, tym fpofobem zoflana do dopilnowania Inftrukcyi całości Drudzy Koledzy. Z e by zaś N. Panie mieyfce Kom-miidyi Skarbowey do (adzenia odmieniać, to mi fię wcale niezdaie , fpodziewam fig Że kto ieft tego zdania, fnadno do racyi y publiczney potrzeby da fię nakłonić; gdzież więkfze dla Skarbu Koronnego befpieczeńftwo ? ieżeli nie w Kraju ftolicy, woy-(kiem, dobry ftraża zawfze opatrzoney, gdzie nay więklze handlu inłiuencye ? ieżeli nie przy Rezydencyi W. K. Mci y mieyfcu wfzyftkich publicznych Ziazdow, gdzie wynikające z pogranicznych Potencyi z przyczyn tegoż handlu trudności, zakłócenia, gdzie fnadnieyfze ich ufpokoienie ? ieżeli nie tu gdzie wf/yftkich do traktowania poftronnych mamy Minińrow. A coby Nas trwożyć miafo, mieć pod Bokiem W.K.Mci Ko m mi Iły 9 Skarbowy, tego niepoymuię,kiedy nsd Prawa, nad Refaltata Sć~ naths Conftliorum, a Zanikowa expens że wyrokiem W. K.Mci y Prześwietnych Stanów iuż ieft umiarkowana, toć żeby Prześwietna Kommiflya oprocz Penfyi potocznych expens, oprocz potrzebnych na wyczyfzczenie Rzek Portowych wydatków, niemaiyc mocy miała expenfowac, nieiïufzna boiaźni ieft przyczyna, więc wewnętrznego poięcia y inftynktu powodem otworzywfzy zdanie moie^ y one pod decyzyy \V. K» Mci y Prześwietnych Stanów zfożywfzy, wfzczęte Materye ieżeli iednomy-ślnościy kończyć fię niemoga, abyśmy przyftapili adTurnum, z mieyfca mego upra-Izam. ,,
Uprofif fobie potym głos JMć Pan Łopacińfki Pifarz \V. X. Litt:, w którym da-yc do uwagi : że tylko Ośm dni do Seymowania pozoftaie, à dotych czas extra fph?« am wypadaiyee zakłócenia niepozwalaiy zupełnie uprzytnyć fię Skarbowym Mate-
Cr2)	ryom.
fyorn, żalił ftç : że jch Mość z Prowincyi Koronnych Poffowie Litewfkim z^mudzaig. porę Projektom, chociaż Prowincya Litewlka w Koronnych Projektach źadney nie-,czyniła przefzkody ; Oraz że czynić tę uymę zacnym Mężom wKommiliyach zoftąi§-cym aby niebyli Pollami, y znolìp Prawo Anni 1764. przykrości tey KommilTarzom nieczyniace nec t&mporis hujusce nec necejjitatis ejje zdaniem twoim ofgdzii ; gdyż tak ź czynności Jch użytecznych Oyczyźnie, iako z wfafnóści Jch Urz.ędow zalîuguiay ^potrzebni dla objaśnienia IntereiTòw w Radach Seymowych bydż ulpoiecznionemi. Co zaś należy do potrzebnego Zamków Pogranicznych opatrzenia przez JMc Pana Pod-horodyńfkiego Poffa Czerniechowfkiego wnofzonego, cytował Staroftow obowiązki! .aby Zamki reparowali, Wieże na głowniki budowali, Kąncellarye w dobrym porządku mieli, y Garnizony trzymali ; à tym powinnościom że przez poftanowienie teraźniey-fze Kwarty y uięcie Dochodow wydołać Staroftowie niemoga; przeto z powodu takowych przyczyn, ile że y Rzpita myślg zachowania przez pomienionych Staroftow dopiero wyrażonych powinności, deklarowała Jm w tym ulgę uczynić, uprafzał aby przy. naymniey te Staroftwa Pograniczne mianowicie które tylko kilka Tylięcy maia dochodu od płacenia Kwarty zoftały wolne, y co nomine podał Sekretarzowi Ssy mowemu Projekt, ten Projekt iako y JMć Pana Podhorodyńikiego Pofła Czerniechowlkiego nie były czytane.
A kiedy po (kończonym głofie JMć Pana Łopacińfkiego, Jedni o głofy drudzy o Turnum doprafzali fię y interlocutorie za Kommilïarzami y przeciw KoinmiiT rzom mówili; Xiaze JMć Lubomirfki Marfzałek W. Koronny w t;y okoliczności myśl y zdanie fwoie w naftępuiacych wyraził flowach.
" Szczupły w fwych Dochodach Skarb Rzpltey obfite iednak źrzodfo Pro ektow " ok^zuie , kiedy dotgd iedynie Skarbowe Materye Obrad Nafzych f§ prsciagiem. " Wfzczęta na dniu wczorayfzym Korttrowerfya ieżeli Kommiifirze Skar-bow Rzpltey " bydź mos§ zafzczyceni Funkcya Pofellka, mniemałem wiełkiemi refiexyami prze. " demna mówiących bydź ia zupełnie ufpokoiona ; Gdy iednak na dniu dzifieyfzym " zdaie fię bydź wzniecony przez JMć.Parta Czerniechowlkiego, f§Jze bydź moi§ po-" winnościa do tey Materyi przymowić fię. Byłem zafzczycOny t§ Funkcya w fpo-" łeczeńftwie godnych Kollegow, bez chluby mówić mogę.* że tak wielkiey pracy a-" żardowney, z ufzczerbkiem zdrowia y Fortuny, iedyny ieft cel, {ïawa y ujjuga Oy-" czyźnie. Tym powodem praem^cych Obywatelow, nifzczacych fię na luïudze pu-" bliczney czyliby fprawiedliwie pokrzywdzać można aby Jch oddalać od tey prero-gatywy, do ktorey z zacności urodzenia* z dofkonałości talentów Twoich, ibbie ITa-" węs Oyczyźnie korzyść przymnażać moga. Widziałam w tey Jzbie Prezydentów " KommilTyi Radomfkiey, w Radzie zafiadaiacych, widziałem Świeckich Senatorow w urzędzie Kommiflfarlkim zoftai^cych, wfpoł z Niemi radzących. Nieyznawału w tym żadnego dla fiebie Rzpita wjch naradzeniach pokrzywdzenia, czemużby w " boiaźni zoftawać miała od Stanu Rycerfkiego, gdy w rowney zacności, równa gor-liwość ten Stan zwykł zawfze dla Dobra Oyczyzny okazywać. Dofkonała Rzpita " w rządach Twoich, dawnemi Prawami nie pokrzywdzała w tym dawnych KommiTu-rzow Skarbowych KommilTyi Radomfkiey, gdy żadnego nieftanowiła Prawa de in-compatibilitate Funkcyi KommitTarlkiey z Pofelfka. Przykładem (a tego przez kilka-" naście lat Tprawowanie Funkcyi KommitTarfkiey J. W. JMć Pana Potockiego na ten " czas Krayczego Koronnego, à teraźnieyTzego Woiewody Kijowfkiego, J. W. jMćPa-■' na Sierakowfkiego Strażnika W. Koronnego à podobnież y Funkcya PoTelfka fpra-wuiacych. Rozciggneła w prawdzie Rzpita więkfze Prerogatywy na tcraźniey-» fzych Kommififirzow, gdy Im fzafunek Skarbu Koronnego powierzyła, ale też nie-" mniey y uTzczupliła Ich Prerogatywy, gdy in Materijs Jiconomicis tylko in BaJJìvitate " Im mowie dozwoliła.	Jeżeli rozumieć, ze przez to ftaie fię pokrzywdzenie
5' Wojewodztwa, Ziemi lub Powiatu z ktorego Kommiflarz ielt Poffem obrany, ieft to '' poTgdzać niedofkonałość tegoż Wojewodztwa, by mogło co Tobie Tzkodiiwego _czy-" nić, na koniec każdego zaTpokoić można dawnym Axioma : ïz volenti non fit injuria. » Niewidzę zatym żadney konwikcyi ktoreby mnie nakłaniać mogły, do tsy krzywdzą cey exkluzvi wTpoł Obywatelow NaTzych. Zachęcać Jch albowiem, nie,odrażać od " uffugi pubiiezney należy, ieżeli Tzczupła ieft Jm nadgroda przez płaca oznaczona, V niech będzie obfita prze^ honory y prerogatywy, do których Im o-twierać, nieza-" mykać należy drogę. A zatym upralzać mi należy zgromadzonych Stanów, ab/
itiz na czytany zgodnie fîç Projekt, a wycieńczonego nietrawiac czàfu, przyftgpìc do " Materyi Woyfkowych, które Kommiftya Woyfkowa tęlkliwie" Stanom Rzeczypolpo-litey do rozważenia podać zamyśla, Na który to Proiekt ieżeli powlzechna niezay-dzie zgoda, wydać propozycya in Ordine Turni obowiażanym będę.
Po fkończpney Mowie Xcia JMci MarTzałka W.^Koronnego, JMć Pan Czaplic MarTzafek PoTellki pytał fię zaraz ieżeliby na przyiçcie' y podpiTanié Proiektu pod na-zwifkiem Wïadzay powtnncść KommiJJyi Skarbu IV. X. Litetvfotcgo, wy% acze'i m czafu deputowania do Konftytucyi, y Delegacyi do Skarbsiv z Oboyga Narodów bria zgoda? Lecz od Jednych o Turnus, od Drugich o podpifimie Proiektu^ a od Jiińych o danie Jm głoTow, wypadały odpowiedzi. Xże więc JMć Marfzałek YV; K. uformo* wawfzy takowa Propozycya, Jeidt Prokkt: tfśfadza y powinność Komrwjjyi skarbu \V\ X. Litsw/ktegO) z wyznaczeniem cżafu deputowania do izohfłytiicyi} mà bydź p'. żytęiy y podpifany? albo niei dał głos ex Turno co intuitu Xćiu [Mci PrymaTowi.
Natychmiaft Jchmość P. Pi Cżacki y Wielhorlki WołyńTcy Poffowie chcieli mieć głofy in Ordine przymowiertia fię do tey Propozycyi, ale mało co nie wT/.yTcy Jchmość Seymuiacy, aby Turnus niebył przerywany upominali fię* y na głofy Jchmćw P. P. Wołyńllkich niepozwolili; Xże zaś JMć Biskup Krakowfki interlokutor>e odezwa» wfzy fię, myśl fwoiç y Jchmć P. P. Wofyńlkich wyraził.- źe nieîdzie o Proiekt na który powfzechna może naftgpić zgoda, lecz o rozwiazanie tey Kweftyi, tehe t Kómmffirzi Skarbowi megą bydź Pojìami, albo nie? która do Propozycyi dòpiero deklarowaney żeby była przyłączona Stanów Rzpltey doprafzał fię*
Na to Xże JMć MarTzałek W. Koronny odpowiedział: iż niechcgć, żeby za ro* ftropnego Panowania J. K. Mci złe były wprowadzone przykłady, nie mógł do Ufor-mowaney y dopiero przez Niego przeczytane y Propozycyi to dołożyć co fię w Proia-kcie nieznayduie, y że tu rzecz nie idzie, tylko albo o podpilanie lub odrzucenie po-mienionego Władzy y powinności YL^mmiJfyi Skarbu IV. X. Litcwjh eço Proiektu/ A zatym na Kwefty§ ktor^ Xże JMć Bilkup Krakowiki chciał mieć dò deklarowaney iuż Propozycyi przyłączoną, życzył raczey po odbyciu na też Propozycya Turni, Proiekt orobliwy podać y dopiero w teyże Kweftyi wydania Propozycyi oTobney ad Tar-tjum dopominać fię,
Hoc loco znowu Jchrriosć P'. P. Ćzacki Podczafzy Koronny y Wieìhorfkì Ktir chmiftrz Litewfki Wołyńscy, oraz Małachowski Starofta W^wolnicki Lubellki, Po-Ifowie, y Jnni żeby to, o co fpor zachodzi do Propozycyi przydać» Drudzy zaś daleko więkTza połowa Seymui§cyćh, żeby Turnum nieprzsrywać domawiali fię; Naoftatek za wdaniem fîç Xcia JMci Czartoryfkiegó Woiewody Rulkiego Xże JMć Lubomirfki Marfzałek W.Koronny,przychylaigc lię do żądania Xcia JVici Bilkupa Krakowlkiego y Jchmć P.P. Wołyńfkich, Propozycy§ fwoię fupp 1 ementoWawfzy deklarował ia w té iłowa.* Jeżeli Proiekt: Władza y powinność Kommiffyi Skarbu W. X. Likwjkiego &6i ma bydź podpifany, albo ni ? y ieżeli ICônimiffarze Skarbowi mogą bydż P^flami, albo nie?
Po ktorey deklaracyi, gdy Turnus tak Senatorlkiégò Startu iakô y Rycerfkiego, w uzwyczaionyni obfzedł porzjdku, y ria podpifańie Proiektu wfzyftkich Senatorów, Mini ftro w y Poffow zàfzedî ajfenfus, a na przydany Kwefty§ ieżeli Komm-ff.irze Skarbowi mogą bydź Pofîami albo n.ef ( wyięwfzy tych Senatorów y Polłow którzy byli absentes na SeflTyi, y którzy będąc Kommiffarzami Skafbowemi nie niogli w tey Materyi aBhe decydować ) że Kommijjarze Skarbowi mogi bydź Pójłam> Wótow Senatorskich było 43, przeciwnych że niemogi bydź Poflami 9, Stanu zaś Rycerlkiego domie-fzczai§cych do Pofelfkiey Funkcyi KommiiTarzow, znaydowało fię krefek 159, a wył$-czaiacych od teyźe Funkcyi 11; po oświadczeniu więc tychże Wotow JMć Part Marfzałek Seymowy zaprofił Jchmośćiow Deputatów do Konftytućyi Wyznaczonych dó podpilania Proiektu, ktorego nazwifko z przyczyny do Propozycyi przydaney wyż pó-mienioney Kweftyi y per Turnum decydowaneiy in Seriem -verborum Çtque- iem ułożo-ney powiękfzone było: Władza y powinność Komnujjyi Skarbu IV. X* Li<tewjk*ego z wy-znaczeniem ę%afu deputowania cło Konftytućyi y Delegacyi do Ska bo w z QboyïjJ Narodowy oraz domiefzezenii Kommijfarzow do Funkcyi pofelfkiey a wyłączenie od M a* feałko-jiwa Seymowego, y Oeputacvi do Konjłyfucyu Tudzież na kónńcii famego Proiektu Punkt naftępui§cy był dołożony*. Poftami iednak TLom*niJfar%i Ska bowi Oboyg.t Noro• dowzoftawaćm igą. Y takowy poprawiony Proiekt iak (tę zrtayduie w Konftytućyi tegoż Seymu, od JMĆ Pana Marfzafka Seymowego y Deputato w zoftał podpifany, oraz
(0	Scf-
Seflya w zwykłym obrządku od Tronu przez JMć Pana Kanclerza W» Koronnego ieft fùlwowana na dzień Jutrzeyfzy na godzinę Dwunaft.j południowi.
SESSYA TRZYDZIESTA SIÓDMA
%
Die si. Nove m bris»
JMc Pan Marfzałek Seymowy lia zagaieniu Seflfyi w tym ffow mówił ułożeniu. »' Radę trzymać, iey pilnować, à Rady ikuteczney niechcieć, w każdey myśli, w każdey Propozycyi upatrowac niebelpieczenftwo,każdemu îprzeciwiac fię poftano— *> wieniu, zdaie fię żarliwość w pozorach rozfzerzona, która w przekonaniu fwoim ży~ ■** czyć wiele może, ale czynić y uikutecźniać niepozwala. Prawdziwa miłość Oy-*' czyzny powinna wynifzczać włafna, nad fwoie Dobro Jay fzukać korzyści, w Jey wgla-" dać potrzeby, Jey upatrować fzcżęśliwości. Jak więc w rządzeniu fiebie iamego " Człowiek wola podaie władzy rozumu, który ni§ według okoliczności kieruie, tak y ,J powfzechne Rzpltey ufzczęśliwienie, włafny Sentyment pod wielk§ liczbę drugich '' oddaiìy, %dzi yubefpiecza. Wfpaniały umyli W. K. Mci Nayiaśnieyfzy Panie, » wylana dla Narodu miłość, nayprzykrzeyfze dotkliwości ferca Jego łagodnie przyię-" te, czyż to one mai§ bydźpochopem przeciwnych myśli y niezgody na takie prze-" łożenia, które albo ku porządkowi albo ku użytkom Krajowym podaiefz. Umiefz ł> Nayiaśnieyfzy Królu tey Korony znofić ciężary, umartwienia pod nia zwyciężać, po-*> trafifz y daley prędzeyli lub poźniey u'tego ftanić krefu, u ktorego pomnożona iïa, » wa zbiór dofkonałości Twoich wielkim Cię Królem w Iprawiediiwym przekonaniu Ludu Twoiego wlzędzie rozwiefzczać będzie. ,,
Po (kończonym zagaieniu JMć Pana Marfznłka Seymowego, XżeJMćLubo-rïiirfki Marfzałek W. Koronny dał głos JMć Panu Zamoylkiemu Kanclerzowi W. Ko-tonnemiî, à Ten na początku głofu Twego namieniwfzy ; że między wielorakiemi ludz-kiey kondycyi niefzczęśliwościami y ta przykrość Mjżom cnotliwym ieft wielce nieznośna: że czafem w nayniewinnieyfzych czynach podeyrzeniu przeciwnemu podpadaj, ktorey to przykrości, że y Monarchowie podlegaia, gdy Jch zbawienne dzieła y ufiło-wania opacznie od rożnych tłomaczone bywaią, przecież Boglm ten dał wielki umylf: że y wtey Jch mierż^cey dotkliwości, ochoty y ferca nietraca czymć y ftarać fię iak ftavwięCey ku pomnożeniu Dobra Publicznego ; Wyznał: ze ta heroiczna Cnota w Du-fzy v vv fercu Pańlkim J. K. Mci pragnącym czynić dobrze Ludowi Iwemu panuie , y donioff Stanom Rzpltey: że J. K. Mć Jemu y innym Miniftrom fwoim Oboyga Naro-dow wzglądem podanych od Dworow Rolłyi(kiego, Prufkiego Deklaracyi, z Poflarm tvchże Dworów tu będ^cemi roikazał uczynić kontereneya, oraz: że wypełniane te Ńayiaśnieyfzego Pana zalecenie, mówili z pomienionerm Pollami, y rożne ku pożytkowi Oyczyzny ści^gaiace fię Im czyniąc reprezentacye, kiedy te lkutkować memogły, o przedłużenie przynaymniey czafu do rezoUicyi na tak przykre refpektem Religi) za Dysydentami, v względem obiaśnienia Konftytucyi 1764. Anm J. K. Mci y Stanom Rzpltey poiane Deklaracye doprafzali fię, à to dla tego : że dalfza pora mogłaby zda-rzyć pomyślnieyfze dla Dobra Rzpltey okoliczności. Lecz gdy ciż wyż wyrażeni Jch-Mość Poffowie y innych Dworow Miniftrowie Cudzoziemfcy nic fię w tym użyć nie-dali, y owfzem maiac (obie to za urazę do J.K.Mci y Stanów Rzpltey, iakobyśmy eon-tra jus Gantium ( moc§. ktorego Poiïom y Miniftrom Cudzoziemtkim odpowiedzi od-właczać nienależy fię) poft§pili, iż do tych czas nie ieft Im na Jch Deklaracye dana re-zolucya, urgenter teraz odpowiedzi domagaj fię ; Zaczym tenże JMć Pan Kanclerz W. Koronny O takoWey uczynioney wiadomość dawlży Konferencyi, na zadofyć uczynienie żądaniu tychże Cudżoziemikich Potïow, Deklaracye przez Nich podane in ordina dania îm rezolucyi radził aby czytane były. A ponieważ Deklaracye względem obiaśnienia Konftytucyi Roku 1764. poźniey od Poftow Roilyiiliego y Pruikiego J. K. Mci podane (te Deklaracye znayduia fię na końcu Setfyi Dwudzieftey Ofmey ) \\ ftofuiace lię do materyi Skarbowych y Woyfkowych ; więc w czafie teraz kończących fię tJftaw Skarbowych h zaczynaiacyćh fię Woyfkowych, żeby były czytane za rzecz właściwy porządkowi obradowania of^dził. Adjùnxit y to do Relacyi fwoiey JMĆ Pan Kanclerz W.Koronny: że zroikazuj. K. Mci chcąc utrzymać Prawo Anni 1764. względem obiaśnienia Pluralitatis w całości, czynili Poiïom Cudzoziemtkim reflexyc, ażeby o ten
Pro*
f
Proîfckt Vbefyiectëmà ivokcgp gïofa nienalègali, ale tych Reflexyi ciż Jch-Mość Roflyi-Iki y Prułki Polłowie żadn§ miar^ przyi§c niechcieli, y owfzem in cafu odrzucenia wfpo-mnionego Proiektu> grożgc nieprzyiaźni§ y woyn§ nieodwfoczna Rzeczypofpoiicie, u-filnie o przyięcie tego za Prawo dopominali fię y dopominai§.
Natychiniaft JMć Pan Marfzałek Pofellki oświadczył: że Deklaracye prżez JMć Pana Kanclerza Koronnego wfpomnione, Muoddańe, y że Stanom Rzpltey bę* d§ adprafens czytane.
Po takowym Marizałka Pofelfkiego oświadczeniu, wielość głofow raptem wypadłych fłyfzeć fîç dała, przez które na czytanie tych Deklaracyi niepozwolono, ale żeby wprzód Proiekt Xcia JMCi Bifkupa Krakowikiego na początku Szoftego Dnia Seymu od Niego popierany, był podany y podpifany domagano lïçixO co zaraz tegoż Xcia jMci Bifkupa tak w cichych (łowach do Niego mówiąc, iako też w głos w gorli-wey ulilności Jchmć Poffowie uprafzali ażeby fwoy Proiekt podał teraz do Lalki.
Jnni zaś Jchmość Poiłowie reflektowali pierwfzych-- że przez poważne intere^ fbwanie DworOw Gudzoziemikich y winne Prawa Narodowego uczczenie, należy fię pozwolić na czytanie podanych in Civilibus Deklaracyi, żeby zaś co pro parte Dyffyden-tow uczynić przez miłość Wiary Katolickiey oświadczyli fię niepozwolić, Y w tym czafie takowe działo fię zamiefzanie : źe w nim czas przefzło godzinny trwaigc, nic więcey iak tylko domaganie fię o podanie Proiektu od Xcia Biikupa Krakow(kiego, tudzież o danie fobie głofow iako też niepozwolenie czytania Deklaracyi, wyrozumieć można było.
Z tym wfzyftkim w wolnieiacey tey wrzawie zabrał głosXigże JMćLubomir-(ki Marfzałek W. Koronny, y wyperfvVadowawfzy : że Deklaracye in C^slibus poda. ne od Poflow Cudżoziemikich, z przyczyny że fię ftofuig. do Skarbowych Materyi teraz przyzwoicie czytać y decydować potrzeba, przeto iako od Tronu J K.Mci Stanom zgromadzonym f§ do kommunikowania przyobiecane y iuż przez Sekretarza Seymowego f§ ich kopie wfzyftkim Seymuigcym porozdawane, oddał ie JMci Xiędzu Kier-fkiemu Sekretarzowi Koronnemu do przeczytania, który zbliżywfzy fię do Tronu za uderzeniem Lafkg przez tegoż Xcia JMći Marfzafka W, Koronnego, y wymówieniem tych ffow: Wielebny Xitdz. Sekretarz Koronny Otklaracye od Jeb mc m Po fions Nayia-snieyjzsy Jmperotorowey Jey mci R-Oifyifkiey, _y Nayiaś: Króla JMci Pr u/kiego czytać b?* dzte, czytał też fame Deklaracye które na końcu Seiïyi Dwudzieftey Ofmey w ty ni Dyaryufzu znaydui§ fię względem Obiaśnienia Prawa Anni 1764. quo ad plurahtatem y Liberum veto, to ieft.* żeby Matsrias Status wydzielić od Decyzyi pluralitatis.
Po których przeczytaniu Deklaracyi odezwaT fię Xże JMć Kafper Lubomir(M Woiewodzić Krakowfki Pofeł Kijowlki, y że teraz ma po fobie porę Proiekt JMć Pana Wielhorfkiego Kuchmiftrza W. X. Litt:, bo do tego świeżo czytane Deklaracye twierdził bydź zmierzaigee, dopominał fię więc» aby tenże Proiekt od rJM.ć Pana Wiel-horlkiego pod Tytułem *. t/hefpieczenie IVo'.nego gïofu na Seifyi 34tey Sekretarzowi Seymowemu oddany, był teraz czytany y przyięty.
Na co gdy zgody niebyło y znowu gorliwość o Wiarę Katolicka odnowiła w Pofłach ufiłowanie y domaganie fię o Proiekt od Xcia JMci Biikupa Krakowfkiego ( które krzyczenie więcey znowu iak przez pułgodziny trwało) y wielu Jchmć Polło-wie, tegoż Xcia JMci Biikupa Krakowtkiego, aby iako On na początku Seymu gorliwie przy Religi; Katolickiey obftawał y nalegał: żeby Materya Religi) wprzód przed innemi decydowana była, tak żeby y teraz niechciał wolnieć, y Proiekt fwoy promo-wować raczył, doprafzali fię,
W pofrod więc takowego wfzyftkich prawie PofTow natarczywego wżywanU zabrał głos Xże JMć Bifkup Krakowfki y odwo^uigc fię do pierwfzego fwey gorliwości okazu, wyraził: iz iako dowiedziawfzy fię o zamachach Dyfïydentfkich, y intereflTowa. ńiu fię zagranicznym za Dysydentami, zaraz w początkach Seymowania w głofie fwoim z tym fię deklarował,co czynić był powinien z dwoiakich obowiazkow iako Bifkup y Senator, y przeciw Dyffydentfkirn ufiłowaniom obftawał; także y po dziś dzień taż fama co y w ow czas Rezolucya w Nim gorę bierze y brać będzie Zawfze, oświadczył fwoie w tym poczuwanie fi£, iakoż zaraz czyniąc zadofyć rialegai§cym wółariiom,oddaf Sekretarzowi Seymowemu Swoię Mowę na Seflfyi Szóftey od początku Seymu mian* \v ktorey fię ten Proiekt pjd Tytułem: (Jb-fpieczenie Tatary znaydował, y o przeczy' tanie y podpifanie onego fi v'{um fmrit Prześwietnym Stanom, doprafzał iię.
M	Z*.
Zaraz nieuftanny rozlegałfię huk zgody aby do czytania y podpifania nieodwło-cznie tego Proiektu przyllapić, y długi czas tak dogodnie brzmiały okrzyki; iż przytomni ledwie ni:czufość iłucbu utracili; niektórzy zaś z Koronnych y Litewfkich Po-ffow dali iię z tym iłyfzeć, aby y drugich Cudzoziemlkich Poiłow y Miniftrow za Dyf-fydentami Deklaracyi,teraz za iednym razem pozbyć lie czy tania, a zaraz po Nich Pro-iekt Xcia JMci Bilkupa Krakowlkiego żeby by l' przedfięwzigty.
A JMć Pan Wielhoriki Kuchmiftrz W. Xiçftwa Litewikiego przymowił fię do podanego przez liebie pod nazwilkiem Ubcfpie.ztnte wolnego gioju Proiektu, y namie-niwfzy, że ponieważ tegoż Proiektu tamuie iię na tym mieyfcu czytania y podpifania fpofobność, z tey więc przyczyny, aby in plena Libertàts mogf bydź podpifany, proponował powrot do Jzby Pofelikiey. Lecz kiedy wrzawa nieuftai^ca coraz fię po-więkfzafa, do ktorey też y niektórzy Jchmość Arbitri przeciw Ikromności przyłączyli fîç, y Jedni gorliwością zdięci Jchmość Potławie o Proiektu mfiantanec czytanie,Drudzy z flegm§ traktuiacy azardowali fwe uwagi.* że Prawo 1764. Roku względem porządku Seymowania przepifane naypierwey to co do Ekonomicznych Materyi y Wo/-(kowych należy, uprzątać każe, y tego niepowściągliwego hafafu oraz grożenia Mar-fzałkowi Pofelikiemu ( któremu krzyk uftawiczny drugich niedaf nic mowie y expli-kować (ię ) ufpokoić nie można było, y w zbliżaniu lie Miwftenj do Tronu, JMć Pan Wielhorfki Kućhmiftrz W. X. Litewikiego Pofeł Wołyńlki porozumiawfzy, że Seftya będzie folwowana, zawołał naypierwfzy: memafa zgody na Çoirvotvjnie Sejfy i, z czym ii* y inni niektórzy także odezwali, za uderzeniem więc Lalky od Xcia JMci Marfzałka W. Koronnego y wymówieniem tych iłów: Oi Jego Krolewfkiey Moia Seffya ieft folwowana. Przy ktorey folwowaniu ledwie J VIć Pana Kanclerza W. Koronnego te jîowa Iłyfzane były; Jago Krohrujka Mość bo dalfza formjhtas mówienia Jego,przez wołanie niektórych, n^mafz zvody na fo Iwo w.m ii Stjfû Jnnych zaś wfzyfłkich nagania-iących takowy gorfzacy pofłępek przeczenia folwowania S e (Ty i by fa przygłufzona, y Nayiaśnieyf/.y P.wyfzedł z jzby Senatorfkiey z zwykła Aflyftencyą Miniftrowy Sena-torow do fwego Appartamentu. Hałas zaś y wołanie w pośród ktorego niektórzy w tych fię Iłowach odgrażali* Poydztemy do J%by pofèlfktev v innego obierz* my fobie Marfzatkatfuem ait'um illegatcm żwawo zaraz wfzyfcy naganiali, zoiiałiię poty w Jzbic Senatorlkiey poki fwieć gafić niezaczęto.
SESSYA TRZYDZIESTA QSMA
Die 22. Novembri s*
Zagaienie JMć Pana Marfzafka Statiti Ryćerfkiegot W takowe iłowa byfo. " Chwalebna, wiekami trwaigea Narodu tego o Wiarę Święty gorliwość do na# " śladowania Naftępcom, do uradowania Przodkom Naf/.ym, gdyby tu dziś cudownym " fpofobem w Potomkach fwoich.tę widzieć mogli nieodrodny od myśli fwoich rezolu-" cyg.. Pałali oni pobożnym dla Kościoła y Prawowierney Religij Duchem, błogolł a-wił Jch Bog ten, dla ktorego życia fortun y wfzelkiego nielitowali mienia. Rozszerzała Krajowe żarliwość Polfka granice, w Krzyżu Świętym puklerz mocny Rycer-,ł ftwo Nafze założywfzy, tyle pamiętnych zwycięftw odniolłfzy, dalekie Iławy y odwa-" gi fwoiey znaki zoftawiła. Taż w Tobie-Nayiaśnieyfzy Panie do AnteceiTorow, ** Domu, y Krwi Twoiey podobna, do teyże wiary Swiętey przywiazana miłość, ta ,ł która od ośmiu iuż blilko Wieków Krolow Pollkich gruntowała Trony. Y kiedy o " Kardynalne całości Jey idzie utrzymanie, trolkliwa W.K.Mci Pana Nafzego Miłości-,J> wego y uwagi pefna mądrość, od porywczości w tak walney fprawie daleka roftro-" pność, w pilnym rozważaniu wfzyfłkich okoliczności baczność, w zdatności czafu " pomiarkowanie, à przez to czynności nafzych porządne ucalenie, od cafego Narodu "■ winne Majeftatowi W. K. Mci P. N. Mifościwego ufzanowanie, y cześc należyty z " wdzięcznością nieuftanna fprowadzać powinno.,,
Po zagaieniu Seflyi Nayiaśnieyfzy Pan wezwał Minijferium do Tronu fwego, gdzie przytomni Miniftrowie zbliżywfzy lię->Xże JMć Lubomiriki Marf/afek W. Koronny uderzył La(k;j y vzekï'.Jego KroUïvfka M°ść mowie bçd%ie-,m tych mia il Mayiaśnieyfzy Pan do Stanów zgromadzonych mowif w naltępuiace Iłowa.
Doznawam iak rzecz ielfc ciężka od miłego odwykać zwycz.iiu. Od Dnia
" Ele-
" "Elekcyi Moiey doświadczać życzliwości,relpektu, powolności fwoiey przyuczył Mię Narodi który miał znać przed oczyma: że w powadze Tronu fwoig powagę, à w po-** wolności Radom dobrze chcącego Króla fwoie znaydował korzyści. Iftotne Tronu ** poważanie gdy % w zachowaniu Jego prerogatyw zawiera, wiem : że Was famych " boli te uchylenie, które fię Władzy Krolewikiey ftało na Dniu wczorayfzym. Sol-wowałem Seffya, bom fądził: że przedłużenie Seffyi tak burzliwey, niemogło dobre-" go przynieść (kutku. Gdzie iuż nie głofy porządnie zabierane y pilnie wyfluchane, ale okrzyki niezrozumiane ni dla czego, ni od kogo nawet, czy od Seymuigcych czy od Arbitrów pochodzące / Gdzie mówię okrzyki fame ftanowić Prawa ufiłuig, iuż ** tam Rady niemafz, à przeto y żadnego dla Kraju ufzczęśliwienia. Sprzeciwienie ** fię folwowaniu Seflyi, było wczora y ikutkiem nierzgdu, y pomnożeniem onego ar-t Cygorfz§cym. Gdybym chciał winy lub winnych dochodzić, fama Iłufzność była-by Mi przewodnikiem. Ale ta ieft myśl moia: że fzczęśliwy Sędzia, fzczęśliwy Kroi, >% który w intencyi Przeftępcy, y w okoliczności przeftępftwa nayduie iakieykolwiek * exkuzy pozór. Uniolła fię na Dniu wczorayfzym Wiary gorliwość zbytnim pofpie-chem, to chc§c dopędzić, co pożyteczniey y dokładniey niedługa przyniefie od-** włoka. „
Do Whs obracam Mowę moi§ wybrani z Ludu Bożego Parterze, na Was fig ** Trzoda ogl§da, y tam poydzie, gdzie Wy będziecie prowadzić. Wfzak za zlece-** niem Moim zagadaliście tylekroć Collégialité Wielebni Xięża Bi {kupi dla ułożenia ^ przyzwoitey w tey Materyi rezolucyi, wfzak duchem Rady y zbawienia tchnący 2 będziecie Nam naybefpiecznieyfzemi przewodnikami. Od Was relacyi oczekuie-^ my de tranfaBisa y Wafzego zdania, czy iefzcze, y kiedy agenda fuperfunt ? Zaczym J po daney od Was Wielebni Xięża Bifkupi informacyi Stanom zgromadzonym, tęź albo zaraz za Wafz^ rada wezmą względem Dyfiydentow rezofucya, alboWafzey '' oczekui|c, wezm§ iję do zakończenia tandem Skarbow^ych, à rozpoczęcia Woylko-wych Proiektow, co ieft nietylko nieodbicie, ale iuż y nagle potrzebnym w tak opo-*' śnionym Seymowania czafie.,,
Po ikończoney Mowie Krolewikiey Miniftrowie do fwych krzefeł wrócili iię, à Xże JMć Prymas -Ł ubi enfivi maigc fobie dany głos od Xcia JMci Marlzałka W. Koronnego mówił in Sericm Ver bor um fequentem.
" Nayiaśnieyfzy KRÓLU Scc.
** Te Stany Rzeczypofpolitey iława y fercem ffynace, te Pańftwa Oboyga Na-" rodów ściflym związkiem y moc§ fprzyiaźnione,te członki żywe, wolne y fwobodne, *' na których łonie Majeftat Krolow belpiecznie wzorem Staro Polfkim zalypiać mo-" źe, zniżai| fię do Tron'; W.K.Mci, à ieżeii cożkolwiek uchyliły fię z tey czci y ufza-" nowaniaPanu y Kroiowi fwemu, przez ulta moie winę uznai§, y pokorzyć fię na " zawfze powinne bydź znaig. Raczyfz Miłościwy Krolirdarować y wybaczyć fwoiemu ukochanemu Narodowi, bo nietylko delikatność każdego fumnienia, mi-" łość y świątobliwość złączona z żarliwościa ftaropollk§ Wiary Swiętey fprawiła to ł* w fercach,«le y Iława Narodu około gorliwości o kleynot Dufzy y zbawienia każde-go, Przed Bogiem Naywyżfzym wyznaiemy wfzyfcy: że winniśmy Mu Dufzę fer-ce y życie, y powinniśmy Temu Panu naymiłoiiernieyfzemu cześć y chwałę. Aże w tym odmęcie, w tych zarniefzanych myślach o tym co do ufzanowania należy Majcftatu, prawdziwie żal ferca Nafze przeniknął, więc na zawfze obiecuie Naród •' tey powinności kleynot nieuftrafzonym nigdy fercem nadgrodzić. Co zaś do " Wiary Swiętey y powinności oney należy, mieliśmy z woli W.K, Mci konferency^ " wraz cum toto Collegio Jch-Moś :iw XX. Biikupow y Pafterzow, à że la dla iłabości pierfi moich niemogę informować Prześwietnych Stanów o czynnościach nafzych " na tychże konfereneyach, przeto Xi^że JMć Bilkup Krakowiki,y JMć Xi^dz BHkup " Wileńlki wyręczyć mię w tey mierze zechc§. „
Zabrał więc głos Xi§żeJMĆ Bilkup Krakowlki Sołtyk y w tych go iłowach wyraził. , . . , -, Nayiaśnieyfzy Panie
93 Ponieważ Xżc J Vie Pryma ochraniaiac iłabości zdrowia y pieriì, ikłada na „ mnie dalfze defideriorum Collegij Epifcopalis W.K Mci y Prześwietnym Stanom prze-,, łożenie, z ukontentowaniem wypełniam tak piękny obowi§zek. Już drugi raz „ w czafie teraźnieyfzego Seymu patrzał BOG z całym Niebem na Twoia Prawowierny „ Narodzie przy Nayświętfzey Religij gorliwość. Rozeydzie iię po wfzyftkich Naro-
(u)	„ dach
\ ■ ;
