'N Nomine Domini Amen, Nos Albertus, Abbas patîeit- £olio ją. tiâ Divina, Joannes Prior, Venceslaus Prarpofitus in antiquar Goftyn, Martinus Cuftos T & Joannes de Krobia , Fratres Conventus Monafterij in Lubin, Pofnanien. Diœcefis,Nortrô & totius d kn i Conventus no m i ni bus. Significamus tenore prsefentium, quibus expedit, univerfis & fingulis tam prae-1 enti bus , quàm futuris, harum notitiam habituns : Quòd —quanquam de Jure & consuetudine, poftceflum vel decclfum catis ciijuslibet, prsefati menafterij nofłri Lubinenlìs, ad nos noflrumq; Con-, futuri Abbatis Canonica elećiio fpećlat & pertinet: pofl vero Canonica *eptimarL eîeftionem, per nos noflrumque Conventum, in fratrem Conventus ri Canonico faćłam, ante confirftiaticnem provifionemve & eonfecrationero, Frc-i?t ex debito tene mur, eundem fri-trem elećtum, per le vel per aiium fratrem ^„tusnoflri, Sereniamo Principi & Domino, Domino Cafimiro, Dei graia Regi Polonia, Magno Duci Lituania, Ruffiac, Prufliœ, Domino & haeredi. &c. no^ ^Uccefioribus, debitum honorem exhihentes, t nquam Patrono & Domini a re 8 t!°^s^Wo re Pr £ i e n ta re : nec non hujnsmodi ele&ionem Abbatis futuri inti-.not,^care fpondemus, & prœfèntibûs pollicemur: ac etiam à (ua Serenici ^Uf ccfioribus legitimis, humiliter vetum peterc:& confenfum grattatimi Iba S dre' ^ IWPetrare> prout ad hoc de Jure & coi.lvetudine tenen ur: in quem .jTerenit0s benigna pietate pracbebit votum g rati cium & confenfum. Ad cu jus qui cm ekćli noftri provifionem, confirmationemve & confecrationem , abfque °n eniu praefati Sereniffimi Domini .Regis, vel fucrum fùcceffnrum, nullo modo procedemus, nec procedere volumus: donec priùs confenlus defuper Regius fu-CTlt n°bìs benigniter datus. In quorum omnium & fìngulorum ficiem, &tefìimo-APr^n)ifforum, praefentes literas per Nuntium publicum fcribi procuravimus: îisque Abbatiatus & Conventus noflri fecimus communiri, A dum & datura o nanirc, die Mercurij, ix. Menfis Julij, Anno Domini, 1460: Indizione oćla-no'f °ntIrfCatUS ^anc^,^'irn^ in Chrirto Patris Domini noftri Pij Papae fecundi, an-r(° CCUn 0;,n Calìro, in Sala luperiori Caflri prsefati Pofnanieniìs, hora Vefpe-a rj0], r^'entibûs ibidem Reverendifllmis, Magnificis, & Generofis Dominis: ćłcr^S e'.^r3t'a -£p'fc°P° Pofnanienlì : Joannę de Brzezie utriufque Juris Do-p p \f.Kri W«ii Apoftoîicî caufarum auditore, Arcidiacono Gnefnenfi , & icecancellario; Stanislao de Oftrorog , Pofnanienlì Palatino: Joanne dç A Czarn- 4 - ;"V, • -• à 7j. ABI. î S T A T U T A fol: vel: 2. Czarnfïow Gaefnenfi, Petrô de Gay Califltenlï, Caftellanîs: Stiboriô de Poniecz Succamerariô Pohianienfi, & Capitaneô Majoris Poloniat generali: Sandivogiôde Lazizanice, Succamerariô &iiKlomirienfi: Mcolao Thoniicki, Vexillifero Po(ii3-nienfi: & Petrô Dunin de Prawkovice, Marlalcô Curiae Sereniiïimi Domini Casinari Régis Polonia; & aliis quàm plurimis tefhbûs, circa pracniifik Nec Epijcopus Pofnanienfis ad conjecrationem Abbatis Lubtnenfis • procédât: nifi Regia M. ad eandem conlentiat. ANdreas Epifcopus Pofnanieafis, Signifìcamus tenore pradentiirm, quibus expeditr univerfis: Quomodo volentes Regiam Majeftatem ad futura tempo* ra, prout tenemur, ex debito honorare, promifctimus prsclcntibus & fpondemus: quòd exnunc & in antea, ad nuli i us eletti ad futurum Abbatem Mortifierj Lubi-nenfis Diaçeefis noftrae, qui per Fratres Conventus illius Canonicè eledîus fuerit r provifionem, confecrationem, ac etiam confirmationem procedemus: nifi priùs per Capituium Conventus liai, port eledïionemCanonicati! de eo faćtam, iVerenif-simo noftroque gratiofilsimo Domino Casimiro, aut Può fucceflbri, Dei Gratiâ Regi Polonia, Magno Duci Lituania^ Rufèise, Prufsiaeque Domino & haeredr, pracfentatus fuerit; & in ipkirn ^erenitas lua confenferit: H mim, quibus Sigillum nortrum efl praefèntibus fubappenfum, teftimonio literarura. Dàtum, Polhaniae,Feria quinta poft O&avas Gloriofilsimac Virginis Maris pro xi ni a, Anno Dni, 746 o: Pradentibus ibidem Reverendiffimo in Chrifto Patre Domino Joannę, Dei gratta £p;lropo VFadislavien-fi, & Regni Polonia: Cancellano: necnon Magnificis &Ge-nerofis Dominis, Luca de Gorka Poinanienfi, Stanislao de Oììrorog Califfrenfi , Palatinis: Petro de Gay Califfienfi, Joannę de Czarnkov Gfiefnenfi, Cartellarli», & Petro de Poniecz Succamerario Poinanienfi, & Capitaneo- Majoris Polonise^e^ aerali: teilibus circa praemifTa. Poloni ad Monafleria Regni ( nifi Privilegia Germani-rum obfient ) fufcipiantur. I^ero iniqua m confvetudinem quorundara in Regno noftro Monafteriorum toî* lere cupientes, ad qux fratres gentis duntaxat Gerraanicac fufcipi lolent, in con-temptum Polonica naìionis : Statuimu», ut quisque Dom inorimi £pilcoporum, ira fu a Diaecefi v'deat Privilegia taimro Monafteriorum: & fi eifdem Privilegiìs id non fit expreflum, ut foli Germani ad di da Monafleria fufcipiantur, provideat: ut peo^ aiifcuè Poloni & Almani deinceps recipiantur. Abbates tamen Prœpofîti Monajìeriorum ex Nobili bus y aut fi ij defuerint y ex plebeijs,. modo finì Poloni, creentur. Sigtf rfyS' TTR'equentibûs magnîsque petitionibus, atque clamoribûs fubditorum noftrorura A 4. X? pennati: cernentes omnia Mo nafte ria ferme in Regno noffro, ex-muni centra & liberalitate, non folum antecefibrum noftrorum Poloniae Regum atque rin cipum, fed etram Baronum & NTobilium facultatibiìs bene dotata effe: oć nunc quo que Nobilitatis favore plurimùm rndigere: Caventes etiam, ne nova dogmata ex Germania ad Regnum noffrum, prxfertim vero ad quardam Monafleria in ìtioni bus nolìris, per homfnes nationis illius inferantur: Et ne Mona(ìeria ipfa, quac jam magna ex parte defolata cernuntur? ad interitum, ob defe^um pertonarum deve n:antr Statui mus, ut deinceps futurïs perpetuîs temporibus , ne ni o in Abbate nu (ujufcunque MonafÌerij in Regno nolìro, aut etiam in Profitu m eligi debeat, aut poflit: nifi qui fit natione Pofonus. hac cautione adjefta: ut fi in eodem fìerio aliquis, exNobili genereprocreatus, <& idoneusMonachus reperiatur, in A batetn ante alws eligi & recipi debeat: atque per nos loci Ordinario prxièntarï» Stjrifr^tnd: Fetni.ifii. Fo 4- fol: vet: REGNI POLONII, 3 A £ B- ^bi vero nuìlus Nobilis idoneus, in eodem Monaflerio reperietur: (une ex alio Monafterio ejufdemOrdinis & Religionis, vir Nobiìis & idoneus erit deiigendus^ ìeu poflulandus. In defeełu autem Nobilis idonei, licitum erit & liberum, plebe-ìurn idoneum, natione Polonum, in Abbatem eligere; de cujus idoneitate & natione, loci ordinarius Epifcopus, nos per hteras luas certiores reddet: ut feiamus, quem & qualem ei przfentare debeamus. Smiìt de Abbatibns: quòd in ncmwllis Monafleriis, nunc Germani, nunc Poloni, in Abbates eligantur. Pr&tereay ut Poloni s ad Monafleria Germanica tngrejjus -pateat. TY Z^ccretum per Nos faćium, in fuperioris Anni Comitiis, ratum Stgijmun: ^ iun us & firmum femper habituri: neq; prœfcntabimus quenquam ìocr Ordi- Cw. 15^. nai,o: ìiifi quem Nobili loco natum & fecundùm difpofitionem StatutiPiotrcovi-, Anni Demini 1538- eledum comperiemus. Quòd fi quis non légitime iuerit eledus: dabimus opersm, ut Domini Epifcopi eledionem nullam hujufmo-efle pronuntient: ac de alio idoneo, ut Statutum difponit, in locum illius fuf-heiendo, fint foliciti. certas tamen ob caulas, vi fum eft nobis: ut in his Monafìc-r,IS, quœ partem honorum iuorum extra Regnum habeant, quidam fìeret vicifsi-tudo: ut alternatim Abbates, nunc Germani, nunc Poloni eligerentur, Dominis Ł^tem i^pilccpis cura erit: ut in qua MonaOeria foli Germani reciperentur, in ea quoque Polonis pateret aditus, ingreflus. Monacborum Abbates Ex Ncbilibus fat. qui vero ne que i-n Ec eh fia, n eque in Politia, alìud habent officium, S chelas Nobilium puerorum infìituanK T jT donaticnes Monafìeriorum confervari peffint faciliùs : renovandoque Sta.- $0js ĄUg. ^ tL,tHRir anno 153g. conditura: Statuimus, ut nemo in Abbatem eligatur: ni- Petric.ij-o ^colonici, Nobilis ex patre <& imtre, generis: & homo idoneus. Quod fi in eo 'OntOerio, in quo Abbatia vacabit, tien reperireiur prcftfTus idoneus Nobilis, ^jibi afTidtè & antiquitus habitans: ut ex eadem diœcefi, in qua eft Monsflerium, ^objlis idoneus Patûs. Spiritualìs eligatur, & pofìuletur in Abbaiti). Cumque fic . "getur inprofefius, debebit per nos loci Ordinario prsefi ntari: & pofieaper illum n htui, vel confirmari in Abbatiam , & (Regulam ) profiteri. ^ Et quoniam non efl tan tus numerus Monachorum in Monafieriiś, quantus ine^t antea; tenebuntur Abbates certuni numerum puerorum Nobilium fovere ^0 ?■nafieriis: & illos inibi hominibus dotìis, artibus liberalibus dare inftiruen-« s* l^xta quod unicuiqi Abbati, Domini Epilcopi illorum locorum confignabunt n°minabunta ASSE N T E S. CAbfentes qwmodo mandi. ^m aì?qu>spro hacreditate eitatur: & comparens in Judicio, malitiose oppo-• r, n't: Quod Petrus vel Jbannes, in remetis partibus eft confikutus, cohacres e-^ eni hacreditatis : cùm tamen forfan idem Petrus vel Joannes, nihil Juris habeat Casimir! tandem: ideo ille citatus dicit, fe non teneri refpondere, pro eadem hacredita- MagnusV • Pfopterea quòd Petrus vel Joannes cohacredes fui, agerent in remotioribus : siici# Anna n ardr0^ter ^atu^mus; Quòd taliter Petrus vel Joannes in Judicio nominatus, de Domini, cft h at° ^u<^^c,s» 1D aliquo eminenti loco, vel circa Parochiam, de qua Parochia 13 6 tli-Cc^s,pro qua eadem quscfìio movetur,per minifierialem tribus vicibûs pu- L^: rjc.Proc'amando, ad profeeutionem feu defenfionem cauiae ad certuni locum & cla'mum ^bebit citari,quo non comparente, ipfius contumacia feu ablèntià non a<^ ^ccifionem leu definitionem caufae; licite per ièntentiam defifiitivam ît0Cedat^. A 2. Qui AC G 4 STATU T A. fol: vet: 5. r . Qui abefi in propno diflrittu. asm. pOrrò cum quis extra terrain fit, & pro termino peremptorio citatur: eidem oÛ^r %i 1 ' decemodo feptimanarum terminum inclufivè, pro primo videlicet termino ò Q -il* f€X feptimanas, pro fecundo alias fex, pro tertio ultimas fex, praefigendum decla-ramus. Quòd fi intra hxc tempora non paruerit: Judex ad definitivam fententi-am procédât, hujufmodi contumacia non obftante. §. De Abfentibus Dignitarijs, in Colloquiis: Vide in Tituîo Colloquia § Qui aMunt, fervitiis Reip. occupati, utpote Legationibûs, aut exercitibus /mperato-res prœficiuntur extra regnum : horum caufe ad unius anni fpacium lufpendipo-terint. Vide in Titulo, Ini-iibitio. ACCESSORIA. AB accefîbrijs, qux non important perpetuam amiffionem principalis caufx, ? ? fed tantum perditionem termini, aut ab citatione Iibertatem, Judex moveri 6 • non debet: fed in ejus decreto partes conquiefcere tenentur. Alioqui à talibus accefToriis, quse in fe contineant lucrum, veî amiffionem principalis caufae, pro qua quis citaretur: in tali calu, fi cuj decretum Judicis difpliceret: potefi Judice movere ad Colloquia, juxta confvetudinem Juris, & Statutorum antiquorum, de Motionibus conlcriptorum, difpofitionem. In Colloquijs autem movens debet else paratus cum fuis probationibus : ut fuper negotio principali, citra omnes di~ Jationes, juxta Juris formam, in eifdem experiatur. A Colloquiali vero, utad-miniflratio jurtitiïE celerior^fit, nullum judicium, neq; officium, appeîlationem feu motionem ab accefiorio admittere debet, excepto, fi taie effet, quod principalis rei aut lucrum aut amifïionem contineret, decreto: fi alicui decretum non probs-bifur, poterit ad Comitia proximè celebranda appellare: & cum hac appellations irtermcdiante, hsec appellatio ad Comitia lufpendatur. Pars appellans ponendo vadium , aliàs Kocz, apud Judicium Colloquiale, non tenebitur in Comitijs alia i vadium reponere: fed cum Jure experientur, vadium illi parti, qtiae Jure vincet 9 cedere debet. A C T I O N E S. . Omnes atti one s pudici] Terreftris coram Rege ventilata, in lib. terr. inferibantur. Sigi/. Aug. /~\Uia ett3m Jure communi, diverfis Officialibus diverCa funt ncgotia adfcr/pt*, letric.ijjo, vx quidquid ad Terreftria negotia, caufafve Judiciales pertinet-, quae in pracfen-tia noftra peragi folent: hoc totum in librum AdorumTerrefłriuai infcribi debety alias vero caufas & negotia, ad Cancelîariam noftram: juxta veterem confvetudinem, & Statutum Anni 1538- Quœ attiones appella ti one (S evalione non fijluntur, S Ed adiones, pro fì nibus regundis, & pro redemptione honorum harreditarioru condemnatione & evafione non fifluntur. A C T O R. Si attor Jure Theutonico agit : non eodem, /ed fuo Jure reconveniatur. Casïm. Vi- /^Um ador forum rei undique fèqui debeat: Volumus, quod fi quis in Judicio slic. 1^6$. Juris Theqtonici, contra reum fuam dirigatadionem: ut propouat contrae* Fol: 23. undem reus ibidem, fuper aliqua quxftione fimili, vel inacquali, reconveniri non poterit: fèd fuam litem, aut caufatn, corani Judicc competentiy cura voIuerit,a~ gitabit. Sì ne Attore ne quis procuret, vel atet. Casini Mag rjR^terea quìcunque Pracfi-tentes, aut eorum Officiâtes, vel eorum famili^es , Fol 14. I aliquos malitiose laboribûs & expensîs gravare volentescupientesq; & labori tes 7» toi." vet; REGNI POLONIA. 5 ACT. tes emungere & extorquere aliquid pecuniarum aut rerum, ab innocentions, pro Vex3tione redimenda, quamvis penitus nihil habeant cau'k feu quadionis adver-*us cosdem, fsciunt & procurant divcrfàs cit^tiones: finguntq; & disant caufas." Idcirco ftatuimus: quòd fi quis citaverit, vel procuraverit aliquem, fine legitimo £^lore, vulgarités, przez Powoda: talièer citans, vel procurans talem citotic^nem, pccîîam Piatnadzkfta (olvere citato tenetur. Prohibenfies nihifominus Cafiellanis, cuibuslibet Judicibus, re &cau-^ i'i cxprefTa , non debent decernere ? nec dare aliquas citationes. In caufts criminalibus, in abjentia nemo. cognofcat. C fatuimus: quòd in caufis criminalibus, in abfcntia accufant:s, feu adloris, eu- Casim/ ^jus intereft, Nos vel noflri fùcceffores, aut Capitanei nortri,cognolcere non de- MagFol.^j fcfcums: nec aliquem hominem condemnare: nifi convidlum Judicio, &conftfTum. Attor debet effe Paratus. \j Olumus de aârore intelligi: eùm liceat aclori^ quod & reo: prêter fimplicem Sigi/. 1523. * infirmitatem, qux aćloribus non convenit. eo quòd adores fèmperhabent oj. teniuuos peremptorios: & propter noc, femper debent effe ad coirparendum pa-^ti. poterint tameń & adores, in faciendis documentis, habere difationem: cum Citato idipfum fit permiiïum. ISt attor amifirit citationem. Tem fi Adcr amiferit citationem ante conteftationem litîs, five ante terminos, Sigi/. Pe~ sd qijos citavi* réuni: extanc poterit citare reum alia citatione, ad infiar prioris. trico. \323l quidem tarnetfi in fua narratione^à prima amiffa diferepaverit: fi modo eun- Fol 43. ®ern efFedum in fe contineat, & lummam : talis citatio habebit loc um in Judicio. eckir ©b fooe aliquam pœnam luet: ièd citatus, squë ficut ad illam primam ljli;iisa, fibi relpondere tenebitur. Nec etiam poterit citatus adori objicere: Qiiòd ^pdifTet citationem iupçj citationem. Et idem erit obfèrvandum: fi pofł co u te fia-. 10tieni litis> ipfam citationem en;iferit; Nam poîerit etiam adeitare, five denuo ClI9reł fiae aliqua pœna. Et fi idem acłor hahuerit citationem, five Propofitionenr ^ticatam : extunc valebit fibi pro citatione :& non tenebitur citationem citato o-^■ndere. Sufficiet enim adeitatio illius. Et fi citatus amiferit citationem : extunc ■ t°r, ppft Propofitionem kiam,ad poPuIationem citati, tenebitur fibi accomoda-. ïc fuam citationem ad refpondendum. quam reflituet Adori, poft refponfionem; p Teflimonia Attori s per Mi ni fieri alem. J^Êd cum Ador aliq,uis tefiificatur aliquid, cora Minifłerwli, feu p^r eum: tune vet nia £ Aćbr ipre Nobiles duos habiturus efl, cum Minifleriali. Sed cùm Minifleria- ^err^rac: s c4m. citatione equitat: tune lufBcit, eum Nobilem habere unum. *$l' Attor caufam.non continuons annum c? fepimatias,cadit àcaufa. p^arterea fi Ador intra curfum ejufdem temporis, unius ami & fex feptimana- Confvetuda ru«ïi, ad terminum lapfum nihil faceret, neq; adeitaret; tune decurfo ilio tem-JTerr^eCrae te [e Ador idi pro quo citabat. excepto quòd Judicia, ex aliqua neceffîta- Fol: iz% u penfa fuifTent. In tali eniin cafu, citationt Adjris propagatio longi tempo- ^ mhil liocebit. ' Attor^ cùm Reusnegat, propior eft ad probandum. Si vero Keiis . evadere voluerit : admitti ad evadèndum debet. ^^ Tqui cum Ador queritur fuper Citatum, poft Propofitionem, aliàs poft Que- Confbeîudo r11* dicet; s' id Reus negabit, volo id probare, prout Jus decernet, nuU TerrxCrac, 0bitter?do: & Reus fimpliciter negaverit: extunc propinquior ert Ado^ Fol: iz2, B fuain A G T.* 6 S T A T V T A. fol: vet: 9; fu'im Propofitionem probare, quia m' evadere Reus. ,9c d fi etiam di cet Citatasi Volo id evadere, alias Odbyć, nullmi .Jus omittendo, prout Jus decernet: tuac Ci-tatus propinqiïior erit evadere, exceptis Articulis, in Statuto" fcripti's: pro quibus Adori probatio debetur, contra citatum. A3 or i terminus primus eft per empi or ius. Çasimrûs' /^Um Adoris fît offici um ut faciat & procuret, ad cauta n Reum citari: Reo Visliciœ itaque in terminiś comparente, Adore vero fé totaliter abfentante: Decerni-' j?6$. Folnàûs, ob contumaciam Adoris,- quaeeft msjor qua ni Kei, iplum Reum caufam ob" tiriuifTe. Si autem Reus parere, in termino (ibi affiliato non curaverit: Adoro per fé, vel per fuum nuntium comparente * Dccerniuus, quòd pro hujuSiîiodi contumacia, Reus duorum boum paena mùltetur. a.,T/., .. . . . Sine certo AB ove & cavi fa, non debeni citare. as.m. / ^\Uod deînceps , fine certo Nitore & caufa exprefTi j non deberit decernere S K°tI] 0ec ^are cliquas citatidnes. Sed & ij, qui habent Jus iii his vel illis bonis , ' 31' libertateq'ue communi gaudent, non citentur: nid per literas noftras, & noftri cujufcunque lecitimi Juclicis: illique per literas duritaxJt citenruri fed Curia no-fìra praefenté, vel Judicio generali rioftro éxiftente, poterit Off cialis ad Mandatu noftrum, vel noftri Capitanei feu Judicis, fine litera citare, i 1 hofpirio, aut in foro. r . 7 Attor citans pro kœreditàte, aut pecunia obli (fût a. Castm Vi- ÇI quis ad Judicium citat aliquem, pro haeredit te, aut pecùnia aliqua obliata: ìlia Fol. S' 0& ipfu m ad Judicium evocavit: & fi tunc Reus in primo termino perempto-rio non parebit: Ador Iucrabitur nominatam pecuniarii, aut haéïe'ditatem : pecùnia nihilomirìus Reo feftituta. , 1 Al or interceptor aBionis rej i ci tur o onjve u 0. r ^ujs cJtavent alium > revocando aliqui bona ab eo, vel alias pro quacunqiië ^ alia causa: & ex aliqua occafione juridica, citatiotiém, veì alioqui terninutii âmitteret judicialiter: & tandem aliquis alius, pro eifdeai bonis, aat eadem cailla; partem praédidam citaverit: voleris Adori primo, viam a^eridi in proemi ffiś precludere: Ext une in tali calu confvetudo terrae obfervat, prirriarrì A ciò re ai locum habere: ut caufam inceptmn continuet, & citatione alia meliòri. & hoc infra fatalia de Jure concefîa. non obftante citatione Adoris l'ècundi: qiiaé modo fu-prafenptò locum non habet in Judicio: donec Ador primus adionein inceptain ad finem deduxerit. _ y §. PofTefTori iricùmbet orobatio, contra Adorem i praefertim cum ufr-aqiiè pars fit literatoria. vide in Titulo, PofTcfT^r. AB or, Reo feti citato mor tuo, intra annwn £5 fix fepti-^ , inanas caufam renovet. SÏ'pars citata nioritur pendente &indecifa cau(a: Ador tenetur contra piieroś & fuccefTores ejus, citationem & caufam, per coricitationem revivifìcare, intra annum &fex feptimarias. alioqui, fi id facere neglexerit: caufam totam, pro ćjua adio intèr eos vertebatur, ut fupra efì feriptiirii, perdetin perpetiium: (ecun-dùm cdnfvetudinem terras antiquam. Si vero plureś fUeririt Adores, & fimiliter Rei, in una citatione : & fi aliquis eorurrìj pendente citationé, ex ùtraque parte moreretur: vel plures, aut omnes nioferentur: extii ic Adores luperstites, afe & fucceftoribiis defundorum participiim fuoriim j vel fiiccefTores Adorum, coiìtra Reos etiam viventes aiit hoeredes, & cóntra fuccefTores detundórum, citationem hujufmodi & caufam revivificare teneiitiir : toèierisqùoêiens id acciderit, ufque ad finem cau'àé. Nam fi qùis riioritur, iti citàèiòné exiilens: móritur citatici lua, & adio; nifi fuerit. revivificata per citatiórieriij còntra hoèrédes & fuceefTores morgui. Si autem pars habens adionem^ adquodcunqùe judiciu pendentem, moriijir;^ intra termiiios, vel eo die^ quo /ićiio didd debuit jiidicari: extuné pars ëdvéria$ fivè fï. fol^vet: R E G N I POLONI £ 7 A C 'L five fit Ador, five Reus, non debet profequi caulam hajufiuodi: prooter mortemi partis fus, in eifdem terminis, & Judicio , ubi pendebat: nifi prx nifTj concitatio-ne, contra fuccefToresmortui: juxta confvetudinem terrai Si vero in tali calu,at-^entaret terminum i & caufam prolequeretur , contra defundum: hoc partem pro-fequenteni non relevabit. quin cutn larvis, hoc efi cum mortuis, ludari videbitur» §. De Adore cortdemnato, antequant Jus admittet: Vide in Titulo, CON-b'ËMNATIO. §. Ador citatum pro vioïentia, aut vi, proprio juramentDA convincat Reum.1 Vid iii Titulo, VIOLENTIA. §• Adores in fine debent condernnari\ Vide in Titulo* CONDEMNATO. §. Ador terminum Colîoquij gerteralis aliter tranfponere nequeat: nifi primutn perveram infirmitatem: & in Terminis particularibus le mei per fimplicem infir-ttiitatem. Vide in Titulo, COLLOQUIA. A C T O R A I U S. §. Adoratum quomodo, & qui lucrantur: Vide in Titulo, Succamerarius* A C T O R U M LIBRI, Litri Àclorum fub tribus clavibus ferventur. p t quia Barones terrafunt nofłrarunl* in Judicijs Colloquiorum generalium J yja(j jam 7^ perfonam noftram repraefentant : coram quibus caufe hœreditariae, & alias ma- nello Cracom J°res agitantur, & tradantur : & Sententiae per eofdem late, robur accipiunt firmi-yavt£' tatis, ac fi in praefentia noftra agerentur: coram quibus etiam refignationes bono- J42? p> j ' rtlagnorum peraguntur: &ali£ecaufe, per eofdem definitae, in ipeciali libro ^ cotifcribuntur: unde cum majori pondéré, diligentiulque «Sccautius debeant obfer^ Vari: Volumus, quòd liber praenotatus^ feu Ada Colloqui] gerteralis, fub claufura tr'um cljvium amodo confervetur. quartini unam Judex, aliam Subjudex, tertiam ^ero Notarius Terrefiris, habeant & conservent: nec liceat uni, fine alijs, clau-u,;ani praedidam aperire. Et quia ex Adis praedidis, feu in Libro, nonnulli lite-ras habere & extrahere tempore debito cupiunt: quapropter providendum efi; ^.Uc^ Judex per Minifierialem debeat publicè, quando opus viderit, facere pro-». a,V)are: Quod in tali diflridu, loco, c? die tali, Liber (eu AcTia, ad extrahendum eras aperietur: utque eas habere volentibus, feu affedantibus, pateant. Similis. idem repetitur in Titulo. COLLOQV1A% J^efT1 flatuimus, ut Libri Terrefìres Adorum Jiidicialium ferventur, juxta Statu- Casimir tefta ^artenfia, fub tribus clavibus. quarum unam habeat /'alatinus, aliam Judex, & Niefiowa y jIaai Notarius. Completo Judicio remartere debebit in loco, ubi fadum efi ^ Opoki • Aciuixi, tribus diebus: pro dandis copijs Adorum > petentibus eas. 14.^4 Folol -p. p Similis. ' ' 13 kcernil*l>s, ut libri Terreftres, ubicunque iocorum in Regno nofiro, (ub tri- Sipil:petric tur Us c^avibus, iecundùni Statutorum difpofìtiortem, in bona cufiodia ferven- „ ç E' _ ^ Pofitio A&orum publicetur. quia ex Adis Terrefiribus, feu ex libro, nonnulli literas habere & extrahe- yiaĄ ja at re'^empore debito cupiunt: quapropter providendum eft, quòd Judex debe- nello:Crac-li .^H^rialem publicè, quando opus fore Viderit, proclamare: Quòd in ta- ^ Vart<£Ś f U' °cò» ^ die tali, liber feu Ada, ad extrahendas literas aperientur. Quo- j^FoI-az Ter T- ^UÌ caś ^abere vellent, feu affedent, pateant. Pofitio vero Adorum ^ ^ .. atrium, etiam fub tempus Comitiorum Regni celebrari debet. Bi Unus m owa r AC T. 8 STA TUTA fol:vet:i2, U nus fit liber Aciorum, propter Sementi as ,7udicij infcrilendas. Casimir in T^em «ftatuimus, ut pro Judiciis juft'è ex/>ediendis, &negotiis in Judicium dedu-Niefzowa' Rendis fideliter, fiat unus liber judiciorum, (eu Aciorum, in quolibet 14 ï4 fol cr Et dum in aliqua eau fa in Judicium dedućia, fuper aîiquo articulo, au- * 0 dita Propofitione & Relponfione, fuerit in Judicio fententiatum : quod illa Sen-tentia, in librum Aciorum inferibatur: & poftea luper eodem articulo, vel ei simili, fìmilis fententia proferatur. ABomm Caflrenfium libri, in Pretorio, fub clavibus, Palatiniy pudicis Terra:, £5* Capitanei, fervandi funt. $oan.Alber XT Erùm quia in non nul lis Capitaneorum noftrorum ìocis, & praefertim Capita-tusFoLi&ç. V neatu Majoris Polonia:, confveverùnt inferri libris Cafirenfibus Inlcriptiones, indifferenter univerlae: ij quoque libri, per iuccefîbres Capitaneorum, in privata foca deferri: quibus lubditi noftri infcriptiones, & literas, non nifi cum difficili— tatibus, & nonnunquam grandi pretio coguntur exfrahere: nonnunquam vero, propter nimiam depaćhtionem, non obtinere: quod fit contra omnem îuris, ìurti" éìs2, & œquitatiscommunis rationem:Qu3propter ftatuimus perpetuò obtérvanduni. ut in omnibus terris Regni noftri,vacafcionibus Capitaneattiuw generaìium, & par" ticularium, per cefTum vel decefliim contingentions, libri Caflrenlès eorundem ccdentium, vel decedentram Capitaneoram, de locis Capiteneatuum vacantium » quoquam minime deferantur: fèd fub teftimonio reponantur, in Prxtoriis,. in C»* flis, ad hoc fpeeialiter deputandis. qua: clavibus Palatini, & Judicis Terra illiusr in qua Capitaneatus confiait, & Capièanei pro tempore exifientis, claudi & apen-ri debeant. Rex antiquos Libro s Caftrenjes concjuiret : cS in Pretorii s re pone t'. Jub clavibus Palatini, judicis, Capttanei AlbertusPe /~\Uoniam autem ad hanc ipfam Conftitutionem movebamur jacfciirìs, & injtiri-tricoviœ ìs, fufcditis nofiris ob carentiam librorum eorundem annis lupcrioribus con jąo&IoI: tingentibus: idcirco licèt omnis conflitutio communiter ad futura referatur : 13* men quia libri Capitaneorum praeteritorum, continent (ut verifimile eli) non-pri vatam luecefiòrum Capitaneorum illorum praeteritorum, fed commune m nece -sitatem: Idcirco promittimus, volumus, & debemus , omnes & fingulos libros >■ etiam vetuftiores quofeunque, ubicunque, apudquoslibet fubditos nollros, Spi^1 aies, & Seculares,cujuleunque flatus Privile: ÇËd quia'Corona Regni prsdićti, per has fuccediones poilìt afiquo modo* dividi? Ludovici , O rumpi, vel quovis modo violari: promittimus bona fide, abfque omni dolo cu-K affavi £ da juslibet- fraudis,lub Sacramento Fidei nofte, ipfam Coronarci Regni Polonia fem-to\ t j 7j, per làlvam, & integrane ac illibatam confervare: & nullas terras, vel partes earuns Fok 40.- ab ipfa alienare, vel minuere: fèd eam augere, & recuperare, velutia Coronatione tìoflra, fum us & fu i mus obligaïi notòria muńimentis. §. Reliqua, de Alienazione bonórum Regalium, Vide in Titulo, Bona Regalia ALIENAI R ES qui tollit in fundo noti dislimitato, quis citandus: Vida in Th éulo, KM£TO.- A LV E U Sy Vide in Titulo, fL0M £N. ansata Annata m defifur Kom. Pontifici ampli us: fed pòtius in de* fenfìonem Reip. convertantur. v Si^if.Cr'aco. Ç^tisfaciendo poftulationibus Dominorum Corsfiliariorum nofìrorumSxcuUri1* U 4 J' ^ ^ N unti or u m terrePiVium, mittemus ad Sanćłum Fa tre m Papam, peti timi An-natas: ùt ne eas de Regno efferri permittamus: fed ut remaneant pro defenfio" rte Reip. in Regno. Quò i fi eafdem impetrare non poiTumus: tum jam extunc re-nuntiare iili debemus, eafdem nos neque daturos effe, neque efferri ulla ration# permifTuros. De eifdem Ànnatis. ÌdJm ReXo CJAcra M. Regia, inter alias Legationum caufàs, apud Rom. P'ontiHcem contea O det: ut Annata maneant in Regno ad Reip. tutelami ANNI D ï S C R Ë T I O N I S. Ś ed licèt Tnt or es debent re [ignare bona Puer t s, poflquam na&i fne fint annos ìj. tamen Puer i ante annum 24. non poffunt i Ila berta alienare, abfque confenju amicorum. tonccetudo T^em Tjeraa^nì0^um ex Statuto communi, Tutores fenenfur refignare bona pu* ierr^Craco *-erorum» ^um habent annos quindecim: pueri veto bona fua accipiendo, ufi de* Fol nò ^ent e'S: H^i'ominus ìure fa provi fum, prout fieri contvevit: quòd ipfi puerï ' bona vendere, obîïgareque non debeant, fine cotìfenfir amicorum, consanguineo" rum: douec habebunt annos viginti quatuor tranfàdos. A N N U S GRATI#- S taiułum Luthonis, "Epi[copi Cracôvienfïs, ad tempora Anni girati£4 Fot. 5$. Ç7Tafutum Domini Joannis Lutkonis, Epifcopi Craco. efl: quoi quilibetPr^^ O tus, Canonicus, Altarirta, Plebanus, Vicarius, 'k ex quocunque titulo bene ci ^ atus, curatus, & non curatus, in universa diascefi Crac, fìmoritur iti priinis bus Menfìbus anni, incipîendo à Gircu ncifiorìe Do nini: habeat quarta n ParÌ5n^ omnium introituum: juxta verum vaîotfe'ni fuorum benefìcio rum: fed ^cc^0 frumenta aefìualia rehnquat^ ad fèminandum praedium. fi in tribus feeundis * • fibus; habet medietatem. fi in tertiis tribus Menfìbus: habel terliam p^rtenijClf r Bien- *7- foi: vet: R EGJI P O LONT JE. it A i t. n>entis hyemalibu?,, ad quantitatem praedii non feminati fuccelTon reli£ïisy fed iti Peiiduis Menfìbus, habet totum. A P E S Àpum fur quomodo expurgatur. PEtrus traxit Joannem ad Judicium: aiTerens, quód apes, fèu meîîrfri*. Cashn. tepore nocktrno, furtive ad domu propriam deportaftet. quod fe offerebat Mag Fol. if probaturum» Joannes autem negabat fe hoc fecifTe: (ed diceb3t, fuum proprirnn (ùt decuit) in domum fuam propriam deportale. Tandem Petrus per Judt-Cem pluries interrogatus: fi per eos, qui vidilTent apes, feu meilificia fua, per joanne fecipi5 & in fuam domum deportari, intentionem, fuam poffet probare: reipondit Petrus, quòd tales tefies devifu, nullo modo poffet habere. Nos itaque fìatuendo ^ecrevimus, In tali calu Juramentum Joanni imponendum: fi alias fuerit bonsc fa-b'Z: & pro expurgatione afferenti, quòd proprium fuum mei in domu deportabat. De apum mellificiis. MEllificia in nemoribus, feu Morris, alterius Domini Kmetonestenentes,aut Ju- V'ad. Craco re hxreditario poflldentes, fub alio degentes, detributis, alias Dani, leu & Vartce, lr ^ars aPPe"ans ccmtta appellatam, in Conventione generali Regni , ex-rïlo^.ul Proxim° celebranda, caufam hanc fuam, vigore Appellationis fuse hujuf* ap Poterft profequi, & jufiitiam fuam experiri: Judiee, à quo provocatum sèu quoV3tUni ^U't' ^ine 9uav,s reprehenfione remanente. Nihilominus judicium , à fp a?Pe^abatur, tenebitur partibus litigantibus. dare in fcripto Propofitiones & Re-^ûnis°neSî ^ corui11 controverfias, ex A&is fuis: terminumque prœfigere,in Ter-^ g^neralibusr vel in defećlu Terminorum, corani Regia Majertate. C2 Ut  î f, i® S* T ATUT â, fol:vet:r^ Ift eadem Appellatio, feu motio Judicis Caflrenfu, omtjfo Capi fatico ? ad Regni Comitia fiat. ^hif Pétrie non infre(îu6nfer accidere folet: quód ob longam Capitanai abfeiitmìì à *Âo>' g 2>. ^ c Cgpitaneatu. vel alias ob caufas* homines in Judicio Cartrenft gravati, in a(-^ ' śecDtione juditis'negliguntur, aut retardantur»* Decernimus, ut deincepS'in ćaufis, a Judice Caftrenfi,- omiflfo Capitaneô, ad Conventioneiii genera-îeni ,< juxta priora Sto fu ta, Motio fìat. Appellare) feu Judicem moverei liberum, qui vero non appellati jam Sem enti a tranfit in remjudicatam. €dsim.Mdg TjEtruś agebat contra Mafhiam Judicem: quòd in cau'la, qua m corani ipfo habu-Vidicftâf.• inÌu^am & iniquam fententiam contra i plum promulgMet: à qua tain en toi- ' 2 óo fèntentia* quando i pia m Jud ex tulif, idem' Petrus non provocavit, nec appella vif* ftós itaque hujufmodi fententiam Judicis", qua? non fuit aliqua provocatioue tu' fpenfa, declafamus ttanfivifse in rem judfcafam: praefdićibm Pvtrum ad pœnam de* bifam ^ alias pro Judicibus e Xp r e fia m y c o il d e m na n te s* t 1/t QTafuirtitis: ut fi aliefuis Judex: ordinarius, vel delegata?, timore Dei poftpofitov i/S*/^ ~Jç' ^utiq'Ue fententiam tulcrif contra aliquem ćlienfulum, alteri parti iplum con de-' p 71 v mnandò, fuper hairedit'ite, aut alia re certa in Jud i cium deducb: propter hoc pars 0 '31' damnafa, ad lupe rio rem appellet. Appellationem o Motiùftéïfi profeti unteuique lì cet. g, . ......v tv Appellatiónibus, leu Me fio ni bas ,• quac' à fénteiitiis leu decreto]Wiciorn,TÎ ■tgìjmun. JLy Terrertrium, Caftrenfium, & aliorum quorumvis, ad Termnos générales * rac' ^ ° tempore Qiradfagefirrr# (alias tempore legifimoj celebrandosi Vel ad Convenni generałem Regni nofiri, extu'nc' proximè cetebratfduni fieri folerit, 0evlaran)us: & ita oblervari decernimus.'ut tam Appellanti, quàm ejus parti sdverik, liceaf Ap" pelìationem feu Mofionem prolequi, in ConVentione generali, vd Termi nis ge tienili bus: qtrod i11orurn,pofl Appeliationem farìafm, priùs celebrari cantigerit. jux** fiofmam in procefsu Judicia?rio novi Statuti? deferiptam.- §. Cum qu's per Appelfationeni redarguì Senfenfia-m, & reperituf lata juftè t inferfiónes pomari i deflrlient es, evelkntes* „ C^Tatuimus, & decernimus: quòd iî atiquae plantationes, jam infertac & fadicats# f*5}**1 l^eVellantur & extirpentuf : ctiamfi fuerint propriae ipQus extirpantqtïi debet Fol ïp medietatem illarum plantationunt dimittere in folo f leu Area; pœnâ fex Ma? Cartrm feneafur. ARC iïïEPÎSCÔ PUS GNESNEN81S. Vide in Titulo^ Electïo Regis^ A R EST A T ï 0. Kmetonés etiam ne areflentur, inCivitatibuf: /ed in loco domicilii, in Vilits, juflttiâ (k eis petaiur. Quòd fi Domi nus loci jujlitiam de eis mi nifi rare noluerit' Jure itnpe c dus ejl. âliopuin, pœna fex; Marc, in Cives fecus fdcïéiï* decer ni tur, per Capitan. 'Albertus Pe *fTem broptiT deordinafionem Kmetonum/dam videlicet tatiqaàm nulla îrico. i^çiï. JLlłridi| quidam eorura in fuperbiam efferuntur: pretio& veRiuiitur: experi asq hl\£$i tulir zoSol-vQt: REGNI POLONIA 13 A R O- ^mptuofas, & alia faciunt, quœ illorum conditioni minimè conveniunt; fìcque de-bita inter cives contrahunt, excedentia bona Kmetonalia: pro qui bus tandem debi-*;s, Cives conlveverunt Kmetones in Civitatibus, & Oppidis areftare, detinere, aut aitare, Jure ilio omiflo, ad quod Kmeto pertinet, domicili) ratioue; Statuimus, ad P^cludendam debitorum Kmetonalium viam: ut Cives, pro debitis quibuslibet, Suaeunque ratione contraćiis, etiam in libro Civili inlcriptis, vel non infcriptis , kmetones citare, arefłare, detinereque non debeant, neque pofTint, in Civitatibus ^ Oppidis prsedicftis: led pro eifdem decernimus , Kmetonem in Jure hœreditatis, quani incolit, conveniendum: juxta formam Juris. Et fi Dominus Juflitiam m ini-fìrare differret: efietque occ3fìo Civi, contra Dominum pro Juflitia conquerendi : fUnc Civis Dominum loci conveniat pro Jufiitia, Jure, ad quod Dominus loci it-]Us3 hœreditatis ratione videbitur pertinere. fub pœna fex marcarum, in Cive fe-faciente, exigenda. Pro qua Cives, ad loci Capitaneos citabuntur, per medium, ^ parti, & judicio (olvenda: atque Jure Terrefhi repetenda. Et nibilominus Ci-VJS) ad damnorum (olutionem, & rerum cum Kmetone receptarum refiitutionem, iilius Domino, nude Kmeto fuerit, fit Jure prsfentis Conftitutionis obliga-^s* Qiio in cafii, locorum Capitanei habeant facultatem illos judicandi. non ob-ante, quòd in prxinferto Privilegio, quatuor duntaxat Articulos fint cognituri. IDe areftandis pecuniis. ^em homini poffefsionato, non debent pecunia arenari, excepto, quòd fi mino- r r j rem poffefsionem habet; quàm illud.pro quo citatur:tunc pecuniam fide iubebit n ^\U & Areflo^ quia videlicet parebit Juri, & Judicatis.. Crac jol 123 1 BoveSy (ìmiliterque alias resy fi Facie teneantur areflentur, Capitaneus judicat, in una feptimana Termino prxfìxo. em Terminus Facie tenus datus, alias qui Fa ci on a tus dicitur, in una feptimana Confvetuda ^lari debet. Sic dum res aliquae areftantur cum Minifieriali: tunc fi non reflituit y.5°S^°l'Ł2J ' e> apud quem fit Arefiatioponit Terminum Minifierialis illi, apai quein eiì ri,Tatio facta, comparendi corani Capitaneo in una feptimana. §• De Areftatione Kmetonum fugitivorum, Vide in Titulo, KMETO; 4* De Areftatione: im:pofiefTiQnatoïum, Vide in Titulo, Impossessionatl AROMAT A. Dug aromat a ali quo Jint preti 0 vendenda. Ç^Onfiderantes nos, plerofque Mercatores domefticos, & etiam externos , per Sigi/mun: prtt lnonoP°^a: confiitutiones iuas Aromatum, <& rerum omnium exoticaru-Chzc'. 1524.1 Van;^agis in dies augere: in magnum univerforum fubditorum nofirorum gra-^PlQtn ^e^num^ue noftrum, pro libito fuo emungere: in quo frequentior ufus< ^romatum} & aliarum rerum praedićlarum,quam alibi, effe fòlet: volentes 1T) ; lì Pret,a earundem rerum, ad certos moderationis fines reducere, & ad. coni-Il]( Reip. utilitatem contemperare: multorum potiùs, quàm paucorum cora-Pf'oxi? '°nrulentes: Statuimus, <à decrevimus, in Conventu generali Petricovienli tiuni.me P^terito^de confilio noflrorum Confiliariorum, illic nobifeum exifien-£)0 \ut tatìl ipfa Aromata, quàm etiam Vina propinatona, à Fefto Kefurredionis ljbr futuro, hoc ad funimum pretio vendantur, & emantur: videlicet, Qrors: ,pe^ oc^0 Grofsis.* Libra Croci, una Sexagenà: Zinziberis Libra , oćło b ■ pSjS' ^3ryopbyllorum, media Sexagenà: Libra Cinamoni, media Sexagenâi Li-ì vifj ur.U!n ^ufèati, etiam media Sex3gena: unus Lapis Sacchari, una Sexagenâ & LC11ìi Grafsis: Olei Olivae unus L3pis, quadraginta groffis: Lapis Amigdala- D rum AVE, są S T A T U T A foì:vet:22, ram Venatarum, tribus Fertonibus: Lapis vero Amigdalarum, quas ex Cedano af-feruntur, triginta' Groffis; Lapis uva rum pafiarum minorum, triginta Grofsisvuvaru vero paffarum majorum Lapis, quindicina G-rofsis:: Lapis- RiG, dece modo Gròfsis: una Libra Cynimi, uno GrofTo. Vini Sermiensis una Quarta, uno GrofTo cum medio: Vini vero Terrefiris .Hungarici una Quarta, uno Grofso ad fummurn fòl-vat-ur,. & emetiatur. Magmatici- Grssci una Quarta,, duobus Grofsis : Maialatici Italici & Mufcatellae una Quarta, pretium triuoi GrofTorum non excedat. Qui autem aromata, & res pr&dićtas, pretio fiatuto vendere non poflfet ; iìla ad Re-gnum inferre, & educere nullo'modo audeat: fub amiflìone earutidem rerum : quas contra prohibitionem nofiram advexerit, leu» vendiderit. Statuimus inlii-per & deerevimus: ut aurum, & argentum filatura, etìam fub amifïïone,. & con-fìfcatione illorum, nequaquam deinceps ad Regnum noftruro vehantur, & vendan-tar. Ut autem hujufmodi Confiitutio nofira effćlum fuum acci piat: vobis omnibus & fìngulis fupradicffcis, cujufcunque ordinis, & conditìonis exilkntibus, diftri-ûb mandamus: ut ab ipfò Fefto Keiurredionis Domini proximo, nemo majori pretio, quàm fupra expreflb, Vinum Sermien, & terreflre Vngaricum, necnotf Malmaticum, & Aromata, aìiafque res praedi&as, fub earum amifïione, ubiv s in* Regno nofiro vendere: & prxdi&um aurum, & argentum filatura, ampliusin ipfuai Regnum noftrum inferre audeat? fub earundem rerum amiiìione. Quocirca vobis, ^rprafertim loci Capitaneis, &eorum Vicefgerentibus, ac Civitatum & Oppidorîî Proconfulibus, & Confulib. mandamus: ut hanc Confiitutionem nolìram, in. Civi-tatibus, & Oppidis, & apudEeclefias ParochialeS) diebus feftis, per publicam pro-clamationem, ad univeriorum, quorum interefi notitiam,. denuntiari faciafcis. Vos vero Palatini, & Capitane!, in cufiodiendo <$tperveftigindo, ne quis eandem Con-fìitutionem nofiram tranfgrediatur, cu ran* & diligentian o m nem, i&và cum Telo-rmatoribus,quos vobis ad hanc curàm & cuftodiam adjungimus,adhibeatis:&quof~ cunque ofFenderitis, vel deprehenderitis, in invedione, & venditione allquarp'1* rerum ex praedićlis,, contra hanc ipfam śnhib?tionem nofiram excelsifie: ealdemreS pro fifco nofiro Regio capiatis: & pro nobis fideliter, & integre coafervetis* fub0 pœnis, contra Capitaneos & Offîciales négligentes fìatutis, & pro grada noto, ali* ter non fadìuri. AROMATARI1 I. i Dolores Medici., Apothebas Aromat ari ar quotannis r evi citant. Sigi/:Pétrie /^VUia plerique funt Aromatarij, qui non habitis rebus ad medicina^ necefftrij'sl fol. j»/ Vxunam pro alia ponere folent; vel ex rebus vetu(ìis> ^P'tulemur, ad accefsiones opulentiores, qua: ex auri fiunt copia, Decernimus & /-»<-/ / a ^atuimus:quòd valor Fior. Ungaricalis 32. GrofT. non excédât, aliter,emens & ven- ^ ' er,s puniatur, juxta co^nfiitutìonem Piotrcovienfem? anni preteriti: alias juxta e°aflitutionem Alberti Régis Fraìris no fi ri. B A N N ï T I O Si Bannitus defenderet fua bona* OST fa&am ^annitionem, in quantum idem v'<%s, Fona fua Jure amifTa defenderet, executioni brachi] Resalis fe oooonendo: extunc ^3 juxta Regni Statutum, univerfà Nobiîitas terrje,.difîric%s eiufde n , foLjâi in quibus bona vidi confìfiunt, una cum Capitaneo lori movebitur, o cum apparatu bellico, contra vi (fiu m rebellem: irà-qtiòd poteri de luis repelli, rejici. Et fi talis rebeîlis ooterit in perfona fiia comprehendi: ls eum complicibus fuis comprehendatur: & mancipatus turri inclùdatur: radurn Jur i s omifìt, probando contra fe malum procefiumefle. Si vero id nonde-ìonfiraret: tum ^lis fublatio locum habere non debet. BELLU M. Bellum, quale c? que m ob finem. "Jem ut expeditio bellica ordinato modo fiat: ad tuitionem Regni,.& non ejuf- c:nif r,^ deflruffionem cedaf. tmo. ^ Bsllwn in Comitìis decernatur : infperato cafù excepto. p0[ J^# em pollicemur: quòd neque terrigenis ad bellum moveri rnandabimus: abfqî Casimir ii\ onventione communi, in fingulis terris infiituenda* Niefzowa: ^XCEPTlO. Quia tamen incerta efi futurorum eventuum cognitio: necad-V^HUS'Ììl0S Certa con^',a dari^aut- provifiones fieri pofiimL* erit in potevate nofira, $jmf£racQl aecreto prsfentis Conventus, generałem belli motionemlacere, ubi taliS'.neeef- jj27. ' ut illi, per praelidia decreta obfiarinon poiBt. Di Con* BEK ï6 S T A T U T A. fol: vet: 25. Conventus provincia fes, bellum quoque antcredent. y TTem quoniam canvenimus ctini univerfis fùbditis noflris: ut quam-îibet £xpe- tusiAQìFol. *• ditionem. bellicam generałem, Conventiones particulares, in lacis confvetis , ç y " lecundum confvetudines ex antiquo fervatas, prccederent: itaque Itatuimus,. quòd nos, fuccefforelque noflri, quotrenlcunque Expeditionem beìlicam velie mus indi-cere, feu vellent, neceffitateque quacunque expofcente: totiens Conventiones particulares inflituere debebimus, & debebunt: videlicet Terrigenis Cracovienfister-fx, in Ptolfovice, óandecenfis, & Biecetifis, in Czechow:Sandotuirienfis,, in Nowe-Miiaflo: Majoris Połoniae, & Wfchovenfis, in Srzoda: S'radienlìs, & V elunenfìs, in Sirâdia: L3ncicienfis, & Cujavienfis, & Brzeftenfis, in Brzelcie: Dobrinenfis, in Ri-pin: Goftinenfis, & Sochaczovienfis, in Ripin: Ravenfis, in Ruva: LuSlin^nfis, & , Lukovienfis, in Urzędów: Cheltnenfis, in Rubiefzow: Belzenlis, in Busko: Premi-slienfis, in Moscifkâ: Podoliae, in Kamieniec: .Sanocenfis, in Sanok: Leopolienfis ,, in Vifznia: Halicienfis, in Trçbowla: ad confulcndmn neceflitati,tuiic tortaffis no-bis, & Reip. Regni noflri imminenti» ç .STMILIS., Beìlicam expeditionem generałem, non nifi deliberate, &ex legi~ timis rationibus & caufis,. & neceffitate publica, futuris temporibus inflituemus.* fecundùm difpofitionem Statutorum, praemifsis generali & particuiari Conventibus. Cùm vero Expeditio bellica fuerit inflituta: ad illam immutandam, Conventiones indici non debent. ne cum ex decreta & publicata expediticne, prseparationessi bellum Nobiles fecerint, fi eodem tempore contribuere cogerentur, duplici luai" ptu onerentur* Li ter £ Reflium Bello prœmitten&e. rgtfm.Bidi Ç Ta tu i mus &ordinamus: quòd dum bellum generale, juxta Statura antiquìora 9 goflix. IJ20 ^3 per nos,,& fuccefìfores noflros, indi&uni fuerit: extunc trinai litera Reflium r • FoL 2J: feorfìm five fucceflìvè mittaiìtur: & in ultimis literis Reflium, nominabitur dies Conventionum particulacium, in diflri&ibus. Pro quo tempore Cafleltani diflri' ćtuum, tenebuntur, cum Nobilitate convenire: & conftituere inter fe unanimità diem, ac locum, ita quòd Nobiles diflrićluum,, cum fuis Caflellanis, ad locum neralis belli defîgnatum procedane.. Et Caflellanus, in profe&ione de Nobilitate conquerentibus, fuper damms & injuriis juflitiam faciat: inobedientesautem nobis*. & iuccefforibus noflris deferat. Quòd fi deferre neglexerit: extuac damna pafà3 perfolvat; Si vero idem Caflellanus, egritudine, vel aliâ aliquâ cauta ablens fuerit-vel tranfire non poteri^ extunc in locum fuum, alium idoneum Nobilem deputat bit ad praemilfa.. Qui à bello liberi funt*. Sipifin Bid I~^em fiatuìmus: quòd in eiidem Conventibus particulàribus, îicebit eifdem Ca~ gofii 5^//; ąu(T^ $ commune Jus, nos confervabimus. In bello hfiratio Militum. LUflratio omnium ordinum, Spiritualium & Secularium, Civium & Colonor luftra-rum, ad profećtionem «xpeditionis bellica^ fieri debet in univerfo Regno uno tiotnftituta die: hoc efl, pro feflo S. Adalberti, anni proximc infequentis 1545. Interea autem erat lSĄS, debent fefè parare. Qiiomodo autem, & coram qaibus, haec luflratio fieri debeat: crnno^ tum in Palatinatibus, an in terris five diftri&ibus:in proximisComitijs, de confen^" omnium ordinum fłatuetur. Quòd fi luflratio hxc,pofl expletionem rerumo-^nìum, ad eam pertinentium, effećtum fuum erit forbita: nihiloniinus alia vice , sonftituenda non erit: nifi ex Comitiorum decreto. Spriîualts fi Je in lujïratione non fliterit. filando luflratio hacc efFecìum fortietur, ad diem fupra fcriptum quifque ordo, tam is, qui per ir, quàm is, qui peralios expeditionem tacere tenetur, exhibe-fe debet: juxta facultates fuas, àmodum fupraferiptum. Quòd fi quis Spiritu-3^ìum non fecerit: pana in eum decernetur, que fuerit in Synodo conflituta. quae cum exa&d ab aliquo fuerit: in utilitatem Reip. cedere debebit. Si vero Secula-ris is- fuerit: eâ pœnâ afficieîur, qus in Comités proximc futuris erit conflituta. Quòd ipfum de Civitatibus, & earum expeditione: fimiliter de expeditione Coloj ^orum, intelligi volumus. In bellum, Litvanorum expeditio. Quòd magnum ducatum Litvaniae attinet: cùm e(T t rogata S. M. Regia, abunr-veda congregatone Comitiorum, à Confiliarijs, & Nuntijs terreflribus: ut ł iJ^s Ducatus lubditos fuos, eò adduceret: quo & ipfi, ad fimilem ordinationem Sediligentiam adhibeat: ut etiam Ducstus Litvaniae, ad hanc communem ^P^itbnem, per Legatos luos, ad proxima Comitia mittendos, confentiat: aceft foe: quandoquidem ab ordinibusRegni,fraternum illis promittitur lùbfidium: ^ quod fummum poterint auxilium laboranti Regno ferre,, non recufa- PruJJorum expeditio, Zathorienfmm, çj Ofvoiecinenftum. "Te™ Suffis, quoniam ultrò fe faduras receperunt, ut contra vim hanc, facuì-fs p tat^lJS fuis, nobis & Regno huic non deefient: mittet S.M. Regia Confiliari-» sernU*CS' a<^ (lu^ in Majo menfe Mariemburgi habebuntur: ut ordinatio- ^'lc' ]^IS declarent: & ad eandem illos inducant. Hoc idem d« orien. & Oiwiecinen. promifit^ E In B E L. 13 i? T A T U T A: fol: vet: 2& ln Bellum generalis expedi tio, quando fieri debeat. EXpedifcio autem hujufmodi generalis, fieri non debet: nid certum fît & indubi-tatum (quod Deus omen obruat) hoflem rupto fœdere, quod ci cu n S. M. .Regia intercediti aut ipfum per fe iti Regnum hoc imprelììonem facere: aut ingen-tem vim fuorum popuìorum, qui ejus imperio fubfunt, addepopulandum Regnum in ittere velie: Quibus veteri debita expeditione refifìi non pofftt: quandoquidecn ejufmodi expeditio, contra extremam vini & potentiam de confenfu omnium ordinimi efl decreta. H#c ordinatici ctfi ita decreta efl.