„'dach Staropolfkiego przy Wierze Przodkosv Wafzych męftwa iława. Juz drugim rofpîywam fie od radości świadek y uczeftnik Wavzey w lentymentach około W tary , ftateczności. * Przybywa A& i e re a ochoty y męftwa dopomagać Wam tak wfp-mia-„ łych myśli. Co za zafzczyt bydź w taki-y Oyczyznie Obywatelem, w takiey Rz -„ czypofpolitey Senatorem w ktorey naywiękfzy Jntereis ieft Wiara . Co za chwa „ bydź choć niegodnym pafterzem Dufz w pośrzod takiego ludu, który dla caîos , Wiary, zdrowie, życie, fortuny, y wfcyftko niefie na ofiarę. Profzę y profic będę „ Boga, który nayfprawiedliwiey przyzwoity cnocie y m?!twu Katolickiemu dudowi „ wimierza nadgrodę, aby Wam y Potomności Wafzey błogotiawił, y oraz doda» ł „ wfzechmocney, bez ktorey nic nie iefteśmy pomocy, niewzrulzonego przy całości Praw Oyczyftych Wiarę Święta ubefpieczai^cych obftawania. Żebym h: zas u pra-„ wiedli wił przed Bogiem, Kościołem, y Warny Prz świetne Stany, że nie byłem, nie „ ieftem, ani bydź myślę obmi rzfym Bogu y ludziom Hypokrytą, Wiarj za pozór tyl-„ ko do innych daleko od Wiary względów y zamylłow biorjcym, albo w picrwiaftko-„ wey Ducha gor?cości oftygfym. przyimiycie w zaftaw mey wierno*. pubhczne „ które z er un tu Dufzy y ferca przed wami wylewam zaklęć e _ Boze. w ktor.go „ obecności ftoię, ktorego Sędzią moim nayfkryrfzych Dufzy taiemnic wiadomym , wyznaię, wyrzuć mię z liczby żyiacych, zawftydź mię przed całym Nu-bem y bwia-„ tem. Wymaż mię z Xiag żywota wiecznego, wrzuć mię w gmin potępieńców a, Profzę Prześwietne Stany dodaycie, Amen. To ieft niech lię to wfzyfUo ze mna „ftanie, ieźli rowno z wami nie będę bronić Wiary Swiętey, leżeli na pomnożenie ,3 naymnieyfze wolności Dysydentom nad przepis dawnych y świeżych Praw, jawnie „ lub fkrycie pozwalać będę, Jeżeli owczarni Chryftufow y o 1 zarazy kacerlkich nauk, „ ile ze mnie ieft, bronić nie będę. Jeźliby m iakom w naypierwizym wyraził głofie, „choć zdeotany całym Tobą nie bronił Jm wniścia do Senatu, Jzby PolellKiey, y Try~ „ bunałow! Jeźlibym wybrane iuż na zakładanie fundamentów Zborow lub Oratory-„ ow doły, nie zaległ włafn| Ofoba, y chyba na mey głowie węgielny dopuścił za-„ kładać kamień. Jeżeli dla boiaźni wygnania, ilboftwa, nędzy wzgardy y śmierci, „ na zdradę Boea, Wiary, Kościoła, y Oyczyzny zakrawać będę. A îakiegoz wię-î kfzeso gorliwość Wafza mey ftateczności wyciągać po mnie może warunku* '	Przekonany albowiem na rozumie y furrinieniu, że nigdy Rzeczpofpoht*
„ nie zgrzefzyła; żadnego Traktatu z Saldami nie zgwałciła żadney Jm do urazy przyczyny nie dała w fwych około Dyffydentow Narodowych rozporządzeniach. Czuię nieodbita powinność mężnego ftawania przy tym, co mamy w rzeczach do-„ czefnych, y wiecznych Nayświętfzego, to ieft przy Religi) Przekow Na.zych.
„ Z infynuacyi W. K. Mci kilkanaście Seflyi & Ci l legia Eptfij) rum mi en-„ Śmy u Xiazecia JMci Pry ma fa Roztrzafaliśmy nie tylko naize Duchowne, lecz y Narodowe Prawa. Z wielkim natężeniem umyiłow Nafzych zważaliśmy Traktaty l] z Poftronnemi Potencyami. Nie znaleźliśmy, y me dociekli mc tacowego, o coby fie Dysydenci żalić mieli, y czegobyśmy Jm nie dotrzymali. Sto lat mineto , Pokojowi Oi wfkiemu. Lat ośmdziefiat Traktatowi GrzymułtowfKiemu. Lat pięc-dzieliat y fześć upłynęło od potwierdzenia onegoż. Lit pięćdziefi^t dochodzi i ra-,, ktatowi PośrzedniStwem Piotra Wielkiego zafzczyconemu. A przecię znaczny „ czafow, okoliczności, y intereffbw przeciąg, nigdy tak natężonego wposrzod nay-. wiekfzych Rzpltey ucilkow na poniżenie Religi) Katolickiey, a na wywyzlzenie
Dyflfydentow, tak natężonego iak dziś, w pośrzod pokoiu doznaiemy, nie sci^gngl
' zamachu ani dla Dyflydentow wfparcia. Traktat Oliwłki nic nie wfpomina o Re-T liei) Greckich odrz§dkow, ani do nich żadnym kfztałtem lub tłumaczeniem nadcię-r eàny bydź nie może. S§ publiczne y autentyczne pifma, y dowody, ktoremi Dylu-, nici nie tylko fie do nazwifka y wfpołeczeńftwa Dyflydentow nie przyznawali, ale y owfzem żeby Dylîydentami nazywani nie byli, doprafzali fię. Potencya Rotlyiika " w Traktat Oliwfki ani titulô Pośrzedniawa. lub Gwarancyi ani iako Strona Pokoi ^ czyniąca nie wchodziła. Tenże Traktat Oliwfki, na którym hę y Dyflydenci, y „ wdawaiace fię za niemi Potencye Zagraniczne zafadźaia, nie byłzawarty z Przou^a-„ mi Nayiaś.- Króla JMci Prulkiego Elektorami Brandeburiluemi, lecz z Królem Szwe. ,, dzkim. Żadnego w nim nia malz warunku dla Dvi/dentow y zo^xow po ca ym „ Kroleftwie, tylko fzczegulnie w Prufiech w Miaftach Krolewikich, y w JnHantach, J ta tolerancya z oboftrzeniem Praw KiU^onU	je*,»mi.*m Lct\
Rrgnh "Wżaiemnie Traktat Grzymułtowlliego, iak nic nie wfpomina, tak ani fię 9ł ftofuie do Dyflydentow Luterfkiey y Kalwińlkiey fekty. Ubefpiecza tylko Dyluni-„ tow* aby gwaì;em do Unij nie byli przymufzani. Dotrzymała zawfze y dotr^y-mnie Rzplta Monarchii Rofly illiey tych obowiazkow: Dowodem tego: nayprzod: ?ł Potwierdzenie tegoż Traktatu w lat dwadzieścia y cztery, gdy \i§żę Dołhoruki Po-„ fef wielki Piotra Wielkiego, zaftawfzy iuż ten Naród Rulli, który dziś pod Panowa-niem Rzpltey zoftaie, dobrowolnie z Kościołem łacińfkirn złączony, nie tylko fię o tonie żaliK nie proteftował, ale y owfzem potwierdzenie Traktatu z wyraźna ftlwi ,, integritatem Kościoła równie Lacińlkiego,iako y Greckiego z łacińfkim złączonego ,, przviaf uroczyście. Powtore, gdy w Roku tyfi^c fiedmfet fiedmnaftym Piotr Wiel-ki w fwym międ/y Rzplt§, a Panuiacym na ten czas Królem Pośrzedni&wie, nie tyl* j, ko o przywrócenie Dyflydentow do preteńdowanyeh dziś Prerogatyw nie nalegał, 5) aie y owfzem Panuigc^ Katolicką Religia dla Dobra y domowey fpokoyności w Pol-îzeze, a dla fwey tfawy, powaga fwego Poś rzędni £twa chciał mieć ugruntowan§. Al-boi nie byf gorhwy Ten Monarcha o panui_§c§. w fwym Pańftwie Religia ? Alboż 95 nie znał mocy poprzedzaiących Traktatów Óliwfkiego.y Grzymułtowlkiegof1 Alboź î, fię nie rządził fprawiedliwościa, ludzkością, y politowaniem w dawaniu uciśnionym „pomocy? a przecie lubo wielka uzbroiony potęga nie potępiał iednak Przodkow ,> nafzych o zdradę Oyczyzny, y wiarołomftwo Soiufzow, gdy Dyflydentow lubo za-„ cnościf urodzenia każdemu równych, iednak od rowności Doftoieńftw Oyczyftych, y równie publicznego fwych obrz^dkow fprawowania oddalali pod zafzczytem Po-9, śrzedni&\va Jego.? Alboż naftępcy krwi, Tronu, y wfpaniałości Piotra Wielkiego,ni« mieli mocy y (pofobności upomnienia fię o gwałt Traktatów na Ofobach y kondycyi ,, Dyflydentow, według dzifieyfzych pretenfyi popełniany, gdy Roku 1733- y 173^♦ >5 albo przyiaznym fobie Krolom do ofi^gnienia Tronu dopomagali» albo rozerwana „Rzpltagodzili y ufpokaiàli? Alboż mnieyfza była przezorność y pamięć Gabinetów y Mtnifłcrij na ten cza<> Przerzeczoney Monarchi)» na moc, obowiązki, y lftotę Tra-,, ktatow? Ze w gruncie onychże przyczyny do ulepfzenia kondycyi Dysydentów nie znaydowali, ani o zgwałcenie Przymierza przez knowanie oddalai§cych od godności j, w Polizcze Dyflydentow. uftaw Rzpltey, nie pofadzali.? A iakimże niefzczęśliwym ,, czafow y rzeczy obrotem, też fame Prawa, y obftawanie przy nich bydź mog§ po-55 czytane za wyftępek przeciwko Oyczyznie, Traktatom, y Safiedzkiey przyiaźni ?
*, Do rozfadzenia y uznania winy między rozposcieraiącemi fię kronami nay-5, fprawiedliwfzy fpofob ieft: wyffuchariie z równa oboftronnóścia równie iedney, iak «, drueiey ftrony: Przyięła wfpaniałość Dufzy y u my Ił u Nayiaśnieyfzey Jmperatoro-5> wy Jey Mci cafey Ro'Tyi, obłudne Dyflydentow żalenia fię, iakoby o zgwałcenie Tra-ktatami ubelpieczonych fobie Prerogatyw. Niech tylko z rown§ dobro, ia zapatrzy 5, fię na u fp r a w i e d 1 i w i a i § c e gorliwość Nafza Prawa Oyczyfte tak dawnieyf/e od 1 rakta-„ tow, iako pożnieyfze, ale bez naymniey fzego Soiulzow z ioba ufzczerbku, Dyflyden-3, to w W iakich maia zoftawać karbach okryśiai ice, a pewny ieltem, że wfpaniale od-5? rzuci burzliwe tylko, y fpokoyność włafney Oyczyzny miefzaiace onychże fkargi.
„ Jefteś W, K. M. n ywiadomfzy tych Praw, które całość y luttr Religi) Kato-„ Hckiey od pretenfyi Dyflydentow ubefpieczaia- Jefteś zafzczycony fzcze -;uln§ wfta-,, wiaifcey fię zà niemi Monàrchini względnością Jego Mądrości y fpofobności z o-,, ftawuie Bog obronę fwego, y Nàfzego naywslnieyfzego Jntereffu. Nie życzę ia ni-„ gdy tak okropney potrzeby, żebyś W. K M. ( iak wfpaniale oświadczyłeś ) krwi§ ,, bronił Wiary Swietey, Ale żebyś oneyże bronił piórem y pifmem, pragnę, życzę, y ,5 przez to wCzyftko, co ieft nayświętfzego, y co może wfpaniałg '.ego pobudzić Dutzę, ,, iak naygorçcey y naypókorniey profzę, y fupplikuię. Broń mówię Nayiaśnieyfzy j, Panie Wiary Twych Wielkich Przodkow piórem y pifmem, w Oyczyznie, y za Gra-j, nica- W Oyczyznie potwierdzeniem dawnych y świeżych uftaw każdey Religi) (we karby wikazui§cych. Za Granica*. Prerogatyw panuiącey w Twym Kroleilwie „Religii J^uteczna reprezentaćy|, ROwng z fpokoyney obrony, iak z krwi ofiary, odniefiefz przed Bogiem,Kościołem, Oyczyzny y cał| Europa Króla Prawowiernego chwalę, y Tronu Twego iławę. utwierdzifz. Wfzak u Rzymian rown§ f§dzono bydi 5? chwałg, męftwem, y nieśmiertelności godnym Dziełem, cał§ zachować Oyczyznę, ,, cześć Bogow cał§, zy ie ObyWatelow całe, co mieczem podbiiać Narody. Wzy-„ wam ietzeze Wafzsgo Prześwietne Stany poparcia zaniefioney dopiero przed Tron
{uz)	„ pro-
„ prośby moiey. Wzywam teraz, okazaney iuż na tymże famym mieyfcu Wafzey gof-,, liwości. żebyście za fundament putniczney y prywarney Wafzey fzczęśliwości, za „ cel {ławy przed Bogiem y Narodami kładli ocalenie Swiętey Przodkow Waszych Re-„ ligij, a w niey Prerogatyw y doftoieńftw Wafzych. Potrafiłby albowiem Bog zni-„ fzczyć y z?pfuć, naylepiey y nayprzezorniey ( iak nam lie zdaiey naftroione dofzczę-„ ścia publicznego ułożenia, gdyby na upadku Prawdziwey Wiary być miały zafadza-„ ne, Zazdrościlibyście w krotce z żalem y zawftydzeniem fieble famych, ale iuż po „ niewczafie, tych mieyść y doftoieńftw, które teraz fatui Prawowierni ofiadacie, gdy-,, byście na nich Dylîydentow zafadziii, których ieźli garftka tak fię ftaie dziś ftrafzna i,, y przemożna, a cożby fię działo, gdyby równa z Wami mocy, dzielnością, y dofto-,, ieńftwy dzielić fię mieli ?
" Może (19 komu na ftraPzliwe konfekwencye nie poglydaiycemu zdawać nay-" mniey fzkodliwe Oratoriorum Dyfïydentom, równie Lutrom,Kalwinom,iako Dysuni-" tom pozwolenie. Ale zaklinam na BOGA, y miłość Oyczyzny, patrzaycie na to .* Ze pozwolenie Oratoryow Dysunitom na Rufi w lat kilka pociągnęłoby lud natu-" ralnie do Schizmy fkłonny do porzucenia Unij. A ztyd za lada pozorem lub pre-** textem przyfzłoby do buntów, ktoreby w mgnieniu oka oderwały od Poltki obfzerne " kraie, których fię nabycia wiekami Przodkowie Nafi dobiiali. Alboź nie z teyże fa-" mey przyczyny fatalna Chmielnickiego buntów Epoka Rzplty przywiodła do utraty 3y niezmiernych Prowincyi ? Dopomogliby do tego ochotnie y fzczerze Lutrzy y Kai-*' wini Nafi, tak iako fię za Jana Kazimierza z Karolem Guftawem złączeni do zguby " Oyczyzny Cudem Opatrzności, y walecznością Przodkow Wafzych Katolików, ia!ę ,ł można było, na ten czas ocaloney, przyczyniali. To pewna że nie mam, y mieć nie mogę inney na obronę moię Tarczy, tylko zafzczyt Praw, niewinność fu-3> mnienia, y fprawiedliwość zdania. Toby powinno bydź dofyć do zupełnego befpie-" czeńftwa poftanowionemu w pofrzod wolney Oyczyzny nikogo dotyd przy Prawie y Wierze obftawaiycego o wyftępek nie potępiaiycey. Ale leżeli przepaścifte Wyroki Boże wymierzyły mi przeciwność, znam Prawo, y powinność lTabości, cierpliwie 11->y cifkow znofzenie. Taby mi iednak nierozdzielna od fprawiedliwości Sentymentów " zorała ZHwfze korzyść : cierpieć dla Wiary y wolności. Wafza Prześwietne Sta-'* ny przy Wierze gorliwość nie ieft, y bydź nie może ikutkiem moiey namowy lub u-'* filności, lecz ieft darem z Nieba nadanym, iefł fzczepem Staropolikiey, ktoryście oi " Przodkow z krwią wzięli prawowierności. Wzgorfzyć Was moiy oziębłością, lub oboiętnościy mógłbym, wzrufzyć w chwalebnym przedliewzięciu iak la, tak nikt nie ,ł potrafi. Dzień wczorayfzy iawnie pokazał, że Święta Prześwietnych Stanów gor* liwość nie tylko przeciągiem czafu nie zmnieyfzona, ale owfeemiak rzekaiaka,która s' im dłużey płynie, tym okazalfzy fię ftaie, powiękfzona. Zgodziliście chwalebnie od '' początku Seymowania ściiłe o porządku Ekonomicznych Materyi opify Prawa Seyrmi Convocatìonis, z przykładna o całość Wiary Swiętey gorliwością, zachowui§c dowo* dy oneyże do zupełnego Proiektow ex re Ekonomiki pubiiczney wypfy waiących zakończenia. Aże z iedney fłrony W. K. Mć zaleciłeś iefzcze Collegio Episcopali tym v gf?blze cum fumtna maturitatć &prudentia okoliczności Religią dotykaiycych roztrzą-fanie, y powolność Nafza z chęcią dogodzenia zaleceniom Panik i m nie przeftaie * fwych kontynuować nad tak wielkim Interefîèm deliberacyi., z drugiey (trony według " zdania pierwfsego in Ordine Miniftra Xcia JMci Marfzałka W. K. na dniu wczoray-' fzym w fwym głofie oświadczonego, zoftaie iefzcze do rezolwowania proiekt wiel-" kiey wagi do zupełnego intereflow Ekonomicznych zakończenia ściągaiący fię iuż ** do Laiki podany y przyięty, Konftytucyy 1764. circa pluralitatem na Seymaefl obia-śniaiacy, iakośmy powfzechnym famychże Prześwietnych Stanów zdaniem nie zgrze-" fzyli od iedenaftego dnia przefzłego Mieląca do dnia wczorayfzego Proiekt Wiary zachowuigc, tak in hoc Sijiemate czynności, pewny ieflem w Sumnieniu że nie zgrze-fzemy, gdy trzymai§c fię przedfiewziętego raz traBandorum porządku, iefzcze do " ci§gu Materyi Ekonomicznych należacy wfpomniany Proiekt rezolwować będziemy, " Po ktorego pro vel cotnra rezolucyi, nie przyftępui^c do żadney inney Materyi, po-'' dobnym iak na początku Seymu warunkiem, natychmiaft Wiarę Święta iak naymo-^ cnieyfzym Prawem w fwey niedużytelności utwierdziemy, eo fine do czytania y podpifania Proiektu przysypiemy.
Po Xciu JMci Bilkupie Krakowskim dany był głos profzącemu o niego J^Mć Panu
Wid-
"Wielhorfkiemu Kuchmiftrzowi W. X. Litewflciego Poffowi Wołyńfkiemu, łtory Proiekt pod Tytułenl Ubejfiieczenie wolnego Giofu przez ilebie na Selîyi 34. podany dowodząc bydź 4o Ekonomicznych Materyi ściagaiacym lię, o czytanie y decydowanie onego uprafzaï.
A jMćPan Gadomfl^i Podkomorzy oraz Marfzałek Koatederacyi y Poleł Ziemi Sochaezewikiey w naftępuiące mówił ffawa.
ił Gorliwy Naród o całość Wiary, y obciążone trofkliwościa myśli, do Was ©-braca Jaśnie Wielmożni Biikupi, pierwfzości§ powagi uwielbione mieylca zaiiadaia-cy w Senacie, dziś od Was żąda rady, zdania, y oświecenia. Wierzyć należy Prześwietne Stany, że to przewodniczę światło, prowadzić nas będzie drog^ befpieczeńftwa, fpokoyności, y utrzymania całości Wiary, zdanie zaś moie pozwólcie Prześwietne Stany przełożyć powolney Wafzey attencyi : Tak îeft y bydź powinno, że mocy ferca y rozrządzeniem myśli nafzych, władny te dwa nayulubięńlze obiekta : Wiara y wolność, ale niedofyć na tym, bo gdzie ich całość y powagę utrzymać potrzeba, należy koniecznie pilney uwagi ftyrem kierować poftępki. Widziałem nie śmiertelney chwały godna na dniu wczorayfzym Wiary żarliwość, ale oraz widziałem w nas y wolność extra Jphœram modeltyi aż do urazy Majeftatu ; niepozwaląć tłumem aby od Majeftatu folwowano Sefl\y, ieft przywłafzczać lobie, moc w wyznaczaniu czafu ICrolom, te fy fzczęśliwe Narodow czaly, gdzie Prawa y Kroiowie ro-ftropnie y łagodnie rządząc, widzy lud w wierności y poiłufzeńftwie, lîawa y pomyślnością uwieńczony. Wie dobrze Nayiaśnieyfzy Pan Narodowe Prawa, wie te kto-reirii Majeftat iwoy obowiazał, ale wie y przywileie Koronie powinne, które nay-mnieyfzym dotknięciem urażone , powagi Majeftatowi ubliżaiy ; zafzczepiiy do tego w tey Jzbie początki, kfztałtney induftryi ręce, które w pięknych kolorach prezentowały tyle razy Majeftatowi dotkliwe figury, ale otoczone ferce Pańfkie miłośći§ Narodu , rządząc lię wfpaniałości§ Monarchom przyzwoita , ffabcściy to czyniących, à nie dotkliwością fwoia poznawało. Prześwietny Senacie, nofifz znak na fercu przyfîçgîey pro Fide, Rege & Leges wierności, otaczafz Majeftat y formuieiz powagi y wfpaniałości Jego antemurale, boli cię przyftęp nayn?nieyfze-go cieniu któryby lię ważył cisnyć do świetności Majeftatu; Stanie Rycerlki wierny zawfze doftoieńftwa ?vlonarchow obrońco, wiem że czuież wraz zemna w nay-mnieyfzey Majeftatu krzywdzie , włalności Twey cnoty ufzczerbek. Ten Monarcha, który tyle ma ulubienia w Koronie , iie nieśmiertelności Iławy zdobić iy może dla Narodu, tyle guftu w Majeftaćie, ile wydzi fpływaiyce z niego na Poddańftwo pomyślności, znayduie takie momenta, że w tłumie gorliwości flyfzy ociofy wychodzące z karbu powinnego Majeftatowi refpektu ; Przezorność myśli Twoich Miłościwy Panie, czuwaiyca nad Ipokoynościy publiczną, wzięła przyzwoity frzodek fol-wowania Seftyi, zapędzonemu w groliwości Narodowi; przekonany byłem tak o Pańlkim fercu, iako y całego Narodu, pełnym uwielbienia Wiary, niechciałem % fzerzyć żarliwością w łowach, nie maiyc kogo wtey Jzbie w błędach oświecać, gdy wfzyfcy ochotnie pełnią co BOGCJ powinni, dotrzymam y ia wiernie moc zdania w czynności, chętnie życie moie na ofiarę oddaiye, tam gdzie naftypi potrzeba, całość zaftępować Wiary, ale tu przy gorliwości zażyć należy y rozważenia. Nayiaś: Im-peratorowa Roflyilka y Nayiaś: Krol JMć Prulkii ly to fyfiedzkie Nafze bliilue Poten-cye, wiemy iaka należy Im od nas konfyderacya, iaka wzaiemność, przez przyiaźń tyfieiizky raczy fię interefibwać, aby Prawa Nafze informa Reziminis zoftawały w całości; Naltypiło znać użalenie Jchmciow Dyflydentow iako widzieliśmy wMemory-ałach cudzoziemlkich, żefięcayniy wPrawach Twoich ukrzywdzonemi, niemogł lepiey Nayiaś; Pan torować drogi do dania refponfu w materyi Dyflydentikiey, iako gdy iłyfzę że oddał Jaśnie Wielmożnym Biłkupom ad trutinandum cyrkumftancye; tu Prześwietne Stany profzę o konfyderacyy, co ieft lepfzego, czy wytłuchawfzy Jaśnie Wiel: Ihikupow zdania, w powolności reflexyi dać rozolucyy, która całość y powagę Wiary, y calosć ipokoyności nafzey utrzyma, czyli zapędziwfzy fię w gorliwość, na żadne cyrkumftancye nieuczyniwfzy attencyi, napifać rzecz pro libitu, p° IkończO-nym Seymie roziechać fiç, y zoftawić eventuali forti O y czy znę, mówię do każdego delikatności fumnienia y uwagi, zaftanowmy fię moment Prześwietne Stany, y wey-rzyimy przenikaiycym roftropności okiem, w iakiey zoftaiemy Sytu.acyi, aby z tey świytnicy wolności, która ieft miftrzyniy lofow kroleftwa, wypłynęła pomyślność, fpokoyność, v ulzczęśliwienie Narodu ; Miłościwy Panie, ieżeii obwinia nas poftę-
" pek nafz, który moc§ gorliwości przeważony wyftapił zgranie modeftyi, nUchajr '' Oycowlkie Twoie pełne łagodności fecce, daruie Króla urtzy, niechay te przykro» " ści które zrzadzać moga różności wolnego Narodu zdania, nie wftrzymuig zba-" wiennyeh dla Narodu myśli Twoich. Prześwietne Stany tę nain mieć ufność naie. " ży, że w każdym momencie nieuftanna w fere ach nafzych żarliwość o całość Wiary " trwać będzie, że Nayiaśnieyfzy Pan wierny w obowiązkach BOGU, trofkliwy o £Taw| *' y cafość Narodu, pogodzi roftropności fzalą żądania z fzczęśliwości.§ nafz§, day my " fobie krotka cierpliwość, weźmy proiekt obiaśnienia Konfłytueyi Seymu Convocai ;0' " ni à iako ten ieft węzłem trudności, tak gdy go rozważy wizy ułatwiamy, zakoń-'' czemy ekonomiczne mat ery e-, otworzemy łatwość doftgpienia fkutkow żądaniom *7 nafzym, więc z mieyfca mego doprafzam fię o przeczytanie tegoż proiektu, „
Po Nim zabrał głos JMć Pan GozJzki Woiewoda Podlalki , y wyznawfzy: że J. K. Mć tyle razy widoczna pokazał za Wiarę Święty Katolicka gorliwość, y nic nie-chce w tey okoliczności czynić bez Godnych Bifkupow naradzenia %, przeto nim na-ftàpi à Collegio EpifcopaH Rezolucya względem Projektu ubefpieczenia Wiary, uprafzaf o czytanie teraz Projektu Ube (pieczenie wolnego gfofu przez JMć P^na Wielhorlkiego Poiła WofyńCkiego przed kilku dniami podanego y do tych czas do rezolucyi zawie-fzonego.
Zaś Xże JMć Lubomirfki Woiewoda Lube liki in tenąrcw fequentôm wyraził zdanie fwoie.
„Gorliwość Religii,utrzymanie zadawnioney w Krole'hvie Wiary ,y w niczym „ nienarufzen'e, fa to wfpaniałe myśli rozumney Dufzy każdego Prawowiernego Ka-,, tolika s Poyść za przykładem y bogoboynego Króla, nie ieft rzecz arcyftrafzna dać „ życie na ofiarę; lïuchaé mężnych fwoiey Wokacyi Bifkupow, wielbić ich y chwalić „ za dopełnienie Pafierfkich przynależy obowhzkow. Nie tylko cafe Nafze Zgro* madzenie, ale y gmin pozoftałego po rozległey Polfzcze Braci Nafzych Ludu, ie-«) dnomyślnym nakłonieni umyćłem, fortuny tracić, krew włan§ nie tylko ulewać ale *, y fîebie fàmych przez naywiçk'ze okrucieńfłwa f§ podać gotowi. Wiary docho-,, wanie BOGCT, ieft wyznaczonym Opifem Przykazań Jego, wierzyć zaś w BOBA ieft „ to wypełni ić wyroki Namieśniawa Jego. Do Ciebie mówię Nayiaśnieyfzy Królu „y Przezacne Rzeczypofpolitey Stany z troiakiego złożone Doftoieńftwa, że Uftawy „ Wafze Seymows, te fg choć Nam doczefnym wypełnienia Prawem, lecz y fprawie-,, dliw^ wieczności nadgroła. Mężnego ieft umytfu trwałość chwalebny zawfze „ rofppczętego dzieła utrzymywać ftateczność. Seym Konwokacyiny opifał po-,, rzjdek Seymowania, iuż iefteśmy na dobrey porzfdkowey robety drodze, domie-,, rzać tylko należy do dokończenia Ekonomiczney Materyij potym Woyfkowey y „ Jurydyczney, a ten fprawiedliwy Religii Zelusy w kim był dawniey, iako y dziś ro-50 wno zemn^ pokazuie fię, niepowinien oftygńgC in ulteriori Seymowania traftu.
,, Dopełniać powinności Prawa Narodowego, fa to Obywatelftwa obotrigzki, „dochować we wfzyftkim Traktatów przymierza, y w niczym onych njenarufzać, fa ,, te dwa Argumenta u Mnie rownai^ce fię Wierze, y na tych to właściwie iiiność za-„ wiffa Religii, temi Prawami y dochowaniem zprzymierzenia, iuftr fwoy y zafzczyt 5, biur^, wolnego Narodu fwobody, a wzmacniać fię w rożne wycieńczenia czafu fpofo-„ by, byłoby to pokrywać rożnie myślących ftjiemi; przeto unlnie doprafzam Cię W. K. „ Mci y Stanów Rzeczypofpolitey, aby nieprzerwanie kontynuowane były Ekonomi-„ czne Materye, porządkowym Seymowania opifane Prawem.	W dslikatney zaś
„ podatkowania y zadawania Woyfka Materyi, ważące fię w każdym Obywatelu opie» „ rai§ myśli; Umylł tego przeniknąć byftfościa dowcipu niepotrafi, co famey krażj-cych konfekwćncyi podpada rozważności. Po łatki należyćby powinny do rządów „ Ekonomicznych, y rozrządzenia onychże, ile podług Koronacyjnego Seymu» nk-„ które podpadai§ pod wielość zdań y Dïcyzy$ Ekonomiczny. Wfzyftkie pubix-„ czne Dochody należy do wewnętrznego Gofpodarftwa y rządu » te zàwiiï'o na przy-,, fpofobieniu Jntrat Skarbowych, y na ofoczędzaiacym onychże wydatku; Przymnażać ,, bowiem tych przez nowe Podatkowanie, albo one ufkapiać, nie ieft dotąd ani tnocy ,, ani wielowfadności famey KommifTyi, ale czekać należy od Rzpitey wyroku, y wy-„ znaczenia fwego. Nowe (tanowie Podatki, zgadzam fię na to, że ieft M,ite ria Sta-,♦ tùs, lecz dawne wznowić y wfkrzyiïé, iak to Czopowe y Szelężns, albo o idalić Po-j, dymne y Pogłowne, było to w powadze Stanów Zkonfederowaney Rz jiu-y Plural"
tats
„ nu iteyJowaÉ, która ulława prędkim mniemaniem, ciemny zaraz blalk ticzynifa, y »	nowość w oczach fpramfa ludzkich. W prawdzie zaś m wiać, że ani
?» Seym Konwokacyiny, ani fzezęsliwy W.K. Mci Koronacyiny, nic niewfpo ninaia: że „ Podatkowanie ieft Materia status, ani też iaśnie determinuia, aby te podpadał® „ P ura ttait Vvtorum. Zapatruigc fię bowiem na zacne przedemmj głoly, a bar-,, dziey poddaje fię vta,citudini tempori* krytyczney koniektury, zezwalam: że nowe „ układanie Podatkow, % to M der ix Valâs, y niech in futurum id§ pod iedn§ zgodng " D.ecyfy?> ta> nieprzełam?na ie(t u Mnie zawfzemyślność. Woyika aukeyonowa-" n-iersdzi-fcm, owfzem w pierwfzym głofie moim wyraźnie mówiłem- że fzczupfe 9) Skarbowe Dochody, f§ Nam fprawiedliwy niefpofobnościg do dobrych dla Oyczyzny 5, Czynności, ale podług Konftytucyi \ 717mi doprafzam fię W. K. Mci y Stanów Rze-" P'tey» aoy w zupełnym komplecie żołnierz znaydował fie tak cudzoziemfkiego iako „y Pol (kiego zac i gu nierachui^c w ten Komput Jehmościow Panów Officyerow, ii torym przyzwoity teraz przynależy uftanowić gazę. Jako zaś w mówieniu da-„ wmeyfzym moim dowodziłem: że Uitanowiertie Podatkow ieft Materia ,tattis, „przyłączam iefzcze." że podwyższenie y przyczynienie Woyika, ieft także Materya »» rownego^ gatunku co y podatkowanie; A zatym te dwie okoliczności niepowinny >î podpadać pod piuralitatent tylko należa ad unanimitatem^ y tym kończę.
Po Xciu JMci Woiewodzie Lubelikfm zabrawfzy głos JMć Pan Sofnowfki Pi-farz-Polny Litewfki Pofeł WdztwaBrzefkiego Litewikiego utyfkiwał naprzód na wczo-rayfze mimo fkromność Nayiaśnieyfzemu Panu iako Namazańcowi Bolkiemu powinna popełnione w zamięfzaniu okrzyki, na które gdyby AntecefTorowie Na(î z grobowe o w powitawszy patrzyli, pewnieby na taką niesforność fmętne pokazali zadziwienie, profił potym pokornie J. K. Mci, aby iako Oyciec y Monarcha łafkawy raczył ludowi fwemu tę odpuścić winę. A ponieważ Proiekt JMć Pana Wielhortkiego ieft iakoby zapora kończyć fię maiącychUftaw skarbowych, radził więc: żeby do przeczytania y decydowania oneso przyfUpić,	'	v *
Toż lamo y JMć Pan Niefiołowfki Kafztelan Nowogrodzki uczynił, y że ną anni wczoray zym oadaisc BOGU" co nę powinno, uchyliło fię to co fię Królowi należy; fupphkoWiił Nayiaśnieyfzemu Panu aby raczył te ludowi fwemu przebaczyć przeftę-pftwo» oraz żeby Proiekt JMć Pana Wielhonkiego był wzięty y decydowany dopra-fzał fię.	r
Naoftatek zabrał gło^ Xż? JMc Czartoryfki Woiewoda R.ufki, y dowodząc w nimi ze Narodu Polfkiego ftałość w Wierze S. Katolickiey, która fię zwykł zawfze za-fzczycać, ieft twierdza y iifzczęśJiwieniem tegoż Narodu, oraz że w Nim, taż gorliwość ile tego razy wyciągać będzie potrzeba, pokazywać (ię pragnie cnotliwie; z tym wfzyftkim kiedy Jnterefs ten mygfowńeyfzy Narodu za zleceniem J.K.Mci Ca tu s Epi» jcoporum wziął na fiebie, nagle więc w tey okoliczności nieradził poliępować, ale czekać na Proiekt, który pomier.ieni Jchmość XX. Bifkupi podać Stanom Rzpitey na dniu iiltr^y z>m raczj. Jako zaś Xże JMć Biikup Krakowiki w dawnieyfżym fwym ąło-fie radził: ażeby Konfederacya była rozwiązana y ż idaf po Xciu JMci Woiewodzie Ru-Ikim ażeby do zrzeczenia Marfzafkoftwa gemralnego Konfederacyi przyft ipił, tak tenże Xże JMć Woiewoda Rufki fa n Konfederacyi rozwi zanie doradzaiac Ikłonn} cnęe do tego y wfzelka z fiebie oświadczył łatwość. A tym czafem życzyc mieć Ma-terias Statih wydzielone ó Płuralttau i/0torum, o czytanie Proiektu przed kilku dniami, od JMć Pana \Vielhor("kie^o podanego y o podpifanie onego, ile ie j poftronny h D w oro w intereffowaniem hę ieit z naleganiem popierany, Stanów Rzpitey dopraflał fię.
Czyta! przeto tenże Proiekt JMc Pana Wielborfkiego pod Tytułem : Ubcfpiem cierne tuohi^o gioju raz ieden y druai Sekretarz Seymowy,
k'°.re^ przeczytaniu naypierwey Xże JMć Sangufzko Starofta Czerkafki Pofeł Ki jo w ki, aby do Pr. icktu teeo aJ Materia s Status Materyg, Wiary przył tczyć, przymowił !ię. A potym JMć Pan Wilczewfki Generał Adjutant J.K.Mci Pofeł Wo-jewodztwa Pomorikiego głos zabrał, którego Mowy początek rekognieya J. K. Mci y wywód cnot y wielkich przy mio tow w Jego Panuiacey 0:obie znayduigcvch fię wyra-żai|Cy tu opufzczai§e, co fię tycze podanych podczas tego Seymu Dekiaracyi Cudzo-zi«mlkich, koniec był w tych Iłowach ułożony .-
„ Mamy to z Wiary Nafzey Nąyiaśnieyfzy Panie.- że do dzieła Bolkiego, a zba-
( ",v2)	,, wie-
,f wienia Nafzego,* włafney wali y pracy Nafzey dołożyć potrzeba, a na ten czasNaii
„ BOG bì'o golf a wić będzie. Tym tedy Nayiaśnieyfzy Panie palony zrzodłem nie-„ bgda ufta moie pragnęły flegmy, z urzędu moiego PolelfkiegO oświadczyć zdania ,, moie na reflektowan i D-kiaracyg. do W-K.Mci y Stanów Rzpltey? przez Poiła W iel-kiego J.O.Xcia JMci Repnina od Nayiaśnieyfzey Jmparatorowy Cafey Roifyi a dla „ Nas dotąd fafkawey y przychylney Monarchini. Która tera/, z Wyrokow Naywyż-. „ fzych, przychylność fwoię w dalekość odlyła, fzczera dla Rzpltey przyiaźń w nie-5, chęć odmienię łagodność y dobroć w surowość obraca, pofołki nieprzyjaciołom „ Wiary Nafzey oświadcza z kondycją- ieżsli Dy fly de rito w do wfzelkich Prerogatyw, tak Duchownych iako y Świeckich niedopusciem, y że tego zamierzonego celu y „ przedsięwzięcia Jmperatorowa jeymość nieodmieni. Nayiaśnieyfzy Panie nie „ była ani przed Konfederacyg ani w Konf-deracyi na gruncie Nafzym Pollkim, ta 5, przeciwna naturze, Wierze y Prawom Nafzym wy ftawiona tarcza, a iakźe teraz do 9, niey celu brać można? kiedy Jey, ani w umyffach nafxyeh ani na świecie Nafzym ^ Pollkim nie mafz y nigdy nie będzie, chyba na mieyfce iey, nabiciem gwałtownym nas famych zabiiać, gubić, y nifzczeć będzie można. _ Do kto re y to tak okropney ^ rezolucyi fiawa Nayiaśnieyfzey Jmperatorowy Jeymci, P??.wa wlzyftkich Narodowr „ za nami profić y içczyc będa. A i^żeli z tychże Wyrokow B*>»k.ich żadne młtancye Nas wyręczać nie będj mogły, na ten cź as głośno wołać będziemy do BOGA mant ,, Mobifcum Domine a My przy Nim rezelwowani iefteśmy życie y wfzyftko pierwey „ poftradać, aniżeli żebyśmy mieli kiedykolwiek pozwolić, na naymnieyfzy ufzczer-II bek Wiary Nafzey, ffawy Króla, y PrawNafzyeh od Przodkow krwif ufundowanych. j', Nieieftem ia Nayiaś: Panie tak odważnym, ażebym życiem moim albo cudzym mhf II trzrjfać, bo, tego nie ieftem Panem, aie ten który mi go dla fwoiey udzielił chwały; „ale nie ieftem też tak lękliwym, ażebym go w czafie naznaczonym od BOGA, nie-nadflawił.To zaś co mam w mocy moiey zdrowie,prace, umiejętność rzemieiîa mo-„ i ego, maiatek moy cały, y to co mi ieft w życiu naymilfzego chętnie na ofiarę za „ Wiarę,Króla y Wolność oddaię y poczciwym publicznie przyrzekam Rowem- Tym , tedy Nayiaś- Panie zaigtrzony timyflem, ieft dla Nas widzi mi (tę pierwiza kula która Nas trafia, day Boże niefzkodliwa : Rozwiązanie Konfederacji, albo obiaśnienie , Konftytucyi i 764Iti Anni W Materyi podatkowania y Aukcyi Woyika, ażeby niepod-l] padała pluralisti Voto rum. Te dwie iedyne zaffony które iefzcze jakikolwiek cień j] Nam daia do obrony y zmocnienia Nafzego, a nieprzyjaciele Wiary Nafzey radziby „ i§ rożnemi oderwać fpoloby, a My dogadzaigc ich Dobru a fzkoc!zac nalzemu, ma-„ my bydź tak zaślepieni, odpafywać iedyna broń od boku Nafzego, gdzie Nam uci-' fkiem y niewola o Wiarę groż?j^ Niechż. Nas przy broni zabîï<iî<ji, a odpalywac ,, w takim czafie, nie ieft myśl dobrego Katolika, y izcaerego Obczyzny Obywatela. „ Nie ieft Prześwietne Stany ta moia Dewocya, ażebyśmy w Kon fede racy i długo zo-„ ftawali,ale poty rozwiazania y Alteracyi Konftytucyi Roku » 764.z mieyicamego niepozwolę* poki Miniftiowie Dworow Cudzoziemfkich Deklaracji fwoich ratione ,, DylTydentdw, Jmieniem Pryncypałow fwoich nieodftąpią, a My Proiektu Wiary ,, Prawem niezrobiemy. Traktatowi Grzymułtowfkiemu tak z iedney iako y zdru-,, giey ftrony żeby fię zadolyć ftało uniżenie W. K. Mci uprafzam. A potym ufpoko-„ ieniu poydziemy do rozwi§zania Konfederacyi, ażebyśmy pod ii odki m Panowaniem „ W* K, Mci fpokoynie y befpiecznie zoftawać mogli.