* quia tamen NuntijLitvani#, PruHìir, Zatho-rien, & Ofwiecinen, Ducatuum deilderabantur: à quibus cotifenfus, ai inumani & reciprocam hujufmodi inter Te beîlicacde£é'nfîoiiiscoiijunclionem,videbatur neceC-sarius: flatutum efì, & ab omnibus Regni ordinibus receptum • ut h#c omnia ita eonferipta, & co 11 chi fa, fufpenfà ad proximum Regni Conventum manca it; Hac adjećla conditione: Ut li iftorum lupra exprelTorum Ducatuum Nuntij^ad Conventum Regni futurum, cum pieno mandato mifsi> ea in fuos pro iitilitate Regni re-ceperint: qu# regnicoli fuftinere, ad illorum commodum voi un t: tum qu# fu:it concluda, Sigillo M. Regi# communiarctur, & cotifirmentur omnia» Sin minus: abrogata omnia, & nullius roboris effe cenfeantur: & fit liberu rt, aliid in Conventu confilium, de imminentibus periculis capere» Si vero (quod Deus: auferat) hoc anno, antequam alia Comitia habeantur, magna vi hoflis impetu: 11 faceret, modo, fuprafcripto: tum hxc contlitutio ad defenEonem Rcgni> & ad relìitaadum hofli, robur habere debet. Confili artor um confenjus in expeditionem generałem.. QUibufquidem Conflitutionibus, infra fcriptt Domini Confiliarij", manibûs fuis propriîs fubfcripferunt. Petrus Archiepilcopus. Gnefnenfis, &Epi(copus Cra-covienfis; Nicolaus Vladisiavienfis: vSebafìianus Pofnanienfìs, Samuel Plocenfis, & vicecancellarius, Joannes Chelmenfis, Episcopi, nec non joannes, Comes in Tarnów, Caflellanus Cracovien. Petrus Kmitha, Comes in Viinice,Cracovien, l'ami (-• sius, Comes in Labifsio, jPofnanienfis: Petrus de Sluzcwo, Califsienfis.; Stanislaus Laski, Siradienfis : Nicolaus Chodzieski de Potulicze, Brzedenfis: Joannes de Kościelec Inowladi, Palatini: Spitekde Tarnów, Tefaurarius: & esteri Dignitari], & Officiales. De PruJJts iterumy Zathorien. Ofwiecinen- Sigif.Craco ^ I tAmetfi vero incoiai Ducatus Prufïïae jaai eò adduximus." ut contra violenta 15 Ą3' hoftem,. nobis & Regno nofìro, omnibus facultatibus;, ac etiam jugulis futs,fë auxiliaturos receperint: quia tamen fubditi Regni noflri Polonia:, minus quàm opor-tet, illos fefe fa&uros promififfe affirmant: Quòd fcilicet tantum contra violentimi & potentem ho/lem,auxilia ferre: non autem fîngulis annis, communem & folitam defenfionem fuftinere deberent." cum ipfi non folum in una re, fed in ornai necef-fìtate illorum, quo minùs eos defendant nihil devitent: Qiiodque feiant,. ipfos in Chronicis fuis habere deferiptum: Quia ipfofmet, ut liberarentur exoneribus, & fervitute Ordinis, virtute ac potentia fua adjuverunt: ut omnino li ber ta tes eoruin , fanguine fuo militari redemifïe, atque mercatos effe, fit confeflum. Illis ergo pro-miiìmus, &promittimus.' nos denuo velie Confiliarijs noflris, & fiibditis ferraruni Prufsiac in id Comitia ed i cere; & Nuntium noflrum ad eos mittere, Confili js ipfos eoadducendo: ut non folùm contra violentiorem hofìem, verùm etiam ut uniformem fingulis atitiis defenfionem, contra quofvis Reip» hoftes, cum fubditis nofłri Regni communibus viribus fuflinerent. Q^ia qui dem in re, fi nofìris confilijs & adhortationibus obfequi noluerint: tuoi in primis Comitiis Regni noflri,. Co itila Senatus nodri eo nomine exquiremus : Qiiidna n ulterius, in eo negotio * " é re debebitnus. Qi_iod autem de Ducatu Prufsiae fcripfimus: hoc idem etiam de iiu-catu Ofwiecinenfi, & Zathorienfi, facere volumus & pollicemur» I» 29 fol. vet. REGNI POLONII,' ï9 BEL* In bellum mili tum expedi ti o : çf quoi intra fines Regni militare cogantur. S Ed quia in armata militia, honor Régis, & defenfio totius Regni dependet: tę- Cafimirus netur igitur quilibet miles, fecundùm quantitatem & poflfefsionem honorum fu- MagVislic; orum, & redituum, ad Reinp. certis armatis homìnibus lervire, & prodeffe. dum- 73^. fol.^ modo bona illorum fint libera, & de Jure militari i.nftituta: & abfque omni vexation e conferventur. Decernimus etiam, quòd Barones & Nobiles noflri terrarum Poloni#, nobis & nollris fuccefToribus, in Regno tiodro Poloni#, quanto meliùs & effìcaciùs poterint, teneantur militare: & armis fe inflruere, & fervire. Sed extra Kegni metas, nobis fervire non funt obligati. nifi ipfis fatìs competens fatisfa-^io per nos impendatur: vel per nos fpecialiter fuerint petiti, & ad hoc rogati. Damna in bello pafsis Rex perfohat: ex capti vitate liberete QUod fi in fui tus hoflium, in dićlum Regnum invalefceret.'tunc Nobiles ipfi- Ex Privile-,us Regni, ad repellendam eorutn fevitiam occurrant, cum omnimodaeorumgioLud:Caf potevate, Demum fi nofìrò, & nodrorum fuccefforum regiminis tempore , soviae, 137$ Pro aliqua expeditione facienda, ultra fines Regni ipfius, procedere nos expediat: Fol. ąo% vel eofdem nobifeum, cum inimicîs quibufeunque, in ead^m expeditione, confli-ftum feu bellum facere Ve^ aliquos, captivum vel captivos^ cujufcunque flatus, conditionis, aut emi-gellofoLLL ^ ]t % captivaverit: illi, vel illis promittimus, à quolibet hujufmodi captivo, dare • olvere unam Sexagenam, monet# in Regno currentis: & recipere pro nobis ca-utn depaclandum. exceptis Civibus^ & plebeiis; quos ilie, vel illi depaćlent, ri > A°S a^^uxer,t5 feu adduxerint captivandos: pro libito fu# voluntatis. Item nap ^Uan^° ipfis prœfatis noflris terrigenis, extra metas Regni noflri, expeditio-per t r ex|re> Jeu transferre mandabimus feu mandaremus: quinque Marcas, fu-r quamlibet haflam, dare, folvere, & diflribuere promittimus: in civitate nota-Caf°ri °LxCt àinridus, fèu antequam metas Regni noflri exiverint prxdicli. a* leu ^uccefTu temporis fe offerente, dum infra fpatium duorum annoru, V) . ^ributi onem pecuniarutru fic, ut pr#rnittitur,faćl:am, ad expeditionem non e Ier^nus : extunc ijdem terrigen#, ab hujufmodi pecunijs & fervitijs, ratione E a praedi- BEL. 20 S T A T U T A fol, ve t yh prediifforum pecuniarum faciendis, erunt foluti penitus & exempti. Si autem infra decurfum eorundem duorum annorum, ad expeditionem, cum eildem terrige-nis tranfitum faceremus: & extra metas Reg;ni nofiri, cum expeditione procelferi-inus: extimc prsedićli terrigena, ab eifdem pecunijs & iervitijs, prartextu earundem fint abfoluti. Casimir tn ^ SIMILIS. îtem polîicemur: quòd dum & quando nos, extra fines Regni Ntefzowa: noflrj-? expeditionaliter profieiici contigerit, omnibus terrigenis noflri's, nobifcum J4S4^ *°>" euntibus, exolvemus Jura terrefiria: videlicet fuper quamïibet Hafiam, quinque V' Marcas. Pro damnis etiam, & captivitate, ipfis fatisfaciemus: juxta quod ipfis àno-firis przedecefToribus eft concedimi» §. SIMILIS. Nobiîitas fuis proprijs cervicibus, à cafibus bellicis, Regimili fiofirum defendere eonfuevit, & eft aftrićia. De qtiibus bonis expeditio fìat, hoc efi, ut è diverfis dijlriclibus exp editio verta fiat. Sioif.Craco. ÇTatuto vetufto innitentes, confiituimus: ut terrigena, in diverfis terris domici-jjio.Jol.14. ^ lia bab en tes, omni tamen fraude fubmota bellico fervido, ex eis bonis, ubi eos Refics praevenerint, propria pedona: dc alijs autem bonis, expeditione congruenti iatisfaeiant. at vero iècus facienti, fraus & dolus non patrocinabuntur. Filius non emancipatus, pro patre: frater indivifus, -pro fratre f militare poff.unt. Casimir, in TTem fìatuimus, quòd fi quis ex terrigenis nofiris habuerit filium, adultum , ìn= VJViefzowa , Idivifum; aut frater fratrem, potentem ferre arma: poterit ipfum ( etiam fine lice 11-jąta. Fol. tia Regia) ad expeditionem vice fua mittere; qui fupplebit locum ejus: tanquam xcv. folus perlonaliter intereffet fic tamen, quòd ipsum eo modo expediat: fìcut ipfe- met iturus effet Armigeri ne dmnna dent, Stati one s m campis jaciant. Casini Ma* Xpedit Reip. ut fubditi quiete vivant: & quòd nulli noceant: & in virtutibus Jyr. ,• ' „ £ £1 convalefcant. quidam tamen pra?tereunte$ irta, veluti Iegis tranfgreffores, quòd Fol 2? ' c^m Per tcITas proprias pergunt ad expeditionem bellicam, quafi hofies, infinita damna pauperibus (etiam plura, quàm hofiibus) inferre non verentur; per quod terra? nofira? maxime devafiantur. Voîentes itaque hure periculo, de remedio oportuno providere, Statuimus: quòd quotiefcunque ad bellicam expeditionem fit progrefïîo, nullus in villis Ststionem faciat: fed in campo, nec rapinas, in equis7 pecudibus, pecoribus, vel in aliis rebus ccmmittant: fed iolummodo pabula reci-piant moderate, pro luis equis. necStationes faciant de lignis, in Sylvis, Gaijs,aut Rubetis, pro œdificiis valentibus: ut ex hoc aedificia villarum, integra & illsefa per-maneant. Et fi quis, velut temerarius, hujus Statuti violator, fecerit contrarium : domino illius villa?, sut cui damnum efì illatum, damna refiituat. juxta Sacrameli* tum, cum refiitutione ablatorum,fuper ablatis praeflitum: cum pœna Piatnadzieflay ad hoc appofita. Et nihilominùs alia fimiîis pœna cedat nobis, occa(ìone violatio-nis Statuti. Per hoc tamen non negamus: quin pabulum inoderatum equis, & ri-£tus iplorum, fine quo tranfitus alias non pofiìt haberi, recipiatur. Vinài si. Jdgel. tonfirmatSiatit. Cali ut. Magni toi, Lxujì Contra rap tor e s, Majores etiam pœnœ ftatuuntur. £f taxât io rerum venalium in bello, dejeribitur. QUanquam felicis recordationis Calîmirus Rex Polonisc, pracdeceffor nofìer y cùm nonnullis Principibus Terrarum, Regno &Majeftati fuaecontrarÌ3ritibus?/ npif 32. fol: vet; REGNI POLONI /E. 21 BEI per multa tempora, bella & expeditiones habuerit, fecer't, tenuerit, & ex^rcueritr nunquam tamen, tempore felicis lui regiminis Regni, per bellatorrs, t(^t & travia danina, pericula, facrilegia, effradtiones Ecclefiarum, & devafiationes honoru E:~ clelisc, Óc Monafieriorum, ac aliorum honorum fuerunt, nec (iintT tot, & tam gra-via: uti felicis tempore noftri regiminis Regni (quodcondolentes referimus)perpetrata, & commifia. Statuerat enim, ac laudabiliter ordinnverat prœfatus prae-decefìor nofler, cum Praclatis, &Dominis Regni lui: Qjiòd omnes & finguli regni-colx, ad expeditionem euntes, quocunquenomine cenferentur, nunquam in Civi-k tatibus, Oppidls, villis, allodijs, & alijs bonis, tam Ecclefiarum, & Monalleriorum, & Secularium, quae asdificia habent: fed in campis, vel rubetis, Stationem facere .• nullafque rapinas honorum qucrumcianque, & violentias cuiquam inferre debuif-sent. Item fiatuerst, cum Praclatis, & Dominis praediclis, leviori comparatiotie ex* penfarum, ad expeditionem tranfeuntium,. & utilitate Regni penfatis: Qiiòd euntes ad expeditionem, pro expenfis fuis comparandis, Bovem pro media Marca, Vac-cam pro oćło Scotis, pro Fertone porcum, Mutonem pro duobus Grolsis, duas Aucss pro Grolso uno, fex Pullos pro GrofTo uno, Capetam tritici pro duobus Grofsis, Capetam filiginis pro GrofTo uno, & Capetam avena? fimiliter pro Groffo uno emere debuifient. Quod ftatutum, per longam eonfvetudinem terrigenarum nofìrorum, fuit & efi tentum: & laudabiliter obfervatum. Sed tempore felicis no-(ìri regiminis Regni, quorundam incolarum Kegninofìri detefianda perverfitas, no lciens abAinere à vetitis, nec debito modo gsudere concefsis, tam laudabile Statu-tum in abufum damnabilem deducendo, non tantum praemifia, led multò plura & niajora mala, quae Divinse MiijefiatisofFeniam, Regnique nofìri delolationem inducere videntur, ferociter perpetrando, commifit. prout ex lubditorum nofirorum ^uerclis, & querulofis-clamoribus percepimus: & nos ipfi certa ixperientiâ preba-vimus. Etquibus in Regno nofiro, multa fcandala,magna pericula, &gravia inco-ivoda, nec non defìrudionesEcclefiarum & Monaflericrum, funt feruta: & amplia tra fequi (nifi celeri remedio fuccuratur) verifimile eft, in futurum. Nos igitur prsmifsis, & alijs maìis occurrere, & indemnitatibus Regni nofiri,& Ecclefiarum ^onafieriorumque provida circumlpedione providere cupientes: tam laudabile Statutum praedićli przdecefforis nofiri, de cotifilio pariter &confensu, PracUtorum Dominoruni Regni nofìri, approbantes, illud audoritate nofira Regia coiifirma-^His: nofiris vobis dantes in mandatis:Quatenus tam laudabile Statutuai, in Civita-^bus & Oppidis Regni nofiri, ac ipfius confirmationem & approbationem, publi-Csri & proclamare faciatis: illudque ab omnibus regnicolis noflris, (ub obtentugra-nofirat, oblervari prxcipiatis. Tranfgrefifores vero ipfius nobis, & illis, quibus ^amna intulcrint, pcenam Siedmnadziefta^ alias XII1I. Marc, vel msjorem jœnam î^ius terra?, per cujus terrigenas prsedido Statuto contraventum fuerit: una cum glatis damnis, & injuriis, folvere tenebuntur. Qua? damna, & injuria?, per illius fo-Jl^s juramentum, cui illata funt, quicunque ilie fit, corani nobis probare debent : Repris Pontificibus: qui cùm iœpiùs, ex diverfiseaufis, in remot/s partibus cau-agere habent, Procuratores ipforum, diferetos & idoneos,Spirituales vel Nobi-Seculares, nobis ifìud prxftent. Vobis nihiloininus, hujufmodi tranfgrefifores patuti pra?lcntis, nofira approbatione &confirmatione iudicandi,condemnandi,ad atisfa£Honem compellend?, & puniendi, omnibus dilationibus remotis, omnimo-dannis, & committimus facultatem: man iantes vobis, omninoque haberevo-entes; Quòd prœfentes nofiras, approbatiotiis & confirmationis hujufmodi literas, 3n libres terrei!rcs, de verbo ad verbum, ad perpetuam memoriam, Icribi & infer-faciatis. Nos igitur Vladislaus, Dei gratiâ Rex Poloni» &c. hoc laudabile Statu-' ; n fu peri u s notatum, Serenifiìmi Principis & Domini Cafimiri, Dei gratiâ Régis v iia?, prsedecefToris nofiri, renovantes confìrmamus: & ad librum Juris terre* F Aris BEL. U $ T <. T U T A {ohvet^ flrîs, Icribî & notari julsimùs. prout antea, in Statutis eifdem Domini Régis Cali-miri éontïnetur: ac in omnibus priùs enarratis, obfervari & teneri feci mus: de Con-filio Pralatorum, & Dominorum nofirorum. fcafim. ferii §• SIMILIS. Quod fi Vos, aut aliquis Veftrûm, in exhibenda juflitia, injuri-iìsPetrico. aut damna pafsiS, poftquam per eos requifiti fueritis, négligentes ac remifsi fu-I4j*7. Folio ćritis: poferint perfonae Ëcclefiafiica, contra vos, & quemlibet ve H ru m, pro hujul-Ucv. modi negligentia,' uti jure Spirituali: & per Judices Ecclefiaftieos, cenfuris Eccle- fiàfìiéis còmpelìere: quibùs vos fûbricimus. Volumus t'amen elle in optione, & arbitrio ińjuriam aut damńum palsir quòd pofsit & valeat, fuper damnis & injuriislibi illatis, ad Ecclefiafìicum & Secularem Judicem, pro' Juftitia recurrere. Manda-fnus vobis, & cuilibet veftrûmV omnińo habere volentes: quòd praclentes noiiras hujufmodi, spprobationis & confirmationis literas, in libro ferreftri, de verbo ad irerbum, ad perpetuam rei mem'oriam, feribi & inferi faciatis, in feftimonium fu-£urorum. fecus, noftrae gratis fub obtentu, non faduri. Adum & datu-m Petricoviad in Conventione generali, Sabbato port feflum S, Andreas Apoftoli : Anno 1457-tìoftro Sigillo prxlentihus appenlô. &c. Praeïentibus ibidem Re ve ren di (s. in Chri-fio Patre, D', domino Joannę, fandaeEccIefis Gnefnetf. Archiepifcopo, & Primate: Thonla Cracovienfi, Joannę VÌadislavienfi, Cancellano, Andrea Pofnanìenfi, Epi-feopis: Venerabili Joannę Luthkonisde Brzezie utriufque Juris Dodore, Archidi-acono Gnefnenlì, Vicecanceilario Regni Poloni#: necnon Magnifìcis, Generofis ? fìrenuis, & Nobifibus, Joannę de Czilzow, Cartellano, & C'jpitaneo Cracovienfi •' Stanislao de Oliròrog Califsienfi : Derslao» de Rithwiâny Siradienfi/ Petra de Op* porow Laricicienfi': Nicolao deKofciélec VÌadislavienfi, Palatinis: Andrea deSpro^ wa, Palatino & Capitaneo Leopofienfi: Petro de Szamothuly Polnanienfi: Petro de Gay, Califsienfi: Hincźa de Ftogow, Si r adienti, & Regni Polonia Vicethefaurario-Creslao dé Kurozwiaki, Lublinenfi: Joarine de Borek, Brzeftenlì: Petro dé Molci' na, Dobrinenfi: Petro de StriAow,VÌadislavienfi."Stanislao de Szydłowiec, Zarno*' Vienfi, Caftellanis: Crcslao Woyfyk,de Woyeza, CracoVienfi: Sandivogio dé L*-zizanica, Sandomirienfi: & Capitaneo Lublinenfi: Floriano de Paczanow, Craco^ vienfi: Criflirìo de Smoisko, Ju'riivÌadislavienfi, Dapiferis: Joannę Kra&a* de Lu' bineza, CalilTiénfi: Jacobo de Derubilo, Cracovien. Pincernis: & alijs pluribus,fid5 dignis, circa prsëmilTa. Datum per manus prxfjti Reveren. Patris, Domini Joanfi's Epifcopì Vladislavienfis, Cancellarij: & Venerabilis Joannis Luthkonis de Rrze^e ùtriulque Juris Dodorfs, Archidiaconi Gnefnenlìs Regni Polonia Vicecancellarij* fincerè nobis dilećiorum: fub Sigillo noftrd, praefentibus appenio, in fidem pr^-fnifìTorum. Adrelationem ejuldem Reverendi patris Domini Joannis Epifcopi Vla** dislavien. R. P. Cancellarij in bello damhum pafsi, quo $urè éxpèrìrì Jebént, prœféftiin Spirituale s. tofani, ttex Afimirus, Dei Gratiâ Rex Polonias, Magnus Dux Lifvaniae , <&c. Univerfis inOpatowiec V^fingulis Capitaneis, fignanter tamen Cracovienfi, Sandomirienlì, ÌSfovx Civi* 7474. Folio tat,s' R^ d ó m i e n fi, Lublinenfi, & alijs ubilibet confilìentibus, prxfentibus require^ Lxvii) ^'s' ^ncer^ ^ fidclibus dilećiis, gratiam noltram cum favore. Magnifici &Gen^ rofi, lincerè &' fideles nofiri diledti, ndn fine animi gravi moleflia, ac Divina u{* tionis nietu, quotidiaiias Spiritualium Regni rtofìri querelas, (acrymis etiam per^1-ftas audimus: Quomodo ipfi, per terrigenas belligeros, qui ad cxpcditioneing0-neralem proximè preterita m procedebanf, in bonis Ecclefialìicis, praeter moresn tcrrellrem, damnificati furit. Volerttes itaque ultionem DiVinam intercipere* fìraqtie animadverfione prevenire, cutii omnibus Confiliarijs noftris, in Opatowie^ ekercitdaliter congregatis, talem moduni invenimus, Statuimusque: per quem iP^ Spirituales damna fua, per via m Juris repetent breviorem: Quòd quilibet pro da* mai* 35.fol:vet: REGNI POLONI! 23 BEL. fnnis fuis, pofïït corani Capitaneo loci, cui damnificator ipfe fubfacef, eum convenire. quem ipfe Capitaneus, pro damnis illatis, non fecus quàm pro articulo ca-^fenlì, uno ex quatuor Jure deferipto, judicare debebit: &admittere probationem fi(^ori. ficut pro violenti*domefiica, aut fi adìor id elegerit: (quod arbitrio ejusde-ferimus) purgatione juramenti, more Caftri, reus judicetur. Si vero Capitaneus In longadiftantia fuerit, coram quo reus deberet trahi in caufam* poteritsćiorSpi-ritualis, opportunitate capta, dum ipfi in partibus Cracovienlibus, & non Majoris ^oloniae elsemus conflituti, ad nolìri praefentiam reum citare, quem nulla difiridus cvocatione volumus excipi: fed more bellico, adori jufłitiam miniOrare. Quœo-nmia delcripta, de Spiritualibus bene pofTeffionatis, terreftrì dominio, five haeredi-^rio, intelligere volumus. De alijs vero spiritualibus inferioris conditionis: qui propter eorum egelìatem, in judieijs terrefiribus, maxime fic remotis, non fuffici-fnt- extufjc poterint in Jure eorum iscclefiaftico, damnificatores fuos convenire. ln quo, qaindocunque juftè convidi fuerint, & cenfuras ultra annum fufiinuerinr, v°lumus quòd rigidiffimè confìitutio, de talibus edita obfervetur: & quòd turrì ^ancipentur. Hanc Volumus, à Judicibus Spiritualibus, & a&oribus, feveritatem l^oderari: ut nec illi in petendo, five exiftimando damna fua, nec irti in decernen-modum excédant rationabiiis aequitatis. In cujus rei tertimonium,SigilIum no-prarfentibu'S eft appenfum. Datum in Nova Civitate Korczyn, Feria fextaprogni a, ante Domiaicani Oculi: Anno Domini 1474. Ad mandatum Domini Regis. Omnes Reoni sardines militent, tam Seculares, quàm Spirituales, ac Ci vi" tates\ omnifque belli eus or do de feri bi tur. IN primis edicimus: uì juxta confvetudinein, omnes domini Seculares, juxta fa- Ca/ìmi. ter2 * cultatem honorum fuorum, expeditionem bellicam fervire teneantur. tius i^jj. Item Spirituales, pro fîac expeditione debent fervire ad bellum, juxta facul* ExRege/lris tatem & exigentiam honorum fuorum.nè fine provifione bona itidem eorum, pro- Regix Can~ Nobilium, annihiîentur per belligeros & damnificentur. Sed fi^^qux vidua- cellario. m necefiaria ab illis recipientur:' fòlvi debent, juxta Statutum, ea de re diu fadum. nihilominus Capitanei locorurìi, qui debent Ih priùs quàm caeteri movere, vi ^ potentia in hoc diffolutos, & rebelles compelcant: tam adfolutionem, quàm ad P^grefTum celeriorem eos cogentes. alias ij omnes in campo, five belli, relponde-®nt: vel in'dojno coram Capitaneo: ubi ex his duobus, damnum palsi elegerint. & , n(nnifieator pœnâ xml Marcarum, foluto damnó, irremiffibiiiter pro Regia Ma-Jefiate punietur. • ' Item Ecclefiae Cathedrales & Collegiata, Abbates, five Praepofiti Canobiorum , ^bent expedire armigeros in eo numero: juxta quod in Sy nodo, fuper unumquem-^lle lauckbitur. i?pilcopi debent habere intelligentiam cum Plebanis Parochialibus: ut illi Piatta faciant fubfidium fuo Epilcopo. ita tamen, quòd omnes luperiùs deferipti, |a '°us fervire non debeant: qui per se ad fervitium bellicum obligarentur. nifi tacs effeiit continui commenlales, & fervitores illorum. Fratres tndivift. ÇEd frntres indivifos, qui bello non obligarentur, recipere debebunt, vel faltèm o ligatos ad bellum, adeoegenos, & inlufficientes : qui neque arma decentia , ^que equos valentes, ex patrimonio (uo habere poffent. Ql-iod quidem arbitrio VaÌ0,tane'' ^ Caiłellani, committimus. quibustres decommunitate adjungi debent, L rem eorum, una cum Capitaneo vifuri & aflimaturi. Iteai ot«nes Civitates Regales, & Spirituales Ecclefiarum, debent cura dominis F 2 pedi- BEL 24 ST A T V T A. v foI:vet35r pedïfes çxpedire: rn tanto numero, ad quem taxati fuerint. & quòd qui li bet pedi-; fum habeat baliftam, vel bombardam,. ac gladium: item galeam, chirotecas alias Rękawice, icutuai, & perorale, alias Płacbownice. Circa tur rum unus pedes bahendus» I Tem quilibet in bello, circa uniimquemq; luorum currum,demptis aurigis,uflum pedifrem ha beat: fimi liter armatum,cum gladio^ balifta,vel pixide manuali. Capiraneus cum Cafteïïano fingulos,. quàm decenter fervi ant, con feri bene. ]Tem quilibet Gapitaneus, cum Gabellano, adhuc in terra confpicere terrrgenas pauperes, & illis injungere debent: ut quilibet decenter ferviat: fingulofqs quàm decenter fervi ant, confcribere in Regeflro tenebuntur. Conlpecìio vero domino-rum, & inter Nobilitateli! majo rum, Regia: Majsftatt referventur. Et Gapitaneus > cum aliis ad hoc deputatis, arbitrentur:qui non fufficient ad bellum. ut fcilicetduo aut très, unum latis idoneum, & fufficienter ab omnibus rebus & armisinftru&uiii expédiant. Nemo commodoro accipiat res necejjarias in bello. diem feftum Epiphaniarum edixit. in quibus communi confilio omnium provi^1-" ri poffit: né quid iieguum detrimenti pateretur: neve nos imparatos hoXìis offru deus, 3$ fol. vet. R E G NI POLONI 25 B E L; ^ens, nec opinato^ opprimeret. Nos Senatores: & Confiliarii. Regni Polonia, tam ^Pirituales, quàm Seculares, una cum terrarum Nuntiis, quibus piena & non limi-tata, de rebus omnibus ad defenfìonem perdnentibus, potetfas fuit data defenden-rationem ejufmodi invenimus: Principiò,pro veteri conlvetudine,domini Secu-'ar>esvcum omni Equeflri ordine erunt obftridi expedire fefe: atque ad bellum in-Oruere: pro eo, ut maxime facultas tulerit cujufq; fecundu Statutum & Privilegia» Spirituale*,. expedi ti* militibus, ipfi domi mane ant |Uod ijpfum ultrò fe fa&uros obtulerunt, una cum Clero fuo univerfo, <& Se-'eularium cf Religioforum Sacerdofcum,, domini Archiepifcopi, & Epilcopi, ^rehimedritae, Vladica:: quo & ipft ad eundem modum,. prout facultas ipforum ^aximè tulerit, expeditionem ûcere teneantur. ita tamen, ut contra folius poten-tł°ris hofiis vim, & non aliter, expeditio hxc per illos fiat; & immunitatem ipfo-^un>perfonac habeant, à profedione bellica: fed aliis, locò fui mifsis, officio fuo îungsîjtur, lacrificiis & oradonibus Deum plaçantes.. Qmnes ex Civitatibus, C5 Oppidis,bellicam. expeditionem f acere tenentur. omnibus Civitatibus & Oppidis, in quibus exercetur mercatura, & emporia unt, nè Faćloribus quidem mcrcatorum exceptis, quos vulgo Legerones vocant, inquilinis, qui modo facultates aliquas habeant: quifquis bona habuerit,quac v e Floren, adii mari poflunt, teneatur unum armatum equitem expedire. Cujus dero ^ona, live merces, quingentorum Floren, sefiimationem non excedant: ispe-ftern armatum expediet, contra vim hanc majorem. Qui vero ex civibus &mer-catoribus minùs habebunt: eorum facultates, in Civitatibus &.Oppidiss fìmul ta-^Duntur, & conjungentur. ita ut ex mille Floren, bonus eques: ex iis vero, quœ ^erint quingentorum, pedefier expediatur' Qtiod ut ita fiat, providebunt Coolu-ConfuJibus fuperintendentii, qui erunt à MajeflateRegia conflitud. quales funt, al a ti nus, CalŁelJanus, & Regni exercituum Campiductor: quando erit ordinandus ^ercitus. Porro iis, quos Spirituales expedierint,.Capitdnei Spiritualium fuperin-®Nent.. ita tamen, quòd Regni exercituum Can pidu&oris pr^ceptis, more alio-Centurionuiîî, pareant. Qiiod ita intelłigendum efi: ut q«i habent: bona? mobilia,, five immobilia,quac ^^„quàrn ioaFlorenis poflent xfiimari, neque tamen quingentorum, aut mille t. °ren- valorem explere queant, ii con>ungantur ad expeditionem peditum &equi-n- qui vero in Civitatibus &. Oppidis, non habent bona mobilia & immobilia , ^ * centum Floren, œfiimentur : ii obûri&i, funt ,s è. numero fuo quindecimuai en(lue bene armatum expedire., t, Civitates, qu^ habent nudum cenfum redituum prartorij, ex fimiliter ex rooo °fenis reditus, decem, équités: ex quingentis, quinque bene armatos expediant. KKmetboneSo. ^ethofles S. M. Regiœ, & dominorum, tam Spiritualium* quàm Secularium ^ vigeliiTmm ex numero fuo expedire tenebuntur:. exceptis Hortulanis. 3ud1' uè fraus in Repub. admittatur. De fi li j ^ Nobilium, Domimi fervientibus. Fili} Nobilium, fervientes dominio, nondebent loco parentum, qui valent ad expeditionem, proficifci; fed fi pater vellet domi manere; filium à domino reci* pere, & ex domefìicis eum copijs expedire tenebitur. Acuiteti in bellum frofìcifcantur. SCulteti S. Majefiatis Regiae, juxta Statuta Regni & Privilegia fua, ad bellum pro-fioifeantuf. Sculteti vero Spiritualium & Secularium, cum dominis fuis, qui e" orum locum tenuerint, proficifci tenebuntur. Ultimis literis Keftium avifatos in quatuor hebdomadis fe (tftat. QUicunque ad expeditionem tenetur, fimul atque alteris Refiium literis, qu3C ultimarum vim habebunt, de loco, deqj die certior erit fa&us) in fpatio quatuor hebdomadarum, à publicatione literarum in diftri&ibus, filiere fe in loco bène 4tfol:vet; REGNI POLONII B E annatus, fecundùm Statutum, debebit; fub ami/Tione bonorum fuorum: hoc eit ^ ordinationem exercitus neglexerit. Faćlura eft etiam S. M. Regia: ut juxta veterem confvetudinem,locum defif-flatum exercitui provideat, & tutum reddat: ad quem tutò proficifci, cutn perfona ^ajefiatis Lux, terrx, polrint: non recedendo à veteri Statuto & Privilegio» De ris, qui non funt aciu Sacerdotes: de Annatis. "PVE Spiritualibus beneficiatis, qui Saceçdotes aclu non funt, erit Sacra Majeffa-^ti curae, ut apud Pontificem Romanum impetret: quo poffint perionaliter ad oc bellum proficifci. per quem quidem Nuntium, Annatas impetrare conabitur : ei nofiri £pifcopi, contra Concili! Eafilienfis Decretum, pendebant In Bellum Militum deferiptio, eorumque ftipendium. |Tem eligemus cum Capitaneo generali Prsefećłos militum, hoc efì, Porucznikty ç. yr n *in quolibet Palatinatu, viros pofieffionatos, <&rei m il i taris peritos; ipfivcrò Prac- ^ r^COr ^eSìi deledum facient militum, in Palatinatibus fuis, pro arbitrio fuo. l^2^' 3' FrœfeBus ducentos milites ducens, habebit Jeroitium fuper decem e quos. f lUifque Prœfe(fi:us militum, qui ducentos equftes in fuo eomifatu &Praefe(ftu« ^^ra habuerit, aut paulò minùs, habebit fervitium fuper decem equos: em Praefećlus cuiuslibet Palatinatus, duabus feptimanis ante fînitum feu expi-ratum lèrvitium fuum, & comitiva lux9 de Cafìris & terris Ruffiac difeedet. ut °mitivam (uam, îub obedientia fua habeat: & in officio contineat: prohibereque --d- poffit; nè damna hominibus, & miferis colonis, ac Spiritualibus infe- /' J G 2 Mili- zie {kj BEL. 28 S T A T U T A. fol: vet: 43 Milites; in quot equi s fufcifienài. Idem Prarfecli miLitum providere debebunt, utneminem fulcipîantad militiam: nifi ad fummum,in odo equis: & inferius,, in. leptem, féx, quinque, quatuor. & ut quilque militum, lolus per fe ipfum lerviat: non per fubfiitutum, &fervosfuos. r Milites adoledientiam quomodo cogendi. 1 L' T] 1 Tem milites merceimii, cum eorum-Prxfedis, cogi non debent ad info lita Jura menta, per Capitaneum generałem exercituum Regni. obedire tamen eidem Capitane© debent, & militari obedientiâj lubjedl efie. Literœ indmnitatiç abrogantur. Itera: indemnitatisy non videntur effe dandx Praefedts,. & eorum comitivis: pro-ut anno ab hinc iècundo non erant datx: fed fiabitur pro damais , eademque damna lufcipientur à Pra'fedis: & eorum fociis, per Capitaneum generałem, feu imperatorem exercitûs,ac per Palatinos, ac exadorcs, ac illis adjuudos peribiven» tur. Salaria mihtibus- quir filvet. fErrac, Cracovrenfo,, Sandomirienfis,, & Lublinenfis,, habebunt unum Nòtari-um, hominem indufirium & fidum, per nos defìgnandum: qui condudus pii-blicis; pecunijs, militibus mercenarijs ad terras Rufa pecuniam perferet: ac e a 111 illis numerabit: fecundùm Regefira con/criptionis, quac apud fe habebit. Terrae vero-Majoris; Polonix, mittent pecuniam contributionum fuarum în Lanciciam: quam inde Notarius, per nos eligendus, perferet in Ruffiani." & folvet iiipendia militibus,» illic militantibus: fecundùm Regefira conlcriptionis, qux illi ex unoquoque Palatinatu m itti debent. De terris autem Ruffi^y fećlores portabunt pecuniam militibus: & eam illis numerabunÉ. #l De Prœfecto militum,, in locum Falat. fuffïciendo. Stęijmun: * D petitionem, de Prsfedis militum,. ex Palatinatibus deligendis, ita cum Se-Craco:ijĄp„ £\ natoribus no (Iris confiituimus: ut ficubi in Palati natu re pertus fuerit, ad Prx-feduram obeundam idoneus, & exercitatus: illamque in fe affumere vellet: non alteri,, nifi ei committatui? Comitiva Palatinatus illius. Cseterum fi non fuerit repertus idoneus: vel fufcipere Pracfedurx onus noluerit: licebit nobis, cum confilio Capita nei generalis exercituum Regni' nofiri,, alium quempiamidoneum Comitiva illi us Palatinatus prxficere. pecunia tamen,. in ilio Falatinatu contributa, militibus; etiam illius; Palatinatus, qui fervire voluerint, prò* aliis erit eroganda. Stationes mer tenari orwn militumT in locis opportuni s indtffer enter fiant : damna vero y ex pecuniis -pub li cis fòlvmtur.. Stgijmun: * I Erra rum' Pbdoìiae & R'uffiae Nuntijs, à nobis: petentibus: ut Stationes; exercitu--CracouzAfo u m militum mercenariorum, & aliorum,. in bonis; eorum fieri pro h ibère mus." Nos cum Confiliariis nofiris, & terrarum Regni no/lri Nuntiis, expendenties nobi-fcum, fieri non poffe: ut locatio exercituum, certis locis coarćłari debeat : quodqj bona alia huic molefa effent obnoxiar alia vero ab ea effent libera: Proinde llatir im us, Confiliarirs noftris, & terrarum Nuntiis cenfentibus: ut hujui modi exercku-um locatio, & fia ti va, fiant indifferenter, pro arbitrio Capitanel exercituum Regni no fi ri, & neceflkate occurrente, in locis r A . vi de caufa citentur, Statuimusr quod Infìigator nofier, neminem ad infìantiam J^1'' i' fti citare debef, neque ad infìantiam noflram,feu ad deiationem partis: tantùmpro 1 ^^ ^onis, mere ad nos pertinentibus- ut puta perfona:, bonis, & fapereminentiae noHrx attributis. Qui vero contra hoc Statutum aliquen),pro aliis rebus, quam jis, quaeadi judicium nolìrum pertinent, Citare przfumpferit, vel pofi curiam, vel ad Comitia; Wis centum Marcarum pœna?, parti iuccumbet. In redemptione bonorum ffciy quali ter literœ In fer ipt ione s revidendœ. AD tollenda dubia, & controverfias fuperfluas amovendas, quae oriri poffuntex diverfitate Inlcriptionum bonorum noftrorum, Statuimus: ut cum eadembo- W'm% ra 213 redimere voìuerimus, revideri debent lìterae Infcriptionum: & quae licite, juftè , C0Vf^ ^ légitimé infcripta funt, aut contra, cognofcatur & decernatur per Nos, &Confi-âfios nolìros. Qiiod fi quis hujufmodi cognitione, & decreto gravatum fe fenfe-r,t- liberum fit ei cognitioneuigravaminis, per Appeliationem deferre, adConven-tum generałem. Idem repetitur, in Titulo, LITER/E. An vera generaliter, vel fpecificè^ literx Infcriptiones in bonis Regiisy fint interpretando. §. Idem repetitur, in Titulo,'LITERCE. AMbiguitates abolere volentes, qux plerumque ( dum Infcriptiones fuper bonis ^uifm Regalibus, feu Privilegia, corani nobis reproducuntur) emergebant, Deter- cfvj~ ' .. ^inamus, innitendo veteri confvetudini, dudum pradicatse: quòd quxeunquefpe- ' Cj^cata, in Privilegio, vel Inlcriptione, nominatim fuerint, illa eadem tenendafunt. eandem Ipecificationem fi quae generalitas fequitur: ad praefatam fpecificationedun-*ax3t Referenda e/ì: & non ad alia. Sed ubi fpecialis mentio, in Privilegio, vel In-cnptioiie, de teloneo, de curru bellico, de exadlione duorum grofforum, de Sta* |,0ne> ^ Jure patronatûs fa dia non efì: Juri Regio refèrvatum effe cognofcitur.In-.Cr'P^ones autem, quae generaliter fiunt: nihil fpecificando, fed omne dominium, Jn perfonam transferendo, omnia in fe complećiuntur: & poffeffori attribuuntur- Prtvilegia' publica, c? privata^ Jimpliei interpretatione intelligenda. JpRivilegia publica & privata, non debent interpretatione aliqua, in alium, quàm ^11 ,lonanf: lenfum, verti: led ità, ut in luis tenoribus Icripta lunt, éc non aliter, in^ eliìgì debent. Ha \ Bgn / BON. 32 S T A T U T A. fol: vet: 49- Bona Regalia non dislimitata, quomodo defendi debent: Capitami, pro injuriis, quomodo Jure conveniendi. Casimir, in ITem fìatuimus: ut tenutarii honorum menik nofìrx Regiac, fi vicinisaut aliisho-r Jtfiefzowa: | minibus infuriati fuerint, tencntur fìare judicio terrefìri.* poftquàm fuerint per. Opoki : in jur i. m paffos evocati. Et fi pellant pecora, aut peeudes, ad domos aut curi as R.e-Fol. qą. gaîes: oceafione difTerentiae granicierum, autr'atione defirućHonis lcmmatorum:te-nebunîur dare ad cautioriem fidejufìbriam, fuper decretimi dominorum. juxtacon-(vetud.inem terrsc, diutiùs obfervatam. Quod fi fecus fecerint; ìuent poenas, ficut alii Nobiles. quar pcena? poterint peti, & exigi ab eis, etiam in pecunijs: fi quasha-buerint, in bonis Kegalibus infcriptas. Sed Capi t aneu s pro injuriis nomine Limitum illatis, coram Reo e refiondehit. Po/i fa3os Limites, Rex neque Commiffarios, neque Revifores dabit. Siçif. Pe- g jUoniam impediri plerumque foìent, & differri limites, inter bona nofìra Re-trico. 1323. ^*£galia, & bona incolarum Regni nofìri, tam Spirituaîium qua ni Secularium , E 6. Statuimus: ut Capitanei, & tenutarii, nùlfis injuriis afficiant fubditos nolìros, rati* one limitum. & fi quis illcrum hoc fecerit: ex officio Capitaneali coram nobisre-fpondebit. Nos vero deputabimus Commiffarios nofiros, qui facient limites: ac il" lorum judicium, inhibitionibus nofìris non impediemus. Aflfefifores fcu Commif-sarios, nee etiam Revifòres, pofì facìos limites defignabimus. Capitami itaque quando ex officio feto aliqutd committunt, aut quando modum in de-jenfione honorum Re^alium excedunf, coram Re vi a Maje fìat e, vel in loco competenti re/pondeant: pofl limitationemque faclam, fi in fundo Nobilis, injuriam intu- lerint, eidem damna rependent. SigiJ. Pétri* /^Apitanei locorum, de injuriis, vicinis fuis, vel Capitaneatus fui fubditis illatis* 1ÏJ2* rei pondéré tum demum coram nobis debebunt: quando ex officio fuo aliquid admiferint: vel in tuendis bonis nofiris modum ex^efTerirat. Si quid vero ut privati commiferint: in foro competenti cuiLbet refpondere, de fe quereliti, tenebun* tur. Praeterea fi etiam Capitanai nofìri, lùb praetextu defenfìoms honorum nofìro-rum, gravem alicui fubdito noftro, in ejus bonis, injuriam intulerint: & pofìhac , cùm bona nofìra à bonis lubditorum noftrorum limitabuntur,deprehenfum fuerit: Capitaneum nofìrum, in his bonis, quac non erant nofìra, (ed ejutdem lubditi nofìri, injuriam aut damnum illi intubile: is ipfe Capitaneus, damnum à le. Nobili & fubdito nofìro in ejus bonis fadłum, refarciretetieatur. Capitanei bona Regalia dejendant, tifque ad dislimitationes, Sigifm.Crœ- On (lituimus: ne deinceps Praefecti arcium, <& civitatirm nodrarum,fed foli No-jcqvix ijjj' biles Commifìiones obtineant, ad fines terminandos. itàtamen, ut nihilomi" nus Praefećtis, leu Capitaneis nofìris ( ficut veteri more receptum efì: & Statuto cavetur ) liceat bona nofìra defendere, ad declarationem ufque finium. In primijq; bona, ad procurationem generałem Cracovienfem (peBantiay ne obli gentil?- Vladisl.Ja- \JLadislaus Jagello, Dei gratiâ Rex Poìoniar, Litvaniacque Princeps (upremus. gello ijj.0. ' dominus & hacres Ruffis &c. ac ele&us Regni Ungaria?, Significamus tenore FoL 8Ą.. Pr^fentium, quibus expedit, univerfis: Qiìomodo debita animadverfione, hujusRe* gni nofìri dićti Poloniac beneficia (in quo & educati, & Regii honoris,culmine intigniti (umus) in animo revolventes: volentefque ipfa beneficia, de ipfo Regno lu-fcepta, omnì cura, ipfi Regno & Corona Polonia, flatutum & ftabilimentum procurantes refundere: quod maxime tunc videmur agere.* cùm ipfius Regni bona, & pofTeflìones, in libero, & inobligato ordine & fiat u, ut poflumus, prafervamus. Igitur So foî: vetr UGNI POLONI JE, 33 B O N. Igitur procni{Ì4tius, Ipopondimus: ac in verbo nollro Regio promittimus, fpon-^enius, & prselentis nofiri patrocinio fcn'pti nos, obligamus." omnia bona, poflefli-0nes, civitates, cafìra, oppida, villas, moîendina, pifcinas, îacus, & alia bona, qui-kufcunque fpecialibus vocitentur nominibus, (eu vocabuhs, qua: ad prœlers & ha-ctenus ad procurationem Cracovienfem generałem fpecl3nt &. pertinent, propter ^•egninofìri fspèfati Polonixneceffitatem, &: fixmum ipfius. fìabilimentum,in libe-ra> cordervantia & inobIigata?,fervarer fìare, tenere, & h a bere volumus. ità quod n«Hi hominum, cujufcunque flatus aut conditionis quse in dam mi m Rei-pub. Regni noftri procederei laefionem, & offetìfam. Sed & perlonam, cujufcuo-que flatus, & conditionis exifleret3 quse infcriptionem & infeudationem, fuper dièta terra Sandomirien. cadrò, civitate, oppidis, & villis, à nobis vel fuccefïoribus nofiris fufeiperet, kefae Majeftatis, kfaque Reipub. eam e ile deeernìmus: n )'L unique ac Regni Pòloniae publicum hoftem, & fraud-ìtorem declaramus: habebimu qj. facultatem nos, & fucceffores nofìri, quin &Confiiiarii, Regni no/tri habebuathominem tam impium & ambiti ofum, à profita terra Sandomirien, cìlìro, civitate , oppidis, & villis, aut parte earum, quameunque occuoaverit, ab;que ornai Jure, & flrepitu judicii, amovendi, & expellendì: tanquam communis boni hofłem^Srper-furbatorem. In cujus rei tefìimonium, Sigiìlum norlrum prarientibus eli fubappen-fum. Aftum in Conventione generali Petricovienfi, Feria quinta a;ite dominicam Erto mihi: Anno Domini 1478. prafentibus Reverendiflìmo & Reverendis in Cari-fio patribus, dominis, Jacobo ian&x Gnelnen. Ecclefiae Archiepikopo, & Primate: Sbigneo Vladislavienfi, & Andrea Varmien. Epilcopìs: nec non Mignlfìcis & G v nerofis, Mathia de Bnin Pofnanien. Jacobo de Dambno Sandomirien, Nieolao de Kutno Lancicien. Palatines: Joannę de Oftrorog Pofnanien. Bartholomxo de Iwanowice Califfien. Petro Dunin de Prawkowice Siradien. Caftellanis: caeterifque Di-gnifriis, & Officialibus ivegni noftri, & Curienfibus quàm pluribus. Damai per rnanus venerabilis Stanislai de Kurzozwiaki, Regni Polonia Vicecancellarii. Imo amittat pecuniam: qui eam dederit, /uper terras Principales: in qui bus funt Capitaneatus. Casimir, ter TTem, cum bona & pofTeffiones menfs nofta Regalis, nedum pro perfona no* tiusin Nie- J fed & pro tuitione & confervatione Regni totius, funt à principio ordinata, fzowa 14^4. Pollicemur; quòd non ponemus in obiigationem, pro pecunìis, caftra, & terras FoL xciii. principales, feu capitales: in quibus Capitaneatus confiftunt. &lì quisy à nobis, hu-jufmodi terras, aut caftra, lic in obiigationem receperit; pecunias per eum datas, eo ipfo amittat. ltaque bona Regalia, ft necejjitas Reip. urgeat, non alibi quàm in Conventione-generali, cum ajjenfu Cmftliariorwn, flint injcribenda: idque femper cum ex-temanone. alioquiny honoris & pecunia amijjionis pœnam, fecus || faciens fer et* Alexander / jUoniam de bonis menfac Regalis, Status Regius etiam confvevit fpecialemha-Rex Pétri-* ^-^bere provifiionem: & illis non habitis, necefTariò flatus Majeftatis Regix pu-vovi eunque literarum, Renovamus Statutum: utCancellaria confervet fe, juxta hoC ipfum Sfatutum Sereniffimi olim Parentis noftri, de eo condì tum. Cancellariatûs, Vicëcanc ettari atuf, Marfchalcatusf de qmbufcunque terris. Ć lîmif ter /^^nce^a"atum> Vicecancellariatum, MarfchaJcatum, & alia Officia curi^, difîrî-' V^buemus viris idoneis:fîve fuerint de terris Majo ris Polonise: five Cracovia ? Folio ? '* aliâs Minoris Poloiiiac. 0 i0 Cancellarli} cf Vicécancellavîi, tam Spirituales quàm Seculares, di- ptitates cum Sigillo tenere non foffunt* Àlexan.Rex ÎTem CanCellarîus & Vicecanceîlarius, pod pacificam aÛecutionem cujufcunqn^ Folio 7/3. lGnefnenfisr Cracovienfîs, Tladislavienfis, Pofnanienfîs^rarmienlxs, aut Pîoceniîs, Ecclefîarum Èpifcopatum, tenebitur Officium refignare. & parîmodô de Seculari-bus iftud Officiaîibus inteïligatur: ut & ipfì, Palatinatu aut Cafìellanatu aiTecuto y Officio cédant: illudque Rex de csetero conferre debeat, cum comìlio Conlìliario-fum, in ConVentione generali. C A P I T A N E I. Captanti fint pojfejltonati. Sigi/. Pe- Apìtanei, & eotdm officiales, fint in terris, ubi ipfaOffisia gerunt, pofïsffiona-trico. ijip. V^ti: juxta antiquum Statutum. alioquin, lais Officiisper Nosprivari debebunt-Fol. 2a. Capi' R Î9, foî;- vctr • tEGNI POiONIi 39 C A K Capitami, c? Vicecapitanei^ & 3udicesyJìnt pojjejjîonati. CApitanei, & Vicecapitanei, & Judices Cafłrenfes, fint poiTeffion a ti ; fub pœna Sìgifm.Cra* amiffionis Officiorutn Càpitanealium. contra quos Capitaneos, & Vicecapita- coviœ 134$* Reos, & Judices, lìmiiiter etiam Tvuncii illius terrx iniìigare debent, ac tenebuntur. Pœna Capifgntovum negligentiwn. UT Officiales & Dignitarii diligentius intendant executioni, ^ jucîîciorum, & Si^ifm.Cra*-adminiftrationum eis incunibentium,innitendo prioribusConOitutionibusDe- Coviœ 15^ erevimus: ut quotiens Capitanei, in exequendis iis, quac ad iplorum officium per- Fol. binent, négligentes reperti fuerint, fi in obligatione bona Capitaneatuum fuorum teneant, puniantur pœna centum Marcarum, de eorom fumma eis. defalcandarum. Si autem in liberis bonis Capitanei extitennt: privatione cfììcii Capifcanea^yjyolu-ttius efle puniendos. Quatuor articulor Capitaneiu\ feu ejus J-udex judicabit. Elatum ert nobis; ąuod Capitanei noflraruai terrarum, cômuniter esufas quaf- Jaçeïïo Ora cunque, quae minime ad eos dignofeuntur pertinere, judicant, fententiant , & covile 7423. dìfcernunt. Volentes igitur imponere eis modum judicandi y Decernimus: Quòd Fol. ąj. papftanei terrarum nofłrarum non debeant alias causas, prœteminfra fcriptosarticu-JQs, judicare; fciìitef pro violentia fœniinarum: pro deprxdatìone (ìratx publicae : Pro incendio, & immiffione ignis: pro violenta invafione domicilii alicujus.aliarum autein caularum minime judicandi habeant facultatcm. De eodemr quòd quatuor ankulos Captaneus judicat. ITern Statuimus: quòd Capitanei nofìri non judicent indiftindè, praeterquam qua- Casimir in tuor articulos: pro concuffione via! Regiœ, ubi mercatoribus violentia infertur : ^/efzowa' Ppo incendio: pro invasone domtis, violenta manu: & oppreffione feeminarum. Dc eifdem quatuor articulis, juxta Statutum Niejjùvienfe judicandis. JTem ad tollendum nonnullorum Capitaneorum abufus, Decrevimus: ut ipfl Ca- pe+ pitanei judiceut duntaxat articulos quatuor, in Privilegio praeinferto deferiptos. tr-c ' Alioquin, nulli tas [it Judicii Capitanei: fi quid ultra quatuor articulos judicaverit, Folto 37. L T nihiÌominus, fi quid ultra articulos quatuor judicarent, id irritum & inane jjem Rex; effe volumus, & decernimus. Foliowy. In caufis, à Sudicio Capitaneorum alieni s^ impune non paretury vel terminus prorogatur: V?1 umus & (latuimus: ut Capitanei, prêter articulos in Statuto exprefTos, nul- ^ uQrctco\ . \ las alias caufas judicent: etramfi quis, vel non comparuerit: vel ex ignorantia, ^ ^ ^ ,Ur|fdicìionem Capitanei prorogaverit. Et fi quid in contrarium fecerint: eorum 'cium nullitatis vitio caifetur. Capitaneus ergo, de violationilus virginum, & oppreffione viduarum, maritatarum judicet. f^lUicunque itaque virgini, feu viduz, vel conjugatse, in campo, fylva, domo,aut £a^m ^^ /^'ubicunque opprimendo violentiam fecerit: & virgo, feu mulier,evadens vio- ^ ^ ent,am opprciToris, fi infra triduum, ad villani viciniorem veniens, leu in villa e- pQj ^ ■ x,ftens, ad vicinos cìamaverit: plorando, vel lacrymando, narrandoque fìbi violen- ' J,am effe illatam: & figna oppreffionis in ea apparuerint manifefla: & fubiequenter J^raverit: in gratia Noftra, amicorumque ejus, idem opprefTor exiflat. & hoc, fi dò Ka ejus II c A P. 40 S T A T U T A ■fol.-vefctfi, ejus clamore, dicflì villani fuerint proteflati. Si vero virgo, de oppreffione aliquem accufaverit calurnniosè: & in ea fignafron apparuerîntoppreflîonis: extanc is, que acculàvit, cum fex conditions fuœhominibus, le expurgabit:ip{a^calumniatrix,cu-jufcunque flatus, & conditionisexifiat, pœnâ debita caffigetur. Captami itaque juâicen^ terminas in fex bebdomadis, ante unamheb' domadam p Jice prœdicentefr r . T 7em ftatuimus: quod Capitanei noftri judicia fua non judicent, in arcïiori tem-ajmirus J pore, nifi in fex hebdomadis: quodque antehac iplorum Judicia hujufmodi an-tn tejzowa tQ1 an31î). feptimanam prxconifentur, & proelamentur:-lbcufque tali Judicio publi-Wfoljt cè defîgnetur. Capitanei tenutarii, Nobili tatr in ïïmitihuf vi m non inférant. Sigtf- ijty 1" ^ Apifanei & tenutarii honorum noftrorumrviolentias Nobilitati in limitibus noti' Folio 22.- inférant: nec eofdem limites,, per Commiffarios noftros faćtos, vî deïïruant. De eodem: quòd Capitanei injex~ hebdomadirjudicent Sudicia. c5* fi iÏÏosr abeffe, exju~ fia caufa contigerit: paffeffionmf Ridices fubftituant profe: Jub privationeOJficii. Albev.Pétri r | autem Judicia celebrabunt ( Capitanei) in fex leptirnanisr quibus perfona--coviœ 14^. [| liter interfint. & quotiens non intereffent: ccmftituent Nbbilem Ju neg]igentesy viginti oclo Marci s pmiantur. ITèm quia ex querelis Nobilitatis accepimus9mu!tos damnis affici negligentiâ Ca- Si^is.Peiri' pitaneorum, &;tenutariorum bonorum noffiorum: qui per Judices Commiffari-cow^ 1//1.4 °s accerfiti, ad limitanda bona noftra, cum bonis praedids Nobiiitatis, venire reçu- FoL 20. Cînt. H.uic igitur incommodo occurrere volentes, Ststuinuis; ut fi deinceps Cspi-tanei, vel tenutarii nofłri, accerfiti venire neglexerint, ad eofdem limites faciendos pœnâ viginti oćło Marcarum, per Nos puniantur. quarum medietas, parti;, relique Hobis, & fucceiToribus noflris, cedere debet. Ç. De defenfione limitum per Capitaneos, & iniuriis? ratione eomndem illa-tis: Vide in Titulo, BONA REGALIA*. Capitanei, excommunicatos non punientes^cenfuns Ecclefiafticîs punian-tur: Vide in Titulo, PRIVILEGIUM. §. Juramentum Çapitaneorum: Vide in Titulo, JURAMENTUM. Iaipoffeffionatos Capitaneus judicabit:. Vide Titulo, IMPOSSESSIONATL <5. Capitançus ftrpendiatos.-milites,., damna inferentes, adfatisfadioaem com- Pellat: Vide in Titulo, STIPENDIATI, ^ §: Coram Capitanço uou cil terminus, percunptotius: Vide in Titulo. TER- Palàtinus & Cartelîanus, in Capitaneatu prafîci non roteft: pra:ter Palati» Cracovienlèm; Vide in Titulo, PALATINUS., C A R D I N: A L. ATU S., Ecçle/îa Gnefnenfis preponitur Cracovi enfi.. CardinaìatusçS Legat ionef, von amhian-tur. quodq; alternativi Arcbiepifcopusxj' Car dinalis7 ad con fili um acce deb ant. Alexander Signifteamus; quia Revere.ndifTknus in Chrifio Pater, dominus An-dreasRoza,Archiepifcopus Gnefnenfis, & Regni no Ari Primas, in prxfèntia 1 exan' '0nfiliariorum, Prœlatorum, Spiritualium & Secularium, luas nobis porrexitpe- 1 ^ ^ I% tltlones: ut ex Regeftris Canceliariac, Sereniffimi .olitn Cafimiri Regis Polonią, pa-tris Prxdeeefforifque nofiri^Privilegium ad Ecclefiam Gnelnenfem pertincns, per °lim paternam Maje/iatem Regiam donatumatque conceffum, tranie ri bere, 1uudque innovare & confirmare dignaremun cujus fequicur tenor.. / Cafimirus Significamus tenore prafentium, quibus expedit univerfis, praefen^ ■ us & futuris: Qiiòd cùm inter terras^noftras Regni Polonia^, & lubditos earum, p0n m°dica orta effet differenza, difceptatioque non.mediocris fieret: de &fuper ardinalatu Rçverendiffimi in Chrifio patris^ domini Sbignei Epifcopi Cracovien-!s° Propter quametiam Refp, Regni ipfius diffolvebatur, & complurima incommo-^sapiebat: Nos tandem talem differentiam difceptionefque, prout ex debito regi- L., mine G  & Ąż t STATUT M fol. ret 64 mine iiortri tenemur, femovere, fedare, complanare, & ipfas terras no fi ras ad rta-fUm reducere debitum uniotiis volentes; indico per nos, fuper ea re potiffi nè,per-lamento Pradatorum, c°ntra veterem il lo rum pofleffionem, attentare, quos perpetuos effe, folave-jeri & diuturna poffeffione, & circa venditiones vel infcriptiones honorum, ad cen-perpetuos iòlvendos obłigatorum, mentione, probari decernimus.. CERVINIA. Spiri tu a les e? Seculares, libere ubi que locorum Cervi fias coquant. JX ^ufiim illuni, quo ad recipiendas in villas, de civitatibus &oppidisnoftriscer- AlbertusP» vifias, Spirituales & Seculares fubditi noflri^ ffpecialiter inBrzetfenfi, Juni- trico. i^6m M vladi- fol, Cuu. ¥ CII 46 STATUTA fol: vet: 70 vladïslavîenfî,Radzieiovienfi, & in aliis quoque terris, & diftri&ibus) compeilan-tur, tollimus & abolemus: perpetuò De ce mentes ftatuentefque, illos, & alios ubi-cunque locorum in Regno noftro conftitutos, fubditos noftros, villarum dominos, eorumque fubditos, in hac libertaire confermandosi ut liceat cuique cervidas, & li-quores alios, undecunque recipere,iu Subjudex.xS Officiali s j. Minifterialem: ad citandum dare po [Junt r^^cernimus etiam declarando: quòd'nos, vel Capitaneus nofter, vel Palatinus , Casim. Vi sii A^/vel Judex, vel Subjudex, vel Officialis, qui dicitur f/Ftfz«yjhabeant facultatem eia. 136$. andi Minifterialenvad citandum:.ità quodhi,qui habent jus, noncitentur niO per Fol. jy, itéras noilras, vel noftri Capitanei:: illique per literas; duntaxat citentur. Sed curia ^oOra pradente, vel in Judicio noftro^ generali exiftente,, poterit Officialis adman-atum noflrum, vel noftri Capitane!,, feu Judicis> fine litera citare, in hoipitio, aut !n Extra curiam noftram,, vel Judicium noftrum, fi quis citari debuerit: non In doma militi s, led apud Vladarium,„five Scultetum, edicium citatorium propo-^atur, Aclore pra^lente, vel ejus. nundo^ei, contra que m aćlrio fuerit dirigenda, cau-^ citationis per que m citatur expofita:: & afTignato fibi certo termino comparendi. f fi citatus comparere non curaverit, vel contemplerit: pro quolibet termino, vi-elicet prmro & (ecundo5,odì:o Scotos, pro pciena (olvere tene?tur; & in tertio ter-Hiino fi non comparuerit^ caulam perdat: & ab aćEione cadat, cum pœna. Si vero *^or in.primo termino, nec per fennec per aîium luum nuntium paruerit: ab a» cîione iua cadar, cum pœna feptem Marcarum.. Procurator -potefi citare verbali Citatione.. QTatuimus: ut Procurator, fi ve pofîeflionatus, five non pcfTcfrionatus,habensfuf- Siçifmund. ^fìciens procuratorium, peffit in Judiciis comparere: omniaque agere & exerce- ifn. jol. 1$ qux ipfius. principalis caufam vel caufas atti tient,, feu tangunt: etiam partem ci-tjîione verbali, alias Nadwornym, citare:. Jud ice m movere; ac alia omnia facere , defenfionem caufe pertinent. §. Idem in Titulo PROCURATOR.. Sed Citatio Curi ali s, [oliwi Rege in ali qua terra exiflenterfit. llUia terminus ( ut vocant) Curialis, alias Nadworny rok, multis hominibus p£m ^"^"difficultates adferre folet: propterea quòd interdum hi, qui negotia publica tfJC0 ' apud nos obeunt, paflim & temere abunoquoque citari Io lent, &in adionibuspu- ^ *2/ bucis impediri; Statuimus, quòd deinceps, nobis in terris Minoris, Polonia exiflen-ll,°usr ne m o nifi in eitdem terris domicilium habens, citari ad nos termino Curia-ł poterit: pro iummaT in Statuto deferipta. . infcripfifti, & obligafti, cum tuis pofteris foluturum, vel ad Ada E.F. repoli-turum, G. H. Marcas pecuniarum, ad tempus I. K. proximc preteritum: idque fub vadio totidem fiamma facere debuifìi: faciendo men-^°nem in iila Citatione lecunda, de prima, hoc vi ielicet modo: ftando mecum iti Catione priori, pro tifdem bonis, five pro eadem violentia: & non finito Jure : Pro eadęm Citatione-priori. Et hoc facere poteft licite: quotiens in eildein bonis Vl/' entiam novam fecerit, Citationibus prioribus non deterrainatis: neque Jurefi-prò eildem: abfque jadura caufe & Citationum priorunu. C Formula-Citationis- fecundœ. lt°t te fecundò: prout te condeninavit in terminp primo, in terminis Terre-'■rbus in-P. jam preteritisi in pœna contumacie: juxta iuam primam Citatio-em- qua te citi vit pro eo &c. Et inferatur Cifótio originalis: & concludatur, Ju-lcialiter refponfurus, Datum. Lv > De bis, qui prò h&reditate aut debitis citantur.. « ^et in pluribus cafibus celeritas commendetur: tamen eadem celeritas in ju- Casi mi s Ic',s & caufis exoediendis rationabiliter quandoque non eft oblèrvanda: fed Mag Visite q t,us amplianda, & dilatanda: ex eo: quod judicantem cunda oportet rimari, ide- Fol. 16. % tatU|mus: Q_iòd fi aliquis fuper capitali hereditaria quefiione, primo, fecun-tert^° CI^atus non comparuerit: à judicioque fe contumaciter in termino fi-5ert' 1^lât0 a^^ntaverit: tunc ob contumaciam ejufdem citati, ador in termino io pereajptorio per Judicem admittatur, fententia definitiva mediante: inve- O 1 ram CIV. 54 S T A T U T A fot. ve* g* ram ejlifdem hxreditatis pofiefïïonem. & ab omni jure ejusJem hxreditatis,&ipfi-tis quali bet venditione, per Judicis fententiam reus decernatur, & pronuncictur eecidiffe. Si autem quxflio erit perionalfsyputa pro pecunia debita, aut qui bufom-que rebus obligatis, & primo, fecundo, & tertio terminò eitatus contemp(èrit,vel in termino parere neglexerit libi afïïgnato, Decernimus: Quòd tunc creditor qua-rumlibet rerum obligatarum, fìbi pofl: certum terminum per fententiam Judicis prxfixum, diftrahendi & alienandi, aucïoritate Judicis, plenam hdbeat facultatem. ìtàtamen, quòd fi auctaritate prxmiffa res obligatx, diftraclx, & alienatx, mine ris valons inveniantur & exiflant tempore aliénations, quàm fuerit pecunia obliata feu eredita: & ipfe credi tor, pro tum ma pecunia, per iplum (impliciter & fiaè aliqua cautione crédits, vadium receperit, fufficiat creditori vadium. qui nulli alteri,quàm fìbi iplr, quòd fimpliciter vadium acceperit, imputabit. Sed lì conditio-nem creditor appofuerit circa res obligeas, majoris vel minoris quantitatis, fi pro minori pecunia res obligatas alienaverit debitor, per Judicem decernatur, ereditai pecunix fummam adimplere. Si vero pro majori (uni m a res alienaverit obligatas, refiduum quicquid fuerit, ultra fummam creditam, debitori creditor reltituere te-neatur. Qui errat in Chat ione, in Data, Titillo, Nomine. Confbetuio iTem pro data, Ti'ulo, pro proprio Nomine, nemo debet caufam amittere. Et fi terrœCraco. * aliquis defećius effet in Ci ta ti o ne, aut in Concitatone: fuccumbens pœnam tri-Fol. izi' um Marearum, folvetr & denuò debet citare. Quòd fi in verbo litera deelTct: aut ï\ litera Abecedarii malë feriberetur: itlo nihiî amittet aliqua partium. §. Qui mos citandi olim fuit: Vide in Titulo, MINISTERIALIS. Citationem ad faciendos Limites,. &colIateralium; Vide iu Titulo, SUC-CAMERARIUS. De citato, qui reus vocatur, feu vi$us Jure: Vide in Titulo, RELFS. §. De Citationib. calumniatoriis: Vide in Titulo, Calumnia, fol. 36. §. Citatus non tenetur rispondere, nifi vifo Minifleriali: Vide in Titulo, MÏNISTERIALIS. De Dominabus, aut virginibus, qux citant, aut citantur: Vide in Titulo, PROCURATOR. §. De iis, qui pro hxreditate aut debitis citantur: Vide in Titulo, Debitor. C I V I s. Civium ad militarem or di nem inautor atto, quomodo rata effe debet. Sigtfi AUg. qui terreftria bona habent, cùm pro illis citabuntur ab aliquo: conferva-Petric.ifjo. bimus nos juxta Jus. Quorum alii, etiam Nobilitate (e defendere non pof-iunf: qui literas fuper Nobilitatem fui obtinentes, fufeipiunt in (e negotia, qux ad fìatum miLtsrem non pertinent, qux quidem funt Statuto delcripta. quorum nul-lus fe tal i bus literîs, in Judicio defendere poterit. Cives bona Jur i s terre (ìris vendant, nec e a acquirant. $oan. Alb, |Tem ffatuimiisr quòd civibus, &plebeis,undecunqueexi(ìentibus, oppida, vilìas7 Petri.iĄyó. 1 praedia, & bona alia, Juri Terreflri fuppofita, emere, tenere, poffidereque, per-FolioCv. petuó vel obligatorio modo, liceat minime, ex eo: quòd in profecKonibus bellieis & aciebus ordinatis, locum inter Nobiles competentem non haberent: quodque illi bonis talibus habitis, occafiones quxrere confveverunt, fe à belliciś expediti-onibus liberandi. Et inluper, cùm ipfi domos, & bona in Jure Civili (ita Nobili-bus non admittant refignari: eadem vicifTitudine & illis, honorum in Jure Terreflri iitoruiiT, exeiuptio videtur noa abs re elfe prohibenda. Quoique JudicesTer- reftres 83 fol vet. REGNI POLO NI ,T.. 55 C I V. r^iìres & Caslrenfes, ìnfcriotiones ejufmodi, in-favorem & per (on ?s civium flerr-non admittant: admittcreque non pr xi uni ant. & iì fecusfe ceri nt: extune qufd-infcriptum fuerit, contra Conftitutionem ejiilmodi,id irritusn, nullum, &ina-Ilc decernatur eile, Statuto prxlenti mediante. Et quòd illi, qui j-am in etfecìu bo-na rerreftria ulurparunt, irta hinc ad decurfa 11 tempo ris, quo commodè ifìud fa-c^jre poiBnt, ve n de re ten ean tur: fub pœnis, quis ex illis lecus facientibus, juxtaar-^^rium Nohrum, & Palatini terrx, in qua Illa coiiiiflunt, exacluri fumus irremif-fìbiliter. Cives, bom tsrrefłńa poffîdentes, militent. CUm mercatores, nego t iato res, & Civitatum ineolx, fortunatiores funt com- j\JĆXanT in ìiiuniter, ad opes per induftriana aiTequendas: quibus aufti, bonis civ^ilibus bo- Ra(jow ty0) etiam Terreilria accumulantes, confveverunt à bello ablolut ones obtinere* ut ^emadmodum per induiìriam bona aiïequuntur: lìc etiam libertate majore in eis, Nobilitas, potirentur: quod etti privata fuxrei domefticx cura, faciantcom-fiiendabiliter: tamen quia iftud in Repub. abufuum & difTenfionum parens effetr S^andoqtndem Nobilitate fangvinisprofuiìone Rempub. & terreftrem tranquilitate Stante, fortunati cives fortunas terreftres occuparent: & Nobilium vicìum ufur-parent: & nihilominus ab oneribus publicis, per indufìriam ( ut fit) le eximerentr ^on ìndignum ergo, cum Praclatis, Conlìliariis, Baronibus, & terrarum Nnnciis €®fifuimus: quòd cives, habentes bona hxreditaria, terrefiria, ad expeditionem bel-^cam obligata, non fint exempti & liberi, ab eadem bellica expeditione: quotiens fuerit ii flit u ta. îiterxque Maje(ìatis Regix, abiolutorix ab hujulhiodi expeditione datx, vel dandx, locum non habeant. aliàs, prout in Privilegio Alberti Régis,trahis noflri, /upra fcripfimus,latiùs effe conAitutum. Modus eximendorum civium, de bonis terrefirilus. ANîiquis Confłitutionibus prxdecefïbrum nofìrorum inmtentes, &fubditorum Si gif: Fetrh noiirorum pefritio ni bus per moti, Decernimus: ut cives, & plebeii, fecundùm B 1. ^3tutorum prohibitionem, bona hxreditaria terrefiria deinceps non emant: & In-ÎCriptiones, qux in Judiciis Tcrreiiribus, illis fuper hxc ùûx fuerint, fint ipfô fa-f-r° nullx. Judex vero Inlcriptionem admittens, pœtiam centum Marcarum inçur-ab eo ex officio exigendam. Bona autem, qux hacïenus cives ipfi poffederunt ^ poiliierit, tenebuntur infra tempus quatuor annorum iîla, cuicunque voluerint pobili, & indigeox Regni vendere: łub amiffione eorundem honorum* qux mo-7^ prxmiflo per nos vendi, & pecunix pro detenzione Regni converti debebunt., lta tamen, quòd ea bona, ad hune modum vendita, poternit proximiores eonrn ^obiliiHi), quia ea vendrderant & alienaverant, pro eadem fumma, pro qua ven?-eranr, infra an mim à tempore venditionis faćłx, redimere.. Hoc tamen exr tendr non debet, ad civitates, & communitates earundem: qux bona hxreditaria terref}ria, vigore Privilegiorum antiquorum, in commune obtinent. fecus de Fri-vilegii$, qux ante Statutum Joannis Alberti Régis conceffa funt. ^ SIMILIS. De civibus (S: piebeiis, bona terreftria non PoÛfeffuris, executi* Sigif.Cracèl ÏJem tacere volumus: in primifque Statuti, anno abbine quarto faćli. & jam non- if 43. huilas p«rfonas, eo nomine ad nos citavimus literîs noflrîs. y S- Cives non exequentes Statuta Palatini, invenditione rerumvenalium: Vi-in Titulo, PALATINUS. Crois in civitate refidens, Poradlne non fohat. |~\E civitatibus autem antiquis & novis, tempore regimïnis no/łri Iocatis, fie (la- Viad. Ja-+ V tLtjlîHls: Qilòd ^'e civis,* (eu oppidanus, qui civitatem cum uxore, filiis, & gello. in$e~ auiilia inhabkat, & agruin iolus, vel per fuuiu hortulanum, aut a^ricolam colit, O» non COL. 56 STA TUTA _ fol. vet 85 non tenetur ad prsedictaai Por odine, penfionem. fed fiante civitatem,vel oppidum relidet: folvat praefatam Parodine, penfionem: ac fi in villa refìderet. non obilante, quòdad Jus & jurildidionemejuldem oppidi, feu civitatis pertineret:vel cum eis onera lufferre perhibeatur.. §. Civis Nobilem debiti quomodo convineet: Vide in Titulo, Mutuum. §. Nobilis, in Civitatibus domos habere pofïuat: modo onera Civilia ne vi" tent; Vide in Titulo, NOBILIS. C O A D JUTO R. Pœn& à coadjutoribus olim •folvebantur». \ C r t ïo TTem fl a%uem citabunt cum coadjutoribus: & ipfe citatus non intercedit,'aîiàs "'err Crac ^, UOn recu^^it coadjutoresi videlicet non dicet, Coadjutores non intercedo mi-FolioCxxn ^ ^m^es' & indifïimiles; & alia pars.;- interpone^, aliaszałozy go ex eo, quiaipfos adjutores non ree ufa vit: Iuet pœoam,. à quolibet coadjutore libi firnili, très Marcasi & à diflimili,, lex Scotos: idque tam in Jure Terreflri, quàm Caftrenfî. C O L U M BATI O. Bodzanta T^uPer volumus: quòd columbatio illibere, per redores Ecclefìarum à fuis paro-^ I chianis non exigatur de caetero: fed quod quisque.fponte petenti dare volucrit» Crac Jol jiï Cum Sratiaruni adionibus tolli debet. C O L L O d U I A. Sudicio çS Colloqui ay fie Junt di [fiofit a.. Sigi/m.. Cra T Jlfum eft nobis,, & Confìliariis noflris, fatis effe. ut tantum ter in anno,, Terre-coviœ ijĄy y fires Termini celebrarentur: idque, fi non aliqua taufa légitima impediate quarta pars; vero anni, ut ad judicanda Colloquia convertatur. & hoc propìerea ut Colloquia in terra Sandomirienfì, quolibet anno lemel fierent: idque in tribus locis,, juxta veterem confvetudinem, incipiendo Feria fecunda in Auturano, poft fèrtum S. Francilci: primo Sandomirix, poflea Radomii, ultimò Visliciac; Simili" terque in Cracovienfi, Lublinenfi, & aliis Palàtinatibus,ac terris, ipfi Termini Terreflres, & Colloquia, eodem modo celebrari debent: hoc efl, ter Termini lerre-fìres.. quarto autem Colloquia. Perindeque & in Palatinatu RufFiae , ter Termini Terreflres, quarto autem Colloquia, celebrati debent: hoc efl, incipiendo Termines Terreflres Leopolienlès, Feria quarta poli feflum Sandorum trium Reguifl. poflea vero in aliis diflridibus, ordine:: juxta veterem; confvetudinem. Alii vero-Termini Terreflres, Fèria quarta pofl feflum S. Adalberti Porro tertii 1 erreftres Termini, pofl feflum S. Margarethœ. atque ad euńdem modani» in aliis itidem di--fìridibus. Ipfa vero Colloquia Leopolienfìa, Feria quarta pofl feflum Exaltationis Sandk Crucis incipientur. poflea limili ordine, ini aliis di Àridi bus:, ut Praemifli#* & Halicie Porro in di fin'du Chelmenfi Termini Terreflres, juxta confvetudinem celebrari debent; Colloquia autem,, poft Colloquia Halicienfìa*. ut Icilicet Palati-nus obire illa poterit, In Lublinenfi autem terra, in tribus,locis confvetis, in quarto vero loco, in Bufko, Termini feu Tudicia Terreftria peragi debent..ipfa vero> Colloquia tantum Befzae, poft fèftum Exaltationis Sandac:Crucis, peragantur. Ipfis. autem Colloquiis literx noflrx, quibûs Comitia edicemus, impedimento erFe non. debent* • Judices abfentes,, in fequentibus. termini s jurent», Sigì[ffl'i$43; ^ Jud'ces, Subjudices, & Notarii terreflres^propter veraminfirmjtatem, ^-^àTerminis Tèrreflribus abfuerint: propterque illorum abfentiam, Termini, quominus procederent, impedirentur: tum in futuris proximèTerminis, antequa in fuis;locis confidebunt, tenebuntur praeflare- Jusjurandum corporale. Q[iodvera, & non fida infirmitate, ab his Terminis abfuerint.. Similiter etiamPalatini^ Caflel-j ian/'j, Dignitariij, & alii OfEciales Regni, quicunque in Colloquiis intereffe teneir tur, 86. fol: vet: REGNI POLONII. 57 C O L. ^ir, fi aliquando propter infirmitatcm in Colloquiis non adfuerint: priurquam in locis fuis, confident, Juramentum prœflabunt: Quod in proximè prsteritis Colloquiis, propter veram infirmitatem, adelTe non potuerint. nifi forte lèrvitiis Reipub. vel Legationibus occupati fuerint: propter quae, ipfis Judiciis intereUe non potu-ifTent. Haec enim illorum abfentiam excufarent. Tamen in abfentia illorum, Ca-fìellanus illius terra?, primus locum Palatini occupare teneatur. lìmiliter in loco Ca-fìellani, aliquis Nobilis idoneus. qui quidem Colloquia celebrare debent; ne jufli-tia hominum prorogetur. Colloquia neceffaria font» ÏTem, quia mute negligenti^, multaque errata & damna fmnt, mter fubditos no- Sigifm. Peé flros, per omifTam generalium Judiciorum, qus Colloquia vulgo nuncupantur, trteo. ////. °bfervationem; St3tuimusr ut Palatini illa judicent, prxmifTa in binis Terminis Polio i$. prxcedentibus proclamatione. ita ut in tertiis Terminis deinceps judicentur. Quid in Colloquiis fìat, acjudicetur. COram Baronibus etiam, in Judiciis Colloquiorum generalium, Refìgnationes JagelloCra-bonorum magnorum peraguntur. covile 1420. §. Item obligator honorum, etiam in Colloquio generali, faciat fieri publi- Folio ^r. Ce5 femel ad minus in anno unam proteflationem: iì fba bona, pro hac vel illa fum- Cafimi. Ma' *}u> huic vel illi dedit in obligationem, feu pignorationem; idque Pracfcriptionis gnus Wslù'» interrumpendx causa. iffi.FoLig. Qui à Judiciis^ ad Colloquia appellati: cT pœna appellantis.. Ç Ui ad Colloquia à Judiciis appellat, Volumus, ut teneatur ibidem pro re prin- Sigi fi Aug. Pipali Jure experiri. quod quidem etiam volumus, de Appellationibus ad Con- Petric. 1 ^entum, intelligi. Et nèNobilitas per Judieia gravaretur: volumus, nè amplius Ju-pœnam Kocz accipiat, nifi unam, ab una caula. nihilominus tenebitur Judex ^ntentiam fuam perfonaliter expurgare, in Colloquiis. Qui dtgnitarii Colloquiis prcefint, cS libros fervente jpT quìa Barones terrarum noflrarum, in Judiciis Colloquiorum generalium, VladisL la Xli perlonam noflram reprœfentant: coram quibus. caufa: hacreditarix, & alise ina- vello (.raco. J"res agitantur & tradantur: & iètitentise per eofdem latae, robur accipiunt firm ita- Vartx ' t,sr ac iì ifi prxfentia noflra agerentur; coram quibus etiam refìgnationes honorum /4.23/01.44 £ agnorum peraguntur: & alise caiif^, per eofdem definifx, in fpeciali libro con-rribuntur: unde cum majori alicujus pondéré, debeant diligentiùs & cautiùs ob-ervari:Volumusy quod liber prxnotatus, feu Ada Colloquii generalis, lub claufu-r* trium clavium amodo confervcntur. quarum unam Judex, aliam Subjudex, ter» Id 11 vero No ta ri u s Terreflris, habeant & confervent. Nec liceat uni, line aliis , c aul urani pracd ida m aperirc^ §► Idem vide in Titulo ACTORUM LIBRE Fol. 7. Abfentia umus aut duorum Dignitariorumy Colloquia non impediet. J| ^ aque^ Colloquia aflìgnata ubilibet celebrabuntur. & mors, infirmitas, aut abfen" Casimirus• łeCr-li!lmS> aut duom'n £>ign«tariorum, ad (edem Colloquialem fpedantium, cz- tertiuùn nenFu,'?!feni Colloquiò non debebunt impedire. Defedu vero aliquo ex iis ini mi- Korczyn drl l' ^a^bunt ple nam facultatem & poteflatem, alii Dignitarii Colloquio prxfì-^c-y pa § 0tCfr - '°co & deficientium, alios terrigenas, viros idoneos, legales jt,-/;0/1 ^]fIOnatos> cum pieni poteflate furrogandi. qui habebunt plenam poteflatem fu nt n 1 taiIK^u: de defedibus, & de abfentia Dignitariorum provifum Asfij Colloquia non negli gant ur. - 1 ua Colloquiorum live Terminorum generalium celebratio, pacis commu- Cafimt. Jtu-conlervatio, &cuj.uslibet dilfidii infedivi exclufìo eli ad cujus, Palatini, 0 elioni s te- M Caflel- ^ ĆOL 58 ^ $ T A T U T al fol: vet: 88 trico. 1447. Caflelîani, Capitaneì, Jud i ces, caeterique Dignitari! & Officiales Regni noflri, te* Folio. j)0* nentur tarìtò diligent ùs intendere pra&icam:quanto ad id fant, ex onere Diguita-ftïm (S Officiorum fuorum, firicfïiùs obi rgati. Quocirca prae/enti edicfto, & surhori-tate Regra, omnibus Palatinis, Caftellanis, Capitaneis, Judicibus, Subjudicibus, di-flri&è precipimus, & Mandamus: ut Colloquia & Term i nos, juxta vires faas & tempora, in omnibus terris & diliri&ibus Kegni nofiri Poloniae, fine aliqua inter-rtiptione celebrent: & illis perfonaliter ( nili forte aliquem gravis îangvor corpo-ralis, aut in rebus publicis, Regni ardua Legatio excu(averit) interfint: nec alique nifi in duobus cafibus prœdiclis, de abfentia volumus excufari, Abfens profiter ïegitimam caufami in locum fuum alium furroget< lde)n Rex TA/" quibus nihiîominus cafibus praecipimus, omnibus amaritudine gravatis, aut Lc-jFy, eodem* Agatione Regni oneratis: ut locum fuum poffint, teneaflfur & debeant, per îdone-am perfotiam aliam fupplere: & illi vices fuds, per liferas committere. Colloqui-ti m infegrum effe cenfemus: perïnde ac fi principalis ififefeffet Si qu s auteuï Colloquio & Terminis generalibus intereffe, aut in locum fuum furrogare perfo-flam idoneam neglexerit: conveniri eum„per iltum Vel illos, quibus propterabfen-fiam fuam adminiftratio jnfłitiae dilata eftf corani no bis fubenius. ut noftrâ fenten-tiâ & decreto, ad folvendum omntà damna, que a&ores ex defećiu Colloquii aut Terminorum generaîium contraxerinf, condemnetur. Officiâtes Colloqui i s perfonaliter interfint. Cafitnìfusin |Tem Statuimus: quòd Judicia peremptoria, feu Termini générales*, fiant tribus Niefzowa Jvicibus in anno, in terris fingulis: omnefque Officiales, qui Judiciis prefidere confveverunf, perfonaliter eis intereffe tenebuntur: & finf altrièri, exceptis Palatino, & Capitaneo.'qui, dum corîVentiortibus' aut negotiiś Regiis fuerint impediti , poterint vice fua furrogare terrîgenas poffe-Xionatos, <& prudentes, feu Jurifperitos. Canteri Vero prefidentes in Judiciis, utJudex, -ftibfudex, wxillifer, ièmper perlb-fialiter intereffe debebunt. preterquam, fi eorum aliquis infimi us effet/ aut Legati-Cne Regia* feu Regni fungens, alicubi mitteretur, Nam tune prò uno feme l pote-rif alium in Judicio ponere, vice lua. alias fempef extra cafus tftos, intereffe perfonaliter fint aftri£h\ Sifjìfms Pe- In terminis generalibus,- 8arones Regni, Videlicet Païatititts, Cafîeïlanus, & tri co, ijĄ3< ceteri Digftifafii ac Officiales terre iliius, intereffe tenebuntur: lub pœnis, in Statuto contenti^. Sigifm. Cr a Dignitarii & Officiales, nifi in Colloquiò mterfînt: ( excepta Reip. & Régis covi# 1J4.J caufâ) ab Nuntiis TerreHribus, in Comitiis deferantur. Quotiesi aliando Colloquia fiunt. CaCmirUsin O Tatù i m Us f quòd Termini generales fiant tribus vicibus, in anno quolibet, idq/ Niéjzowa kÏ in terris fîngulis. 14^. Statuimus: ut Palatini generalia Jtiàiciâj qua? Colloquia vulgo appellantur, îu- Sigifm. Fé- dicçnt, prsemiffa in binis Terminis prźbćedentibus proclamafione- ità ut in terriis trteo. ijil Terminis, deiflceps judicentUr. Fol. /^. Ipfi vero Termini générales* tempore Quadragefimaf, annis fingulis5 totienS quoÉìens, in locis ad id deputatis celebrentur. Aofentes in Judiciif^ jurent [e propter infirmitatem abfuijfe, PAlafinij Caftellani, Dignitari^ & aïii Officiales Terrefłres, qui Colloquiis infer4" effe tenentur, fi forte in aliquibus Colloquiis praeièntes rton fuerint, in aliis pro-ximè iequentibus Colloquiis, priufquam in loco fu o fefidebunt, jurare d^bent." Quia in prseteritis Colloquiis* propter hane Vel illam infirmitatem* non fuerint. nihiîominus, ablentibus illis, in loco Palatini, primus illius Palatinatus Caftellanirs: i«i Cafteilani vero ioco> idoneus aliquis homo Statuto deferiptus, per alios huj is Ju- dicii Sgfoïrvet: REGNI POLONIA. 59 C O ^ riicii collegas, ćollocentur. Quocirca, abfentiânonnullorum non obfìante, per alios Dignitarios & Otficiales terrefires, Colloquia celebrentur. ne jufiitia hominum negligatur. Attamen priores Jusjurandi conditiones intelligi debent: praeter eum, qui Reip. quocunque fèrvido, vel legatione occupatus fuerit: propter quse Colloquiis interefTe nequeat, & abfentia illius exculetur. Colloquia /inculis annis celebrentur. QUia colloquia generalia videmus effe neceffaria, volumus : ut quolibet anno Sigifm.Aug. celebrentur, in locis folitis: neque à Palatinis ad alia tempora transferantur. / / j 0. Quoà fi ea non celebrarent: pœnîs Statuto dcfcriptîs percellantur. Et qui à judiciis, ad Colloquia appellat, tenebitur pro re principali ibidem experiri. & idem in-^Higendum efì de Appellationibus, ad Comitia generalia. Nè vero Nobilitas per Judicia gravetur, Volumus: ut Judex Kocz ampliùs non accipiat,nifi unum ab una cauta. ■' • De terminis Colloquiorum, transpojitionihts. PRrverfa confvetudo, in terminorum tranfpofitione,Colloquii generaîîs ànoflris Vladisl.yà-fubditis haćienus obfervata extitit: unde diverfa Juramenta, dicernus^ CanceUaria informabitur, de pmeftituendis Conventionum tempori*-bus (3 de Conventu Srzedenfi, Colenfi, Petricovienfi,,. PRovidentes, ut Conventus particulares debito modo celebrari, dum opus eft, Sipilm Cra valeant: Promittimus dare Cancellarix informationem: ut eos oportunis locis, cr^j£ jjIOt & debitis temporibus^literis prxfcribant: & prœfertim, ut Conventurn Srzedenlem, pGfoQ g duabus feptimanis ante Colenfem, & fubinde Petricovienièm, odo diebus confli-tuere meminerint; Conventus in Radzieioiv, Brzefienfi cf Junowïadislavi enfi terris deinceps e fi indi cen dus*. pEtitioni terrarum Brzeftenfis & Junovladiilàvienfis, confentientes Confìituimus: Sigif.Crac$l ut utrique terrai unum Conventurn terrefìrem in Radzieiow celebrandum,de- jfjo. fol.y 1Ilceps inftituamus.. Pœna turbantium Conventus. V Tatuto hoc praefenti etiam fancimus: quòd quicunque in Conventibus rixas fa- Sigijm.ij2& -*eientes gîadios evaginaverint, pœnâ Marcarum viginti Polonicalium puniantur. f0iJ0 26. ł vero aiiquem vulneraverint.'extunc pœnâ Statuti, antea promulgati, puniantur. k?ed fi aiiquem occiderint: pœnâ capitis puniantur. Et contra taies Capitanei loco-inquifitionem & executionem facere debent: fub pœua centum Marcarum °lonicalium. Hi vero, qui crimine patrato aufugerint, ex Regno iunt banniendi? * uifames pronunciandi. prout &: infâmes eos declaramus». Unus parti culari s Conventus, interra Sandoinirienfi e fi celebr andus. jNus duntaxat particule ris Conventus, fn terra Sandomirienfi, juxta antiquam Sigi/. Tetri. conivetudinem celebretun ConVentu Skrzynen, qui ex ipeciali conceflìone ifiQ.fol.23. ^oflra annis fuperioribus. agebatur, abolito penitus & iublató. Pœna fiatuitur contra Epifcopos, cf Palatinos, atque CafieUanos, ad Conventus Terrefires non veni ente s0. jT\Eoerv[musr etiam: quòd Epifcopi, Palatini, Caflelìani, & carteri Offici aies, te- Sivifm.Cras jn neantur intereffe Conventibus Terrefiribus, & in Majori Polonia Colenfi , & ^10t f0l.g. ^rris Cra covien. Novae civitatis Korczyn; lub pœnis. Epifcopi namque foluturi 111 pro pœna, Marcas quadraginta. fi fe légitima excufàtione, in eodemConven-|fi notl «"xcufaverint. Palatini vero, & primarii Caftellani, folvere tenebuntur ( fi |emerariè abfentaverint: & légitima exculadone fe ibidem, in Conventu nonex-3v?r'nt) Marcas viginti. Similiter Caftellani minores, folvent pro abfentia de-r^n! ^an:;lS, filco Regio applicandas. fi fe non excufaverint, non vaga, fed legiti- Mmu-c'imçnfi excuiatione. Et pœnacprsfats, fifco noflro Regio irremiffibiliter PpllC£TDunfUr. ri i J' Tcr,1''"us ad Comitia general la, die fextapoft ingrefTum Régis, alligna. » debet. v,de i„ Titulo CITATIO. Fol. 46. COMMISSARI!, SE U COMMISSIONE S. °minijjarii circa exanptionem, quomodo fe confervare debeant. S "ì!Litum & Cucitura eft: quia Commiflarii, in caulis Judicii fui, non debent re- Sigi/m.Cm q- «. IJ4S. C O M. 62 S T A T U T A fol ret. 94 cedere à Statuto commun', & facilitate illis circumfcripta: videlicet circa limites faciendos, exemptionem honorum vel divifionem (^honorum, inter perfonas etiam remotas: partameli Jus fuccedendi habentes) faciendam: <5i ne morem gérant ull«s informationibus, buie Statuto contrari is. Quòd fi quid contra Statutumface-rent: id nihiliefTe debet: nullaque informatioillos exculàre poterit. Prarterea nulla bona, circa talem exemptìonem accipere debent; tantum ea,qux in literis obli-gatoriis e (Tent defcripta. Qui citat Commi fjarios vel Judicium temere, qua pœna pleftitur. Sigi [m, Aug £\Ui citaret CommifTarios, aut Judicium, vel Officium: & talis temerarie citaffe ij5 7- convincerete: tenebitur talis, ibidem in infialiti, fìngulis feoriu, lolvere bis quatuordecim Marcas; pro pœna. fìmiiiter & parti: lì citabitur. Commifftones dentur fetentibus. $agel. in $e iTem prom itti mus: quòd omnibus terrigenis, cum bonis & hxreditatibus nortris dina 1433 * granities poflulantibus & petentibus. non denegabimus. Folio /2. Commijji&nes in quibus cadbas dantur, Alex and. in \ Utoritatcm judic iariam ubique illibatamconfervare cupientes,Statuimus:quia Radom 1joy ^ * Nos fuccefïorefq; noftri, nullas dare debemus Commiffiones,non dabunfqUe Fol. Cxvii. ^UCCe&)re,s noftri: nifi fuper limitibus honorum no lì Forum, &divifìone honorum hstreditariorum, inter fratres, &proximiores': aut qua efTent de confenfu partium. alias datar, nullius fint roboris, vel momenti. Commijfiones Regime etiam inter remotos, far îfiis fuccedendi babentes, dabuntur. Sigifm.Crac /^Ommiffiones in sliis cafîbu^, quàm qui indifpofitione Statuti continentur, da-VJ2- B' 2' V> ri prohibemus: & datas nullas eflfevolumus,& deeernimus. Commiffionesta-men, ad dividenda bona, tam inter fratres germanos, quàm inter alias quofvisco-fangvineos, qui ad aliqua bona par Jus fuccedendi habent,quantumcunque remotos, locum habere debere deefaramus, & decernimus. Quod fi quis repellere vo-lens eum, qui divifionem honorum petit, negat eu n effe coniangv'neum, vel Jus fuccedendi ad bona huj (modi habere; in tali caufa CommiiTirii, à dividendis bonis fuperfedere, & deeifionem controverfix fuper propinquitate & fucceffione,ad Judicium Terreftre rem/ttere debebunt. Ohm folum duo Dignitarii, c?'Succamerarm1 ad Limites dabantur. Cafimir. rin pRaeterea pollfcemur:quod omnibus petentibus à Nobis limitat'onem, feudiftin-Niefìowa 17 ftionem limitom, inter bona menfse noftrse Regalia, & bona petentium, con-t4S4Jol.y$ fenîiemus:&dahimus duos Di^nitarios, feù Officiales, & Succamerarium. qui nomine Noftro* potefiatem habebunt limites faciendi. Sed deinceps qumque fint Commijjarii. Albèrt. Pe- T Tem cùm inter bona nofìra, inlcripta vel non infcripta, & fubditorum nofiro-trico. rĄpĄ i rum noflris convicinantium, nonnunquam iiìjiirfae & opprefTiones, nonnunquâ Fol. 107. etiam caedes committercntur: & fierent diffieultates plurima, pro limitatione gra-niclerum: noftris ?ut Capitaneis, aut Tenutariis, fub umbra Regii nominis no Ari bonoruq; noflroru, fubdicosq; noflros, vîcinos,autopprimentib9,autl!mîtat.ionégra ïiicieru difficultaiïtib9 idcirco ex innata Nobis virtute, & benignìfate Regia,pjopter omnem fubditorum noftrorum juditiam & pacem, ex hac parte habendam, Pro-mittimus: Quia quibuslibet fubditisnoftris,cujuslibet ftatus &conditionis exìfìen-tibu^, granicies ex parte honorum noflrorum petentibus, Nos & (uccefToresnoflri, fecundùm Statuts antiqua, ad difeernendum «quitatem, Commiffirios illius terra & diflridus, in quibus bona limitanda confiflunt, videlicet duosDignitarios & duos Officiales, cuni fuo Camerario deputabimus, & deputare debeant. €om- 96. fol: vet: REGNI POLONII 63 C O M- Conimi (Jar ii, accepta ex utraque farte à [enibus Jur amento, Limit Mionem faci ant. >Ui quidem Cowmiffarii poftquam exiverint, debent ex utraque parte fenes Ibidem, 'advocare: à quibus recepto Juramentô, juxta eorum recognitionem & tefti-^onium, ad Limitationem procèdent. Si vero ipfi fenes difeordes fuerint: extunc ConimiiTarii, juxta Cuas conlcientias, concordando difcordi3s fenum, fecundùm e~ °rum privatum judicium, Limitationem ipfam profequentur, & terminabunt. Ubi autero & ipfi CommifTarii difeordarent, Volumus, quod ex ipforum fententia: qui plures in voce concordes fuerint, autoritas atque poteflas dependeat difinita ter-^inandi: nofìroriuiì Officialium, videlicet Capitanei, aut Tenutari^ contradidiû-fle non obflante. Si CommiJJarit definì, in prof rio difìriBu. Ol autem Dignitarii, ad Limifes ipfos delìgnandi, e(Tent pauci, in illa terra (euPa- SigifPetrie *^latinatu: in quo Limites fieri debent: aut forte etfent abfentes: eo cafu, ex vici- iji^.fol. no Palatinatu, vel etiam ex remotiore, Commiflarios defignabimus,ad ipfosLimi* faciendos. non alios tamen, nifi tales: qui in illis terris, ubi Limites effent fa-clendi, pofTeffionati fuerint. §. Decem Grofii, pro literis Commiflronis, in Cancellaria accipiantur. Sigis.Petri-§. A literis Commiffìonis^ cum Mandato, decem Groffi accipiantur. wvi& ijiv Capitaneus, feu Tenutarius honorum Regaliim, ad Limitationem honorum exeat: £$ CommiJJarios provi de at. fi libera bona pojfiàet. CApitaneo, leu Tenutario honorum noflroru mandabimus: ut pariter cum Co- Joan. Aih. miflariis eifdem, ad limitanda bona eadem exeat% delcendat: & Com.m'ifTarios. Retric.14^6 e*pensîs provideat:.in his praefèrtim bonis,quxhabemus libera,&fiiìèobligatione Foiio 107.& CammiJJÎonis terminus ad limitanda bona, duae feptimana. Folio 10S^ T^notefcentia CommifTarialis, una cum Mandato ad Capitaaeum, per Minifteria- Sigifm. Pe-& duos Nobiles, infer nda funt duabus hebdomadis ante Limitationem. ita trico. 132$. tam de tempore, quàm de loco, certuni Capitaneum faciant. Przterea CommifTarii nofiri pradidi, duabus feptimanis ante, quàm fimul j^em ReX. cQnvenientad faciendos Limites, Capitaneum feu Tenutarium nofirum, de tem- 1^23Fol: P°re & loco fui conventus, certiorem facient: per Minifìeriatem, & duos Nobi^ 5 ac etiam per literas fuas proprias, & Mandatum nofirum. De honore, ac fecuritate Commf/ariorum. Quod fi quis plebeius, in negotio & judicio Limitum,vel alio quocunque,con- Sigifm.CraC tra Commifïarios inveheretur verbis, illofque inhonoraret: talis turri, vel ali-fefTione dimidii anni, puniri debet Cujus pœns executionem, Capitaneus ^lius loci faciet: fub pœaa, in St atuto delcripta, contra illos: qui executionem fa-Cere négligèrent. Qiiod lì quis, etiam plebeius, arma corriperef, & vibraret:licèt ne mi nem vulneraret: cello km pcenas. quod etiam Capitaneus exequatur. N°bilitas autem protalifcus ex celli bus, juxta S ta tu tu m puniatur.. Quod a Commi jjarii s, in Limit atione honorum femd decretwn eft: id non innovetur• fi ^ quod per Commiflarios nofiros ( ouos ad Limitationem honorum nofiro- Sigif. Augi rum Regalium, & Nobiliùm, concedimus) femel decretum fuerit, ampliùs ijjo, A 4. innova,, Statuimus: ut pofi Limitationem bonorum nofirorum Regalium, rC ^0binum, Capitanei noftri in fundis Nobilium, injurias non inférant: fubditi Vero no^ri5 in fundis dislimitatis, nullum ufum frućcum habeant, neque alvearia, «eque alias utilità tes. Qjz Inter 3ii CON. ÓĄr S T A T V T A fol.vet.97 Inter Regnwn Poloniœ Ducatum Litvaniœ Commijjarii dabuntur. Sigifin/Aug pRopter injurias fopiendas, quae inter fubdifos noftros, tam Re2;ni quàm Magni ij 5 7.- * Ducatûs Litvanise, mutuo inferuntur, dabimus duos Commiffarios ex Regno, & duos ex Magno Ducat u Litvznix: quando fcilicet aliquis^ de injuria aliquacon-queftus fuerit. Coram quibus Commiffariis, poft innotelcentiam Commiffarioru „ & Mmdatum noflrum, quilibet co m parere tenebitur: ibidemque line uliis dilatio- 11-1 bus,. culpatus cum parte aćtorea experi ri tenebitur. > Quidquid Commijjarii fuerintT vatum fit:' nec Revifores dabuntur, SfjtiJffi* Pe- "VfOs vero» deputabimus CommifTarios noftrosyqui faciant limites: acillorum Ju-trie. 1 f 2 3. dicium, inhibition ibus no 11 ris non impediemtis: Affeffores, feu Concommifc Folio 30, sarios, nec etiam Revifores, poft facios limites defignabimus. led quidquid Com-mifïarii noflri decreverint,- illud ratum & firmunr effe debebit- Prxterea cuai Comi fiorii noflri convenient, ad locum Lim i tu m : live Capitaneus, (eu Tenutarius flofler exiverit, fi ve non: eduxerit fenes,aut non: ipfiComnjiffani nihilominus Limites ipfos profequi, & finire debebunt: Cap i ta ne i noflri,, ac etiam i 11 fus, qui que» ritur de injuriis- Li m i fum, contradićłione, feu Mofione & : Appelîatione, ac etiam abfentia,, minime obfiante. De Commij]arti s, inique citatis: de altis $udiciis. S'pifnî Au? v /^*cûn(ïue CTtflret Commiffarios, aut aliquod Judicium, veï OfHcium, pro ali" L Li ^^quo proceffu: & talis decernetur,. inique iïlos citâffe: is tenebitur fîngulis (e-IJj /• paratim dare, bis quatuordecim Marcas, pro pœna. fîrniliter & parti:; fi eadem ci» taretur^ C O M P L I C E S. Complices viBo patrocinante^, proferì bunt nn Sigi/m. ijżj Clmiliter & Orti nés complices, eidem vidïo palanr Patrocinante?, citm debebunt Folio, 36. O ad bannlendum: & de Regno, unâ cum ipforum prsefato principali, Jure con' vxìo, proferibendum fe decerni, contra quo s, pro ut eorum principalem, Officiuoi Capitanale procedere debet. Si complices impojjejjiomti fuerint. SigiJìfcRex. \ vero effe nt rmpoffefïio nati: per Officium illud Cafìrenfe comprehendanv ^^tur, & in turrim conjiciantur. quorum pu ni rio, in arbitrio & grafia noto eoniìtfat.- §. Complices perpetrati homicidii: vide in Titolo HOMICTDIUM. §. Complices in invailo ne do mus: Vide in Tkulo INVASIO DOMUS* C O N D E M N A T I O. Qui in termino peremptorio condemnantur.- Cdftfit. C ï citafus comparefe non cu rave rit, vel confempferit: in termino peremptorio5 ÌAag Vislic. ^caulam perdat: & ab aćłione cadat, cum pœna. tĄfĄfol. 27 * In fecundo autem termino, in tcrminis, quilibet citatus comparere, & refpoii- * Cafoni* in de re debebif. Niefioivà * Quocirca fi citatus in fecondo termino, utpote" peremptorio, temere fineque Folio ()Ą.. repofitione termini non paruerit: acloreum condemnabitinkicro: juxta continen- * Sigi/miài. Ciani luaer Citationis. attamen in talem condemnationem Citatio debet inferi, fiv^ Petrico. adicari. Condemnatio légitima quali s effe debeat. ijty Fol.33 * \ T ipfa pars, qtix fuerit abfens nonnilì extremam horam meridiei , Judice ł Ca fimi * Vi- il quali furgere volente, primo, fecundo, & tertio hoc eli, fribus vicibas evo-sheiœ itfg. cata, ( vel in lucro, fi rea; vel in evalione* fi aćlorea fuerit^ quod icilicet parere Folio tu non cura vit, condemnetur, pe 59 fol: ret K E G N I POLONI M. 65 CON- De jitffe e? injufìè condannatisi 1 Tetri dum a li qui s aliquem condemnaverit itijuOe: condemnatus a re Habit ronde- Confoetudo. mnatiónem in libro. Et fi citaverit, pro injuiła condemnatione: tune ille, qui fie ttrrœ Cn e. condemn:.vir, debet lucre pœna m triu m Msrcarum, & condemnationem de feri be- ifo$. Folio re de libro. Sed fi condemnatus non arellaverit condemnationem; tunc ille, qui Cxxiv. condemnavit,, poteftdelcribere fine pana. Condemnatio- Acloris. ITeni in Terminis condemnandis Cafìrenfibus vel Terrefìrihus, ufque in fine A- Confvetudo. . ^ores debent condemnari. & fi Citatus priùs condemnaret At%rem, antequam terra? Crac. Jus admittet alios Adores condemnari: Attori condemnato nihil nocebit conde- Folio Cxxii tttnatio. Condemnati in Sudicio, illico fatisfaciant. (T^Uia viélus tenetur vidori fatisfacere, de evizione, & condemnatis: nequede Cafìmì. Vi» Judicio priùs recedatr nifi latisfaciat pro eoy pro quo efì condemnatus. Qui- slic. 136'3. tamen rebellione, aut inobedientiâ dućli, nefcitiir, quo animo recedunt de fu- Fol. j). dicio condemnati, pro debito nullamfatisfiìclionem adverlc^riis impendentes: Qua-propter volumus: quòd tales inobedientcs, de malitia ipforum eommodum non feportent. quia pofìquàm convidi fuerint in Judicio, ad manus adverlaricrum fu-°rum ligati tradantur. Et lì in captivitate manentes efFugerint: à poteftate eorum ^nt liberi, & abloluti, iplo fado:& omni debito r quod tenentur & obligantur, praeter debitum furti: quod femper condemnati folvere tenebuntur. Pœna condemnati, in Contumacia. ITem volumus; ut quilibet Aćlor condemnando Citatum abfentem, in Contu- Sigifm. Pe-maeia, lòlvat duntaxat duos Groffos. quorum unus> cedet Notario. & alter Groi- tricov. 1523 Sl^, Judicio praefidenti» Folto3$. De petitione. infimuL £$ condemnatïow, ç$pœn£. |Tem, dum aliquis poflulat, & condemnationem, alias odbycia, &pœnamr pro ronrvetud0 Me tadone mala, non condemnatio, ncque utrumque>led pœna duntaxat decer- r- "dtur P«enti- ' Fo ZL CONFI. RMATIO J U R I U M. Vladislaus tertius Rexy 3'ura confirmât. EX certa no lira feientia, prathabita fuffieientiffima deliberatione, animo & vo- Vladisl.Pe-luntate nofira ultrocea: ipfis Prœîatis, Co'mitibus, Bìironibus, Militibus, Proce- trico. 1434. r,bus, Nobilibus, Burgenfibus, cacterifque fubcJit s &: incolis Regni noflri, cujul- Ex Privile-cUnque flatus exirìunt, Spiritualis vel Sec ufi ris: quoque ipforum Jura, libert^tes giornanti» ac immunitates, liter^s, Priv.legia, Ecclefiafìica & Secula ri a: qux à diva: memoria J cripto. prelibato genitore, ac aliis Regibus, Prrncipibus, Ducibus,(Sc dominis prœdeceflh-f'bus noflrs Regni Polonia^, veris & legitimis hxredibus,!uper quibukunque bo-»is & libertatibus habere dignofcuntur,&habent; fub quibuscunque Datis, in vita ^ua jufìè & rite emanata: libertates & immunitates, Spirituales & Seculares, in fe continentes: & quas hìc volumus habere pro infertis, in omnibus earum punćlis, pcfìtionrbp, conditionib9,articulis & claufulis eoru univerfis,ratifieamus, innova-mus, approbamus, & praefentis Icripti patrocinio confirmamus: decernentes, illa robur obtinere perpetua firmitatis. Promittimus infuper in verbo noilro Regio prsfentibus,& fpondemus: eadem ipforum Jura, lrbertates,immunitatefque,literas, & Privilegia, per omnia, rata atque grata habere. & jugiter^ inviolabilité^ perpetuò obfèrvare:ac eis fatisfacere, cum effećtu^ iSimili ser Ca/ìmirus tertius Jura confirmât. VjOs Cafimirus attendentes, Conditutiones prœdecefforum noflrorum quafdam Cafimirusiti ^ in oblivionem dedućłas, alias reformatione & innovatione, & alias additione Nie/zowa R egere: ąf4.J0l.92 e 6 S& 66 S ¥ A T O' T A, fot vef. ro* cgere.-Md infianïiafn Orrlnium Ńobilium, regnicolaruni nofirorum, coram nobis confiitutorum, de confilio Baronom, & Confiliariorum nofirorum, Confiitutiones ferrarum prsefati Regni ńoflri cluxitnus praèfentibus innovandas, emendandas ', & reformandas in roclius: csèterifque aliquid adjiciendum cenluimUs. ut judices ter-rsrum Regni nofiri, ipfis innixi, ex iplis eruditione fumpta,.iii iudicaudo con-ferment fiateram arquitatis. Confirmatio Jurium generali s» idem Rex TN Primìs ISifur poli'icemiff verbo nofìfo Regio, omnes Regni noAri incoîas, iir Fol o-y Kjurìbus à pracdeccfforibas no (ìris datis, integrali ter confervare: ' iiull'ique bona recipi mandabimus, auf captivari faciemus: nifi prius fuerit Jure conviélusi Simili ter Joannę ś Albertus orania Jura, fimuïqùe Cafimiri in Niefzowa condita, confirmât. ffoan. Alb. T ïrèfc per''alias' literaś nofìras, tune Univerfis terris, fub'i tn ita t ibus, & fubditis Re-¥ etri. 14y 6: L/gni nofìri co ncefîas, univerfa Jura, Privilegia, libertates, & prorogati vas, per Serenifs. IllufirifFimofque Reges, & Principes Regni Poloni*, olinique genitorem nofirum, eis conceffas atque conceda,- confirmaverimus:cum (arramento Jur,mietiti, in felici Coronatone noftra, per nos corporalitef prseiliti: ibi quoque licètcen-feantuf univerfa Privilegia inclufa effe, fuccefiìvè Regno corieefTa : tamen cùm in prafènti Cortventione, produceretur in medium Privilegium originaliter, conti-"* liens Confiitutiones mul tas, nobis & reipub. Regni nofìri perutiles, in Niefzawa' ólim per genitorem nofirum datum: illud ad vota Praelatorum, & univerlòrti nre-gnieolarum, fpecialitcr confirmaturi, decrevimus prasfentiòus inferendum, tenore infraferipto.