a potym xi^że jmć Lubomirlki Marfzaîek w. Koronny mowif do Stanów Rzpltey in tenorem ftquentem.	„ Nayiaśnieyfzy Królu
,, Sprawiedliwie Oycowfkie W. K. Mci P.Ai. Miłościwego ferce zażalone bydź », powinno: że ta która z powinności dla Tronu Pańfkiego bydź zawfze od każdego po-, winna obferwancyą, tym mocniey ftwierdzonaw fercu każdego, faikawym W.K.Mci '' panowaniem, na dniu wczorayfzym^ gor.zacym okrzykiem zdawafa % bydź ubliżo-„ na» Szanowanie Króla y Pańa, ieft to z powinności Prawa Boikiego, ieft z po-„ u inności Prawa Natury Zwierzchność rządzgc§ nad Nami mai^cego, ieft nakoniec „ z powinności wielorakich Przepifow Praw Narodowych. Uszanowanie Senatu y „ Nas wfpoł' [ch Kol lego w-s tyło Prawami ieft oboftrzone, a równie y Stan Rycerfki w Ofobach Prze za cnych Poffow od Woiewodztw, Ziem y Powiatow delegowanych z M mocy tychże Praw czcić y fzanować każdemu należy- Ubliżać kouuiżkolwiek ,, z części tych Stanów, to co 2 ufanowania Jemu przynależy, ieft to pokrżywdzać fwoy.
•y, Naród, ieft to pokrzywdzać fîebie (àmegO.  żatym uprafzać mi należy W. \V-. ^ M.M. Panów, tak z Prawa Urzędów fwoich, iako z wyboru Przezacnych Wwodztw ,, Ziem y Powiatow, mieyfca na tey Radzie zafiadaiacych, ab) ście porzgdnym oświad-,, czeniem ż§dz.y y myśli fwoiey, czyli to do Materyi traktuiacey Hę domawiali fiçj> 5-, czyli w domawianiu fię myśl fwoię wyrażali, abym tym łatwiey każdego chęć y ro-„ fkazy wykonywał. Stan Rycerjki iuż po części zoftaie pokrzywdzony Konftytu-,, c} ę. Convocaîionis 1764// Anni kiedy od części Obrad Jzby Pofellkiey ieft oddalo-V, nym, niewfpominam fmutnych do tego powodow, lecz obawiać fię należy,by y teraz „ Zgromadzone Stany,podobnych niewydaîy wyrokow; a przeto fpodziewam lię że Jch-^,*mość fiantes & ajjìjhntes tey Obradzie zachowywać będ^ W.K. Mci y Stanom Zgro-madzonym z wyk fa y należyty z Opifu Prawa obferwaneya y powinność.
„ Gorliwość Wiary iak wielce w każdym chwalebna, tak równie w każd\m y, ieft y bydź powinna, trcfkliwym nieopiefzafym umyffem każdy uprzedzać (ię będzie „ w fwoim czafie. Gdy Przezacne Duchowieńftwo będ§c Nam prawidłem formui^-v, cym teraz Proiektem fkazywać Nam będzie drogę. Deklaracye na dniu \yczo* rayfZym czytane od Dworow Petersburfkiegoy Berlińfkiego, wyci§gai| rtzolucy^ s, z rożnych okoliczności mniemai§c potrzebę explikacyi Konftytucyi Seymu Clr.<j>oca-itonts, a nayprzod z tey wątpliwości, która niedokładność tîovv (prawnie oboiętnośc* „ ieżeii ftanowienia Podatków, powiękizenia Wóylk bydź mog§ rite & legi ime inter „ Militaria & ^Economica umiefzczone. W tak delikatney Materyi, w tak krytycznym czafie traktuiacey fię ; Światła Nay wyżfzey Opatrzności ż§dać należy, by Rada ka^-„ żdego, ffawę Narodu, Dobro Ojczyzny, grożgce Nas nielzczęśliwości ucalić, ube-,, fpieczyć y odwrocić. Mówić niemogę, by ftanowienie Podatkow, powięklzenie Woyika niebyły Materye .Status, bo mym zdaniem w ogolności wfzelkie Jnterellâ ,, iakiizkolwiek ważności, gdy à Statibus poci§gai§ rezolucyi y decyzyi, tym famy m „ Materyi Status w fobie okazuia, inaczey braćby mogły zupełny rezolucyg od Rady d Senatu, któremu tylko iedynie in Materia* Status wdawać fię nienależy, więc nie ,5 ieft moi§ konwikeya aby ex jolo metito ze Podatkowanie y Aukcya Wo.yłka były Ma-terye Status, bydź mogły wyłączone ob jEconomras & M*Htartbu-s. Zachować ,, w rz dach fwoich łatwość ubogać, nia Skarbów, fił przymnożenia, ieft pewnie fzczę-śliwościa Narodu całego, ta iednak umiarkowana bydź powinna Ikionnościa Naród ,, formui§cych> fpofobnościa czafow , z koniunkturami exekucye dozwalai§cych. „ Oświadczyły niektóre zdania wynurzaiacg fwa y pozoftałych Braci w Domach myśli, ,, że Podatkowania ad Economica należyć niepowinny. Niełatwość dozwolenia, a „ niektórym zakazy ftanowienia nowy;h Podatkow jnftrukcymi przepifane.dowrdzg;
że w części Narodowey, nie mafż przeświadczenia, by Podatki tlurulitaU były fta-,, nowione, aniby Ikłonność była tak łatwo do przyięcia na fiebie nowego jarzma po-r, datkowania, Do proporcyi fwych rozległości Pańftwa Rzpltey nie % dohatecznie „ zaludnione, nie fg handlamii, Manufakturami napełnione, Ag tcuhu>â nawet iedyny ^ Skarb, poiepfzenia wyperfekeyonowania doikonalfzego potrzebui§, a ztad zupełnie okazuie fię niefpofobność, by w uboftwie śmiele bez znacznego źubóżenia mógł no-,, we przyjmować Obywatel ciężary» Nakoniec zapatrzmy fię na Konjimktury, ie-„ żeli exekucya f§ dozwalaiace. Czytane Memoryały widocznie dowodzg, czego „ od Nas S§fi*edzkle doprafzaia fię Potencye iakie zatym burzliwe na Nas okazuia fig niebefpieczeńftwa. Gdy biorę na fzalę utrzymanie y ugruntowanie mocy poda-tkowania^ a w trudności y w zupełney konwikcyi w exekucyi niepodobnych, z fmu-tna perfpektywa grożącego Nam niebefpieczeńftwa. Widzę na iedney Szali korzyść „ tylko z Opifu Prawa a w exekucyi dalekiego, widzę na drugiey poftronnemi Woy* Ik.ami okaztiia.ee fię ruinę y dezołućyg. całego Kraju» Siły Kraiòwe przyfz.zu-», płe, Skarby wynifzczone, zagraniczne w (parcia przez nowe chyba zyfkać fię moga przymierza, fg. niepewne y dalekie* a nawet nieżyczace, gdyż okazu, gc Nam pomoc 5ł y ratunek, fameby uciemięźliwe Nam były» y równe oJ Nieprzyiaciela fprawowa* „ łyby dolegliwości» Oycowlka W. K. Mci pieczołowitość codziennym tifiłowa-„ niem oddalać tę burzę od Nas raczyła, rożne przez Minijierium fwcie podai§c Mol" ,, lifikacye, które gdy lkuteczne bydź niemogfy, czynić przynależy Cokolwiek nay-,, befpiecznieylzego, nayfzczęśliwfźego dla Oyćzyzny upatrzonego bydź może, a za-,,ętym z poprzyfiężoney Wierności ku Panu y Oyczyznie» z wrodzoney miłości, tg „ ktor^śkażdy Obywatel ku Oyczyznie fwoiey zachowywać powinien, życzę y râdzg
(*)	Ha y-
„ Nayiaśnieyfzy Królu oraz głęboko doprafzam fię, aby czytany Proiekt zupełna ode* ,, brał determinacyg. ,,
Po Xciii JMci Marfzałku W. Koronnym odezwał fię interlocutorie JMć Pan Kicki Starofta Sobowidzki Pofeł Wojewodztwa Pomorlkiego, y gdy przyńdzie do traktowania Woyfkowych Materyi, żeby fię domagać od Poiłow Cudzoziemikich o Ewa-kuacya Mofkwy z Polfki, Stanów Rzeczypofpolitey doprzafzał
Zaś JMć Pan Suffczyńfki Ka Ute łan Czerfki głos zabrawfzy, życzył racżey: a-żeby wprzód do Decyzyi Projektu Wiary prżyftgpić, y Jey Materya à Decifione Pluralità-tis Votarum wyłączyć, oraz z tym fię oświadczając : iż na żadne pro parte DylTydentow Urzędy ani Oratoria publiczne lub prywatne, tak z gorliwości wrodzoney iako też z obowiązku Przyfîçgi Senatorlkiey niepozwoli, o podanie in Materia Religionis Projekt u* tudzież o interesowanie fię o Ewakuacyą Mofkwy z Połfki, iako też o podpifanie Projektu JMć Pana Wielhorfkiego J. K. Mci y drugim Stanom Rzpltey fupplikował.
Mówił po Nim JMć Pan Piafkowlki Podkomorzy Krzemieniecki Polćł Woie-wodztwa Wołyńskiego, y donofząc to Stanom Rzpltey: że na Mollifikacya Prawa dla DyiTydentow poki życia niepozwoli, z tym wfzyftkim na Proiekt Ùbefpieczenia wolne^ go głofu od JMć Pana Wielhorfkiego Kollegi Jego podany, kiedy Deklaracye od Jch-Mciow Rolïyifkiego y Prufkiego Polîow, o toż famo co % w tym Proiekcie znayditie nalegaią, wyraził ; że przez wzgląd rożnych w tak krytycznym czalie dla Oyczyzny okoliczności muli pozwolić,
A Xże JMć Adam Czartorylki Wojewodzie Rulki Generał Ziem Podolfkich Pofeł Powiatu Zydaczewfkiego rozważaiąc w fwoim głofie, że gdyby można z Grobowcow wfkrzefić Przodkow popioły, y ich martwe ożywić kości, tedyby wyznali: iż innego niemogli wydać Potomftwa tylko te ktoreby zNich powzięta Wiary y wolności, pałało miłością, przydał to do Uwagi: iż gdzia ferćeielt przywiążańfze tain y lękliwie, z kto-rego może powodu,, że na dniu wczoraylzym wyniknęło w tey jzbie ubliżaiace wirt-ney Tronom względności wzgorfzenie; za nie więc J.K Mć przeprafzał y na podpifanie czytanego JMć Pana Wielhorfkiego ProiektU pozwolił*
Po tym głofie za oś wiadczeniem JMć Pana Marfżałka Pofellkiego przed Stanami Rzpltey.* że Proiekt pod nazwifkiem Ubejpiecienie Wolnego gfofu z dołożeniem wy-ięcia Materyi Wiàry à decifione Pluralitatis Czytany będzie* czytał" tenże Proiekt Sekretarz Seymowy z pomienionym dokładem» Po ktorego przeczytaniu pónieważ wielu Seymuiącym zdało ftę : że wolność głofu y Materye Status w tymże Proiekcie wyłu* fzczone, la. tylko na Wolnych Seymach à definitiva więkfzości głofow poteftate wyięte, przeto że y Materya Religij na wolnych równie Seymach byłaby à piuralitate wyłączo-na^ à na Konfederackicit mogła by Jey iak y pierwfze iiamienione Statfis Materye fubefjè3 zaczym Deliberacya nad tym pro & contra dokładem naiaki czas zabawiła.
A w tym zabrał głos JMć Pan Czacki Podczafzy Koronny Pofeł Wofyńlki y w naftępuiącym iì'ow mówił ułożeniu.
Szczęśliwość ieft Narodu ktorego Tron dolkonały* y Łafkawy ôfïada Kroi* przewinienie bez intencyi urażenia przyczyny ńayprzyzwoitfzey o całość Wiary " gorliwości wymawia, wlzakże y w Rzymlkiey wolney Rzpltey facia puniebantur,3 di-Ba vero fed Lbefâ Ungvà impune er ant. Niech iak kto chce moiey gorliwości przy-pifuie pozory y przywary ; nieprawość ma Twoich ObronCow, y dobre tłumaczeni a* cnota nie ieft wolna od podeyrzenia, y od przygany, chętnie wfayftko gotowem w fkromności cierpieć, nauczony y upewniony od PrzedwiecZney Prawdy* że Beati qui perfecutiońem patiuntur própter jujlitiarn. Mie taiç fię że od lat dwuJzieftu kilku iak zacząłem lłuźyć miłey Ojczyźnie palant locutus fum, że więkfzości głofow w Radach do mocy powagi, y bogafitw zawfze obroconey, y przywiązaney, Wierze Pra-" wowierney, wolności Narodowey* Doftoieńftwu dobrych Krolow, Cnotom Wielkich Ludzi, fzkódliwey, nieprawości Authoryzuiącey, nikczemnych y niecnotliwych wy-nofzącey, à ludzi cnotliwego y wfpaniafego timyffu poni&riącey y uciemieżaiącey fprzeciwiałem fię, te zdania we mnie przykłady wfzyftkich Narodow przedtym wol-nych więkfzościa głofow do niewoli przyciśnionych wznieciły* z których iedne W rożnych tu głofach wiernie przełożyłem^ drugie zamilczam, abym ofzczędził ubie-3ì Ï iuż przedłużonego Seymtl czas; wlzakże WArtgliy rozfzerzoney Krolom mocy w ikfadaniu, w przedłużeniu* w !kracarliu> kalïbwaniu Parlamentów, wydawaniu woyny, ftanowieniu Pokoju, dawaniu y odbieraniu Urzędów, wfzyftko według iedy-
- ' - • ' •- ; ' , • " ^
'• nowïadnego onych upojobania nie iimnieyfła więkfzość gfofow ale pomnaża, Htfti , ze za poprzedzaijcg więtfzoscią gfofow do woli Henrykà Ofinego Króla fweeo obro-coną, Vi iara S. Katolicka zniefiona, teraz oprocz nieznośnych długów, kto rein i ieft " obarczona Anglia y Amerykańlkie do niey należące Pròwincye uciemiczliwym od Itęplowanego Papieru, od grufzmkow, y Jabłeczników, przeciwko woli y żądaniom ^ całego Narodu więklzoścuj głofow byty obciążone podatkiem, ledwie od niego dla ,iaźni Powlzechnego żamicfzania uwolnione zoltały. W Wenecyi lubo ro-i, zn°ść ieft władzy Dozy mocy Obywatela Stanu, y rzległości Krajii interefifow Ću-„ dzo^emlkich, od tych które w Pollzcze znamy, przecież dla nieufności Więkizo-sci gfoiowpilnie w ballotOwaniu y pełne ostrożności zażyte fa fpofoby. ' Po-twierdzały wemme te zdania Polityków przeftroe, uftawicznemfftwierdzone przy-» j a4ami' Z.e P°PraVvy Praw Kardynalnych, odmiana dawnych Rządów, wolne Naro-'•> ^ 0 l,Pa ku prżycilkafa ; Hiitorye naiże świadcza, że od dawnych czafow prawa >, zebrane y złączone w Kazimierza W. Statucie i 347. Prawa poźmeyfze aż dotąd fta-n0WI0ne' których tak wielkich fzćść Xiag marny, znaki nie prożnoWahia-, lecz czyń-„ noscl za zg°dn§ Stanów wola były ftanowione, że nawet na Konfederacyach wolne ^ nt e pozwalam było konfyderowane, iako tu dowodziłem y dowiodłem; à iako ab ABu5 -, ^ edfug FilozofoW zdania valet confequeniia adpotentiam, tak gdy do tad przy iedno-„ myślmy Stanów zgodzie fzczęśliwie Rzad Rzpltey trwał, nieporiifzòna Wiary cało-„ SC]5* pomnozoneini wolnościami, zwycięftwy, rozfzerzeniem granic, poważnemi tytlfam,1 Scmny Chrzesciańftwa, Prawowiernego Kroleftwa wławiony, za cożby .>, IT"a , yc °Jm:eniony,w niebelpitecżng. wierze prawowierne)',wolności,y cnotom wię-,> kizośc^ gfoiow, wady 'tylko należało poprawić, które w każdym wzniecała fię Naro-,> . "a P® ażaniem iożlzferzai'^ wfzak y lekarftwa nie dla odmienienia człowie-^ ka konrtytucyi, lecz dia uśmierzenia choroby dawane bywaia. Y toć to ieft dla ,1 CZ2g > ńa terai:iiéy:zyai Śey.mie wnofzonêy więkfzości głofow wielokrotnie fprze-ciwiaiem fię, łprzeciwjam % y iprzeciwiać % zawfze będę. Po pOdahyin à Minifie-„ rt0 P^0iekcie^ zadałem zarażonego iako y Konftytucyi 1764. obiasniènia ogulnie
nap.taney, co zupeiney wolności, co lądowemu obrządkowi należeć powinno. y,	S§ to trzy Cele y widoki wfzyftkich Rządów wtzyftkie mogące zawierać przy-
>, C*ynT' ck^nomika, Wpyfko y fprawiedliwość, ffyfźafem y czytałem że Religia rzezcz Nayswiętlza> pód tym pozorem dla rozfzerzenia handlów y rzemiofëf chciano porti-iZyC' cz7ta^"} ze z teyżd przyczyny przypufżcźenie czwartego Stanu radzono \ « lfkP \ wolnosc ch'r°Pow od poddańftwa dla rożprzeftrzertienia rożnego rzemiolïa, « li>rlzafem/ze włainości Szlacheckie w pocie czoła wypracowane, w Dobrach ruchû-\"^c 1 ^ UiełticnOinych, w kapitałach y proWizyach* ż iifzcżerbkietn onych chciano oecydować, doznałem ze podatki niechętnie Woiewodztwom do których zezwole-" ni.a zawize należały y należeć powinny,tym (pofobem z fzkodliwym przykładem zni-» [zczenia rortLIn jziacheckich y Duchownych były ftanowione, wòvna/pokoy, Tra-,,	zr)I"1'-,1!a 1ł) btinałoWj Kardynalne Prawa wolności: riemińełn captivabïnius nifi
» Jur*'vt5>umi hem*"ł àdtmèmus bona Hifi prevedente Judicio , iako też obfite Indyeenaty ,i	poliadane w Kraju przez Cudzoziemców y innego ftanU ludzi bo-
gactwa y l&arby z onego niebyły wyprowadzane, zgoła co tylko pomyślić iTe może » w nat?ze"iem dbwcipii moc a y nadgroda Ośmielonego pod te trzy Ekonomiki, » *°yifca, y lprawiédli Wości przVciagnione by być mogło, dlatego żądałem y żadain, ^ aby ta mebelpieczna ogtilńóść fzczegtilnemi była obiasniona y Upewniona przy czy-5»	1\ Ł a teS° Przed oiiiaśnieniein oney niepozwalałem na odmianę przyiiesi
i, Mar(za}ka y Deputowanych do Konftymcyń Zaftawiałem lię więkfzości głofow H loi.ey, do u. tano Wiem à padatkow tak dla żadoiyć uczynienia inftrukcyi moiey, ^ laico tez dla Jzkódliwego w daltże Czafy przykładu, aby za powięklżehiem publicznych }ł Potfzeo' 5t<i)7cn. niezHczohe % ftopnie* za więkfzości^ głofow pomnażane uftawi-cznie podatki ucjemiężai^c fdrftiny Szlacheckie, tego Stanti od ktorego iedynaRze-m P;!Cy zawilia 0br0na,,niezubożyły5 y nieznilzczyły. Wiżakże iuż Konftytucya 1764. h z econy left Kommiliyi Ekonoinicźney do ułożenia Proiekt, ftęplowanego papieru. j> 1 ^ ponawiam wielolicznych w te.y mierze Praw, przezemnie przywiedzionych, te i, za zgodna Woiewpdztw, Ziem, y Powiatow, wola ftanowiono zawfze podatki, a gdy których Poiło wie niemieli zleceni a^lkîadano onym ofbbne Seymiki dla zezwolenia, Zygmunt Auguft wychwalał z doświadczenia ten Naród, że wiecey u Nie-
" ' >>an
go w tak wieîkiey iego wolności prozba mógł dofcażać, iak Abfotutni Panowie ftfâ* chem y boiaźni^. Nie wfpominaigc dawnych przydkfadow, chwalebney Polakow O cafość Wiary Prawowierney, fwobody fwoie, o Oyczyznę, y doftoieńitwo, fafkawych fwych Krolow, y o wfafne ich interelfa gorliwości w Wojowaniu fwemi włafnemi Globami, fwym włafnym kofztem y fwym naiemnym Zofnierzern. Zygmuntowi Pierwfzemu do otrzymania Tronu Węgierskiego, oprócz innych przypadków, Zygmuntowi trzeciemu do odebrania fwego Dziedzicznego Kroleftwa Szwedzkiego, Stefan Kroi na woynie przeciw Mofkwie dziefięć tyfięcy liczył takowego Woyłka, nadworni ludzie Xiçcia Wifzniowieckiego Oyca Króla Michała, y innych przy zni-fzczeniu prawie Woylka Rzpltey, naywięcey pomogli do zwycięftwa tak pomyślne^ # go pod Berefteczkiem,na Wiedeńikg woynę z Królem Janem trzecim wielu Nadwornych wyprawiło ludzi ; wielu z Nadwornemi fwemi iudźmi fwym wfafnym znaydo*-wało fię kofztem, zbywać nigdy niebędzie na obronie Ovczyzny y Doftoieńftwa fa-fkawych Krolow, poki w fwych iwobodach y dodatkach Stan Szlachecki będzie za* chowany. A gdy dotgd za famego fumnienia mego y zdania przeświadczeniem więkfzości gfofow Sprzeciwiałem fię, nie mogę odmienić zdania, te czytam też w Memoryafach nam podanych od Poffow fprzymierzonych z nami MonarchoW. Wiadomo ieft z poftępkow moich na Konwakacyi y Elekcyi, zem fig do ulilności tych Dworow niefaczyf, wiadomo ieft że nam popieraigcym ubefpieczenie Wiary prawowierney zemft§ tych Monarchow grożono y terażnieyfzemu żadaniu onych gdyby niezmierzafy do publiczney cafości, z winnym ich ufzanowaniem lprzeciwifbym fię, y fprzeciwiam fię tym, które na porufzenie Wiary prawowierney zmierzaia ; wfzak-że gdyby nawafność iaka na Kroleftwo powftaîa, niemogg być wzbronione fpofoby do wzięcia przyzwoitych do obrony frzodkow, à wolność niech będzie upewniona, od niebefpieczney iey gfofow więkfzości. Namienifem w pierwfzym moim o Wierze głofie pamiętne Władyflawa Łokietka Króla Nafzego iłowa, że Polacy wolność nad fortuny, y życie poważaig, à Wiarę nad wolność przeważaia, ten godny naśla-duiac przykfad wolność ubefpieczaiąca fię od więkfzości giofow cafości Wiary pra« wcwierney od Dyffydentow uftawicznie attakowaney poświęcam y ofiaruię, gdy nie-pozwalam na Proiekt ubefpieczaiacy wolność àpluralitate aby byf podplfmy, aż poki niebędzie podpifany ubefpicczai§cy w dawnych Prawach y świeżo wypadłych na Konwokacyi y Elekcyi przeciwko Dyifdentow natarczywościom cafości Wiary, która ieft befpieczeńftwem Narodow , fundamentem wolności , y Rękoymia każdego zbawienia. Ubefpieczeniu Wiary każdy czas ieft y być powinien przyzwoity, à wfzyftkie iey powinny uitępować Materye. Bez pomocy BOGA, naypracowitfża Ekonomika ieft nieskuteczna, nifi Dominus œdificaverit Domum-, in <vanum laboraverunt qui œdificant eams bez pomocy Pana Zaftępow, naylicznieyize Woylka tracg. fwoię ni oc, nifi Dominus cujiodierit Civitatem, fruftra vigila t qui euftodit eam, à Naywyżfza ieft fprawiedliwość, chwafa od ftworzenia Stwórcy fwemu oddana, która na niepo-rufzoney Wiary Jego prawowierney zafadza fię cafości. A czyliż podobna po odwleczoney ubefpieczenia Wiary Materyi, aż za granicę Seymu Ordynaryinego w przedfużonym iuż y tym wyciekai^cym czafie po wniefieniu przez J. P. Kanclerza W. Kor.- zacnego Miniftra, który ieft z Urzędu fwego Uftami W K. Mci Memoryafow Dworow Petersburfkiego y Berlińskiego za Dysydentami w WTierze, podanych, y wymaganiu u Stanów Rzpltey rezolucyi, zaftanawiać fię ł hańba by byfa Narodu, naganna oziembfość. Rozpacz wielu pożyteczney dodawafa odwagi, gorliwość niemoże być żwawfza, iak przy cafości prawowierney Wiary, ale ufać mocno trzeba, że Nayiaś.- Carowa Jeymć, dobra W. K. Mci y Rzpltey Przyiaciofka, aż do poru* fzenia WTiary prawami dawnemi oftrzeżoney fwych proźb y żądania należeć niebędzie, faffzywe.Dyfïydentow udania mniemanego fwego uciemiężenia, iey wfpania-fego ferca Skfonify politowania, lecz zupefnie uwiadomiona że tak fa znofzeni iak Prawa pozwalaia, chwalić nafza będzie gorliwość, dla tego życzyłbym nowe wyiłać pofelftwo, z proźbami ewakuacyi Woylka lwego, y z przyłożeniem, że maia fwoie niezgwafcone prawa, które nad opis tak fobie rozci^gaig, oftrzeżong. fobie życia y fortun fwych fpokoynościa przez burzliwe fwoie kroki cafy Kray czyni§ niefpokoyny. Już na pokorne Dyilydentow prożby w Skromności doftatecznie ieft odpiSano, czyta-fem Jch fundamenta w Xi§żce tego Tytułu y znalazłem że f^. bez fundamentu.
Przywiley 15Ó3 .Zygmunta Augufta gdy nie ieft za zgodny Stanów wol§ wydany
'' wfzakże
" wfzakże oprode wiadomości z Hiftoryi y żPraw dawnych, źe na uftawę Praw zgodne Stanów potrzebne zawfze bywafo zezwolenie, fam Statut 1503 de non fac: en di s '* Cofiitutionibg fine co fin fu Cofiliarioriïi& Nuntìoru ferrefiriu potwierdza tç prawdç,rownie O innych Krolow Przywileiach twierdzić należy, gdy nie % zgodny Stanów wol§ fta-" no wionę, lub powagą Praw Auktoryzowane, iłowa Konftytucyi 1569. hic pro infertis h aber e Uolumus nie dó Religi], lecz do Unij Litwy z Korony Ifużg. wfzyftkie Konfe-" deracye 1573- 1576. 1S87- y PaBa Conventa Krolow Henryka, Stefana, Zygmunta '* trzeciego fam§ tylko fpokoyność y befpieczeńftwo fortun y ôfob onych, oftrzegfy,po-" źnieyfze Konfederacye y PaBa Conventa Krolow upewniane oftrZeżone Im przed-'' tym fpokoyność y befpieczeńftwo ufu tyiko póftawione Zbory non Lege , iako fame " wyznaia, pozwalaia konferwować, nowych budować zabraniaig, aby po prywatnych " gofpódach prywatne fwoie odprawowali nabóżeńftwa ; dopufzcżai|. Traktaty Gr?ymuftowfkiego y Dziafyńlk.iego razem rta Radzie walney 1710. utwierdzone nie-^ ińaczey, tylko wedfug opifu onych y ftânu na ten czas od ftron obydwoch powinny J> być zachowanej Tr kt?.t Oliwiki y opifane Dzieie Paftóryufza dobrze fę, wytfuma-czone. Traktat ten Oliwfki o Amnifty§ byï dopeïniony, gdy wfzyftkim zupefnie była dochowana, dalfze punkta iaśnie do Prus yjnflant (tofui§ fię, ani żadnego do tad więcey iak przez lat Ito niebyfo użalenia li^, ani by być mogfo, tylko od Szwe* '* cyi z która fi? ten Traktat zawierał, ktOrey na ten czas Minifter Nayiaś: Króla JMći Pruflwiègó Przodka zaftawiaf fię, aby za Dyilydentami w Polfżcze tlie udawała fię, y " od Nayiaś: Króla JMci Frańculkiego ktorego Przodek ten gwarantował Pokoy. „
" Traktat 1717. me lyacy£ Wielkiego Piotra czyniony, y podpifany rçk§ Xigzç-n cià Dołhoruki Wielkiego iego Poił 1, iako y Konfederacya 1733, tudzież PaBa Augufta trzeciego poftanowione zbory w latach 1632. 1648. ufitnon Lege w Dobrach Kro-' '* lewfkich konferwować pozwalaj, nowych zakazuig, à iako bezprawnie Urzędy, do-ftoieńftwT^ y Funkcye , p jfia lali, ża Ine im Prawo tych niepozwalafo, tak od tych " ffufżnie ich o Jdalify, do tych Praw Konfederacya Generalna 176^. y PaBa. Çonventa W. K. Mci ftófuig fię. Konfederacya 1599. miedzy Dyzunitami y DyłTydentami w Wilnie zawarta, wydaie buntowniczy ich umylł przeciwko powadze Rzpltey, przy-" dać nam powinna gorliwości w utrzymaniu Wiary Nafzey prawowierney y źapobie-" żeniu podobnym (piłkom, z których nayokrópnieyfze wypłynąć mogłyby Skutki. „
" Rożność wiar w każdym Rządzie ieft fzkodliwa, nay zkodliwfza w wólnymj " rożni y miefźa umylły, domowy zapala woynę, nieuchronny onemu fprawuigcy upa« " dek, w wolnych Narodach nawet w Pógańftwie rożnych wiar, y Obrządków nie do-*' pufzczano dla zatrzymania między Obywatelami, iedności, która ieft onych funda-" m ente m y podpora. Skracam iłowa, Proiekt przeczytany choćby niepotrzebo, " wał poprawy y óbiaśniehia iako p .trzebuie, powinienby uft^pić Proiekt owi ubefpie-" czenia Wiary,niech będzie do poniedziałku zatrzymany dla poprawy,na podpifanie o-rtego przed podpifćm ubefpieczenia Wiary pozwolić nie mogę y nie pozwalam.
Po (kończonym gfófie J Mć Pana Podczalzego Koronnegó odezwał fię JMć Pan Markowfki Cześnik y Pofcf Mielnickiey Ziemi, y z powodu że inrie ordynaryinieyfźe Proiekta po przeczytaniu były ad delibèrandum zatrzymowane żeby więc równie y nad teraznieyfżym t/beipieczenie iVoïnego gfofu iako wiïlkiey w-tgi Proiektem mogły mieć Stany Rzpltey toż famo deliberandt beneficium z mieyfca fwego dopominał fię,
Natychmiaft Xigże JMć Bifkup Krakowfki zabrawfzy głós w tych go Wyraźif ffûwach.
i- Zbieram in comnendfun wfzelkie ź gło<ow nioicH w xMateryi \Viary wyraże-,, nia, oraz całegd Narodu Katolickiego iak naygorętfze dziękczynienia Tey Wfze-,, ćhmocności, per quant Regę s refait $ Lepią Conditore} ju[ła dcernmt za ńatchnię-9, eie y ftałość niewżrufźon^ w Zgromadzonych Stanach przy utrzymywaniu Wiary S. ,, Kàtolickiey. Winne oświadczam podziękowanie, y W. K. Mci: iż tanąuęm Rex „ Ortòod'Xus prźoJkować raczyfz ludowi fobie powierzonemu w tak chwalebney y ,, przykładńey okoliczności. Powlnne oraz a iak nayżywfze Prześwietnym Stanom „ tanquam Legum Condttoribus wdzięczności y rekogriicyi, ponawiam fentymenta, za „ tak okazały y nieuftrafzona przy Wierze Swiętey żarliwość. Gdy iednak czas fig 3, ubliża obradom publicznym, a zbliża fię ku końcu onych^e, życzę y uprafzam Prze-świetne Stany ułatwić wfzczęte końtrowsrfyć.	Przypomn eć mi więc należy
„ Prześwietnym Staitom naypierwfzg moi§ 11. 8bris Mowę. Wyraziłem w niey
(y)	„zda-
„ schnie mole, ii wielkie Nif'e Dobro y ufzczęśli wien'e gruntuje % m W terze ,, Swiętey. A tcyi.z Wierze Swiętey założył-m fundament w Inosc, w ktorey goy* „ zupefn.y zoliawać będziemy & -w.piwu 'titrUtejentU-ndt na przy złychS-ymach ra-,, dzić będziemy, pewni zoftaniemy: iż żadnego w Wierze Swiętey nieponiefiemy ,, ufzcztrbku,y wszelakie w tey mierze zamachy iednym głofem wolnym o-lwrociemy. „ Te^oż nieo imiennego bjdnc y teraz zdania, gdy Bojka Opatrzność dla uf/czesiîwie-„ nia Nafzego przywraca Nam nieofzacowany wolności kleynot przez podany Proiekt „ ào Lafki względem obiaśnienia Konitytucyi Seymu Convocations 1764'1 znojz^cy „ BluraltłJten1 m Mattrïjs Status, a przy wracai^cy Nam liberum veto. ^ Czemuz nie-„ mamy fię wizelkj ufilności? chwycić tego fundameutu? na którym l>ç y Wiara tun-», duie. Przeto upewniwCcy" Ja Prześwietne Stany nomina ColL-gij E pije pprumi ii na ,, Poniedziałek bidzie wygotowany Proiekt względem Wiary, obwarowawfzy u J. K. „ Mci y J VTć Pana Marfzałka Koła Rycerskiego: iż Poniedziałkowa Se fya nie od czego „ inszego zaczęta będzie, tylko od Proiektu Wiary Swiętey, uprafzam Prześwietnych ,, Stanów, aby wzmiankowany in quœfttone Proiekt bez dalUych d)fceptac)i y po
" p,&nyp0 t=v Mowie zaraz JMĆ Pan Marfzatek Pofclfki przyrzekf Stanom Rzpltey: i', w Poniedziafek naft?puiacy nayplerwey od Proiektu Wiary Sety* zacznie fię nie-omylnie. A poty m przyrzeczeniu czwarty raz Czytał Sekretarz Sey mowy Projekt Ub*!}ieczema wolnego gtofu, z ktorego przydatek wyżey wfpomniony Materyi V» îary byt
wyłączony.	,	,	„„
" Y' CO ìMc Pàti Marszałek Pôfclîkï miał fi? pytâc o zgodę na niego, w ten czas
J\î6 Pan Tyzenh.iuz Pod&arbï Nadworny Litewiii głos lobie uprotiwfzy w tych go
wyraził' Iłowa h.	. . . _ r ~
»' Rzecz zadziwienia solna,że na tych obradach Seymtnacy w.zyfcy fięna maxy-" my potrzeb v pomyślności Kraiowych zgadzamy, na treść onych czyli fpoloD radze-" nia zgodzie fi? albo raczey porozumieć fi * niemogliśmy* ^ Niechay kto chce na oftrożności granicz icych SafiaJow, na boiaźni mocnego Króla y zuchwałego O* " bywatela,na Jmieniu Ecjui'ib'if, Uftaw Rzeczypofpolitey Nafzey zakłada fundamenta, 3} -i Ta mówi* ż= gruntownieyize od tych doftoieńftwa Narodowego Maxymy na Rzs-» tizie Kratowym polegaj ■ Lecz RzsJu ten niechce kto w Radach kraiowych >' wi;k(z>ści 2 folo w niechce, rożne bydź mogg do radzenia «wagi, lecz wfzyfikie na pewiym D::vzyi grunfui§. fię fpofobie, żadnego ten pewności Rad medaie IpotobUj ,s icto powszechności głofow ( cudem chyba uifzczać fi? mog^cey ) Radzeniu bey m o-we mu życzy. Nie ieftem Jia tak uciemniony abym do celu pomyślności Kraio-
»' wey zmierzone przeciwne względom politycznym czynił kroki, y z drogi przezor-
« nego wyb icz tł obywatel'lwa. Poznawam ikłonionj w tym wola modrego, przezor-" nego o Dobro Kraiu trolkliwego, Naród y' Iławę kochanego Króla- a tandem oko-» licznościom w tey mierze ukgai^cego Nayiąśnieyfzego Pana, povyazam dofkonafe-" Y przezornego Minijierium zachodzące w tym uwagi, fzacuię Jaśnie Oświeconego " Xci a T Vici Woiewody Ruikiego y Jaśnie Oświeconego Xcia JMci Marizałka Koron-negoWielkich wOyczyźnie Mężów przekładane teraz Reflexye,z tych powodow tru-'» dno mi ieft czynić Iporczywość czytanemu Proiektowb gdy zburzone okoliczności s' przymuTzaiac umyił, chęć y w niechcacym fprawui^. Co lednak wnętrzne we mnie " czyni przeświadczenie, wymówić ośmielam fię przeciw tym zdaniom które ga z^c " tajemnice Konftytucyi Sześćdziefiąt Czwartego Roku y na tym Seymie wybuchnio. »' ny pfomień, dalek? ztjd żarzący fię podzogg ( iakoby o wolność gorliwości ) pod-9t niecny, Ggdyby Rzplta w iitnośc fwa wylilona fama za lobj mowie dziś mogła, uewnieby do takowych umyffowowemi żalem przeymuiącemi odezwałaby fię ^0v^y: Nie tak mię boli że mię Siedzi martwią lecz to mię b^rdziey dolega ze od,włą-
« fnych Obvwatelow prześladowana ieftem. Żywioł natury ludzkiey Ogień dobry »' ieft sdy w potrzebie dogrzewa, ale nie w ten czas kiedy podpala, gorliwość Obywa-« telile/chwalebna ieft o wolność Rzpltey zażyta; lecz wzniecac Kweftya o Prawo » prawdziwa wolność trbefpieczai§ce, budzić ufpione nieco przeciw tey taiemmcy o-»» dleełe umylły, bronić Iławy wolności, a Rzeczy lamą ia krzywdzie, Interelłem prze-" zornego Obywatelftwa nazwać niepodobna. Znam la za powinność ta w a ne dyfponow ić zdanie aby było od uprzedzenia, dopiero^ ol uporu dalekie, trzeba " wiatny zwyciężyć umyił gdzie zdań powfzschność ìnlzy za Cel przed kę bl"^Ra"
" dzenîa fpofob, koniunktura iuż chyba ulepfzyć fię mogący. Między utrat§ źyl^u " y groż§c§ fię Oyczyźnie burzg czyli lepfzy ieft lpolob, oboiętney ulegać nadziei y *' boiainicj tłumić Radzenia Spoloby à cierpliwością zwyciężać przeciwności, czyli " miec zyrttang korzyść w fzacunku y albo niewierzyć bez przyczynny m Imprezom, >s albo przed fię wzi§ć trwałego umylłu odwagę cięfzka na krwi okoliczność wielkiey '' uwagi godna. W Modeftyi więc Obywatelfkiey zdanie względem tego artykułu moie cofnąć przedfięwzięcia niemoggee, w głębokim Polityki zatapiam morzu, y owe-" mi do Was Prześwietne Stany kończę Głos moy pełnemi czucia tłomaczgc fię iłowy, Vobis datum eft nojjc hœc Myfteria mihi autem in Parabolis. ,,
A po fkończonym głofie JMć Pana Tyzenhauza, Marfzałek Pofelflci pytaf fię po trzy [razy czyłiby zgoda była ną podpifanie przeczytanego Proiektu pod nazwi-fki.em: Cfbefpieczenit wolnego gtofu, y za odpowiedzeniem trzykrotnym Ofob Seymuig-cych kilkunaftu ( bo drudzy wizyłcy Imętnym milczeniem twarz pokrywaiac nic nie-inowili ) tenże JMć Pan Marfzałek Seymowy zaprofił Deputatów wyznaczonych do Konftytucyi, do podpifania tegoż troiektu, do ktorego podpifu pomienieni Jchmość Deputaci zfzedłfzy fię do Stolika żalem przeięci, Jedni mowiac: bodatem Poflem n ebyf, Drudzy: utinam Liter as non nejjèm, tehże Proiekt pôdpifali, który takowym lpofobem podpifany y za Prawo przyjęty zhayduie fię w ÎConftytucyi tegoż Seymu.
Naoftatek zbliżyło fię Minifterium dò Tronu y że wiele iefzcze Materyi do traktowania pozoftawafo, przeto SelTya na godzinę 10. zranà na Dzień Poniedziałkowy Çrzez JMć Pana Kanclerza W. Koronnego w uzwyćzaionyrai porzgdku ieft foiwowana.
SESSYA TRZYDZIESTA DZIEWIĄTA
Die 24. Novembres.
Seffy§ JMc Pan Marfzałek SBnu Ryćerfkiegó in tenorem fequentem (łow zagaił.
.. Zna dobrze przezacny Stan Rycerki z iakim ufzanowaniem Majeftat czcić „ powinien, y tey powinności nigdy odftępować nie będzie, ieżeli o Wiarę Swiętf s* Żarliwość wfzyftkich rrtyśli w iedn§ żebrawfzy wol§ y attency§, przez natężenie „ umyfl'ow o Boga gorliwych* żapomniawfzy na ten moment o inf/ych powinnych „ względach mogła przeftapić Prawd mocy Naywyżfzey Tronu, przez Ufta moie nay, pokorniey przepra'za: A że W. K, Mość Pan Dobroci y Miłości ku Narodowi a, fwemu» wzorem Boftwà ha jntehcye ìjardziey, niżeli na ffowa nie z Dufzy rozmv. ,, fiu pochodzące patrz^Cj darowałeś urażę, naygłębfze z zupełną fere wfzyftkich ofi'a-„ r§ zanofi dzięki. Jakom źas przyrzekł Prześwietnym Stanom, że od czytania », Proiektu pivez Collegium Epijcooorum ułożonego dzifieyfza Séîîy^t zaczynać będę, tak j, ażebym fię w Iłowie ftawił, uprafzam Jchmćw XX. BiJliipow aby do Lafki tenże >, oddali Proiekt. „
Po zagaieniu SeHTyi zabrał gTó^ zaraz JMc Pan Żamoyfki Kanclerz W. Koronny y z obowi§zku Urzędu fwego przełożył konieczność czytania Dwóch Deklaracj i: jpterwfzey na Seifyi z$cky od XciajMci Repnina Rofłyifkiego, Drugicy na SefTyi 2$mey od JzMć Pana Benoit Prufkiego, Poiłow, na Audyencyach publicznych J. K. Mci y Stanom Rzpltey, za Dysydentami oddanych, y w namienionych Seffyach iłowo w Iłowo znayduigcych fię; iako też drugich dwóch itidcm Deklaracyi, Jedney od JMĆ Pana St Saphorin, Króla JMci Duńfkiego, Drugicy od JMć Pana Wrougthon, Króla JMci An-gielfkiego, Miniftrow. na Pokoiach na prywatney Audyencyi J. K. Mci Dte Ątaybris także za Dysydentami oddanych, y na końcu SefTyi z^cky w tym Dyaryufzu z nay dui a-cych fię; oraz zaczęcie SefTyi dzifieyfzey radząc od tychże Deklaracyi czytania, oddał ie JMci Xiçdzu Kierllsiemu Sekretarzowi Koronnemu. A natychmiaft tenże JMć IXi^dz Sekretarz Koronny zbliżywfzy fię do Tronu, za uderzeniem Lafk^ przez Xcia JMci Marfzałka W. Koronnego, y wymówieniem tych Iłow : fVieiebt;y Xi}d% Sekre* tart. Koronny wymienione od JMć pa*a Kanclerza iv. Koronnego y oddane foi,e czytać bgdzie Deklaracye, czytał tym porządkiem też fame Deklaracye,którym ie JMć P, Kanclerz W. Koronny wfpominał,
Po których przeczytaniu zabrał głos JMć Xi§dz MaflTalflu Biilup Wileńflu w te ffowa.
Ten poważny fprawuiac Urząd, który zgromadzenie Bilkupow Kroleftwa
0'z)	„ pol^
* Polfkiego fwoiìn imieniem do Was mówić Stany zgromadzone na mnie wîôzyîo. Znam iakiey wyciąga dolkonafości ta Święta materyà. która Wam przełóż ć ieft ini zleconym, iak gorliwego potrzebnie Ducha trolkliwyrrt czuię fercem; gdybym uli. fowaf przyzwoitości dość uczynić, długo pracuiąc myślą ledwoby mi milczeć nie-przylzfo. Lecz wiem przed iakim mówić będę Narodem, przed Narodem który we wfżyftkich czafach y naytrUdnieyfzych okolicznościach nieodmiennie Kościołowi Rzymfkiemu powolności przywiązania nayżyczliwfżych chęci celne, y bohatyr-fkie okazywać dowody. Zaftąpi nieudolność flow y wyrażenia liioiego dotkliwość Dufzy, którą pokilkakroć nà tym Seymie gdy o uberpieczenie Wiary Swiętey Panu» iącey chodziło przykładnie okazaliście.	Widzieliśmy niedawno w pompie
Świata, dwa równie poważne przeciwnym natchnieniem fnuiące fię w oczach fiedzą-cey na radzie Rzpltey widowifka, iedne,które Was do zadziwienia przyprowadziło, gdyście obaczyli Póffow pokoju grożących Wam mocą y powaga Twoich Monarchow, drugie uradowało, gdyście lako ftrwożone owieczki niebefpieczęńftwem zguby głos PatëèrZa uffyfzeli. Ten wam od Synów rozprofzenia wyznaniem óddźielonym fpol-rtą wiarą węzłem miłości y pokoiu ziednoczonymi być radził, y dò lłateczności zachęcał. Tamci nowemi uftawami rożnych obyczaiow y Wiary Obywatelow dó rz^du y rady Rzepltey dopuścić pobudzali. Stało fîç tó powinnością nafzą którym BOG w Kraiach Rzpltey oddaf rządy Kościoła y zbawienia Wafzego ftaranie powie-, rźyf, przeftrzedż, oświecić, y w tych trudnych okolicznościach doradzić, a fumnie-nia powojem inaczey doradzić niemożemy. Budźcie mężnemi, bądźcie nieuftra-(zonemi, tego potrzeba wyciąga Oyczyzny, to dawne uftawy oftrzegły aby ulzczer-bku Wiara pańiiiąca w naymnieyfzey części ńiecierpiafa; Nikt iuz niewąrpi w tych oświeconych wiekach, że rożność myślenia w rzeczach do Religij należących rożność zdania w Radzie narodowey fprawuie, dzieli fpołeczność ludzką na części, którą każdą ofobno duch ożywiaiąc, fz zegulne niepowfzechne fprawuie myśli y ż§-dania. Żtąi wynika to przezorne rządnych Krajów póftanowienie dwuch panuią-cych ńa fonie (woim niecierpieć Religij. Jako dwie dulze niemogą być w iednym ciele ludzkim, iedna drugiey prżefzkadzafaby dobre chęci, roftropne zamyiïy przyprowadzać do fkutkii, każda fwoią preferuiąc wolę^ Podobne żarriiefzanie w cielę politycznym Rzpltey fpra#iłyby dwie Religie, które iftotnym lą duchem ożywiaią-cym akcye ludzkie y początkiem lą Wykonania onych. Było to, ieft, y będzie we wfżyftkich Kraiach niezmierną maxymą, trzymać Obywatelom w iednomyślności fącząc umyffy podobieńftwem rozumienia, niby iednym łańcuchem, wielo zpoio-nym ogniwami. Czyż trzeba Rzpltey tey niesforności, tych kfotni, tego zamie-fzania, tych niefzczęśliwości których doznawała przez tyle lat poki Dyffydentom bezprawnie mieścić fię w fpofecznoścl rady Pańftwa dopiifzczała. Czyż Zebrzydo-wlfcich, Zborowflcich , Gorkow dzieie tiftaîy w pamięci nafzey ; których zuchwaU ftwo wfparte zagraniczną fiłą iak nawalne fzturmy Rzpltą kołatały, y zaledwo do o-ftatniey nieprżyprowadzify zguby. Czyż ftoletnie JFrancyi, Niemiec trzydzieftole-tnie, Czechow długie y okropne woyny fmutnego à ftiiżącego nam do przeftrogi lkutkoW rożrtości wierzenia niewyftawuie obrazu. Wfzyftkie wieki, wfzyftkie Narody z fzkodą lwoią doświadczały tey prawdy ktorey natikę Polfka krwią fwoią drogo, y obficie przypłaciła. Kto rozumie że udział w iakiey części prerogatyw pa-nuiącey Wiary Ktaolickîey,rtiéda tyle mocy Dyflydentfkiey* żeby fię kiedy znig zrównać mogïa, kto tak rozumie, fiebie y Oyczyznę zawodzi. Pò ftopniach na gurę wchodzą, Befpieczniey ten czyni cO rt'eprzyiacielowi oręż odebrał, niżeli ten co go w pochwach pozwolił mu nofić. Dozwoli Rzplta teraz kilku Urzędów, dopuści publicznych Zborow, lub prywatnych Oratoryow, uymie władzy Strażnikom Wiary z ważnych przyczyn, znaydą % w daltzym czafie nieodbite przyczyny, trzeba będzie coś więcey poftompić daley, poydą Ç»mi iako to widzieli Pzodkowie nafi, ofią-dą Senat, podniofą Wieże Kościołow, y moc, rzucą lię na prawowiernych Pafte-rzow, y opańiiią trzodę. Przyfzli oni wiek drugi ternli, w pokorney y zaniedbaney pollaci wtuteyfze ftrony, nikt fię niefpodziaf y rzadki kto pilnował aliści w czafie lat Czternaftu zarażona kacerftwem Pollka wzdycha pod ciężarem błędów, próżne ftały fię wielkich, gorliwych, pełnych Ducha Bolkiego świętych Mężów Bilkupow próżne ltarania, nieudolne zabiegi, Czas y pobożność Krolow zaledwie umnieyfzyfy tego kąkolujktory iuż byî zagîufzyî dobre ziarno. Bogdaybym mebyf wieczfzem,
^ wrócą iię wroca fmutne Zygmunta Àùgufta czafy,kiedy w tym trudnym razie, ty tyïft zawi/tnym momencie cokolwiek doczefnemu intereflowi z krzywdą w-iecznego po-blażyeie,kiedy myślą nieobymiecie czafow przyfzîych ż przefzfemi, kiedy pokażecie 9> lię ffahfzemi niżeli na Palakow przyftoi, niżeli godzi fię Prawowiernym.
' Nieżal byfoby gdyby iaki fundament preteńfyi fwoiey mieli zaiadzony na Prà-wach Oyczyftych> albo przynamniey choć na wyrnufzonych Traktatach. Dopuścić '' Opatrzność cztery zawiftne na Prawowierną Religią momenta, po Zîotych owych w Polfzcze lat Sześciofet,w Litwie Dwóch fet czafach,kiedy wfzyftkie kacerftwaPraw fu* rowością uitrafzone za granicę pierzchamy. PierWfzy Klimakteryk za Panowania Zygmunta Àugufta, ktorego Przywiley pod Rokiem 1563. pokażuią Dyfl}'denci gó-5' dne fwoich Architektów dziefo, maiące widoczne faffzu charaktery ; Data przywi-leiu tego 6. Juli/ ieft położona pod pieczęcią AÎikoîaia Radziwiłł który w ten czas iak Oyczyfte prżeświadczaią dzieie, z Woyfkiem zMińfka ciągnąi pod Smoleńlk-. ' Wiadomo tudzież że Kroi Zygmunt Àugult pierwey w Roku 1560. wyzuł fię z mocy Prawodawftwa, a żatym Przy wileju niemogł dawać bez zezwolenia Stanów. Wre-ście, leże li Dyploma mieć za ważne, iakże niemieć za ważne pięć edyktow, od tegoż Króla przeciw Dyftydentom pierwey, à po tym w Roku 1564. z oflatnią iurowośćią I na nich wydane. Wierzyć nie można, żeby tak nieprzyftoynie doftoieńftwa Panu-iącego tak częfte były czynione odmiany. Wiedziałby o tym Dyploma przynà-^ mniey Seym Parczowiki w 1564. Herezye Prawem powściągający, y fami Dyfiy* denci o approbatę onego ftaraćby fię nieomiefzkali. Nakoniec chociażby były nie-' zmyślony, niemiałby iednak wrazności że prywatnie wyfżedł z Kancellaryi, y że od " tego Króla, który diplomate Rzpltą obwarował, iż ieżeliby fię co kiedy na ftronę ^ Dyftydentow przeciw Prawu poftanowiło, żadney mocy mieć niema. Po Śmierci tego Monarchy druga na Kościoł Pollki powftała burza, gdy w fześć dni po zakończonym KonwokacyinymS eymie w Roku 1573.Zuchwale lobie Dyflydenci obwarOw li pokoy; przynaglili niektórych Katolikow do podpifu, mimo zafzłą wprzód od Arćy-^ Bilkupa Lwowlkiego ^otyin Pryiìiafa Uchańlkiego z całym Duchowieńftwem, y > lićzńąWóiewodztw proteftacyą,ż wzgardą całey MafóPolfkiey Prowincyi w Krakowie llanowionych dekretów ad PaSa conventi Henryka Wależyufza od Rzpltey podane w Paryżu, Jan Zborowski iławney pychy Obywatel włożył ten punkt natrętnie, à nie» " chcącemu nańKroiowi prżyfięgać dla proteftacyi Poiłow Katolików, pamiętnemi pogroził i-fowy: ni appfobav- ris;9Rex Polonia non eris. Ten iednak pofrzodek ratował Religi) Pantiiącćy Prawo iż zaniełione przez Polïow Rzpltey proteftacye od Króla chętnie przyięte, y dołożoijo warunek: in quantum J'uri utriusq, Gcntis Polonia non e fi con" if ari a i à w podpi tìt, foìvis juribus Romana Ecchjiœ.	Oświadczenie lię przeto
" Królewlkie iń Diplomate o poniewolność, ńiepotwierdzenie przez ziazd Warfzawlki w Roku 1574. moc tey pretendowanej? obrony żnilzczyło,y dało przykład Stefanowi ' Batoremu ażeby podonny przymus in Diplomate ogłołił, y odPraw woinie ftanowio-nych przez całą Rzeczpofpoìit§ oddzielił. „
., Trzecia chwila natarczywości DyfTydentow na Katolicką Religia śmierć V3 Zygmunta IH, ptZynioîîa> Seym Końfederacki w Warfzawie pod Lalką Krzy-iztofa Radziwiłła Hetmana Polnego, Kalwińfkiey fekty Obrońcy, trzy punkta Dyfly-dentom przyiaźhe przyiąć niechętnie muliał. Pterrujzy aby w Miaftach Króle-,, wikich wolne nabożeńftwa mieli. Drugi aby Zbory które były podowczas ubefpie->, czone zoiłały, zabronione atoli nowe budować» TtZ"<.i prywatne Nabożeńitwo „ bez fpiewania y Kazań gdzie Zborow niebyło pozwolono Ten pokoy z Dy Indentami cierpliwie przyięty, wielo kont rady keyami y podpifami od wielu z falwą nadwą-,, tlony, uciśniona znófić mufiała Oy czy zna, aż do Jana Kazimierza, kiedy fpodziewa-5-» ł§c hę» zrzucić iarzmoi na nowo znofić przymufzoną zoftała. Czwarty czafow przypadek na ukaranie Oyczyzhy od BOGA wyznaczony dodał Dysydentom śmiało-^ ści, ażeby o fwoią Religią krwawym gruntować boiem. Wyftrafzona była aliekura-cya pokoiu, na nowym Kroliii Prymalie y Marfzałku Rycerfkiego Koła, dla Dyffy-dentow we dwa dni po Seymie i 560. na którym PofTowie onego dozwolić, ani obie-„ cać niechcieli, użyli Sżwedzkiey mocy y pogrożek przy Paktach Oliwlkich, y gdyby opatrzność niewzmoćniła ferca Obywatelow nafzych, gdyby Brandeburiki Pofef „ Jmieniem Pana Swego niezabronił, powfzechność Dylfydentow w Pańftwach Rze-v, pltey nayduiąca fię, zoftałaby pod protekcyą nie Praw Oyczyftych, ale potęgi Sąfie-
(z)	„ dzkiey,
„ dzkiey;ftane?a iednak rzecz natym^iż tylko Miaftom Prufkim ubefpieczona wolność „ Religi), którą rozciągać bez oczywiltey niefłufzności nikt niepotrafi, Traktat Grzymufto Wiki ego Dyzunitom tylko Ifuży y pod kondycyami, które znafzey tylko „ ftrony fą wypełnione, Uprzykrzyłbym fię*Stanom Zgromadzonym, gdybym od „początku kwitnącey Wiary Katolickiey aż do Dni nafzych moc y mnogość uftàw „ Rzpltey wfpieraiących y ubefpieczaiących Wiarę Panuiącą od Nieprzyiacielikich „ naiazdow przedfiewziął wyliczać. Pozwolcie fobie prźynaytnniey Traktat wieczyfty „ wieku płynącego Siedemnaftego Roku, za pofrzedniĆtwem Wielkiego Piotra uczy-„ niońy. Ten być powinien fundamentem nienarufzonym, ten niech bçd/.ie reguły ,, poftępowania Rzpltey z fwoim rożnością Wiary oddzielonym poddańitwem.
,, Dwieście Lat początkowi Luterfkiey y Kalwińfkiey fekty liczemy, dwieście „ też lat iak niefzczęśliwość domowych kłótni,rozlania krwi, boiaźńi ullawic/ney do-,, Zńawamy; y gdy umnieyfzoną DyflTydentow iuż poniżonych mamy liczbę, takie czy-,, nią zamachy, iż nie z niemi iuż ale z Monarchami do czynienia mamy. Ceż gdy pie-„ lęgńować zaczniemy, gdy wzroście we wnętrznościach Oyezyzny, gdy fię rozmnoży „ degener fidci partus-, obaczy znowu ta niefzczęśliwa Matka iako owa Rebeka,dwa wal-„ czące we wnętrznościach Narody, a młodfzego do ftarfzeńftwa pnącego fię gwałto* ,, wnie. Y z tego Praw y dzieiow dawnych zbioru y wywodu, przed oczy wam ,, Stany Zgromadzone, przełożyłem» iaśnie widzieć, iż żadnego wyraźnego Prawa, ża-,, drley	Dyflydentom od początkow aż do nafzych dni Rzplta niedawała»
„ tylko z miłości przyzwoitey Matce, broniła prześladowania, y rozlania krwi między 5, Dziećmi. Widzieć że na utwierdzenie Wiary Swiętey Panuiącey poczawfzy od „ Władyiława Jagiełły aż do pożnego iego Potomka Stanilława Augufta od naiazdow „ y filnych wdarcia fię do prerogatyw Katolickich natarczywości Kacerzom zaftawiała ,, tamy. Widzieć że tyle ffcofow y niebefpiecznych wytrzymywała razów, iako twarda ,, y nieprzebita fkała gwałtownością pieniących fię wałów bita porufzcnia fwoiego „ niezoltawiła poznaki,ftsłością więcey iak mocą zbuntowanym na zafzczyt Panuiącey ,, Religij odpor daiąc nieprzyiacielom. Y także odrodnymi mamy być Potomka-„ mi Wielkich Mężów nieprzełamanych Przodkow nafzych, którzy z fortuny y życia ,, ażardem zaftawili fię o całość Wiary, także zprzykrzyły fę nam błogotfawieńftwa ,, Bofkie które na tę Oyczyznę Katolicka ściągała gorliwość Pobożnych Obywatelow* „ którzy domy Boże, y rozmaite cnoty w tym Kraju rozkrzewili, także zprzykrzyły „ fię obyczaie Chrzęści ańfkie które refztę porządku Rzpltey dotąd utrzymuią, że G mi ,, świętokradzką ręką dotąd nie przebyte wiecznym zamknięte Prawem zapory otwo-„ rzym Heretyckim błędom.*1 Niech oni ogarną cały Naród, niech teraz rząd polity-„ ćZny woftatnie wpada zamiefzanie! niech wreście część Oby wntelow pod obcą Rze-,, pltey .władzą zoftaie, byleby Panuiącey Religij nie byli poddani. O czafy zawi ne, „ o zdania niepodobne do umyffu Polfkiego. Jeżeli świątość rzeczy o którą idzie nic „ nayduie względu, ieżeli nicbefpieczeńttwo Oyezyzny nieprzeraża, ieżeli miłość y ,, nfzanowanie BOGA niema iuż w fercach nafzych mieyfca, niechże wzbudzą do poli-,, towania nad foba potomkowie wâfî, którzy w tym fatalnym momencie, w tym okro* „ pnym pubłiezney uftawy,razem, na wieczne czafy olłabieni zofta'n§. którym daje na-5, wych nauczy eie Iow, a nauczycielom otuchę y befpieczeńftwo dacie, ż°-by ich do 9, rozwiozłości poftępkow zwyczaili, żeby nic Świętego w myślach niezoftawili, tylko „ ćo natury albo ambicyi powodem naylepiey chuciom dogodzić może. Co to za rc-„ dzay nowy Obywatelow pewne niefzczęście dla Rzpltey gotiiiący* co za rodżay nie „ prawych ludzi obmierzłą formuiących fpołeczność,który y te nietrwałe y niepewne „ związki miefzać y targać będzie. Dopiero w tamtych fmutnych czafach pokaże „fię fkutek ffabości y fzkodliwego kroku ktorybyście przeciw BOGU, Oyczyznié, y „ potomności uczynili. Nar/ekaliby Wnukowie na przodkow fwoi-h hikczemność, ,, że fię dawfzy fkłonić boiaźńią, uwieść pozorną a w iftocie fałfzywą radą uftompiii „ z placu, pozwolili dotknąć iadem który powoli y za czafem całe ciało piekielnym „ zaraził ogniem. Przedkimże to mówię, przed tym Królem który niedawno na „ wfpaniałym Tronie Swoim iak na Ołtarzu BOGU y iego Wierze Swiętey uroczyftą. ,, z fiebie uczynił ofiarę» iłowa bowiem Krolewfkie, fą uczynki. O Dzień tym pamię-,, tnieyfzy, im rzadfzy iuż na świecie. O Dzień fzezęśliwy ńaypożnieyfżym twoim na-,, ftępcom od Opatrzności do naśladowania wyznaczony.
Nie N. K. nie fkargi ale dzięki za obronę YViary zgromadzenie Pafterzow
z po-
,, e powinn§ W.K.Mci uprzejmością oddaîé, Przedkimże mówię, prfeed tym gor« „ liwymy niezwyciężonym gdzie chodzi o całość Panuiącey Religij Senatem y Sta-„ nem Rycerlk.im, zamieniam głos w modlitwę do BOGA niech utrzymuie te pobo-„ żne y mężne przedsięwzięcia Narodu. Niech ni u niewidomymi drogami do zadzi-„ wienia y zazdrości świata doda tyle fił y mocy ile dał wfpaniałości.
„ Jmieniem Naizego Bilkupow Zgromadzenia o przeczytanie tego który teraz podaię do Lalki uprafzam Proiektu, ,»
Odebrał zaraz Sekretarz Seymowy Z rąk JMci Xiądza Bilkiipa W7ileńlkiegó Froiekt pod Tytułem IViara Święta, à Xiąże JMć CzaVtorylki Bifkup Poznańfki głos fobie uprofiwizy, wyraził w nim nayprzod że Traktaty Ol i w lici y Grzymułtowfki nie ubelpieczaią tyle Jchmościom Dysydentom, iak wiele oni teraz pretenduią, y że Traktatu 1717' Ann* uczciwą Tokrancyą Dysydentom oftrzegaiąceeo, był Medyatorem, Piotr Wielki Car Molkiewlki; a potym o zabronienie Oratoryow, y Xiąg zakazanych {prowadzenia, dopominał fię,
A po Nim zabrał glos JMć Xiądz Szeptycki Bi (kup Płocki y w naftępuiących •wyraził go Iłowach.
" Czego dawne wieki dla kônferwacy Status3 który zdaniem naydofkonaifzych Politykow Religione ito i, fobie życzyły, ut qui ejjèt Rex idem firn ul ejf't & S û cer dos, te-'* gośmy fię, iako w innych rzeczach pro felicitate ze wfzyitkiemi certować mogąc cza» '' fami w Ofobie W.K«Mci, który caufam £)ei zawfze Tuam mieć chcefz, i^koś fię w pu-bliczney mowie Iwoiey przed St-mami oświadczył, doczekali, y mamy niepłonną " nadzieię, że te impety y pretenlye liberi exerciïij Akatolików przez pretendowane po-" mnożenie Zborow przeciwko tylu Prawom dobroczynnie odwrocić zechcefz. „
'' Ktoż bowiem nie widzi że wfżyftkie Kroleftwa porządne maią to pro arcanoRc 31 fervalo Stati fico •, to iefc: Caufam Religioni s ita cum rati one Status ejfe conjunffiam* ut Ula turbata vel mutata, barie iiecejje omnirto turbari vel mutari Bo za pomnożeniem prze-" ciwnych lobie Religi;, wraz ńaUępiiią y pomnażaią fię w Stanach wielkie rozroźnie-'■ nia tykaiące fię y {arnego Tronu, iak 'wyraża Demofłbenes^ Polïki Orzechowfki : Pof-'* qiiam difcëjjum ef à bide Cathofica, etiafn a Ficie dïfeejfum e/ł 'Polifica*nam neque Rex Sena-tui-, ncque Senatus Populo, neque Scnatui Populus amplius credere puterit» że lift afa by in» ter omnes Status gr-zeź te pomiefzanie RUigij konfiden ya. Gdzież bowiem mo-* wiąc o wfzyftkich Pańftwaoh t?k Katolickich iako y Ak- tolickìih, gdzie ieft Religio 9> Dominatisi przeciwnych tey famey p muiącey Religij do Magiftratur y rożnych fub-" felliow promowuią ì à tèràz 'przez rożne zagranicznych Pańitw lifiłowania cifną fig Dyłfydenci chcąc wniść prze iwko tylu Prawom do wfzelkich Magiftratur, ktoż na tó pozwolić może i dożnała cafa Rzpita w dawnieyfzych czafach przy zczfzerzaią-cych fię Domowych woynach Z oftatnią ruiną Kraju rożnych nięfzczęśliwości w o-" wych Sławnych Dyily demach Zborowfkich, GO'rka'ch, Zebrzydowskich y innych,kto- '
rzy y Krolom y caiey Rzpitey bardzo byli ciężcy, mieli dofyć,przykrości Stefan y ' Zygmuntowie Krolovviè y inni Naitepcy eiiam z Aiiafta'mi rożnemktóre chcąc fię '* wybić ex Dominio Rzpitćy, lzukali protfkcyi z; graniczney Dyflydentikie.y przeciwko " całey Rzpltey, gdzie zabiegając takowym Poftępkom, Konftyrncye poftawały ciekla-ruiąc takowych pro Perduellibus. Ten to ieft fkutek pozwolenia Uberi Exercitif '' że przez pomiefzanië Religij, kray cały być m tifi zamiefzany, więc in minuti s należy " invigilarene incidamus in pcjora. Mamy Traktaty Oliwfkie y W lawikie, ktore-" ini oftrzeżono aby kto w ìakiey wierze przed v/oyną zoftawał, to ieft iakie były w Miailach zńayduiące fię Religie opifane Prawami, aby przy tych Kościołach y Zbo-rach ftrony obydwie zoitawały, czego Wfzyftkiego dotrzymuie Rzeczpofpolita. ,, ' Mamy datone od kilku fet lat Przywileie od rożnych Anteceflorow W. K* Mci '5 à w iżcz'egulności dla Xiçftwa Mazowieckiego, mamy też y niedawne medyacye z Dworein Pétersburfkim w Roku 1717. Artic: 4, przez Xci a JMci Dołhorukiego Pełnomocnego Polla poupifane, mamy tyle Konfederacyi v Konftytucyi Krajowych " przeciwko DylTydentom, y za fzcześiiwego Panowania W. K. Mci trzy Konftytucye, '* dla czego Nayiaśnieyfzy Panie nie profiemy o nowe Prawa> bo dofyć nam zoftać przy dawnych Prawach, przy których abyś W.K.Mć raczył Nas konferwować dopra-Iza my fię. Niech Jchmoć Panowie DylTydenci zóftaną w granicach Prawami o* " pifanych, niech fię modlą w ftarych Zborach które pozwalamy reparować, nieeh y w prywatnych fwoich domach nabożeńftwa fwoie odprawui^,nieprzefzkadzamy,niech
(zi)	» we-
J' według prawa mai§ fiiamPacem; Niech przez poftronne zagraniczne Potencye przè-" ciwko Prawom y wfzelkiey ITufzności internarti & externam tranquillitatem niemiefza-" ig, chcąc wniść fifa ad liberum Exercitium przy nowych pretendowanych Zborach';
na co według Praw Oyczyftych pozwolić niemożemy , niech mówię zoftang przy " Prawach z dawna dla iiebie opifanych, to y my według Praw z Jchmościami ferva-" bimus Pacem* Więc kończąc moie zdanie mówię z Kościołem Bożym do W.K.Mci y Stanów Rzpltey : Ecce motus faBus efi in mari ita ut Navicula operiretur fìuBibus od " Jchmciow Panów Dyfiydentow w pretenfyi liberi Exercitij przez pomnożenie Zborow; *' dla czego W. K. Mć iako świątobliwy Pan fu a Paterna Vigilanti a nie racz zafypiać, '' lecz pro fuo Domino chciey imperare <ventis ut fiat tranquillitas in Religione Cattolica " pod fzczęśliwym Panowaniem W. K. Mci, tak ażeby rzekł cały Kray: gratis hic eft * Dominus quia venti & mare obediunt eiì niech te niefprawiedliwe żądania Akatoli-" kow przy interesowaniu lię W.K.Mci przeciwko tylu Prawom ufiłówane uftana, wfzak " W. K. Mć iako Pierwfźy iefteś Protektor Praw Oyczyzny, tak fupplikuię abyś był y " pierwfźy Defenfor contra omnes Acatholicorum in ful tus, bo z nafzey ftrony co możemy to czyniemy dla Jchmciow Panów Dyiïydentow, w czym fię plenius Nomine Collegi/ Ępifcopalis J.W. JMć X. Bifkup Wileńiki wyexplikował. A teraz iterate doprafza* iac fię abyś W. K. Mć raczył Nas wfzyftkich tuer i przy tylu Prawach, za co Panowa-nie W.K.Mci Pan BOG pomnoży wfzelkiemi defuper Blogoffawieńftwami, abyś nam iak naydłużey y nayfzczęśliwiey panował, & fis Gloria <zternu$ & Nomine Immortalisi '' Podany zaś Proiekt do Lalki w tey mierze, uprafzam W. K. Mci y Stanów Rzpltey aby byT akceptowany, czytany y podpifany» ,,
Czytał potym Sekretarz Seymowy Proiekt od JxMć Xiçdza Biskupa Wileńikiego oddany pod' Tytułem Wiara Święta. Po ktorego przeczytaniu za domówieniem JMć Pana Łopacinfkiego Pilarza W. Litewfkiego Poiła Mściffawikiego y innych, Tytuł ieft w ńaftępuiących Iłowach pówiękfzony.- Wiara Święta Katolicka Rzymfka\ y w famy m także Proiekcie do tych ffow Wiarę Najzç SWtçtï ieft dołożono Katolicką Rzymfką. Powtorzone więc ieft raz y drugi czytanie tego Proiektu, y po przeczytaniu onego, pytał" (îç Marfzałek Seymowy po trzy razy czyi i by zgoda była na podpifa-nie przeczytanego Proiektu, a za powfzechnym cum applaufu odpowiedaniem zgoda% zaproszeni zaraz byli Jchmosc wyznaczeni do Konftytticyi Deputaci od Marfzałka Sey-moweąo, y tenże Proiekt pod Tytułem Wiara Święta Katolicka Rzymfka, ód Marfzaf-ka Seymowego y wfpomnionych Deputatów* zoftał podpifany, który lię znayduie in Capite Konftytucyi tegoż Seymiu
Pofzedł zaraz Senat y Mini fier tum na dziękczynienie J. K. Mci za ten Proiekt do ucaîowania ręki JEGO; y wraz potym za infynuacy§ Stanu Rycerikiego JA4Ć ran Marfzałek Seymowy zabrał głos, w którym fupplikował J. K. Mci ażeby walecznym y gotowym na Obronę Wiary Swiętey Stanu Rycerfkiego fercom, iako na znak wdzięczności Krolowi y Panu fwemu za Jey zaffonę, zbliżyć fię im do Tronu fwego, y Jch Uftom rękę fwoię Krolewlką ucałować pozwolił- Pofzedł fam natychmiaft Marfzałek Seymowy do Tronu do ucałowania ręki Pańfkiey, a potym porządkiem wymieniane Woiewodztwa, Ziemie y Powiaty, wfzyfcy Polłowie przyftępuiąc do Tronu, naoftatku za Niemi Sekretarz Seymowy, rękę Nayiaśnieyfzego Pana ucałowali.
Skoro porym wfzyfcy Seymuigcy na fwe wrócili lię mieyfcâ, Xże JMć Marfza* łek W. Koronny dał" głos Xciu JMci Czartoryskiemu Woiewodzie Rufkiemu Prezydentowi Kommilfyi Woyfkowey Koronney, który namieniwfzy.* że ponieważ fie iuż Materye Skarbowe zakończyły, y z porządku Seymowania Woyfkotoe zacząć fię powinny; o przyftępienie więC do Nich J. K. Mci y drugich Stanów Rzpltey dóprafzai^c fię, oświadczył: że JMĆ Pan Łoś Starofta Wyfzyńfki Kommiffarz Woyliowy Kommiifyi Koronney Pofeł Podoliki dwa Proiekta: Jeden, polepfżenia Ph^y Woyfku Koronnemu; Drugi, Or dyn ay i KommiJJyi Woyjka Koronnego czytać będzie, które to Proiekta temuż JMć Panu Łofiowi Poffowi PodolOciemu, a Trzeci Proiekt pod Tytułem Szkoła Rycef-lka Sekretarzowi tenże Xże JMć Woiewoda Rulki oddał.
Zabrał przeto głos pomieniony JMĆ Pan Łoś Pofeł Podolfki w te ffowa.
,, Zł§czona z wielu Ofob w iedno (tak iak wfzelkie inne Towarzyftwa ) R.zpîtà „ Nafza, nie mogłaby mieć befpiecznego y pewnego zachowania, gdybyśmy wzaie-„ mney wfzyfcy Jey Obywatele ( iakośmy powinni ) fobie pomocy niedawali. A to „ na ten naypierwfzy y fzczeguiny koniec, abyśmy Dobro fwey fpołeczney Oyczyzny
j, w iak