- idem Joànnes Albertus Rex, de eodem\< tetm.Ì4ó£C*S^0^ (lu^em Privilegium, in omnibus puncìis, conditionibus, paffibus, &ar° Folio ^vt,cu^s? de feientfa, benigniate, &virtufe nofira innata, prcclarorumcjue Baronum, ac Nunciorum de fingulis terris hue convocato rum, univerlòrum coti-li! (o, & voluntate, confirmandum duximus: & confirmamus, perpetuò tenenduin* cbfervandumq;. Idem Rexjoannès Albertus decef nìf, firn Staiuta perpetuò duratura: fimulcjue priora omnia confirmât. ffoarì. Alb. pOfirèmò vero, ut prsefentium In fii tu forum Con fir m ario nrfque & fuccefiioniś? F erri covi lïiod i S, confVetu'd inib u s, pofìtionibuS', deicriptionibus, articulis, pundis^ & condr-fiombus, firmiter iuconcufsè & iaviolabilîter tenere, ha bere, & ob(ervare;tene-r'que, haberi, & obfervari facere, temporibus perpetuò duraturis. Quòd (ì aliqurd contra libertates, Privilegia, im mu ni tares, & Jura prxfata Regni fece ri m us: il lud fotuìii cafìTum, irrifum, inane, nul lu m que effe vol um us, a c decernimus, i piò faci).* afque irrifamus, & caffamus, tenore pmfentium mediante. In cujus rei testimoni-«m, Sigilla li nostrum prxfentibus est fubappenfum. Acfum in Conventione ge-lïefali Radomienfi,Sabbato Inveutionis S. Crucis, Anno domini 1505. Regni nostri anno quarto; prael enfi bus Reverendiffimis & Reverendis in Christo patri bus, doni ini s, Andrea Archiepifcopo Gtiefnenfì &Primate, Bernardino elećlo Leopolien-IÎ: Joannę Cracovienfî, Vincendo Vladislavienlî, Joannę Pofnatiienfî, Luca Varmi-enfi, Ëccfefiarum Ępifcopis: neenon Magnifîcis, Venerabilibus, &Generofis, Spyt-kone de Jaroslav Castellano Cracovienfî, Joannę de Tarnów Sandomirieniì,Nieo-ïao Gardzi na de Lubrant Califfienfì* Petro MyizkowHii de Mirow Lancicien(i,Ni-colao de Kościelec Brzestenfi, Nicolao de Kretkow Inovladiflavienfi, Joannę de Tarnów Ruffiac, Nicolao de KurozwiaÂi Lubliiîenfî, Prandota de Troiana Kaven-fi, Paîatinis: Joanne Jarand de Brodzow Califïîenfî, Joannę de Przeramb Siradien-fî, JanufioLatalfki Gnelnenfîj Joanne Słupecki Sandecenfi, Jacobo de SieÂîika Voynicenfi, Petro Szafraniecz de Piefzkowa fkala Viflicienfi," Joanne Jordan de Zakliczyn Biecenfi, Staniflao de Miodzieiowicze Radomienfi, Martino Skotniczki de Boguria Zawichostenlî, Stanilîao de Pothylieza Miedzyrzecenfî, Petro de Opalini- cza 105 fol. vet. REGNI POLONII. 69 CON. cza Landen. Petro Gorfki Naklen. ;NicoIao de Rzadzikow Dobrzynenfi, Petro de Niemygîowy RavenO, Paulo de Chotza Polancen. Caiiellanis : Joanne de Lafko , Ecclefìae Gnefnen. & Regni nodri Cancellano, Jacobo de Szydlowiecz, Thelàura-rio ejufdem Regni, Alberto Gorfki Scholai'lico Vladiflavienii, Nicolao de Barthni-Łi Cuflode Plocenfi, Eccleliarum, Secretariis nollris.' Nicoiao Firley de Dąbrowica Vexillifero Cracovienfî, & Capjtaneo Lublinenfi, Derllao Vilczek de Lubien. Leopolienii, Alberto Skora de Gay Dobrzyneiiiì, Staniflao de Caifanow Lubli nen. ^accamerariis: caeterifque Confiliariis, Curienfìbas noilris, ad pr,TmifTa te-fìibus fide dignis,flncerè&fideliter nobis diledis.. Datum per manus ejufdeiiiVe-ïîerabilis Joarinis de Laflio, GnefuenUs Eccleiix & Regni noilri Caucellarii, lince-rè nobis diiedi. Idem Alexander Privilegia Sandvmiriœ confirmât„ ^Os Alexander &c. Significamus; Quia licët in (acris Majeffatis nofìrae primL A}exanfov Xi t i i s (dum videlicet principes Spirituaîes & Sëculares, caeteriquc Prelati, Ba- Q,ac , rones, & regnicolac noOri, felici aderant Coronationi noiirœj uni verta Privilegia, perdivos olim anteceffores noftros, videlicet Ludovicu ti alias Loylz. Cafimiru jj0C^rjVi flntiquum, Vladiflâum avum, & Vladiflâum patruam, Cafimirum patrem, & Joan- aiwneonfir^ Heni Albertum germgnum, aliofque Reges, Regin.is, Principes, pracdecefTqres no- sninnnvì x o; fl * * t * ry», V *»/-* • " „ " A H' ' W f ! l LV >-)/" *nos, L'jus regnicolis concefi !, promifenmus tenenda: tamen infuper , ut îpii pro ■/ çracQ corum m Nos fide & benevolentja, perpendant, fe proinde gratiarum noiirarum ^ ^ £riv(ftus in prœ(enti confequutos, & omni tempore confecuturos procul dubio: (qua quidem fùâ bencvolentiâ Nos, polì mortem ejufdem Domini Régis foannis Alberti, ad hoc inclytum Regnum Polonia:, Jure eleclionis eorum libers, De i que °ptmii favente clementia, u nani m i ter elegerunt regnaturum ) Decernimus ex Ipe-ciali virtute & munificentia noflra, per literas noOras perennes, promiffionem il-3m nollram efficere firmiorem. Unde ficut quibuflibet petentibus confirmatio-nem Privifegiorum, ab cildem olim■ ante'ceffòribus noftris habitorum, haćłenus are confvevimus: fie totius Nobilitatis terrae noflrge Sandomirienfis, Privilegia , u^ r ptiones, libérâtes, concefïïones, exemptiones, praerogativas, indulta, & alia unimenta: per quofcunque Reges, Reginas, & Principes, prxdecefîores noflros : e*!dem fimul, aut divifim, pracdidlœque Nobilitati terra; Sandomirienfis , data & concefTa, datafque <& couceffas, jufia & légitima, juflasque & légitimas: C^uorum unique tenores, perinde effe & valere voluimus; ac fi idem nofiris de verbo ad verbum, inîerta infertseque effent) in omnibus eorum earumq; tenoribus, paf-Sl as, capituîis, conditionibus, claufulis, & articulis^ duximus ex gratia fpeciali , ^rtute & munificentia nofrra Regia, confini anda^approbanda, & roboranda,con-lrniandalque & roborandas, & approbandas: prout confirmamus, approbanuis, & roboramus." deeernentes ea & eas, perpetui roboris vim habituras, tenore prœfèn-lllni mediante, in aevum.. CSigiftmmdus Rex omnium Jura confirmât. Um rebus tempora vetuftatem afferant: quae numero annorum admirabiîiores, Sigifm.Crac fanćłiores habentur: eas ne ulla unquam obfcurare poffit oblivio: & prac- ij qj% J^im, qua? a regibus & Principibus, ad communem fubditorum utilitatem fiuntr P3? Qi squum efi, ut î terarum monumentis fempitern^memoriae mandentur:qua-~ r^ni adjunientô ab interitu vindicentur, & immortales fiant: Proinde nos Si-S^mutiJus polonio &c. Notum facimus, univerfis & fingulis, prxfentibus j. vUtUr'^' a quorum cognitione, praefentium literarum feries non erit aliena:Quòd ^cet ante pauçis diebus (cum omnium Prxlatorum & Procerum Regni, imo ve-nUS/ot'US Senatus, Nobilitatis, & populi confenfu, Diadema capiti noflro impo-j^rviUr) lurejurando de more ianxerimus, omnia Jura, omnia Privilegia, omnes îll(^ue libertates, & immunitates Regni, five omnibus in genere, live fingulis in S fpecie, CON. 70 S T A T U T A fol. vet. 106 Specie,perReges, Principes & Duces, qui Nos pracefierunt, acRegnotanqua Monarcha live Tetrarcha prafuerunt, in quacunq; légitima caula data & donata, live do-natas & datas, rata & firma effe debere: pro majore tamen hujulce rei firmitudine, ac rebore: ut in futurum tefiimonium extef,Nos non lolùm boni principis officio fu 11 ćlos.* lèd debito no/lro, non minus liberaliter, quàm libenter làtisfecifle: pof'-* quam veti compotes, eorum communi confènfu,fingularique erga nos pietate, fa-Ôi fumus (quod bonum & faufium, felixquelìt Nobis, & Regno nofiro: ut detti uni huncipforum confenfum, ad ultimimi finem vite, nobis praferre liceat Jvo-tis (k precibus eorundem Pralatorum, Z?sronum, & Procerum, imo verius totius Senatus, & Nobilitatis, (cujus Nuncii, cum plena facilitate, ex fìngulis Regni téV-ris, ad confukandum nobifeum, de futuro fiatu Regni, huc con vénérant) annuel] tes: cum bona & matura délibération?, omnia Jura, omnia Privilegia, omnia Statuta & Decreta, omnes denique donationes, libertates, & immunitates, & quantunque venditionum, & donationum literas, & fyngrapha, lub quocunque tenore verborum fà&as: omnium terrarum Regni nofiri in genere,oirniumque pradi&a-rum terrarum in fpecie, omnìs generis, omnis gradus, utriulque lexus hominum & in olarum: à Regibus, & Reginis, haredibus, & Ducibus terrarum Regni Polonia, & prafertim Cafimiro magno, Ludovico alias Loyiz, Vladiflao avo, Vìadiilt.o Patruo,.Cafimiro patre, Joannę Alberto, & Alexandre,germanis, Regibus Polonia, pradecefloribus nofiris, jufiè & légitimé data & donata, data/que •& donatas:(^quorum & quarum tènores, tanti e0e volumus:ac 11 in prafeutibus literis exp^eisède-firiberentur) in omnibus ipferum & ipiarum punelis, articulis, fententiis, claufu-lis, & confvetudinibus, roboranda, confirmanda, & ratificando, roborandafq;con-firmandas, ratifieandalque duximus, & decrevunus: ac roboramt:s, ccnfirmamus , - ratificamus, & prafentibus literis approbamus: ilia & illas, perpetuas, & indubita-tas, inviolables, firmas & validas, in fempiternum futuras.. Ad idem, ex eodem PrivileoioK Ibidem,. Ą Djicientes, Juramenti circa Coronationem per Nos prafìiti, & fa&i, autori- \ £\ tate: Omnia fupradicìa, in omnibus confvetudinibus, delcriptionibus, pun-ćłjs, articulis, conditionibus, clauiulis, &• fententiis, firmiter & inviolabiliter tenere, & lervare:. tenerique & baberi & fervari facere, temporibus per lingula dura-turis. Quod fi aliquid contra libertates, Privilegia, Jura, & immunitates pradićbs Regni fecerimus, derogando vel abrogando, in toto vel in parte, alieni pramifib-rum: id totum irritimi, óc inane,, ac nullius roboris, nulliufque momenti, efievo-lumus. Sigijmundus Au 0 ufi u s y jam Regno inauguratns, de fui ejecłione, jfuriumque confirmations , ita fcribit. Siaif. Ano IN nomine domini Amen: Ad perpetuam rei memoriam. Quandoquidem in-£etric.i$jf certa efi, neque durabilis memoria humana: conlve/erunt prudentes homines fcriptura commendare id, quod in sterna memoria pofieritatishaberi volunt.Proinde Nos Sigifmundus Auguflus, Dei grafia Rex Polonia. &c. Significamus pra-fenfibus literîs, univerfis, quorum interefi, prafentibus & futuris: Quia cùm ante viginti annos, vivente adhuc pix mémorisé Sereniffimo Rege Sigifmundo, parente noftro, unanimi confenlu Confiliariorum nofirorum, tam Spiritualis quàm Se~ cularis fiatus, & totius nobilitatis, aliorumque fiatuum Regni, ad Regnum Polo-nisE eledi, & coronati fuimus: ubi omnes Confiliarii Regni, ordinefque alii, Jura-mentum débitas fidei, nec non lubjećlionis ac obedientiae, nobis fecerunt.* nihilo-minus, quòd ea praefiare nobis non tenebantur, quàmdiu SerenifTimus parens no-fier viveret: ( penes quem integra autoritas, & fuperioritas Regia durare debuit : prout & ad finem illius vitx duravit integra) &quia aetas nofira tum non permit* tebat, ut debitum Jusjurandum, fecundùm antiquam conlvetudineai majorum no- firo- tog. fol: vet: REGNI POLONIA. 7/ CON firortuiì Regum Polonia?, facere pofiemus: obligaverat (e eo nomine Serenifiìmus Rex, parens nofierr ut cùm ad stateni noftram perveniremus, Jusjurandum debitum faceremus: eoque nos obligaremus, Omnia Jura, Privilegia, libertates, literas, & immunitates, j u fias ćk légitimas, ipfius Regni nofìti Spiritualibus, Secuiaribus , & quibufeunque ordinibus hominum, nullisexceptis, à prxdecefioribus nofiris Régions & Principibus Polonia^, nominatim vero à piae mémorisé Regibus, Cailmi-ro Magno, Ludovico, Vladiflao proavo , Vladiflao antiquo patruo, CaOmiro avo, Joannę Alberto & Alexandro patruis, & Sereniffimo Rege Sigifmundo parente no« &ro, datas, in omnibus firmiter tenere, fervare, & tueri: & hoc, quodeunque ille-gitimè ab hoc Regno alienatimi vel ademptum efiet, juxta facultatem nofiram re-cuper^remus, 6: ad unitatem Regni adjungeremus: in nullo diminuendo fines Regni Polonia, led potiùs augendo,tantum,quantum poterimus. prout iam huicip-fi ofc'^gationi fatisfecimus; quando feptimo anno pofi Coronationem nofiri , more Polito, in Ecclelìa Jusjurandum praefìitimus. Pofi quod quidem Jusjurandum no-firum, obligavimus nos literîs nofìrìs, omnibus fubditis no/ìris datìs: Quia (imi î^ominus Deus ex bac luce, memoratimi Serenifiìmum .Kegem parentem nofirum fullulerit, non priùs fubditi nofiri deberent nobis obedientiam: quoufque in omni-^lis, in genere, omnes literas, & Privilegia, tam generales Regni, & Dominiorum anriexorum, quàm privatarum perlonarum & loeorum,omnes libertates conti-lentia, ahafque literas & imnìunitates, à (upraditfìis pracdecefioribus nofiris datas, ^ ab ip»< S. reniifimo ojim Rege parente nofiro,quamdiu vixit, dandas, literis 110-|^r S' cofifirmaverimus: & illas, u ti in fé extant j criptcr, in debitam executionem, juxta f furt.ftem nofiram reponeremus. Cùm autem eò res pervenitrquoniamDo--îr' nus Deus Serenifii.mum ipfum Rcgem, parentem nofirum, ex- hac Uice fuHulit; ^ ja:* 0sx hiinc liberam el diont m, & coronationem nostri, gubernatio, fuperi-^tfas,& f.icloritas Reg i, nunc fuptT nos devoluta est: memores Jurisjurandi per ìnos prestiti, & obligationis literalis, innolmetdatac, Ediximus Conventum Regni; ^rn propter alias necefìitates Regni: quàm im; rimis propter hoc: 1.1 illudiplumre Jpla exequeremur lubditis nostris, quod illis veri Ô & litcìîs nostrìs promiferamus. ^r°inde ex istis caufis, omnibulque rebus bene apud Nos & cum matura deliberatone expenfis, postulationibus etiam omnium ordinimi Regni, in hoc Conventu Cx^ìentium, permoti: Omnia Jura,. Statuta, donationes, libertates, immunitates , con! vetudines, & omnes-alias literas, <5c Privilegia, quocunque tenore verborum c°nfcripta, tam generalia totius Regni, & dominiorum ei adhsrentium, Spiritua--,a & Secularia, quàm fpecisliter omnibus statibus, & perfonis, & locis, generali-Cr ^ Ipecialiter, nullis exceptis: à Regibus, & Reginis, à Ducibus, Dominis , & ïrerjibus, Regni Polonia, & terrarum ejus, nominatim vero à Regibus pia me. moria?, Cafimiro Magno, Ludovico Loyiz, Vladiflao proavo, Vladiflao antiquo I p' u°, Cafimiro avo, Joannę Alberto & Alexandro patruis, nec non Serenifiìmo "^Pjfimundo Rege parente nostro, antecefibribus nostris, justa di légitima, justeq; a egitimè datas & do na tas, dataque & donata: ( qua quidem ejus valoris habere °'uni us.- perinde ac fi hic, de verbo ad verbum inlerta fuiffent) ità prout ipfa in r '3ntj e's diminuendo vel detrahendo, renovare, confirmare, approbare, a c|,re'^crevimus: prout prasfentibus literis nostrìs renovamus, confirmamus , bij. (V>a,11Us> & ratificamus: nec non firma, durabilia, certa, inviolata,^ immuta-^ ( ^abçre.volumus, temporibus perpetuls. Et pollicemur verbo nostro Regio • did;1»1 °nere Jurisjurandi per nos prastiti, obligamus nos: quia hac omnia fupra-sôre^ ^Ura, 'nimunitates, libertates, donationes, Privilegia, & literas, per antecef-gi n^sfrosvpia memoria, cf nominatim per Serenisfi. Rege parentenostru, le-^.tlìc u juste datas exh'ibitas, data, & exhibita, firmiter inviolabiliter tenere, ' xtd ea ^ubxlitbs nostros omniu ordinuni, tam generalitcr omnes, quàm fpecia» Sa /. liter CON, 7$. , S T A T U T A folvet 109 liter finguìos, unumquemque confervabimus: fjf omnibus tenere, & confervare mandabimus, temporibus perpetuis. & id,quod illis contrarium fuerit, nequeipii faciemus; neque aliis facere permittemus. Quòd fi aliquando eveniret: ut vel per Nos, vel quempiam alium, istis ipfis Juribus,Statutis, donationibus,Priv;legiis, li-teris, immunitatibus, & libertatibus, aliquid ejuimodi fieret contrarium: vel fi illis derogare, eafdemve per Nofmetiplòs abrogare,, al iqua re vellemus: extunc omne illud nihil firmitatis, neque ponderis habere debet; fed omne illud, vigore isfius Conventûs, nihili cafEim intelligi debet, prout £5" Nos hoc iplum annihilamus, caffamus: & nihili effe invenimus,, praefentibus nostrîs literìs, temporibus perpetuis. Sed quia à non exiguo tempore, in multis rebus, contra haec ipfa Jura , Privilegia, immunitates Regni, exceffum cJ illis. detritum est: postulantibus Nun-ciìs Nobilitatis,. c? confili© Confiliariorum Regni nostri ad hoc accedente, vifum est nobis, neceffarium: ut hoc iplum, pro eo aedebemus, atque obligati fumus , hìc in isto Conventu reformaremus: £$ ad priorem conditionem,(eu integritateni restitueremus, ac reduceremus: & in debitam executionem reponeremus. CONSENSUS SUPER B ONA REGALIA. Sigìfi Aug« /^Onfenfus omnes, datos juxta Statutum, io robore coniervamus qui quidem % et rie,, ijyo Juri communi non effent contrarii., C O N S T I'. T U T' I: O. ConftitutioneSyfeu Tnfcriptiones, tam Regni, qua m Magni Ducatus Lìtvani£y public am honefìatem Udente s ^ ne fiant: aut faiïœ non teneantur. In Privilegi, Qj-qU£ alia^fingulares Mcriptiones,. inter nos, Prdatos, & Barones: Magni Du" Prœlatoru i3 catûs Litvaniae, ac Pradatos Regni Polonia, effent: quae communem utriufque Litvani& honestatem lasderent: quas anteceffores nostri non, te.nuer.unt;. taies nos quoq; non recipimus,, neque tenebimuSo, Conflitutiones non alibi, quàm in Conventione decernantur.. Cuftmirus ter- fTem pollicemur: quòd nullas novas Constitutionesfaciemus, abfque Conventi--Ione communi, infingulis terris instituenda». RexConftituttones contra Jus nonfaciet, abfque pòli co confenfuo. 'Alexander- (^Uoniàm Jura communia, & Constitutions publication unum,ièd co m m 11- • * n 1—* — ^-----—a ^nm iinfur-r- in Radom ncm P°Pu^um afficiunt: itaq; in hac Kadomienfi Conventione, cum univer- Jfof. JE olio Regni nostri Praelatis, Confiliariis, £aronibus, & Nunciis terrarum, sequum <15* çXVa 'rationabile cenluimus: ac etiam Statuimus; ut deinceps futurîs perpetuîs tempori-bûs, nihil novi constimi debeat, per Nos, & fucceffores nostros, fine communi Confiliariorum & Nunciorum terrestrium conlenfu.v quod fieret in praejudicium gravamenque Reipublica?, & damnunv atque incommodum cujuflibet privatum." ad innovationemq; Juris communis, public^ libertatis.. De eijdem novi s Conftitutionibus^folius Regis autor i tate non faciendis. Sigifmun. Ons4itutiones novas, nonnifi Confiliariorum, & Nunciorum. terrarum confen- jPetric.itfg ^S iecundùm Statutuni Alexandri Regis, faciemus». Idem Rexde eodenu Sigifm. Cra \\ Anifestum facimus tenore prxientium, quibus expedit univerfis, praefentibus çoviœ futuris Quia in proximis Comitiis fuperioris anni, terrarum Nunci- is qusedam conceffimus: quse magno studio ànobis impetrata cupiebant. Quoniam ufu cognoverunt, ea non effe acque utilia, atque prima fronte effe videbantur : ab* rogari quaedam, alia corrigi: nonnulla vero per Nos clarius explicari, pleraque no-» va c in Foi: vet: KEGNÏ POLONII, 73 CON' va etiam addi petebant Nos itaqiie precibus eorum annuendo, tfe Nrtra, Sena-torumque, & Confiliariorum nofkorum fententia, Articulos hos defedi fecimus:' atque autoritate noftra Regia confirmavimus, eos inviolate obfèrvari v lentes. Idem Rex, de eodem. '\J Os Sigifmundus SigniBcamus: quòd cùm in prarfentibus Comitiis revifac ef- Sigif.Craco. sent per Nos Conììifutiones, in proximis lupcrioribus Comitiis. in hac ipfa/j'40' urbe nofìra fìidae, reduclum fuit nobis in memoriam: quod in ea Cor-ftit'ìtione , quidam oblivione, (eu imprudentia fuerunt omiffa: quge ante bienni;??.!, in Comitiis Petricovien. fìatuta e rant, qua de re, cùm ordine iìngulos Regni nofłri Senato-res, & Conliliarios rogâffemus: ita effe, una voce omnes & finguli refponderunt. ìtaque de confllio eorum & confènfu primùm, deinde Nunciorum terreftrium, e-Conftitutionem, iti ùt luit anno fuperion praeferipta, (cribi fecimus: deinde ipfa adferibi }uffìmus, quss oblivione prstermiffa Senarores noflri affirmârunt: 111 eum, qui fequitur, moduni. Conjlitutiones lat C O N. 74 STATUT A. foI:vet:n& prsfentîutîtenore innotefcśmus,ccnfultive hortantes: ut pro jufiitio cultu confer-vationequeaut iftas approbent: aut infìar iftarum fuas icribant, inPapyri literis : quam in n mero xii fołiorum ifìo loco relmquimus: &cuilibet terrarum eadem folia cîamus fic tamenrut cùm reliquse terra: fuas confcribent confvetudines, pri-mûni cas ncbis vel fuccefforibus nofiris offerant: per Nos in ftylum congruentem redfgendasL Qiias tandem in ftylum redadas, Nos vel fucceffores nofìri, ad libros StPtuforum profentium, in terra ipfa, de qua confvetudines nobis porredo efTent, exiftentium, in duodecim foliis prodidis fideliter fcribendas reftituturi iumus .* fuccefforefque noftri reflifuent, per appofîtwm Majefìatis Regio decretarci, emendatasi moderatas & approbatas. §. Confvetudines terrarum omnium inter fé conferendo: Vide in Titulo S T ATUTA, CONTUMACIA. Pœna duorum boum abrogatur; - Smf. Crac na%rarTT ^efcriptum e fi in Statuto; quo prcìo pœna Contumacia^fuper ^ s /• u "• VXpgrfibtis citatis exigi debeafr (nam tantummodò in Statuto magni Cafìmiri , ***" de recepfione & pignoratrone duorum boum tndatur. cui Statuto , per abufuni tom ïongi temporis, ert abrogatimi.' propter eaque nnllum robur, &firmitatem ha-bere dignofcitur) ideo Sacra M. Regia decerncre dignata eflr Quia prof to pceno, à condemnatrone in Contumacia,à nulla parte citata, in ruìlis Juiiciis, tam Recali bus, quàm Terrefìrrbus, etiam & Caftrc n, per Judicium, ncque per partem ado-ream, ncque pecuniîs ncque pignorationibus exigi, nec quovis modoreciptdebe-bunt, nunc & in porte rum, decreto Judicii mediante. De eOy qui fu fer h m di rari a qut II e m illarum ntrnc cmnino coni pel Jan tur. & fìmiliter Molendina, quorum tertias a ' C' j|'enfuras Tenutari i bonorum nofkorum exemerunt, & illas à le emptas,feu in J* Liflìniis pecuniarum obligatas tenent, CoÌvant contributionem. quo Szos dicitur: fì- ( reliqua omnia molendina, in Regno noftro, fèu illorum molendinatores eam 10'vere loient; contraria confvetudine. qux corruptela potiùs dici debet, penitus ri°n obiìante. ' Quali ter Contributiones exipendfo o |5 ( r(picrentes magnam ReipabL efferre jaduram confvetudinem,, in exieendis & c;pjrnl rrûÇ "p eomportandis Regni laudatis Contributionibus, in Regno nofìro iervari dudu „4 2 ° tam, Ûeccrnendiim duximus; & Statuimus praefenti bus: ut in exigendis (Sf cc~ ^ Fortandis putìic/s Contributiombus, talis ubique modus & ordo ferve tur: ut co-Ufc ^UÌ a<^ PlI:'ilârn Contributionem folvendam obìigantur, ad dominum vel ad P(J iv-ftorem villo, quàm incoltmt, crdinis dorr,pecuniam Contributio- ^ im publicartim capienti, mutuò literariam obfignatam & fubfcriptam recogniti-^nem libi dabunt. Contributionum iniqui Exacioresr vel negligenterr quomodo puniendi. ^1,ertes Pra^c»ndere injuriarum occafìcnem, quo plerumque ab Exadori- Sigi/. Vetri. ^bditorum noflrorum hominibus , in exigendis Contributionibus fiunt, ipi, fol. iy, T a Sta- jì _ i # C O N. 76 ,S T A T U T A fol. vet. hS Sta tui m us." Quòd deinceps ipfi Exadores, fi quando ultra formam literarum uni-verialium, in foluta taxations quempiam gravarent.-querelis eorundem hominum de talibus injuriis, corani illius terra* Epifcopo, Palatino, vel Cartellano reiponde-re, &decretis eorum parere teneantur. Si (ohere Contributiones ali qui neglexerint: R, Majeflati deferantur: fi in propinquo fuerit.fin vero in remotts -partibus: Capitanso. Sioifm.Cra- T?Xadores pnblicarum Contributioiium deferre tenebuntur Nobis, (fi in ^oco to,. ijij Aj -L' propinquo lue ri ni us ) vel (fi in re mot i s ageremus) Capitanco loci, omnes, qui négligentes fuerint, in folvendis ipfis Conrributionibus: aut qui illas non loi -verini: aut integre non extradiderint. & tales, cuju-cunque flatus, ordinis, &prx-eminentias ilìi fuerint, Nos fine ornili fpe veniœ, pœaîs debitîs puniemus. Et houli pœnœ, (eu m ul eia, (ubjacebunt Capitanei: qui executionem non fecerint Man-datorum Noflrorum, & decretorum Conventualium. Contributi 0 à fingali s Capi ti bu s. Sìgìfm.Bid- Qîgifmundus Dei gratiâ Rex Polonia &c. Univerfis &c. Quum hoc bellu, quod go(ii£ Anno ^ nobis in A. B. C, eli, non modo non mltefcere, (ed magìs ac magis fervere vi-j 5 2 0, deatur: quodq; magìs nos angit, dum hoc bello inviti occupamur: mallemus hanc , impensa, & hac arma, adversus infìdeles convertere: cu quibc^, in primis aure Tar-taris, Chrifliani nomrnis perpetuis hoflibp, in terris Ruflìa nobis continuu, &pU" jìè hareditariu bellû fit: peraeceflariïï fore putavim us,tantis malis &periculis, qui-h() Rsgnu& dominia noflra,imo ferme tota ChrifHanitasobjedaefl, diligentiùsqua tinqua alias confuìere, & providere. Statuimus igitur, in hoc Conventu generali Bidgoflienfi, comuni omniu Confiliarioru noflroru, &Nuneiorum terreflriu con-filio & aflcnftt, Contributiones infraferiptas: pro defenfione Reipubl. & nervo belli. Ncque enim aliò convertenda erit hae pecunia, qua grate pièque conferetur: quàm pro defenfione Reipubl & tuendis finibus Chriflianorum, «b incuriìone in-fìdeiium: & liberatione captivorum, de potevate ferociflì.na genti s Tartarica. In prim?s D. Archiepifcopus Gnefnen- Canonici in Collegiatis majoribus per fis, Florenos trecentos. florenos très. Archiepifcopus Leopolienfis Florenos Canonici in Collegiatis minoribus per centum. florenos duos. Epifcopi omnes Polonia, per florenos Pralati in Collegiatisminoribus,per fio- centu-m quinquaginta: renos duos. Suffragane!*, per florenos decem. Prelati Ruffia, per florenos duos. Epifcopi terrarum Ruflìa, per florenos Cancellsrius Cracovienlis ratione offici* quinquaginta. florenos odo. Gnefnenfes Pralati de fingulis Pralatu- Cancellarii dominorum Epifcoporu.'n r r«s, per florenos decem. & Oflkiafes rurales, per flor: qu ituor. Pralati Sandomirienfes, de fingulis Prx- Prabendarii fimplices, per fl r: unum. laturis, per florenos fex. Manfìonarii, Altarifla, Pfukeriiia, p^r Abbates, & Praepofiti infunati, per grof- florenum unum. sos quinquaginta. Item Leilores, Gratialifìa, & Sacerdo- Abbates baculati, per florenos viginti tes non beneficiati nec lalariati, per quinque. groffos fex. Quilibet beneficiata, de fiwuth beneficiir, officialfes' & virraril; & i" Sp1'- quod qttirpiam habebit, in quibufeunq, Ec- rituahbus, in Ecclelus Auffiœ, per ilo■ tìefiis Regni, & terrarum Rufliejuam ta- ,Tl decem- . . xamfolvet, finaulariter mfeniisexplicatâ. Vla^r"' 1UI declmas dommorum EP" ... 1 feoporum vendunt, per florenos tre^ Ç nonici in Cathedralibus Poloni- Notarii Confiftonorum per fio. unum. V-' cis, per florenos quinque. Vica- trj, fol. vet; fc E G N I Vicari i Ruflise Cathedralium, per grof- sos viginti. Prelati Monafteriorum, Monachorum & Monialium, per florenos duos. Vicarii Canonicales, perflorenu unum. Omnes religiotì Monachi,villas, domos5 cenfus habentes, Moniales, per groflbs decem. ï^cclores non beneficiati, per fl. unum. Phyfici praćłicantes, per florenos duos. Caufidici JurisSpiritualis,per fio. unum.-^lagiflri artium,,per groflos odo. Sacca laurei, per groffos fex. Studentes communiter omnes, ex Regno noflro duntaxat oriundi, pergrof~ sos duos. Servitores Magiftrorum, Dodoru, Stu-dentium, Bacc daureorum, inomnib9 Surfis prœterextraneos,per grof. duos. Plebani civitatum, per florenos (ex. Pkbani oppidcruin ditiores, per fl. très. Plebani vHlarum ditiores, per flor. duos. P'ebani pauperiores, per Marcam. Vicarii Parochialium, in civitatibus no- tabilioribus, per groflbs duodecem. ïveclores Scholarum, in civitatibus mu* fatis, per groifos duodecem. ^ìcarìi oppidoru parvoru per grof. fex. v icarii Villarum, & Kleflì, per groflbs quatuor. (decem, Cantores civitatum nofabiîioru per gro/, ^antores oppidorum, per groflbs odo.-^rganiflż, per grofios fex. Campanatores, per groflum unu. Órdo Spirttuaîium Ruthenorum. \/^-adici Pvuthenici, per florenos de-* ceni. ^th^medritae, per fforenos très. ^rylofZanye\ per florenum unum. Crvitores utriufque flatus, per gro (Tum unum. (renu. rchipopones, alias Archipopi, per flo-Nnichi alias Czerney^ per flor. lex. p0" ^ Per groffos quatuor. ueri o uxores eorum, per gr. duos. D/gnitariij Offici ale s Seculares. O latini generaliter omnes, perFlo--r« v renos 9l,'{i9uaginta. "p.^aneij,n 9uibus Judicia celebrantur5. floren, decem. U POLONIA 77 co n: Vicecapitanei, ubi non funt Judicia, per floren, unum. Capitanei caflrorum, Epifcoporu emptis viduispaupcrib9,& viduis, Per groflbs fex Mercenari diem laborando,per gr. très. Uxores & pueri,per groflum unum. Servitores Kmethonum utriufque lexû? per groflum unum. Valachi agros coientes, & ultra centum oves habentes, per gr. très. Uxores, & pueri, per groflbs duos. Valachi agros non habentes , fed oves habentes, per grofl. unum. Similiter uxores & pueri. Kniaziowie Ruthenici, per gr. quatuor. Uxores, & pueri, per grofl. duos. -FUfownicy, & pifeatores, per gr: duos. Uxores, & pueri, per grofl. unum. Kmethones generaliter omnes, fìmiliter uxores, per grofl, unum. Conditio Croitatum majorum. I^Onfules Cracovien. per fl. quinque. ConfulesPofnanien. perfl. quatuor. Confuîes Leopoli: per flor: quatuor. Juns ìupremi Advocati, per fl, quinq; -abini ejufdem Juris per fl quatuor, ^tfvocati Civitatum, per flore: duos, xores & pueri, tarn coniulum, quàm Advoeatorum, & omnium fup ra feri-pterum, per medium (umroa?:quamq; rujuflibet maritus folverit. z^eh fiagiflri earundem Civitatum,per grofl". duodecim. ^ xores, & pueri, per grofl. fex„. ^rcatores ditiores, & Pannicidse Cracovien» per fior. très. xores, & pueri, per grofl. odo. annicidx Po/nanien. & Leopolien. per ^fquialterum florenum. ereatores pauperes, per flor. unum. U-- - - ■ POLON 1 i 79 C O N. Inquilini in circulo per grofT. duos. Uxores, & pueri per grofl. unum. Servitores utriufq; fexus per grofT. un3. Pifcium venditores,apud Cracoviam habentes pi (ci nam c^5 domos perfl. unu. Uxores, <& liberi per grofT. odo. iWbleiïdinatores prsdidarum civitatum hœreditarii per gr. duodecim, Uxores, & pueri per grofl. odo. Molendinatores temporales pergr.quat Uxores, & pueri per grofT. duos. Tragarze per gros. très. Uxores & pueri, per grofT. unum. Mixtarii per grofl! duos. Armeni per grofT. duodecim. Uxores, & pueri per grofT. très. Civitates cJ o-ppida fecundi ordinis. CAfìmiria apud Cracóviam, Wieliczka, Bochnia, Sandecz, Biecz,Pilzno, Tarnów, Profzowiee , Skarmierz , Miechów, Lelów, Sandomiria , Lublin, Kadom, Opoczno, Wiflica, magnaOpa-tow, liza, Bodzecin, Majoris Poloni feptimanalia. IN talibus oppi dis, Confuleśa capite fol-vant per grofibs odio. Uxores eorum per grofTos <Ìuos. Pueri verò per grofTum unum. item Advocafij Scabini, necnonDominorum Spiritu^lium *Sc Seculsrium: demum de bonis univerfis Nobilitatis, de perfonifqî & capitibus Or-dinum â: Staffuum; non obiłantibus quibufeunque îibertaribus, (Se exemptionibus, q»acunque autoritate cukunque concefTis. Et fi aliquem hominum qui p pia m Re-JpuèL abfirahere cognovero, alicujus libertatis & exemptionis practextu, aut te» fuerè; extunc talem Majefiati Regiae, & Confiliariis ejus, ac univerfe Nobilitati pandere publice volo ór terrebor, necnotx loci Capitaneo. Exadìas vero peeuuiss In martus horum inferam fideliter: fìcut inf^rnus confiitutum eft. .fic me Deus adjuyt^ ^ haec fan eli Crux. Sed ut in iniraferiptis ex. elio ni bus, facifior & veri- Capita quo* 0r modus & ordo fi t: debent omnes Plebani, vel eorum Commendarii, in Givi- modo con-tatih ,Sy oppìdis, vilf:s, fingularum fuarum Parochialium, per capita & perfonas , fcribenda. riu"ljii hominem e xci udendo, fine mora fìdeh'ter confcribere: <5r eadem Regefira, snte Purificationis Msrise proximum, exadloribus fui difìridus prsdèntarer ^ manusdare, fub Juramentó: Qijod ipfa Regefira, sb eo fideliter confcrìpta Ubi vero inter Ple ban u ni, & Dominom vil'ar, feu Con fuies oppidorum,dif-^ Seu''o luper jRegefìris orta fuerit: extonc exìdtores difircfìus dlius mittant, vel (lì *1°° riodo ) ipfi defeendant ad locum, de quo effet difterentia, ad cogno- eent^ . rej veritatem. qna cognita, id,quod juftumerif, exigatur. Carterum Sta- Pœm non Juim'is; ut exaćlio & co 11 eèlio omnium pi cu ni rum inripiat fieri, à pro xi m o fe- fohentium 0 ^,!nffrationis Maris: finiatur die Duminico Oeuli, proxiniè venturo, hoc Contributi-Hioac . Qjj0cj Domini Sprrifuales & Serufarts Coniìliarii, infra duas primas heb- onem»i 0tTì sdasr iplàm ex? dl i one m in toto difT-Ivant: fub pœna duplici, & cen tum Mar-^ar; 6. esteri flatus ac ordines, efiam infra altéras du s hebdomadaSy id, quod ju- 1 eft, extradant; lub pcena duplÎM, & qu^fuordecim Marc. Si quis Gontribu-'j'>nes {uprafrript-s extradere ne^fexerit:*& dieDominico Oculi extune lapfo, du» , * icem exadlionem folvere cogetur'r In qua quidem duplici ex*ćlicn:e, Capitaneus 1 f cjufdem, in bona ta lis non fclvent^s, fe auforitate Noflra introniittcre, &ea-f-'ï tandem teneredehebït: ufcfue ad fotaîem foîufionem prsfiMardupfieis Contri-; " • tionis. Et fi ta 1 i s neglige n s, five ft Do m in us, five rnfériors ordina, C;pitaneo fuo intromifïïonem in bona fua dare no lu eri tr extunc ipfo fćićlot inferior poenam *4 Marcarum,Dominus v^rò centum Marcarumfœnam fu^cumbet. Rations qu3- lni pœnarum, tamdiu Capitaneus bona talium tenebit: donec pœnx duplicaîx, ^ firn iii ter poenis luprafcriptis fatisfseief. Qrae pœnse duplirat^, & poena: quatu-^deeim Marr, five Centum, repetitae & exadlx, pro defenfione Regnir & necef-te Reipubl. convertantur. Spirifuales vero, t desex;dliones folv^re contemnen-Ées> aut negligente^, cenfuris Ecclefiafiicis, ad fbîvendum oœnani duplicem rom-Feilantur. quss fi quifpiam ultra très menfes induratus lufiinuerit: hofiis patrixef-se cenfeatur; & ût talis puniatur. Hoc etiam foecialiter provifum efie volumus : quod exaclores defignati, fi qui in Jure Terrefîri autCafirenfi, aut quocunquealio F.xaBovesà Ju Jicio, aćliones haberent: & fi raufàs fu s, infra tempus collecìionis non attenta- $udicńs li-Vcrint: vel diligentias necefTirias & opportunas non fecerint: ea prxrogatîvâ g^u- beri. Qeant: qua gaudere folent ii, qui Reipubl extra fines Regni nofiri ferv-unt. Hic xactores funt deferiptir orartereaque civitates difinćluumprimaria, in quibuspe-cunia^ exigebantur. Colledîis tandem omnibus Contributionibus, peumiam col- Modus in fe-atam debent Exaćlores portare, ad civïtatem capitaîem fuac terr ' videlicèt ad di- rendre Con-m D°minieum Judica, proximè venturum; & tandem fam integre & fideliter, in tributioni.r iauus ^ potertatem Palatini.' fi prarfens fuerinfiu autem miaus: extunc in manus in tbefaurą y Cartel: Regni. COR. Fxacfores fint ukique tutu Confortili® terrœCraco. Foi CxxiiL Sigi fin. Pe-tricov. b 2, Ibidem. $z S T A T V T AJ foî.vet.124 Cafteîîanorurm ibidemque mox,corarn fuprafcriptis, de omnibus perceptis & collectas, juxta Regefira eis. tradita* lufiìcienter rationem facere. qua faćta: do traditis & expofeis> ab eodem Palatino* Caftellanis,, & Nobilibus açcipere.. qua accepta * ciidem, Palatino, Catellanis, recognitionem fuam dare: uteam Palatimi?,, ctim Ca-fìeilanis, in Convento generali proximè futuro,, coram Nobis, & Comiliariis No-fìris, Nuneiilque terrarum,. original i ter oOendant & producane His. peraćlis, pecuniali! omnem colle&am, Palatinus,, cum Caftellanis,. Nobilibus fuprafcriptis, in Thelàurum Regni notòri, fideliter per notarium noftrum,. ad id fpecialiter depu-tandum* inferri, fine omni mora procurabunt. Ut autem prsfatse Contributions, , ex neceffitate, & bono ReipubL inftitutse, integre & fideliter, & iìnè cujui piani ho-^ minis impedimento exigerent: Decrevimus, & pradèntiòus decerniilius, omnium Confiliariorum notòrorum & Nunciorum terreftrium communi conili i o &' leniu-" Quod nemot cufulcunque flatus, dignitatis,, aut conditionis exiftens, auieat Exa-ćtores earundem Contributi onum, aut ilios, qui illas judicabunt vel con(criìent » five fint Ecclefiatòici five Seculares> quovis modo,, occulte vel manforte pert irba-re." vel fa ćlro, aut con 111 io nocere illis velie: aut rainas aliquas, & metum morf 3 > aut mutilationis membrorum interpone re. fub pœna confìfcationi: aorim > ^ fcànnitionis de Regno.. Mandamus igitur fingulis & univerfis fupraf- ripas: utPrac~ miffis omnibus,, ullo modo contrariare non audeatis: fed pecuniam cita & tery in manusEsjfiorum portare curetis. Vos vera Capitanai, eos, qn tar i contumaces in folvendo erunć, oc quos; vobis ipfi Exaélores deferent, p- pi? ratio ne s, & alias pœnas fuperiùs express, ad iolutionem ipfarum C"«n. av 'l1 compellatis: pœnafque hujufmodi diiigenter exigatis. (ub pœna Centut 5 r » contra négligentes Capitaneos decreta, ÙTemilEbiliterperlòlveuda. Vos y u fum mas non hahetis infcriptas, fub punitione priva ti oni s Offici.^ benefìci i, ^ ' 1 gratia Noftra, aliter non faćiurL A&um & datimi, in Conventions-fiidgo(i i en " nerali, feria fecunda ante feftum S. Barbara, proximâ; Anno Domini, MiUelltiV> quingentefimo vigeiìmd: Regni vero Noftr», quartodecimd. C O R Y L U S. ITem fi aliquis: aliquem provocaverit in lite, pro corylo, alias za ra/k?,. pro oe r' ditione,. ac pro lucro: live très Marcas, five fex Scotos proponet ad corylu n * tunc provocatus ad corylum, arbitri u m habebit eligendi^ ut tuniat cor;;Vi u ; Lv iy pro tribus Marcis5 five pro iex Scotis. C O R T' E S' A NT L « Cortefhnus potefł in termino cedere liti.. /^JUod fi aliquis contra dilpofitionem, Statutorum, aliquid Jure Cortefâni :oob-^•tineret, prolcriptus feu bannitus fit, ipfo facfto; &bona ipfius, juxta Stituta - )-fifeentur. Si vero metu pœnae prxfutx cedit liti^Juri, &caulàt: nihiloaiiiius. a i fo-lution^m damnorum, & impenfarum, ei, contra quem Jure Corteianico eg.it, te-neatur & fitaftrićlus. Damnnm vero & expenfk, Juramentô petenti^ probabuii.ur. Cortefam fub pœna profcHpttonłs, ad Sacerdoti a redeant„ C/Eie rum quia aliqui ex fubditis noftris, jaui àmultis annis Romac aeunt: k ir Regno nofiro non panca Sacerdotia, curam et fa m animarum ha ben ti a, poiTi-dent: eaque plurimum negligunt: & alios hic in Regno manentesy quieti & divi-nis obfequiis deditos, Citationibus ad Romanam Curiam evocante liti-bus inv >1-vunt, & varie divexant: (quorum licentia & libido, non levem in an un s !ub .lito-rum noftrorum perturbationem excita vit j ideo petitionibus Nu iciorum terraru u & clamoribus altorum lubditorum noftrorum permoti,.& pene coaćfe', Statu musom nes hujufmodi Cortefanos, ex urbe Romana, ad Rep uni noflrym, & ad Sacer-doćia, qus obtinent, revocandoseffe. Et ubi revocati perNos>infra pr^ìnitum te-pus non redierint: proferip ti, & infâmes cenleantur : neque illis deinceps red i tus pateat ad patriam^ «iSfol. ver: REGNI POLONI#, 83 C L £ Cortefanì, fecuniwti Statutum Anni ad Sacerdotia [ua. revocantur, infra tempus femefìre. AD petitìonem frequentem lubditorum nodrorum, querìmoniìs ip forum pul- Si gif. Crae. fati: Quomodo nonnulli fubditi Regni nofiri, Ecclciiaflici ordinis, in Curia i j 4 o. Romana agentes, nedum ìpios fratres, filios, fervitotes eorum, fed edam fervito-^ nafiris. non parentes, plerìfque molefiiìs & turba tionibûs, expensîs & fatigìs lnanibus afficiunt." prêter Jus & aequitatem iltos molefiando; idque potiflìmum fì-eri bac ratione: QuiaGonfiitutiones Regni nofiri, jam pridem contra illos edifae f executionem debitem non deducerentur;. Et propterea. petiifient ànobis iterum ^Piiverû ordines Regni notòria ut Conilitutiones Conventus Petricovienlìs , Anni *538- de* revocandis iif^em Cortefanis, executioni debita demandaremus: (quoi k'os jufium, & aequujn efle cenlemus: nollemufque qtiereUs lubditorum nofìro-ruui diutiùs fullinere: eofqtie per iaiòlentias Cortefanorum, de estero moledari : *pfosque Cortefanos ad, indignitatem noHram, & nationis Polonac ignominia m, in Curia Romana, hufufmodi malis artibus incumbere) De unanimi confiHo tia obtinentibus, (qui fubditis & fervìtoribus nofiris. temere moleflias inferunt: ^'ûfque mole fiante ad impenfas, & fu.^iptus inanes deducunt}, Jura Regni nofiri , Yivilegia SedfsApofiolicat, Nobis & Regno noftro concefia, per Nos jam revo--^entun patcìitrèusliteris noftris, ad Ecclefias illorujn mittendis, Ut infra tempus menlìum, à tempore oblatar«m in Ecclefiisliterarum noftrarum computando \ ® Regna &: dominia nofira, Sajrgrdotiaquefua redeant. juxta Conditutionem Pe-r'covientem prafatam. Et nifi ndierint, infra tempus. praediclum, eadem Confii-Utio Petricovienfìs rontra illos «xtendatur^ & exequatur; per lororum Capitane» quodque & Sacerdotia 1 Honni diOribuantur: & damna pafiìs ex illis fat;sf>ćl»o lrnpendatur: juxta eam ipfam, Cf>niìitiìtionem. Prseferea de Rei no bannianttìr: li-Çe^tque nobis, & (u.hdit:s nofiri^ ad illa Sacerdoti^ alios prasièntare: Ordinarli ve-toi nuju/hiodi pra:féntatos infiitiere tenean>:ur0 Nihifomitnis tamen Nos, vel Ca-Picanei nofìrf, juxta Confiitutioiem Petrifcvienfèm, frućlus hujulmodi;SaGerdo-j. /uni^ftatim pod lapfunr Fat-łfe, reditus apprehendant: & illos percipiant: de il-damna pafiìs fatisfacrant: & illos non dimittanf, nifi s Iii ad ea prœfententur.* a{vln' ^nantur. Per haae a'utnrv Conditutionem tiofiram, nolumus precludere vi-r lubditis nofìris: qui sansa fi udii, vel nepfotiorum honefiorumrurando- . ?ratla^ad Curiam Romanam fe contulerint. cùm in arbksio noflro conlìfiat, evocandì il line fùerint:.juxM uniufcujufque confervationem. ti»!^ Cortefani Jura patronatûs impetrantes, qua pœna puniendi; Vide in Ti-0 v JUS PAT R ON AT U S«. ViConfèrvantur in (uo robore ConfiitutionesL contra Cortefanos plebeios.. ¥ld« m Titolo, ITJBjBEIŁ. C t E R I C u s*. Cleri eus bona terrejlria tenens., C?" ^Ure ^U0 nu^us^ d'ebeat defraudar!*: & quia plerfque Clerici nofiri Regni,/-, r *r ■> cali 003 ^atniîîon'a',a,tenentes^ babentes,,de eildemjbonis, lub umbea Cleri-trah VlVeUtCS,? ^°^,s ^ Regno noftro fervida debite facienda, in expeditione fub- ÎS ÎC,I3 * i• curT COf^v^veriÌ!llÈ - ideoque St^tuimus: Qiiiòd iidem> Clerici noilri Regni, çu- ° ' l°r nUj(np(?'Je |Jat^s c^dant,. prxdida patrimonialia^nai tenentes, vel nobilcum ad *v*s: v qDCt Pe<^I*t'onenì' twnfire teneantur, juxta prxdidorum honorum faculta-^uu eaJei^ ^vona Pr°xi'n!siuis fratribuslaicis re fi g tiare, & dimittere, &ejldem ciare. Quod fi praefiti Clerici neutrum, facere curaverint; praediwta bona De. V a, ere- c R Î. 84 STATUT AJ fol: vct: 127 crevimos, prsdentiura authoritate decernimus, perpetui?temporibus Regno no. flra applicanda, Cafoni. Rex SIMILIS. Clerici vero, cujufcunque gradus, flatus, veî condition Isr exi/hnf, tum Bodzan bona patrimonialia poffidentes, ad Expeditionemcum Domina Regetranfeant, de taEpifcopo> effdem; juxfa eorum omiïimodam facuìtatem. Folio Ï7< §. De Ckricidio, vide io Tifulò, SPIRITUALI?. CRIMEA LJESM MA JESTATfS, INF PERSONA RE GIÀ COMMITTÏTU3. SigiJĆraw* /^Rimen kfae Majc/bìis; ita poftulanfibus terrarum noftrarum Nunciis, volumus //3^v nifi, in perfona n ira Io cani habere: & non in alios,quantumvis publicas per- fenss gerenteSy extendL Si quod autem per quempram facinus, vel homicidium , In his fuerif commifïum: qui extra perfonam noOrani, vel Senatoria,, vel aliqaa pubi rea dignitate, loco? & Officio funge rent u ri; in eum fecurrdù n Statutu m animad-Ve rte tur. Tempus ver a recentis errai inis, annus' & fex feptimanar. CRIMINfALES CAUSAS ncque Rexy neque Capitaaeus,.in abfentia Acloris iudicef. Vide in Titillo, AC TO K. FoL 5. C K I N f L E, Ç, De Orinili nuptarum; Vide in Titulo, Dos. CURIALÏS CITATICI Vide in Titulo, CITALO. foL 47. C U R R U S B E L L I C l r Y8Î fpedafe mentio» iti Privilegio, vel io Infcriptione, de Curro bellico, ùÛt tao. Fol, ij U non eft.' Juri Regio refervstus effe i'itelligifsr. C U T E >, Sigijìri. Pe- rjRohifeemus: ne Cerdones, cjuicunqoe in Regno nofïro funt, cut^s elaborati?, triât* iJ3$< ì hoc elf, cofìum ab iîlis paratura, extra regnunr noiłmrn, aìexferias natio nes C I.- mìttant: aut extcrnis evehendum vendere praefamantIiïb amitBone ejuldeiiï corii, & pœna tfofìra Regali. Ne èqui] vel ciites^ienva Regnun edite ant ur. SwC AilV* V<& Per Mercato res, vel JudaeoS edaci? nequeCufes"per Cerdones & vecHrores Àltk Ke^no evehi deberit. Quicuné[tfe vero eVehere velFentr per Cap tarteos de- tineri deberit. qui hoc diligerne? cuftodire debent; juxta decretimi Statutoruiu art" tiquorum.- O A M N U M, |AMNA, qua; MILITES Stipendiati infcrunt- Vide io Titolo,. STIPENDIATI. §. De omnibus daranis, ratione belli illatis: Vide io Titulo# BELLUM. Follie, 19. 20. 21. 22. & 27- DEBITO R, S E U DEBITU M. Debitori magne Summé, vel fi quis extra Reçnwn fit, ducemotloHeb-domaàtz ad (okendum indulgentur.■ PU, gravi debito rixa^ plerumque, utpòte lexagintaf^ frecentarum, aut piw' CânMiVisL \^j MjrcarUiit fuicitentur: quòd tantum debitum brevi provideri, ac itlopTttatè oc g/ lubitò lolvi non pofeft.* ex grafia coilferendutn Statuimust Ut decem & o&> Ie" P^martis terminils idcIuIÌVuS, ad folvenduni rtatuatur, & obfervetur. prò primo ^rmiiiOi fex' septimartsÉ.* pro lecutldo, alia^ fex: pro tertio, ultima fex (eotinnn^-î^ilnc etiam terminami dum quis extra tefram fît, & citatur pra termino oerem-ptorid, eident ad jiidicium praèfìgenduTi declaramus. alias''Juiex ad definitivi ^ f facèdjtfenfédtiâtiiî hujuHitodi coittumack citati non obliarne, & Î29. foL ver. REGNI POLONI ì! 85 DIB" Si pro debito-, pro h créditât e, aut ali qui bus rebm non infevipììj in termino « peremptorio fe non fiftat, condemnatnr. STatuimus: quòd lì aliquis luper capitali, aut hsereditaria quxdione, primo , fe- Casim. cundò, & tertiò ciîatus, non comparuerit: â Judicioque le contumaciter, in hlaç Vis lic. termino libi ailignato, ablentaverit.-tunc ob contumaciam ejufdem citati, Ad^rin iJÓSfoL termino tertio peremptorio, per Judicem admittatur, fententia definitiva median* te, in veranì ejufdem hsreditatis poileffionem: &ab omni Jure ejufdem hœredi-tatis, & ipiìus quali bet venditaf ione, per Judicis (ententiam, reus decernatur & pro-Runcietur cecidilTt^ Si autem qusftio erit perlonalis: puta pro pecunia debita,aut quibuicunque rebiïs obligatis: primo, fecundo, <& tertio termino citatus contem-pterit: vel in termino parére neglexerit, (ìb? affienato: Decernimus^ quòd tunc ere-^Jtor quaruinlibet rerum obligatarum, fibi poft certum terminum, per fententiaui judicis prsefixum, diilraltendi, & ąlienan-di, autoritate Judicis, plenam haheat fa-cu'tatein. ita tameng quòd fi auènpitate prasmifTa, res oblila ta, difìracla?, & aliena-t«, minoris valoris 1 n veni a ntur & exilant, tempore alienationis: quàm fuerit pecunia obligata, /eu credit; <& ipfe creditor, pro funi m a pecuniss, per ipfum firn-Pliciteyv& (ine aliqua cauzione eredita, vadium recepenivlufìkist creditori vidiE. nulli alteri, quàm %i ipfr, quod frmpliciter vadium receperit, imputabit. Sed crediror eondidone.n appoÌuerit? circa res obligatas, majorÌ3 vel minoris quantitatif ii pro minori petunia res obi'igatas aiienaverit: debitor per Judicem decernatur, créditas pecunia? fummarn adimplere. Si vero pro majore pecunia fumma, fes obîrgatas aliemveric; reftduum quidquid fuerit, ultra (umrnam creditam, debitori crieditor refìituere teneatur. IlJro re quali bet, çS debito in/cripto, bona dentur. Tera cùm aliquis citatus fuerit, pro quacunque re, pro qua non infcripfèrat Çç. ^nfveht 0. ipfe a*item Citatus nolensadmittere le damnificari, dat circa Judicium intro-terr F i D E J U S S O R. §» De debitis inercatorum: Vide in Titulo, MEKCATOR. DECRET U M. E Simili a fïmilî decreto decernantur. du.m in atiqaa caufa, in Judicium deduca, iuper aliquo articuÎO auditaPro- r r » % 1 P° Tt^one, vSj Refponfione, fuerit in Judicio iententiatum: Voiumus, quòd il Fa ». 