^ W iak:"ńayfźczęśliwrzym ticàìèniù, zieclnóeżenić utrzymywaìi. W tych to pò1 9i wodach y Kommifïya Woylka Koronnego dopełnia obowiązkowe fobie zoftawionć ■„ od Rzpltey zlecenia, gdy przekłada względom fprawiedliwym Zgromadzonych Prze-świetnych Stanów Rzpltey ucigżony Stan Woyfka Koronnego, y konieczne a fpra-•5,|wiedliwe tych żądania. A gdy taż fama Seyitiuigca na oftatniey Konwokacyi Rzplta uznała fzczupłość źołnierilego żołdu, więc mniey potrzebne w tey mierze f^dzę by di dowodzenia. Bo ktoż nieuzna na iaki koniec N. W. Mewi Panowie Mężowie Woyfkowi, ktotzy fię dobrowolnie w tak rożne, w tak liczne- y W tak tru-5, dne wprzęgaia prace,którzy tyle fatyg y utrudzenia podeymuia, ty le przeciwności y niewygód znofz§, którzy li^ na fztych tyle przypadkom y nicbefpiećzeńftwom poda-„ ia,na iaki mówię koniec to wfzyftko tak wfpaniale y walecznie czynią/ iezeli nie na „^zarobienie fobie flawy \v ffużeniu fwey Oyczyznie tak odważnym, iezeli nie wzie»> „ dna nie fobie powinney płacy w zyfku tak przyzwoitym^ Y ten to czynienia fpo5» i,, fob iakiey ieft pochwały godzien, niecbcę fię ia tu obfzernie rozwodzić, ile że prze* demn§. wielki w Oyczyznie Maż a nad wfzyftkie pochwały wyżfzy J. C. Xże Wo» „ i e woda Rufki Prxfef KommiflTyi Nafzey ( ktorego miłość ku Oy< 2>znie, Cnota, Na-j-, uka, y łagodność, coraz nowym dla Oyczyzny okazywane dowodem tak świetnie^ j, dzielnie wfzyftkim trzem Rzpltey Stanorń poletaia) doftatećznic iuź dowiodły i, obiaśniłi Przeto tę tylko przekłada i §C z mieyfca meg© Stanom Rzpltey uwagę»' y, iż dobra nie oćhybnie ieft tżecz, gdy iefzcze ftoi Okręt przy porcie ubefpieczyć go warownie od naftępuiacey nt wałności, nie pod ten czas gdy w pośrod iuz burzy i, znaydować fię będzie^ troikliwe nicwcześnie opatrywać mu ftarania; ku wypełnia niu włożonych nn Mnie od Prześwietney Kommiffyi WoyfkoWey obowi§zkowprzy-ftępuię do czytania oddany chini Proiektow.
■A'pó ikończoney mowie fwoiey JMć Part Łos Pofeł Podoliki przeczytał dwa bddane fobie Proiekta y po przeczytaniu cnych oddał ie Sekretarzowi SeyiTiowemu, a Xi§że JMć Wojewoda Ruiki o pr/yi^cie y podpifanie tychże dwóch Proiektow, je* rinego Helepfzcnfj Pfacy Worjxu Koronnemu, Drugiego Ordy»acyi Kommijjyt Woyfkâ Koronnego 5tanow Rzpltey liprafzał.	^	.
Powtorzył potyin Sekretarz SeyhrioWy czytanie tychże dwóch Proiektow y ò-raz Trzeci pod Tytułem \zkofe fcy.erfk. Proiekt przeczy taDo których JMć Pan Godzki W oie woda Podlalki przymawiai§c fîç-, dopominał l?ę: aby "nit tylko na Ofticye-*ow Cudzoziemficiegó zaciągu zaffużonych, y prżez pod.-tzłość. wiek ti, albo przez przypadkowy iakowa okoliczność do iłużby nieipó>óbnych był wżł lad fuit^ntov.arna z Summy Stu Pięciudzieliąt Tyfięcy Złotych ha to wyznaczon y., ale tez y na Kómpa-hi§ Polik§. wytfużortf. równemu przypadkowi podległą była takowaź pati ięc. Donia» "Wiał lię oraz aby przez Juryfdykcya Woyfkówg^ Juty fdykeya M; i-fżałków lka w niczym tiie była nartilżona. Co % zaś tycze uczynionych expen-, z Skarbu J. K. Mci na za* ïozenie Szkoły Rycerlkiey y dotąd Jey utrzyiTiowanie, oraz na inne potrzeby publiczne z tegoż Skarbu poniefiohych wydatków, y w Proiekcie śzkoiy Rycerfxicy •wymienionych» ufiłował koniecznie aby przez dwie części przynaymniey też wydatki Skarbowi J. K, Mci ż Skarbów Rzpltey Gboyga Narodów były powrocóne.
O ktor§ reftytućy§ Ttm Skarbu j. K. Mci gdy zaraz JMĆ Pan Ponińfl^i Kii-thmiftrź W.Koronny y cała prawie Jzba hieuftaniiie Ji Ki Mci aby przyięta do Skarbu ICrolewikiego była j.K.Mci doprafzała fię^ tudzież JMć Pan WoieWoda Podlalki Proiekt eo nomme zaraz uformować y podać ofiarował; przeto J. K- Aić wezwawfzy AJint-ficrium do fiebie* za zbliżeniem <Îç óńegoż do Trónu óraz nderzeniem Lalkami przez Xi§żąt Jchmóściów W- Koronnego y Nadwornego Litewlkiego Marfzałkow, y wymówieniem tych lïow pr/ v Xcia Marfzałka W. Koronnego:	Kïoi. wfka Mość mowie bgdziei tnowił dó Stanów Rzpltey w naftępiiiące flowa.1
Nigdy nikomu użycia wolności tamować niepózwoliłem fobie w tey Praw •4 Swiatnicy* gdzie użyteczne PofpólitetnU t)obrti proponować y oddawać dó Lafki Pro-łi jekta, ieft naydzielnieyfzym Seytnowania zafzcżytemi Znam ia neleżyty odemnie 3' wdzięczności ohowiaźek dla propunuiaćegó Senatora y przyzwalaigćych Stanów pó-,y wrócenie, wydaney od Nas z chęcią, dla Publicznego pożytku expenfy. Lecz gdy wfpomnieć przychodzi: że fkaflowaliśmy Pogłowne, Podymnë» y Cło generalne, à iy uftanowiliśmy Podatek Czopowego y Szelężnego; ktorego Dochody kto wie czyli na nieodbite Rżpltey wyftarczą potrzeby j Zaczym obcigżać Skarb Rzpltey powro^
Xaa)	.	"
1
'ł ceniem expens moich ( które czyni§.ę pomoc ku wygodzie pubJiczney z ochota da-" ruię ) à w czalie nieodbitym wydatkom Rzpitey uczynić uymę, byłoby to dla Dobra " Oyczyzny mniey zbawiennym. „
" Niechcę Ja tego dać z fiebie przykfądu. ^Będźieli fię dziać dobrze Oyczy* " źnie, y Wy fwobodnych zyfkow używać będziecie^w tedy o nadgrodzie dla Mnie po-myśleć Wam ukochane Stany fama każe wdzięczność bez uciszenia Oyczyzny. Teraz " zaś widzieć Szczep młody ukochanego Mego Narodu zgodnie rofngcy na uffugi pu-" błiezne, y opatrzone należycie te które mamy Woylko,nayufìlnieyfzg ieft żgdza moia, " Przeto leżeli teraz życzliwość fworç podług moiey myśli ukazać mi chcecie Ukocha-" ne Stany, to czyńcie co Wam famym ieft naypotrzebnieyfzego, y niebawi§c do przy-" ięcia y podpifania tak dwóch pierwej przeczytanych, iako też y tego Szkoły* Rycer-" Jkiey odemnie w fzczegulności zadanego Projektu chcieycie przyltapić. ,, "
Po fkończoney Krolewikiey Mowie, na wnofzenie JMć Pana Wojewody Podia-fkiego, dofożone % równe względy na Kompania Pol % w niefpolobności ffużenia iak y na Officyerow Cudzoziemfkiego zaciągu; y gdy JMć Pan Marfzafek Pofeliki pytaî fię po trzy razy o zgodę na przeczytane trzy Projekta, à powfzechne trzykrotnie zafzîo przyzwolenie; zaprofił więc tenże Marfzałek SeymoWy do ich podpifania wyznaczonych do Konftytucyi Deputatowy też Projekta, to ieft : Pierwfzy, Polepfzenia płacy Woyfku Koronnemu, Drugi Ordynacyi Kommijjyi Rzpitey Woy[ka Koronnego, Trzeci Szkoły Rycer fkiey zoftafy podpifane y znayduig fię w Konftytucyi tegoż Seymu W Materyach Woyikowych.
Potym zabraf głos Xże JMć Czartoryfki Generał" Ziem Podolfkich Pofeî Powiatu Zydaczewfkiego, y dziękował J. K. Mci za îafkaw§ ( ktorey przez wieki od Poprzedników Krolow Rzplta niemogła fię doczekać; zdiafan^ dla Narodu w podniefieniu Szkoły Rycerikiey uczynność, przez ktor^ Nayiaśnieyfzy Pan ufifuie opatrzyć umie-iętnością, cnoty, y talentami włafnych Obywatelow, à przeto y fame ugruntować Obywateiftwo. Tego zaś Dobrodzieyftwa żeby nietylko w fercach wyedukowaney w teyże Szkole Rycerikiey Mîodzi mogîa bydź wdzięczność, ale y w Wnukach Oney nie-wyga (zon a zoftawafa pamięć, uprafzaf do Projektu, pod nazwiikiem Szkota Rycerfka do-ioŻYĆ-. żeby na wielkich Korpufu Radeckiego Zołnierikich Infygniach y rynfztunkach Litery, Imie J. K. Mci fzczęśiiwie Nam teraz panui^cegó, wyrażai^ce, czafy wieczne» mi odmieniane niebyły.
. A po Nim JMć Pan Ogińfki Wojewoda Wileńfki mowiï w naftępuigce ffowa.
" Wzbudzenia żywe wewnętrzney ikrytości, taia fię poty, poki ieh filność, miî-" czenia niezmoże, ^ W tym ftanie trwaïem dotych czas Nayiaśnieyfzy Królu, z za-" dumaniem w cichości, patrzałem na Twe czyny, codzienne zaś wzmagai§ce fię ich " pomnożenie, hoyności ofiary, podział z Oyczyzny włafnego mśi§tku, dość w fobie " okrągłego, zniewala Obywatela, dotyka Narodu, ubefpieCza ufności Patryotow, źe " śmieiey każdy, w tym izczęścia źrzodle czerpnie, w którym pareyalności, lub Inte-reiTu fwego niefzlakuie powodu. Pozwol Nayiaśnieyfzy Królu : że iuż nie chwa-^ îy, nie wynofzenia, niewyfzukane wielbienia, z których zwyczay mówiącemu ufor-, mowaf powinność, swiadećtwa Dziełom Twoim dadzg. Spoyrzy raczey łalka-wie, na te uftâ, które niezwykły fobie infżey dopufzczać wymowy, nad wfafnegó przeświadczenia y wewnętrzney konwikcyi prawdę, ktorćł pierwey oko poftrzeże, fer-Ce l,lc haraktet utwierdzi, a dopiero ffowa rzetelne, to ogfafzać powinne., co fobie od fentymentu prawey Dufzy, maig powierzonym. Tym fpofobem czuć za-'	zdami lię,ze mi ieft powinnym,ten zachowam», day Boże W naypożnieyfze
^ L^ta, W. K. Mc i, pewnie go częfto, używać będę. Ż początkowych W". K. Mci rz§dow, wnofić fobie możemy, rlaywiękfzey fzczęśliwości perfpektywę, przez fpofob łagodnego à tak żyłkowanego dla Oyczyzny Panowania utorowany Czyń więc '' Nayiaśnieyfzy Królu iak zaczgfeś, à zbieray fprawiedliwie wdzięczności, ufności y ^ przywiązania Narodu» Nieiiftanna w pracowitości, à przez Ikionność drogiey na-^ tury gorliwa fprawiedliwości adminiftracya, zoftawuie W. K. Mci fatwe uważanie, iak Obywatel, w tym roftropńym użyty wieku, ma bydź fprawiedliwym. ,,
Ze Mnie ten rachunek należy \V\K Mci y Stanom Rzpitey,z których wyroku, " przez lat dwie do Adminiftracyi Woyfka Litewfkiego należący uwiadomić Stany ieft mi powinnym iak do fprawiedliwości, iak do rzadow y porządku wewnętrznego, w zdania moie y wfpoi Kollegow ciggnefy, iak byio, iak ieft, jy^iakby powinne bydź
" Woy-
■Łi '
Woyfko. Poftępek czynów Nafzych, wyświadczy ze Mn§ tu praybyfe Akta, Stań 3 zas przefźł*y Woyfka ńafzego byi lepfzym iak ieft teraźnieyfzy, taniość dawnieyfza dozwalaia mu exyitencyi, à drogość teraźnieyfza, Dezercyg uftawiczng. nifzczy y bardziey go ielzcze mnieyfzy. Jak bydź pow.nne F niżey prezentowana obiaśni reprezentacya. Niemaż pono Stanu w kondycyi ludzkiey, ktoregoby więc e y (zańo-ł> wac, zachęcać, reKompeniowaCj mnożyć, y zawdzięczać należało, nad Zofnierîki. Szanować w Narodzie, w którym każdy z Obywatelow rodzi lię żołnierzem, wart ufzanowania, zaco^cac do zobopolney obrony, rtkotnpenfowaó zawize zalïugi należy, " mnożyć, tym każda Oyczyzna, iwych wyrokow ftanowi exekucya, à zaliż zawdzięczać " przez czuyność natury, nienależy ze krwi y życia czyniącym ofiary. Dofyć by *' byîo na rozmyśleniu, iakie zyiki Naród zbiera, w którym ten Stan nabiera iftoty. " Dla czegóż y na iaki koniec nierozazielność Rodow Ludzi zawlźe fię kupiła w wfpo-? " ■Teczności, ieili nie na to, gdyby fię w befpiecznieyfzym ftanie widziała, konferwy życia, fwobody fpokoyney;, użycia Maigtku, bez fmutku wydarcia, przez moc lub ' zazdrość, loie m nadaney fortuny. Coż ieft Woyfko, ieźli nie fpofeczność z .'pomiędzy Nas wydzielona, biorąca na fię, przymiotem miłości Kraju rezygnacya, o-pufzczenia wfzelkiey wjaśności, wyzucia fię z woli włafney, Prawem natury każde-mu nadaney ; Jeune liowo zwierzchności, w fkromnym poifufzeńftwie, przyiemnym " czyni, trudy, prace, oftrość powietrza, głód, bezfenność, kale^wa y pogardę życia 2 Jeżeli tedy druga część ipołeczności pozoftaigeey, temi Ofiarami ma fobie tibefpie-Çzon§ fpokó.yńość y uizczęśliwienie, coż zawdzięczai|c, mniey uczynić tr.oże, nad uwolnienie przynaymmey od Domowey mizeryi. Jeźli iefzc-ze wyrokow zrz§-^ dzenie zawieizé< Krajowi Naizemu doftateczny y doftarczaiacy potrzebom Oyczy-5 zny, tego Stanu ftopien, fpodziewam fię przynaymniey: że W.K.Mć y Prześwietne ' Stany to w tym uczy ni g czafie, co z fi f Nalzych, y wîafney woli może bydź pocho* dzacym, à teraz do przeczytania obiaśnienia żgdź J reprezentacji, Stanu Woylka 9> terażnieyfzego przyitęp-uię. „
Skończył Mowę iwoia JMć Pan Woiewoda Wileńfki, y oddał Proiekta Sekretarzowi Seymoweinu na'typujące : Jeden Ordynacyi Kommijjyi Woyfkowev IV. X.Lite w (kiego, Drugi Podwy%fztnia płacy iPyyfku IV.X.Litewjkiego: Trzeci Ubejptcczenia Płacy Woy-fku }V. -X. Litew-Jkiefro Czwarty Obmyślenia Nadgrody %aJ?użonvm w ti oyfiu Offcy er orto •Pi§ty Podwyżfzeniti Porcyi Chorigivi Marjzafkonsjkiey Wklmoz: Uarf ałka WIV- X. Lite-■w/kiego. Zaś JMć Pan Dziekońłki Stolnik Wołkowylki Pifarz Kommiflyi WoyĆko»» wey Litewfkiey Poicî Powiatu Siontmikiego głos zabrawlzy. po krótkim przy mówieniu % wyż wlpoinnionych Projektow czytaf Reprezentacye względeni uftanowienia Ordynacyi Sadów Kommi-iyi-, ktorey potrzeba z ziaczenia wïndzy nad Woyikiem., z Adminiftracya fprawiedliwości, koniecznie wynika, iako też refpektem podwyżfzenia płacy Woyfsii; że żado§ mian* za Zofd Konftytucyi Anni 1717. uftanowiony, wyżywić li§ memoże, y w przechodach oraz w Konlyftencyach wlafnymżfe Obywatelom mu fi bydź uprzykrzone.
Czytał z ary m Sekretarz Seymowy Pròiekt ,PodtvyŁficnia pfaev w Wwftu IV. X» Litewfikgo na końcu którego Zulag Gwardyi Konney y'Piefzey Łitewikiey, to ieft: dodatek nad -zwyczayne Porcye tymże Gwardyom poftanowiony znayduie fie. Po którego przeczytaniu odezwał fię zaraz JMć Pan MaiT' liki Kafzteląn Wileńfki Hetman W. Litewlki waru-iac fobie aby więcey na Setîyi dzifieyfzey niebyło czytanych Woylko-wych Projektow.	J J
A pq JMć. Psftu Kafztelanie Wileńlkim zabierali giofy ieden po drugim Jch-Mosć Panowie Wazgierd Sędzia Ziemlki Wojewodztwa Trockiego, Pau 1 ikowlki Łowczy Woiewojztwa- Mińfkiego, Sarnacki Skarbnik Ziemi Bi e liki ey Wojewodztwa Pc inorikiego y z Nich dwóch pierw fi o przywrócenie Władzy Hetmanom Litewikim à trzeci o przy wrócenie Władzy Hetmanom Koronnym y uchylenie eo nomine Konftytucyi Anni 1764. W f/yłcy trzech J. K. Mci y Stanów Rzeczypoipolitey iiprafzali.
^ Potym pytaî.(Tę Jmć Pan Marfząfek Seymowy o zgodę na przeczytany Projekt Podwyżfzenia pilica jJ'ovjku JV. X. Lite rvfkiego, y kiedy un ànimi s zafzedf na nie ajjl-nfus, od JMć Pana ,Marfza.ika PofeKkiego y wyznaczonych do Konftytucyi.De.putatow.tenże Proiekt z Zulagiem Gwardyi który fię znayduie w Konftytucyi Śeymu terażnieyfzego zoftaf podpilany, y Seifya obflante Fefto Santi# Cafbarinœ w zwykłem porządku ieft fol-wowanana dzień poiutrzeyfzy na godzinę prœcisè Dziefìgta.
o™*)	"	SES-
SESSYA CZTERDZIESTA
Die 26. Novembrix*
JMć Pan Marfzafek Seymowy Seffya dzifieyfzą w naftępuiące zagaił ffowâ-.
*' Zyie BOG Pan Narodow, Pan Panuiących, Ten codziennie uwielbiony, TètV '' uroczyftfzą w dniu onegdayfzym od Prawiernego Kroleftwa odebrał chwałę. Tert w nim niełkażoną Wiarę, à przez jćy môcnieyfze coraz w nienarufzoney całości u-'» trzymanie, y od przeciwnych natarczywości ubefpieczenie, założył przybytek Ubo-ftwioney wîadzy w gorliwym fercu W. K. Mci* to ieft w naypierwfzym fere u Króle* " ftwa całego, à założył w ten cZas kiedy dzień Rocznicy fzczęśliwey W. K. Mci Ko* " ronacyi naftępował. TenNaywyżfzy wfzyftkich rzeczy Sprawca przeyrzał, prze-" znaczył, y pozwolił wolnemu Narodowi cnotę ukochać, wybrać y uwieńczyć, ktori" " ukochana, wybrana y uwieńczona w czafie znowu dla fiebie y dla Kraju przez wfpo* ,} mnienie y iftotę Uroczyftym iednoiiftnym wfzyftkich okrzykiem, Świętą Ludu Kato* *' lickiego Rży miką Prawem nowym ukoronowała Religią. już tedy fzczę-ścić " tych Narodow od Koronacyi W.K.Mci, à Wiary zafzczyt nowy tamte utwierdzane/ " od pierwfzegó Seymu po Niey rachować Potomność Nafza lïodko y pamiętnie bę* " dzie. Możefz kiedy w porównaniu dzień dla Kroleftwa bydź Izczęśliwfzy ? a dli '» życzenia W. K. Mci P. M. Mi naywyżfzych tey Oyczyźnie pomyślności przyzwoi* *' tfzy > iako kiedy Błogoflawieńftwó ściga zbawienne Jego dla tey Rzpltey kroki, à " Narodu wdzięczność y przywiązanie gruntuie bez miary-.	Wybieray W. K, Mć
według myśli fwoich naywiękfzą fzcżęśliwość zakładay zdrowia fwoiego pracami dla Dobra Kraju offabionego nayfilnieyfzą czerftwość, Prześwietne Stany w życzę* 9* niach fwoich wyże y y daley poftępować będą^ Zna przezacny Stan Rycerlki* " znam y Ja z Ofoby moiey grunt ferca Pańlkiego W. K. Mci : że upragnienia Jego '' naypierwfze tè fą y nayfżczegulnieyfże, ażebyś pod ftodkim Panowaniem fwoim* " widział Rząd Krajowy w Doftatkach obfity, w fiłach opatrzony, y w przezornym " Sprawiedliwości ułożeniu ugruntowany, więc ażeby zbawiennym Twoim Nayia-śnieyfzy Królu Nafz żądzom zgodna iedność Prześwietnych Stanów odpowiadała, y 3' fkutecżnie pomagała, ile w zbliżaiącyin fig iuż Seymu końcii;, to y moie włalne y z Urzędu mego prawdziwe ieft życzenie*, _	. > . .
Zabrali zaraz ieden po drugim giofy jch Mość Panowie Oginfki Wojewoda Wileńfki y Burżyńiki Kafztclan Smoleńfki, y za Jchmć PP. Hetmanami Oboyga Na* rodow u Tronu J. K. Mci naygłębfze złożyli proźby, aby iako Ciż Jchmć Hetmani przez ftałą ku Majeftatowi wierność y fzczerą ku OyCzyżnie milośc oraz czynione dli Niey uiîugi, daią poznawać: że lą do Nayiaśnieylzego Pana y Oyczyzny fwoiey gorliwie przywiązani, tak żeby wypadły na Jch Urzędy Anno 1764. Prawa Opis, zoftał te* raz zwolniony y umiękczony,w fwoich o to fupplikowaii J.K^Mci oraz dtugim Stanom Rzepltey głofach, y JMć Pan Wojewoda Wileńfki podał pro parte Jch ftużący Projekt* A potym dane były głofy Jch-Mościom Panom Maffalikiemu Kalztelanowi V\i-leńfkiemu, Wielkiemu, y Sapiehy Wojewodzie Połockieirui, Polnemu, W.X. Litewłkie-go Hetmanom, którzy z ftateczną ku Majeftatowi y Oycz^źnie oświadczywszy fie miłością y wiernością, iako w wykonywaniu wfzyftkich Prawa Narodowego obowiązkom byli piLnemi, przeto aby do prerogatyw dawnieylzych z Prawa Kardynalnego pochodzących zoltali przywróceni^ o klemencyą y względy u J.K.Mci y Stanów Rzeczypó-
(politey doprafzali fif^	..... ......	4	..
Po Nich zaś JMć Xiądi M affai (ki Bilkup Wileńfki w naftępuiące mówił iîowà: " Nie wchodzę w fkryte y niedościgłe Rzeczypofpolitey powody, które zawi-» fny los Urzędowi Hetmańikiemu tak nagle y niefpodzianie na przefzłym Seymie fpra->' wiły, znaiąc winne od Poddanego dla Prawodawcy ufzanowanie. Zoftawuię tg fprawę do^ofądzenia bezwzględney Potomności, która wfzedfzy w poznanie Ofob " okoliczności y przyczyn, potrafi obłudę oddżielić od iftoty, podobieńftwo od fałfzti* " pozor od rzetelnych pobudek^ y fprawiedliwym dla wiadomości ludzkiey zawifość 55 rzeczy roztrychnie Sądem. Lecz pozwohfzNayiasnieyfzy Królu Wyznać prawdę: ża " od Seymu Koronacyinego do tego momentu zadziwiony zoftaiąc niepoymuię za co " Hetmanowi razem z Urzędem ucierpieć przyfzło. Była ta względność zawfzè y u Rzpltey zachowana: że czyniąc fwoie rozrzedzenia y Uftawy z umnieyfzemeift
'L ^oc^°^ow czy cpifènie'm Doftoieńftw fvvòìch Poddanych 'w całości dzierżenia zò* ftawiała Pofleiïorow. Tym podobno końcem, żeby w befpieczeńftwie zoftawić Oby-'' watel°w : że nikt Im włafności bez winy odebrać niemoże, co ieft fundamentalnym ' wolnych Narodow Prawem ; iakoż nikt niewymyśli fmutnieyfzey Człowieka kondy-cyvy gorizey nad tę niewoli, w ktorey zoftaie ten co w codzienney ieft boiaźni Utrace-'» ma fwego Dobra, widząc: że one od cudżcy zawilły dyikrecyi y woli. Gdy prze-^ to wiele zależy powfzechnemu na tym befpiecżeńftwu, aby Przywiieie Ofob łatwo ^ odmieniane y cotnione niebyły, iako że fię to ftało, że za życia Hetmanów Prerogatywy Urzędowe, tyło Konftytucyami na zawfze obwarowane jm iiięto, lepiey po-wiem y śladów dawney niezoftawiono powagi, którą Oni za n('ywięklze fwoie fza-f' cowali dobro, mogąc ikuteczniey tym fpofobem kochaney ffużyć 'Oyczyźnie. „
Oddaię to uwadze Stanów Rzpltey które na fzczegulne Iiebie famych części '' obróci w Izy oko, W Betmańfkiey (prawie naydą każdego Obywatela Interefs. Od-woływaią fię y uciekaią poniżeni Woyfka Wodzowie do miłoiierdzia y fprawiedli-" wości dwóch Cnot wfpaniałych które Tron W.K.Mci zdobią y filnetni wfpjeraią bar-^ kami» Jedna niech ma wzgląd na fzczęśliwość Ich wieku, na kilkódziefiątletnie ù ^ Rzpltey żaflugi>na tyle odbytych fpraw publicznych, tyle piaftowanych bez zmazy Urzędów, na wytworne y chwalebne Hetmańlkiey Wiary obowiązkow od nich ża-3, chowanie- Druga trzymaiąca w ręku fzalę niech zważy w tey mierze pożytek po-wfzechny z krzywdą prywatnych à wielkich Mężów-,niech przez to albo odkryie winé " albo oddali karę. „
Mówili potym ieden po drugim jchMość Panowie Niefiołowfki Nowogrodzki y Giirowfki Przemętfki Kafztelanowie, Sofncwfki Pifarz Polny Litewfki Pofeł Brześciań-fki, Gozdzki Wojewoda Podlaikf, którzy wymieniaiąc Jcl>Mściow Panów Hetmanów zai ugi y ftateczną Jch ku Nayiasnieyiz<n;u Panu y Oyczyźnie wierność y miłość, pro-ii'li za Niemi J.K.Mci y drugich Stanów Rzpltey.- ażeby do dawniey Urzędom Ich ffu-zących prerogatyw powroceni bydź mogli, y Prawa Opis ^««0 1 764. wypadły, tak mię czony zoftał ; żeby w pcźniey fzy m czafìe, gdy Potomkowie czytać co będą, nic przeciwnego Jch dyltyngwowanym Ofobom fobie niewnofili.
Zas JMc Pan Rzewuiki Starofta Drohpbycki Syn Wojewody Krakowfluego Hetmana Polnego Koronnego Pofeł Po do! ("ki-, w tey okoliczności głos fwoy in tenorem fe-ąuentem wyraził.
'' Nayiaśnie) fzy KRÓLU &c.
" ° właclzy Hetmańfkiey mówiąc, Oyczyźnie nie Oycu Uffuzny, Pofelfkiey nie ^ Synowfkiey powinności zadofyć czynię. Ze Hetmani fzablą zarabiali na iławę », żp tey, swiadcż^ u Dzieiopifow : zwyciężony od Chodkiewicza Turecki Ofmanj }5 UziFty 0 ^ami°yfkiegò Brat Çefarfki Maxymilian,obrany Wielkim Monarchą za fta-raniem Zofkiewfkiego \vładyi1aw Królewicz; Ze Hetmani krwi Syr.o w fwoich przy l ^br°nip °yczyzny niezaiowali, pokazał to pod Zułremi Wodawi, Mikołay Potocki \ ^ Ze Dulze wfpamałe broniąc Rzpltey mężnie Wytknęli, iawnje tego dowiodł pod Bâ-^ towem Kahnowfki ; Ze głową włafną wftęp dogranie Polilich zawalili, mężnie to >, °swladc*yf wiekopomną śmiercią iławny Zółkiewfki. Trudy, ftraty* krew y życie, » J-VCZyźnie poświęcone , były zawiże zafzczytem Miłośnikow Oyczyzny Hetma-^ nowi ^ Przeyrzeć W'olno od początku Urzędu Hetmańfkiego, czyny y fprawy Het-„ manlkie' nikt w nich meznaydzie, czymby jm oko zapruizył; zawfze Królom wier-» niV°yCZyŹł!ie życz 1 «^wolności ,fwobod y gran i c Narodowych Obrońcę nieodftępni, h w ZÎÇCZnOsc potomnych wieków, dzielnością fobie ZalłiigoWali. Zatnilczam da-wn,eyfze y świeżfze przykłady, Konfederaćya TyfzoSviecka przez Stanilława PotÓ; ,, CKiep° y przez Lanckorońlkiego Hetmanów zaczęta, niewyrwałaż z óftatniey toni 0 te} ^ za niefzczęsiiwych Jana Kazimierza cZafow ? Zoftawuię potomnością ^ wyliczenie zafiug, teraźnieyfzych Hetmanów, napomknę tylkó,że czyfte bez zmazy, heżtżakały fprawy jch y czyn y^ niebyły od nikogo ani Pozwem ani nawfet M a iiife-ji ftem nàganiòne. Poniżenie Jch y z władzy wyzucie, nietylkoby Jch niebolało^ ale Przyieinne y miłe Jm byłoby, gdyby widzieli że ieft Oyczyźnie przydatne.	ja t
obowiązku Urzędu PofeliKiego idąc za powodem lumnienia, śmiele wyznać y oświadczyć mogę, że odebranie Władzy Hetmanom-, zdaie mi fię dla Oyczyzny nieużyte-cznej y dla tego dóprafzam fię, o przywrócenie Urzędu Hetmańfluego db dawney
W	'» wîa-
" władzy y prerogatyw Twoich ; Wfzak na Seymach ieft: pora y mîeyfce mówienia 'ô " Abrogataci! Praw Narodowych,wfzakże wiele Abrogai znayduie fię wKonftytucyach,
'' WTpaniałość Serca W.K.A$ci y Stanów Rzeczypofpolitey opatrzna, na Dobro " Oyczyzny baczność, czynią mi ufność, fprawiedliwych względów, na władzę y nie-3y winność Hetmanów, fwoiemi iakiemiżkolwiek, y Przodkow Twoich krwawemi zaffu-" gami zafzezyconych. ,s
A JMć Pan Suffczyńiki Kafztelan Czerfki, po wyrażonych Twoich za Jch-Mość Panami Hetmanami proźbach fupplikował J , K. Mci y drugim Stanom Rzpltey : żeby Kommilïya Woyfkowa we Lwowie fądziła fię; y Jchmość PP. Kommiffarze adprœfens wyznaczeni na Seymie, na potym po Województwach po iednemu ż każdego obierani bywali; tudzież żeby Mennica dla expens potocznych» nic więcey nad Tześć Millionow Złotych miedzianey niebiła Monety; oraz aby Prawa o Popifach Wojewódzkich prze-pifane do exekucyi przywodzone y zachowywane były; iako też, żeby Tprawiedliwość równie wTzyftkim, bądź iakieykolwiek Religi) y Kondycyi, czyli właihemu Oyczyzny Obywatelowi, czyli do Kraju Po lik i ego przychodzącemu» każdemu według Reguł w Prawie opifanych odminiftrowana była, y Trybunały na iednym y dawnym mieyfcu w każdey Prowincyi z naddaniem Jm więcey czafu Rdzenia, agitowały fię. A maiąc wzgląd na Poflèflorow Wojewodztw Mazowieckiego y Rawlkiego Młyny na Rzece Pilicy maiących, adjunxit do Stanów Rzpltey fwoie inftaneye za Niemi, żeby in ca fu znie-fienia Młynów do czyTzczenia teyże Rzeki y uczynienia iey zgodna do defluitacyi potrzebnego, Prowent dwuletni tymże PoifeiTorom z Skarbu Koronnego był nagrodzony.
Po lkończonym głoiie JMć Pana Kafztelana Czerfkiego za dopominaniem fię JMć Pana Sofnowlkiego Pilarza Polnego Litewikiego y innych Jchmciów Poiîow czytał Sekretarz Seymowy Przydatek do Projektu Sx.koty Rycerskiey to ie(t: aby na wlzelkich InTygniach y RynTztunkach KorpuTu Radeckiego, Litery Jmie N*yiaśnieyTzego Pana teraz panuiacego wyrażaiące, wiecznemi czafy odmieniane nieb) ły, y ten przydatek potym undnimiter zgodzony y podpifańy, zoftał iïowo w iłowo iak był czytany do Pro* iektu Szkofy Rycerskiey wczora podpifanego przyłączony, y znayduie % w Konftytucyi tegoż Seymu na końcu tegoż wfpomnionego Szkoiy Rycerskiey Projektu. Po podpilaniu tego przydatku do Proiektu Szko'y Rycerskiey, JMć Pan Radońfki Starofta Dembiki Po-Teł Poznań/kiego Województwa nowo poitanowiony w Kropufie Radeckim Pułkownik do Tronu przyftąpił y rękę J.K.Mci ucałow- ł.
•Potym czytał tenże Sekretarz Projekt od JMć Pana Wojewody Wileńfkiego na początku tey Seflyi do Laiki podany pod Tytułem: Dozwolenie Prerogatyw Hetmanom tćraźnieyfzym Oboygą Narodow3 y ten na żądanie Stanów w niektórych mieyfcach poprawiony y znowu przeczytany, w uzwyczaionym po rządku precedente unanimi confen-fu zoftał podpiTany y znayduie lię w Konftytucyi tegoż Seymu.
Zbliżyli fîç naoftatek Miniftrowie do Tronu y za uderzeniem Laiką przez Xcia JMci Marfzałka W. Koronnego Seflya od JMć Pana Kanclerza W. Koronnego in Ordine kontynuownia Materyi Woyjkowych ieft Solwowana nadzień jutrzeyfzy na godzing iedynaftą przed południem.
SESSYA CZTERDZIESTA PIERWSZA
Die 27. Novembris.
JMĆ P. MarTzałek Seymowy w naftępuiące ffowa zagaił SefTyą.
„ Jeżeli kiedy w nagłych Rzeczypofpolitey potrzebach użyć należafo pory, „która tylko iak w locie chwytana bydź może, to w tym kończącego fię Seymu czaiie y dochodzących iuż do Punktu oftatniego Obradach, ani opuTzczać ani próżnie prze-,, pędzać, nietylko fię megodzi* ale w naygwałtownieyTzych nawet okolicznościach „ bydź nieftrwożonego umyffuj w naygorfzych przypadkach mieć oftrożną baczność, ,, ieft niewymowny każdego Obywatela powinnością. Uymować momentow wTzyft-„ kiemu innemu żądaniu, aby przyczyniać powfzechnego Dobra, zapomnieć o wła-„ Tnym pożytku aby przyTpieTzyć Ogólny zyfk Oyczyzny » ieft to miłość Jey, nie w „ Iłowach ale w fkutku, y iftocie naydówodnieyTza. RoftrząTały Prześwietne „Stany Skarbowe Wydatki, uftanawiały publiczne dochody, przez bieg prawie cały „ teraźnieyfzego Sey niowania, po tych ledwie iię Nam dni kilka zoftało dla rofporza-
„ dzenia
v, dzema Woyfka, powiękTzema Onemu płacy, dla uftanowienia na cafy Naród 'tiferei* y, ney fprawiedliwosci, y na liczne Prześwietnych W oiewodztw żądania, K ied.yź ,, bardzie y / ,ezeli nie teraz tên oftatek drogi, te chwile Tzacowne/kied vż ie żywicy? obracać powinniśmy na przy wiązaną y oczekiwana Rzpltey ufiugę. Jtfteś Nay-iaśnieyfzy Panie wzorem Nafzym, do nieuftanney pracy zachęcaiacym przykładem, y do naśladowania tfodko pobudzai§cym Synów Oycem, Drogę nie błędna kieruia-„ cym ftyrem, za którego gdy iść będziemy Przewodniawem, trafiemy do nie omyl» „ nego Tzczęsl lwości brzegu. ,,
Zabrał zaraz głos Xże JMć Prymas w naftępui?cych wyraził g0 iłowach.
„ NaywyzTza Opatrzność ieit zawfze nieograniczona dla Nas; Ta wiadnie „ zupełna Iława Narodu; Ta wolność y Prawa Krokïlwa ubéfpiecza; Ta cudownym „ TpoTobem rerca Obywatelow wzruTza, wTpiera y ftwierdza; Dla czego? bo W iara S. „ Rzymlka iek z Oboyga Naródo-w tak mocno y wfkroś fere ugruntowana, że by nay-„ hcznieyfzym nawałnosciom y fprzyfiężonym przeciwnościom zda fię bydź niedofte-„ pna. Y z tey to przyczyny Kościoł Święty przed dwiema wiekami uznał Naród „ Nafz Przedmurem Chrześciańłkim, a przed Wiekiem iednym Prawowiernym, albo ,, Regnum Orthodoxum. Mamy za có Fanu Bogu dziękować.- że w tey Wierze S. Tereń „ Nafze zmacnia: że wlewa w Nas Ducha mocy, Ducha nieodftępności od Wiary ży „ wey. Ducha nadziei y zupełney otuchy w Tzczegulney Jego Boikity Opatrzności a „ day Boże y Ducha miłości Chrześciańikiey, która ieft Dufza Wiary y nadziei ]VTi „ łościwy Królu niebyłem przytomny, kiedy Prześwietne Stany pr/y ii e po wały do „ ucałowania ręki P. y Króla Swego na podziękowanie za zbawienna Konftvtucya ube-,, pieezai§cg całosc W îary S.Ale przyznać tu mufzę,żem w prawdzie ożył z niebefpie-^ cznegO krefu zdrowia mego kiedym doffyfzał o tak Swiętey Uftawie. y niekończać „ głofu mego, łączę w tym momencie pocałowanie ręki Pańlkiey. prawdziwie Terce m 5, wdzięcznym, y (ercem dobrey dla Nas nadziei.