1 et'tiaJ.n ^brum Aclorum inkribatur. utpoilea fuper eodem arfciculo, vel eifi- ' . «uili, fînulis fentenda proferatur. ' D E C I M M.. De raptu Decima prœdialis. ^u' osl"aus ArchiepiCcopus Gnefnmfts, inter Regem Cafimirum, Eodzantam Epijcopum Cracovienfem, de differenti i s decimarum ita compofutt. no^jle Stornisi Amen. Cum3 Scriptura te(iacte3 omnis setas aù adolefcentia Caftmi. Rm X iit folio JJ. Jbideffl, £> E C §6 S T A T U T A fol. vet igi fit promptior ad rasîum: & omnis çreatura confiftat fub vitîo: naturaque humana faciliûs labitur ad deliba, Oc etiam* quòd vitia imitetur. Quamvisenioi, Domino difponente, fìbi fubditt dëbeant fore,pudici, modefti, jufti, ac pacifici; effracnata tameti cupiditas, nifi juftitiar conatus fubverteret, tunc profećio concordia & pax inter homines deperirei Summum autem bonuin in hac vita eft, Jttftitiam colere: & unictrique quod fuum e(ł tribuere. c? propter hoc conditur Statutum , ìfeu Confiitutio: ut humana cocrceatur audacia: inter improbos, innocenza fecuri-tate lxtetur. Ad idem Rex fcribit. CAfimirus,Dei gratia Rex Polonia, Significami tenore pnsfentium: Quomo-do cupientes, ut fubditi noftri, in Regno nofiro degentes,praelertim in Regno Polonia:, & terris, cujufcunque fotus & conditionis exiftant, honeftè vivant: alter alterum non lacdat: & Jus unicuique tribuatur: Procrea de conalio, venerabilis in Chrifìo Patris, & Domini Jaroslai, Sancftae Gnefnenfis Ecclefiae Archiepifcopi, nec non Prdatorum, Palatinorum, Baronum, & univerforum Nobilium noftrorum,de terra Polonia, ad perpetuarci'rei memoriam Statata edidimus infrafcripta: Volen-tes: ut ipfa Statuta, in praedr&a terra Poloni#, ab omnibus obferventur. ilcutnoflra indignationem, & poenas contentas in illis, volunt & cupiunt evitare. Requirit e-nim pìerumque audacia perverforum: ut non limus fola deli&orum prohsbitione contenti: ièd etiam pœnam delinquentibus imponamus. Rex aflidens arbitranti Arcbiepifèopo Gnefnenfi, fc^m una flatmt /le: ut Archiepifcopi fequuntur decreta infraferipta. Ibidéffl* lta(ÌUe Jaro$ausi divina providefltia Sandae Gnefnenfis Eccîefis Archìepi- 1 ^ feopus, in Cracovienfi diaccefi in officio vifitationis conftitutus, univerfis, ad quos praeientes pervenerint, volumusfore notum: Quod per Sereni ili mimi Princi-pem, Dominum Cafimirum, Dei gratia Regem Poloni, & patronum nortrum ex una, & Dominum Bodzantam partibus ab altera, fratrem noflrum chariffìmum E-pifcopuui Cracovientem,quidam dubitatio fuper Decimis, & aliis articulis inferi-ùs contentis, fuiflet hinc inde fuborta: demum eaedem partes, volentes ad caìculu concordia^, line lerupuîo confcientise pervenire: in nos voluntariè, ex certa feien-tia, non per errorem, nec aliquo dolo, vel fraude circumventi, fuper infralcriptis articulis, pro feomnibuîque fucceiïoribus fuis concord iter confentientes, compro-tnilefunt: tanquam in arbitriumcompromilTariorum, arbitratorem, & laudatorem, definitorem, leu amicabilem compofitorem: dantes &concedentes nobis libersm, & omriirìiodam potertatem, & facultatem: ut poffimus de piano, cf fine ftreprtu , & figura Judicii, iuper didis articulis pronunciare, laudare, definire, arbitrari, & ordinare: etiam Juris ordine confervato, qualitercunque, prout nobis melììis vide-bitur, expedire» Nos itaque Dei nomine invocato, con (ìlio fapientum commu-nicato, nobifeum etiam habita deliberatone (ufficienti, pro bono pacis, ór utilita-te Ecclelîx Cracovienfis, ex vigore Compromiffì prœdiài, laudamus, atque ordi-namus, & definiendo arbitrarmi, infer dominum Regem, & Epifcopu, praedićtos. De raptu Decimee prœdialis. *fafosi Ar^ D^° faPW Decima prœdiafis alicujus Nobilis, vel pro caufa quolicumque ratio-tbiepifeopus L nabili, talis raptor, vel malefsćlor, monitione przeniifta, Excommunicetur. Si Folio jy. vero in Excommunicatione per fex men les perfiiterit: extunc incoiar, in eadem villa degentes, qui tunc tenebantur decimare, Excommunicentur cum raptore décimas ejufdem. Ubi autem uxor alicujus, viro sbfente Decimam npuerit: per cen-Turani Ecclefiafticam hujufmodi, ad fatisfadionem condignam,corrtra ipfam pro-cedatur. Si autem per fex menfes, in eadem excommunicatione per^iterit animo indurato: tunc Kmethones in eade villa, ubi Decima fuerit rapta, cum eadem £x* eommunicentur» pg 332 foWet: JREGNI POLONII. De tempore decima forijandx. ITem quicunque Dominus vili# in ipla villa (ua Decimam emere'voluerit, ante fefium Beati Jacobi, cum domino Decims forifare procuret. alioquiti dominus Decima Decimam vendet libere, impedimento ceflfante domini villac illius. 87 DEC Jaroslaits Archtepifc. Gnefnenfis^ Folio /4. De Decimi s, jemnatorum in bortis. ue aratro, in hortis vel in campis aratum fuerit: Decima plenarie exol- Folio vatur. exceptis rapis, papavere, caulibus, cepis, allio: & quac his funt Umilia , 3li hortis. Si quis ligonifando plantaverit; Decima ab eo nullatcnus recipiatur. De decima Canapi. PRo Decima Canapi t3Ìiter Statuimus.- Quòd quicunq; Kmetho arat cum inte- Folio 54. gro aratro, quoteunque boves habuerit, feu equos, det quatuor ligaturas Ca-11 a pi parati: juxta confvetudinem terrai antiquam. quicunque cum medio: duasli-gaturas dare teneatur. qui autem non arat: à decima Canaoi debet effe liber, &Io-lutus. ' Super Decimis Bodzanta Epifeopus Cracovienfis confìituit. (Urn excima er ant odia multa & differenti^, inter Spirituale & Seculares per- p0jjQ ^ ^ ionas, dominos diœcefis Cracovienfis, tandem comparata erant & congefia Inter eos: in Conventione, per Regem Cafimirum Magnum : & in Synodo , per bodzantam, Epifcopum Cracovienfem: pro uno tempore, Cracovia?,quarta menfis •lunii, Anno 1369. habitis. quibus intererat jaroflaus, Gnefnenfis Archiepifcopus, ^o^uria didus, tunc ex caufa illius differenti^, autoritate Metropolitica ac Prima-tiali vifitans diœcefim Cracovienfem. Sunt autem comparata infraferipta, fuper ^ 'cimsrum libertate, raptu, tempore decimandi, forifandi, per dominos locorum eas emendi, ex aratro percipiendi, novalium locatione, earum progrefïione. &c. c°^umbationibus, vifitatione Archidiaconorum:fuper Expeditione ad beilumCle-riCorum, Secularium ad Jus Spirituale citandorum, fabrica Ecclefiœ, Decima Ca-luper Interdido triduano: & fimplicifuper ceffatione àdivinis: falariis tabel-îonuai: item de Ecclefiis, in bonis Nobilium erigendis. ùt infra lequitur. nomine Domini Amen. Noverint univerfi, prxfentium notitiam habituri : Fol. yÇ, QlïoJ nos Bodzanta, Divina & Apofiolicx Sedis providentiaEpifcopus Craco-attendentes: quod terra, Lublinenfis, Ciechovienfis, & Lukovienfis, nortrae jœcefis, per infuîtum infidelium Tartarorum, & Litvanorum, peccatis exigen-'^Usi hint plurimùm defolatac: Volentes itaque, ut ad pofTidendas eafdem populus nrM!ianus ferventiùs invitetur: ad petitione inftantem Sereniffimi Principis Do-niîni noli ri, Domini Cafimiri, Dei gratiâ Régis Polonia IlluOris, de voluntate & c°nlenfu fratrum noftrorum Capituli Cracovienfis, omnibus &fingulis, qui in ter-■ ' prardi&is le locaverint, aut haćlenus funt locati, in villis pra:dicìis & poflefiio-^ in quibus ad tnenfam noflram Epilcopalem Decimai pertinebant, àfolutio-nc triginta annorum (patio, à data prsdentium, plenam & omnimodam •'^edirnus libenatem. ita tamen:quòd filibertate durante Dominusprœfatus Rex, ; Pr°curatores fui, vel Nobiles quicunque, in Borris fuis, fitis in terris praedićłis, ^ colonis receperit: vel pro fuis ufibus ufurpare voluerit: extunc non °^^ante5 Decima honorum eorundem, ad menfam noflram, fìnècS-^0lenone aliqua revertatur. In aliis autem bonis, in quibus Decima recepta non p'"v^^crtas permaneat: ficut coticefia.Perhanc autem libertatem noflram, Mo-^ ^ Cìericis etiam fecularibus quibufeunque, (qui in terris prasdićtis, rati* ^or>afleriorum, ac aliorum beneficiorum Ecclefiaflicorum Décimas OM'i;*"trclîî» aut P°ffidentJ nullum volumus praejudicium generari: fed^ ipforum 1 circa Jus luum permaneat: licut priùs^ Deei- D E C. Fol f$. roi jj: fol. /<£ c j $ T A T V T a foî.veî. 134 Decime, fiati dabuntiir ex afXtqw, ita dande funt. c5 de Decimi> Seultetonim. /Eterum Matrdamus annuente Domino noftro, Domino Re^e prardićło: utubi-cunque'per tofam nofiram dioecsfim, rocrvitatibusycafkis,.oppidis, villisypraer-diis, & pofTeOTionibus, Decimae manipulatim in campis haćłenus tollebantur : ibi adhuc eodem modo eardem Decimar, in pofterùm to'fi debent: contradicìoaecu-Juffibet non ob fi ante. Ve rum Saliteti, S Avvocati civitatum, oppidorum , feu villarum, in quibus Decima manipolatfm perfo'vuntur, de quatuor man fis Ad vocative (eu Scultetise fus, quo s coluerint propriis laboribus & expenfìs, de quolibet ïnaniorum prsrdićłorum, in Fefto Beati Marìiniy in menfe Novembri, quatuor Sco-tos GrofTorum Pragenfrum, pro Decima no bis fol veut, fed fi plures manfos colere voluerint, quàm quatuor: aut di&os quatuor vendideriot, locaverint, aut tradi-derint ad coleadum: de ipfis debent Decimam manipularem dare, in campo, pro-ut ali i incoia, quorum vicini funt, confveverunt lòlvere. De tempore decimando ET ne Ìabores hominutti, propter decimatorumdefidiamretardentur, Deeerni-mus: ut ou i Fi bet, inorava B^ati Jacobi, ad recolligendum fuam Decimam,vel per fé, vel per Nuncium idoneum fit paratus. alias, depofitis & rebcìis ììl campo quinq? manipulis, de qualibet quinquagena, frumentahominu libere conduontur. De decimis Novali uni, IN Novalibus autem exortis, ultra Viflam,&citra me tas Rufïk, Ungariac, propre -sivè ulquead limites ferrar, ia quibus hueufque nobis manipulatim Decima »vfi dabatur, libertate espleta/de quolibet manio parvo, leu magno, locato five locando, Ferto GrofTorum Pragenfium, in Fefìo Sancii Martini praedieìo, annis fìrrgufis, ìiobis pro Decima folvi debent prediali. Advoeativsrò &Sculteti Novul um prne-di&orum, de quatuor manfïs Advocatiar veî Seultetiar, feu quos coluerint propr;-is laboribus, (ut praefertur) de quolibet manforum prxdi^ >ru, très ScutosG- i-sorum folvant ilìi Ecclefix, pro Decima: ubi audiunt divina, ac oercipiunt Eecle-fiaftica Sacramenta. Sed lì plures, quàm quatuor coluerint: aut al.qui ipforum ali-quid aliis vendiderint, locaverint, fèu tradiderint ad colendum* de quolibet olo-tum unum Fertonem GrofTorum (ftcut & rurtici) in fello prenotato, noois oro Decima folvant. Et infuper pro grafia, quàm eis facimus in (ollitioae ]>ecirnae,(ut praefertur ) i*dem Sculteti vel Advocati, Fertones noftro? décimales, in fjfło Beati Martini iuperiùs notato, fub Juramento fidelitatis ipforum ru'Hcorum exigere: nobifq; vel noflro procuratori, infra quindecimdies, ante feda immediate fequen-tia, prarfentare frdeliter Cf integra li ter tenebunfur. Sed tamen, ubi in orxiiéVs No-valibus, nobis ante Decima manipulatim foivebatur, adhuc futuris temporibus perpetuò folvi debet.* nec ipfam, propter hoc, remiìtimus ad Fertones. De Decimi s agrorum (ieriliumy circa Dìugie-pole: & Czor/iyn, versusMy siimice: VErìim quia in diflinćłionibus circa Dlu^iepole, Czorfiyn, fubea lim?tatione, v:-delicet interviam, quar currit ad My s li mìcie verfùs TwardofzynSì inter Sl&-tiagora verfùs montem, qui dicitur Obzdow-, rn Durnieć, &jùt intellex'mis, qaòJ lunt agri fteriles: & frigora grandia diutiùs terram premunt: ita quòd pauco te n* pore anni ibi Iaboraturr volentes gratiofiùs cum incolis diOriduum pracdićlor.vn ordinare, Statuimusrquòi incolar prsediefèi, qui jam ibi locati funt, vel irr po/teru 1 îoeabuntur, in fedo Beati Martini praedićli, pro decima prediali, de ma ufo q loli-bet très Scotos GrofTorum Pragenfium, annis fingulis, nobis perfolvant. qu ioipe-cuniam Sculteti locorum prxdidorum colligent: nobifiue, vef procuratori no \r r7 praefentabunt. prout in caufa finali fuperìus eft exprefîum. Hanc autem fola n li-mitationem, de folutione Fertonum pro Decima , in locis fuperiiis iti expre/Ti^ ? loialiter çum Domiao CaSmiro Re^e prxdidìo ordinario peraiauere; (|aòd deia- esps %foì:vet: REGNI POLONII 89 DEC. ceps ad civitatcf, vilìas, oppida, praedia, pofMones qualèimque totìus noHrar di-cecefìs, ubi manipulatim Decima folvitur ab antiquo, nunquam ullo tempore cx-ten datur. De Decimis, per Nobiles culti fr arendatis: aut à Kmethonibus• h alitisi. ITem Decrevimus: quod ubicunque aliquis Nobilis alteri Nobili libi squali, ne- f0h0 ceffitate cogente, haereditatem fuam obligaverit: odis, de Juribus, immunitatibus, ac libertatibus conferv-ndis, finum extendimus: guanto magis EcclefLs ( unde Lus & honor altiffimo Je fu Chrirto, omnium crea- Jpri, falu'que provemt animarum) nec non perfònis r'l ^n*verl°rum exemplo, (per quem Reges régnant, & principes dominanturJ e- Piiani fuam Sanćłam, & perfonas Spirituales, & Seculares, fibi fubjetìas, inju-venT' d ^°ertat^us» ac Statutis, à landais patribus editis, confervare & tuericon-lèns omn^ imPreffi°num incurfu prarfervare. Nofcat igitur tam prar- ianciur>S' pofteritas futurorum: Quod quanquam facrisCanonibusfalubriter Piti m r ^uniana utiliter fit provifum: quod quicunque Princeps, feuCa-^Dir>eU^" ar0-\ailt Nobilis, miles, aut vafallus, <5î generaliter quarvis alia perfona flat1"']^1^,S 3Ut ^ecu^ar,s» cujufcunque flatus, dignitatis, gradus, & conditionis exi-ì ecunas, fquas fibi Deus, ia fignum univcrialis domimi, pro alimento ferir vien- DEC. 90 S T A T U T A fol.vef.137 vientium,reddi cenfuit^) nec nondomos, tributa, caftra, villas, munitiones, poilei-siones, & quaevis bon?, ne alias res mobiles & immobiles, ad Ecclefias & pia opera, ac religioia loca, perfonafque Ecclefiaflicas fpedantes, ac etiarn pauperum ho-minuin, in ipforum bonis degentium, rapuerit, invaferit, occupaverit: aut illicite detinuerit, exadionaverit,tallias leu colleras impoluerit: feu injuflè impignorave-rit: aut occafione pignons aliquid extorferit: vel quovis quaefito colore gravave-rit: vel rapi, invadi, oecupari, detineri, impignorari, (eu exadionari maadaverit, ordinaverit, feuratum habuerit aut raptorem, invaforem, occupatorem, & deten-torem illicitum, cum re rapta, invafa, occupata, & detenta, confervaverit, feu in de&nfionem fufeeperit: aut in bonis eifdem, notorium damnurn, vel manifeflam offenfam intułerit: nifi omnia & fingula, rapta, invafa, occupata, leu pignorata re-fiituerit. necîion de infuri is, & damnis illatis, ac maniferta offenïà, condignam e-mendam & fatisfadionem impenderit: cum ipforum complicibus, pœnis & Cen-furis Ecclefiârticis debent fubjacere. Tamen,quianonnullarum perionarum Secu-ïarium Regni nortri adeo irrepfit, & inolevit iniquitas: quod pœnas & Cenfuras , in & contra taies, tam à Canone, quàm abhomine promulgata, infenfum datire-probum, ultra annum, animo indurato, în contemptum ClaviumfàndaimatrisEc-clefix, animarum fuarum pericuîum, Statutorumque praedidorum vilipendium,& fcandalum Chrifii fîdelium pturimohim, furtincre non formidant: propter quoru culpam, divina ultionis gladius fsepius perimit innocentes: unde etiam pullulant liacrefes, variaque infurgunt animarum pericula: Nos igitur Viadiflaus (qui intenfis defideriis, praedeceftbrum noflrorum exempló, tanquam tutor & conlèrvator ju-rium, hbertatum & Privilcgiorum in Ecclefis, perfonarumque fibi lubjedarum , propagationem libertatis Ecclefiarticœ ex debito affedamusj ad executionem de-bitam Statutorum hujufmodi procedere cupientes, (cùmfruflra conderenturleges, >» jiifi executioni debita demandarentur, ex quo etiam, quos timor Dei & mucro Spiritualis à malo non revocat, pœna temporalis debet cóercere) prartenti nortro Regio Decreto, de conlilio & unanimi Prsetaforum, & Baronum nortrorum voto, feientia, & a (Te n fu, Volumus, Decernimus, & firmiflìmè & irrefragrabiliter perpetuo obfervari pollicemur: Statuimufque, & ordinamus, per pradentes: ut dumali-quis indigena Regni nortri, cujufcunque ftatûs & conditions exirtat, propter ra-ptum Decimarum, vel aliarum rerum Ecclefiafticarum occupationem, aut ratione exceffuum quorumeunque, five etiam in contumaciam, de non parendo Jori & mandatis fanda* Ecclefise, fententiâ Exc5municationis jufìè fuerit innodatus: »psa-cjue, ultra annum legałem, pertinaciter furtinuerit: nec curaverit, ad gremium tan' dae matris Ecclefiae redire: & pro excefifu, debitam emendam exhibere: Extunc Anno hujufmodi elaplo, omnia bona ejufdem excommunicati, mobilia &imra<> bilia, quae tunc poffideret, debent recipi, per locorum Capitaneos, quibus fubjacent, & apprehendendi: tenenda & poffidenda tamdiu, per Capitaneos hujufmodi: quo-tifque per eofdem excommunicatos, vel Capitaneos memoratos, de hujufmodi bonis, damna, vel valor rei^ipfis laefîs, vel injuriam paffis 5 plenarie exolvantur* Qiiibus folutis, bona prelibata p/œfatis excommunicatis, nonnifi abiòlutis Decerli i mus^vicever fa reftituenda» per Capitaneos prsenotatos. Mandamus igitur omnibus, <$ fingulis Regni no/lri Capitaneis, & vices gerentibus eorundem : quatenu5 ad compekendam talium excommunicatorum pertinaciam, duritiam, & temeri-tatem, praemifTa noflra fàluberrima decreta executioni débitas debeant demandar» perpetuò & in œvurn: to ti en s, quoitiens per Praelatos, aliafque perfonas, tam Ecclefiaflicas quàm Seculares, fuper hoc fuerint requilìti, & moniti. Qiiod fi profeti Capitanei, Tenutariique noftri, aut locatenentes eorundem, pro tempore cxi~ lìentes, in executione prœmifTorum tardi fuerint, vel négligentes: extunc ipfos o-mnes, pro hujufmodi negligentia, per loci ordinarios, iaculo aaathematis indulge- mus- *38 fol: vet REGNI POLONII. gt DEC; nius feriendos: Harum, quibus Sigillum ijioflrum efł appenfunn, teflimonió litera-rum. Adìum Cracovia:, Sabbato proximo ante feflum Purifîcationis Mariae virgt-n's, Anno Domini 1433. praefentibus Keverendiffimis in Chrifto patribus, domi-nìs, Sbigneo Cracovienfi, & joanne Chelmenfi, Epilcopis: necnon Magnificis, & Nobilibus, Nicolao de Michałow Cartellano Cracovienfi: Petro de Piefzkowa Ska-*a, Palatino Cracovienfi: Joanne Głowacz de Olefznica , Marfchalco Regni Polo-niae: Joanne de Koniecpole: ac aliis quàm pluribus militibus noftris dilećtis. ^atuin per manus Venerabilis Stani/lai de Oporo w, Decretorum Doćioris, Decani Cracovienfis, Sedis Apoftolicac Protonotarii, Regni Polonia prardidi Vicecan-cellarii, nobis lincerè diledi. Ad relationem Magnifier Joamiis de Koniecpole, Nos itaque vefligia progenitoris, & prxdecefToris Noflri prelibati charifsimi, toto nientis nofìrs çonatu, infequi ampledi fatagcntes: literas hujufmodi, Statutum '^uiabile in (e continentes, cum eorum toto tenore, deconienfu,& voluntatePrx^ Stornai, tr° de Oporow Lancicien. Nicolao de KofcielecjBrzertenfi, PaL tinis: An~ Crea de Sprowa Palatino &Capitaneo Leopolien: Jeanne de Plica, Hin- ^2a . K°£ovy Siradien, ne Pctricovienfi cona;regatorum, decretò communì eonfli- petricovi (ecundùm Statuta Regni noffri con- l^iLATlO Terminorum. Vide in Titulo, TERMINI. o I V I S I O HONORUM. ^ Divi fio bonorum inter fratres, per amicos fatta. Casim. m °^nis diffenfionis & difeordiae fit mater iplà communio : in qua etiam ]\jaç Vislic. Z s fra- 136$.jol. 30. t> I. V. 9.5 S T A T U T A. fol:vet: 146 fratrem, & quidam germani exigeâtes, ad odia & li tes, non modicas faepiùs provocante: ad quas.evitandas, nè in periculu vitae utrique incidant, confveveruntple-rumque homines vivere, & fìarc in domibus propriis feparatim: de parte bonoru, live hgreditatu, quae ipfos coiicernit, habita divifione ab invicem, interventi! ipfo-rum amico rum: Et licèi ad Principem notitia ipfius diviiìonis noti fuerit deduda: tameng quia faepe contingit, quòd ex aliquorum vita adiva, & bona procuratone, négligentes, & in ratione diffoìuti, domos proprias & bona haereditaria reformare non curantes, domos reformatas, & haśreditates ad utilitatem dedudas, Jure pro feipfis obtinere nituntur, fratres aut amicos ipforum, ad Judieiaprotrahentes: & iìe qui! i bet paterfamilias, timore iAo & abiifu perculfus, à reparatione bonoru fe fubtrahit, & domorum eredione:Quare ut à tali torpore, &pigritia, taies retra-bamus, &cxcitemus; utque benè laborantes, & procurantes, aliquod commodum inde reportent: S^uiimus- noflra autor i tate; Ut quicunque fratres, vel amici, con-fangvinei, aut remoti, fcxus utriufqu?, ab invicem feparati fuerinfc, vel divifi: & in hac lèparatione, & divifione, fteterint per très annos, &per très, mentes in tacitur-nitate> ad Judieium non provocantes: (1 nifi catifa légitima allegetur, vel afQgnetur: propter qua Prefèriptio légitima impeditur) à repetitiojze, feu vendieatjone partis haredltatis fratris fui,, vel amici, Preferiptione objecta légitimé excludenîur. Divi fio per fa trem, inter liber os. ex du abus uxori bus /ufeeptosrata fit. Viaiis! jfa* OUm vero pueri prifiiae uxoris,. portionem fuam œqualem, à pâtre eis fponte gello Craco.. w ex div fione eis perpetua oblata,. obtinuerunt: tune portio fècundae uxoris fi-C$ Vart œ liis^aut filiabus, eifclem- cedere debet integraliter.. Folio. 43. Divifio honorum, etiam per CommifTarios, inter pecfonas par Jus haben- tes, fieri potefŁ Vide in Titulo,, COMMISSARIL Fol.. 62., D I V G R T I U M. Sigifm.Crà- a D Spirituale Judicium,pertinere debet negotium divortii.nihilommus cogni-tQW& f \ ti o de dote, & înferiptionibus dotalibus, inter perfonas per divortium fepa-ratas,,ad R. Maje/latem, juxta antiquam confvetudinem,, debet remitti. DONATI O. Donat.io Reg ali^.militibus in bello facia, morte donatori saettani; ab (que literis confir matur,. Cafìm.Mag. rr Qc Statuto- perpetuò Statuimus obfervandum: Quòd donationes fixz & firmai Vislic. 136$ iJ debeant permanere: efciamfi Privi Fegium, fuper hi (ce donationibus, conceffu EqLjS' non fuerit. dummodo faltem morte donatoris, vel cui donatio ftcla fuerit, con-firmetur: prsfertim his, qui N^obi/cum vel cum nortrisJii^cefTòribùs,, virìiitejr in. bello, pugnantes fuerint interferi, donatio recipiat perpetuam fìrmitatem.. D O S,, S E U D O T A L I T I, U M, Dotes non inferiptœ nulles fint... Sfoan. Alb.. |Xem precidere cupientes. conivetudinem, non quidem communem^ fed in cer-Pétrie. iĄpS, J[tis terris fer va ta m, pro dotihus fcèminarum non inlcriptis: quas dotes nonnulla Fma log., perfonae, pod fœminas fłeriles .Jure expetebant, per tefìium tamùmmodo probati-onem: nulla Infcriptione, alias reformations in Adis. habita: Statui mus, Quòd a-modo Dos, quae non fuerit cora Nobis, aut in libris (eu Ad's infcripta^ alias juxta Juris ordinem, tranfponere non debeaut: & antiquam coniVctudinem reformata, nuiiius debet effe vaìoris & momenti. Indorata muli eri triginta Marc œ/ohim tur. Ex- ronfvet.\Tem^urnaliquis copular fibi matrimonialiter vi rg i nem, (eu puellam: & priva-terrœ Crac: ■- tur vita, Dotem non reformando eidera uxori: extunc talis uxor accipiet pro. tfoj.fol m Orinili Marcas. triginta: aut pofTeflionem,.ubi trium Marcar u m effet p roventus, ha» bebit tanidiu;. doaec fibi periolvctur Orinile tenendum» Qiiae quidem vidua noa tene- '*48. fol" vet: REGNI POLONI 1 DOT tenetur equitare de bonis, in quibus eam maritus morte reliquit, alias Odumarł : ufquequo dabuntur ei, aut triginta Marcae, pro Orinili: aut trium Marcarum prò-ventum, alias cenfum, libi conflituent mariti fuccefTores. Dotalitia, fuga vel erimine viri, non viti ant ur. STatuimus: quòd fi aliquis coram Nobis,vel noftro Capitane©, de aliquo crimi- Cafìm.Magì ne, vel aliquo maleficio fuerit acculatus. & ad oftendendum fuam innocentia, Visi. 13 per Nos, vel Capitaneum noflrum non fuerit admifTus: & ob hoc, ipfum fugere Folio contingat. & nè hujulmodi fuga ad infamiam reputetur, idem fugiens coram Re-verendifììmo in Chrifło patre, Epifcopo Cracovienfi, aut Palatino Cracovienfi, aut Sandomirienfi proteftabitur: Qiiòd Nos, aut Capitaneus nofler, ad expurgandum ipfum admittere noluimus. & tales prenotati, aut Palatinus nofler, illius terra profugo treugas duorum menfium dare poterit: & ipfum profugum fervare. Infra quod tempus, idem Palatinus, apud Nos vel iucceffores noftrcs, eidem profugo quxrat gratiam, & favorem: ut ipfum ad juflitiam admittamus. qua: fi praedieftus Palatinus non poterit obtinere: quòd eundem videlicet ad expurgandam fuam in-nocentiam admittere nollemus: extunc Palatinus ad metas terra: fuae, illum condu-cere tenebitur. Qiiia à tempore condu&us Palatini, infra annum,terre, Regno, & terrigenis nocumenta inferro non debebit: uxore fua in bonis fuis pacifìcè, infra er>num predićlum, dimifTa in quiete. Quo anno evoluto, intra quem gratiam no-f'ram fèmper quarrere debeat. & fi ipfam invenire non poterit: & prefatus profu-aliqua nocumenta Regno, vel terrigenis intulcrit: propter hoc infamis nonde-beat rcpuK ri: ree ipfum per terrigenas captum, ad mortem, Nobis aut noflroCa-pitaiìeo dare tenebuntur: nec propter hoc indignationem, sut offenfam noflra in-çUrrant terrigena: fupradićłi. Si vero malitiosè, &abfque culpa contigerit aliquem profugere: & Juri parere noluerit: &profugendo documenta Regno Dftis lòlutione Jure repeterent: nonnulli decidebant, cofangvineos in pofTefïïo-nein cofervandos: Quapropter Nos, cu CÔfiliariis, &terraru Nunciis,dubia ipfaab- A a g fol- DOT 9S S T A T U T A folvet*4p folvimus, Decernentes perpetuo tenendum : Quod duro mulier pramortua ciTet ♦, habens Dotis & Dotalitii reformationem, Dos à marita fupervivente, Jure mediante exigatur. Quem maritum Decernimus lìc potiri poffefiìone, in bonis, per e-um olim mulieri uxori fua viventi reformatis: utì vivente ea, potitus erat & poi-fi debat. de quibus omnibus, fuse olim uxoris conlangvineis dotem petentibus, Jure refpondebit. Sed pramortuoexiftentemaritoj muiier per eum morte dereìicta, fi poffidebat u (que ad ultima vita fua tempora, bona libi per olim viventem maritum reformata: q uà odo c un que ipfa muiier, .poft morte m mariti lui morte m obi-ret, exifiens poffeffor reformation is fuse: Ikdebebitur pofieffio honorum reforma -torum, confangvineis morte illius mulieris: ùteam muiier vidua poffidebat. quam poffeffionem Statui mus, abfque Juris ftrepifu, confiito duntaxat de Jure reforma-tionis, & de pofféffioneper mulierem ad tempora vitas habita,,dandam per iociCa" pitaneoshis: qui bus Dotis deberetur redditi©.. De bonis Dotalitìi redimendis: cum tmïïer fciïicet fecundò nubït»_ &tgifm. lei* /^Um'prrmiim mulier fedem libi vidualcm, per fecundas nuptiasviolaverifVo-rS2$ Volumus, quod taîis poterit ci ta ri, aut in Judicium T errefire , vel ad A&orum ÈQiiQ ff. Terreûrium primam & proximam politionem. Et talis quidem vidua citata, in primo termino non comparens, pœnam contumacia luet, parti & Judicio exolven-dam. in lecundo vero termino,, ficut peremptorio,tenebitur citata, cum literis fuis reformatoriis légitimé comparere: ad tollendas pecunias, à parte le redimente, in literis fuis reformatoriis, per expreffum contentas: &condefcendere bonis illisre* demptis, parti fe redimenti: dando illi reemptori, certos pro fe fiJejuffbres, bene çolTesltonatos, Nobiles, in hune modum; Qitod ea m uli ere defungi, dotalitium, alias Przywianej ad fueceffores primi mariti devolvetur, vvi potiùs retòituetur. Si vero tal is muiier citata, in fècundo termino non par neri t: extunc Judicium illud dabit ili! redimenti, bona il i a reformatons in pofìelsioneai; & pecunias ad rede-pttonem pertinentes, juxta ìnferi ptlonis reformatons con finentiam, in Cancellarla Terrei! ri conferva bit: tamdiu, quoufque ipfa domina D otalitialis, in Judicium rurfus veniens, certos pro fe fidejuffores, luper Dotalitio ejus ad propinquos primi mariti revertendo, modo fuprafcriptô rtatuerit: avilando citatione fua literaii il-lum reemptorem: & evocando eum ad hoc idem Judicium, ad levandurn pecuni-as Dotis & Dotalicii fuorum pradi&orum: &ad fufeipiendum à fe prafatos fidejuffores, fuper Dotalitio fuo prenominato, port mortern fuam revertendo. Si vero quis, in aliquo alio, bona quacunque, Juris decreto fuerit affecutus: in quibus fcilrcet bonis, uxor efufdem vidi habuit reformationem fuam Dotalitialem: talem reformationem volumus ilfàfam permanere. & talis convictus, pro Gołota debe-bit reputarr, Jure Goîotharum deinceps conveniendus; calu,, quo executioni rei Judicatae contra venirct De puerify ex duahts uxoribus dotandis procreatisi vel -per patrem divìdenJif* Vh d' I ta T\^clarantes Statuimus; quod lì contigerit patrem cum fecunda uxore fìlios non el Crac habere, fed fìlias: & cum prima habuerit filios: cxtunc patre mortuo pueroru Varice i 2 Pr3E^^orum' Pars a^4ua ^cundx uxoris filios non continget: led filii, leu filiaS ar te 1Ą.23 primx uxor;Sj iuperfiites forores luas, juxta conlvetudinem terras maritabunt'alïï* gnata ipfîs in pecuniis Dote competenti, bonis maternis duntaxat exeeptis: fi ip^ praedićłae forores habueriiit; qux prò ipfis debent remanere. Cùm vero prima u-xoris portionem fuam squalen?, à patre fponte eis ex divilione perpetua oblatatr»^ obtinuerint; tunc purtio lecuiìds uxoris filiis^ aut fìliabus ejuidem, cedere debet integraliter. Viro o. •9 foL-vet: REGNI POLONI & 99 D O T. Virgo, fi Jratres germano s vel patrueìes habeat, dotetuf, ITem Statuimus: quod cum aliqua dominiceli;! maritatur, aut'nuptui alieni tra- Cafim.Mag* ditur, Dos leu Donatio in pecunia parata fuffieiat. qux in prarfentia amicorum Visi. 136$* ei affignetur: bona vero ha:reditaria,coram Kegia Majefiate debeant affigliarli Eti- Folio 2ç. am^Statuimus: quod fi quis militum,aut Nobifium, de hoc laeculo migraverit, ha-^ens filios vel filias: tunc filiae, per fratres maritis tradantur; Dote tamen eis, more confveto, affignata. Si autem filios non habuenf^fed fìlias: tunc fìliabus omiies pofïeffiones cédant paterna. Et lì fratres patrueìes hujulmodi hacreditates obtine-re voluerint: tunc Milites, fecundùm ipforum confcientiam, pradićlas. hareditates taxabunt: & à die taxationis hujulmodi, didìi fratres patrueìes lororibus, infra an-Eum, parata pecunia (lecundum quod fuerint taxatœ hsreditates); perlolvere tene-tuntur. & lì in tempore unius anni neglexerint fblvere: tunc filiae hareditates per^ petuò pofildebunt. Virgo à patre dotata, mi plus petat à fratribus. aìioquin, ip[ì dotent^ vel confangvineh CTatuimus etiam:quòd pofiquam aliquis noflrorum Nobiìium filiami uà m vivens çafîm ^nuptui tradìderit, & dotem libi affignaverit competentem,, ipfo tandem defun- vislk nfv c % eadem plura à fratribus repetere non poterit Sì vero patre mortuo, filia vel ' filius remanferint, le Iuta, neque per patrem dotata: lì filia fuerit Palatini, & pof-felTiones fuerint multa: eidem Cetitum Marca, pro Dote, per fraìres afsignentur. ^bi vero polfesfiones pauca , (fjf filia multa, vel una h are di tas ; fìat afiimatio m valore: & pars contingens cuilibet foro ri, per fratrem, nomine Dotis, pecunia perfolvatur. Et idem fentimus, de fìliabus inferiorum Nobilium à Palatino.* Quòd cum eas in vita tradiderint maritis, Dote eifdem limili ter afsignata competenti,il-ìis de hac luce lublstìs, fratribus quaftionem pro majori hareditate movere non poterint. Fratres vero uterini, cujlibet fòrori quadraginta Marcas lolvere tenean-tur; fi pofifeffiones fint multa: ut prafertur. fi vero pauca: fiat aflimatio : ùt fupra; ^ pars contingens cuilibet forori, in pecunia per fratres exolvatur. Fratribus vero uterinis non exifientibus, idem volumus de patruelibus effe intelìigendum. <$c patruelibus non exifientibus: tunc quilibet deeifdem armis cJfignis, confangvini-tate fa Ite m proximior, in bonis hareditariis feu patrimonialibus, luccedere poterit: fòroribus dotatìs: ut fuperiùs eli deferiptum. Et interim, quo ad forores non fu-' erint matrimonialiter copulata, earum hareditstes patrimoniales, quocunque modo vocit-entur, pradidi fratrespofsidebuntquoulque easnuptui tradent, & dotent, modo pramifio: Hoc Ipeciahter declarando; fprout etiam iuperiùs pramifimus) 4upd cùm pater in vita fua aliquam nuptui tradiderit, eo debeat contentari, quod ahi pater alsignaverat, dum adhuc viveret in humanis: nec fratribus pro Dote aliquam poterit movere quaftionem: led contentari debet eo,quod illi parentes ipfi-us viventes, & fui compotes exifientes, funt largiti; adjicientes, quòd fratribus feu mortuis leu exiflentibus, filia in hareditatibus non luccedant: led contenten. tur Dote eis tradita, ùt fuperiùs continetur. Rapt or (it infamis., rapt a vero, fi cmfentiatr, Dotem perdati jTem de raptoribus virginum, & faminarum, ita volumus effe oblervandum: Ut foan. Alb talis raptor virginis, lì Jure convidus fuerit, fecundùm antiquiora Statuta', ho- Petric. 1496 D°rc: Éx Jagêllo. JLadiriaus, Dei grati! Rex PoÌoniae, necuori terrarum Cracovia, San dom iris, Privilegio * Siradiae, Lanciciar, Cujaviar, Litvaniae Princeps, Pomeraniae, Rusfisque domi-ffedhié 1433 nLls & haeres &c Significamus tenore praeferitium, quibus expedit univ r ìs: Qno-Foh In od o librami ne vers rationis, penfàntes intemerata? fìdei, & infuperabilis virtuels Ćonfiantiam: quibus incolae Regni tiofiri Poloni#, in bellis & certaminibus', quae cum pfofperiS (au'fpice Domino ) nofirorum tri u mphorum fuecesfiòus, izoe tàe -^iufque prò deferîfîone nofira & Regni ejufdem, ho'lium fuilmeìido inùiltus, fu* icepiinus, piacere nobis meruerunt: & votis nofiris, obfecundatione fideli, nonabf-que variis periculis Cor por um,* & exteriuatiorie rerum, devota fubjećtione ubi que & femper paruerunt: Hor u ni i rifu if uV & aliorum contemplatione merito rum, qtfae èxcelfa dona nofirae munificenti# non indigne promerentur: volentes edam, ut benevolentia eorum, fìdei affécìus, (qiios cum tanta finceritate, & infilios nolìros prseclaros principes, Vladiflaum & Calimirum direxerunt: quorum unum , quelli aptiorem ad regi me ri Regni cògnoVerint, quem nollris requiiìtionibus admoniti , ^bi expleta vitx nofìra periodo, proRege^ Principe, Domino & haerede Regni hu-|us Polonia:, & terrarum Litvaniac, &Rusfix,quos Praeclarus Princeps Sigilmutidus Kcrllusi, magrius Dux Litvaniae, frater nofter charisiimus, prout in prdenfiarum posfidet, & debet ad tempora vitae fuac posftdere,- & port obitum ejuidem, ad Nos éi fi! ios nofłros prœdiclos, ac coronam, vera & h acre di ta ria (ucceslìone devolvi, ficut patentibus literis,- ad hoc confettis, efi firmatum, devote & humiliter fufee-perunt: & corona Regni, fceptrifque Regalibus , cum folenriitate ceremoniaru debita, promiferunt, tanqiiam veruni cìT legitimum fucceflorem, pollquam aetatem integrati! habuerit in figli ire ) dignìsy pro grata vićisfitudiries- R. Celfitudirtis mune-ribus compenfentur. Vladislaus autem t eft ius, de libera fui elezione, ita gratitudine}fi fuam icjìatur. Èri Privile- ]C|Os Vladiflaus Śignificamus: Quomodo recenfentes & in animo revolventes, gio manu 1^1 quanta piiritatis afilćiione, & fidei integra confiant ix, Prelati, Comités, Baro-/cripto Petn ries. Milites, Proceres, Nobiles,- Burgenles, caeterique fubditi & incolse Regni no-datò 1432. firi,1 SpiritUales e? Seculares, perfonam nofiram venerati funt, atque dilexerunt:ut tandem* defunga fœlicis memoria genitore riofiro chansfimo, dorilino Vladiflaó Nos^ tariquam verum h^redem.* & legitimum luccèfforem> ipfis in Regem & Do* A t t ł57» fol. vet. REGNI POLONI £ Î03 E L E, fii'num, volunfatibus concordibus aiîu^ïTpferint 'facro quoque Regni diademate-Jnfignierintr Cùm igitur, Altisfimo dirigente, votis eorundem incolarum Regni no-in nofiram maj e fia te ni delrberitè concurrentibus, paternum htijus (acri Regni ^olonix naćli i u mus Lolium: dignum eapropter duximus', in ipios incolas oculos pietatis nofirs aperirer & eis hanc, quam adu & opere velut arhletae fìdeles nobis cxhibuerunt, finceritatis confiantiam gratitudine, (uti decet j compenfare.- Cafimirus quoque t'erti us liberefe effe-eleclum r iifdem verbi s teft'atur.- '^Os Cafimirus &c. Significami]^: Qiiòd recenfentes & in animo revolventes, Ex Privile» quanta puritatis affezione, & fidei integra confiantiâ, Prxlatir Comités, Baro- manu fcrip. nés,Milites, Proceres, Nobiles, Burgenles, caterique fubditi & incolar Regni no- toPetr.1470 fìri Polonia:, Spirituales & Seculares, perfonam nofiram venerati funt, atque dile-xerUì)>: ut tandem decedente felicis memoria genitore, & fratre, nofìris charifil-^is, Regnr Polonïs Regibus, Nos, tanquam verum bacredem,. legitimum fuc-c^fiorem, ipfis in Regem dominum, voluntatibus concordibus afiumpferint:fa-cro quoque Regni diademate infìgnierint : Cùm igitur, Altifiimo dirigente, votis eorundcm incolarum Regni nofiri, in nofiram Mijefiatem deliberate concurrenti-paternum hujus facri Regni Polonix naćti lumus foliurn : dignum eapropter ^uximuSy in ipfos in colas oeulos pietatis nofìrs aperire: & eis hanc, quam aćłu ^ opere Velut athletacfideles in nobis exhibuerunt,.fmceritans confiantiam (ùtde-CeU compenfare. Si militer Jo amie s Albertus ito, de J ui eletti one ita fcribit. NOs Joannes Albertus &c. Significamus: Quòd fuperiori tempore, divino nu-„ . mine, & communi atque concordi Pradatorum, Baronum, Confiliariorum, & ^ ' ^9 °ninium regnicolarum Regni Nolìri Poloniœ favore, ad regnandum, in hoc incly- 0 ' 92'i Regno nofiro Polonia, tuac per mortem divi olim Cafmiiri genitoris nofiri va-cante,afiumpti fumas. Alexander vero? de jui electione ita fmbit. ^[Os Alexander, in notitian» de dux* i mus : quia Dei & Salvatoris nofiri gratiâ, ijof. Fol. (f. Regni paterni dominia coiifèendimus. Idem de fe. TN facris Majefiatis nofirae primitiisy^rincipes Spirituales & Seculares, cseterique Ex manu -*• Praelati, Barones, & regni co lac nofiri, felici nofirac aderant Coronationi: Nofque [cripto Pri-P°fi mortem Sereni/lìmi Reg? s Alberti, ad hoc inclvtum Regnum Polonia , Jure vi legio Ale* eled:ionis libere, Deique Optimi fa vente clemcntia, unan imiter elegerunt refigna- xandri. f^rum. Item Sigifmundus Rex, confenfu omnium fife eleclum teflatur. NOs Sigifmundus fìgnificamus: Qtiàd paucis ante diebus, oinnium Prœlatorum . ? & Procerum Regni, imo vero totius Senatûs, NobilitatiS; & populi; confenfu, n rtvt^ diadema capiti nollro ira pofitum eli tempore co' r r ronattoms Idem Sigifmundus Rex pollicetur, Stgifmimdum Auguflum Regem Polonia Cracov. i$oj creatum, cùm venerit ad annos dificretionis, fura confìrmaturum. Sigifmundus, manifefium facimus per praefentes, univerfis: Quia cùm o-mnes ordineś fiatus utriufque, tam Spirituales quàm Seculares, Regni nofiri, c°nfideranteś horum temporum motus, ac malign ita tem : prsvenireque volentes tlirbas, aut feditioneś omnimodas, quac vacantibus Regnis contingere Iblent: unanimi confenfu elegerunt, & coronaverunt in Regem hujus Regni nofiri, Nobis confèntientibus, Serenifiimum Prineipem Dominum Sigifmundum fecundum, fi-nofirum chafifTimum; ex fpontanea fua voluntate, nobis viventibus. qua fide Bb 2 & af- ELE. 104 S T A T U T A fol ret 158 & affetfîu in nos funt tettatimi effe volentes: quemadmodum & ante, iti multisali-is magnis & ardui s nego ti i s, ex mera in Nos propenfione, & libera ipforum vo-luntate, grata & ut i li a Nobis illorum obfequia cognovimus. Nosviciflìm, pro ea obfervantia, qua Nos & Sereniflìmam familiam no fi ram profequuntur: & quam abunde declarârunt, in creando Rege ipfo, Sereniamo filio noflro, nobis viventi-bus: (ea videlicet conditioner ut Nos, abfque ullo impedimento ejufdem Serenif-simi filii noflri, donec viveremus, Regno dominiis noflris frueremur, & illis dominaremur) volentes pro talibus eorum obfequiis, nobis utilibus &gratiffimis vicisfim eis provider?: ut& ipfi, in fuis Juribus, Privilegiis, & libertatibus, con-fvetudinibusque approbatis, abfque ullo detrimento confervarentur: polliciti fu-mus illis, & prafentibus literis noflris pollicemur: Quòd quandocunque ipfe Se-renifsimus filius nofler, five nobis viventi bus, five etiam pqft mortem noflram, ad atatem legitimam, hoc efl, ad annos quindecim complétas perveuerit, tenebitur illis id totum praflare: quod aritecefìores noflri Reges Polonia, & Nos ipfi prafti-timus, ex debito, ad quod ejus Majeftatem, utfiiium & fu e ceffo rem noflrum, tenore prsefen ti u m obïigamus: videlicet quod furare debebit, omnia Jura, libertates, Privilegia, literas, immunitates Regni noflri Polonia, Ecclefiaflicas & Seeulares , Ecciti! s, ipfi quoque Regno Polonia, ejufdemque Pralatis, Baronibus, Nobil bus, civibus, incolis, & quibufeunque perfonis, cujufcunque flatus & con litionis exi-fìentibus, donatas & concédas, per divos anteceflbres noflros, Principes, r -ges, & quofeunque Dominos & haredes Regni Polonia, ( praierrim vero per divos Ca-fìrnirum antiquum, Ludovicum, Vladifiaum avum, Vladilîaum patruum, Cafuniru patrem, Joannem Albertum, & Alexandrum,fratres german s noflros, patì u sverò fuos, Reges Polonia, & per Nofmetipfos, patrem ejusj juflas & légitimas, ms-nu tenere, fervare, cufiodire, attentare: in omnibus conditionibus, atque punćfas * & omnia illicite ab eodem Regno alienata aut diftri&a, pro pofie luo,ad proprie-tatem ejufdem Regni aggregare, terminos etiam ipfius Regni Polonia non minu-ere: ied pro poffe Tuo, dilatare, & defendere. Et quamdiu hoc Juramentum Ma-jeflas fua non prafliterit: & huic debito Regio non fatisfecerit: ipfi univerfi regni-cola noflri, ad tradendam illi poflefsionem, & dominium Regni, & ai lervanduni Juramentum, & ad praflandam fidelitatem, & obedientiam fuar.3, ejus Majeflati non erunt aflri&i, neque obligati. verùm quandocunquc fupradirh's omnibus idé Serenifsimus filius nofier, in atate légitima exiflens, fatisfecerit: & hujufinodide-bitum Juramentum prafliterit: univerfi regnicola & fubditi noflri, illi pofl mortem noflram, uti vero & legitimo Domino & Regi fuo coronato, omnem fidelitatem, & obedientiam, & obfequia, fecundùm Juramentum à fç idi fadtum, &de-bitum luum, praflare &exhibere tenebuntur:Harum teflimonio literarum: quibus in fidem, Sigillum noflrum efl appenfum. Datum Cracovia, in Conventione generali, Sabbato proxiino ante Dominicam Latare, Anno domini 1530, Regni noflri anno 24. Petrus Thomieki, Epifcopus & Vicecancellarius. Cavet autem idem Rex: ut Regi s e lecito fit libera, Conventu ad hoc idem editto. XlOs Sigifmundus, manifeflum facimus per pralentes univerfis: Q^ua licètmos fuerit antiquus Regni noflri: ut decedentibus Regibus, Regno vacante,domini Coniiliarii flatus utriufque, capto invicem mutuo conlilio, Con veri tum eie-dionis generałem flatuerant: & illum omnibus membris, & ordinibus Regni,tempori denunciarent: ut unulquifque, qui vellet, ad illum venire pofsit; quia tamen in eligendo Serenislìmo Principe Domino Sigifmundo fecundo, Rege Polonia, & Magno Duce Litvania, filio noflro char«lsimo,mos ipfepratermifius fuit: non data opera: fed quod nobis viventibus, & Regno nondum vacante, magiique divina ordinatione, quàm humano confilio, elecłio ipfaMajeftads iua contigit; Confiderà n- 160. fol. vet , t- REGNI PO LO N l jl v ^ 105 ELE rantes tantam omnium fbbditorum noflrorum erga nos, & Serenisfimam familia m noflram fidem, & affeći:um, ac obfervantiam: ut hanc ipfam elecìrionem fiJii no-fìri Serenifsimi, uteunque prater veterem conlvetudinem faclam, approbaverint & gratam habuerint: noîentelque, ut per hujufinodi eledionem, a li quid inpofle-rum mori antiquo derogaretur: Decerni mus: Ut demeeps, quotienicunque Regem decedere, ór Regnum vacare,aut elećłionem quomodocunque celebraricontigerit, domini Coniiliarii ordinis. utriulque, antequam ad eledionem procédant,, priùs juxta veterem confvetudinem Conventum elećiio.nis. generałem, flatuant: & illum imiveriìs regnieolis, & dominiis, in tempore declarent: ac elećlionem, in eodem Conventu, juxta veterem confvetudinem celebrent: Ha rum teftimonio &c. Datum Cracovia, in Conventu generali, Sabbato proximo ante Dominicam. Latare - Anno domini, 1530,, Regni noflri. anno 24.. Similis alia: cautela IN nomine domini Amen. Nos Sigifmundus Si2nificamiis tenore prafentiu:Cùm nullius rei nobis. cura fit antiquior: quàm ut Regni noflri quieti & tranquillitati, non fohW quoad nobis vita fiippeditaverit, verùm etiam ( fi fieri pofsit) infem-piternum tem pus provi de re polsjmus: Cumque uon minus ad nos pertinere exi-ftimemus ea, qua inpofterum, Nobis è vita fublatis, quamque fuperflitibus acci-dere pofiìnt: faciendum Putavimus: Ut pro more noflro, juflas & aquas preces Nobilita ti s, Regni noflri, benigne &. clementer adinitteremus, quibus à Nobis,fum-ftio Audio Nuacii il'ìius, ex omnibus Regni ditionifque noflra territoriis, conten-derunt: ut nè qui Tfi quando iaterreg.nuov effe contigprit). novi motus oriri pof-sent,. Conflitutione noflra caveremus,, decerneremu que: quemadmodum pralenti-biis cavemus, Statuimus,& Decernimus: de confensu totius regni Senatus, & Nun-CLoruin Terreflrium, avitemis temporibus ohfervanduiìi: Ut fi quid de Rege Polonia faćlum lit, eumque ex. vita excedere contigerst, fecundùm veterem morem conlvetudmemque, & Statuta Regni generalia, Coniitia Regni edicantur, ad novu Hegem etigendum: fìatque-eledlio Regisiibera. ita ut ex omnium Regni Senatorìl, Confi] iariorumque,. Pralatorum, Raronum, Militum, Nb b ili uni, qui cunq ue Comi-tta ifla obierint, eifque interfuerintT confeulu, & vohint te, novus Rcx e liga tur (Jc denuncietur. Atque ut diplomati huic m>flro, tanto major fides habeatur,firmius* que oblèrvJtun Signum noflrum i!H appendi jofiì:nus. Ditum Petricovia, in Condendone generati, Feria quinta pofl fëflum Sanili Mjthia Apoiìoli, proxima,An*. no» domi ni 1538^ Regni vero noflri' annn 32. Rex nifilibere ele&vs, ne cermetur.. JN primis autem de Coronatone I'egu m Polonia ità providimus;,, & conflitui- &£*/•. Augi mus: Qiiia nemo ad Regnu n coronari debet: donec priùs ab omnibus ordini- ìjjv . R£g[ijy libere, juxta Privilégia Regno Polonia à: Regibus. data, elédlus fuerit. ' Si Rex. Polonia fine prole deceffèrit- Polòni fine Lìtvanis Regem ne eligant. PR'arf'at»,. Barones, & Nobil es Regni Polonia, Rege Polonia fine liberis&fuccef- Privile* soriòus legitimis,decedente, Regem & dominu 11 non debent fibi ipfis.efigere^^^ Prelati feitu <& confilio noiłro: videlicet Alexandria Magni Ducis, Baronumq; fcjtu ^ confilio Prxlatorum & Baronum Magni Ducatûs Litvanix, ad PriviI.140Q. eje(^ionem novi Régis non procédant: (ed pariter cum Prxlatis & iJaronibus Ma-Foito i$u gn- j)ucat|jS Litvanix, fi vocati tempore congruo voluerint, Regem & Dominuna eligent. Quibus ità (ut prxmittiturj fiantibus, & inporterum obfervandis, de certa feientia omnium aliorum Prxlatorum, Baronum > Procerum, Nobiliura Magni Ducatûs Litvanix, fratrum noftrorum, Infcriptionem prxinfertam prxde-ceflorum noftrorum lufcepimus, ratificamus: fufcipimufque, & confirmamus per prxfentes: obligantes nos noftris nominibus, ac vice omnium PrxTatorum, Baronum, Procerum, £5* Nobilium Magni Ducatus Litvanix, bona fide, in verbo noflro confanti & fideli, omni dolo, fraude & colore fèmotis:promittimufque,pol-licemur, ac vovemus, & noftri Juramenti prxftiti onere & minitlerio ftri&iusnos obligamus: ipfam prxinfertam Infcriptionem, cum reformatione ac declaratione articuìi, De ele&ione Serenisfimorum Dominorum noftrorum, (ùt prxmittitur) in omnibus articulis;(uis, claufulis, pun&is, & fententiis, firmatam tenere, perpe-tuòque & inviolabiliter obfervare. Rex electus, à nemi\ey prceterquam ah Archiepifcopo Gnefnenft Coronari debet. ET inprimir de Coronatione Regum Polonix, quemadmodum conftituimusj Quod nemo in Re gem Polonix Coronari debeat: donec unanimiter, fecundu leges & Privilegia Regni, ab omnibus ordinibus Regni elećfcus lit Qui quidem, unanimi consenfu elećłus, à nemine alio Coronari debet: prxterquam à Rèveren-difllmo Archiepilcopo Gnefnenfì. fecundùm Pnvilegium: quod Archiepilcopo , per Cafimìrum tertium, Regem Polonix, illi eft concetfum: in anno Domini 1451. ECCLESIA. Vide in Tituio SPIRITUALE. E M P O R I U M. De Emf&riif ctvitatum. c- rr /^VUanquam poftdîatî fuîmus à Nunciis terrarum: ut civitatum Emporìa, alias SfgtfCraco- tollerentur/attamen quia civitates, qux ea ipfa emporta (eu depofito- vtœijfâ. ria ^ Hjajoribus noflris habent, Jure Privilegiorum habere eadem videntur: qux quidem Privilegia eildem tenere furavimus: atque idcirco hoc relponfum Confili-ariis nofiris, & Nunciis terrarum dedimus:Quia contrâ Jusfurandum noflrum,nul-Iius literas & Privilégia frangere & mutare poflfumus, & nolumus. nifi fortafTe il* torum^ ad id accedat confenfus. De eisdrn Emporiif. 7 ą 0r(*0 Equefìris queritur, fefe gravatum Emporiisrideo Cives debent repo- otgijm.Auç. \Xnere privileg»a 0>a, & literas, in Comitiis futuris, lìiper eadem: & ibide,quod tfetr. ij$o. inìellexerimus, hoc ex noftro Senatûs confulto faciemus. E (Ł U U S. E qui rte extra re^num peïïanttir. C 7 Pt T^ter^i(^um effe volumus omnibus & cuilibet: ne quifpiam audeat gregjesequo-òigìf. re r. j ^ ^ peu eqUjreas> extra Regnum noftrum, ad externe dominia depellere: futr WS$° 2r ambone equorum ejulmodi, & pœna nofìra Regia. De %fol;vet- REGNI P O L O N I 1 107 §. De equis obligatis: Vide in Tituio JUD^FF. Equi ex Regna} in alias regìoms educi non dehent. 1"JT equi ex Regno non educantur: Çapitanei locorum diligenter providebunL - ; ' Qui vero expcllere vellet: huic Çapitanei, feu Teloneatores, eofdem equos 1 * 9ccipere debent. Si vero afiquis ex Capitaneisieu Teloneatoribus, equos feiens ' ** Cxpellere ex Regno permiierit: tnlis folvet pro pœna ducentas Marcas. Quòd fi vcrò Notarius Teloneatoris idem facere prxfumpferit: duodecim leptimanas in tnrri fedebit. Judxis etiam revendere equos prohibemus^ Quod fi vero id ali-^uis facere aufus fuerit: talis per Capitaneum capf debet, ac equi iliîus accipian-tur,- ipfe vero fufpendatur, fine omni tergiverfatione. Equi y qui ad Nundinas peUuntury non vendantur in vii s.. E Qui, qui ex Ungaria, leu ex aliis partibus pelluntur ad Nundinas, fn viis noa * vendantur, tantummodo in Nundinis. Et Çapitanei liberam emptionemim- & ' ® pedire non debent Nobilibus, nulla raiione: lub pœna centum Marcarum. pro qua ^^ ad Regiam Majvflatem, ieuOfficium CaHrenfe, ciìari debent: & in termino perem-ptoriè controverti debenr, arquepro pœna latisfaeese. Cu}us quidem pcenx medi-etas S:R. Majeitati, & alia medietss p^rti, cedere debet.. E V ï C T I O. Evi et i one s in eri minait bus. COntingit etiam, quòd dum aliqui pro quibufdam crimfnibus&delidis, adno» ~ firam audientiam evocantur, nominant dominos, & quoflibet ipforum lupe- ' Jz rìores: allegantes, Quòd autoritate, & mandato (uorum dominorum, & (uperioru, J*,-' ^ hujuimodi crimina & deliba commiferunt: verumtamen quamvis aliquibus tera* °i0 poribus contra ratiouem fuerit obfervatumrquia hujufmodi malc fa^ores, perean-dem nominationem, à pœna iiberabantur. qux nominatio continet in (e errorem intolerabilem: ex eo, quòd direte contrariatur prxcepto Divino: Proinde nosat-tendentes, quòd peccata teneaot fuos tantummodo Acìores: & fecundùm Cano^ nieam xquitatem,nominatio iu delićtis non vendicat fibi locum: nec libérât delin-^uentem, oftenfio authoris delićli: Sta tui m us, quòd citati pro quibuflibet déliais ^ cri m ini bus, in noflro Judicio judicentur, & refpondere teneantur: convićii debita pœna puniantur:non obflante, prxdidìa quafibet nominatione: etiamfi iuper hoc Privilegiis Noflris, velnoftrorum prxdecefforum effent communiti, quxquan^ tum ad hoc, tanquam pernicìofà, & erronea, cafiamus, ir rifa mus, & revocamus. E viftio concedi tur: fi is, qui evincitipr&fèntem je [ìflit' & continuò refpondet. ClUotielcunque in Judicio, in caufis criminalibu6, feu quibufeunque aliismt^ Cc i ^ gnis l «yb ÉVO- *é S T A T U T À' fo!.ret.i^ grçis & parvis, (judfpiani coiivetitus fiterifcqui dominu, aut cri min is an&ore u no; minatorie; aut tb-ciuai,. cjniqrje mandato fe feciffe affirmaverit: & ille- tuac prineÌ* patis, veniens ad JuJiciu ii ipm n iibera^it, afïerens ipfum id fecifle fra mandato: Statui mus; Quoi ille ciutus, libéré à. Juiicio difcedere poterit: adlioq,- hujulmo-di dirigi debebit,. contra dominum, & criminis. aućlorem.. qui protinus & ex continenti refpondere tenetur: alias, primus, ille, qui citatuseft,. refpondere capellatura <: In hœreditariis qu declinare voluerint, notantes eafdem Folię /j>. quœfliones in fe recipe re; Decer nimus, quòd extuncpr&diâri Citati,, cujufcunque flatus; & conditionis exilant, habeantur pro. convins, atfì ex m uni mentis,, inter-Confvetudo» mino ab reo produćtis,, apparetr eum p o fife habere Evi& >rem; vel etiam in qua-vis alia caufa,, provocaretquis ad ipfum Evi&orenì, fxbi in genere fimilem: ad con-veniendumque illuni,, dari (ibi peteret Dilationen: eadern Dilatia detur ipfì: l'eque ad terminas, perunos terminosy adconvenièndum fcilicet ipfum iu'idlorem. Qriì ;v ^uidein nifi perfonaliter fe,. coram ilio Judicia, in termino legìtimo fiftat: & onus caufx, feu Ci ta rio n em r in fe recipiat: in reum a&io eft di rigeni a. Quoi (î etiam Evintor Citationem recipiat; Acffcor tamen principalem non obmittit.. lì viielicet Evi ilo r non fuerit lolvendo judicato. Judxus fii non lilłit Evidlorem,, lufpendatur* Vide in Titulo JUDjEUŚ. E V" O C A T 1 O D E D I S T R I C T U. Evocator punitur,, forum Rei fecjuatur.. $oan~ Alb~ \ D Judicia, feu terminos, fi aliquis de proprio diiłnćl i, in alium fe evoratum PetnfaLyj* ±\quereretur; extunc evocans decernatur punrendus, fex Marcarum pœnâ, per : medium, & Judicio canfa civiltà ad forum Spirituale ewcetur: nec contra,.. fioêzanta pRacterca volumus: Qiòd Laici deinceps pro debitis, & in aliis caufìs Civilibus Ef>ifco.i2fy- i. per Clericos:, ad f )ntm Eccleftadicum non'trahantur.. nifi, forte caufa & Spiri-Folio fj. tualis, vel Spi rit ui li annexa: aut debitum fuerit Decimale. Alexander 5- SIMILIS. Quamvis in autiquioribus Statutis & Privile^iis, coûtât veti» in Ra ìom. tt»m> effe: nè Spirituules Judices arrogent ipfis caularum S^cu'ariu n juiicanii fa-ifof.fokuy calcatemi tamen cum clamore commuai pulfaremur: quia non obrtantibus. Con» ftitutionibus ant i quis, Seculares pe rions plerumque evocantur, ad Spirituilia Judicia, pro negotio Seculari: Qiiapropter Decernimus, & Statuimus: Quòi Judi-ces Spirituales, Secularia Judicia non exerceantr neque judicent in futurum. Sigifm.Cra- §> SIMILIS. Concordiam,. qusc mater incrementi ert„ confervarc volentes , tovice ipo; inter Spirituales & Seculares perfonas, Prohibemus deinceps: ne Seculares perlo-Folio ih ni fexus utriufque Judiciis Spiritualibus Te implicent: pr® re Seculari : vel debito con- IŚ6 fol;vefe REGNI POLO NI M. ^ m EXE. contriićlo, vel ćontrahendo. nec aiiqu s Secularis Secularem, pro re mere Secuìa-rij in Jus Spirituale convenire audea*. §. SIMILIS. Utordo debitus, in Juribus $ Judiciis obfervetur; &temeri.^ y p^ tas nonnullorum, in vocandis homiaibus ad Judicia impe#ineątia, copceatur Statuimus, quòd Secularis Secularem, ad forum Spirituale, pro re mere Seculari citans, aut adioni fuse perlonac Spirituali c^dens , pœnâ 2g- Marcarum pun|atur. «ujus media pars nobis, altera parti adverije cedet. Qtiae qpidçm poena Judicip Ca-lìrenfi repetetur. Pœna veròj contra Spiritiialem. evocantem Secularem, pro re ad forum Ecclefìafticum non pertinente, in Suiodo generali proxima conflitui debe-bit. Et interim Domini Epifcopi Officialibys fuis committere, providere tene» buntur; ut Seculares perfonac, ad juciiciuin Spirituale, pro re mere Seculari, non «VQcentur. EXE T IO, BO.NORUM, j. Pro exemptionehonorum Notarius judicet. Vide in Titulo NOTARIUS^ Sigifm.CrUÇ Camerarii cum Notariis judicent, pro exemptione honorum: juxta Statutum; \)43* «Siamfî id fieri, intra tempi|S Comitiorum Regni contingat. De authovitate Notarti, caąerąriorum, abfenîe $udicę.> EAndem authoritatem, in ablentia Judicis ^ Subjudicis, habituri, in caufis,Ci-.ffian Alher, tationumque termin is, pro honorum exemptionibus pr^fixi^; fìc utreemptu- folio j>$. ìtis bona, pecunia^ coram Notario, & Camerari s reponet. quam Notarius iple, cu Cam e rari i s, deccrnat recipiendas; & caçemptionem faciendam. Quorum decreto fi fortafTe rcniterçtur eximendus; E XP £ C T ATI V M ExpeBatîvue, Jura patronatuą Jolida^ cajfanîur. ^^Uia multum Expeći:ativarum,Juri communi ćontrariarum, vivente famfeme- • , moria: Sereniffimo parente noflro, tum etiam nobis ad gubtrnacula Regnife^^ ^ ®entibus, datum efl: afTentientes poflulationibus NunciorO Regni, <& confilio Con-» e r' «Iiariorum noflrorum, omnes Expeâativ^s, tam tempore Sereniflimi pacentisno-quacunque ratione ; nomen Salvatoris noftn\. quadam. contumelia affici videbatur) Cùm in fingu-lis tëloniis aquaticis" fi uitantes jurare cogerentur.' Eas 'res vel nierces, quas flu i tali o ne demitterent , efte eoriim la.bprjs proprii: Decrevimus, A' Sta+ijitiius, Ç'ohfî-îiariis, & Nundis terrarum Regni nortri petentibus, & cenfèntibus: Ut cùm alìq.uij çum rebus mercibus fluitans, vel illius fervitor Nobiìis, juray^rit in primq telonio Capitali, Res & merces domini fui exiftere .* ejufque Jura menti Ìitera5r%nifi^ CHìonas, (iib titulo, & lìgillp, vel ex Aćlis'il!itis Officii, ubi jurav^rit, ejchibuerit: 7 in iiliis teloniis jurare npn teneàtur: (ed illi.s literis fcnijficatociis ubique ftetur, afTerebat: Nos ,autem , coniideraotes cpnfefîipnem praediâi „foifkę%yj& mottem ipûus VUdariij in tali ça (u Becera imuSL: eundem Andrea m pro ba re, prsdićbm prati emptionem, & iolutionem^ tahter ùt prscmittitur.efìe- Łaant ' " "-hu* oj Hi { H Foçni ^rrusimraptûsy^uanti, P -?u • 'G m:> prsdidam pcenam, in cujtìs-jut^ï e 'De'depaft'vre]-0îktneffor'e-:fcem*< ' ÏJteterea statuimus.*^© j fîquis, in alter tus villa vel jnjacu^ ^^afvn mir, Ê"éhina^ iniqua fluenti^ hî fœ.ii^,: in frumento, aut in campis furtum fe?erit: ,ju-dïcioitsonvjilusy dknnum.-paffj ^isfa^eve, ó p 2 iïti 2-oÌli Tjq <2"jnj^jy[.h^b|Rib(^?Jb[L^^f2S0.:î;Tî^iu^UGrL:p m^ 3^.; u >~v.ì >'■. Fem* 'ûBâ-,■ ^elycaiée^ fte--:';A br. .31 ©tTaîbf mus: -Qwòddì- qu is eervum, apriim, aut on a£'r urn alter iuś agitatum, vel M-Wkiclìsl:Ja-^ ptum, vi aut occultèj.auf caìies alienos oeperit, aut r-apuerit: &-pro4e ufurpa% . tìqi g s-upiiuolud *1^ Icolaus Mathia^it^fe.^it d^ceni Marcas ; pro quibiis Mathias Laurentium &~\ça/j,n yÎS} de^uiforem dédie: ^poft ^iquot dtó,5àeitì Màthia^debitòr*ipfì Nieolao Cr^f^r,pQj tS ' ab^utłft«Linjirt'tfti^^léjb(f(fri^ eandem pecuniam -exo-lvit.4 <&y ùt debtiit5 ■ '2^* ^ftiturt- Tetoiporc wfe ip^êckôfôj prsfeli^uâ NkofeùS èreditor Laiirentîum ^^iffarediiipria^âtumi ttia^it, pro di^pê¥iiîMaj âd Judicus feu ad eau (a m. Et-quia* fidefuflbą in /udieî©^ctmHitutusVaf^rehat prsediéèun pecuniam per Mathi-4 defcritorem.^prineipai^mifui(re perfolutam: Nos intali calu Decernimus, probant pgî ii) ml erioâ ,»i h xi tsnq & Pd'^L =.' k i - mŁbOWi; j1 *1K 20 j m ì n W IL. na S T A T U T AJ fol. vet iff ftdejuffor convincit principalem vario modo\ pro vaviis fummis. Cafim, Visi pRaeterea Statuimus: Quòd quilibet fidejuffor, ilio negante, pro quo fidejufium fjói fol fa 4 &eFit, û debitum fuerit 20. Marearum, folus: fi vero fuerit 40. metfecunduSfî in majori vero pecunia quantitate, mettertius iplum debitum, pro quo fìdejuffurt& fuerat, fidejjufïbr é? duo alii fìrmabunt, propriis juramentis. FidejuJJor boyem vel equum fui prinçipalis, obli gar e non potefl. ĘdmFolj8 T?T*arn Pecernim^ $u.od nullus fidejuffor, pro ilio,pro quo fidejuffìr, in Judfc JCi do equum vel bovem obliget. alias, fi obligaverit: ad retfaurationem dan^no^ rum, priticipalis débiter, procedei: fi praefertim procefferit de ejus voluntate. Fide juflìoms verbalis pr&fcrtptio. SigifniCrac O/E pe fieri edo&i fumus multas contęntiones, fteontroverfiasexoriri, mter fub-tCAOo " Oditos noftros, ex ep; quia fuit inçertum, quo ad robur habitura effet caufio ver-. balis, per fidejuffm s verbo tenus faćla. Volente s igitur eam dubietatem déclara-, re, Statuimus, Confili^riis & Nunciis terrarum ita petentibusy & cenfeutibus: ut łwjufmodi fidejaffiones, verbo tenus fsćtae, pro rebus, feu lummis, & contra&ń bus quibufyis, non ukerius robur firmitatis obtineant: duntaxat per unum attimo^ <& (ex feptimanas. quibus currentibus, bujufinodi fidejufiìones, per illos metipfoS ^ìdejuffores., ad AĄa Terrefiria Caflrenfia, live nofira Regalia infcrantur: aut cor» nobis recognofcantur. Tune enim fie ingroffitsç, robur debitse obfcinębunt firmi-tatis: fecundùm terrarum, & Jurium Caftrenfiun* conivetudinem. Qui prò rebus, ludo taxillorym amiflìs fidijubet, ad foluiionem adigi noa-potefì. Vide in Titulo, LUDUS TAXILLORUM» §. Qui fidejubet pro filio non emancipato, aliquid ludo perdente, 3d fatìsfo*. pionem nńniuię cogendus. Vide in Titulo, LUDUS TAXiJLLORUM F I L l U S. §. Filius non eroancipatus fi ludendo quippiam amittit: pater ad foIutioaenŁ, non tenetur. Vide in Titulo., LUDUS TAXiLLORUM. §. Pater pro (celere filii non tenetur. Vide in Titulo, PATER. Ç. Filii, moriente matre, materaca bona à patire non pr.ùs repeìaat; Warta, & alii,de- Sigijm. Pe- & beant efle liberi, & navig«biles: contumacia tamen quorundam fubditorum no- trie, ifir ^rorum factum efl: quod haclenus, propter fepes, quae obflacula vocant, & mo- Folio i(f. Andina in ipfis fluminibus fóćla, funt impervii & liberar navigattoni mùiimè pa- tentes. Ideo Statuimus: ùt praedicla flumina, fub pœna fexaginta Marcarum pur- Rentur, & in eis oflia fiant: per quae naves onuflae, & trabes contextac, fiye flrues , Suac vulgo Traffty vocantur, libere devehi poflìnt. quod fiib eadem òo. Marcaru poena, hinc ad medium Quadragefimae Aeri dçbet. Quòd fi lecus quis facere au- ^eret, tunc ad nofìrum Judicium Citatus, in primo termino, tanquam perempto- r'°» condemnari debet, in praedidìa 60. Marcarum pcena. Cui etiam pcenae, nova °t>flacula in jildcm fluminibus facientes, volumus fubjaceçe.. Libera navicati o, -per Capitaneos dejendenda», pOHulantibus terrarum Nunciis,ut libera fit navigatio fluviorum,ìn Statutis du- Siçifîn.Crac ^ dum deferiptorum, refpondendum ex unanimi conlèulu Confiliariorum no- IJ32. A 3. fuorum duximus;refpondemus, Decernimufque prasfentibusrut fluviorum, inSta-tutis dudum fuper hac re confecìis exprefforum, aliorym nayigabilium,obfla-^ula, aggeres, & alia quaevis impedimenta,, cuilibet furlum deorfumye naviganti, Pervia reddantur: & ut contra fecus facientes, per locorura. Capitaneos,. executio ^tatutorum, & poenac in illis dekriptae extendantur. §• SIMILIS, Flumina omnia, fficut efl in Statutis deferiptum) ad deniitten- Sigif. Augi «a Aumenta, omnia labore feda, ac merces, libera effe debent. Pétrie. JJJ. Flumina ab obflaculis, libera fint.. ^ l Uod hać^enus prohiberi id non potefl, ut flumina ab obflaculis libera fint re- Si^iftn.Augl " ^ aovando antiquiora Statuts, Statuimus: ut finguJi,quicunque habent obflacu- Petr. iS57Ì E 0 2 . la FRA, u6 S T A T v T A ,foLreti® la in fuis bonis, ad fetta Pentecoftes proximc ventura dejiciant exeepto obftacu-lo, in fluvio San, circa temifliam: propter fai noftrum. Qui vero id non fecerit: fbpra pcenas in Statuto deferiptas, qu3s in robore confervamus, centu Marcis puniti debet: quibus folutis, utique oblìaculum dejicere tenetur: fub eadem pœna , totiens quotiens» Et quilibet, proeade pœna,ad Officiu C3ttren(e citari poteft: atq; ibidem eandem peremptoriè folvere debet, cum fit ejus rei facilis probitio : utpo-te qtiae oculis confpici poteft» frtmum autem omnium Succamerarius , in ne^otio limitatimi*, naturakm limitem fpeBet: nempè rivulum, aut flavium imerftuentem, feu alueum novum c? antiquumy alias Rzeczy [ko y b reditatum illarum erit. In quo antiquo fluvio, feu rivo alias antiqui fluvii alveo , homines utranque villani (eu hacreditatem illam inhabitantes, licite fuas ftcientpi" fcaturas. prout faciebant tune: cùm aqua fuum pri disvuoi feu antiquum curfum , in eodem antiquo alveo habuit. Sed fi fluvius, fèu rivus hujufmodi, per hominis induftriam averfus effet, ab antiquo curfu, ^.i^/.2é'. sutem ipfum Henricum abfolvit: ab eadem petitione, filentium Falconi imponen--^o.,Pofihœc veniens Nicoìiius, iunior frater Falconis, refriçat & innovât eandem quaefiionem., Nos itaque finem litibus imponere cupientes,. Declàramus-: eundem ^icolaum,.fratrem iuniorem pra:dicìì Falconis,. non effe audiendum &. fententi-3111 Judicis tranfire in rem judicatanl.. Fratricida, parricida, fororicidaenon Jìiccedunfr in bona occi/ortimi-, Ć? infâmes'judicantu*.. C^TlicètJex, tam novi quam Veteris TeflamentJ,fratrjeidium5 graviter puniat & damnet.* tamen quidam, velut hoftes proprii fangvi- Folio 22. 11 Js, & honoris, legis pœnam minùs formidantes, fratricidium committunt; ioro-Jes etiam, vel proximos occidunt. ut ex eorum morte, bona hacreditaria lucren-Ur* . Volumus itaque, ut unde bona hsreditaria & lucra habere cupiunt, inde da-^;.nis afficiantur.*aut puniantur, in quo peccaverint. ideo omnes regnicoli, &No-' es Regni noftri, fratres aut ìpfos confangvineos interimentes, in hacreditaria fuc- Ff cede- 6-1 IRA* ï*3 & T A T U T A. fol:vet:igo cedere poflfeffiorrenon valebunt* nec ullum ad eam accefïitm otrtmebunt. quinimo fèntentiamus ipfos, & ipforum filios, & privamus omni légitima talium hzredita-tum portioner in qui bps bonis, feu nacred itatibusy alii coniangvitiei, licètremotiores in linea obtinebuiit fuceefîionem. Quos ( m aggravationem culpac ipforum, projeter i m mai] i ta te m Criminis ) omnes fratricidas, & parricidas, infâmes pronuncia-mus: & inhabiles, ad aliquos honores promovendos. Fratres indivifi, fratrem ad Expeditionem beilicam unuai mittere pofiunt Vide iiiTitulo BELLU M. F R A TERNI.TA S. # Licet Frater nit aies abrogantur: officia tam m ilîarum in Ecclefia mane ant. fetril içro (ò^ia Fraternitates jamdudum à prxdeeefforibus noflris Tubista: funt: & Noseaf-• JJ • etiam juxta priora Staluta tûiHmus, & in nihilum convertimus. praeter ordinerai & chfequia Ecctefiarum. VI d' - Fraternirates toîluntur. pelloFûl t A ^ prœcîudendam viarn Fraterrriûaribus, quas mechanîcr obfervant civitatum , XV Statuimus: quia Pàlatinus, & Capitaneus , cum aliis Digniiariîs terrsc illius ,. fingulis annis, in certa die,, menfuras tam frumentorum, quàm pannorum, cjf alia-rum rerum terrefiiium, qua: ad forum per Kmethones adducuntur, & qux in Regno inveii km tur, pretio indrcere, & eorrigere debeant: juxta eonfvetudittem diu-tiùs obfervatam. ut circa eatdem meniuras, & pretìa, fraudes non committantur. Et fi amipîïùs, contra hanc nofìram conftitutionem, di&ac Fraternitates, in quìbuf-cunque ci vi tati bus inter mcchamcos inveniantur, teu repenantur:tunc iìli medianici, inter quos talis Fraternitas fuerit reperta, pœnam fèptuaginta Marcarmi^ alias Siedmdziefìqty camerx no fi rac applicandam, noveri nt le incurfuros. Fraternitates etiam fuerimt -permijjœ. fi modo Palatini, tum Di-gnitariis, preti a rebus ex xquo conflituant. Si vifm Cr ac TV^ Communìtatibus, quas Fraternitates feu Cechy in civitatibus & oppîdîs vo- J532 A4 -laçant, non vifumeft Nobis cum Senatu, quidquam immutare. Nani «Seiflseiplàe communi tates, leu Fraternitates, poft veteruin Statuto rum decreta, ubique reperi-untur hucufque toi era'ae: & novîs, òrantiquìs liierìs, & Privilegiìs roborat^:<$£ fiib-diti cujufcunque flatus Regni noHri, exeorum ordinationibus, Frivilegiis rationa-bilibus roboratis, nihil incommodi fuftinere videntur: ubi per Palatines, & alios Officiales, feu Dignitarios, iîlîs abuti non permittuntur. Qiiapropter, cum Senatu u ni ver fo Statuimus, & decerni musi ut deinceps Palatini, cum Dignitariis,&Of-fìcialibus, ad hanc provinciam obeundam libi adjunćtis, provideant, juxta tenore & decreta Statutorum, de pretio rerum venalium, lalario mechanicorutn antea condirorumî nè quifpiam cantra xquitatem, s, vel evidens utilitas, aliud fualerit. quod arbitrio & moderationi noflrac, vo** Jtini us effe relèrvatum. , Nobilef, Bydgofti# frumenta fua libere vendant* T*Errigenis Cufavitis conquerentibus nobis: quia per oppidanos Bidgoflienfes Alexanà. tu noHros illibertarentur: qui terrigena, dum ex rure frumentum, ex mercatu Radom.%fo$ 8ntea faćlo, cuipiam transferunt in oppidum, mox alii oppidani, nonfaćto mer* Folia iigr ®atu illud recipiebant: in domofque feu promptuaria fua deponebant: pro quo ta-flietfî folutiones impendebant: tamen quia iflud facerent in prxjudicium prius e-«îentis, & inillibertationem Nobilifl ldcirco Statuimus: Qiiòd Bidgoftis fit Nobi-łibus libera frumentorum venditi©,^ deduco, fine aliquo aliorum oppidanorum impedimento, quorum coërcio, Capitane© pro tempore exiftenti fit comifTa:fint-^[ue defuper litersc Regia;, quotiens opus erit, pœna Regalem quatuordecira carum, ex perfona contemnente exigendam, continentes comminâtam. Gedanenfis Privilegio dote ant: quèd Nobiles tagantw iïïisjrumsntu fua vendere GRaviter quelli funt Nobiles Kegni nofiri, de magnis difficultatibus: quibus in^y frumenti venditione premi fe, 3 Gedanenfîbus Civibus &(ubditis no/Iris, di- /r cebant. qui plerumque in haseosangudias adducunt: ut quanti ipfi velint, frumen-^ diOrahere cogantur: dum prae, iia eft potedas aliis ea, quàm Civibus Gedanenr fibcis3 vendendi. Horum itaque clamoribus affiduîs vicli, faktur u Nos pomiciti funi us.: ut in his, quac proximè habituri funius Comitiis, Gedanenfibus exhibere Jlï-fua & Privilegia ma udarem as: quibus nîxi,lîberam, cui velint frumenta vendenti fscultatem, nobilibus Regai nollri non permittunt. Frumentum mutuatimi-, intra quatuor ami os repeta tur. t &ancrfcus Gregorio mutuavit viginti menftiras tritici : quas pluries monitus^, Cafim Ma? non reflituit: Gre go ri us autem qii s 11 vit ab ipro Francifco: quando fibi praedi- ^ & ^um triticum mutuâiTet: refpondit, Quatuor annos efie elâpfos. Nos, ipfi Franci- ^ * 51 impoluiiïiusfiîentium: propter tanti temporis decurfum, & luam tacituoiitate. FRUGES, SEU SEME N.; Qui alignas fruges capit, die aut riocfe> qua p%na pu&iri debet* ITem pro una caffula cujtifcunque grani,.in die recepta, pœnam Judicio fexMar-^^ carum: & damnum paflo, quindecim, alias Fiqtnadziefta, recipiens lolvere te- ^^ ^atur. Si autem tempore noćiurno id faćtum fuerit: tunc furtum effe dececni-tftuSy cnn Grofforum, in exadïionibus duorum Grofforum, quac à nonnullis Regalia", ac par'c t, 'g Porad.lne^ì nonnullis vero Podymne dici confveverunt, recipiatur ubique.quarum licèt quidditas ipfa ne 11 i.nis figt»ilket, atque in di cet (oluticniscQnfvetudinem; ta- ° 'u 10^ fiien cùm intellexiffemus, in aliquibus locis introduci quasdam privatas.conivetu-dines^in exaclionibus hujufmodi: quae fortaffé in aliquibus Iòcis, de laneo perFer-touem; in aliquibus vero, praefertim in Halicienfi terra, non abfque-prsejudicio & gravamine fubditorum noilrorum,de qualibet agri parte tantum, quantum Exadlo-^bus placuit, recipiebantur: & (olvebantur: Idcirco,tametfi certis nortrorumprse-deceffórum Privilegiis, ac eorum & Regni fìatuti», &con(vetudinibus, confìitutu approbatumque fuer.it; quod per duos Groffos debeant folvi: tamen Nos lpeciali-ter, propter ïuccrefcentcs eos errores fupprimendos, Statuimus: quod exacliones ìpfae duorO GrofforS, non confuse, vel de domibg, vel de agri partibus, (èdde quo--libet agri laneo, leu manfo integro, per duos GroCTos, moneta noflra Regia in Regno comuniter recipi folita, ficque & non aliter folvi debeant; in aevum^ in omnibus tenis, diflndlibus, locis terrarum nofìrarum., Fumaliaj nifi exprejjè inferiiantury[unt Regia« Bi fpecialis mentio in Privilegiis, vel in Inlcriptionibus, duorura Grofforum Sigif.Craco^ fiićlił non ed: Juri Regio refervata effe eognoicuntur. tfio* Fel if Monafleriorum villa, ut Nobiliumy Fumalia folvant;. ITem gravaminibus quorundamMDnafleriorum providere cupientes, Statuimus.Vf.- y » ut exadlionem duorum Grofforum ita iolvantvilte, & poffeffones. ipiòrum.vfi- V/ cuti villas Nobilium eam fol vere confveverunt,- ^7/* Palatini^ c? aliqui- Caflellanir libert fint à Fumalihus. Licet univerfi Dignitarii terrarum, & praefertim in Mazovia, fuppliciterfiippK»* eamiat: ut liberi fint^ à lolutione exadlionis noilrx duorum Grçfforum: Nos Sigi fin .Crac- Gg: tamen lf û7- m- £ u 63 F p p. 12a S T A T U T A fol. vet 18$ famen lihertatem ipfam dićta exaftionis non folvendx,Palatinis duntaxat, & Ca* fìellanis, locò Palatinorurn Caftellanatusobtinentibus, damus concedimufque.vo* lpmus tamen, quòd in fingulis terris & Capitaneatibus, locorum Capitanei, cen* lus & provenais quoflibet, tempore prcdecefforum noflrorum, & prefertim in terris noflris Mazoviœ Ducum tempore, per Dignitarips percipi folitos, eifdew Dignitariis terreftribus exolvant. F U H E S. Qui in Curia ali quid furątus fuerit, Çafim. Mag. ÏNfuper Statpimus; Si in curia nofira minutas quafcunque res fubtra^erit ; au ris, Mof 3i9- ipericulo $ priyationi, fit (ubje&us. Qui ex templi* £5 Cenobi i s capìendi„ Sigifm.rjĄj |Us commune non permittit, dçfendi ab Ecclefiis feu templis,no$urnos fege* tum, & fundorum, feu agrorum damnidatores: liberarumque viarum obfefio-res, feu pradones: item furçs, publice proclamatos: vel ter in Regeftris confcri-ptos: incendiarios* & libertatis Ęcclefiąfticae yjolątorcs. Taies ęnitn debent çx te-plis capi, neque defendi. Fur y latror incendi anus, homiçiday r aft or virginumy villarum depo-puhtor, 0 prœdûy ubique detineatur. Vtaàìskfar in furto, vel in publico maleficio, utpote incendio, homicidio voluntaria gdl. in 3e~ ^-raptu virginum & mulierum, villarum depopulationibus &fpoliis, deprehen* dîna 14derentur: fimiliter qui de te nOilent debita,m facete cautionem, vel dare, juxta folio 52. quantitatem exceffûs, vel del idi; irti detineantur. In Curtis Nobilium nihil jurandum. Ca/im, Visi. ç\y ver ò quis, in curia JVJilitis ali cu jus, minutes quafcunque ręs fubtraxerit: auris, 136$. Òpericulo & privationij fit aftri&us. Fur licet fu oiaty reus manet. Çafim. Visi T~pUres tametfi captivitatem effugerint: attamen debitum furti, quiia eo fuerinfc ijtf$,Fot <). Jp çondemnati, iemper lolvere tenebpntçr. Fur utrumfitper vicinos. infequendu\ an non? Çaftm.Ma^. \JAgoth depofuit querelam, contra fuos vicitios : Quòd cum equus tempore ijóg.fihio. ncćlurno fui flet libi fubtraćłus, idem Nagoth cum inftantia requifivif, &pe-tiyit iuos vicinos villanos; ut per veftigia eundem furem fequi velint, fibique else auxilio; quo à furc equum fuum habere poflet: villani vero furem infequi recu^ fârunt: 0 ita Nagoth praediclum furem cum equo amifit. Nos itaque in tali cafe declaramus, yillanos ad (olvendum equum praędićto Nagoth condemnandos. Furti vir bunœ fam& notami, quomodo, expurgetur. fim.Maç« T TT viri famofi &juftè viventes, aliqua fpeciali prerogativa apud Nos, in ter VisL 136$. vJ csctçros noûros fide dignos confolentur: Statuimus, de Noftra, i5aronumque jfolio, 24, noftrorum voluntate: Ut fi quis Miles, vel alius vir Nobilis, cui aliqua quaeftio de ęo priùs in Judicio mota non fuit, de furti ve' iatrocinii crimine accufetur: fas fi-» bi lit, propter bonam praefumptionem a pur! vicinos. dę ipfq babitani, propri* Ju-ramenti preftatione, à tali accufatione fe expurgare,. Qut fures fervat y 0 cwn eis acquifita part i tur, infamis. Idem Rex» CTatuimus etiam: illum, qui occulte infidiando inhabitatoribus Regni noflri,fa" Folio 2i6. ^res,. & profugos, aut prodigos fervat, eis hofpitium praçbet, aur partitur cum eis rapta, & male çonquifita, taies infâmes effe: imparelque viris probis & bonis reputarL ' "Fur- 1 ♦ i'QfM-m REGNI PO LO N I m. FU R. Furti vel Jpolii ter convictus, infamis. fed non infamis, in uno tefie dejìciens. STatuendo declaramus.* quòd fi quis tribus vicibus, de furto vel fpolio, in Judi- Cafim. Visi. ciò convi&us extiterit: etiam fi rem furtitiam feu ablatam reftituerit: is in ta- ijtfg.folĄĄ. ąmis remaneatperpetuò: nec eidem portac pateant Dignitatum: nullaque donariain vefiibus, aut aliis rebus, penitus confequatur. Quòd fi accufato de furto, led non convido, adhibito certo numero tefliu, fuerit indida purgati©.* &isfiinunius ^eftis tefiimonio defecerit: propter hoc infamis nullo modo habeatur; ied palio <3amnum latisfacefe teneatur. Nobilis fur capiatur. ^JUllus terrigena poffeffionatus, pro aliquo excefTu, nifi Jure convidus,capti- Ex Privile. vandus ilio tqmen homine, qui is furto, vel publico maleficio deprehen- fagell- iąjj deretur, excepto. Folio ji. Furti ąccufatus9 (ì contumaci ter mnparet, qua pœna piniendus. OMnium de furto, vel lpolio culpatorum, & contumaci ter in primo, fecundo, Cafim' Ja-tertio, & quarto termino comparere nolentium, bona thefauro nofiro confi- geUon.fol.^o framus Regio: Maniantes omnibus Capitaneis, ut de i His Te Nofiro nomine in-trocnittaiit: & illorum realein appréhendant pofieffionem.. Quomodo furesy ac pmdones expurgentur. Licet cunda jure deteftemur fcelera: & omne quod iniquum e0, Regius horre- çaiïw at auditus: (ed ea maxime, qua; (poliatorum (Se furum aguntur in Republ. do- pellonfoLsl lo, arte, vel violentia, incommoda Nofiram contra fe incitare rigidiorem, hade- * nus quo multiplica.ta efl eorum, nequitia, cenfuram. & propterea firmamus edido: ^Jt quilibet, cujufcunque conditionis exiflat,.notatuS) culpatus, infamstus, defur* to, vel lpolio, teneatur fuam innocentiam acquali ordine, vel gravitate, & teftium numero, ac fi nobilitatem fuam probaturus effet, clàrificare, purgare, 0 demon-^rare. alias, volumus illuni tanquam furem puniendum. 11 li autem volumus tan* tummodo prodefle purgationisbeneficium: qui (emel, aut bis, & ad maximum ter, de furti aut fpolii fuerit notatus vel culpatus fcelere. eum autem, qui quarta vice cuipatus fuerit, relinquimus legibus pledendum. Purgationein autem hujufinodi ludurus, fine turba aut tumultu, fed cum purgatoribus fuis duntaxat veniat. Si qui ^ero u^tra compucgatores luos venire praclumpferit: omnes decernimus honore privatos.: §• D,e fure frugum, Vide in timìo FKUGES. Folio 119., -F U' R T U M.Si qui s 9 clam vel vi jurto oblata, reddit. ,/JP propofuit cu querela; quòd cùm in via dormivi/Tet, Falco (iipervenî- n r ens taliter dormienti glàdiu recepit: & pera, in qua fuerant très ScotiGroi- , °rum. & quamvis gladium & peram fibi refiituifTef tamen très Scotos non refii-Ult, ipfos pro fe ufurpando. Falco vero Reus quamvis de gladio & pera confite* Jur: & fe eadem reflituifTe fatetur: tamen- prxdidos très Scotos fe habere negat; nde nos attendentes, quòd r.ullus debet res aliénas attredare, domino rerum in-Vlt0j Ąidium in tali cafu Adorem, decernimus ad Juramentum foreadmittendS». Pro furto, in ima Parochia intra annum agas. Ci aliquifuerint ejufdemParochiac,feu difìridus: & de furto quarumìibet rerum, Cafvn.Mà?. 1101,5 a"un3 ac* Judiciuni voluerit evocare, Statuimos, quòd infra annum tan- Visi 2- tana- Folio 16. b G4 Q 01* î24 S T A 7 U T A fol. vet. runrnieio, ad hoc f&ciendurn liberarci habeat facultatem, Si vero (ecus facere voluerit: anncque eîapfo eandem moveret quœftionem: tune accufatus rationabU liter per idoneo? tefłes teneatur, & poteft fe comprobare, in faćto effe innocenti. Si in remotmę Faroębia: intra triennium. Cffim.Mag. furta & latrocini^, propter Çriminis immanrtatem & Mi&ionem, feu i$6g,jol31, formidincm pgense, pro deljélo commiffo opponente,per maleficos interdum occultantur: itsque notifia criminis, brevi non potefl propalari, & manifeftart: #c furta quandoque remanent impunita, cùm contra taies afflo proponitur, aut opponitur; tune per exceptionem pr$fcriptionis annualis, volunt & nituntur fètu« eri. In deleftationem i ta que çriminis, Nobiles, Civitates, totaque communitas Regni Polonia, fin gui a rite r fiaguli* & univerfaHler un i ver lì, eodem animo, eadem volunfate, feientia,. alfenlu, & rati' habiiione, omnes un an i miter, Srgnificamus tenore praefenlium, qui bus; expedit- u-niVerSsy praefentibus & futuris, iiofcitiain p radenti uni habiîtiris : Quomodo con&-deratisnonnullîsdilordinationibus, qnss inrpfo Regno iuboriri inceperanty vifis literis prsedecefîorum noftrorum, Potnaniae, Petricovisc , & in Jedîna fedì's,. circa cafdern łiteras, Ôr earum articulos (lub quacunque forma verborum extarît con-fećli J remanere volumus ufquequaque, & fpondemus: live raies, ctijtifcunque flatus > gra dûs, conditionis, & praceminenti^ fuerint, five Spi rituale s, five Sec ula res, in eorum de^mcliónem co ni urgere vos lumusr & promittimus, fub fide & honore noHris: abfque dolo, & fraude: nec 1-pfis auxilio, confilio, vel favore patrocinari volumus, fub fide & honore nortris ^ etiam fi fangvine, affinitate, <& quacunque propinquitate forent nobis, aut alicui ìiofìrum conjuncli: nec pro eis foqui volimuis aîiquod verbum.*- fed eos, &eoruu' quemlibet talem, punire volumus, &promittimus: Jura tamea no(łra Ducalia, O Terre^ria, in nullo per hoc viohando, nec ab eiidem recedendo: Harum, quibus Sigilla noflra, cum fubtcriptione nominatim nominum nofirorum, in petidulis fi-gillorum funt appenfa, tefìimonio literarum. Scriptum & datum, in Nova Civita-te Korczyn, Feria lesta, ipfo die faneH Marci Apo^oli^ & Ivangeliâae, générait lune Parlamento celebrato: Anno Domini 1438. Libe* Visite. 73^. zi\. ^4. fot. ve t. REGNI POLONIA vtj H O M* Liberum fa unicuique ex Regno r ad bona s lir er a s perdi 1 modo riè novas doił r ina s ferai,, ¥Ń eo, cum Conlìliariis noflris, & Nunciis Terrefìribus convenit Nobis; ut libe- Sigijw&a-runi lit unicuiqne noUrorum fub d i to ru m ^ de Regno noflro e xi re, ad quameun- ww&ifĄj* que regionem vellet; videndi^ferviendi, & fe in bonis moribus, ac honeflis dilci-plinis exercendi caula; & propter literas, ab Ecclelìa admifFas. alicquin, fi quisretiens ab aliena provincia,qualelcunque novas doćifrinas,aut tibros propagare,lub-. mil:rare, òiutiiilis vellet: iis, juxta antiqua Jura & Privilegia Regni, debet fe ju> fi i fica re.. Qias ad: Spivi tualium juiicium pertinent IN primis ad Spirituale Judiciiim pertinet, Judieare dififerentias rcligionis Chsiftianar; hsereles videlicet,,fchifmata^bìalphemias contra Deum, & apoflafias:IS4<Ì° pro Decimis, feptem Sac ram enti s Eeclefîas, Bene^ciis, Sacrilegi is,.&. Simonia. H O M I C I D I U M. Unità de homicuìio accufètur: complices vero expurgent" fé de objęBiSi JTem fi plures, puta duo, vel très, aut quatuor, de homicidio accufentur: licct.an^ tiquitus, per Juramentum acculâtoris, omnes pœnt h omicidi! puniebantur: Nbs r#jMi ìamen hufufmodi Juramentum reftringenfces, Statuimus; quod unus tantummodo, pòij0 per Juramentum Aćłons, de homicidio condemnatur, puniatur: Confortesye-~ ^o ejufdem aceufati, perprobos & idoneostelles, de homicidio & yulnerjbus, fe. teneantur espurgare;, alias, in expurgafeione déficientes, puniantur. Cafiellanorum ,%ùdices, oìim pro, capite jndicabanti. STatwtmus: déclarantes; quòd pro quolibet capite Cafteliatiorum Judices, quilK bet in fiata Caftellania, judicandi & cognofeendi habeant fàcultatem». Qui incerto aut bor e occiduntury eorum confangvineireum qu#rant«^ ITem quacunque morte caulali, vel inopinata, contigerit aliquenidehac migrare iuce; puta, de arbore cadendo, vel in aqua mergendo, aut quovis.modo; Statui: ti ms, quòd pro tali homine, fic decedente, penitus nulla q uscii i o moveatur,. Item ignoratur, quis commifit homicidii immanitatem^Decernimus: quodCallel-ìania de hoc ahq^uam non moveat quarllionem:. lèd confangvinei, & proximiores, ^Ipabilem in qui rentes, caufam duni poterint, prole^uantgj; juxta Jurjs.forraam* Mro Milite olim.oeci/o, tantumjo. Marca., £$ de vulneratisi aut mutilati s. fìUamvis occidens hominem, lecundùm Dei & legum fandliones, effet capi- Qafim yjsfc tali pœnâ pledendus; Nos tamen rigorem illu temperantes,,Statuimus; quòd J?ón lQi 22* ©ccidens Militem,triginta Marcas parentibus, pueris, vel amicis: mutilane autein, łił pede, manuyvel nalò, quindecimMarcas: in pollice vero mutilans, odio Marcas; f'gitnmverò quemliberalium amputans, très Marcas GrolTprum, ipfîmutilatOjVet. la digito lseio- (tit fupra dicitur) lolvere teneatur. Poftea 6g. Marcis- caput Mìliti s redimitur^ TJT Vf'olentorum audacia, refracnetur, Statuimus; quòd dum Miles parem libi Càfim Maf «Militem occiderit, pro capite 60. Marcas folvere teneatur.. Visi jol: 22 Si viUanus, Militem, Scartabellum, vel Militem exfculteto crea-. tum, oc ci debat : quantumjoivebat. Ro capite Militi fa molò, alm.Slacbcie, fexaginta Marcas: Scartabello, 30.mar-, £a(im.Mat cas: Militi autem creato de Sculteto, yel de toethone, 15, Marcas, à villano tka ul S «WUore Statuimus,effe perfolvcndas. " Vul.toUiì.. Hh 2 Fm 11.. 22» W O M. S T A 1 lì T A fol ret 191 Pm homicidio, foftremò. duplex -poćna irrogatw. & feffto twris, decerni tur. JkJber.Petr. |Tem de h omicidio No bili urn cafuali, quod à diverfis diverfimodè referturcafu-\Ąg6.joLio^ A aliter perpetratimi,. Stafcuimus; Quoi bomie i da- hujulniodi, pro capite vivant Ce 11 tum vigiliti Màrcas: & peE unum an n ti m & feptîmanas, vi <51: i jure in tur-ïim deputentur: née turris, correćlionem ullo modo évadant : etiamiii cum amicis ©ccifî concord i am inierint;, Si vero tali* homicida, timens. turris corredionetB , de Regno foger.it^ Itve poffeffionatus fiye non; infàmis ipfo fà&j perpetuò pr<> nuncietur per Miniiłeriales, proolamationibus mediantibus. publtcandus. Pro homùidw> m fui defenfione commiJjò, prœfert-im in via*. itiBer. Petr. \ TE'ruiïi quia contiagit faspenumero,, caluaîem komkidam minime efle reu ho-I4.JÌ&J0L10J * micidii, quod vini vi repellendo evenit: ideireo fpeeialtter dcc kramu s Statu cnie s, ad eos; ipfosNobiîes, & Nobili u m homkkias.: ut cum quilpkim,. aut vi&m, aut tranfitum alteri us, obftdens, ocęideretm: per ìllum,, cu jus. tra ufi tu m voluit pr 2-pedice, aut euntem moleflare:. in tali homicidio, citato homicius lèx teftes (uffi-ciant fe expurganti:. & convidius. non plu%qtièm, lexaginta. Maecas; communes,,, pro. capite lolvety fine tur ri» De hcmhciàio , in via> public et?fà&o* JÛber. Petr. OEd idem, aut viac- aut tranfitus public i praspeditor, alium, łuk tutela communio lAQ&fol 102 wfecuritatis viae, euntem temere interfkiens, Centum & viginfri Marias commit-nifcer eurrentis exolvet: punitionemque turris M ine bit, ordine prsstaćk)» De- homicidio,y iti: definitone honorum fubditorum commi (Jo.. Afher. Petr^ pFsfcerea, taraetfi de caltiali homicida, in itinere fe tuenti, (le ut flipra defimvi-lĄęófil L07 L mus: tam en infuper Statuimus ut alius. homicida cafualis > aut bona, aut fuo* defendens, fi committet homicidium,tlicck non volunurium: nihilominus Jure vi* ćlus, pœnâ carceris non perpeisa, Centum & vigiufei Ma re as, communes, pro>occi to exolvere éeneatur. Fc&na contra homi ci da s à Cà pip. deferendo# e fi fit amia-: live- fint poffeffionati , ftv.fi non: tamen ad quwquennium duntaxat durabili' HOmrcidia voIuntarÌ3> & notoria, quss pofìpofito Dei timore, ac cum Noflro _ dedecore in Regno noftro kioleverunfc, (ut à temerariis-, ornai Jufìitta atqoe 11.. publica honeftate p ïo cul pulfa,, diverfìs modis, in diveril ac cujufilibet flatus, ordì-nis, ac di'gnitatis homines, crebris vicibus impune, prout hoc triennio hadìenusa1 tempore noflrx felici^; Coronationis, patrata (untj petit i à Confili ari-is Regni no*» flri flatus utri ul que univerfìs, & à terrarum N'u ne i i s, hic ex omnibus terris con" gregatis, compefeere, punire, & removere vol entes: de omnium prasłatorum Con-lìliariorum noOroruoi eonfenfu, & approbafcione, ad quia que- an nos h i ne dura-turum., tale Statuttim condidimus, in ornnes noxios irFsmiflibiliteF exercendunK Videlieet cùm contigerit, quod ali qui s homo Nobiìis ho lai n e nv. M 0 b il e 1 lì in do*-sno, fi ve in Orata publica,. aut in loco aliano, data opera interfecerit: Promittimu^ & fpondemus, (veteri Statuto, de fiinili homicidiotantifper qnamdiu iłłud , ut prasmiiTum eft, durare debet, abrogato) talem homicidam, cum p ri mu ni a Capita* aeo, in cujus Capitaneatu (celus patratum fuerit, cum Cartellanovel indice, vei Succamerario ejuldem terrx, Nobis nunciatum fuerit,, five al run de ad noftram co" gnitionem venerit, ad noflram pradentiam, ubicunque tunc cum Curia noftwi Ie" liciłer conftituti fuerimus, liberali Citatione advocare. Citatio vero, ab oblacionc per duos, Nobiies -&Miniiieriaiem^coiiiiinebit in ie tenuinum lexhebdomadarura- Cùm- I97.f0l.vet. REGNI lOLO^Ii 12$ H O M, Cumque ta lis homicida corani Nobis com panieri t; & de ejus facsnore, Nobis ( ùt pracniiiTum eft) conftiterit:eundem irremiflibilìter carcere turris, anno, & fexheb- ^otnadarum (patio, puniemus: & punire promittimus: in primo termino, tanqusf peremptorio, contra ipfum iententia promulgata, à quo termino,nequaqua eidem 2d terreni, leu difìridum, appellare licebit. Et cùm homicida ( ut prœn-iffum eO) carceris pœnam expleverit: tenebitur proximis iut^rfećli Centum viginti Marcas pecunia rum, pro capite, in continenti fol ve re : aut in bona scquivalcntfa , realem ^are intromiffionem: aut tamdiu in carcere federe,quaiudiu non lòlverit. Et fico- tigerir, quod homicida citatus corani Nobis non comparerei; fi idem fuerit poffef- sionatus: bonis fuis omnibus per Nos, fifeo Regio applicandis, privabitur: & deni- que erit obligatus, ad fubeundam pœnam prsfatam, cum in manus inciderit. & ru putiitus per nos fufficienter fuerit: & capitis.pretrum periolverit: bona fibi, per Nos recepta, reftièui decenti Similiter fi homicida impoflefBonatus, & citatus pro crimine hujulmodi, per literas No/ìras, in Parochia ad quam pertinet, confcumaci- ^er corani Nobis non- comparuerit: debet publieo edicìo infamis pronunciari: & ho- «i? patria judicari. £$ quicunque tali fgvores prsertiterit, ip/um apud fe fervendo, €T lecum confervationem habendo: infìlmis habendus-efVtamdiu, quamdiu (e non. purgaverif & ea pœna puniendus, quam ille ferre debuit. Si vero talis homicìda9. carcere incluius, ibidem moreretur.* non tenebifur fùccelToribus folutionem, pro capite impendere. Cap ita nei autem, five oppignorato», fi ve liberos Capitanestus fcabentes, fi Nobis tales homkidas tempeìlivè non detulerint*. a Nobis poena irre- im'fibili punientur.* videlieet cogen^ur i Hi, qui oppignoratos Capitane^tus habent, folvere Nobis centum Marcaspeeuniarum*. totiens, quotient ante fex menfesNo- bis ejufmodi homicidas non p3tefecerint.' faeinufque ipfum fubticuerint. liberos sutem, C ;; p i £3 neatu priva b i m us, Capitsneo vero, fe expurgandi proprio Jnramen- to, quod ei de tali homicidio non coniiiterit, coacedemus ( ubi id opus effet) £*- cultatem.. Super homicidio antem, quod alieni fe defendendo, dtun invaditur, in âliquem committere acciderit, talem progrefîum fervabimus.* videlieet Citabimus honiicidam, ad prsfentiam Nofiran?, ubicunque tum fuerimus/ eundemque, cùm coniparuçrit, juxta qualitatem homicidiicommifîi,ex arbitrio noflro judicabimus/ feu expurgationem eidem decernemus. Si vero citatus non comparuerit: ita pa- ^iendum declarabimus^ uteft in articuio homieidii voluntariì ^ notorii prscmifsq* De homieidiiante commijjîs, fuperiori Statuto quinquennali vindicandjsw f AEcernimus etiam, omnium Confiìiariòrum & Nunciorum confen/u & confi- Sì gì fin. Crac '^o, à tempore felicis nofirse Coronationis, ufque hadenus, omneshomicidas ipe. Fdl. 13. uJufmodi (ut pm-niffum eft) modo prssdifìo aggrediendos, & puniendos. nò ^^lefficlis tempera/Te videa mur,. Hoc ipfum Jiiperius Statutum, contra homicidas^ anno 1J2 ad quatuor annos renavatur. polì intermiffum Statutum nòflrum, de homicidiis, in magnani auâscîam Sìgifm. P$-. hilolentiam, fubditi noftri adii, pafiim homicidia, abfque ulla Dei & hù- tric. icz? lianitâtis ratione committunt; nec jam quifque, etiam in tempbs,.nedum domibç^ Folio 30. ' lls elle poteft: volentes hanc enormem licentiam coèrcere,natutum ipfum No-rum, in Conventu Petricovienfi, de anno Domini 15/0. contra homicidas edi-uni, led pqftea intermiflum, in omnibus pun&is, & toto ejusitenore, vigori 0 ut oritati priftinae reflituimus: illudque adq[uatiiQr annos,proxiraè ftquentes,de-85 executioni demandari volurous. lì Łw-* 61 H O M,Ł 13Q S T A T U T A folvettçS Rur/ìts anno iyjS, iftud etiam Statutum, intra anmmexequen-dum reajjumitur. adjancia in Jundo îurris fefione. Sigi/. Pétrie Ą D refenandamlicentiolorumhominumaudaciam, ad necandos hominesplùs ifjg. Cu £\ nimio promptam: de conlenfu Senatorum Regni, & Nunciorum terraruni 9 Statutum fuper delatione homicidarum reaflumendum, & innovandum duximus; illudque exequefnur, ad decurfum unius anni, eo adj'un&o: Quod homicid» delati, Çf per Nos ad pœnam carceris condemnatì, poenam hujufmodi in fundo tur-ris luftineant, ad unius anni & fex feptimanarum decurfum integre, à qua per Nos abfolvi, & liberari non debent, neque poterint, Et Capitanei locorum diligente providebunt: ut homicidae non aliter, quàm in fundo îurris, pœnitentiam agant .