„ Krok, NayiaśnieN /y! iuż z ftrj tych Sądów Boftich ocalona dla Nas ieft ie-„ dnoftaynosc oa mebefpRczenitw wfzelkich ku rozdwoien'iu M iary: Pan EOG 10 li „ czyn 1 f, fan BCG y „befjieay, doda fif y wydz,visnie od zamachów Swych, C „ rc tą przeciw LOGU. A ze Prawo Konwokacyi obiaśnione ftało fie, y to ieft w „ uiocy Boikiey, która zwykła (erca fgezyć y itdnomyślnością gruntować. Skarb, •„ Moyfto, y łprawiedhwosć, iako i?- nayrrrocnieyTze filary dofkonałego rządu we wfzy-„ ftK.ch Panftwa h, t k też fame u Nas do porządku Rymowania i..ftanoWione, zcaia ^ V? b>'dz g^bokiemi Minami zaladzone a day Boże aby nié przez Nas i?mvch cftrze-" zone^ y Podług okoliczności zapalane. Na tych to fundamentach W.K.MĆ obia-fes rz!dy Kroleftwa tetro, y na ty h Prawem dobr- go porządku ubefpieczony, przy^ „ wrocic_Mara;z -ftç ffawç N roaową- A lubo meta otoczony przeciwrościami, ra-„ dzifz nieuftnnnie y myśliiz o Ikutkach ucalenia Kraju y Wolności, za co niech Bocr ,, Zaftępow błogoffawi y Uwieńczy tak zbawienne, lubo (.reiki we z biegi y czyny Ma-„ Jeftatu, Ten Naywyzf/y Rządca widzi to wfz} ftko, Oyczyzna wierzy y uznaie» „ Obywatele przezorni ikutki dobre przemkaią; Ale że wielorakie namiętności w Na „ turze ludzkiey przy wzwyczaionych bezprawiach Wolności, zdaia fic Tprzeciwiać, „ do których miłosc właina łączy fę- w Wolnym zaś Na Bodzie trudńe ieft przekona-
53 nu'!r a Pr2eClwn? Tpoione; Przeto racz Miłościwy Parne tak przyiemne „ dla Narodu czynyj myśli zpuscic Zupełnie na Opatrzność wfzechmocną;. Nafienie 3, dobre y trwałe na Pola Sarmackie rzucone wydać zapewne zwykło Owoce"tym poża-^f rosc 1 rzęduieczna oTadziła W.K,Alć na tym Tronie Prawowiernym; „ raz fama ftwierdzr y ubefpieczy żądania Majeftatu'; Ta opatrzy Prawa porządku Rad „ Narodowych; Doda Ducha lednomyślności, ziedna tmwiły y fpoi Terca dobre z prze-ciwnem, tak izczerze y wiernie, że W.K.MĆ będziefz mógł nietylko zwyczaiem fta-„ ropcKkim na łonie każdego Obywatela Tmaczno zafypiać, ale y fkiuki czynów Two-„ ich dokonać. Nayiaśmeyfzy Królu! pozwol Mi W. K. Mc ffow Namieśniczych „ Ducha Boikiego w tych okolicznościach zażyć: Pan BOG Nas martwi, y przepuTzczà „ nato Kro Ieft w o wielorakie rofzczki, bośmy znacznie oziębli w miłości Chrześciań-„ fkiey, bo w Wielu Nas Wiara S. w Politykę zda bydź przemieniona, bo w fercach „^światu y ludzkości fprzyiaiących taż S. Wiara pod Jmieniem niegodnym Superfty-„ cyi nie ledwie ieit zacmioiw, bo niepodług ftaropolfkich obyczaiow, cnot y zaffile » dobnamy %. Liczne bezprawia y przeftępftwa Tprowadzaia na Nas? na kray y na
^	'	», rady,
,, Racly, kary bofkie, Spoyrzyimy w dawne Jagiellońfkie Prawa y Statuta# ktoremi „ Rzplta tłumiła wfzelkie niegodziwości, ofobliwie doftępftwa iadow y obyczaiow ,, niewinność gorfzacych. Za co Pan BOG błogofławił y Kray y Rady Narodu, y na ow „ czas Iława Polfka kwitneła y rozkrzewiała fię. BOG dobry, y dla wfzyftkich fer-„ cem upokorzonych zawfze ieft miłofierny, dla Nas zaś oczywi(temi dowodami ielt „ cale łalkawy y opatrzny, ile kiedy żywa Wiar^ y Kutkiem tak zbawiennego Prawa, „ wzywamy Go, y meuftannie wzywać będziemy. Doda Ducha iednoczynności, „ doda y fere ledności. Zyi Nam tylko Nayiaśnieyfzy Panie zdrów, czerftwy, y dfu-„ gowieczny. Pan BOG dobre te myśli y ftarania, te trofldiwości w fkutkach pewnych ,, y zupełnych ziści y \V. K. Mci cale poblogoffa-wi» Zeby zaś Dyffydenci byli pe-„ wni fprawiedliwości rowney iaka należy wlzyftkim bez excepcyi, wynidzie z U-„ chwał Collegij Epsfcoporum Regulamen takowe, w którym zamknie fie fpecimen cafe „ dla ukontentowania zgdania oriych, w Punktach Gravamitium wyrażonych. Prze-„ to zobaczy Dwory interefliiigce fię: że Dominais Religio u Nas, czyni wfzyftko dla
» P.P. Dyflydentow, co Prawo Kroleftwa każe» wzorem innych Pańftw dla Nafzvch Ka-,, tolikow. „
Po Xciii JMci Prymafie, Xi§że JMć. Bilkup Krakowlki mówił w te Iłowa: s	Rozumiem że ciekawa Potomność długo dochodzic będzie przyczyn, ktorć
Rzpltćj. przywiodły do przeniefienia na Kommiflyg Woyfkow^. fprawowaney więcey ,, ^^ przez Hetmanów Oboyga Narodów Woylîka władzy, któżby fię był al-n bowiem przed lat trzema niefpodziewał, że Rzplta doświadczywfzy przez długi czalow przeciąg, iż powierzoney fobie prerqgatvwy żaden Hetman ku zdradzie Oy-„ czyzny mezazył, wielu krwi§ y życiem dopełnili obowigzkow fwego Urzędu, wfzy-y niefkazytelng po dziś dzień Oyczyźnie y Krolom fwoim wiernością dyftyngwo-„ wa^ zachowa y dzifieyfzych JchMościow PP. Hetmanów^ którzy cnota, zalługa-^ mi, Męftwem, roftropności^ tego fię u Rzeczypofpolitey doffużyli ząfzczytu, y Na-fępcow Jch, przy ftwierdzoney niezmiernym Praw warunkiem władzy i Ktoby fi? był fp odzie wał, ażeby utwierdzona we wlzyftkim władza Jch-Mciow PP Hetma-
•	"ow W x.Lîtew&iego godnych ze wfzech miar Mężów, na Seymic Convocations* w Kilka Miefigcy poty m ze wlzyftkim poniżona, y z Koronnemi porownana zoftała? Lecz gdy ftoiace dzis wyroki fzanować poiłufzna Prawu, radzi powolność, należy
' wyznać fprawiedliwość łafkawych W.K.Mci y Prześwietnych Stanów względów, że | Oiobiftosć Jch-Mciow PP. Hetmanów odcięciem władzy bez przekonania o fzkodli* , we oneyz^ zażycie umnieyfzonych,powroceniem choć fzczupłey czgftki,iednak Pre-f rogaty w do Buławy przywiązanych ulepfzona» Oświadczona dla iednych łatwość, czyni nadzieię*. że rowney będzie miara y proporeya dla drugich, równie za* cnych, równie Oyczyznie y Majeftatowi wieisnych, w Iprawowaniti Urzędu o zdra-, [ub	publiczny nieprzekonanych, mówię, Jchmościow Panów PodlTcar-
, Wiekich Oboyga Narodow, których fzczera y uniżona proźba z mieyfca meso , Polecam fkuteczney W. K. Mci y Prześwietnych Stanów względności y dobroci, aby , takze pieprzeniem Miniflerij fui nad infzych KommilTarzow bydź mogli zafzczyce-
•	a*- ,^lbozby,n^zdobifó Rzeczpofpolitę, żeby Prœfidens Rady EkonOmiczney,na Do, , , oienftwie Mtnifierij Status dożywotnie ofadzeni> mieli więcey pozwoloney czynno-
•	SC1- nad doczerno^ Wfpołecznikow. Niemiałaby fię Rzplta przyczyny obawiać , am od Hetman°w przemagai^cey mocy, ani od Podfkarbich fzkody, choćby obiema , tym Urf?dom zupełność dawney przywróciła prerogatywy, w tym czafie, gdy prze-
zornemi Prawami Seymu C&n^ocationis 1764. Anni ubefpieczyła fobie pewny y nie-' zawodny fpofob ztipełney na każdym Seytnie intereffow Skarbowych y Woyflkowych ' rezolucyi. Tym mniey obawiać fię może, gdy za całość Rzgdow część wróci, z ro-wn§ zawfze cofnienia fwey uczynności władzy, gdyby polepfzenie wy iść miało ku ' fzkodzie publiczney, ktorey ani przegadam ani fię obawiam przy wprowadzonym w Skarbowe Materye porządku. Nic bardziey niezdobi Tronu iako wfpaniałość u trzy-mui^ca luftr, y zafzczyty otaczaigcych Tron Urzędów. Nic bardziev niewlïawia ' Rzpltey nad ftateczne powierzonych każdemu Doftoieriftwu Prerogatyw dochowa* nie. Jeft y będzie chwałg tey Rzpltey, że umiarkowany z fwobodami fwey wolności , ola Kralów fwych powagę, moc y okazałość Tronu całą W. K. Mci nietylko nie-^ zmmeyfzong, owfzem znacznie powiękfzon§ oddała. Należeć będzie do chwały Pa-' kowania Jego gdy z pożytkami publicznemi łjeżyć fię będzie właściwych każdemu
Do-
"	- B,,liowafy m!? "ielŁończenie zacnego Sena,
lora gio(> JMci Pana Ka&telana CzerUtiego M.W.M. Pana, pierwl'zy nefen fàriiwo-t
•• o;™'Zf3^ powto;ny na dnh' iowner
" clncv ialtr, w '1W0SC1' dopomma^c fit przeniefienia KomhiîlTyi tak Ekonomi-•' S ZI T X "a lnne 2 War&»wy mieyfcaj obierania po Województwach _ fiarzow, przeznaczenia Monety Miedzianey ijuantitatis, aby nia Kray niebyi - "'eony y znilzczony ; przeto z winnym zacnemu Senatorowi podziękowaniem profzę deklarowany Proiekt podać do Lafki. „	£ ^
nia Pm>W,?k?W8 r kr°"r" 'Yî"? fci? 6i(^uPa Krakowftiego dopominanie fie poda. ma Projektu memal wizyfcy Jchmość w ogólności Poifowie odezwali B( y na podanie
wfakiwa£|orya!nie7oz"1mreZen Pr°JektU ^ iuź ™inefa ^
tych gotyrazl? iWhr ' ^	* PòfdZitmi Liwfki^ * w
'' Nayiaśnieyfzy KRÓLU &c. '
» fj,»	dzi?kować: iź tych talentów, których Nam ka.
„	w P«tyh.larnosc, „dziel,c raczyf, wlïyfcy w generalności naylepiey dla Je-
go chwafy zazyc potrafiliśmy przez iednomyślne Wiary Swiętey Katohck ey ube-; pieczenie. J.ftoco BOGAprofić, ażeby Nas nietylko w t/m p.zedfi wz i?ci, u-M ,w,eriMf» *,e "z Nam y tego Pana w naydfużfze lata konferwować raczył, pod kto->'	W1.e,CZney Pami?tk! dziefa w Xiegach Praw Ńafzych zapi-
" Ovcem o łw<n' ? poznać W.K.Mć: iz ieftsś bardziey iftotnym, niżeli moralnym » n W?'' ? T"1 lwo!m> z górhwey Wiary okoliczności, popełnione winy.
» në W l vt ' o'8!,8 fat"°sc,'3' 2 «*§ h7-y "czynione niewinnością. Offabio-„ 1;	dla Dcibra Publicznego zdrowie, widzieć każdemu daie : iż w Pollliey
M	p'1?Cey a?ZR5U' niżeh blz{ku y ozdob7 znayduie fię. Cnota Twoia Nayia-
„ dnie>'zy Panie^nagroda cnoty będzie naydoftonajfzg, à wdzięczność Narodu Polllie. go poty, poKi lego ftawac będzie, nieuftanie. \y pierwfzym albowiem po Tobie
»	WaT ^oriiwfeeniu ^ y Godnych KHkupòw
„ g °.T,adzeniu' ty.e oświadczam Imieniem Stanu Rycerfłiego obowiazkow y obli-" Sac5"''le golose Wafza wyciąga; ile walza gorliwość y świątobliwość, przed Nie-„ .. ™ y Światem żaffuzyła; a ile w liftach moich ffow braknie, tyle żallue w Xiei>ach ,, Sciarznay.dzi"ie zapifanych. Wypróbowane teraz Walże dziefa, 'wzywać mî Was prawiedhwie sazą do dokończenia chwalebnie zacżętey roboty, gdy znam , iż
» ?, W'?Cey f r ^eg°- TUZy-	iak0 d0 NM&go razfadzenia. 7 Daia £
- n'em y r C D?E?fienc.,.,akoby Jm miafy Pakt* przefamane, Konftytiicyl ,, P'zeftąpmne, fprawwdliwosc niezupełnie adminiftrowana. Skarżą fie na tych którzy Kościołami zawiadują, iż od Nich depaktowani bvwaią, broni,j Jm czefto'
" p eczX4 8ccP°SrZewnia' dzieci chrzczenia, Zbórow poprawiania, Paltami n e-' Ipieczonj en 8cc. Wiera la naygodnieyfi Pafterze, że to bez wafzeeo dzieie fir zezwolenia, bo czçfto y Nam Prawowiernym Katolikom, rożne podobne	fi?
V	Weyrzec ^ednak w te krzywJy należy, ażeby złośliwym uftom zam!
„ Js 8 mowę, przez uczynienie onym (prawiedliwośći. Dzieie fie v Stanowi Na fzemu Świeckiemu krzywda, gdy Nas Dofaizaia bvd> t-vll- p ^ Stanowi Na-" fnra wi p H1 i we m i \ir\.	Ï • poi§Jzai§ D) Uz tylko Prawowiernsmi, a nie-
" ba dać Tm Doznać iż u' ^ P,U" Nayias: Kroîu y Prześwietne Stany, ieft potrze-'• f. ZnamlTb^ V 'r V	?e .^,ara b?z dobrych uezynkow, ieft obumar-
" y w dzikich Narodach fwo^i^acu^e^malaci^ale'ty^'^ kf '" '-fk '"rT
: to: od ?°4
'■ fie każe, w „alLT" r''V ''k°-, -T ^ rama P«edwiecznaPrawda o to ftarać
'' rum & łuffiiiam l«eWA	? 0blecill?c w te 'Towa; Curate primo Reg,mm Ctlo.
>> rft/ -	hac omma œdjetentur 'oobis. A tym fpofobem, edy y mocnym
'> tf zfeTbeLrfż niey"	«P™wi«d!iwośc.i nie^dmow^yfcïf. Euro^'
widzieć Dęazie, iz niewinne do Nas fnrmuia nrpt^nv t j	^
" od wfzyftkich ffuFznie fpodziewać fie mamv T™ .7 " ?d	P°.mocy
" Projekt Iprawiedliwości oddaie do Lalki H \dy'P;z-«"a''«°ny fpofebem ;; świetne sjany, y ^oiobem^awi^Swości^^,^^^^;^-towam, dufay W. K. Mc Nam, tak, iako My ufność w IiOGU, y W. K Mci pokłada"
^ .	my,
*
-, my, i i Pdyby z tey okoliczności, iakie niepomyślne imały wypłyną przypadki, poy-« tem che,nie za Toba Nayiaśnieyfcy Królu, gdzie Nas prowadzić zechceTz , niofję » na ofiarę Fortuny, Krew, y życia Nafze, y miło Nam celp.ec będzie, gdy mewin-
» noscv fprawiedliwość Nas do tego zachęca,ç będzie 5,
Odebrał Sekretarz Seymowy Projekt od JMĆ Pana Kar'zewlk.ego Starofty y Pofr,, Ziemi Liwlkiey y po przymowiemu fię JMc Pana Oitrow (kiego Podlędka y a z Wojewodztwa Łęczyckiego który przekładały Ikargi Dysydentów fprawiedliwosc Jm czynić za rzecz ffufznj ładził, tenie Projekt za poprzedzanym zaleceniem JMc Pana Marfzałka Seymowego, bez Tytułu będący, i' tenore fiąuenh przeczytał. _
Ponieważ czynienie Jjirawiedliwości każdemu dop.erozObywatelom tey RzplteyIch-Moli Xigża Bilkupi Nafi utriusque Ritus uznaje *a naycelmeyfii ZatoUBwa ntoftec *> largach do Duchomeńftwa regulowanych, które Diffidentes in Religione na P.smie Nam Çuppltkuiïc podali, [kuteczne jprawiedliwości fpofiby obmyślić chitme ofia'owah,y nego tylko citta praejudicium dominami Ca,holic* Religiom tolerata przez Rzpltj Diffidentmm Religo fiufiznie domagać fif moie, tak względem prywatnych bez żadne, oeazafose, rnjysc Modlitwy, iako Jurium ttolse od Chrztów, Slabów, Pogrzèhow y ornych pod,«e. Dyfiydent-Ikiey Relipif Obrządków, Collcgialiter ufianowii y publikować, a do tego ufianon«*'««*«; kucya władzy fwotey podległemu Duchowieńftwu utriusque R.tns Latini & Gracco Uniti po cafym KrolefiwieLlecic przyrzekli ; Przeto ile fi, ta D^dentium cbownych ściąga, wzupeiney temuż przyrzeczeniu ufności wzglfJem ikargtychze tak na Du chowne iako y Świeckie Subfellia, aby w {prawach fiwotch mimo wfzelk } kazimu naiez;ic fufznosć pokrzywdzeni niebyli, tak pofianawiamy; Izodttd w aa <y	riedza
świecki Dyfiydent pozywane, czyli Dyfydent Świeckiego w Grodzie, a za,
tozywaitey w Koniarzu primam Inftantiam miec powmm. A gdyby k'ora-lo''v'e,
tych ftrona z finalnego [prawy rozftdzenia kontenta mebyia, tedy Appellala która tłopufzczona bydź ma, iui nie io wyżfzych KonCyflorza, am
Koronnych y IV.Xhfiwa.LiterVskiego, lecz io niżey wyznaczony Kommifiy, zakładana byiz powinna, do które y wfzyftkie 'prawy o Zbory, grunta, y mne Cognitionem Jurium P' £Z>ierai*ce,btiż de novo zaczynał miane, bjM in quovis liibfellio rozpoczgte y fiaizone ieieli zupełni Dekretów akceptacyï nieufpokotone, odfytamy, y za KommjfJhrzow z Senatu N.N. ex Ordine Equeftri z Prowincyi N-N- wyznaczamy. Którzy to Jcbmosc Kommifia-rze byle Ich fiześciu znaydowah fit, abfentia reliquorum non obliarne J^dykeya fwo,t na mieyfictf N. ima N. Roku N. ufundowawfizy, y Przyfitgt tamzt przed Prn?fu'*cJ™J°-diuo wyifizosci rangi Biskupem, à prczyiuiajy przci nafigpuiącym Koliegh rota Deputatom Trybunal/kim przepifim wykonawfizy,w umowionych mifdzy fibą ziechaniafîçczafib fira-lyZcJlkie takowe zupetną mocj 'naznaczania Koniefcenfy.ZiemflWub Grodów gdzie teg Zrziba wychgai ht/zie, finalnie iui bez zakłaiama ialfizey Appellaci decydować ma i. Pozwy do tey KommiJJyi poi Imieniem Nafizym Królewskim y poi Pieczy Orla .olshego
WlWNł*Si<j przeczytany Proiekt wielu fię zaraz Jchmciow Seymuijcych z tym
odezwało: iż niemafz zgody na niego. Zaś JMĆ Pan Zagurlk-i Staro a wruc i	_
Kiiowfki przełożywfzy to Stanom Rzpltey : że iako dawne Konfederacye tak na dawnieyfzych y terażnieyfza obftawaiąc przy Wierze, wolności y Praw caoscilie z -biona, z tego powodu twierdził że Prawakażdemu dotrzymywać y'Tprawied liwosc czy^ nić należy ; A przeto Projekt dopiero przeczytany leżeliby dla kro mosł bvdź ai deliberandum wzięty, przynaymniey w czym go z (prawiedliwosci l »<! derogando Panuijcey Wiary zafzczytom ; poprawie należy udobrzywfzy , podpifa
rad2'f TMĆ Pan Łochocki Starofta Ofiecki Pofel Powiatu Gdańlkiego mowif w te Iłowa: • AlMwlTb,^awt dzieła, y gorliwe czyny W.K.Mc, P.M.M. ieft oraz okazywać » moc te która iedynie roftropnie rzadz3cym właściwa Krolom niewidzialnym pori -'• fzeniem ferća y umyffy ku powolności zniewala; Jett oraz mówię okazywać wiel-»> ni*7vwiazania tych wolnych Narodow ku Majeftatowi, które tak wyCokie po-.. budkf Z ÎÏ ctońa przyimuig lkłonności§. Te to N. Mił- Królu tu zgromadzo-
" ne Narody, godne walecznych Rycerzow plemię, które tak piękne powinney zar 1-
wości czvnifo okazy, gdy iui Świątobliwego fwego tak mężnie dokazaîy pizeci ę-wosci czjn ious	^oCrrzeuionev w fwvqh fercach fprawiedhwosci dowo-
" wzięcia, pokażą nieoboiętne za zczepioney wi«^	J .	,	TTka7a
dyjby nayzaciętfzym umyfłom niedały do żalenia fię y łkarzen.a pochopu. Ukazł
^ to przed Niebem y Światem, że w zapędzie świątobliwym nieunioffy % żadnym nie-s? pomiarkowanvm zapaîem, ale wrodzonym fobie Męftwem, Staropolfkg dzielność y obowiązki prawdziwego Katolika Rzymlkiego okazui^cym. Zaftanowig fię tutay » na^ fpofobaini nayi^utecznieyfzemi ziednania fprawiedliwości, fkarż^cym łię o u-ciemiężenia Twoim fpoî Obywatelom ; A przez takowy pomiarkowany poitęp^k nie-»» zoftawia nic S^fiedzkim Potencyom, o coby Nas przed Europa obwiniać lub oilcarzac " mody- Już bowiem Prześwietne zgromadzone Stany dopełniliśmy chwaleonie, » czeeo ubefnieczenie cafości Wiary, od wfzelkiczh w tym y dalfzym czatie natàrczy-" wości od Nas wyciągać mogło, Zoftawiliśmy Naftępcom Nafzym ten okazały tor, X» i^toren Nam Cni Przodkowie Nafi w przezornie opifanych zoftawili Prawach. Zo-" ftawić iefzcze gotowi iefteśmy y te ślady, które Nam po zbroczonych choynie krwig " Przodkow Nafzych Polach, niezliczone mogify y z wiekiem niewygaiie Dzieiopilow '» okazuia świadedwa. A kiedy tak przykfadn^ pafamy cnot^, dopslniaymyz îey " w wfzyftkich nayściśleyfzych obowiązkach, która bez udziału każdemu należy tey « fprawiedliwości dofkona^ bydź y nazywać fig niemeże. Nie îeft bowiem ani ,ł byïà kiedy myśl Nafza nielitościa nad bliźnim,ani umylaem uciemiężenia wipol Uby-w watelow uwodzić fię; Traktaty utrzymywać, Sojufze wiernie zachowac napilney zawfze mieliśmy pieczy. Tamęśmy tylko niepomiarkowanym _ zapędom poiozyc " u filowali, y nieprzefamang. mężnie oznaczyliśmy; Równie teraz iak to dzieło gorli-" wości Nafzey było, tak teraz rozważnego ftarania bydź powinno, przychylac lię do wfzelkiego zdania J.O.J-W. zircy-Bi&upow y Biìkupow, Pafterik| czułość, z wipa. '' niafetni (prawiedliwości, powolności, ludzkości, ł§czacych zawl3»t Sentymentami, aby Ci iako Nam przodkowali godna wiekopomney ffawy gorliwością, tak y do dzia-" łania Świątobliwych fprawiedliwości czynów naPrawie Bolkim y ludzkim fundui§-" cych fię byli Nam Poprzednikami ; Oni nayiaśniey widzieć moga^ ile y wiele w tym » fie uczynić należy y może, bo fię ta okoliczność hayiftotniey doftoieńftwa jeh y pre-» rocratyw tycze, A kiedy za^przezornym Jch w tey mierze poydziemy oswiece-^ niem, dopełniemy tego, z czym fię przyzwoicie przed S§fiedzkiemi z jprawiedli-5' wych Nafzych w każdym kroku poftępkow uifzczać będziem mogli Narodami, me-m zoftanie Nam tylko uprafzać Prześwietne oboyga Narodow Minijieria, aby przez wzgląd y powinne ufzanowanie, zaniefionych od polłronnych Dworów do Prześwie-*ł tnych zgromadzonych Stanów rernonftracyi, z przyzwoitym dla tychże Dworów win-,ł nego poważania v dochowaney Sgfiedzkiey przyiaźni okazem przy doltatecznym do-" wodzie, każdego wolnego Kraju z iedynowładzftwa w rządach fwoich nikomu w od-^ powiedzi bydź niepowinnego, à ogolnemi wfzyftkich Narodow Prawami wfpartym ^ y zafzczyconym, z znan9 Nam roftropności^ y przezornością fwoi§ za wyraźnym j' zeromadzonych Rzeczypofpolitey Stanów zleceniem, odpifali. „	#
Zaś [Mć Pan Markowiki Cześnik y Pofeł Ziemi Mielnickiey lubo radził ażeby, ile możność z fprawiedliwości, pozwoli, na użalenia fię Dy ify den tiki e zdziełac atys-fakeya y koniec Jch Utargom uczynić, na Proiekt iednak dopiero przeczytany, chociaż od"Bifcupow bydź rozumiał ułożony, niepozwalał, chyba żeby w fwoich Opifach
należycie był umiarkowany y poprawiony. _	#
Wfpomnienie to JMĆ Paaa Markowfkiego, iakoby ten Proiekt od Bifkupow był ułożony, porufzyło Jch, y zaraz JMĆ Xi§dz Turfki Bifkup Chełmfki oświadczył; ze ten Proiekt ani w przytomności Bifkupow, ani od Nich powziął lwoie îefteftwo, a zt§d radziła aby go ad deliberandum dia lepfzego Ofnowy iego utarcia zatrzymać.	__
Zabierali potym głofy Jchmć PP. Podhorodyńfti Czerniechowlki, Suffczynfki Czerfki Kafztelanowìe y Dobiecki Chor§ży Chęcińłli Pofeł Woiewodztwa Rawikiego, którzy ieden po drugim mowi§c na przyięcie wfpomnionego przeczytanego Proie 'tu ani na naymnieyfzy wolności Dysydentom udział, nad dawne Prawa, y na tercizniey-fzym Seymie na Nich wypadły pod Tytułem: Wiara Święta Katoluka ^ zytrtfka^ y-rok, niedozwalali; a JMć Pan Czacki Podczafzy Koronny ani na ten, ani Onemuz po. dobny, z oświadczeniem: iż przeciw niemu manifeftować by Mu fię przy z o ta ze
^ Tu JMc Pan Karczewfki Starofta y Pofeł Ziemi Liwfkiey explikował fię: iż
iako ni^dy niebył w niczym poślakowanym y do Wiary Rzymfkiey był przywiązanym y^Jey ielt zawfze nieodltępnym, tak ten Proiekt za Strong uciemiężonych, fzcze-gulnie disante fprawiedliwości Zelo podał.
{cci)	^ tey-
W teyźe zaraz porze odezwa!' fię interlocutorie Xźe JMć Bi (kup Kraków du, y dońiożfzy Stanò m Rzpltey: :£e ani u Xcia J.VTci Prymafa podczas Ra.ly Çollegij Eoifc»* palis^ ani na wczorayfzcy u XiçJzà Nuncyufza Papief^ie^o Seiïyi, żadney o tym
wzmianki niebyło Proiekcie, profił J Mć Pana Karczewskiego Poiła Liwikiego, żeby
powiedział od ktorychby miai ten Proiekt Bifkupow albo Biikupa ?
Chciał fię explikowaé powtore tenże JMć Pan Karczew iki Starôfta Liwfki, ale razem dało fię ffyfzeć wiele gio!bw nalegaiacych o czytani? Proiektow przez JMć Pana Woiewodę Wiłeńfluego podanych; a JMć P :n Horain Podwoi e wodzy y Poeł W i-leniti zabrawfzy głos radził w nim, ażeby Woylko Litewlkie w M i a (t'a eh Grodowych miało fwoie Garnizony y tamże płacę odbierało, przez coby luryzdykcye Grodowe miały tegoż Woyfka dla fiebie ajfifîentiam Wzg lędem czego oddał Proiekt Sekretarzowi Seyrriowemu; oraz z powodu» że skarb Litewlki trzecią część na Korpus Kadecki expenfòwac będzie, dopominał fię, ażeby też trzecia część tegoż Korpufu Radeckiego była z Młodzieży Sziachsckiey Prowifecyi W. X. Litewlkiego ; A iako Prawo Hetmanom zakazało kreować Officyerami Akatolłkow; tak żeby y Kommiffya Woyfkowa toż Prawo obferwòwafa, w fwoim fię o to pomieniony JMć Pan Horain doraawiaf głofie
Po Nim zaś JMć Pan Softyk Woiewoda łęczycki g fos fwoy wnaitępuigce wyraził flowà	„ Nayiaśnieyfzy KRÓLU $c.
Proiekt podany przez JMć Pana Staroftę y Poiła Liwfkiego niefie % fobg nie> ,, odbita refiexy§: ie w czynnościach wfzelkich badź partykularnych a dopieroż pubii-„ cznych tę uwagę przekładać fobie należy, co czynić y (tanowie? y dla czego lub dla ,, kogo ftanowicjrF urtdo wać upròiektowang Juryzdykcyą byłoby to in-vurttre dawne „ Prawa fundui§ce inne Sadowe Juryzdykcys, w których opifiły y nakazały doftate-„ cznie Adminiftracy§ fprawiedliwości dla każdego; byłoby to uwłaczać flawy y ho-„ noru Ofobom z .fiadaiacym w tychże Juryzdykcyach że albo nLchcg, albo nieumieia „ zrządzać fprawiedliwości; byłoby to pokrzywdzać csły Naród niezmiernie obwiniasz i§c go, że dot^d niepełnił Prawa Bofkieeo w zachowaniu Miłości Bliźniego, y źe dla ,, tego teraz potrzebne ieft uftanowienie nowey Juryzdykcyi. Stanowić dla kogo? o to „ dla Dy flfy den to w, którzy potylekrotnie byli Pertu> batores Pokoju w włafney Oy-„ czyzniej czego y teraz żałobnych doznaiemy dowodow. Z tych powodow f§dzę ab/ „ ten Proiekt iako niepotrzebny redeai tam zkad wyfzedł, y aby więcey niezawadzaf „ innym Materyóm iefzcze tu do traktowania przypadającym a'iuż w czafic dogory-35 wai^cych Obrad Nafzych.
Podobało fię to wielu Jchmościom aby JMć Panu Karczewfkiemu oddać ters .Proiekt, lecz wielu innych Seymui^cych o czytanie Proiektow od JMć Pana Woiewody Wileńfkiegd 'na dniu onegdayfzym do Lafki oddanych, razem odezwało fię. Natych-mialt Sekretarz Seymowy zaczynał ieden z nich czytać, ale JMć Pan Potocki Starofta Smotrycki Pofe? Woiewodztwa Podolfkieeo przefzkodził mu,ponieważ w tymże faniyiTi ezafie o danie fobie głofu uprafzał. O które przerwanie czytania gdy fię upominali Jchmość Poffowie Rufcy, zaś tenże JMć Pan Starofta Smotrycki o Wolność głofu Prawem warowany umawiał fię, fprzeczka krotki czas trwała, naoltatek JMć Panu Staroście Smotryckiemu mówić dopufzezono, który w fwoim gfofie nic więcey iako tę tylko która w każdym w ten czas znaydowała fię Pośle wyraził Wiary Rzynifkiey gorliwość, y żeby JMć Pan Kafczewfki Pofeł Liwfki podany od fiebie Proiekt do rgk włafnych odebrał, koniecznie ufiłował A JMć Pan Karczewlki Pofef Liwfki chociaż chc§ey kilkakrotnie explikowac fię, będ§c iednak zawfze zatłumiony, wyfzédï na refzcie z Jzby Senatorfkiey, y w ten czas kiedy Sekretarz Seymowy chciał Mu oddać Jego Proiekt publicznie zâ domawianiem fię o to Poffow poprzedzaiacym, nie było Go iuż w Radzie.
Naftćjpiło potym czytanie jednego po drugim Projektow przez JMć Pana Wo-iewodę Wileńskiego na SefTyi onegdayfzey podanych^ to ieft: Pierwfzeco, Apprcbacyi Ordvrton'i Kommiljyi iVoyfkotvsy IV.X. Litt'" Drugiego, / Podwyfajzenta Por cyt Chorągwi JMarfzatkof liićy îVielm: Marjzafka M^.X. Litt: Trzeciego, Ubefp'-eCzania Płacy Woyfka fV. X. Litt: Czwartego, Obmyślenia nadgrody zafiużonym tv tVoyfku Ojjìcyerotn JV» X. Litt; Z tych fkoro który Sekretarz Seymowy porządkiem przeczyta?, JMć P. Mar-fzałek Pofelfki zaraz na każdy z nich ofobliwie po trzykrotnie fię pytał o zgodę, y ma-iac powfzechnie z przyzwoleniem od wfzyllkich Seymuiacych oświadczane odpowiedzi, zaprafzał do podpływania tychże ProiektowJchmciow wyznaczonych do Konfty-
tucyi
\
tucyi Deputatów, y też cztery Proietta ìat fìs iTowo w łów w Konftvtucvï teźol SeymuwMateryach Woylkowych L.tewlkich znaydui3> przez tychże Jchmościow Marfzałka y Deputatów zoltały podpifane.
«r n, Czyfne eXp0/i byîy Pr,zez Sekretarza Seymowego y inne Proiekta do Matervï Woylkowych sciagaigce lię iako to: pod Tytułami, Jeden.- Garnizon sfuckł Drugi? Kalkulacya Artylhry, W. X. Liti: także od JMć Pana Woiewody Wileńikiego Sekreta-tzow! Seymowemu oddane. Trzeci, od JMć Pana Horaina Podwoiewòdzego y Poffa WileniTuego na dziheyfzey Seffyi pod nazwiflceni: Lokucya Wyfka W. X. Litt: podany, na które gdy nicpozwolono, więc też nie fą podpifane.
A po ikonczonych takowym fpofobem Woyfkowych Mat ery ach, do lurydy-cznych przyftępmgc zabrał głoś Xże JMć Lubomirlki Marfzałek W,Koronny v w tych go wyraził Iłowach.	J
" ,Tak powabne Naywyżfzey Zwierzchności rożrzgdzenia, że ludzkiey ïefi lKfonnosci, przeciwnych lobie rządów rozeznać, a nieprzyfzczuplać dranice. Sto-. „ pi en Godności, moc Urzędu tak f§ przymilai§ce fię ludzkiey powolności: ze do* „ gadzai§c własciwey ambicyi, pozorem ulługi publiczney, rozciągać, a nieumniey--v łzac iwey władzy, ieft codziennym doświadczeniem. Ur/ad Marfzałkowlki ob-55	' nadatkiem nad inne Rzplta ubogaciła, oddai^c Urzędowi temu, ftraz f
„ czułosc befpiećzeńftwa publicznego pod bokiem fwoich Monarchow, oddała Jofy żv» „ CJa ludzkiego & jer tes cujiocunque Maths & Conditions, w rękach onychże zoftfwi-„ la. Tey ważności Prerogatywy, ambicyi rz§dz?ey fię umylł, łatwo uwiedzio-5, nym bydz moze, y smiele przy Prawach,Prerogatywach Urzędu fwego obflawać y od-„ miany niedożwalac. Nie ieft w tym podobna myśl moia Nayiaśnieyfzy Królu» „ Zgromadzone Stany Rzpltey, owfzem gdy Przodkowie W. K. Mci naywyżfzy Sad »■ względem życia każdego Obywatela, w ręku fwoich maiacy Plural,tati zdaniom m „ Subjelltjs oddah, ktorS y W.K.Mć w S dach Relacyinych uroczyście zachowuiefz, ro* „ wniez y Ja Królu Nayiaśnieyfzy chętnie z tey fam o w ład noś ci wyzuć fię zadani. 5, mech widzi Naród.- że życia wfpoł Oby watelow, życia każdego Arbïtralnev moiey "S^y^^.Poddawae nic-pragnę. jeft mi do tego powodem przewyżfzaiaca ku V Dobru m.liośc? nad wielkie Urzędu mego okazałości. Staie mi przed oczami " r°	-Z° ?c Pan^§tk§'> każdemu bydź powinno nauka. Hieroiczny
" P° ?peDk Jł °' Xcia JMci Kanclerza W. X. Litt:, który w iedynowładztwie Urzędu „ twego Prawa y granice Urzędowi temu mocę y dofkonałcści^ fwoia przepifały ok re. 5, s i , a t) m awę fobie iednaiac, zoftawił ślady, ktoremi dobremu Patryocie, kocha-9, igeemu Oyczyznę nie fiebie, poltępować należy.	S§ iefzcze Królu Nayiaśniey
" «y» Zgromadzone Srany,.wielorakie inne powinności y czynności Urzędowi memu „ właściwe, które podług Opi!u Prawa, a mianowicie Artykułów Marfzałkowjkich „ wykonywać będzie zawfze moia powinnością, zanofzę tylko proźby moie, aby w s, woic Gpifach nienarufzenie zostawały, a Prawa innym TJrzędom ffużace, prœtextu-,, ose naciągane nie były, na uwłaczanie y ubliżenie Prerogatyw Marfzałkowfkich,
" ÌTnr'^l ° li;Zlrf?.,d°Z%vaInć niemoSa bezOpifu nowego Prawa, ktoreby pub lico privato commodo każdego Obywatela pod Bokiem W.K. Mci przymnożyły damna.
,, w pieczwiir w o publiczne, ieft Urzędom Marfzałkowlki m polecone, to fzcze-„ gulnie tylko na Chorągwi Stoìndney îeit ugruntowane; Liczność Wart na publik „ cznych mieyfcach, to .pro jecurttatt pubuta po Bramach, to pro cuflodia Kryminali-5, Ito w, tak mocno zaprząta tę małość Ludzi, że nawet w niedofiatku uffugł codzien-„ ney, me malz fpofobnosci przyzwoita czynić wigilancya, ażeby wfzelka securiias
" J : T°g J tak ob,Zern>'m nue}'fcu R€2ydencyi W. K. Mci, na czym Jednak zawi-„ ffa tw ito pu bit ca CST May fiat: s famego W. K. Mci. A zatym nay, łębfze zanofzę „proz^y o V. K. Alei y Stanów Rzpltey, aby Milicya Urzędu mego do liczby 50. " STeryn0W mo?ra,byd^ Podwyższona, na ktor| z Officyerami, ITunter-Officyerami, „ ^ o o zam,, na bronXedexwerk, proch, wynofić będzie, podług uftanowioney na tera-„ znieylzym Seymie płacy na Rok i 9950 Złotych. A że ta Milicya nieodftępnie od " v a^wy,na 11 * ugach publicznych zn^ydewać fię będzie, więc fupplikuię łafki W, " , '/ .C1',!a.:i^ tr)bem wyznaczone Cu ag: Regimentom Gwardyi po grofzy 3. podo-„ bmez odbierać mogła, co wynofić będzie na cała iuż Milicy§ rocznie Złotych 5 1 " tak te fwle	złączone, wyno%ce 28086, aby Skarb Koronny Wypłacał ro-
„ cznie, iak naygłębfze zanofzę proźby. W Urzędzie Marfzałkowfkim te złaczo-„ ne dwie naycelmeyfze powinności, to ieft utrzymania Securitatis public* & Pofaiei v Te powinności liczne grono za foba okazuia OlKcyaliftow, Sędzia, Pilarz, Regent
^	9, Vices-