* concordia etiam, c.utn Attore inita, nihil eosjuvante, contra facientes, pœna. Cen-tum Marcarum, parti A&oreae lolvendâ,. multariatque Capitaneatu iplo privar! per Nos debebunt» Slip eri usStatutum aboie tur: & Statutum Régis. Alberti, in ufum veflituitur. $gi/m.Craą- OBtierunt à nobis Nuncii tcrrarum:. ut occidendorum homiaum pœna non fit lS32* * ejus afperitatis, qusç preterito Petricovienfi Statuto circumlcri-pta eft:. Nos eo-rum precibus vidi (quando hoc illis, ut pefcerent, xqu.u m viium e(\) decretum anno luperiore, Petricovias de homicidis, de Noflra Senatorumque & Coniiliario-ruxii Regni no(Ìri fen ten tia factum, interdicimus& abrogamus; atque id valere vo-lumus, quod eadem de re à Sereniamo joanne Alberto, fratre noflro,,QÌimR£" ge, fuit confliÉuîum. Homicidia Statuto Régis Joannis Alberti pkci amur: tut ar es pro capite agant. Pala** timi tameii cum Dignitariis, in Colloquiis Jcrutabuntur-: fi in viai ho (pi Ho-y damo vel in tempio y cfide s fa&a fit. Jerv.u s etiam pro domino non pum tur., cy 'l ç r r S "'Ametfi hortatu Senatorum noftrorum, inten Nnncios terreftres hosc fuit difcc-Ą1 ' Jt ptatio ortar ut aliter homicidia voluntaria, &. calua!iav praeterea in templis in domibufve co mmi (Ta, expendereutur: nihilominus porremo in hoc iìetit ut 'Statutum Regis joannis Alberti, de eo conditum, in robore conlervaretur, hoc eidem adjęćło: Quia cùm aliquis occiderefur pater minorennium puerorum: tuuc tutor, tam inicriptu?, quàm confanguineus,.aut cognatus, pro capite occifo agere? juxta J u r i s. for mam: in arbitrio. § gratia noflra 1323. fol36. confiflat.. I N CE N D I A R I V' Incendi arii ^fexu/ìores, Jure Polonico non Civili funt judicandk Ecclefidd patrocinium nullum Jentiant, :. EX lege Imperiali clara luce nobis conflaf: quod Incendiarii (Stexuflores domo- Cafirn.Map, rum, horreorum,aut quorumvis honorum voluntarii^morte crudeli & turpif- 2„ Sima.punjantur. quibus etiam inventis, fi.ad Ecclefiam effugianr, .patrocinium ex . hoc nullum. debeant obtinere; propter criminis damnati fsEvitiem. Conlveverunt cnim haćienus hujufmodi malefaĄorcs, ( ut manus Judicum, jullitiam exequi vo~ lentium, effugiantj ùt plurimum, in civitatibus vel villis Teutonicalibus permanere: ut «Mionem contra illos propofitam elidant, per Juris Teutonici defenfio- -nem. ćf fie faepius talium malefadorum crimina.Femanentimpunitao Unde de no-firorum ^aronum5 & Procerum confìlio, Statui mus; quòd acculati de crimine in-cendii, five exuftionis, etiam inventi in civitatibus, aut villis,Teutonicalibus, extra forum ipforum trahantur: & Jure Polonico, coram Judice competenti , tene-buntur refpondere: as lententiari, feu puniripœnâ. dignâ;;juxta crimini^commif«-si demeritum.. De arvipirio; £$ incendio,(ylvayum*?.. T?ltequentter foletevenire: quod1 Nobiles, leu Plebeii, Borra,. fylvàmy aut Gaìum Vladhl.Ja* f (di&um Zapufla) cujufcunque ex induftria intrantes^ aut cafu caumate^ aliasgeìlo Craco. foiarem, (uccendunt: fi de hoc per dominum villac fuerinfe inculpsti: (aies non a- (5 Varthœ Jure, nifi Jure Polonico, ficutlncendiarii debent judicari. Et licèthonoriipio- EoLąj. ^ fum per hoc minime derogetur: nihilominustamen con vidi, fi fuerit kmetho,& , in prsemiffis quatuor cafibus » 110Arac camera applicete Fur9 latro, inc-endiarius, raptor- virginum, depopulator, cautionenifi-* dejufjortam facere miens, capiendus S puniendusK Vladishja- TLlo tamen homine, qui in furto vel in pubłico maleficio, c?c. geli. inJe-\ §. Vide in Tutulo FUilES, Folio 12a. 4lna 14^0 §. De iis, qui fylvasincendunt: Vide in Titulo SYLVA. Ęolio fc INFAME SQ U I SUN T.. §. Qui de Regno profugi,latrocinia exercent. Vide in Titulo pR0Fuçus> $4f §. Qui harreticis patrocinantur. Vide in Titulo FLïRETICUS. Fol. 12/.. §. Qui latro ne s5 furesr in domos recipiunt. Vide in Tit: FUR. Folio 122. §. Qui ter in Regefiris notati fuerint. Vide in Titulo NOBILIS. §. Qui prêter c5purgatores, ad Judicm veniunt, Vide in Tit: FUR.F0J._122. §. Infâmes funt parricida fratricida. Vide in Titulo Hqmioidium. Fol. 127* §. Infâmes sunt omnes, quicunque perpetratis furtis fug iunt. Vide in Titillo FUR. Folio 122. (Fol. 122-i. §. Infarnes funt, quicunque furibushofpitîa prsçbent.» Vide in Titulo FUR» §. Infâmes iunt, quicunque quarta vice de calumnia acculati fuerint. Vide in. Titulo CALUMNIA: Folio 35, Infâmes lunt* qui invasone domenica faćła, è Regno profugiunt. Videi» Titulo IN VA SIO DOMUS. §. Infâmes funt omnes, quicunque raptus convincuntur. Vide in Tit: Raptus* §. Infâmes funt fervi, qui domino jubente maleficos non infequuntur. Vide in Titulo SERVUS. §, Jnfamis cft fervus, qui tempore Expeditionis bejlicae à domino recefiferifc Vide in Titulo SERVUS. §. Infâmes funt omnes impolîefFionati, homicidia perpetrantes, & citati non comparentes. Vide in Titulo HOMICIDIUM. Foiio 327. §; Infâmes Iunt omnes, quicunque Convento turbato, è Regno profugiunt. Vide in Titulo COMITIA Folio 60. §. Infâmes iunt, quicunque Officium, vel Dignitatem , contra Statutum ac~ ceptam, moniti non dimittunt Vide in Titulo DIGNITAS. Folio 92. § Infâmes, funt, quicunque caflra Regni, contra, Statutumobtinent. Vide in Titulo CASTRA. Folio 44. I N H l B I T I O; Inhibitiones, Spiritualium, ad Secujarta pudiciadandœ non Junt i fòan.Alberi T Tem viam difeordiarum, inter fìatum Spiritualem &Secularem, occafìone Inhi^ Petriç. iĄptf * bitionum (quas Prelati Spirituales, in Jure Seculari, ipfprum Iiteris & Interdir Eolio iq$. &is facere confvêruntj ferventiùs exortarum exoriundarumque, precludere vo-lentes, Statuimus: quòd deinceps. Praçlati Spirituales, à talibus Inhibitionibus facir ęndis penituç. ceflent: praclertim pro caufis, ad Jus Seculare pertinentibus. exceptis cau- 5G&foì:v*t: REGNI POLONII. 135 ÏNJJ. caufis, Juri Spirituali fubjecl:is: de quibus le nullatenus Judicium Terrefire debeat "ąngerere. Qui liter as InhiÒhionis -producit> 0 $udex Terre/iris aut Caftrenfts eas Cufcipt,pœ~ tiis 14. Marc, puni atury ni fi forte Reip. causa aliquis excufetur. VOlumus, ut nullae in pofterum inhibitiones ad Judicia dentur: fiatque in hoc Sioifm. ¥e-executio Statutorum Regni noftri: & is, qui hujufmodi łiteras in Judicium trico. /c^, çroduxerit, pœnâ 14. Marcarum parti adverfac puniatur. Similiter Judices , ;tam ą ^ J Terreftres quàm Cafìrenfes, hujulmodi Hteris Inhibitionumr in praejudicium par-tium parentes, & locum dantes, 14. Marc, paenâ plećlantur. exeeptis caufis eorum; qui in feryitiis Reipublicar, puta Legationis: aut ubi aliquis per Nos exercitui,con^ tra hotìem noflrum^ettam extra Regnum praefećius fuerit. quorum caufac,ad unius anni fpatium (fi tanto tempore fuerint, in iervitio nofìro) fufpendi poterunt: juf-lu ac declaratione noQra, per lite ras Judicio facienda». De caufis Secularibus, in Judicio Spirituali non judicandis. QUamvis in antiquioribus Statutis. & Privilegiis, confiât vetitum effe: né Spiri- ^jexan fQj tuales Judices arroganentipfis, caufarum Secularium judicandifacultatem:ta- çxvjL aiien cum clamore communi impulfaremur: quia non obftantibus Confiitutionib9 antiquis, Seculares perfons plerumque evocantur, ad Spiritualia Judicia, pro ne-gotio Secularn Quapropter fiatuimus, &decemimus: Quòd Judices.Spirituales,Se-cularia Judicia non exerceant, neque Judicent in futurum., Inhibitiones, ad. Commiffari ale AJJejforialev.s jfudtciumx non dabuntur. "VjOs vero deputabimus Gommifiarios. noftros, qui faciant milites^ac illorum Ju-1^" dłcium Inhibitionibus noftris non impediemus: afifefifores feu Concommifla-*ios, necetiam Revifores, pofiftivlos limites defignabimus:fed quidquid Commif-^arii nofiri decernent, illudratum & firmum elfe debebit. Prssterea cùm Commit. ^arii noftri.convenientj ad locum li m ity m : fi ve Capitaneus, (eu Tenutarius nofter exiverit, five non: eduxerit ienes, aut- non: ipfi Gommifiarii nihilorninus limites ^plos prolequi, ^ finiredçbebunt: Çapitanei nofiri, ac etiam illius, qui queriturde ^njuriis limitum, contradićlione, feu Motione, ^ Appellatone, ac etiam abfentia fìiinimèobfiante.. Neque Rex Judicio- inhib'eat. nifi quss Reip. caufâ abfit,. jTem Deeernimus: quod amodo & deinceps litera, Jus & jufiitiam prohibentes, 4 in gravamen & prœjudiciun» j^Hriam qua*rentibus, non dabuntur, nec conce-^entur: nifi illis, qui in bello fuerint: aut rebus & rjegotiis Reipub. intendunt: tem» Pore medio, quo hujufmodi onera pertulerunt, Redine Inhibitiones fint nuïïœs Tem ppllicemur: quod non dabimus Iiteras prohibitorias Jufłitrse: aut has ,9per quas pofifetimpediri, aut differri Judicium, in prjejudiciumalicujus partis, AĆło-F,s 3ut Rei, Quòd fi aliquando hujufmodi Iiteras, de Gancellaria noAra, perimpor- îllno — -l'- - " Si^is. Pet ri* covine if2j. Folio jq. Cafimf. HT. Jaęello in Korczyn ąfi. Fols$ ___^_______M»,. UV Llllł łu UWIIlOj pei luipui" ftunam alicujus infiantiam, aut quovis modo emanare contigerit: fint eo ipfo nul-fe: Jndicefque, per hujufmodi Iiteras minime judicare fint afirićli. Caneellaria Inhibitiones ne det. Litera; autem Juri contraria^ intelligantur Inhibitiones ad Judicia: qux émanant abfque neceHìtate Reipubl. §. SÎMILIS. De Inhibitionibus, Juri communi & Statutis Regni contrariis , ^on concedendis, Mandabimus: ut Cancellarix nofirac praefidentes, in contrarium Statutorum, illas trentini concedane ^ fi conceiTérinf illae juxta Statutoruui- prxr ^rjnHim, nallaç:cenkaflturi- Kk2" Ç mu Cafimir. in Niefhowa hsijol.yy Alex. Petr. ifoąfol.113. Sìgifm.Crac 1532. & 2*. luą ,||6 s T Ą f U T Ą folfetiOf Jnhtbitiones ad Sudicia ne dentur» Sigifm.Aug* /^Uandoquidem dc ïnhibitionibus funt antiqua Statuta: juxta haec, tam Cancel* pctric.ij^oj. ^Maria noftra, quàin Judicium, yel Oipcium, (eie confidare debent. Qypd fi a-lîquod Judiciura, vel Officium, aliter Jfęłę conlervaçet: extunç pçena Statuti defcri* ptâ puniri deber* I N S Q R I p t I O, /Etas, difcretio3 (g valçtudor confidctan,da% iąfacientą In/cripionem., NOtandum,qupd Judicio, prąfrdentes debent diligçnter intendere, & confide* rare perLonąm, recognpfçentem aliquam Infcriptionem: fi habeat debitam asta-. JffyfoAlf |ei^ aut dilcretionem bonam., qupd fi aliter: non rufcipiatur Infcciptio. Edam de^ bent confiderare, fi efl (anus, porpore: tunç ppteft; feribi, Sanus mente & corpo re. Sed fi xger corpore exiftst, compas tamen ration,is: prout eft in re,., tcribatur: it& videlicet; ^er & languens; corpore, fanys tamen mente, & compos rątionis.. jnfcriptigMź Citfirwfès: evanefcunt: [ì infra mwm> ad, tìhros;• Terre/Ires non, transfer antur. •Ali* "t /-TN litds «T-JwUclist Caflrwfibus,.® qusiolcrjbentur Inicriptiones, aut ex caute J|,aut ncceflìiate hominum: illae ad librum Terreflrem t.rànsCeruntuiyante anni de-cur i urn unius. quo decM^s, nwUluś». roborjs.cenlèa^tur e(Te,. in lifrrp.Caflrenfifine tranflatione çejife. lpftjrìptiones$ trmsfif$($u?.K $igifwCrac m primis^ s^tutum, Joannie Alberti,.qupd hadenus non fuit iq, expcutione poli-xjoj, FoL io 1 tum, de infcriptionibusin h brum Caftrenfem induiftis (utinfra unius anni de- / curfum^ad librùm Terreftrem transferantun alioqu|n, nulliuS; roboris effe cenfe- antur) approbamus: & in futuruni ab omnibus obfervandum decernimus/ voleu-tes, ut fi quse deinçeps InfcriptioneSj seu Refignationes coram Capitaneo la&aefu-crint, nifi infra unum anpum, in Ubrum; Herręftre^ transferantur^fin^ nuiliusro*5-boris. momenti.. Pęną, triuM M(irc$mW; irrogarur et: quiln/mptiomin* Cafl,ren«. lem, ad tempus prœfixum non transférât Çonjyetudol 1 Tern dumaliquis inicribit alicui, in Judicio Cafìrenfilnlcriptioaem : & pro m i* tetra CracK 1 ferit, indupeje, ia. librum l|erreftrem,,aut Regalem; \non compleverit ad. tera-*. Folio. izp.. pus, prout fé- infcripfìt: fuccumbens pœnam Judicio trium Marcarum, parti, iflud Cacere ^neatur:. quod in Judiçip Caiìrenfi inleripfit., l*JcrippM£S% ({u&corwn CapitaneoMajori's - Poloni^ iniPalatìnatii. Pojnąnjenfi CaliJJIèyifi fimti yeryetuąjnnt.. SigtfiCràc* 'lAEpçrnippius,,aipetitipnes.Njiineioriim;Mąjpri$.PoIoniac> ut Refignationes, & qii* Fui ih. JLIlnfcripMpaes, I^fprmatioDefqiie,, coram Capitaneo Maoris Polonia; generali, more antiquo fiant;, in.. Çal^tw^bus^|o'i|]^Q.ieQfi; & Qaìiflìenfi, duntaxat. InfcriptioneS) cprm;0$mCajfrtj Siradien/is% & Lancicienfit faffœy fant perpetua Sigifm.Crac* |Nfcnption,es;^rR;efignatipnes bonprum, in terra Siradienfi t3tuimus: ut cum aćtio atqueprocrafìinatipnem debitor habebit. nifi fortaffe, co- -B|? Cv.erco Judicio demondraret, & allegaret Quietationem fui, ratione fatisfaćłio-laf0 .^0^ern inicriptam. ïn tali enim cafu, femsl ad futuros terminos , dilattonis uti debet. Quam quidem istisfadionem, Quietationem fui, LI / tene- m INS. 138 $ T A T V T A. fol:vetraio tenebitur çomprqbarc in futuri s termini^, ex çifdem Aćtis ad qusc lç receperit:Uib amiffipne fuaç caufac. Officium ad nullum acceda^ ad Infćriptiąnes fufeipiendas excepta Rege. Sigîfm.Aug. /^Avendo difficultés omnium, quae exinde exoriri polfent, Statui m us; ut nul-j 5 f o. V^lum Officium ad quenquam accédât, propter lufcipiendas aliquas: lafçriptio* nés, aut Recognitiones; aliqyas: (ed Aćtibus praçlentibus, in pracfentia infcribentis, aut recognolcentis fani mente. Quod vero atti net perfonam noftram Regiam, id eo modo conlervari debet, prout haćtenus conlervatum fuit: quod liberum lit in praelentia noflra, ad fufeipiendas Inferi ptiones ad unumquenque nobis mittere, SCRIPTIONES QMNfES SECUNDUJVf FORMULAS STATUTI FIANT. INSCRIPTIONUM Y A R ImF Q R m m, De Jorma aç validttate omnium ohligattonum in genere.. C' 'r r \ ^ effugiendasdifficultates:, in Infcriptioiiibus & Citation ibus, (quas vafri ha* fgtjm,mc£\ miqes, & eorum Procuratores, in longum i autili terque tra bere, limplicitatem. lS4Ì'- vero Jąris ac jujłitiam impedire folent ) ConlHtuimus; quia Inlcriptiones reempti--onales, commutatori^, don a tor ix, obligatorise ad certum tempus, & de bito rum in certam, diem fieri lolitae, honorum utendorum inter co njuges, advitalitates,& arenda rum, aliaeqiue hujufmodi obligationes* fint juxta formulas, ipfarum Inlcriptionu, in Statuto conio ri ptas; ità ut fi etiam brevi ter in A<£tis fcriberentur, debenttamen Valere. Et hoc ita: ut quilibet, vendendo fua bona, vel quocunque modo infcribendo, aut oppignorando* Çomparens corani Judicio recognolcat: Quia bona fua, {łoc eft, hanc vel illam villam, vendit huic vel illi Mobili, & fuccelforibus ejus , hac vel illa pecunia:; fumma: enrn omni Jure, proprietate, dominio: ficut ean-dęm lolus habuit: atque dat realem intromifljonem perpetuo,, per Mi ni fieri aleni h u ne vel h u ne. hoc adjcćto: flic ut la ti os in formula Statuti delcriptuui elì) Quod lì predidus, venditor, inferiptor, alienatorve honorum, haberet uxorem: tunceam tenebitur, cum amicis luis adducere; ut cedat, de reformatione dotjs & dotalitji lui. & hanc recefftonem faciet% Çfrecogaolcet, juxta formulam venditionis, lupe riùs in Statuto contentai!!,, cum confenluamicorum (uorum. Quarum quidem In-J(òriptionum tui t io nem, ac defenfionem, unicuique liberum eritfâcere, fub damnis terrdlribus, yeliub vadio: prout fei licet inter partescontrahentes fuerit conventi?. Çontra t .les vero- Inlcriptiones, obligationum Nobili N. de NV nepoti (uo ex fratre germano, dedit, donavit perpetue, & in avum, irrevocabili-terque.* per prafatum N. & ejus fuccefTores-, tanquam veros & legitimos haredes, pradida bona tenenda, habenda, & perpetue posfìdenda, ad ufufque beneplacitos convertenda. Et jam pradidus N. pradido N. ex. nunc dedit realem intromisfio-nem, & adualem pofTesfìonem, per Minifìerialem terreftrem N. de N. in prafata bona. Forma ohligationis, cum traditione pojjejjìonis. y iOOmparens perfonaliter coram Judicio ^Silis N. de N. hares publicè, & per s, / etr V^ exprefTum reco •>*. Qiiia Nobili I... de N. bona fua hareditaria, videlicet " f? * - - vii" va: R E G N I P Ò L O N I JE. 141 ì N S. śniłam N. in trecentìs Marcis pecuniac bon« moneta numeri pôkmîcaîis obligavit, Àiferipfit: & prafenti Infcriptione invadiat, obligat, infcribit, ad feftum Nativi-Chrifti proximè venturmn: & àfefto Nativitatis Chrifti proximo, in defedu «xemptiónis, & fumm« prscfatae tolutionis ad aliud feftum Nativitatis Chriftì : & % ab anno ad annum, ann;s ie iequentibus: ufqus ad plenariam res, occafione pradidorum honorum, ab omni impetitione Juridicaf & quibufvis Infcriptionibus & Jutibus prioribus^ tueri, defendere, evincere, &eli-berare: totiens, quotiens (ibi aut ejus luccefforibus opus fuerit: u(que ad exempt^ o netu honorum pradidorum. Nzc debet pradidus N. & ejuS fucceflfores, pradido iV; £$ ejus luccefforibus, in prafatis bonis obligatis injuriari: aut quovis modo pacificarli poff-ffionem prapedire: lub vadio aliarum trecentarum Marcarum : pro qyo vadio, fi te citari permifer-t, aut lucceffores permiferint/ in primo Ter-niino, tanquam perempfòrio, pareretenebitur, & tenebuntur. Et in ilio Termino « intercedere, evincere, eliberare.* injuriamque per ie,vel lubmilTiś pe^fonas-in pra-f ;t's boii's, illatam reiarcire. Qaod fi in praféto Termino intercedere, evincere, eliberare, damnumque reiarcire noluerit, aut neglexerit*. extunc pro prafato vadio fatisfacere tenebitur, in eodem Termino*, nulla re exquifita, nec colore excogitato.* nec Judicialiter, ncque extrajudicialiter, abrènunciando otiinibus Juris re-^yediis, & dilationibus.' nullil'que evafionibus, modis, vel cautHis, Terminu pra-fetum diftvrendo.* nec quovis modo ipfum N. vel ejus fucceff )res evadendo. Qyod vadium, debet converti, in funinvam cffentialém, fìtiè corporali jùrarùénto: lìfec poterit quidquam in auxilium fibi contra iplutii N. & ejus fucceffcres afccipé-lub amifìtóne tua caula.* videlic;t fototionis prafati vadii*. quo ioluto, ut:q; l'ifcriptioni prafenti in ea contentis fatisfacere»* totiens^ quotiens libi N. çf jus fuccetToribus opus fuerit. Infsriptiò ifijcribendi debiti, aitértum drem alligati. P Omparens perfonaliter coram Judicio Nobilis N. de N. publiCc d^per expref- Sigtf. Tetr. j. : sum recognovit: Quia Nobili N. de N. centum Marcas pecuniarum certi ^ Ą$ Jjquidi debiti, Ève mutuata pecunia, moneta & numeri Polonicalis, tenetur, pra-*^"tibus obligatur, hine ad te/lum NatiVitàtis CHrifli ptóximè venturum, folvere, y compiere. Cafu quo non folverit, aut folvere neglexerit: extunc in craftino e-J^'dem fefti Nativitatis Chritìi proximè venturi, debebit, tenebitur, prafentibufq; ® obligat fibi N. dare realem intromifTionem, & pacificam poff-ffionem, in villain juaiń hareditariam, five obligatoriam, didam N. per Miniflerialem quemeunque Jî^i prafstus N. elegerifetiam fine alicujus additionc officii. Et data libi intromif-^°ne, ^ pacifica pcfllffione, debet & tenebitur ipfurà tueri, & defendere, & eli-erare: ita quòi pratata bon^, pacifieé, & quiete, ab omni impetitionc Juridica, ^uarumeunque perfonaruài, poffet tenere, & poffidere: qua tenebit, habebit,pof^ modo obligâtùrio, in prafatis cerituih Marcis, à prafato ferto Nativitatis "rifti: vel potiùs ab accepfiòne petTeffionis, ad aliud feftuai Nativitatis domini f1KQtJirum; & A fcfta NatiTitatis Chrifti proximè venturo, ad ahud, anms mm te I W Sì--' F4&? S"" * A* IT1 Uf T " Â"\ ■" fc&tvct*4*jf? fe fequsntiBus, ufque ad plenariam folutione.m praedićbjnHi ceiïtwiïi Marcarum cum orani Jurerdominio, t^proprietate: ac cum o m ni bus util itati bas, ęscjurdw bonis, feu villa praedi&a, provenientibus:.nihil excipiendo. ££„ tenebitur. ditte N* praefatum N.Voccafione Pracnifloru, tueri, defendere, <& e liberare, fuk Vadio alia-rum centum Mąrcarum. qiiòi fì tueri, &defendere, &cliberare noluerìt, mit nc*> gléxerit: vel in Praffjîis bonis,.Per (e, vel lùmmifós P e r fo n is , q u o u i$ m o d o initarsa -tus fuerit; & fé occafione praemilïorum, $>1:0 prasfoto vadio citari permirent .-vel lui (uccefores peraiiferinf.extunc in primo termina parere tenebitur, ètenelNitlui: <5t in ilio termino, tueri, .evincere, ©liberare,, bonaqf.praefata pacificare, ab omnibtp perlbnis, prout.ad aliquaperlor a prs/criptio pertiaet. Quòdfì in prsdîâto tenni»© prxmifTj non fecerit, feufacere neg(excrit~: aut iaiuriam, fiquam intalerłt, refàr° erre nollet; extunc in eode, termino,. pro prse&to vadio, latisfacere teodŃUr^ &;tenebuntur : nulla re exquilìta, nec colore excogitato: neq; Jud ici al ker, mq«sex--trajudicialifcer* terminum preturn differendo» nequequo vis-modo ipfuin Celeju® fucccffores pro pras&to vadio evadendo: quod vadium, debet converti Ira eflentiale, live principalem* fine»,corporali juramento, necquidqua (ibi coatraipsi» aut ej us lucceffores, recipiendo llvb amiffione lus caufe;. Nihilominus fokrto vadio, pradenti obîigationi,.érin ea contentis, iatis&cere eidem Ni & ejus tençbimr: totienSy qiiotiens libi & e jus iucceffcribuą opus fuerit» Trrjcriptio locaticms condici tomi, feu. Arendt COmparens perfonaiiter coram Judkio Nobilis-N. de N: hseres us, publice ,& perexpreffum recognovit: Quia bona lua hxreditaria, bligatcria, videlicet villani Ni Nobili Ni de N. pro decem Marcis pecunia monetar, &.mjmeri Po lo n ka l is* a re nd a vit, ad très dunt^xat annos, 2 fefto tatìs Chrilli proximo, continue, le fequentes-quas decem Marcas, pr&fatus USL$*r£" dićlo N, teaebitur folvere ad quod li bet feflum Nativitatis Chrirti, leorium rn locò N. Et praefatus N. tenebitur prefatutn N, quietare, ad Afta Qafìrenfia, dvftdMs illius: & fie quolibet anno, uique ad expirati o nem prsefatsr aren dae; Qusc<|a.:idc®«" bona pradkta, videlicet villani Ni pradićłus N. areadator tenebit, polii debit: utifruetur, vigore prxùtxarvnd&: & nullo alio Jure: cum omni Jure, dominio, omnibu(q;,ufufru$:ibus, ad prasdi&a bona quoquoniodo ipedfontibç: &utiiifr^%os e^illis provenientibus^ufqye, ad decudùm trium annorum, à receptione pdtòkf-sionis, vel pot'ùs ad cerrum tempus. prout fupra. Et-jam prxfatus -N, dedifr iM-arendatori realem pofT.ffionem, in prœtata bona.* tenebiturque ipfìm tu eri, tegere, in praef^tis bonis arendatis^ ab omm inipeiitione Juridica, ufque ad -cstpi-rationem prse&jtat arendy fub damno terreftri. Et hic idem ftans prsefitus rendator etiam recognovit (e arendafTc praJida bona, apud prsfatum N. juxta c5-tónentiam praelentislnfcriptionis; Qiiac bona recognovit, non alio genere tantali mado Jure arendac praedićłae, le tenere & poffidere. Inferìftio tnter tonjuges ad tempora vitque ex caufa, in Ôciuper boms G> habitis, una cum-tuitione, in eodem Ju-ïc, ac lafcrìpfcionìbus contenta, latiùs in fe canente, nihil Juris, dominii, & pro-prietat^s, ac ufuuna {iruàmìro,ex eì(dem Juribusac bonis praciićlis, libi & tuisfuc-^CribuireliBąuendorled prout ea folus habuit, tenuit, & p offe dit, Nobili D. E. ęjus HieceifiribuscelHt: prout jam exnunccedit, & refignat: aliaqi omnia ipîi-fcs Juris, ac laicriptiofi|iìi> fuarum beneficia, bon )rumque dominium, ac utilstates^ îiïùverfïs, in eim^m î>. ^ejus iucceff ires transfuiit, perpetuò §. Abrogata haec erf fex^;\ridb in Tituło, 0êtlBËKATIO Folio 9a. f N T E R R Ë G N U M. Sub Interregnoffines Kegni à Nobilitate defendantiw. Fx Conf ;• ^ 'ï1^' cxtrâ fines^^^ Regni pofiti Ecclefias, (eu bona E'cîcléfià^y- [■"'rationedi ^noftri, Rege nondum coronato moleftare praefumpferint: volumus, pro» Kaptur m^tentes ^ne ^ fraude, cùm ad hoc Ppecialiterré4ttifiti fu^rimus, jttxla poifo r • facultatefque noflras, una ni miter illa defenlare. $ Vide Ì& Titulo»- EŁECTIO REGIS. Fcdio w». Suk mM;vet. REGNI fOLONl£ 145 I NX Sub Interrano, ttihil rapi a tur de the!auro. EX thefaur© fi quis aliquid fuftulerit, rapuerit, aut quovis modo in ufus propri- Sigifm.Crac os converterit, praefertim fub Interregno: £raudis,,& peculatus reus judicetur*/f*7. jft/. j. INTRO M i S S ! O. Ab intrmijjìone, Capitanti, ç$ eorum Eurgvabii muïicra ne acapi ant. ITem quoniam iubdìtis noflris, vel ex re judicata, live alias perlucris, utì JuàÌAAlber. Petr. cialiter dici confvevit, live per emptionem, aut refignationem, dQnationem,de«/^p^ò/. volutionem, aut alia ratione honorum intromiflìones petentibus, Officiales noftçi, videlicët locorum Capitanei, Vicecapitanei^ & Burgrabii eorundem, confveverant à qualibet Intromiffione rofutiones extorquere infolitasc cùm videlicet pro parte Capitanei decem Afarcae, CA pita ilei introligantes in bonay de brachio Regali, non- percipiant dece Mar- Alex and. in cas: neque Burgrabii Sexagenam, alias; juxta StatuiumAlberti Regis, quoifìudRadom.tfof prohibetur, fe conferve ut. Fol. nfr. De eodem VOÌentes cavere, nè gravetur Nobiliras, renovamus Sèatutum-' Oe Officiujn Ca* «. T Ą ftrenfe aliquid recipiat, ab ìntromiffione.. tgtjm. ug ìntromijjìo per Min ift'erialem dand'a, 1 ^ °' QlTandocunnue aliquis acqyirit bona aliqu.a hsreditaria^fiyje tftulò perpetuo, fi-^, f , ve oblivione, aut ex re judicata, five alio quocunque modo : de neceffitate ' •^ris, per Terrefìrem Min ifl eri a le m propriufn ab Officio Terreftri receptum, de-induci Rintroni itti,, in talia bona manifèrtè ut nul lum lateatnovi domini in ìlJis boni! pofTv'ffio: qui aliquod interefTe habere tę pr«tendat,,ad eade. Et haccln-ÎFoniiffio, ex re<>ognitione MiniOerialis debet inferibi. & induci in librumTerre^-^rem, fèu CaHreelem in difłrićiu proprio : ubi prsedidïa bona confiftunt. A qua întromiffionis In fieri ptione» omnis Praefcriptio,, & diuturnitàs Terreftris, inomni" bonis perpetuo acquifitis, accipit initiunx & Ermitatem. Quae quidem Intro-^iffio licèt ab* antiquo non obìèrvabatur communiter: de confenfu tamen com-Rittni omnium appmbata e'1, & inrtituta: i ni ti um que, vigorem, & neceffitatem , pratfertim in omnibus perpetuitafribus, jam ab anno. 1543. accepitj habebit in perpetui im. Vittori in- bona: Intromifsìo danday prxfertimfìfe debit or bitromijsionem-daturum in defèttu folutionis recepii. K a^q!,is cita tus fuerit, pro quacunquere, pro qua non inicripferat fe:^ipfe ConfòetudQl ^ autem citatus, nofens admittere fe daninificari, dat ciica Judicium lntvoimi^terr£ Crac* Nn fionem, Folio. 114. I N V. *46 S T A T U T A * fcl.tt&żfifc fionem, tunc fuseipienda eft Intromiffio per citantem. Sedfi eifattir aliquis pro re, vel pro debito infcripto: fie quòd Inlcriptionem fecerat, Quia debuit loìvere;, non dando Intromiffionem: fed principale, feu originale debitum tołuturuseffet, proutfe infcripfit: talis fi citatur, ncque in termino fatisfacit, fi Intromiffionem A&oridare vellet, (Xui dandae intromifTioni,ìp(e Citatus in (ua Fnfcrrptione ab-renunciavit) Decernendum eft: Quòd Citatus non aliter, quàm cum triplici pce-na triun) Marcarum, Intromil&onem dabit m re debita: ufque ad fstisfa&ionem,& pro ipfa re principali, et pro pœnis faciendam. quam IntromilFłoncm A&or, cu triplicata trium Marcarum pcena, recipere teneatur. Idem vide in ìitulo DEBITUM Folio 34. I N V A S I O D O M U S. Qui invadit domwn alterius manu violenta, vulneraiur^ vel altos vulnerat in domo. .. TJEtrus depofuit contra Joannem, quòd libi quatuor infiixiffet vulnera: Joannes a/t . * jp verò fatetur hoc fe feciffe: ex eo, quia manu armata domum ejus invafiffct: & in ea invafione, matrem, aut fororem, veluxorem, (eu filiam libi vulncrâfTet.-quod vulnus, refert, per mîniflerialem confpe&um, vel vifum fuiffe: obtulitque le pro-baturum: tamen Miniftcrialisinterrogatus per Judicem,negavit le prœdictum vulnus vidilTe, vel conlpexifTe. Et quia port negationem i-plius Minifterialis, idem ïoannes mox praedićium vulnus, matri iuac illatum, per alios idoneos teftes, qui dićlum vulnus viderunt, & confpexerunt, le ofïerebat probaturum: Nos in tali, tur nobis referre. cujùs cognifcionem, in Note ^aronumque nortrorum praefentk, Volumus & decernimus pertraći3r;._ Et fi aliquo impedimento fuerimus praspe-tunc jex, vel ad minus quatuor Baronibus, per Nos Judici et Subjudici ad-T^nśendis, iple Judex cum Subjudice, una cum didis Baronibus, eandem quaeftio* leu cauiàm hareditariam, definiendi & cognolcendi habeant plenam facuì-tatem. De eifdem caufis. » Ç^Auls Judïciariac Judici, juxta Statutum commiitantuf. Ńullus jfudex -pot e fi ejffici Capitaneus illius terrœ, cujus efl Judex* ITem cùm ex hoc non modica fubditis noftris contingant difpendia: lì Judices Jn terris, in quibus prjsfint Judiciis, in.Capitaneos praeficiamus:proptereaexnunc fà Ve in antea, nolumus aliquem Judicem illuni, terrae illi in Capitaneum prsepone- ^zerVi'^^ re; in qua Judicio prsfidet, & Judicii obtinet poteftatem. 1422^01.4$* Judexy cif Nomrius CaftrenCiss Vicecapitaneus^ ex Judke vel Notano Terre/Ir i, nè fint: c? ftnt poffeffionati. QUia quodlibet offićium, habet Kia negotia: ampliùs non debent tenere Judi- Sigifm Au^ - ces, & Notarii Terrellres, Caftrenfia Jadicià, vel Notariatus una cum Terre- Fetriç'/?«' Nn a flri- ' ' T6 J D. 143 S T A T U T A fol. vet: 225 .iìribus. fed tamen Judex Caflrenfis, & Vicecapitaneus, poffeflionati effe debent, Judex Caftrenfts eleEus, in primis termini s Caflrenftbus, coram Capitaneo vel Vicecapitaneo juret. SigifmAug* Caftrenfes fint Jurati: & in primis Terminis, Juramentum praftent.'fub tfS°* I pŒUa privationis Officii; coram Capitaneis, feu vicecapitaneis locorum. Judices fecundum Conflitutiones judicent. Caltm.UIiti "lUdices terrarum Regni notòri* Conflitutionibus innixi, et ex ipfis éruditions Niefiawa fumpta, in judicando confervent ftateram sequitatis. Judices Cafirenfes fint jurati. Sigifm.Crac TUdices Caflrenfes fint jurati: juxta tenorem Statuti, fuper eo conditi; & officia ?f$2* Bu 1 illis incumbentia» diligenter curent; <51 per femetipfos expleant. Judices in Juis terris refideant.. Joan.Alber. T ^em nonnuHi fubditi noûri, aut domicilia propria, aut fervitiorum fuoru Pétrie. 1496 -l officia terris in aliis obtinentes, Judicatus terrarum, in quibus non re (rient oc-Folio loj* cupare, & officii mircifleria negligere fkpenumero viderentur Nos fuper hocco-, lultationem habentes generałem, cum Praelatis & Baronibus univerfts, Decrevi-mus {latuendum: ut in fingulis terris Judices terrarum rendere, juffitiam mi" ni lira re petentibus, per fe, & perfonaliter teneantur. alioquin fi interim Jułiciis , non praceffent, nec in terra refiderent: extunc anno decurfo Judex novus, per No* bilitatem. terrai illius ehgatur: juxta confvetudinem antiquitus conffitutam. Offici aies Jndicii in Cmventu eligantuv. Alexander /^Fficiaïes Judiciorum eligantur in Convenfcionibus Terreflribus: juxta confve-in Radom v_/ tu di nem diu oblèrvatam: aliàs, juxta Conflitutiones, in Joannis Alberti Re-jęor fol //£ Privici0 fcriptas; ele&ique prxflent,noBri prx èntis, Statuti vigore, Juracncn* tum.'nec habeant ftibftitutos,, excepta infirmi tate: lub amiffione Officiorum. Judex pofl refponjionem Rei, fententiam ferat* CaJtm.J0l.g4 pOft refoon(Tonem vero Rei, fuper Propofitione Aćloris, Judex amputatis con* «IT troverâis^ & altercationibus fuperfiuis, unkuique partium faciat juiìitiam. De Judicibus personalherjudicQttirìs.. Cafimtr TU eni ^ecern*mus* quod Judices & Subjudìces,, propriis in perforais,. & non per Folia ss camerarios, Judiciis tenebuntur praefidere pro lumuiis centum Marearum, tri"" giuta Marcis extendentibus, nullo paćlo judieabunt. j. Abrogata h xc eft lexr in parte. Vide in Ti tuto JUDICIA. Judices in primis* 1er mi n ir coram Palatino vel Cajltllano jurent^ quorum fententia retraBatajanm non nocebit. Stçifm. Pe- TUdices Terreftres & Caft renies, Sub judices, & Notarii fint jurati: & in primis trico ■ Terminis Terreftribus Juramentum praeflent: lub pœna privationis OHdbcii: Ter- reftres videlicet Judices, ac Subjudices,- coram Palatinis fuis, aut Cartellano iilius terra:: Caflrenfes vero Judices, coram Capitaneis, aut Vicecapit meis locoru. ien* tentia tamen eoru, fi quando 'retradlata j fuerit, bonari & bonœ ,çxi(Uinationi i piarli m non nocebit. Stgi[m.Crac §• SIMILIS. Judices Terreflres* necixon Subjudices Terreftres.* fint juratt- juxta tenorem Statuti, fupereoconditL -' * Ju- a27.fol.vce. REGNI POLONII ï49 J 11 ® Judex cum SubjUitce, deinceps per /e judicent. \ C^bonum & confultum effe videtur: quòd judex ac Sub judex particularibus Vlaiisl.Ja-S\ perfonaliter Terminis > cùm poffìnt, praclideant. fìcut in Majori Polonia çùgel Crac\ç$ conlvetum. . Varta Judex Sub judex ac Notarius Uve Camerarius judicent quater in - ^l° annoy nifi Mrmitas cS Reip* negotium impediate JN primis quoniam crebriulculè contingit, Judicia non teneri Terreftria^ propter^^^. Alb. abfentias eorum, è quorum authoritatibus generalis dependet adminirtratio ju- Petr. i^gf. fìitiae: idcirco rtatuendum putavimus, & Statuimus; Ut in fingulis.terris Regnino- polio xcvi. fìri, Judicia Terreftria quater in anno celebrentur. quibus Judiciorum Terminis interfint, eis prjefideant illi.* qui ad Judicia cełebranda, ratione Dignitatis aut Officii pertinent. Si vero non intereffent, neque aî-um afe fubftituerent: nihilo-minus Judex cum Subjudice, Terminos & Judicia judicabunt ; non obrtante ab-ientia illius cf illorum,qui intereffe debuit & debuerant: & fimiliter Camerarii fui, Camerariorumeorundem. Tamen ad minus Judiciiśt ^ Terminis eifdem, Judex cum Subjudice ac Notario, intereffe teneatur. pro quibus fi aliquis eorundem triurti Officiai i um Terreftrium non vencrit, aut om nes non venerint: extunc pu-niendus, puniendique erunt 14. Marearum posnâ, fìfeo Regio irremiffibiliter ap« plicanda: vera infirmitate, & Reipubl. negotiis exceptis: fi eis impediti t ad Judicia venire non poffent, vel eifdem non intereffent. Quando Judex non pctcfl redarguii TNfuper Statuimus: quod in noftra prsefentia, vel cora nofìroCapitaneo, velquan- Caftm. Mao *do generales Termini tenentur, Palatinis vel Baronibus pradentibus, Judex ju- Folio32. * dicans non poffit de malo Judicio redarguii cùm non ipfe folus^. ledeaeceri & plûtes judiçant fupradićla. Judices non babeant fuhjlitutosy infirmitate excepta. OFfìciales Judiciorum non habe^nt fubftitutos: excepta infirmitate: fub amifiì- Alex RaJ one Officiorum. Ifoffol.iig §. SIMILIS. Judices Terreftres, nernon 5ubjudices, juxta tenorem Statut!, .f fuper eo conditi, Officia illis incumbentia diligenter curent* & per lemetiolosex- \V-'m'^ac pleant. Judex, Sub judex, acNotarii, à Nobilibus eligantur. F ì T in omnibus rebus libertas Nobilium confervetur: libera ełedio Judicis, & Siçifm.Auç. Subjudicis, ac Notarii, illis effe debet. Nos autem nemini alii tale Officium Petr. ij^o. dabìnìus: ni il uni ex his quatuor viris, qui quidem abomnibus generaliter fueriut el^di: & Nobte patentibus literis illorum de eia rati. Judex à parti bus inauirat: an habeant adhuc ali qua muni ment a. TjEbcbit autem Judex praeftdens, à partibus comparenti bus, ante fententia? pro- Si gif m. Pe- lationem inquirere: an haberent aliquafua munimenta,vel documenta, defen-mV^. 10nelque juridicas, ad caufae prąłecutionem oportunas. nè homines fimplices ru-Gltate lua, in caufis luis fuccumberent. S De Judice inculpât0. I quis contra Judicem quenquam attentaverit,eumqueinculpaverit, alias Rufiy:Caftm. TU. ^xtunc folummodo illa caulà, in qua Judici derogaverat, non debet jud icari. F0//0 ^7. 4 vero omnes caufsc, coram eodem Judice vertentes judicentur, eo non abfente. Judex in cauja fua alium furroget, Suecamerario exceptó. QUòd fi aliquando evenerit, quód Judex vel Officialis, tam Terrefiris quàm Sioifm.Aw Ca' Varfi. ìjjf. W %J IX *50 ST  TUT A fol vet: 22$ Catfrenlrs, haberet aćtionera apud Judicium vel Officium fuutn, cum quaurs per-fona; licebit illi in locum futim,. ad jud rea nd a-m illam rem, No bile m aîrquem in ilJ îa terra poiTefTionatum, line turrogatione Kegix Majefl-atis collocare, qui q orde tri Nobili», non tenebitur Juramentu pramare. Excepto tjmen Succamerario .- fi quis cum co graniciesfacere debet; tum Swccamera-rius tenebitur lurrogationem à No» bis ace i pere, quòd fi nollet; tum is, qui cum eoadiionem habet, à Nobisillampe-let: & Cane ella ria noflra tenebitur ilfi concedere, §. Jtìdices à judiciis abfentes, jurent: fe propter Fegrtrmam cauto, hoc eft, infirmi ta tern abfuiffe. Vide in Titolo COLLOQUIA Foi 5g, §. De ilio, qui fen tenti a tu Judicis redarguir, Vide in Ti tufo Sententia» §. Judices & Subjudrces providere debent: ut fulcriptiones' diligenter inferi-fcantur. Vide in Titulo INSCRIPTìO. Fol. 1^3. §. jud ex fi non poterit purgare fententiam : pœnam foîvat. Vide io Titolo SENTENTIA. J U D I C I A. Ad locum Judkii annatus nemo ventât. ffoafi. Alb. /^Um Judicrorum tribtmaîia, acì dicendam difeernendam Juflitiam , <3extev£ fetric.iĄpó y^t excelfi propriiffimè divinitus fuerint relervata: nobis tandem mortaiibus, qui Folio 106, 'vices gerimus foficitudinum mundanarum , commodata: Nos cum in nomine ju-flitiae, veritatem in ventate, Deum dicium implicite credamus, Statuimus: Ut ob reverentiam Juftitiae, & inbunalis, quod ex parte Dei judicanfibus conceditur nobis, nullus in domum, ubi Judicia Terreftria celcbranttrr, cum armis quibufeun-que, vel communibus, vel exeogitstis intrare audeat. fecus faciens, pœnâquatuor-decim Marcarum per Judicium puniator. Cujus arma Capitaneus vel Burgrabius Terrefìris,fi Judfcio praefidef, put Officiâtes Judicio praeftdentes pro Te tollent, Et lì quifaufu temerario, in Judicio gladium, vel culfrum, vel lanceam exerere vi-forareque praefumeret: fexaginta Marcarum pecuniarum, in terra currentium, Judicio exol vat. quod lì allquem vulneraverit: collo privetur. tale/que violatores, per loci Capitaneum veîBnrgrabiumdetinearïturincarcerandi:ulque ad iatisfadioneoi? & folutionem pœnarum fuprafcnptarum. Ve pœna eovum: qui manu armata, ad Judicia, (3 Conventus generale! & farticulares, veniunt. tSigf/ffl. ryoyY^jUamvis in Conftitutionibus novis,divae memoria SerenilEmi Joannis Albert folio 5, ^'ti praedecelforis 6t germani noftri chariffimi,provifum fuerit. qua pœna affici-endi fint, qui cum infolcntra & manu petenti, ad Judicia veniunt* tamen quia non folùm in Judiciis, fed etiam in Conventionibus generafibus & particularibus , ac Conventibus, qui de Noflro, vel Conliliariorum noftrorum mandato fìunt, varisi eontentiones, Judicii locis, ubi judicia aguntur, toto tempore Judiciorum.atque ante Judiciao-ao diebus, & pòft aìfis odo diebus, piena & omnimoda lecuritas fiat, ad eaiplà Judicia veniendi: & in illis negotia lua curandi: domumque propriam tutò cuiU-tet redeundi. Quòd fi quilpiam hujufmodi l:bertatrm,& iecuritatem publicam, lub praflrripto tempore, quomo^ociìnque, &in quacunque perfona violaverif ta- ' lis puniri debet, non lecus, quàm fì lalvurn ccnduéfum nofirum Regium viola-verit. Quod Statutum tenendum fft, de fecuritate Judiciorum editum. QUoniam intereft omnium, ut ad Judicia tutò venire, atque abfque ulta metu SiptTim verfari in illis liceat:(eùm ncn alibi pax major, & tranquillitas requiratur:qua ' ubi Judex, & aliar publics: perlons praefunt; a fi i vero pro full iti a jus petuntj Vo-lumus hac de re Deeretum nottrum oblervari: quod anno Domini 1507 CracovisE lacìum per Nos fuit, tempore felicis Coronationis noftraf. quod vero Petricovise, ln proximè praetcrito Convento ea de re fdćiim, abrogamus & tollimus. De violentiay in Judicio commtffa. k i" "j T violentiac & invafiones in Judiciis fecludantur, &'vi£ calumniatoribusam- ^ r , 1 putentur, Decernimus: Si quis aulu temerario Judicium invalerit, & violenti-* ^ Oo2 am JUD. i/2 STA TUT A. folrvefc^ am commiferit: in caufa fua,quàm coram Judicio habet, vel habiturus erit, fecun-dùm pœnam ftatutam punietur: & duodecim feptimanis mancipetur, &carceribus recludetur. Judicium olùrij tantum fra parvis fummis judicabat. Cafrntr.Ill. TTem Decernimus: quòd Judices & Subjudices, pro fummiscentum Marcaoini» in Korczyn I triginta Marcis extendentibus, nullo paćło judicabùnt. MS1- f°l' 8$ figj jam jufccium onines c au fas judicat. Sigìr Petr. \JOlumus autem, ut Iiceat'unicuique alium quempiam, pro quacunque fumma J/23./0/. 