fl, Vïcesgerent, Jnftygatorowie, Woźni, ż$dai| mercedem laboris, na koniec in Carceri-„ zoftai§cy Ludzie bez wyżywienia, ż§daig. od Rzpltey, łafkawego dla nich wy-,, znaczenia.	Utrzymanie politiej dzielące % na utrzymanie Bruków, na ochędo-
„ fiwo Miafta, na dozor żywności y utrzymania tax fprawiedliwie wyznaczonych, ma ,, podobnież liczność Officyaliftow, a żadnego nieznayduię na nich fundufzu, favore „ których fprawiedliwie czynić mi należy remónftracye,ażeby Zgromadzone Stany, na „ tak nieuchronne potrzeby dobrotliwie certum quantum wyznaczyć raczyły4	Na
„ uftawicznych uiïugach W. K. Mci z Urzędu mego, gdy mi nieodftępnym bydz za-„ wfze należy, y nieuchronne a do Urzędu tego przywiązane ponofić expenfa, znani „ bydź powinności§ dobrego Obywatela, na ufługach Pana y Oyczyzny, fwoiey nieża-„ łować Fortuny; a'gdy łafkawe Nieba fprawiedliwego Nam na Tronie ofadziły Kro-,, la» pełen ieftem ufności; że W.K.Mć P. M. M. na wierne uffugi moie mieć będziefz „ na dal względy.	Wyrazić mi iefzcze należy W. K. Mci myśl moię, ta która
„ prezentuie fię z udziału Juris Gladij KontmiiTyom pod Bokiem W. K. Mci agitu-,, igcym fię refpeffiu wiolencyi popełnionych, a mianowicie Kommiffyi Skarbowey, „ która w Ordynacyi fwoiey implicavit do Sadu fwego Securitatem Ofob etiam na Kom-„ miffye przyieżdzaiacych. Jeft to Miłościwy Królu, nie tylko ConfiiBus Jurisdifti)-„ ««w, ale nawet ubliżenie powagi Maieftatu W. K. xMci, ktokolwiek pod Boki&m W. „ K. Mci komu gwałt czyni, wykracza przeciw refpektowi W. K Mci. Któż ieft ,, vindex UJtonis M-ijeftatis z Prawa.' ieżeli nie Urząd Marfzałkowiki; Uczyniona wio-„ lencyana Ofobie Kommilfarza lub Officyalifty. odbierać będzie ukaranie w fwoiey „ Kommiffyi, fama tylko lezya W.K.Mci odbierać nie będzie kary; Azaż fię to zga-„ dzać może z tak wielu Prawami/ Grody równie mai§ fobie nadane Jus Gladij, a ,, przecież pod bytność W. K. Mci użycie tey władzy nie ieft Jm dozwolone, bo S§do-„ wi Marfzałkowlkiemu, Sgdowi W. K. Mci Confi, i ć 5 S? ta zupełna część mocy y „ exekucyi ieft oddana pod Bokiem W. K. Mci. Nie mówię to Miłł. Królu dla zy-,, (kania tey dlafiebie Naywyżfzey Władzy, bom dalekie od tego iuż Stanom Rzpltey ,, moie oświadczył myśli, ale mówię z przeświadczenia wewnętrznego, że rozmnożę-„ nie tych Mieczów pod Bokiem W. K. Mci ściggaigcych fię do iednakowych exceffow ,, violenti a r um, będ§ fwego czafu zkłoceniem tylorakich Juryzdykcyi, a na koniec ,, ftać fię mogę nieukaraniem, że befpieczeńftwo publiczne nader Prawem opifane, w „ fwoim utrzymaniu naruizone zoftaie.	Podaię te reflexye Zgromadzonym Sta-
„ nom, aby ieżeli z tych miar fgdzg bydź co czynnego łaikawie oddać, lub dopifać do ,, Proiektu odemnie podanego raczyli, o przeczytanie ktorego uniżenie doprafzam fię.
Po ikończoney Mowie fwoiey Xże JMć Marfzałek W. Koronny oddał Proiekt Sekretarzowi Seymowemu pod Tytułem: O Wïadzy Marf^aïkotv Koronnych y W. X. Liti: y ten zaraz przez pomienionego Sekretarza był przeczytany; Do ktorego przy-mawiaiac % JMć P. Szydłowlki Chorąży y Pofeł Ziemi Zakroczymfkiey doprafzał lig ażeby nie tylko Urzędnicy Wielcy Oboyga Narodow, ale też y Urzędnicy Ziemfcy tychże Narodow ad Caufas Criminales do S^dow Marfzałkowlkich za AffelTorow mogli bydź wyznaczani; A to ex rattorie że tylko ieden ieft Stan Rycerlki w którym fig Urzędnicy Koronni y Ziemfcy razem zawieraia.
Natych miaft zabrał głos JMć Pan Moftówlki Woiewoda Mazowiecki, w którym wymieniaigc iakowe fpory między Jego Wojewodziń{k§, y Marfzałkowfka JuryS-dykeyami zachódzą, ufiłował : ażeby Taxy pod Prezydencyg. Jego Wojewodzińikg. za-wfze układane były, oraz Żydzi do Jego należeli Juryzdykcyi, quo nomine podał Sekre* tarzowi Seymowemu Projekt. Po ktorego przez Sekretarza Stanom Rzpltey przeczytaniu, reaflfumował głos fwoy JMć Pan Wojewoda Mazowiecki, y oftrzegaigc fobie całość władzy Wojewodzińlkiey, dopominał fię; ażeby te Obydwa,, to ìeft ieden Xcia JMci Marfzałka W. Koronnego, y drugi Jego, dopiero przeczytane Projekta ad deliberandunt wzięte były.
Uprofił fobie potym głos JMć Pan Markowlki Cześnik y Pofeł Ziemi Mielnic-kiey, y za Juryzdykcya Marfzałkowlkg mowigc w naftępuigcych wyraził go Iłowach:
'ł Gdy J. O. Xże JMć Marfzałek w rzeczach Kardynalnieyfzych od używaney " przez Anteceftorow fwoich władzy, umnieyfza fobie dobrowolnie mocy, wnofić nie-" należy, aby w potocznieyfzych okolicznościach żgdał nad Prawa Przepify przywła-" fzczać Juryzdykcyi fwoiey. Użala fię J, W. JMć Pan Wojewoda Mazowiecki w " tłumaczeniu Prześwietnym Stanom iakoby Marfzałkowika Jirryzdykcya derogare mia-ła Wojewodzieńlkiey, taxowaniem wfzelkich Towarow y żywności, oraz Sadzeniem intereflow Zydowlkich. To wniefienie J.WJMćPana Wojewody Mazowieckiego
" fam
" ?B1' Prayśwmdczam: iż m Prawach licznych w geheralności "Wojewodom f.Ś«cyck fund 111 e fię. Lecz ze Prawa Nafze w rożne excepcye obntuiace, dyftyngwuia Miafta w których Rezydencya Nayiaś: Króla JMci znayduie fię y^Rzad w Onych władzy Marfzałkow oddaia; pozwoli zatym J. W. Wda Mazowiecki, od początku wzraftaia, cey Juryzdykcyi Marfzałkowfkiey wfpomnieć Prawa, nayprzod do iiftanowienia na " wfzelkie rzeczy taxow ffuż?Ce, à z tych łaikawie wyffuchanych, mniemam : iz zgo:-' dzic hï tACzY na podpifame Proiektu przez J.O. Xcia JMci Màrfzaika W. K. podane-' go- Roku 1504. Statut Alexandra Króla pod Tytułem: deOjycijs Marefcbalcorum P\lze w te ,lïowa	Admìnifl'ratiòni s fui Offici/, adfiribitur percepirò Foraliorum,
t? Auth or ita s imponeńdi pr etij rerum venaliurfi ad neccjjìtatem Curia, import atarum. » 3	Roku 1607 Konftytućya pitzgc o Uftawach WorewOdzintkich, v dawnieyfzych
^ Praw exekucya Jm zalecaiac, %czy zaraz oftrzeżenie o Urzędach Marfzałkowlkich) tyrn wfpomnieniem: Niederciguiïc iednàk wtaà%y Urzędom Marf&aikćw przy Nas H->f dęcych: Ì633. y 1643. Rokow Konlłytucz Tituïô: Prctiarerum; Lubo uftahowiły / do tax°wania Towarow Zagranicznych od Seymu do Seymu KommiiT rzow, iednak ^ y w t\c o (trze żona c cifośc wfedzy Marfzafkow^ w te ffowa: JM on deve? andò niw czym
I	Vrzędom Marfzatkowfiim y wïadzy Jeb przy Boku Nafzym zoftaiacynu Roku 1647. od Władyffawa IV. Króla porządek między Marfzałkami Oboyga Narodow ftano-
]' wiony; tudzież Artykuły Marfzałkowfkie Rok.u 1678. opifane y tegoż Roku Konfty-tncn approbowane, podobny Sens w fobie zawieraia, à iaśniey ielzcze powinności Urzędu Marfzałkowlkiego opifuig, w tych wyliczeni wfzyfcy Rzemieślnicy, wfzela-> kim towarem Ofoby kupczące pod władzę Marfzałkow oddane. Licznych tych Praw naypoźnieyfza 1764. Anni twierdza Konftytućya, Titulo: Przy wrócenie Juryf-,, dykcyi Marłzałkowlkiey. Władzę y prerogatywy Marfzałkow nienarufzenie zacho-wuiemy. „
„ . " W dri,giey części fk arze ni a fię J.W, JMć Pana Wdy Mazowieckiego.- że Żydzi „ nie do Wojewodzińlkiey, lecz do Marfzałkowfkiey Jurysdykc.yi ftawaia na rofprawy >» p2 " 2 Piawa Powody- Roku 1570. Przywiley Zygmunta Augufta Mia iłu War-Zawie ffuż'§c.y wyraża w fobie* aby Żydzi o dwie circumctrta Warfzâwy y w famey « rVaffzaWie ni"naydywali fię. Tey y innych z niemi Uftaw exekucya Urzętiom Mar-„ j^^ownam zieca. 1648. Roku za Władyffawa IV. gdy między Mi a ite ni War->> vZaW^ a y dami, Dekret z Sadów Relacyinych naft^pił, nakazuigcy exeffè Żydom ż } W^rfzawy, przeieźdzaigcym Ordynacyg dla (praw y Ińtereflbw przepiiuiac. T.ych ^ wfzyftkich Dekretowych wyraz, Urzędowi Marfzałkowfkiemu Exekucyi y zadoiyc
czynienie zaleca, à pod niebytnosć Króla, Grod aby do tego należał nakazuie. ,, >ł 1 Roku 1676. KonitytiiCya Tit: Securitas Żydów Krakowfkich ; która tychże Zy-^ dow oddaie pod bytność Kroiewikg Judryfdykcyi Marfzałkowfkiey. Artykuły także f MarizałkOwfkie Zydow równie z Cudzoziemcami władzy Marfz ł:-;ow'(kiey £>rzył|-^ czaia. Toć iaśna Nayiasniéyfzy Panie pokazuie fię z ftrony j.O. X ia JMci Mar* ^ fzałka pro bacy a..- iż nic nad Prawo przywłafzczać fobie niechce, y owfzem toreri* wybranych Mężów (którzy w Jurysdykcyach fwoich władze na więcey Ofob dzielą w Narodzie wiekopomna pamięć y iławę zafzcżepiii podobnież ; poftępuigc, Âflèflo-tow àrdine Senatorio & Ëqucfiri przybiera fobie ad Caufas Criminales-. A że wię-cey Trzydzieftu kilku I y fięcy czyniące '1 argowe Seymem Coń vocation i s ieft îk hv łosi ne, które na potoczna Juryidykcyi Marfzałkowfkiey expenlę y na Jchnić PP Officy-aliLow pentye obracało fię, przeto gdy innych natomiaft niemafz z n.kad do t*eyżó '' Juryidykcyi n a leżących p ro wen i en Cy i, uprafzam W. K Mci y Stanów Rźpltey aby } Summa w Projekcie wyrażona, z Skarbu Rzpltey dawana była^ Słufznie fię tu go-
II	dzi przypomnieć umiefzczonego teraz na Urzędzie Sęftwa Marfzałkowlkiego JMĆ ^ Pana Mierzeiewfkiego, który lat dwa Z powfzechng w Kommi{î)'i zafiadai§cych efty* ^ nnacya przepędził na Funkcyi Regertcyi Skarbowey, aby fzacunèk pracy y talentów
Jego od W.K.Mci y Stanów Rzpltey, przyzwoity cnocie odebrał riadgrodę.
Po JMc Panu Markowfkim mówili ieden po drugim JchmćPP. Dobiecki Rawlki y Radóńlki Sàndomirlki Pofl'owie, y Ci cytiii^c także PraWa Juryfdykcy§ Marfzałkow(k| popieraiące, na fundamencie ich o podpifanie Projektu 0 wfàdzy Marjzàï'koiv Koronnych y IV. X. Lit e w (kiego J K ; M c i y Stanów Rzeplty doprafżali
Żaś JMć Part Lipiki Kalztelan Łęczycki w tymże Projekcie ód Xcia JMci Marfzałka W. H, podanym żgdał mieć tak napifano: ażeby w niebytności wfzyftkich, Oboyga Narodow* Marfzałkow, niëpierwfzy inny Mirtifter Świecki iak w pomieńiórtym Prò* j&kcie było Czytano, ale pierwfzy przytomny w ten czas SeriatOr Swiecjd w Marfzałkó«
(ddi)	wlkie'y
wfkiey pr a fi dent j.nryfdykcyi; à to na wzor Kommiflyi Skarbowych y Woyfkowych, yf których w nieprzytomności Podikarbiego y Hetmanów, pierwfzy z Kommiflarzow Senator zwykł pirezydować.
Odezwał fię poJMć Panu Kafztelanie Łęczyckim JMć Pan Jezierfki Skarbnik Łukowfki Pofeî Lubelfki, y napomknąwfzy o Dyflydentach, zdaiąc oraz umiarkowanie Jch fikarg y krzywd na Collegium Epifcopale, radził ażeby Proiekt eo intuitu dziś przeczy* tany, był ad de liber an dum wzięty. Na co zaraz iłyfzeć fię dało wielu Poiłow którzy na takowe Jego wniefienie njepozwolili.
JMć Pan Pialkowfki Pofeł Woiyńfiki popieraiąc naypierwey żądanie JMć Pana Szydłowlkiego Chorążego y Poiła Zakroczymikiego za Urzędnikami Ziemfkiemi, po* tym o J ury fdykcyachMarizałkowlkiey y Wojewodzińfkiey wyraziłzdanie fvvoie: że wfa-dza Wojewodzińlka w ogolności po Województwach, à Marfzałkowfka w mieyfcu gdzie ieft przytomność Krolewlka extendi powinna; à przeto żeby Marfzałkowlka Juryzdy-keya fpraw żadnych w okolicznościach o kilka mil od mieyfca Krolewlkiey Rezyden* ęyi ftafych Tobie nieprzywfafzczała, tudzież żeby Poffowie do Sądów Tey nienależeii chyba gdyby który Forum Jey fobie do odpowiedzenia zapifaf, oraz Szlachcic z Szlachcicem w Grodzie, Miefzczanin z Miefzczaninem na Ratufzu rofprawiaf fię, à fprawy Kupieckie z handlów pochodzące do Kommiflyi Skarbowych należały, oftrzegfzy fobie, o podpifanie Projektu od XciaJMc Marlzałka W.K. podanego doprafzaf fię.
Zabrał znowu gfos JMć Pan Moftowlki Wojewoda Mazowiecki, który wzmiankując wfzyftkie Konftytucye y Procefla pro parte Wojewodzińikiey Juryfdykcyi, tudzież Hiftoryczne wiadomości, chciał dowodzić niemi: że za dobrą harmonią y znofzeniem fię obydwoch Wojewodzińikiey y Marfzafkowikiey Juryzdykcyi, ftawały taxy,temiż także Konftytucyami w ogolności wfzyftkim Wojewodom Iłużącemi pokazywał: że Żydzi do Wojewodzińłkiey zawfze naieżeii zwierzchności, którym gfofèm y explikacyg czas blilko dwugodzinny ftrawił.
Na co Xże JMć Marfzałek WT.K, replikuiąc w naftępuiący Sens mówił : że ob-ftawać przy powadze Marfzafkowlkiey, ieft to obftawać przy Tronie, y że przy Jey u-trzymywaniu żadnych annoftacyi y Hiftoryi, które particularia fapiunt, ani farraginent rerum zbiera?; lecz tylko czyftą y żadnemi wątpliwościami niezawikłaną Praw obmowę przytoczył. A lubo na wielki gfos JMć Pana Wojewody Mazowieckiego znalazłby wiele odpowiedzieć, ale kiedy zdrowie Nayiaśnieyfzego Pana nad ten interefs rozumiał bydź Narodowi korzyftnieyfze, fwą więc odpowiedź do dnia jutrzeyfzego oświadczył fię odłożyć.
Tym czafem niemal wfeyfcy przytomni na Seflyi Seymuiący odezwali fię razem, uprafzaiąc aby ten Projekt O wïad-zy Marfzaikow Koronnych y IV- X. Litewskiego był podpifany, y kiedy JMć Pan Wojewoda Mazowiecki opierał fię temu, o Turnum ciź Jchmość Seymuiący uprafzali; zaś JMć Pan Czacki Pofeł Wołyńfki z racyi: że w fpo-żnioney porze wielu Poffow z Seflyi rozefzfo fię, na Turnum niepozwalaf; tandem za poprzedzaiącym JMć Pana Zamoyikiego Kanclerza W.K. głofem, JMć Pan Kafztelan Łęczycki od fwoiey odftąpił illacyi, y Projekt na wniefienie J. P. Szydłowskiego Poffa Ziemi Zakroczymfkiey wyżey w tey Seflyi wymienione poprawiony, po naftąpionym nań JMć P. Wdy Mazowieckiego na perfwazyą wfzyftkich prawie Seymuiących przyzwoleniu, przez Sekretarza Seymowego zoitał przeczytany. Naoftatek Marfzałek Sey-mowy pytał fię trzykrotnie o zgodę, gdy iednoftayny bez żadney kontradykcyi zapadł ajpnjus; Projekt więc tenże pod nazwifkiem: 0 władzy Marfzaîkow Koronnych y IV*X. l,itewskiego3przez tegoż Marlzałka Seymowego y Deputatów do Konftytucyi wyznaczonych ieft podpifany, zayduie fię w Konftytucyi tegoż Seymu w Materyach Jurydycznych.
Po podpifaniu tego Projektu gdy pora aż za d w un afta godzinę popufnocy iuż była zpożniona3Seflya przeto za zbliżeniem lig Miniftrow do Tronu ieft folwowaaa na godzinę ii, przed południem.
SESSYA CZTERDZIESTA DRUGA
Die 2 8. Novembri s.
Seflya dzifieyfza przez Marfzałka Seymowego w naftępuiące byîa zagaiona iłowa.
J' Ta która między pierwfzemi cnotami naypierwfze ma mieyfce, między fzcze-" gulną wolnością à powfzechnym Prawem, umiarkowane trzyma frzodki, która rza. dy umacnia, potęgę Kroleftw podpiera., wfzyftkich potrzebom dogadza, à każdemu
miła
** miłą pomoc niefie, oto do wfpaniafego tych Obrad wefzła miefzkania, nayfławniey-" fza w dziełach, naydzielnieyfza w czynach, Ziemian fprawiedliwość. Szuka w " tym Prześwietnym wyboru Narodowego zgromadzeniu, zdań przezornych, głębo->» kich rozmyiłow, roftropnych Opifow, aby potym w całym obfzernego Pańftwaokr^-" Su> po wfzyftkich Sadach y Juryzdykcyach fwoię rozeiggafa władzę, uciśnionym " dawała wfparcie, ukrzywdzonym nadgrodę, y każdemu żfdan§ fpokoyność
" Dałeś iuż W.K.Mć dowod iawny Oycowfkiego pie czoło wani%.* że na czele fta-'* rań Cwoich ftawiafż ścifle Urzędownych powinności wykonania. Przez lat kilka-dziefiat opufzczone Ziemftwa, teraz wybranemi Ofobami napełnione, rozdzielone f> w każdym fpraw rodzaiu Namieftnicze wîadze, alboż niedaig poznawać/1 Ze W.K Mć '' pierwfze wynayduiefz fpofoby prawdziwego umiarkowania, aby y Możność miary ,ł ffufzności nieprzechodziła, y rowność w niezatartym była poważaniu v w fwoim ** zachowana okryśieniu. Teraz kiedy Prześwietne Stany pomagaigc tak świgtobli-" wym W. K. Mci w ksżdey części Rządu zamyiTom, Prawa nowe nieprzerwaney o-" pifza fprawiedliwości, zyfkafz Nayiaśnieyfzy Panie tę wielkim Krolom należgc^ l* chwałę: JuJìitla Regisy Pax efi Popu larum. „
Po zagaieniu Seflyi dany był gfos JMć Panu Zamoyfkiemu Kanclerzowi W. Koronnemu,który W nim hamieniwfzy: że zewfz§d ufpokoienie Kraju wewnętrzne zda-ie fîç bydź utwierdzone zupefnie, y ufność niewątpliwą mieć należy w przywiązaniu Ludu ku tak dobremu Panu przezornym Rzgdu fwego wymiarem fwoy Naród ufzczę-śliwiać umiei^cemu y pragngeemu iedynie, w dawhieyfzycn też Seflyach oświadczone od rożnych bywały o rozwiązanie Konfederacyi żądania, naoftatek fwoię (kłonność ku tychże Jchmościow żądaniu wyrrził. A względem S§dcw zadwornych Aflelforlkich doniolï Stanom Rzepltey : że nierychłe zieżdzanie fię Aflf iforow na Sady fpraw takowych, które mocą Uftawy Seymu Convocations decifìoni Plur alitati s podpadaiaieft przykrą Pacyentom zwłoka fprawiedliwości; dla odftręczenia ktorey niepunktualności zie-żdzania fię teraz nic niepłatnych Aifeflorow, à zachęcenia Jch do pilności, lubo z przyczyn ffufzności należałoby fię o Penfye dla nich od Rzpltey uprafzać, że iednak Skarb publiczny ieft niepotemu ^ uięte % ipofòby powiękfzenia publicznych dochodów; przeto zaiługi tychże Àflèflèrow Względom tylko J.K.Mci poleciwfzy, życzył raczey dla uniknienia pragnącym fprawiedliwości zawodu: żeby in cefu nieżiechania fię na takowy fpraw rodzay Aflèflorow, etiam fami Piecżętarze lub ieden tylko z nich przytomny miał ie moc %dzić, Chc§c zaś prżyńaymiiiey żeby Pifarz. Aflèflorlki Dekretowy y Jeg° Regent, oraz Patronowie dla promowowania fpraw Ubogich Pacyentow maigey bydź wyznaczeni, tudzież Woźni teyże juryzdykcyi byli Jalariatiś przeto dla Nich nâ Penfye coroczne o wyznaczenie 24. Tyfięcy złotych.z Skarbu Rzpltey tenże JMć Pań Kanclerz W. Koronny J.K.Mci y drugim Stanom fupplikówał^ & eo nòmine; iako też względem odnowienia Sądów Referendarfluch Projekt podat Sekretarzowi Séy mowemii pod Tytułem: PrzyśpiefaenieJpratviedlirvofci tv Sądach Nafoycb Zadwornych 'y przywrócenie Juryzdykcyi Referendarzom.
Po JMć Panu Kanclerzu W. Koronnym Xże JMć Bilkiip Krakówfki Śołtyk ińo-wiï in tenorem fequentem:
** Zwiia żagle Żeglarz, gdy ftanie w Porcie (żczęśliwie: już ìat dvva minęło^ iakośmy przebyli Epokę Bezkrólewia. Jużeśmy wfzyfcy ziednoczehi wiernością W. K.Mci przyrzeczoną. Już cała Europa fzariiiie W.K Mć Królem Wolnemu Narodo-*' wi Panuiącyiń. Już tedy czas ieft: żebyśmy fię z obowiązku Konfederacyi rożwią-żali, abyśmy mógli powracając do Domo w nafzych befpiècznie Opowiedzieć naypo-'' żądańfzą wiadomość wlpoł Braci; że Jm fię wróciła żupełna wolność, którą, fię pod " Panuiącemi fpokoynie Krolmi zafzczycali. To pewna: że gdy fię żapatriiię na łagd-}i dne Marfzałtcoftwa Generalney Konfederacyi fprawowariie przez Xcia J.Mci Woje-3' wodę Rufkiegoi gdyby fię cum antiqua Ret puh lica forma zgodzić mogio, fambym Go z mieyfca mego upralżał, aby nielkładałtey Lafkii ktorey nieczynił VirgùrH fèrream, " owlzem bym życzył, ut Virga ejus frondefcat iń àvtim. Ale źe fprzeciwiła fię wyraźnie iftocie Rządów tey Jlźpltey, aby z ziipefną ha Seymach wolnością ftać miafa nie-przeftannie iConfederacya, przeto iakom fię na początku zaraz Seymu dopraiżaf, tak " y przy kończącym fię iuż ponawiani y uprafzarh tegoż Xcia JMci Wojewody o zrze-'/ czenie fię tu przed Stanami Itżpltey Marfzałkolłwa Konfederackiego. Będzie to ha-" ffem wolności które pò Prowincyach, Województwach, Ziemiach y Powiatach Oy-'' czyftą wolność do fwoich \vroci karbów.	Jako zaś wfzyftkie poprżedzaiacych
" czafow Konfederacye przez publiczne y w liczbie Praw umielzczone na Seymach
(ëe)	- 'De-
* DekHracye rozpisywano, tak aby podobna dzis była Pieczęć.* kończącego Ą sey-
« mu czynności, iak nâyuflttiejfi* do W.K.Mci y Prześwietnych Stanów wnofzę pro->, i\>> N.i cóż by fi? albowiem przydało ubefpieczeme wolnego głou. w Materyach -	naywalnieyizych, gdyby trwaiąca Konfederacya we wlzyltK.ch Rzpltey Inte-
j' renach, powlzechną w czynnościach y zaradzamach òeymow.y ch utrzymywała J o " torum Pluf alitatemi chyba din tego żeby rozpitane w tey mierz* na dz^eylzym Sey-» mie Prawo, Pluralitatem obiaśniaigee zoft ;ło m Codicè Łegum bez fkutku, gdyby tym »' czafêm przeciągana od Se.ymu do Seymu Konfederacya równie wizy tkiego iakP/tf-» ralitas dokazywać miała. Jeżeli ieizcże U iakowe Materye, czyli Woylkowe „ czvri Turydyczne wy m^aince P/uraBatis dccyzy^ niech,y leizcze dzis podobnież " decydowańe będą. Z tym iednak warunkiem, aby Xze JMc Wojewoda Ruiki, ro-" wnie iako V 1 Mć Pan Pod'fkarbi W W X. Litt': upewnili Nas* iż także nitro tegoż ro-* zwiążania naltąpi Prawo. Jnaczey przyftąpic do żadney dnney M.tcryi niepozwa-
»» lam, y o Turnum w tey dopraizac iię będę.	> • » . • • i u i***
Tu TAIĆ P. n GozJzki Woiewoda Podlaiki fwoie przełozył zdanie: ze lubo JMc Pan Kanclerz W.K. namieńit, że Konfederacya ma bydź rozwiązana czego (obie zagraniczne życz^ Potencye,iednak odzacżęte.y memafię przezro oditępow^c Matery., to ieft od czytania dalfzych Projektom w Interesach jurydycznych,y addefideria \\dztw, które iutrzeyfza względem rozwijania Konfederacyi UitaWa będzie pieczętowała.
Czytał poty m Sekłetarz Seymowy Projekt od JMć P. Kanclerza W. Koronnego DOd Tytułem: Wp^> ftrawieâliwoki w Sadoch N^zych Za dwornych &c. poda-lv. Po przeczytaniu ktorego JMĆ Pan Łącki Podkomorzy Brzeiki Kujawiki Po.eł Foznańflu, radząc naprzód: ażeby rozwiązanie Konfedfcracyi, aż na fa my m końcu Seymu, to ieft: po ucałowaniu ręki Krolewftiey nalepiło ; à poty ni wnofzacdo J. K V Stanów Rzpltey proźby za JMć Pańeni ByfzeWtkim Pułkownikiem Woyflc J.K.Mci, y Lniufzym, żeby Procefs na Nim w Sądach Marfżałkowlkich Koronnych otrzymany, przez wzgląd uiług Jego przez lat kilkanaście wiernie y pilnie Panu N lyiasmeyfzemu czynionych, J.K.Mć tenże Pan wfzyftkim Miłościwy indulgendo eidem win? z r*ptowe-co impetû popełnióną* mocą Seymu teraźnieyfzegó litościwie z niego zoftał zmefiony, nodał eo intuita Projekt Sekretarzowi Seymowemu pod Tytułem: Uchylenie ProceJJuna [/rodzonym Byfrewjkim zafzfego, O co zaraz niemal Wfzyfcy razem Seymuiący J. K. M4J
wprafz' Y . pan Marrzałek Seymowy pytał fię o żgddę na Projekt Prżyfptefzem* Sprawiedliwości w Sądach Nafzych Za dwornych &c. od JMć pana Kanclerza W. Koronnego polany; Lecz na niego Jchmć GuroWfki, Łuba y Kwilecki Wtelkopolfcy Po-
ffowie, y niektórzy z Mazowieckich niepozwólili.	.
projekt ten zawiefzoiiy trochę na ugadzflniu li? na niego, a tym czafem Xze TMć Marfzałek W. Koronny do Projektu od JMć Pana Łąckiego w rem JMc Pana By-fzewfkićco ffużacego, prźymawiaiąc frę, z powodu Urzędu fwego Stanom Rzpltey Sa treść tey okoliczności, dl, ktorey J . K. Mć lubo kilkanaftolem.e bb.. zaffużonego, ale w tey okkazyi wyftęprlego wy z wfpomnior.ego JMt Pana By zewfk go, nie tylko ód Prawhey Surowości zalłaniać nieiimyślał, ale owlzem teyze Jego zu-
Poczym JMĆ Fan DziewanÒwfki Kafztelan Ćhełmińfki Śtikceflbr zmarłego IMć Pana Kretkowlkiego Woiewody Chełmińfkiegb, Hiftory§ y podftçpy na życie tegoż Wojewody Chełm i Aik i ego przeż JMĆ Pana Wężyka Generała czy montvy-Proceil na nim iefzcze od żyi§ćego Wojewody przewiedziony opovyiedziawfy, p • Y 7 TMć P Bvfzewlkim fiai miforicordia, zaś z j Mć P. Wężykiem, ze deliberate na życieludzkie naftepował ut txUndaiur Jujtiti* & Decreto'u* exeeuho; względem ktorego poftępku J. P. Wężyka oddał Projekt Sekretarzowi Seymówemuj do ktorego me-
przy fzło^czy tani a«zyt^n^ ^ projekt chyleni a proc fu na U. Byfzewfkin* zfz^0t na który zgoda potrzyrazy badana y Jednomyślnie ogło!zona,oraz podp i fanie Marfzałka y Deputatów naftapiło.y tenże Projekt znayduie fię w teraźnieyfzegó Seymu Konftytucyi.
P Zabrał |łos Xże JMĆ Czartoryfki Kanclerz W. Litewfki y po krótkim przymo-wienlu Gę podał Projekt Sekretarzowi Seymowemu pod nazwilkiem generalnym vr-òynacya s/dorv Zadwornych Ajjijjbrfkich IV. X Litcwjkiego, który czytał Sekretarz Sey-rnowy, a w tym fpedatim ofobne Tytuły fa wyrażone naftepuiace.- Decyssy ^'Plu, ralitatem. 2. Porządek Zafiadania w Sgdach y Przyiięga AlTeiforow. 3; Rota Przy %gi 4. Naznaczenie Kadencyi S§dow Affeflbrlkich. 5- Wyznaczenie mieyfca na
Sady AfTefTorfkie Litewlkie. 6. Oftrzeżenie nieprzerwaney w S§dach Nafzych fpra-wiedliwości. 7. O powtorzeniu Wotow. 8» Deklaracya Inappellabilitatts.^ 9. O exekucyi Dekretów Nafzych. 10. XJbefpieczenie S^dow y Ofob w nich ftawaiących. 11. Oftrzeżenie UU. Patronów, u. Liczba Paleltry. 13. Aby byli przylięgli. 14, Dvlacvz & Beneficia Jurts. 15. Regeftra Caufarum. 16. O Kommitfyach. 17. Oltrzei^nie fpraw granicznych z Dobrami Nalzemi. 18- Ubelpieczenie dla Miaft Fori "19. Wyznaczenie Penfyi ze Skarbu dla Ur. Pifarza Dekretowego W. X. Litt.
Po ktorego Proiektu Xcia Kanclerza W. X. Litewikiego przeczytaniu, Marfzà-ïek Seymowy pytał fię nań o zgodę, iako też razem y na Projekt JMć Pana Kanclerza W. K. pod nazwifkiem przyjpicfzenie Jprawiedliwości w Sądach Nafzych Zadwornychs y trzy Wrócenie Juryzdykcyi li-ferendarzom; lecz kontradykeye oświadczone, mufiano nie-îaki czas ułatwiać. * Nakoniec z tegoż przyrzeczonego JMć P. Kanclerza W. K. Proje-i tu, wyznaczenie Dwudzieftu czterech Tylięcy corocznych na^ Penfye Pilarzowi, Regentowi Patronom dła popierania fpraw Ubogich, wyznaczyć lię maigeym, y Woźnym ÂftèlTorikim obracać fię mianych, wymazawfzy; za poprzedzającym pytaniem fię Marfzałka Seymowegò» zgoda na te obydwa Koronny y Litewiki Projekta trzykrotnie ieft ogłofzona, które"zaraz przez tegoż Marfzałka Seymowego y Deputatów % podpifane,
y znayduia fîç w Konftytucyi tegoż Seymu.	. ,
Naftapiło èxpojì Projektu Jurydycznego od Pólłow Litewlkich podanego na Tytuły naftępuiące rozdzielonego czytanie. 1. Dodanie Regeftrow Ziemjłwom y Grodom tv W. Z. Lite w/kim. i. O -Appel lucy ach y Winach Appellącyińych. 3 • Obiaśnieme Konfiytucy* Coronationis o Ptfarzach Trybunał/kich. 4. Regejìr Offici; n> Trybunale W.X. Lite w [kie-po S. Przydanie Warty iń affiitehtiam Trybunałów.
A po tym Jurydycznym Litewtkim Projekcie, oddany był od JMć Pana Sofno-wfkiego Poiła Brześciańlkiego Projekt. Rozwiiiania■ Recejju Seymu Anni 1677. w In-UreJJte Dobr Oftro<*[kich uczynionego Sekretarzowi Seymowemu, po ktorego przeczytaniu ponieważ Prawa*niektórych Poflefforow niebyły w nim Wzmiankowane; przeto wielu Tchmość Seymuigcy o dopi fanie y warowanie Praw opufzczonych Pofleflorow w tymże Projekcie^ przym^wiali fię. Y ten Projekt między zabieranemi głoftmi kilkakrotnie poprawiany y czytanym naoftatek gdy tak prżypadł do wlzyftkich żądania : że tylko fpor mi^dży Seymuiącemi : iż Sumriia 210000. Złotych Polfkich, na utrzymanie 600. Ludzi od wymienionych w tymże Projekcie Donataryufzow y Poffefforow corocznie płacić ofiarowana niewyftarczy.pozoftał; Xże więc JMć Marfzałek W. Koronny in Ot\ dine decydowania per Turnum naftępuiącą obwieściwfzy Propozycyą : Jeżeli Projekt tvzçltdem Dobr Ofirogskicb oftatńię razâ przeczytany ma bydź przyipy ? albo ni? y Summa tv Projekcie wvrazóka od Donataryufzow ofiarowana ma bydź powiękfzona albo nu dawat cłofy Senatorom y Minìftrom Koronnym, à Xże JMć Marizałek Nadworny Litewlk\ Senatorom y Miniftrom Litewikim^ y w ten czas JMć Pan Opalińfki Wojewoda Sieradzki za dane fobie Wdżtwo Sieradzkie J K.Mci z ucałowaniem ręki podziękował. 1 urtimi (kończony Senatu y Stanu Rycćrlkiego, JMć Pan Chreptowicz Sekretarz W. X. Lit; w nieprzytomności W ten czas Sekretarzow Koronnych odbieraiacy krelki,a po Nim Sekretarz Stanu RycertkiegO deklarowali Wota, z których ponieważ daleko więkfza była flw alit a s aby Projekt Rozwijania Recejfu Seymu Anni 1677. W Interejjie Dobr Ofirogskicb, uczynionego iak był oftatnim 'razem przeczytany zoftał przyięty, z powiękfzeniem tylko Summy od Donataryufzow do Trzech fto Tyfięcy Złotych na uformowanie kilkuiet, Ludzi woiennych y Suftentacyą Jch corocznie płacić fię powinney; przeto zaprofzeni od Marfzałka Seymowego Jchiiiość wyznaczeni do Konftytucyi Deputaci, Projekt tenże wraz z Marfzałkiem podpifali, który lię znayduie w Konftytucyi tegoż Seymu.
Po uprzatnionym tym Projekcie Jchmć Seymuiący, naftępuiące Projekta, to ieft: JMć Pan KolfoWlki Podfkarbi Nad. Koronny Pofeł Łęczycki Projekt Pozwolenia jCupna Dobr IVieUbhty Kapitule Płocki y ; JMć P. Tyzsnhauz Podikarbi Nad. Litt. Pofeł Grodzińlki Projekt Rozgraniczenia m ę zy Ekonom.ą Na\zl Grodzińjką > fundicyą 7'cbmość Xiç'zy Karne duto w Jpigicrflzich', JMć Pan Gozdzki Wojewoda Pod laik i Projekt Ufpokoienia pretenfyi Daniefowiczowfkich Sukcejforow; Xże JMć Jabłonowlki Wojewoda Poznańfki Projekt Ajfiktiracyi fiarych za fiu g IV oyfk owych Stjn fiawa Jabw^cw/^iega Xafztelana Krakowfkiego Hetm ina JV. Koronnego; JMć P. Dłuiki Podkomoizy y Pofei Lubeliki Projekt Z-ifiugy pretćnfyi rożnych Domcw; JMć Pan Bięlińfki Staro ita y Poseł Ziemi Czerikiey, Projekt Lokacyi Bielma podawali Sekretarzowi Seymowemu; które ieden po drugim czytane, y 2a każdym z ofobna zgoda badana y potrzykrotnie ogfo-fzona zoitaiac, wfzyftkie od Marfzałka Seymowego y Deputatów zoftały podpiiane,
(eez )	oprocz
oprocz oftatniego Likaçyi Biclina, na który gdy zafzła Kontradykcya, ieft do dnia Ju-trzeyfzego zoftawiony,
Natychmiaft w przedtużoney aż za godzinę drugą po pułnócy porze trwająca Seflya, w uzwyczaionym porządku ieft: bolwowana nadzień naftępui§cy na godzinę 11, przed południem, którą Solwuiąć JMć Pan Kanclerz W.Koronny oświadczył: że iutro będzie Ehkcya Ko'mmilîarzow Kommiflfyi skarbowych y Woyłkowych tudzież Affé (Toro w do Sądów Zadworńych Oboyga Narodow doniotf oraz.- Ze J. K. Mć chcą dać poznać takowa fwoię intency,, że połtąpienie fobie w tey Eiekcyi do każdego z Seymuiących oddaie woli.
SESSYA CZTERDZIESTA TRZECIA,
Die £9. Novembres.
Ta Oftatnîa Seftya w naftępuiące lîowa od Marfzałka Seyhiowego ieft zagaiona» ,, Gdy iuż Świecące Dobra powfzechnemu Prawodawczych Rzpltey Obrad dò-s, gorywa, y nà czas iaki gasnąć y uftawać będzie świstłó, Promień tylko żywey W.K. « Mci P.M.M. miłości iaśnieć.dla Oyczyzny nieprzeftanie. Kiedy walne Uftaw czy-,, ny, przecież w fwoim ftaneły Obrębie, ietzeze kilka drogich zoftaie godzin. O! gdy-„by y w tych tak pogodne Nam zaiaśniały chwile, ktoreby porządnie w cierpliwym ,, Prciektu po Proiekcie oddaniu, w fat wy m wybuchaniu, y w żtodmrn zezwoleniu 3, do pożądanego publicznych zyfkow doprowadziły krefu, zkądby^my złotych fwobod ,, uyrzawfzy miefzkanie» ciefzyli fîç iftotnie: że początek Rad Nafzych burzliwy,bieg ,, pracowity y trwożliwy, koniec zaś y teraźnieyfzych îkutkow, y przyfzfych nadziei, ,, rzeczywiście Nam ukazaf fzczęśliwy. Ten Okręt Seymowania Nafzego, ftawaî-„ nościami rzucany, wiatrami przeciwnemi kołatany, falami nier; z pogrążany prze-„ cież przybiia do zamierzonego Portu. A zatyrn ufilnie prace Nafze natężać potrze-,5 ba, do których pobudzenia odzywam Hę Marfzafka niegdyś Pofellkiego, fenfein na ,> tym tu mieyfcu do przezacnego Stanu Rycerikiego mianym: Jam video Portum» tam ,, prox'tra Litt' ra c-mo, 0! alacre s Socijl cuńBts intenditi rewit.
Po zagaieniu zabrał głos JMć X. Młbdzieiew fki Podkarćlerzy Koronny, y pJrzefożywfzy krotko potrzeby ułatwienia przefzkod do prędkiey fprawiedliwości dla Poddan ych graniczących z Polfką Potencyi, podał w tey okoliczności Projekt pod Tytułem Sądy Pograniczne podoicie y BracfawfkU, który Proiekt czytany y poprawiony y powtore czytany, gdy Marrzał'ek Seymowy trzykrotnie za fwoim pytaniem miał na niego oświadczony bez Kontradykcyi zgodę^ więc od Niego y od Deputatów zoftaî podpifany, y ieft wprowadzony w Konltytueyą tegoż Seymu.
Potym JMć Pan Mikorfki Chorąży Gąbińlki Po eł Ziemi Goftyńfkiey podaî N Proiekt Oftrzeżenia mityfca przyfzfomu Seymowi Ordyn jryiremu. Czytał go Sekretarz Seymowy, ktorego treść była takowa: że ponieważ w Grodnie Zamek zruynowany, y miefzkania w znaczńey liczbie ogniem znifzczone, fprawiłyby trudność J. K. Mci y wfzyftkim Seymować maiącym na przyfzłey Kadencyi umielzczenia (ię w tymże Mieście wygodnego y doftarczaiąccgo, a zreparowanie pomienionego Zamku, dla fzczu-płości dochodow, w czafie przed Seymem ieft niepodobne; przeto żeby pro hoc jola vi» ce, w Alternacie W. X. Litewlkiego Seym przyfzły przypadaiący, w Warfzawie odprawił" lię. Którego to Proiektu Czytanie Prowincyi Litewlkiey Senatorowie y Poffo-wie raz przerwawfzy, nakońiec gdy był" doczytany, cała Prowincya Litew fca iedno-myślnie ogłofifa nie mafz zgody na ten proiekt. Wolała raczey na reparacyą Zamku Grodzińfkiego lub też Wileńfkiego po Taleru bitym z Dymu lkładkę obiecać, co y przez gfos Xcia JMci MarfzałkaNadw.- Litewfkiepo y Sami przez fiebie Jchmć Poffo-wie Litewfcy oświadczali. Lecz kontrowerlya pozoftała o mieyfce bo iedni w Grodnie a drudzy w Wilnie Seymy mieć ufifowali, dla tego y Proiekt tenże y (kładka po-mieniona niedofzfa.
A tym ćzafem Xże JMĆ Marfzałek W. Koronny namieniwfzy: że czas iuż ieft do Eiekcyi Kommilïàrzow do Kommiffyi Skarbowych y \Voylkowych oraz Aftèfîorow do Sądów Zadwornych j. K. Mci Oboyga Narodow przyftąpić, dawał głofy Senatorom y Miniftrom Koronnym^ a Xże JMĆ Marfzałek Nadworny Litewiki Senatorom y Mi-niftrom Litewlkim, a to in Ordtne odbierania od Ńich koleia krefek na wybranie wyż pomienionych Kommi(T;irzy y Afieflorow. Co potym uczynif Marfzałek Seymowy z Stanem Rycerfkim z ktorego w niektórych Woiewodztwach z ofobna każdy za fiebie
Pofeï
Pofeł dawał uftnie lub na Piśmie krefki, w drugich zaś ieden wfzyftk-ich fwoich Kolie-gow maiąc zebrane Wota na Piśmie lub uftnie ie oświadczył".
Podczas ktorego koleiowania gdy przyfzło z porządku wotować na Ziemię Warfzawlką, JMĆ Pan Szamocki Podczaiży y Pofeł Ziemi Warizawikiey odda'wfzy nà Piśmie krefki, Replikę tę, którą uliłował przy końcu Seifyi 24tey uczynić, teraz ią dopiero in tenorem fequentem wyraził, (fh)
„ Cierpliwie zdatney upatruiącemu pory, ktoraby naufraganti ftaîa fię pro „ portu, gdy mi gfofu fors 'invida dotąd broniła, a tak eluBari pogrążonemu zaraz „ niedozwalała, prz) naymniey teraz Nayfaikawiży Panie, fprawiedliwe przyiąć ra-„ czyfz użalenia moie, Juper tnckmentiam fatorum które -przez Ofobę BOGU y Gyczy-„ znie na uflugi poświęconą, odemnie zaś wy foce poważaną, z niewartey mocnego •V|reffentymentu przyczyny iakążkolwiek reputaiyą moię tak in pub: «o-nadwerężyły: „że ią złey iakieyiiś opinii winną bydź podały; Pozwoliż oraz Miłościwy Królu „ z Prżeświetnemi Zkonfcderowanemi Stanam; przez Prawo naturalney obrony rownò „ z życiem od Stwórcy każdemu nadane chocia ż nieprzytomnemu,z zadłużoney iednak ,, uiścić lię Odpowiedzi, abym mógł nie co loefam reparare famam. Zn^m wpra-ś, wrdzie fkromnośći granice dla każdego Obywatela Prawem wyznaczone: U' èftdïti ,, Noftri cujufcunque status exiflant henefle t tv ant, ur.us alterum non l&dat* Jus „ unteuique trtbu^ti-r. Wiem iż'U koronowanym Głcwom naypowinnieyize należy „ pof^anowanie. Si quìs in prafentta N [ira lulneraverit, abfque gratta puntûtur. „ Wiem też dlaczego y fTowne urazy {^ zakazanej Omnis fcurilitas veròbrum ad rixas ,, provocans apud lirtuojvs Homivts mr> wmtritc debet evitar i ; Ztby zaś Starfzemu 5, Bratu, Młodfzego me tylko rowności§ Urodzenia, ale też in C'orfutente Republicà „ prerogatywą Pofelltwa zafzczycone^c, zabrarym głofem w obecności W. K. Mci y j, Prześwietnych Stanów ufzczypliwie dot} kr.ć wolno było, w całym Woluminie Le-„ g«mna to niez-nayduiąc dyfperfy. napadam Jur i s-konfulta zdanie: Non omnia Leges 53 praferibunt, ftd quo'd turpe c-uodve heneftum ejì, ratio disiati Na iaką tedy z tych 3, dwóch zaffuż.ył" (obie pochwałę^ nie tylko ludzkości niedopełniający miary, ale tez 3, y ObywateUkiey powinności, przepitane przefiępuiący granice, a z powf/echnym 33 zgorfzeniem, charakteryzowaną Ofobę, in hoc Legum Santuario umyślnie attakuią-», cy Senator^ zwłafzcza Duchowny,Mnie decydować nie należy ,bardzieyby przvftafo ,, poddać (ię Supremo w tym razie Judicio caieyRzpltey, w którey In.us u<ns trturta^ ,, univerfìs propulsare włafna bydź powinna maxyma.Lecz folguiąc upiy waiącym Sey-3, mowania godzinom, odltępuię dopralzania fię Sądu tego, Venturo ludici krzywdę 3', moię oddaiąc, który ukryte akcye ludzkie, razem ex mentis habitu faSlorumque exitu 3, nayiaśniey poznawać będzie,	Ani też widzę potrzeby z próżnych okurzać fig
3, exprobracyi, albowiem iako Paieftra dla Młodzi Szlacheckiey Prawem Oyczyfty m i, autoryzowana, tak. też profeflya ontyże, mocą onegoż nakazana, nikogo dedecorarc 33 niemoże, ow fzem ta wielu przedemną dyftyngwowanym Alężom ad hinor ficos Ma-5, gi fi rat us przewodniczą ftała iię Miftrzynią; Ani nabywania Cefiyi Statutem poz wo-3, łonych, prawie zaś bez braku tnter Conclues praktykowane, pow iękfzenia fortuny 3, honsfios conatus, dehonefiare powinny» gdjż fię w tym y famey Grdynacyi Bofkiey 3, zawiera dzieło, która nie tylko prywatnych Obywatelòw zbiory, ale nawet Pańftwa ,3 y Kroleftws eterno arcano przenofić zwykła; Ani też wynioffym uwi< dzicnym kon^ 33 ceptem, na tym tu Rad Oyczyftych placu ulokowanego è Societ^t- fua wyłączyć, •3, czyli ck fłatione Ziemi moiey rufzyć mię potrafi o fobie wiele rozumieiacy,Rangą-3, tylko wyżfzy, teraz zas równy ze Mną Prawodawca* Tranfeàt zatyni cum fu fure 3, mur mur » miałko y pîaiko takowe illuzye biorącego ludu, dla mnie zaś ta niechay 3, będzie fatysfakeya, którą ex S pce la Matematica W. K. Mi P. M. M zaraz upatrzyć , i owfzem iako powfzechn.y Nas wfzy (tkich Cyciec, Rex qucqu dat u s ir, Jubfîdiurr. op-,, prejjis, itroikanemuza folgę przyiąć rolkrzał fere u: iż więcey ten na fwoiey fzko-3, dzień reputacyi, kto cudze,y ubliżać bezwzględnie ufiłował; Już tedy dokładniey 3, odpowiedać. tym bardziey fub dukt flow kanarowych melle mille v-ciiena taić, iownie 3, podobno niezdobiioby in Sacrano fprawiedliwości reverenttùs mówić przyuczone-3, go, ile że paflye moie na moderaćyi cuglach trzymającego, ani zemftą niezaćmione-,, go, gdy Splendor Majeflatis W.K. Mci, <Ś' radians fulgor Prześwietnych Stanów tym więcey oświeca, y do refpektuiącego pociąga względu, przeto comprrmens ufta moie ,3 iako dobry Chrześcianin Summt Saccrdotis idę przykładem, który zmyślane zarzuty
( ff )	•>, y urą.,
(h) Ta Replika byfa w nieprzytomności JMci Xjędza Bifkupa Kamienieckiego bo fig nie-gnaydował w ten czas na Seilyi
y u rą go wifka, famym nrprawiedliwiaï y zawftydzaï milczeniem ; Jako zaś Pofeï „ upatruiąc w tym punkcie nie zachowany "refpekt W. K. Mci y Prześwietnym Stanom należący, bacząc oraz fzkodliwe z podobnych irrytamentow konfekwencye.» potrze* „ bną iti té f Status konfidencyą rozrywaiące, aby fię podobne niedziafy inkonweniencyd ,, prawdziwym zdięty Patryotycznym y poftanowienie na to wyraźnego Prawa W. Ku „ Mci y Prześwietnych Stanów fupplikuię, do ktorego aby Rzeczpofpolitą non tnea 9, moveant fecipublica damna z iak naygłębfzym uprafzam refpektem. „
Sekretarzowie Koronny od Senatorow y Miniftrow., Seymowy od Poffow krefki uftnie oświadczone konnotowali, à drugie in fcriptis podane odbierali na kartkach, y te wfzyftkie Deputatom do Konftytucyi wyznaczonym dla uczynienia z nichkalkulacyi y wyciągnienia pluralitatis votorum ( według ktorey Kommiff.rze y Aiïèfïbrowie byli potym obrani,) oddali. Pofzli więc ciż Deputaci z temi kreikami do Jzby fwoiey tuż przy Jzbie Senatorfkiey fytuowaney, y tam Regeftr wiele na ktorego z Kandydatów przypadïo wyciągali y fpifywali.
Hoc zaś tnterfliiiô czafu podany od JMĆ Pana Borcha Wojewody Jnflantfkiegó Projekt pod nazwifkiem: Spofob obierania Kommifjhrzow tak Skarbowych iako y I V oy fk o -wy ch., tudzież Affeffòrow doSjdow Z a dwornych dla Oboyga Narodow, czytał" Sekretarz Seymowy. Na który Proiekt z początku niezgadzali % niektórzy, y owfzem Projekt inny względem obierania tychże KommiiTarżow aby przed famą przyfzłą Kadency^ Seymii nazaiutrz po Seymikach Deputackich wpierwfzym Roku iedne u fiebie Województwa Kommiff-rzow Skarbowych, drugie Kommilfarzow Woyfkowych ; w drugim zaś Roku na przemianę, to ieft: żeby WojeWodztwa w pierwfzym Roku obierające Skarbowych, w drugim Roku Woyfkowych plural Hate votorum eligant Kommiffarzow* & vicijjlm ) maiąc fobie zaraz podany czyta? tenże Sekretarz. Czss bliiko godziny zfzedł na nakłanianiu fprzeciwiaiąCych fię do odftąpienia Twoich kontradykcyi, nao-ftatek zgoda ogolna ziednana na pierwfzy Projekt pod Tytułem: Spofob obierania Kom-mijjarzorv iak Skarbowych iako y JVoyfkowych, tudzież Affefjórow do Sadów Zadwornych dla Oboyga Naro do w, y za poprzedzającym pytaniem fię Marfzafka Seymowego trzykrotnie oświadczona byîa, Projekt oraz tenże podpifany zoftał" y znayduie fig w Konftytucyi tegoż SeymuJ
Zabrał" potym głos Xże JMć Bîfkup Krakówfki Soïtyk y w tych go Wyraził" ffowacht ł> BOGU niech będą nielkończone dzięki, Który tymże Swiętey gorliwości Du* >' chem, którym ferca Przodków Wafzych ku obronie Wiary S. zapalał"; Wafze Prze-" świetne Stany równie utwierdził" umyfły. Jeftem pewny; że świeże Prawo panuiąc$ Religią ucalaiące, mocniey w ferca Wafze wpoione, iak gdyby na miedzi bydź mia-» \o wyryte do Domow Waf/.ych poniefiecie. Żoftaie Wam iefzcze danie przyzwoitej s> na Deklaracye y Interesowania wielkich w Europie Monarchow odpowiedzi, ktorey " prawidfo macie publiczne fumnienia świadectwo: że wfpoï Obywatelom w Religi; od " Nas różniącym fię, zafzczytu Prawa fpokoyności, y befpiecfceńftwa Ofob y Fortun z " Chrześciańfką dotrzymuiecie ludzkością. Ze zaś Nas Bifkupow poftawif BOG s' itrożami Obrządków Kościelnych, przeto powielokrótnie zgromadzani, natośmy myśli y ftarania wyfilali, abyśmy bez ufzczerbku Prawowierności mogli publicznym " dowodem ufprawiedliwić przed Bogiem, Kościołem y Oyczyzną przywiązane do pu* " bliczney fpokoyności, do adminiftrowania każdemu bezwzględney fprawiedliwo* 9* ści, y niezarażone trucizną chciwości, y fzukania zyfkow myśli nafze. Jakoż ufo-żony mature y podpifami Nafzemi ftwierdzony fkrypt będzie zawfze pamiętnym po-wolności Nalżey w dogadzaniu fpokoyności publiczney świade&wem, które iako *' wiadome Prześwietnym Stanom mieć pragniemy, tak ż wyraźnego Col legij Epifcopa-" lis zlecenia doprafzam fię, aby byïo czytane wraź z Projektem Rezolucyi na Dekla* '' racye Dworow Gudzoziemfkich.	Nieprzywfafzczamy przeto mocy imponendo
" Legi s ale podaiemy Nayiaśnieyfzey Prawodaw£fc»va Watzego władzy ftanowienie, co wyfoka W.K.Mci mądrość,co Prześwietnych Stanów przezorność z niewątpliwą przy " Wierze Swiętey gorliwością złączona nayprżyZwoitfzegó ofądzi. „
Odebrał"Sekretarz Seymowy z rąkXcia JMci Bilkupa Krakowfkiego Skrypt, pod Tytułem. Artykuły Nie-Unitom RitCiS Graîci y Dyffydentom per Collegium Epifcoporutn pozwolones oraz Projekt pod nazwilkiem: Rezolucya na Deklaracye Dworow zagranicznych, y też fame Artykufy &c. y Rezolucyi po kilkarazy na żądanie Jchmć Seymuiących czytaiąc, JMć X. Maflallki Bifkup Wileńfki miał w ten czas gïos wnaftępuiące ffowa: „ Przyfzedî ten zawiftny moment, który w fpokoynym Stanie ttrafznym Rze-„ czypofpolicie grozi zamięfzaniemj dopufzcza może BOG na doświadczenie Nafzey ku
>5 io-
v, fobie wierności,tę koniunkturę trudną,która na kfztaft czarney chmury nnpełniofiey ,, Piorunami, n?gle na nafze przypędzoney Niebo, ta nim fię rofypie, nim twoie roz-,, miecie ognie, dnia światfość odbierze, iak gdyby y to przed ludzkiemi ukrywaî'à ,, oczami, gdzie faLalne fwoie rzuci pociiki! Są to ilabości y zadawnionego beż „ rządu Rzpltey oczy.wifte fkutki: że w naymnieyfzym trudnych okoliczności za wikła* niu niezgadniem co czynić, y ledwo do oftatniey nieprz.ychodziemy rofpaczy. Wie-„ my kto na Nas tę okropną fprowadzif burzę, kto u tych Wielkich Monarchow mogf •„ miec zachowanie, komu wolność Religjj Dyffydeńtikiey miłą ielt y potrzebna. „ Z wtafnemi ta fmutna Oyczyzną, ta powfzechna Matka, z włafnemi ma do czynie* „ nia Synami/ Niech więc Jm każe, gdy niepoiluchaią niech profi: żeby fiebie y w fpoï Braci do ollatniego^nieprzypiowadzali niefżczęścia. Jeżeli przez boiaźń lub ufza-„ noWanie niedadzą fię ikłonić. mufz^ l;ę przez wrodzone fkł"onić politowanie. Zawo-„ ïac żeby tu w pofrodku Rady Rzpltey nieedwłócznie Hawaii Niech zawftydzeni „ widzą powfzechne trołki, niech patrzą zadziwieni z iakim ftaraniem o Jch ufzczęśli-9> wieniu radziem, gdy z Jch przyczyny o Nafz.ym przychodzi wątpić. Azaliż do wł"a-,, fńego niewrocą fię ferca, zaljż fwoich niepoczuią obowiązkow, gdy obacza iż dla 55 naygorfzych wfpoł Obywatelow przyzwoitey nieuwłaczamy fprawiedliwości. Niech ,, pokażą Prawa na których fwoie Funduią pretenfye. Niepokażą, iużeście o Stany w tym zoftafy przekonane! niech tedy krzywdy fwoie przełożą, które Rzplta wyznaczonym od fiebie Sądem zafpckoić potrafi. My Strażnicy całości Kościofa „ Bożego, My Duchowieńtlwo wieczyfte poîozem między Jch y Nafzemi obrządkami „ granice, dozwolemy przyzwoitych toleiancyi wygód, ubefpieczemy Jch życia fpo-„ koyność Uroczyftym Zgromadzenia Bilkupcw Opifem, który to wfzyftko dla fpoïe-,, czności DyiTydentow przyniefie bez narufzenia panuiącey Wiary, czego iïufznie ży-„ czyć mamy y fumiennie mògi i<my dopuścić. Jeżli zaś nowych żądaią faworow „ dla fwoiey Religij, Daymy.- żebyśmy na BOGA y na fiebie zapomnieli, żebyśmy „ krzywdę Wierze Swiętey Panuiącey wyrządzić, y Rzpltą w niebefpieczeńftwo ufta-,,wicznego chcieli wprawić zakłócenia.Jeft żt czas o tym tylko namienić gdy niepoffu-,, fzeńllwa fwegó, y zîych fkutkow rożności wierzenia tak iawne okaztiią dowody. ,, Jeft że taka okoliczność, żeby fię dla tych do znaków miJości Rzplta przychylić „ miała, które fłabości y podłey boiaźńi byłyby znakami. Radziłbym Wam nad to ,, Stany Zgromadzone: żebyście pełnomocnym v\ ielką MonArchinią Ro^yifką Pofel-ftwem ufzanować y obwieścić chcieli, ubefpieczaiąc tę wfpaniałą Dufzę o winney ,, od Rzpltey wdzięczności, za tyle dowodow Sąfiedzkiey prz.yiaźńi, oświadczaiac ,, umiarkowania Nafzego poftępki: ze przez wzgląd na poważne Jey za Dyffydentami ,, wfożenie fię» zaffużone od zbuntowanego Pocdanftwa kary wflrzymaliśmy, więcey „ czyniliśmy iefzcze cokolwiek bez narufzenia Praw Oyczyftych y fwobod Panuîecey ,, Religij można byfo dozwolić, to wfzyftko podobno niewdzięcznym tey uprzeymości Nafzey chętnieśmy dozwolili. Bierzcie ztąd miarę o Stany Zgromadzone! niech 3, tona zawfze głęboko w pamięci Polakow zoftr.nie wyryto: że niedoftatek SifNaro-5» dowych, me ty lko u Poftronnych ściąga pogardę, ale też należyte od Poddanych dla 5, Rzpltey odeymuie pofTufzeńftwo.
Po (kończonym gîofie JMć x. Bifkupa Wileńfkiego na pomienionym Skrypcie Sffiny R zpltey przeftawfzy3 na Pro;ekt oraz Rezoiucyi na Deklaracye Dworow zagrà-mcznych za trzykronym pytaniem fię przez JMć Pana Marfz^fka Seymowego.gdy zgoda byîa oświadczona Projekt przeto pOmieńiony zoftał" podpifany. Tenże Projekt Znayduie fię w Konftytucyi tegoż Seymił, a Skrypt Artykułów maiący bydź oddany ad Archivum Regni tu fię m tenorem fi qu ente m wprowadza.
, "/ARTYKUŁ!
Nie-Unitom Ritûs Graci y Dyffydentom per Collegium Èpifco* 5> porum pozwoìone.
imo. Àzeby Nie-tJnici y Dyflydenci in pacifico exercitio & uju obrządkow '' fwoich juxta tolerantiam Lcgìbui Regni prœfcriptam, gdzie Cerkwie lub Zbory légitime trzymai§ zofławali, y od nikogo w fprawowaniu tychże Obrządkow, tamże przefzko-" dyl niemieli,
2do. Zeby Cerkwie Nie-Unitow, lub Zbory Dyfïj'dentow przez Nich nieopu-fzczone, lub przez przyftąpienie do Wiary Swiętey Katolickiey nieoddane, lub od
( ffz)	"nich
s* nich nieodfadzone, ale tylko podług Prawa Roku 1632. 1660. 1717. przez iìebi e
" dzierżane de confenfu Loci Ordtnariorum grati s prœjî andò reparować, reftaurować mogli», '' non ampliando iednak formant dawnych? w czym J.OO. J.WVV. Arcy-Bifkupi y Bilku--pi fwoiey dołożą czułości.
32tio. Zęby Jm mieyfce>gdzie Cerkwie y Zbory maić* przyzwoite y oparkanio-'' ne dla grzebania Umarłych ( bez uroczyftości iednak w exportac.y ach, gdzie teyże '' Uroczyftości prawnie nieużywali) było à Loci Ordinarijs pozwolone y wyznaczone.
, " 4to. Ażeby de confenfu Loci Ordtnariorum Rezydencye dla Prezbiterów Nie-Unitów y Predykantów Dyliydentfkich przy Cerkwiach y Zborach refpeBive iak ko-'' mû Prawo pozwala, na Placach Ich Włafnych budować, iako też gdzie Cerkwi, lub " Zboru niemaig w Domach Twoich prywatnie juxta tenorem Confiitutionis 1717. w fkro-" mności y bez fchadzek Nabożeńfłwo fvvoie odprawiać wolność mieli.
'' 5 tò. Zeby Prezbiterowie Nie-Unici yFamiiie Ich Kościelne w fprawach i a-kichkolwiek w Kroleftwie Tgdzeni by i-i juxta Leges exprefjas Regni, Predykanci zaś Dyfc v fydentfcy circa Forum przez; Konftytucy§ 163 2v pozwolone fobie refpeBive zacho* " wa-ni byli.
" 6to. Zeby Sprawy o Fundufze Cerkiewne Ńie-Unitow y o fundufze Zborotf
*' D.yfïydentiluch ad Forum Lege Regni prœfcriptum należały.
jmo. Zeby Prezbiterowie Nie-Unici y Predykanci DyiTyd^ntfcy według da« 3' wnych układów y Prawa do wfzyltk ich fię Podatkow Rzpltey przykładali,
" 8vò. Zeby Dziedzice J'us prœfentandi maiacy do Cerkiew Nie-Unitfkich zâ 9> prezenty od Prezbiterów żadney opłaty niewyci§gali, y ofadzonych przy Cerkwiach >' bez dołożenia fię zwierzchności prz.yzwoitey nieoddałali.
" 9nò. Wolno ieft Prezbiterom Nie-Unitom w Parafiach fwoich bez przefzkody ,ł chrzcić,, śluby dawać, grzebać juxta praxim Religionis toïerata, Predykantom tskże " Dyffydentfkim gdzie Zbory według Prawa mai^ pozwala fię chrzcić y grzebać u-" marłych fa Ivi s juribus fiolœ Parocborum ad proportionem pendendis. Zeby zaś w tym 'ł Punkcie Depaktacyi niebywało, iako też żeby wfzelkie abufus przez Plebanów wtey '* mierze wniefione, kko to: Kolendy, płacenia od kartek pretensa ConfJJìonis Pafchalis " ni e działy fię, Collegium Epifcoporum przez Procefifi (Voie zakaże y ro (porządzi : Aże-by Titulô Juriurn ftoU więcey od Dyiïydentow nie wyciągano, nad przepis tax e or un-*' dem Jurium dla Katolikow po Dyecezyach uftanovvionych, nieznofzgc iednak prze^ >ł to Ugod ryczałtowych dawnych fprawiedliwie zafzłych lub na przyfzłe czafy refpe-" Bive układanych. Których to Artykułów Ńie-Unitom y DyiTydentom całości do-'' trzymanie Collegium Epifcoporum obiecuie y pilnie Ich zachowanie ProcefTami fwemi " Offici a Ubu s Decanis & Parocbis Locorum zaleci y nakaże. Batum w Warfzawie dnia 29. Novembris Roku 1766-.
X« IVÏadyfaw Łubieńfki Ârcy-Bifkup Gnieźnieńfki y Prymas Korony Pol* *' fkiey y IV. X. Litewskiego m pp.
X. JVacïaw Hieronim Sierakowfki Arcy-Bifkup Lwów [ki.
Kajetan Soït^k Bijkup Krakowfki Xiî^e Sieyvierfki mpp.
,ł Antoni Oflrorvfki Bijkup Kujarvfki y Pomorjki.
" Teodor Xi rże Czartoryjki Bifkup Poznańfki y IVarfzaïvfkk " X. Hieronim Szeptycki Bifkup P foc ki mpp»
" X. Antoni JVott'orvicz Bijkup Łucki y Brzefki.
X. Andrzey Bajer Bis1 up Chełmiński y Pomezański4 '' X* Felix Turski Biskup Chełmski.
9' X. Jozef Andrzey Załuski Biskup Kijowski*
" Adam Kr aft'i s ki Biskup Kamieniecki mpp.
X. Stefan Giedroic Biskup Inflant ski y Piltyński mpp-,
'' X* Gabryel flfodziński Biskup Smoleński mpp.
Po' uprz§tnîoney Dyflydentftiey Materyi zabrał głos Xże JMć Czartoryfki Wojewoda Rufki dotąd Konfederacyi Stanów Rzpltey generalny Marfzałek, w którym zale-caiac zaiłużone w Woyfku Gfoby do Nobilitacyi y Indygenatu, podał eo nomine wy-mieniaigcy Imiona y przezwilka tychże Ofob zaffużonych Sekretarzowi Seymowemu Projekt. Namieniaigc oraz: iż iako na ufilne Stanów Rzpltey obligacye podici fig Urzędu Marfzałkoftwa generalney Konfederacyi ; tak gdy też Stany Rzpltey żgdai§ po Nim złożenia z fiebie tegoż Urzędu, chętnie więc Rzpltey wolę wypełniać oświadczał
fię, yw intuita twierdził: ze nic więcey niepozoftaie iak tylko, ażeby taż Rzplta Za-zrzeczenia fię z pomienionego Urzędu, do uroćzyftego Konfederacyi rozwiążą-Ina przylepiła y na Projekt ugodziła fiç.	£
tir A	Se!cretaz Seym°^y Pfoiekt Nobilitacyi y Jndygenatow zalłużonych w
Woyfku Ofob dopiero przez Xcia JMci Wojewodę Ruftiego zarekom.nendowanych, do których J.K.Alc fam z Tronu Dfty fwerni J.P. Mangila Pazia ft-eso który niedawno Wiarę Katolickj przyi?f «.lecif, y zaraz generalna okrzyknięta zoftâfa na tegoż Pa zia Zgoda a poty m y na caiy Projekt.	•
Expoft Poffowie Litewfcy ProjektNobilitacyiNeofitow Sekretarzowi Seymowemu Oddalą który lubo zaraz był czytany, że w ni'm iednak liczba znaczna znaydowała fie tychże Neontow, przeto nań Poliov.ie Koronni niepozwolili.
& u ^°dany był także od Xcia JMci Czartoryfkiego "Generała Ziem Podoifkich Pò-Ha Powiatu Zydaczewlkiego Projekt Nobilitacyi y Indygenatu na kilka Ofob w Woyfku Litewfkim zaffużonych; Ten przez Sekretarza Seymowego był przeczytany y zgoda okrzykrnęta na niego,przecież kiedy Poffowić Litewfcy domagali fię ażeby wprzód Pro, jekt Neofitom ffuzgcy był przyrçty, à nań Koronni Poffowie niepozwalali, przeto ro^ wme z pierwfzemi zoftał zawiefzony. Toż % ftało z Jchmość Panów Sofnowfkie-go Brzescianikiego, y Potockiego Starofty Smotryckiego Podollkiego, Poffow Projektami.
Naoftatek zahraî głos JMĆ X. Mło^ziejowfti Podkanclerzy Koronny y rekom-menduiac w nim lednych do Indygenatu, drugich do Nobilitacyi, trzecich do zniefie-ma z nich abufim z rozłożonego in très chjfes Regeftrti czytał Ich Imiona y Przezwi-łka, których ze t^koz wielka liczba znaydowała %, więc ogłofzona ieft kontradykcya. Kilka godzin prozno zefzło na ułatwianiu tych trudności y przeczenia, te wfżyftkie za^ trzymane Projekta,do których potym promowowania nieprzyfzłoy czas niewyftarczył, u Oddany był Sekretarzowi Seymowemu Regeftr wyciągnięty przez De-, putatow do Konftytucyi Wyznaczonych, na którym wypifana była liczba MinBim Kom, iniflarzow Skarbowych od Woyfkowych, à Woyikowych od AffifìTorow do Sadów Za-dwornych z otobna do każdego Nàrodti, z przepifu Prawa Annt 17Ć4. Wyńikaiaca, V według więkfzosci kreiek ułożona, z wypifaniem wiele który ich miał danych dla fie-
ifniey/va* kreievv^&czeni byli z tęy]iczb^iednak yci ile ktoryich
tniaïfub qnalibetftecterzy y Aifeffòrow na tymże Regeftrze byli Wykonnoto^ a e nie^es 1 w Konftytncyg.^ Ivtory îoRegeftr tenże Sekretarz SeymòWy prze-czy a y vved ug niego znayuuia fię w Konftytucyi tegoż Seymu Sześcioro Wyznaczę* nia, to ielt: 1. Wyznaczenie Komnziffarzow Skarbu Koronnego, przy końcu Materyi Skar-owyc oronnyc > 2. ìvyznxiczenie KommifJarzow Skarbowych Litewsktch na końcu Materyi Skarbowych Litewîkich. 3. Wyznaczenie Ofob na Kommtffarzow W Dyskowych Koronnych na końcu Materyi WoyfkoWych Koronnych. 4. Wyznaczenie Ofob do Kom-mtjjyt Woyskowey IV. X. Litewskiego na końcu Materyi Woyikowych LiteWikich %.Wh-%naczente Ajjejjorow do Sadów Zadwornych Koronnych na końcu Materyi Jurydycznych oronnyc * 6. iVyznavzeme Affifforow do Sadotu Naf/ych Ż a dwornych IV X. Litewskiego na końcu Materyi Jurydycznych Litewikich.
.r , ^a'3ra^gi'os Xże JMć jabłonowfki Wojewoda Pożnańlkił y przekïadaiac przypadnę prace W przedłużonym obradowania czafie JMĆ Pana Czaplica Podkomorzego Łuckiego Marfzałka Seymu teraźnieyfzego, oraz JMć Pana Hembieiińfkiego Sekreta-tegoż eymu pilne czynności, zalecił Jch Rzeczypolpolicie, ażtby w ż^wdzięcze-me tychże iiarannosci właściwy Jch zalługom obmyśliła nadgrodę, względem czego po a roie t po Tytułem.- Gratitud-d Urodzonemu Marjtaikon):y [/rodzonemu -Sekretarzowi Seymowemu. Czytany przeto był tenże Proiekt przez Sekretarza Seymo* Wego w którym óoooo; Złotych Poi (kich JMć Panu Marfzałkowi było wyznaczono, e re arzowi zas czy tai^cemu w mieyfcu w Proiekcie tymże zoitawionym Jedni Jch-, 0SC. mui5^y i 6000 Złotych, Drudzy więcey zapilać nakazy wali, quod fBum efl: ze tez 1 000. o ty chi były zapifane. W tym zabrał zaraz głos JMć Pań Marfzałek Seymowy, y wy razi w fzy za pomienion§ nadgrodę J. K. Mci y drugim Stanom Rze-pltcy podziçkovvame, oświadczył: iżby rad fwoie ufta w cudze zamienił na fpytanie fię na ten Pro.ekt o zgodę; Naoftatek fpytaf % o ni8 Stanów Rzpltey. Lecz mnogość Odezw razem dafa fię ffyszec przez ktofe Jchmć Seymuiący przyiac tego Proie-k u niechcieh, ale powiękfzyc (woię uczynność uflfowali. Wzbraniał fię Marfzafek Seymowy takowemu powiękfzeniu „adgrody y oświadczyf: że przez mifóść Oycżyzny, aiby bez zadney rekampenly wfzyttkie terażnieyfzego Seymu chętnie dla Dobra Pu-
(gg) bli-
blicznego ofiarować ufługi; Ale iedńak uiiltrość konieczna Rzpltey z powodu perfwą-zyi w ten czas JMć Pana Gozdzkiego Woiewody Podlafkiego który Jntency§ powię-kfzenia Suttim w Proiekcie, przywodził uwagę iiftawiczność prac Marfzałkowlkich, oraz przedłużenia Cza fu Seymowahia, t^> przy wiodła do fkutku: że temuż JMć Panu Marfzafkowi Seymowemu 80000. Ziotych Polikich, a Sekretarzowi 20000, w tymże poprawić rozkazała Proiekcie*,który gdy povvtore był przeczytanym za poprzedzanym Marfzałkowikim pytaniem, trzykrotnie nań oświadczona ieft zgoda; ponowiwfzy więC tenże JMĆ Pan Marfzałek fwoie J.K.Mci y Stanom Rzpltey podziękowanie, przyft§pii do Tronu, rękę J, K, Mci ucałował,y na Twe mieyfce wracając pokłonił fię wfzyftkim Seymuigcym. Toż miał fzczęście Sekretarz Seymowy zbliżenia fię do Tronu y uca* ïowania ręki Nayiaśnieyfzego Pana, zk§d powracając w czynieniu ukłonow fwóich drugim Stanom Rzpltey wdzięcznie podziękował. Natychrniait Pròiekt wfpomnion/ Graiitudińis od Marfzałka Seymowego y Deputatów do Konftytucyi wyznaczonych zo-itał podpilany, który znayduie fię w Ułtawach tegoż Seymu.
Po podpifaniu zaraz tegoż Projektu JMć Pan Twardowfki Wda Kalifki krotko przymowiwfzy fię da tey rzeczy ktorg. promowOwał, podał względem iey Proiekt pod nazwilkiem: Garnizon w Staro/iwie òprzktm. Ten przez Sekretarza Seymowego prze* czytany gdy po trzykrotnym pytaniu lię Marfzałka Seymowego bez kontradykcyi za-chodziła na niego od Stanów Rzpltey przyzwolenie, zoftał więc podpiiany3 vìdeatut w Ubawach tegoż Seymu przy końcu Materyi Woyfkowych Koronnych.
Po tym zaś podpitanym Proiekcie gdy iuż była pora fpożniona aż za godzin^ trzecia po pułnocy przeto JMć Pan Marfzałek Seymowy oświadczy wizy iż podawanie Proiektow in dejìderijs Woiewodztw kolei^ naitgpi, dawał głofy porządkiem Woie-wodztw, Ziem y Powiatow. Które to Woiewodztwa, Ziemie y Powiaty niebawi§c dla krotkości czafii fwoiêmi głofami oddawały każde fwoie Proiekta Sekretarzowi Seymowemu., a tepomieniony Sekretarz ćzytai§C za popfzedzai^cym zâwfze trzykrotnym pytaniem fię Marfzałka Seymowego, nâ który z nich unanimis zachodził ajfenfus ( bo iuż per Turnum czafu hiedoftarczało wotować ) oddawał go zaraź do podpifania Mar-fzałkowi y Deputatem, y Ciż jchmość Marfzałek y Deputaci onże Proiekt podpiły wali, Na który zaś iakakolwiek zachodziła Kontradykcya, tenże zaraz Proiekt niezgod zony^ iednemu z wyznaczonych do Konftytucyi Deputatów* oddawał, który ie nieodwłocznie darł y kaffbwał. Ugodzonych więc y podpifanych wymienionym fpofobem y porż^ dkiem tak wiele naitępuiących zoltało Proiektow.
1.	Ordynacya Sądów Ziemskich Województwa Krakowskiego*
2.	Yifatz y Komornicy Ziemfcy Krahoivfcy.
3.	Rewizorowi? do ułożenia Xi tg dawnych Ziemskich Województwa Krakowskiego,
4.	Dopełnienie gratitudinis W- Xciii Mich aio w t Czartoryskiemu Kanclerzowi lf iel-kiemu W.X. Litewskiego*.
5.	Miafio Wilno.	<	,
6.	Przyczynienie Kadencyi Sądom Ziemskim Powiatowym Województwa Poznan* s kiego y Kaliskiego.
7.	Pozwolenie Uchwały S ty miko w ey Powiatowi Lidzkiemu.
8.	Sądy Ziem skiePowiatowRadom skich y Ziemi Stężyckiey w Wdziwie Sandomirskim-.
9» Uftawa o Rokach Ziemskich Województwa Sandomierskiego w Powiatach S andò*
mivskim> Wiślickim y Pilznińskim.
10.	Zamiana Wji Sielca Duchowney Zâ Wieś Wefbłą dziedziczni.
11.	Zachowanie przy PoJJèffyì Dobr Onifzek Urodzonych Szwykow skich Małżonko W
1 2. Xi tg Ziemflwa Sieradzkiego z Krakowa do Piotrkowa fprowadzenit.
13.	Przenieficnic SądoW Ziemskich z Powiatow Brzezińskiego y Orłowskiego dò Miafta Łęczycy.
14.	Ubejpieczenie SeymikoW Województwa Łęczyckiego
15.	Przeniefiènie S a do w Ziemskich Trzykrolskïch Xięftwa Zmudzkiego Rep art y cy i TeljJewskiey.
16.	Przeniefienie Powiatow Wielkich y Małych Dyrwian do Repartycyi TelfzeWskiey Xieflwa Zmudzkiego.
i 7. Odnowienie Granic Xięftwa Zmudzkiego y innych Powiatow z Xiçftwami Kur* ìàndskim y Semigalskim.
18.	Uwolnienie od Bekretu ejtisq; rigoribus Urodzonego Podkomorzego Heyckwgâ,
19.	Sądy Ziemskie Województw Kujawskich.
io. Spofob ftanowienia Praw
21. Kommijfya do wyznaczenia Placów w Mieście Nafzym Żytomierzu na Wy budo* rvanie Kancellaryi Ziemskiey y Gtodzkiey Kijowskich	22, Kom-
xKSlEOARNIAx
22»
KommiJJya do rozgraniczani$ Województw à Bracławskim 23 . Seymiki Województw Krakowskiego» Sandor,■:
Braciaw skiego. y Czerniechowskie ),
24» Stymiki Ziemi Dobrzyń s ki ey
25.	Oznaczenie Seymikow Relańoms.Genćrółowii	—t—- _
26.	Zamiana Wfi Brzeskicy Woli y innych Nàfzvct.	7 3 fi li 0 ; ) Ł= y inne Dziedziczne xxxxxxxk>{xxxxxxx^xxxxxk
27.	Pozwolenie Podkomorzego y Ziemflwa Wojt ft LatyczeW skiego.
ig. Ubejpieczenie Długu SukceJJÒrom ś. p. Wielmożnego Jakuba Rybińskiego Woje'
wody Chełmińskiego (renet aia Artylleryi Koronney należącego.
2<j. Warunek Dobr Kujzhk.
30. Parafia New ciska.
3 1. Ubejpieczenie Sądów Wojewodziwa Płockiego
32. Ubefpieczeńie Sali Powiatowey Województwa Płockiego
3 3. Lokacya Bielma.
34.	Warunek Prawa Bziedzicznego do Dobr Krpczki-, Umia/łoWd, Klimońty y Falki.
35.	przełożenie RokoW War(za w skich na inny czas
36.	Grod OJifołfcki
37.	Approbacya Placu na Kancellaryà Ziemi Wyfoogrodzkiey
38.	Re wizy a Xi ag Wyfz cgrodzkich
39.	Uwolnienie à psenis Urodzonego Zambrzyckiego y rêdintegra'tio À£livitatis U rodzin e g o S ansante W skiego
40.	Recefs Satysfakcji Sukceffrrow Urodzonego Kr zyfit u fa Sulifìrowskiego.
41.	Ocalenie SłaWy U.V. Dafzkiewiczow. (;)
Po (pytaniu lię o zgodę tego oftatniego Pro)ektu y za oświadczonym trzykrotnie Stanów Rżpltey pozwoleniem po podpifaniu Onego ,JMć Pan Martzałek Seymowy znużony niewczafurii y przedłużeniem tey Selfvi bo iuż było po godzinie Siodmey po pułnocy, zapadł raptem y ciężko na zdrowiu tak dalece: że nic czynić nieinogł, y fpo-
. I p	-o .	- ........................ pozwól . .
Powiatom Bielskiemu y łĄfzcZonowskiemu-s oraz ubieranie Deputatów Rawskich Generałem, y chciano więcey Czytać oraz uiifo w an o ażeby JMć F.Łętowlki Pofeł drugi Krakowiki ( bo pierwfzy tego Województwa także dla ffabości fwciey nieznay iował fię iuż na Seflyi )■ Urząd chorego fprawowaf Marfzałka, lecz razem wielu odezwało % Seymu-jacych ńiepozwalaiac na czytanie więcey Projektow, y ovvfzem'uprafzano o zakończenie iuż Seymu. Prżeto iubo Saby mocno Marfzałek Seymowy fprowądzony iecnak do Jzby Senatorîkièy ufadzony ha Taborecie w fwoim mieyfcu, pytał fię naypierwey po-trzy krotni e o zgodę na Pro'ekt cftatm'o przeczytany^ BefpiecZeńJiwa Fortun y BonoroW Szlacheckich Oby watelow Ziemi P:amskiey &c. y m'aiçc ig bez kontradykcyi oświadczona podpifał tenże Projekt z Deputatami, który znayduie fię w Konftytucyi tegoż Sey-ttitu A pdtym chciano czytać Projekt Pozwolenie wyiazdu zagranicę, lecz Jchmć Sey-tnuigcy mówili: że y bez czytania tego Projektu, możtia fię ipytać na nit^.o o zgodę» Jakoż zaraz tenże JMĆ Pan Marfzałek pytał o pomieniony Projekt trzyk*Mnie, y gdy nań zgodny zachodzii ajft-nfus ieft więc podpiïahy y znayduie fię W UftaWach tegoż Seyttitu Czytany" poty m był Projekt.- Dcklaracya. SeymikoW Relacyinych w Województwach y.Ziemiach Prowińcyi Korpńnrcb} W X. Litr, ten także za fpytaniem fię trzykrotnym y oświadczanym zezwoleniem Stanów podpifańy, vide atut w Konl^tućj i tegoż Seymu.
ÎMaoftatek czytany Projekt Rozwiązania Końfcderacyi 'y ten co do rekompenfy tylko Sekrètàrzo-wi y Vicè-Sekretarzowi Konfederacyi Koronney poprawiony, równie zâ trzykrotnym pytaniem y zachodzącym zgodnym pozwoleniem podpifahy znayduie fig także w Uilawach tegoż Seymu.
Potym )Mć P. Kraje Wiki Jnftygator Koronny prżyftapił do Tronu y Regeftr Rezy* drntoW do Boku J .li.M ci in continuati one Roku teróźnieyjzego do przyfzłego Seymu incili* jï/è który fię znayduie na końcu Konftytucyi Koronnych tegoż Seymu, przeczytał.
Zemdlały bardzo ha fiłach Marlzałek Seymowy ikłóniwfży fię nilko do TrciiU
(ggt)	J. K.
(t) Te wfzyftkie tu wyrażone y podpi farte Projektà zńaydui^ fie w Kohftytuéyi ìedne w Mi* ety a. eh Jurydycznych à drugie inter Dtjtderia Województw.
BIBLIOTEKA GŁÓWNA W. S. N. W SŁUPSKU
I.K.Mci hh f&rmalibus uprafzał: Racz Nayiaśrśeyfzy y Nayfaskawfzy Panie litościwie po-%rvolić> żebyy gdy dla fiabości zdrowia mego fam mowie niemogę, cudze mq powinność wyrę* czyfy uila. Na co gdy odebrał pozwolenie, ftoi§cy przeto w ten czas przy Nim ieden eX Arbitri s Kawa 1er, przeczy' A Pożegnanie Jego na karcie w naftę puigçè iłowa ułożone* ,,Już, iuż tey god: ny, tego prawie momentu łotna niezliczonych pior bie-„ gicsć, nie tyl ko między Kr ai e Rządom Twoim powierzone, ale w oddzielone gra-„ nieami Narody tę kończonych Obrad Poi (kich niefie Nowinę. Już za ofefzerne • „ Morza, y rozległe Ziemie brzmiąca Iława czynami Twoiemi Wielki Królu obci^żo* ,, na, przechodzić będzie: że w&tyrn Panftwie przez kślkadziefi^t Lat w nierządzie po- . ,, grgżonym, tak przezornie władając, przykład podaiefz Wiekom, co to umie miłość „ dla Narodu? co Mądrość? co zliczone tłumem w Ofobie Monarchy nayzdatnieyfze „ do Panowania cnoty? Ciefzyć fię, to w bliikich, to w odległych Domach, pra-„ gngcy porządku Obywatelbędzie, befpiecznie po pracy zafypiać Mierzkaniec, pod „ fkrzydłami Oyca Oyczyzny y Pana, który więcey troika fię o Jego Dobro, niżeli o „ vvîafna pomyślność; Słodycz w ucaleniu Cudu fwoiego zakłada, a przez włafna a, goryczy, rofkofz Pdddanych wymierza. Będg Cię Ńayiaśnieyfey Miłościwy Pa-y nie Wiernych Polakow ferca w nieprzerwanych pjaftować obowiązkach, będ$ Po-,, tomkowie jch trwalfze nad czafy wyitawiać pamiątki, Wieki napifza.- że fame nie-„ dały, a od drugich będa czekały, Króla, rzadko, albo nigdy z podobnym przymio-„ tem. Zdarz Boże aby każdy moment Panowania Twoisgo okryślał nayfzczęśli-„ wfze chwile, naypożnieyfze Lata, y otwierał Serca wfzyftkich, których byś Nayiâ-„ śnieyTzy Miłościwy Panie y Królu, czytał naydro/fze czyn fwoich Wielkich* wfpa-„ małych y dobroczynnych wyrazy,y te przez wdzięczność y miłość wyryte Litery: O! ,, Fortunatam Gentem Me Rege Polonam, Zegnam Was Prześwietne Zgromadzone „ Stany, któreście tak gorliwe dla Oyczyzny y dla Braci Wafzych w tey Praw Swi^tni-„ cy fprawowali czyny, wieczna dla Was wpowfzechney Nas wfzyftkich Matki należy „ pamięć, w myślach y Dufzach Wafzych żywa z wnętrznego poczucia Dzieł dobn ch ,, zoftanie nadgroda. Ten naypiękniey fzy Szlachetnego Sentymentu wymiar, ka-„ żdemu z Was doftateczny będzie, a odgłos ftoufty Prawodawstwa Wafze, naydal-,, fzym czafcm poniefie y Wiekom do naśladowania pods. „
Po (kończonym Marfzałka Seymowego pożegnaniu Miniflerium zbliżyło fię dò Tronu, gdzie za poprzedzaigcym uderzeniem Lalkami przez Xiaż§t jchmościow W. Koronnego y Nadwornego Litewfkiego Marfzałkow, JMć Pan Zainoyfki Kanclerz W* Koronny, Śeymui§c§ Rzeczpofpolśtg od J. K. Mci pożegnawlzy, wezwał Stanów Se* 4%	natorikiego y Rycerlkiego do ucafowania Ręki Nayiaśnieyfzego Pana.
Przyttgpił więc Senat y Minìfter'um do tegoż ucałowania ręki J. K. Mci; Po Nich zaś Jchmć Poffowie poczawfzy od Marszałka Seymowego (który dla fłabych fił, cum admimculo trzymaigcych go Ofob zbliżył fię do Majeftatu ) porządkiem Woie-wodztw, Ziem y Powiatów przez Sekretarza Seymowego kolei§ głośno wymienianych, a naoftatek tenże Sekretarz, Rękę Nayiaśnieyfzego P. wfżyfcy ucałowali. Która to Seîîya oftatnia, zaczęta od godzijiy iedynaftey przed południem w Sobotę, aż do godziny Dziewigtey zrana w Niedzielę, przez godzin Dwadzieścia dwie nieprzerwanie.kontynuowała fię. A po tey (kończoney rufzyî fîç J. K. Mć z Tronu, y w AflTyftency i drugich Stanów Rzeczypofpolitey profto z Jzby Senatorlki«y pofzedł do Kościoła Kollc-giaty S. Jaęą pro gratiarum anione na Mfz§ Swięt§ prze: JMć Xiçdza Załulkiego Biikupa Kif^wlkiego Pot.tificaliter mian§, y tam Stany Rzeczypofpolitey fpiewai^c Hymn Te IbeumLaudamus, Seym y podziękowanie Panu BOGU" zakończyli.
NOTANDUMz	'
Ze na terainifyfzym Seyrnie ile razy Turnus z iakowey Propozycyi naftąpif, zawfzę Sekretarz Seymowy do odbierania Wotow od Poffów, miał Regeftr wfzyftkich Seymui§cych Ofob z trzema Kolumnami, z kterych Jedna zawierała Vota Appr&~ bantium^ Druga Reprobantium, Trzecia była do zanaznaczenia Abfentium è fbtts, y takowy Regeltf znayduie fię k parte drukowany in extenfo pod Tytułem Do Projektu.
i- i#?****
	
	
	
	
	
■	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
	
,	
	
	
	
	
	
	
v	
	
	
	
	
	
	
-	
	
	
	


















■








'









,


- pft -- --








V..	-. V. , tg •:> ^
•-- ■ '	-v- ' :•■ - i» •.





'








.. ' v-— - . - -




r ■
;w- • .-/• --.


'



■








v- —- , " ..




îv
ń


	
	
	
	
	
	




■ \. ......





i.:- ... i






BIBLIOTEKA GŁÓWNA Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku
Tam

ih wydawnictwa) i 1$
\R I YS I Y C.ZN I
O prawi*-/no w Pracowni Ï n c r o li ga to rski ej Wy darniowa \ Koszalin, tel. 0-94 34 74 974
/