33 V pecunia, vel injuria haereditaria, & perfonali, aut bonisquibuicunque,totrens quotiens citare ad Judicium Terreftre. ubi citatus parere, refpondcreque tenebi-tur& debebit: non excipiendo te ad Terminos generaìes, ob fu m mac magnitudi-xiem. vel potiùs licebit Judicibus Terreftribus, etiam pro magna lumina judicare.' cùm licebit unicuique partium appellare. Nemo ad Judicium cum firepitu accédât. Cafim.Mag. TJLeromque fît: quòd aliqut, propter caufas confangumeorum, vel familiarìum Visi. 136$. i fuorum, ad Judicia venientes, per ftrepitum & i m port una m fuaiii acrïamatio-folio 13. nem, &infeftationem, fententiam feu vidloriam caufarum reportare contveverunt: linde fuper hoc providere volentes, Statuimus:quòd deincepsnemo, cujuicunaue flatus vel conditioms exifìat, propter caufam confànguinei, vel fa m i lia ris, aut ler-Vitoris, ad Judicium venire tali modo, non fervata qua dam reverentia, & difcreta decentia, praefumat. Quòd lì quis contra facere pradumplerit: pœnâ, qux dicitur Fiątnadztefla per Judices puniatur, noftra camera applicando. Judicium tantum ad pet end am Cìtaùonem acce datur. Ca/tm.Mag. OÎ quis autem eo tempore, quo Judices prarfideant, ad locum, in quo prafident, Visi, v^jôy v3 ppftterquam ad petendam Citationem, vel de fpeciali iplorum Judicu.11 licen-Folio ir. tia & mandato, quavis prxfumptione, vel temeritate mtrare prsefumpfèrit: abique aliqua remifUone^ pcenâ, qux dicitur Pięitnadziefiay per Judices puniatur. De inbonorato Judicio. Confuetudo TTem, fi quis Judicium inhonoraverit: aut pofuerit le in menfa,ubi judicatur: pae-Crac.folnz Xnam trium Marcarum fuccumbet. pro qua debet latisfacere, iub alia pœna qua-tuordecim Marcarum, a Judicio non difeedendo. Judicia ex Statutis judicentur. ïifiv'&Op" UUjafmoJI autem Judicia judicentur, ex libro Statutoruro Regis CaOroiri diva: 14/4. rai. 94. JL X mémoriar. & ex Statutis, in Warta confe&is. liemRex. §• SIMILIS. Judices terrarum, Regninolìri Confhtutionrbus innixi,&ex ipfîs eruditione lumpta, in judicando confervent ftateram aequitatis. De JudtciiSy duntaxat à mane ad horam nonam tra.Tandis. PRava confvetudine nolcitur effe obfervatum: quód fine temporum & horaruni differentia, & diftindìione, per Judices Judicia celebrabantur: & ita plerique non aliter ad caufàs veniebant pertraćlandas, quà;n port prandium repleti, & ine-briati. propter quod Judicium parvi pendebatur, & debilitabatur: reverentiaq; Ju-dicis minime obfervabatur: nec ad veritatem aliquis hąbebatur relpectus. Itaque decernimus, & volumus: Ut certis temporibus, five horis, & cum debita animi diicretione, Judicia pertradłeńtur & obferventur.' & quòd deinceps Judices, die-bus Terminorum, & ad praefidendum confvetis, à mane ufque ad horam nonano» live ad meridiem, in quibuflibet caulìs debeant praefldere, & caulas pertraćłare* Et li Cafim.Mag folio II. 25® fol. vet, REGNI POLONI /E. 153 J ^ ^ Ht fi primo die Terminorum, ad horam meridie!, omneslitigantes, in'caufis&li-tibus iplorum, non poterint expediri: volumus, quòd ab/que aìicujus caufaevulne-ratione, aut abbreviatione, diebus proximè fequentibus praefidendo, duntaxat ad horam prxdic^am, omnes & finguii litigantes debito inodo> fecundùm ordinem infralcriptum, expediantur. De Judiciis, tempore proclamati Conventus generali s * CI Uoniarw abufu quodam inolevit, Judicia Terrefìria non celebrari, mox utli- Sigifmund: terarde Conventu generali fìEtuto emittuntur: (quod fit cum magna juftitiae 1538- G'S' flegligentia) proinde Statuimus: ut deinceps futuris temporibus, non obftantibus litcris hujufmodi, & Conventus generalis publicatione, Judicia Terreflria ubique ^clebreFturrufque ad Conventum particularem,in unoquoque Palatinatu infìitutu. De eo, qui aliquem in Judicio, vel coram Judicio vulneraverit, vel dehcneflaverit. Tatuin us etiam: quòd li aliquis in Judicio cultcllum extraxerit, neque aliquem Cafim.Mag. vulneraverit: ut tslis denique in gratin Noflra confifìat. fi vero gladium vel cui- Visl.f0l.3j. tellum extraxer t, & vulneraverit aliquem: pœnâ, quae dicitur Siedmnadziefìa, puniatur: £T illi, quem dehonefìaverit, pcenam Fiqtnadziefia, lolvere tçneatur. Judicia quater per annum celebrentur. Vide in Titulo TERMINI. Reliqua de Judiciis, qux vulgo Termini, alias Roki vocantur: Vide iìì Titulo TERMINI. JUDICAT/E REI EXECUTIO. § Vide in Titulo PROCESSUS JURIS. quo in loco, & Sigifmundi Frocef-sum Juris, antiquum reperies. J U D I. Judcei i era in villi s non faci ant. ITem, cùm Chrïflianis Jura Regni, mercatures &frra in villisfacere prohibeant: Sigifmunà q ulto minus hoc Judaeis licere ceniemus. imo fub grav ffimis pcenis, ne talia g u aude^nt, interdicimus eis,& prohibemus: lubamifTione rerum omnium, juxtaSta-tutum antiqujLim, confifcandarum. Modus mercandi Judtzis Jlatuitur: paclis, cum Civitalïbus initis^ftewt. VOlumus prìEterea: ut Judaci non habeant liberam mercandi, in omnibus rebus jfomRex. facultatem: ied modum per Nos iìatuendum, in mercimoniis ad vidlumqux- A ^ rendum, ubique in Regno nofìro teweant, & diligenterobiervent: atque etiam pa-^a, & conventiones, quas cum nonnullis civkatibus majoribus Regni noftri ha-in toto teneant. Vadia Judaeis conce [fa, ad communitatem Junt referenda. QUòd etiam ad providendum (cernitati eorundem judaeorum , & ad compe-icendam licentioforum audaciam, eiidem Judaeis in àliquibus locis contuli- ^ f n us vadia, ad magnas fummas le extendentra. qua: quidem non ad fìngulares & pri-vatas pedona, ied duntaxat ad communitatem^ aut aliam multitudinem civilem, P,er conlpirationem, tumultum, & feditionem, ad perniciem pro puera int er empio. TUxta ConHitutionesPapXjin nomine noftri patris (anćti diflridliùsprohibemus^ ^|ne de caetero ludici finguli, in noftro dominio conftituti,debeant cui pari: quod huaiano utantur languine. cùm juxtâ prseceptum Legis, ab omni prorfus (angui-ne fe [tjdaci contineant univerfi. Sed fi aliquis ludacus, de occifione aìicuius pueri Ghriftiani, per Chriftianum faillit culpatus: tribus Ghriftianis, toìidem ludas-s, convinci debef & poflquim convidlus fuerit: tune ipfe ludacus, tantummodopœ-r»^, quse fequitur puniatur, crimine pro commilïb. Si vero ipfum telles fupradi-«fti, & ru4 innocentia expurgabit: pœnam Chritìianus, qi^àm ludxus paîi debueraì^ . Qon immeritò fuftinebiì. I JEcjualispecunia, fìve debitum^ femper Juda a reddatur$ cum ujura. Tem ftatuimus: ut quidquid Iudsus mutuavit, five aurum fuerit,five denarii, fivo » tirgentum3 idem libi iolvi vel reddi debet: cum ufura débits, qux accrevit. De'' e qui s-- Judœis obligańs. Olumus: uî îudsi equos qualefcunque generaliter omnes, manifefiè, atqwe ini 3 luce diuturna, pro pignore recipiant. Si autem aliquisequus, apud ludacum» ^uratus per Chriflianum aliquem invenirctur: ludacus fe juramentô proprio éxpur« , gabifc, dicens: Quia euudem equum manifeflè, in die, pro tanta, quantam dedit ? pecuniam, impignoratum habuit: & credebat non furatum. De falja moneta^ quœrenda apud Judœos. JTem mhibemus: ut Monetarii in noflro dominio conflituti,. ludseos cum falfi5 denariis, yel rebus aìiis, foli abfque no/lro nuncio, vel noftri Palatini, feu ablqi civibus honefìjs, quoquo modo defcinere, vel capere non prsciumant. De clamore Jud&i, in notte, pro violenti a. ■. CTatuimus: quod fi ludseus aliquis compulfus nimia neceffîtate, nodis tempore ^3 clamaverit: & fi vicini Chriliiani praeilare non curaverint auxilium oportunum? ^ec venerine ad clamore;^quilibet* vicinus luas Chtriilianus triginta Solides teneaiur. J J D. 155 S T A T V T A fol. vet; 24^ Dć comparatione ç$ emptione viclualium. STaturmus etiam: utludai rendant omnia libere, & emant: panem tançant fimi-liter ut Chritfisni. prohibentcs vero, pœnam nofiro Pastino,pro eo Polveretenebuntur. Et ut omnia, qua pramifTa funt, perpetua robur obtineant firmitatis , praéfens infirumentum, cum tefiium 3nnotatione, ipfls pro cautela dedimas, cum Sigilli nofiri munimine roboratum. Hujus vero rei tefìes funt, Comes Albertus Pal a ti nus Califfìenfis, Comes fimul Caftellanus Gnefnenfìs, Comes Iankalis, Comes Mathias Caftellanus Ledinenfis & alii complures,, Barones terra nofira. Ada in Ci vitate Kalifz, in crafiino die AfTumptionis Maria yirginis , Anno Domini 1264. odavo Calendas Septembris. Nos imitar, iure ipforum diltgcnter confidé-rato, & infpedo Statuto pradecefïorum nofirorum, confirmare eo mag is, qua n*ò-nere aliqualiter decernentes* bene mentis ipforum defìderiis favòrabiHter inclinati. Exnunc pradida omnia innovamus, roboramus, & ratificamus, in titulum perpetua firmitatis. In horum âutem evidentiam 5, praientes flint noftro Sigillo infogniti. Adum Cracovia, die Beatorum Marty rum Dionyfii & iòciorum e jus, Anno Demini 1334. pralèntibus his. Nobilibus nofiri's, Spi rimiro Cartellano Craco-vienfi, Nifcinio Sandomirienfi,Nicolao Palatino Craccvienfi, Andrea Venatore , Krzywo lande Succamerario Cracovienfi, cf aliis, multis fide digm's. Datuni per minus Sbignei, Prapofiti , & fanis: quòd videlicet ejus parentes pon teneantur de mutuo: nec alìquo modo compelli debeant, nee pofTunt. Sic e-tiam ciicimus, de onini contradu inito cum filiofamilias; quod non valet, cùmlit in paterna potevate confiitutus: (juveturque Senatûsconfulto Macedoniano) pro-pter quod non habet alicujus, rei dominium vel aliquam pofTefiioiiis traditionem* §. Idem repetitur in Titolo TAXILLUS^ jfudé&i e xi gant ufurass feptimanati m. f% vero ad lì ter as obligat on as pecunias dent.: ad wiliam u furarti, tenebitur mutuarius, r T/. j, r,Um in ulurarum voragine, fit infatiabilis appetitus: extorâonique pecuniarura quidam terminimi non imponunt : proinde Statuii nofirorum Baronu, No-bilium authoritas: Quòd jud^i, Fidei noiìra Chrifìiana veri inimici,.Chriltianis pecunias, ipiorum mutuante^ non plus.de ulura,q.ualibet (eptimana exigere debent: nifi tantum unam quartam, alias, unum Groffum à Marca3 debent & tenebuntur , cum gratiarum adione recipere. Et fi aliqui Judai per novas deceptiones, ad li" teras obligatorias pecunias eorum mutuarent; & per duos annos iuum debitorem fuftinerent: pro u fura accrefcente, pro lumina principali, debitoremad Judici-um non provocantes: extunc iplo Cado ufuram, ultra duos annos accreibentenî , amittere debent: in forte que principali, & iumma capitali loia, abfque ullis u-furis, debent efle contenti: ncque per eandem literam obligationis obligantem po-terint ad majorem fummam compellere: ncque obligatus tenetur fłare, vel oblervare ipfis luam obligationem2 vel pcomijlum, ultra hoc fc exteadens^ 5^! Fol 2&, fttrtolvtt. REGNI POL O N I JE; 159 J U Dv ffud, hoc eft» B i re ta, aut CapelM feu aliud capitis tegmentum coloris slanci, alias Zoìte , ubilibet locorum déférant; ^iatoribus exteptis. Per viam enim &itinera, licebit eis ligna ejufmodi deponere, aut occultare. Quòd fi quifpiam ex Iudaeis, uti tranfgrefiu>r hujus legis» non à -ferens capitis tegmentum glàucrcoloris, Palatino loci, aut ejus \icepalatino, feti ludici,,fecundùm morem terrae cujiffllbet, delatus & ibi convidus fuerit: fòlvere tenetur, totiens. quotiens Conftitutioni contravenerit praefenti, unius Fioiem poe-namu cujus medieras Palatino» leu ¥ic©palatiao5 (èu inditi, & alia medìetas imu* gatori cedere debet. Nobilium ludki, in Regia àefenftone nihil fibi promittant. QUi Nobilès in Oppidis, aut in villis fuis, ludaeos habent: per Nos licer, rtfe-li ex eis fruóhis oranes, & cmolumenta pereipiant: julque illis, arbitrato luo di cant: ve rum ex quibus ludœis, nullum ad Nos commodum pervenit, eos ut; i dseorum Iure non permittimus, per Nos & antecrflbfesnoftros- conceff c^-nt que de injuriis-eorum deferri ad Nos volumus. ut ex quibus nullum comniodum Łenti-nius; hi çtiam nullum in Nobis praefidium habeant collocatum. Quahier Judœi jur are debenh STatuimus, qudd nullus ludccus juret fu per Rodale ipfotnm: nifi fit pro m%-gnis caufis, quse (e extendunfc-ufqpe ad quinquaginta Morcas argenti: vel fit $à nortram prseientiain evocatus. pro minonbus veiò caufis, jurare debet ante Scho-ìas, ad oÓium didïae-Scholac. Forma Muramenti Judaici, contra 'Chriftianos. ^*)Uòd Judaeus debet converti confra Solem 'feorfum, & ftsre nudipcs fuperu^ ^ aam feden^ indutus pallio^ aut chkmide & pikuni ludaicum debet in capite ace igtim£rac «44foì:vet: REGNI PO LONI RL. 161 ] U M, habere. & fi bpfus fuerit ter: totidem amittit Fertones. fi quarto : marret reus in caula. Tunc dicat is, qui fibi Juramentum narrare debet, feu prs:dieere: Helia Judsee, ego te monco, per has très literas, <& per hanc Fegem, quàm Dominus de-dit Mo y fi, in tabula lapidea, in monte Sinai: quòd liber ifte, aut Rodale hoc, ve-fum fi: quam (olusDeus digito fuolcripfit, in tabula lapidea. Et fi tu reus es: quòd te confundat omnis feriptura, quss leripta efl in quinque U-bris Moyfis. Et fi tuum Juramentum, non eft jufium»necmundum, atqueverum: quòd te Adonay deleat lus Divinitatis potentia: & te fufeipiant diaboli, & dedu* cant te in arternam damnationem, in fecula feculorum. Amen.. J U M E N T U M. Qui interficitjumentum. Ç fatuimus inluper: quòd interficiens jumenmm indomitum cu>ufcunque, qu»- Cafimir: in ^ tuor Mttrces: poiedrum vero interficiens, très M-rcas : & ubi jumentum, ićiu Vislic: 116g fS pla^a, culpa alicujus lzfum fuerit ad dorfum, Marcam cum dìmidia: 6tpropo- Folio 34. -ledro fecundi anni, quinque Marcas, hujufmodi pl?gam vel icìum ioferens folve-re ìeneatur. ubi vero tertii, quarti, vel quinti anni poledrum, vulgariterZrzffc^, occident: juxta quod pafTtis damnum,(uperartìimationeejufdempoìedri oecifiju--tamento luo firmaverit, làtisfacere teneatur. Rumenta indomita cjuamdiu fub cufìodìa tenenda. CTatuimus: quòd omnes habentes jumenta indomita, à Vigilia ^an^i Adalbcr- Caftm.Mag ti, ulque ad fefium Sandi Michàélis, illa lub curtodia pafeere teneantur. alias. Folio jf. qui lecus fecerit, adlimatione da m ni conviclus Judicio» & damnum pafio, cum pœna unius Marca:, ad foivendum fit aflrićłus. fed denique ipfa Rumenta, damnu patiens ad luam domum pellere non praęfumst. : • Jumęnta ex damnis abaćla, qualiter tenenda. Vide in Titulo PECUS. JURAMENTORUM FORMI Juramentum eletti Regi s. E Go A. Dei grafia REX Polonia, Magnus Dux Litvanix, Rufiìx, Pruffîïc» &c. A- , -dominus harres, Juro, Ipondeo & promitto, ad hacc fanda Dei Evangelia y Alexander quod omnia Jura, libertates, Privilegia, literas, immunitates, Regni mei Polonia?, Ecclefìa(ìicas & Seculares, Ecclefiis, Regno quoque Polonia, ejuldemque Praelatis, ^riiicipibus, i?aronibus, Nobilibus, civibus, incolis, & quibuflibet perlonis,cujuf-^un^ue ilatus & conditionis exifientibus , per divos prsedecefifores meos, Princi- R r pes, 81 I tFl. 162 : s T A T U T' A " fòT.vet.246 pes,*Reges, & quofcufiq,* dominos ac h*redes Regni Polonia?, pr*fertim vero per d vos, Cafimirum antiquum, Loifeh, Vladiflaum avum, Vladiflaum patnium . Calimi rum patrem, & Joannem Albertom germanum, meo?, Reges Poloni*, juftas & légitimas donatas, manu te ne bo, ferva boy ótrftodram, <£$* attenda m : ru omnibus conditiouibus, atque pun&is:& omnia illicite ab eodem Regno a!'ienatPy aut diiłra-ćlay pro poffe meo, ad proprietatem ejufdem Regni mei aggreg3bo, termitios edàm Regni mei Poloni*, non mrnuam: led pro polle meo difenda», & dilatabow Sk me Deffs adjuvet, & h*c fancta Dei Evangelia. Jur cimentimi Confili ari or urn Regni. F0ÏÏ01Û, T7Go Ï. Juro: quia Sereni/lìmo Principi & Domino, domino A. Regi Poloni* ,. JLli fidelis ero: pro ejufque Majeftate, & Reipubl. Regni lui, fidel/ter confulam': Secreta,, qu* mihi per (barn Majeftatem, & Confiliarios éjus dicenmr, contingen-tia vel M. Regiam, vel Rempubl. cut ut rum que, nem ini in ja&uram Keniani , & Reipubl. pan dam: & pro polle meo, utilitates fu* M. Regi* Regni, & Reipubl. au-gmentabo. Quidquid vero feivero, intell'exero, aut lenlèro, fus M. Regi*, Regno, & Reipubl. nocibile & damnofum, pr*cuftodiam: & ne fiat, me opponam.<5t jllud avertam. Sic me Deus adjuvet, & hoc facrum Evangelium. aut, h*c Sanćta Crux. Juramntum Magi (Ir i Fruffia. folio 162. t?G° L- MagiOer generalis ordims fanćł* Maria: Virginis, Theirfonicoru Prin-Jl/ceps, & Confiliarius Regni Poloni*, Juro: quod ab hac hora, <51 deinceps, fi-delis ero, Sereniffimo Principi domino K. Regi, & fuccefToribus fu s Regibus, & Regno Peloni*: & protectum illorum fìdeliter procurabo: &negotiis Regis,& Regni fiiJeliter confulam: & lerreta, qu* mihi-qualitercunque communtcata fuerint, in eorum detrimentum nulli pandam: pacem inluper perpetuini, in omnibus luis eonditionibus, & articulis, obfervabo & cuftodiam. Sic me Deus adjuvet,& h*c la nèh Crux. Juramentum Confiliariorum terrarum Prufftte. . "[Uro, quod nunquam feienter ero in confitto, auxilio, aut fado, in tuam l*fio- Foho lÓz. ^I neir)ì injuriam, aut contumeliam, aut honorem, quem habes, aut habiturus es. & fi contra aliquid audivero: pro pofie meo, ut non fiat, impedimentum pr*fta-bo: aut tibi, quanto citiùs potero, nunçiabo. iecreta mihi manifesta, fine tua licentia nemini pandam: vel per quod pandantur,faciam. fimiliter tibi & Reipubl. confulam: prout videbitur magis expedire. & nunquam experfona mea aliquid fa-ciam feienter: quod pertinet ad tuam, & Reipubl contumeliam , vel jacìuranj. V Confili arii terrarum PruJJi (Je. & luis legitimis lucceflbribus Regibus, primoque coronàtis, fidelis ero : tacque Serenitatis honorem, fistum Regium, «S1 commodum Reipubl. Corona, & tetrarum Pruffi*, pro polle meo procurabo: fuam Serenitatem de omnibus damnis, qu2 feivero, avil'abo, & ea manifefiabo fìdeliter. Sic me Deus adjuvet Juramentum Judicis c? Subjudicis. jC Go A. juro: quia jufiè, fecundùm Deum, Jus fcriptum, *qu?tatem5 & pàrtium J Pontroverfias, judicabo* Reeognitionefque fufeipiam,divitis & pauperis,amici & inimici, civis & peregrini, diferimine lubfato. & neque favorem, ncque odi-ncque premium, neque poenas, mihi proposta curabo: fed in indicando for iùm Deum, & Jus fcriptum, squitatem, partium controverfias, Recognitiones, in hisque omnibus conlcicntix mese judicium lequar, & audiam: aliaque negotia, niihi incumbentia, fìdeliter, & pro poffe meo faciam. Sic me Deus adjuvet, & fanéh Crux Chrifii. Juramentum Notarli. EGo A. juro: quia jufìè, fecundùm Deum, Jus leriptuni, œquit3temv& partii! controverfias judicabo: confulam Judici: fideìiterque partium Recognitiones, controverfias, affi Aitiones, leu pofiuktiones Juridicss, vef Judicis Decreta, in li-brum Aćlorum Terrei!rium infcribam, & inlcribi curabo: divitis& pauperis, amici «Si inimici, civis & peregrini, discrimine lublato. & ncque favorem, neque o-dium, ncque prsmkim, ncque poenani, mihi propofita curabo. fed in judicando , confulendo, & icribendo, lolum Deum, & jufiitiam fanćlam, &*qu?tatem, parfum Recognitiones, controverfias, ac Judicis len tenti as, in hifque omnibus con-feientise me* judi-ium lequar, & audiam: aliaque negotia mihi incumbentia, fide--^iter, & pro polle meo peragam. Sic me Deus adjuvet, & fatkla Crux Chrifii, Cavitatici c? Tenutarii Cajlrorum PraJJtœ, fie jurant. F Go R. juro. quia fidelis ero, in Cafìro tenuta me*: ii'udque fervabo fìdeliter , v j. . Sereniffimo Principi çjj Domino, domino &c. Regi Coloni*, & fuis legiti- °10 l^f 1T^is lucceflbribus Regibus Poloni*: trane.uillitatem & fecuritaìem viarum , & ju-^itiam tuebor: & generali, feu fhpremo terrarum Pruffis Officiali obediens ero, kic nie Deus adjuvet, & haec S. Crux. Juramentum Burorabii Gedanen(ìs; p Go N. iuro.* quia fìdeliter Jus Regium tuebor: & quicqtiid ad Jus & perfona ' Aìfìjefiatis Regi* pertinet. attendai», & attentabo, agam & procurabo: ut sequè 0 tene pauperi, ficut diviti, jufiitia minifiretur. Sic me Deus adjuvet, & h*c fan» tìa Crux. Juramentum Notarli ex er ci tus. I Go N. juro*, quia Sereniffimo Domino Regi, & Regno Polonia, fìdeliter fer-^ via m: omnia oamtia in exercitibus, & fiipendiariis equitibus, & peditibus,lu* unium & privatorum, nsobilium & immobiliuai Secularium, xrario leu filco vel menfàc nofìrx applicandoruin privatione, Eccle-hafìicorum vero areOo confifeati.one, & extra Regnum nofirum bannitione, im-media è puniendus. De eodem. X'jK quiiptam rujulcunque generis vel conditionis exiflat,audeat beneficiu quod- Alexander + * cunque noiìri jurifpatronatus. quandocuaque impetrare, vel oblatum à quo- /^^W t^- v^s Fol. 7/7. J VS* $66 S T A T V T A fol: vetr vis tofcipersev fine fksflW confenfu: fub- incurfu pracfatae poetise exilii, & cotitìfcatio-" tîis- fuorum honorum^ & parentum, ae propmquorum ejus. $uriurfjpatronatûs impetrar ores, in bonis fuis, & amkorum plecîuntur. Alexander f-.frftonnunquam, quia Cortefanï & Curfores Romani, Beneficia, per terrigenas J' f bonis eorUm^ ad confolationeriï amieorum viventiotn & mortuorum,fun- Fol. ii$< datg impétrant: fie que non mediocribus jadiuris paupert m Nobilitaceli!, pro fui de-fenfîone juris impendenfem, afficcre conlveverunt: Quapropter decernimus: quòd impetranteś Beneficia apud lederti Apoflohcam jurispiitronatuś noflri, & domino-rum Nobiliumqfte Secularium Regni oofìri, pu ni an tur in pedona, & in bonis, lì" militer amici, & confanguinei impetrantium eorundem. $uspatronatus nifi exprejjè tnfcribatur y Juri Re^io refervatur. 'itio rfol if !" 1^* fpecialis mentio, in Privilegio, Vel fnfcriptione,de jurepafronatiis fadta non 5 U ćft.' jtiri Regio felcrvatum effe cognoìcitur. Jurapatr&natus à Spiri uUalibus obtenta caffantur. gigiT Àug. lÙrapatrónattfs, qux libi Spirituales in certas perioda s expedire Io lent, deftruxi' tfetrAJjOs e/ mus* & éafïaVimus: fie quòd nullam Vim habere debeant. v J V S T t T I O U A R I U S. ffuftitionarius in nulla terra inftituendus. pagello in'I Tetri fpondemus; quo d irt nulla terra fotius Regni Polonia, Juditionariuincon-Privil. cfeJ A fiituere nolumus^ vel quomodolibet farro gare. M* fol Sì* K M E T H O. Kmethonesfughivi reflituantw. Slgif' Crac. jpp|| lÌI|lj la que Kmethones fugitivi, tam per Capifaneos, qua ni per Officia* ij°ji jË^j les civitatun^ propter concordiam fervandam^ relìituautur; prêter Kmetho, vel Scultetusi à domino profitons, cf quaìer ad ffudicium vocatuSf non tamen rediens. CUm autem Scultetus, vel Kmetho, de agro feu hsreditate lui, abique culpa u domini lui fugerit: talis profuguś debet per dominum, in Judicio majori & bannito ter, & ex lUperabundanti quarto^ ut ad fu a m redeat haereditatem, evocari. qui fi non redierif taliter vocafus: domi nus vjll#,- cum protefiatione poterit fu a ni haereditatern per" alium locare: contumacia illius non obftante. Et fi is profugus iiiinas incuïferit poflelToribuś agrorUm qualefcunque; tenebitur dom nus, fub quo de^erit^ requifitus, jus polonicale polcentibuscum co miniftrare. alias ille, lub quo feerie contradicens, poénam Piątnadztefta incurret, totiens quotiens contra haac Gonrtitufiónem fecerit quoquomodo. De liberiate, alieni Kmethoni per dominum concejja, ffa^éÎA^iji libertas ad hoc per fapientes efi reperta: ut tylvse Et eu priiiìùm de hot conftiterit: nedum parentes oppreflk, verùm etiam omnes villani, ubi hoc feelus commifïum fuerit, quacunque hora recedendi liberati! habeant fa-cultatem: nec opprjflbr hujufmodi, feu dominus villae, ipfum detinere audeaf,(eu in aliquo moleflare. Idem liceat km:thonibus facere: cìim ob culpa m domini fui, pignora fuerint de illis receota. tunc abfque quolibet impedimento, poffunt fugere ab eodem. Sed praemiffis culpis non exifientibus, kmetho Jiequìquamrecédât, à domino fuo; nifi domo bona relira, & decenter (èpta.folùm in necefft* tate domini, juxta confvetudinetti ha&enus obfervatam. Et fi antea libertatem ha-bebat: tot ann'S domino luo ferviat, ab ipfo minime recedendo: qu)tannorum li-bertate gaudebat: & hoc, quando in Jure Polonico feiet kmetho. Quando vero kmetho Jure Theutonico eft locatus: ideili nequeat recedere ulìo modo; nifi tot annis cenfum exolvat: quot annis habuit libertatem, nec tane hoc ibi liceat: ni& aequèdivitem locò fui kmethonem conftituat: & agris fu s in totoexcultis, feu ex-! tirpatis,£? feminatis hyemalibus & aeilivalibus. tunc recedere permittatur. Profugi ab omnibus Prefetti s rejìituantur. fub pœna fex Marcarum. Ca/ìm.Mag: TTem Statuimus: ut Tenutari! bonorum nofìrorum, cives civitatum noftrarum, in Niejz. A& terrigena, ac etiam Spirituales homines, profugos, illis, à quibus fuerint re-Gpoki 1496. quifiti, reftituant: & ad eorum refiitutionem teneantur. fecundum. Juris Terreftris Jfolio $5. conlvetudinem. Quòd fi requifiti non fecerint, nec profugos redimere curave-fint.* extunc luant pcenam trium Marcarum profugos petenti, & Judicio trium.& nihilonìinus folutâ pœna hujufmodi, profugos reddere fint a(ìriUando Nobili?, vel quifeunque alius, receperit (trbdifis & kmeionibus alteri» ^ us res aîiquas, vel retia, aut aliqua in-ft rumenta aquatica, in fiuvio vel in aliis locis- pro quibus inter partes praediebs, controyerfia fuerit mota.' non kmethones ili?, pro tali violentia & injuria, led domini eorurn agere debent. quia acłio hx~ reditaria eft: quac non competit kmethonibus. Et fìmiliter tnteîîigendum eli dea-liis bonis, videlicet Sylvis, Gajis, Borris, mellificiis, limirum violations, feu tranl-grefïione; & his fimilibus, prasfertim in confi nio honorum iiidifiimitatoru pol.tis. Kmethonum fleriliter decedentium bona, Capm.Mag. \ Bufi va conlvetudine nolcitur effe obfervatutiu qudd cùm al'iqui kmethones , Visl.fol. 21. £\ feu ruttici, vel alit Civiles homines, abfque prole dehac luce decedunt,ipio-rum omnia bona, mobilia & immobilia, nomine vulgari Puścizna dicla, dom i m eorundem eonfveverunt occupare. Unde nos eandem conlvetndinem « ut vero contrariam, & abfurdam reputante^, Statuimus: Quòd de bonis eorundern dee dentium ffi tantum reperiatur in eifdem bonis) Calix, pro Marca cum mediaj »> clefiae Parochiali dandus, comparetur, reliqua vero bona,ad proximos, conian *i>i-fleos & affines, ceffante quolibet impedimento, devolvantur. prout sequitas, & ju" ftitia fvadeàt, Kmetho pro debito domini fui non pignoretur. C rm'Mao TT-*- ^ure ^'v''no debet obfervari: quòd iniquitas unius alteri non debet obeffe ù X-/ Hoc Statuto ìgitur ordinamus: Quòd pro pœna, obłigatione, aut fidejufforia. cautione, Militis, aut fuperioris, alteriulquecujulcunque, kmetho ve! fubditusnoii debet impignorari: vel quovis modo atłringi. led li Miles, aut quivis alius, aìiquo & quoctinque debito, aut obłigatione, vel fidejuffianc fit altrićius, ór obligatus; il-le de fuispropriis bonis & rebus. (prout sequum eli) lòlvat, & fatisfaciat. §. Vide <£? in Tituìo PIGNORATIÓ. Fol. 2^ Si kmetho kmethonem occiderit: qua pœna punitur: Vide in TiìuloHO-ÎMICIDIUM. Folio 13F. Kmetho Nobili ignobilitatera cbjicere non poteft; nifi in certo cafu: Vi* de in Tituìo NOBILIS. $. Kmethones pro fuis debitis, in Civitate areftari non debent; Vide in Tituìo ARESTATIO. Folio 12. L E X. ^ ^ Lex donum DEI, ac Reipubl. anima. ijoj.Fol. /. B tJÏA omnis lex donum Dei efì: huic omnes obedireoportet. utpo- fe ^ua ve^ut^ corpus fine anima, confiftere & regi ne- Lex pr opter impares inventa. Cafim. III. ÇIc ^U1'tatis libra fervabitur fi auxilium largimur imparibus: &metum legum? pety. iąąj. ^ pro parvulis infolentibus imponemus. folio 8q. Leges conduntur propter coërcendam audaciam. Cafmi Crac O^0Ptcr h°c conditur Statutum, feu ConAitutio: ut hunyna coerceatur audacia: *3$8 fol S3 ^ntef ^m^ro^os' ^nnocen^a fecuritate ktetur. a6z. foìryet: OGNI POLONI/E, i?3 L EX, Ut homfte hommes vivant, pœn QUanquam tam oìim gen i tor noHer, quàm caeteri ex ordine pracdeceiìores no- Ari, coniìderatìs moribtis & confuetudinibûs adolefcentum, & hominum uni- peîr]c ' s verforum, prsdertim huic inclyto Regno fubjećłorum, quadam effrsnata leniuali- ^ )■ '/*'J tate duć^oFum, & ad mahim declinantium, (per quod morum (^juflitiac fubverfio, ' in populo frequenter obrepit) t3m eas in praeinferto Privilegio defcriptss , quàìn tnultas alias, in fuffragium honorum morum, & in minifterium squitatis commu* nis, ConOitutiones fecerint: tamen quia Jurium quandunque ïànâiones., etiam propenfìorì congeHac confilio, ad humanse, natura varietatem, mach ina ti o ne fque inopinabiles, farpenumero non fufficiunt: fimul quoq; ad.deeifionem Iucidam no^ dof^ ambiguitatis, pferumque contingentis, non attingunt: quandoqtiidem,ut confìat è facrorum Canonum decretis, & è vetuftiffimorum legum prssceptis: quorum quarumque additiones cS declarationes fìunt novae, vix aliquid adeò certum eia-rumqùe çonftituitur: quin ex caufìs, paffionibus, ac cafibus emergentibus novis , quos Jura antea polita moderi non poiìunt, in dubiumque rcvocetur. Le a i bus Refpuhl. ad Dei honorem, & ad diuturnitatem regatur. PErpendimus, in Regno inumy pierun que niutari, ac variari: redlc prsdeceftores nofîri Keges- Poloniar, fuas qui f que leges & Conft'tutiones, prout res & locusexigebat, eondere folebant. quae jampridem collecta, & in unum volumen redatta coni pic iuntur. Idem Rex leges alias modéras, alias innovât: Sigif. Crac. 13 Evoîventes crunii> nierè fpontanea libera voluntate, penfatô periculo, qtiod poffit imminere ter-fis lìQHris CujaviX, ex hofłium nollrorum incurfu & invafìone, providentes^ & conlulere volentes terrarum ipfarum Cujavis indemnitati,, confenfeEunt ad Con* tributionem pecunialem: pro Uipendiatorum, per Nos nunc fufeeptorum conler-vatione, m terris Cuj v x: pro reprimcndis h oli i bus, ab invafìone ipfarum terra-rum. proni itti mulque, quod Contributio noa debet in poflerum venire in feque-laiTi: neque aliquam Contributionem, de prardidis Dignitarils & terrigenisnoflris tertsE Brzefìenfis, ipfìs invitis & contradicentibus, exigere & extorquere deinceps vo!umus, & promittimus. in < ujus rei teftimonium, Sigillum nofirum praelenti» bus elìi lubappenlum. Datum in K0Î0, Feria quarta in Vigilia Conceptionisglo-HolÈc virginis Marisa: Anno Domitii 1463. Domìnus: Rex per fe; Ludovicus libertates omnium confirmât.. INluper omnes Barones, Magnatts, Nobiles, civitates, oppida, villas, pofTeflìo- LudovCa/f nes eorundem, popultim, & Kmetbones, in eorum libertatibus pollicemur & I?7> f0/ * Ipondemus conlervare: nec eos contra illas intendimus aggravare: veî per quem-pîani faciemus aggravar?. Vladislaus Jageìlo omnia quoque Jura r £$ Privilegia confirmât. OMnia Jura, & ipforum Privilegia, fqux dudum circa Coronationem noflram pagello in & aliis Dortmcdum momentis & temporibus, ipfis conceflìmus: vel quae eis fediti. 1412 alii Reges à. Principes, veri hseredes Regni Polonia, praedecefTores noftri, ab an- Folia p. t'quis temporibus concefferunt^patrocinio prsefentisPrivilegii nofìri ratifićamus, aPprobamus, renovamus, & confirmamus. SIMILIS. Procrea promittimus, fìngulos articulos & claufulas, in Privi- IdemFol.jt 'fziis nullovitio falfitatis depravatas, SerenifTimorum Principum Dominorum,Ca-«miri, & Ludovici, ac omnium aliorum Regum, Ducum, ex vera lucceffionehac-redunì antiQuorum Regni Poloiìiae, Ecclefiis, terrigenis, & civitatibus conceffis , Ritiro rum praedecefToruŁn contentas, prae fertim commodum & profedttm noftru. Uu 2 He- L I -M. t76 S T A T U T A fol. ver. 266 Regnique Polonia farpe fati, & ipfius incolarirm concernantes, firmiter & inviola' biliter obfervare, perpetuis temporibus, & tenére. Idem Fol.ji S/MILIS. Item attend entes, quoti dićti Regni ntyflrr incolar, & inhibitato- res, in favo rem noflrge Majertatis, Privilegi is ipiis, per Nos & noflros prasdecei-sores conceffis, quandoque derogârunt: eadem ip forum Privilegia noflra, & prae-deceflbrum nofirorum, Regum, ac Ducum, & haeredum legitimorum & veroru n Regni Polonise praedidi, ad flatum priorem reducimu^reintegramus, reftauramus; ac prarfentis 1 cripti patrocinio confirmamus, rafificamus: fiS declaramus ipîaqas tobur obtinere perpetuar firmi ta ti s. §. De liberiate à Bello, Vide in Titolo BELLUM Folio 16. §. De libertate Fundorum, & tantum de folutione duorum GrofTorum, P®" dymne, Vide in Titulo FUMA-LIA* Folio m. LIBER ACTORUM, tam Caflrenlium quà-m Terrcflrium: Vide in Titulo ACTORUM LIBRI. Fol. 7. LIMITE S. Rex neque negabit, neque dijferet disiimit arionem honorum. Ex Privile^ no}umus amodo, nec debemus alicui petenti noftrarn Maje/ìatem granici" Jage yro?£ j^es limitum, feu granicierum hujufmodi, cum bonis, villis, & hœreditatibusNo-vzerwie / . difłinćłionem denegare, vel difïerre: dummodo per vi m vel violentiam, non Faites, exigatur à Nobis. §. Limites non fecundûm îiteras, & figna in ers defcripta, fiant, tamen de quibus, & qualibus literis id intelligendum fît, Vide in Titulo LITER./E. Fol. 178- Limites honorum, figna, teflimonia (emtm, cS alia poffibilia indici a, faciunî. SigiJ. Petr, i^^Eterum ad tollendas difficultates in faciendis limitibus, Statuimus; ut Corn* B 2. ixiifîarii noflri, Deum folum prae oc uli s habenfces, nulli partium éventes,con- fpećfrs inprimis fignis metaîibus, & rei veritate diligenter invefligota, tam exfe-num, etiam fi opus fuerit Juratorum teftimô'niis, quant aliis pofftbrlibus indiciis* limites inter bona noflra Regalia, & hxreditaria, pro arbitrio ria cautione, feu obligationej penitus nullum Jus, ex praediefìris ludis fit acquifitum. fed duntaxatquoflibet ludos habere concedimus c? volumus, gratiâ tempons de-ducendi, & caulâ lolatii expcndere, & diffipare confveverunt, patri denique,de pietate, &beneficiis ingra- Xx • titu- M A Z m . S T À T U T A ^ fitudinem exhiBentibós, impeli u nt* pîeramqije etiam eutrdem vergere ad inopiam: fîcque viciffim fentiunt incommoda; & jacłuras. Qua re aequum vi fum extitit no-bis, & noftraê Militiac: ut m atre m o r fe n te,^ fìlii non pétant honorum, & hœredita-tfis maternas devoluta portionem, & (ucceffionem, à patçe: d'onec ad fecundas nu-ptias convolabif. nifi tune,, veîut famas fûas prodïgus, bona, & h aere d ita tes i lias c munes indebite diffiparet. Depiïerismatré orbatis, habenfîbus patrem f & bona maternait a. VldM.Ja* "f îsj quadanï Conflitutiotie, nofiri prœdecefïoris decretimi enfiti t, vi deli cet in Ca> gello Craco. J pitulo y ex communi ufu. &c. Quòd moriente matre puerorum, pâtre cum alia 4$ Vafthdë contrahere volente,pùeri petefe valeant portionem mafernam. & ideo confìderan* FûL tes in eadem Conftitutione: quòd propter ingratitudinem patri f clam per fili os : & depreffionem flatus ftri. quem à filiis nonnunqûam, in tanta parfis honorum re-ćeptione & privafione, patiebafur: & quia multotiens filii ad inopiam vergentes, ad patrem convolabanf,<& recurrebant: qui (uperiora advertens, eifdem (iiccurrcre lion cûrabaf, nec voïebat: linde i fife r utramque partem, rancor & drfplicentia ori-ebafur: Quibus incommodis obvia re cupientes, nunc Statuimus: Quòd pater ha-bens filios, dum pofl: niortem genitricis eorum ad fecundas nuptias convoîaverif, fïort tenebitur f nifi forte velie (ponte J praedićtis fîtiis fuis portionem haereditaria éffignare.* (dummodo diffipator honorum non exirtatj (ed ufque ad mortem lu-am, in bonis hœreditarîisquibufcunque dom ina ri & martere vaîebit, & poterit. al-śignata duntaxat pfscdićtis filiis fuis portione: qusiïï poft m afre in ipforum, rations £)btis feu nupfiarum tulit, & recepif. ' DéfueriSj ex duahuś uxoribusprocreatif dotamlis, vel per patrem dividendis. VlâàidSà* "p\ Ecïafartfes fìatuimus: Quòd fi contigerit patrem, cam fecunda uxore filios no gel. Crac.(S JL/ habere, (ed filias: & cum prima habuerit fi lies: extune pâtre morfuo nuero-VartfoL-ffi fum praedićiortim, pars aïiqua (ecundae uxoris filios non contiftget: (edfilii, (m-fi" lias prima: uxoris, (ûperftites forores fuas, juxta con(vctudmem terrae maritabunt.* afïigrtata ipfis in pécuniis Dote competenti, bonis maternis duntaxat exceptis: Si ipfe praedićłae forores habuerinf, quac pro ipfis' debent remanere. Cììm vero pu-èri primae uxoris, portionem fuam aequalem, à pâtre eis (ponte ex divifione perpetua oblafam, obfinuerint: tune portiofecundac uxoris, filiis aut filiabus ejuldem# éèderé debet infegfalitef, M A 2 O V I A. ffudkió Ajfeflofuiti Ufiitś aut dno Confiliartì Officiale/ve ex Mazovia adjungantur. ET nè Conrtitutionibus, & Confvetudinibus Ducatiis praefati noflri Mazovix , in aliquo defogetur, in Conventibus precipue generalibus Regni noftri : ubi Cauix per AppelìationeS, ad Judicium noflrum devolvi (olent: Pollicemur: Quòd judices, quos judicandis caufis^ in Conventu Regni deputavarimus^ unum aut ditpś ex Conliliariis nofiris, aut Officiaïibus Ducatûs illias, adjungemus Judices * qui Conflitutionumj & Confvetudinum Ducatûs periti fuerint. Ratio œqua Mazoviorùm haberi non potefl, atque Polonorum, SìgìfiììUiiiÌ! ^[Uncii ex terris Mazoviae cum multa à nobis poftularent, quac concedi folent i$4<ìi 1^» per Nos aliis (ubditis nofiris, Regnum incolentibus, Statutis communibus fruentibuS, à rtobis hoc refponfum tulerunt." Quòd dum e(îent Jure, & Conlve-fttdirte, ab aliis Regni noflri (ubditis (ejuncli, non in omnibus eorum eadem ratio haberi poflif: qui habeturlubditorum Regni, fed fi aliquando Juribus, & Conlve-iudinibuś ih coacquare Regni nofiri fubditis voluerinc: (quod in eorum arbitrio ed pofi- 277. fol. vet. I E O N I POLONI M. ig3 M E Ń. poiìtum) tum eorum ratio, acqualis cum aliis eft futura.. Inserrmi autem in* eorui ^oribus,. Juribus, Privilegiis, & Conivetudinibus, Privilegio noÛro confirmatis, coniervabimus. , ex Ducatu Mazoviœ ad Comitia devoluta, Jure ippus Ducatûs judicabuntur. C Automnes Nobilium, & quorumvis (ub di toru m nofiromm Ducatûs Mazo-VÌ2B, ad no Ił ram Majeflatem, & Conventum Reg©i, per Appellationes, &quo-vjs- alio modo devoluta:, judicari non debent alio Jure, & modo: folùm Contve-tudinibusy & Jure ipfius Ducatûs: quibus omnes (tibditi, in eodem Ducatu, ab antiquo gaudent, & judicantur: Appellationelque hojufmodi teneri & fervati debent juxta veterem Conlvetudinem, in terris Mazoviae femper fervati foŁitam: v M E N D I C r. Mendicf [ub certo numero, in civitatibus vittis habeantur: et (ub fìgnis Conjnlunfr in Civttate, aut Plebanorum in vi Ili s mendicent: alioqutn, inmanus Capitatici, vel dominorum tradantur. |Tem cum viderentur, in hoc inclyto Regno nóflro, mendicantes laici &;fœmi- ^ av *nae in tanta multitudine effe: ut dari non po(Tit Regnum, (judició eorum , tiu^Fd o* m ul tas orbis partes peragrârunt) frequentiam continens mendicantium tantamr.in-^ ° A°^' fer quos, plures confiat laicos & fœminas, bonarum virium e(Te: pcfitque compe-tenter manuum labore vicfhim qujerere: dummodo illos & illas, lex (uper id flrin» geret, non voluntas.* per quam,(leu ùt veriùstcquamur) defidiam quandam, ut pri~ nuinî in eis barbai à mento dependerent, & cani viderentur pili, poflpofitis domi-ciiiis, in eleemofynarura (ufìragiis ac impetraticnibus tcfiduum vifs ponunt:(can-dala nonnunquam committentes: nonnunquam vero, ubi prece non impétrant, dolis obtinent: Quapropter infiar legum optimarum municipaîïum, in plerifque Chrifiianis dominiis (ancitarum, Statuimus: Ut in civitatibus, & oppidis, & vil-lis Regni no fi ri, non plures mendici habeantur: quàm quet, communitates & do-mini locorum decernant habendos Quibus in locis, civitctïbus, & oppidis, C5-'ulatus pro tempore exifiens: in villis vero Plebani, fub quorum Parochiis vilte ^onfifiunt, (Si locorum don ini figna imponant fub illis: ad defign?ndum numerfl eorum, qut s h; bendos euxerint mendiefturos. Qui vero ab/que %ms reperien-fur, Decernimus, ad lervitia capi ndos: sut in manus Capitanenrum noflroru tra-dendos. à quibus illos, pro Isboritus caflrorum noDrorum, Turcis & Tartans c°u»nictaneorum, fofiaDruirque, fucctfifivè recepturi (iimus. Poterint tamen & Va^eant domini locorum his, quos cmeritos, ac ad nulla Juris officia valentes co-gnoverint, luas ad peregrmandum illis tefiimoniales literasconcedere (ubquarum ^îimunitate, etiam ligna non habentes admitti debeant ubiqj eleemołynas petituri». M E N S U R A. Men[ura preti a ton flit ut a, ut à Mercatoribus Jerventur, Palatini Icum Capitaneit providebunt. Tem, ne fubditi nofiri, à Mercatoribus & Artificibus nimium graventur, Statu-Sigi/. Pety imus: Ut menfura antiquitùs ccnftituta, à Mercatoribus fèrvetur:nec eam ai quis/j*i/s fol. 17* audeat lacere breviorem. contrarium facientes, â Palatinis & Capitaneis, juxta Sta-tutum puniantur. Et fimiliter fìat de pretiis rerum: ut illa Palatini conflituant : & tranlgredientes puniant. §. Nè emptores à Mercatoribus fallantur, Palatini providebunt Vide inTi-tulo PALATINUS. MERCATORES SEU MERCES. Mercatore s debita in Regeflris annotata, à Nobilibus ante triennium pet ant, CTatutum de Regeflris Mercatorum, ilîorum juramento cum teflibus fìrmandis, Sigifi Crac» ^ Xx 2 èl lfĄO. Sipil M i Łr- fg-4' S T A T V T A M vet:<£*ę iii rofcof e con ferrato: hoc adjedo, Ut Mercatofes ipfi, debita iti Regeftris eorum tcripta^ à No bili bus-, infra trium annorum decurioni, répétant, alioquin, laplôtri^ enniô, debitum hujufmodi repeti non poterit à Nobili, juxta iìlius Statuti difpo-fitionem: obftante triennali Praefcriptione: veruni jtire communi, Reum in for» fuo convenire debebit, Hoc autem duntaxat infeiligifur: ubi Mercatori, cum Nobili effet a$ro. Mercatores enim inter fé, v etere m fuam retineant obi erranti a - in lòlvendis & repefendis eorum debifis. Mena fores et Artifices, res necejjarias afferant, etfaciant. Sigff. P etri UJ! E reato fes, Artifices, & ali i, rebus ad u fu m h u man uni neceffariis mercantili sp^.foL 28 1\X Mercatores Regni fi extra Kegnùm frofìcifcantur: jurahunt non effe fu as m ere es i qua s vexertnt. £ j^T quoniam pTerique Mercatores, fubdiei noftri, ad pendendam Confîitutîonê, Crac ISA# Edićtum, de non evehendis extra Regnimi, ac non invehendis in Re gnu „ mercibus editum, variis ingeniis ufi conlveverunt: pr£tendenfes,res & merces hujufmodi effe proprias Mercatorum, in Unga ria, fileiia, ór aliis Regni confiniis a-gentium: per ilkjs, feu il lo rum Notarios, & fo&ores, in Regno emptas effe: cum tamen plerumque deprehenduntur, effe propri# fubditorum noftrorum : quorum opera & impenla, ex Regno evehuutur. Ad prxcludendam itaque huie illusioni viam, fic Decernimus, Confiliariis Regni & terrarum Nunciis cenfentibus: Ut hujufmodi Mercatores* fubditi noftri, qui merces extra ftegnum evehere procurant, corporale prasftent Juramentum, in manibus Teloneatorum noftrorum: Quia taies merces non funt eorum propriae: nec in il lis aliquod comniercium, vel inter-effe habent: fed funt propriac eorum, quorum effe afferutitur, videlicet Mercatori! extraneorum, in terris extraneis agentium, Et aliter, taies merces dimrtti nullate-lius debebunt: łub illarum amiffione. Mercatores Regni eadem libertafe, in terris Pruffiz, gau Jere debent. Vide in Titulo PRUSSIA. Fol. 248. §. In Silefiam cum mercibus progredì, capitale eft. Vide in Tifulo VIA. §. Regni incolis via^ in Ungariam, & Silefiam prohibetur. Vide in Tit: VIA, MILITES. $. De militibus, damna inferentibus, Vide in Titillo BELLUM Folio 16. MIN ISTERIA LIS. Teflimonia Mini fi eri alium in libris Caflrenfibus infcribatitur. ConftéiUh a],'ciii neceffè fuerit Minifterialem producere, ex alia terra in alism terram,& terra? Crac. ^ non poterit Minifterialem educere: tunc illum debet ducere ad ludicrum: Ca-Folio 123. ftrenfe' illius diftridïus, ubi eft Minifterialis: ibique idem Minifterialis facere debet Recognitionem. & ille, cui debet Recognitio effe, Literas accipiat à Judicio ilio, ubi fit Reeogriifiô.' ad aliud Judicium, ad quod ducendus erat Minifterialis. Qu£ îiterac fint fub Sigillo Judicii illius, vel Capitanei, ubi recognovit: & tandem tati-bus LiteriS credendum erit: uti Miniflerialis perfonaliter ftetiffet, & recognoviffet' Minifterialis ad vi den du occifum vocatus, uno Grojjo contentus fit: cS cxuvias ne tollat- €àftm. VisL /"^Onfvetudirte iniquiftìma Minifterialium fuitoblervatum: quod duai tfd alique Folio 23, ^ 'n via vel alias occifum* vocabantur, iplum veflibus, in quibus fuerat occilus, Jure ipforum Cquod ipfi krwawne nominabant) expoliabant. unde cùn afHtćłis non fît addenda affl-dHo, eiidém Minifterialibus Prohibemus: Ne decanterò quoili-bet ocaiiòs Ipoliare, leu exuere praefuinant: Ted tantummodo uuico Groffo coa- t€il- agafbLvèt REGNI POLONU. 185M I N. tenti fint. que m dacèrnimus eis dan-aum, pro labore, per e u m:, qui ad aliqucm occifum procuraverit eofdem vocari, donec eadem homicidii quxftio totaliter fuerit definita. Miniftertalis aófit Sudicio. IjOffibilitas hoc di&at rationis; quod Judices, inexercendis fuis Judiciis, habz^Cafìm. Visi Jl ant fuos eertos Miniiteriales, feu Officialer. r%68.fol.13 Mt ni fi eri alium conftitutio, eorum que jfudices & defen fores. HOC etiam fpecialiter deelaramus: c^uod Oficiafes, vel Mim'fieriaÌes,alias $1u-l&émFol.31 zębniki, nul lus nisi Palatini infìituere: & eos judicare: proque affl'dione, aut vu!»eribus, vel capite eorundera, pœnas exigendi> vel levandi r oranimodam ha-t beaat facultatem. t, Vide & in Titillo PALATINUS. Forma liter arum Palatiniy Minifleriali (fari fohtarum. PEtrus Kmita, Comes in Viinice, Palatinus Cracovienfis &c. Univerlìs &fingu-j lis, in Faiatinatu nofiro Cracovienfi exifientibus, Juri's Terreflris municipibus, ^'gnificamus tenore prxfentiura: Quia cùm attendiffemus juflitiam hominum fo-Fenlem, ob Miniflerialium paucitatem folere negligi, aut faltem difficile expediri: Re noflro officio, illorum autem utilitati hac parte deeffe videamur: providum A. de B. de cujus virrute, induflria, ac integritate, complurium honorum virorum accepimus teftimonia, in MiniHerialem Terreflrem Cracovicn. creandum atque tondendum duximus: prout creamus & tondimus, in Dei nomine, per prxfentes. ab eodemque Jusjurandum fidelitatis fufeepimus: ipfique eo nomine, has prxfen-(es nofiras literas dedimus. iìmulque conceffimus illi potefiatem, omnia Minifie-rialis officia, ubique in Palatinatu noftro Cracovienfi légitimé exequendi. Quq-circa vobis denunciamus: ut eo A. B. tanquam vero, creato, Jurato, & fideli Mi-nificriali, in omnibus vefiris Judiciis, attedationibus, aliifque omnibus juridicis a-c^ibus utamini: lalvo femper io fins falario, debito & competenti. Et fi fquodab-fìtj infideliter fecerit fuum officium: poena. In cujus rei teftimonium, prasfentes literas nofiras, figillô nofiró communitflS, eidem dedimus. Per Minifterialem Judex citet. QUapropter fiatuimus: Quòd penitus nullus Judex, per aliquam aliam perfona Cafim. Visi. ^quàm per certuni luun\ Officialem, feu Minifterialem, faciat & expediat iuasiffifol. 13. Citaciones: Milites autem fuperiores, per literas. excepto hoc: fi aliquod crimenin Judicio, vel in curia Judicii, recenter & de novo committaturtunc pro hujufmo-di crimine, per quemlibet familiarem, contra taies liceat fieri CitationeS. Minifteriales ne citent, ffudtce non jubente. TTLebili querela faepius recepimus: quòd Minifteriales, per terram gyrantes ~ . curfitantes, pauperes villanos, aut Religioforum villas, aut pauperes Milites , jtS ' c«terofquefubditos A'òftros, fatigandi vel vexandi modos exquifitos adinvenertMt 0 'l2' "a quòd fi alicujus villac pauperes Milite s aut villani Religiofòrum,eos, pro bene-^ l3* Placito ipforum Officialium, quibuflibet expenfis non pertraclant nec procurant : Jldem Minifteriales ipfos pauperes Nubiles , aut villanos, fine culpa (eu cauta, ®blque Judicis praeeepto citant: occafione vexationis faciendae termines eisy pro J'bito fuae voluntatis, affignantes: Sicque iidem pauperes Milites, feu villani, vo-lentes redimere hujufmodi vexationes & moleftationes, faepiffimè de certa pecu-fumma cum eildem componunt: Unde Nos hujufmodi malitiae & madrinati* 011 i obviare volentes, Statuimus: Quòd deinceps Minifterialis, fub pœna privations lui Minifteriatus & privatione omnium fuorum honorum, abfque fpeciali Ju-'eis mandato, aliquem citare non prsefumat, alias pracmiffam poenam, & in facic ^duftionem & notationem, non immeritò poterint formidare. Y y ł Qm M l H: ig# s T A T u T A foî.vet:2g£ Minifîeriâlem addunt ad citandttm. Cafìni. Visi. ITXEcernimuS etiam déclarando: Quòd Nos, vel Capitatleus tfoffer, vel Palati nus, fol. L/vel Judex, vel Subjudex^ vel Officiali s, qui dïcifur Wozn-y, ha béant fa cul ta" tem dandi Mi ni fienale m, ad citandunr. Qui mos citandiolïm fuit fef Mińfft eri aies. -Éa fini Map /^^on*3m ex modo' Oitationis, nonnulla gra vamrna & oppretïicmes, per no* Vis lit titfX ftrosj ud i ces, leu Offici aies, noftris (ubdifis evenire confv'everunt: & ideo e" Fo&o 12 rïdem gravaminibus & oppfefiìonibus voientes obvia re, Statuimus: Quòd Mini-* ' ' rteriales, five OfEciales^ per Nos, feu quofìibet Jud i ces deputandos fore & effc; in fiunc modum forni andarti, vel facïendam Citationem; Quòd i pi e Mi ni (ter i a! is , cum fuo (olito baculo, debet accedere ad dominimi vil lac : pro quocunque edam* éXcefTu fuerit citandosi & omiffis ejufdem villa: viltanis, in pace & tranquillitafe ìllis relićłis, ad domum feu ad portam ejufdem domini, fuo baculo tingendo , & clamando cundem citet: Literafque Ćitationis porrigat: exportendo nihilominus: ìfì didîa Citationć contenta; de cujusVidelicet Judicis mandato, <5t adçujusinftan-ti'am, & prop'ter quam caiffatti,fcćit eanderti Citationem'. Si autem ejufdem villas villani, & ipfe dòmi nus villa, fuerint firn ut culpabiles: volumus, Quòd codemmo* do t'arigendo portam cujuflibet villani', feu kmefhonis, & clamando : faciat fluii fi modo (ùf prsemifium' e fiJ Citationem. Qui villani fi non fuerint cuFpabiles, in deMo' ftii domini: Volumus & prohibemuś omnino, quòd per eandem C'ita tio-tfeìtì quomodolrbet non grave ntur, nec fatigenfur. Tamen plefumque in contem-pftim, & odium tàllae domini, cJ* ex rancore, conlvevcrunt al i qui vilfanrts indebi* tè fatigaïe, & moleftare. Quafe huic morbo mederi voientes, Statuimus: Qiiod quandOcUnque rplos vilìatios, abfqjue jufta & légitima ratione, citatos vocatos cfTe conftat: quòd ilìe extrahens Citationem, & qui hoc malitiosé procurât, puj lìiatUr póenà, qux dicitur Piqtnàdzìefla. Et eòdem modo volumus fieri Citation^ pr£diium. fol. 127 De fratre minorenne, Vide in Titulo FRATER Folio 116. MINUTA. €oftft>etJerv TTem, fîmplicî Minuta nihil probari potefi: led tantummodo Litem, aut Minu-rœCrac* nz 1 ta fub Sigillo, aut Libris coram judicio. m o r> i i. ■ P^wpefes homihes, qui cum frumentis ad fora equitant, propter diverfita* ùigifm.Augï ^ tem Modiorum non parum gravantur: propterea Conftituimus- Ut in praeto-FetricjJfo, rii§ Modii fint jufia; menfurae. qui etiam gratis debent dari hominibus, ad menlu-rânda frumenta. squaliterque, aliàs Rewnoy fine ulla fìifiigiationemenfuraridebenH hoc eff, ad amufîîm, leu Regulam, alias pod Strych, praetereaque nc/n emptor,fed venditor menfurare debet. Aliis autem Modiis omnino non men(u;retur. %A1 , MOLENDINATOR SEU MOLENDfNUM. MolendinatoreSj Sculteti, Advocati, Molendina, Scultetiis, Advoeatitis, abfqut con fen fu domini nè aliènent, aut obligent. Sigi fa.Cr dc Çiïpenumero Molendinatores, Sculteti, Advocati. Juri dominorum per ignora-» //n. Fol. /f ò •^87 fol..vet:» RIGN'l t O^L 0 N- I /L M O H$.. tiara detrahere confveverant: c? vendebant, vel opp.ignorsbanf, Advocatias, Scul-tetias,. Molendina, vel in toto vel in parte, abfqf con leni u dominorum fuoru. Qua-^ propter Confiituimus, nè hoc amplius facere audeant; lub amiflìone fummse,pro qua vendiderint, vel oppignoraverint, filco domini lui: in. bonis vero noftris,No? bis appliciirida:. Petentibu's gutem ad oppignoranduiiLCoìifenfum, non negabimu& à ne tamen incommo da No (Irò. . Molendinator multornm fratrum fen dominorum, communi ter omnibus fe jufłificęL F Rancifcus, Falco, & Henricus, très fra très, habenteś unum Molendinatorem: Caffài, Vtd. Henricus tertius frater, luper qui bui da m ipfius Moìeedinatoris exceffi bus,cc Folio zu ram Judice deputato, datò, vel el'eck)t debito modo iplum Molendinatorem jud i' fare przeepit; denium frater alter Falco veniens, coaqueritur de Henrico : quòd ìpfius Molendinatorem judicStTet, & condemiiaffet. Nos itaque attendentes, quod1 licet cuilibet de Jure^luam prolequi rnjuriam: Declaramus iplum Henricum, fiì-^è, & debite Molendinatorem, pro fua parte judicâiïe., in Molendtnwn et Tabernam ìntromifìo ne detur : ni fi forte aline defint pojjejjtones. ]Tem, in Tabernam, & Molendinum , nullus debet Introniiffionem dare, exce- Confvetudor pto, quòd aliam poiTeffionem noa haberet; extunc potefì dare Intromiffionem Crac.JoLizz in Tabernam, vel M'olendinum. §. Bajułi extra Regntim ad Molendina & fora eant, cum rebus venalibus*: quantum humeris fuis ferre pofTmt. Vide in Tit: FORA Folio 113^ M O H A S T E R l U M. §. Vide m Titulo ABBAS Folio i. M G N I A L E S. Moniales in bona paterna & materna fucceduHt. ea tamen alienarenonp offunt\fedex i lits cenfuwn pecuni'arkmrH medretate, ci conjcmguineis, quoad vivant, potiantur. Tatuimus etiam: quòd S an&i m o n iafes, Ordine m àUq uem à fedeApofiolica ap" Sjpjt £va[ probatum profeflkt tametli Mundç&bonis temporalibus renunciaverint^nihil- ^ ,<|ue proprii habere poffint: quia tamen non Just ubique debito modo provi/at: <5t * ^ tonceifum fît illis, ex indùlgentia iedis Apoftolicx, ut fuccedere poffint in hona paterna, materna, ad fe revoluta : de iili/que libéré, cura authoritate Superiora lu ) rum difponere; quia mulèsquerelse (ubditorumnoflrorutn ad nosdeferebantur;* qui indigne fereb3nt: quòd ipiaî SaHcfimoniales fuccedere deberent, in bonis fuis paterni^ & materais, ad eas poft mortem parentun), aut confanguineorum earum devoîutis: Jureque il tas, ab hujufmodi luccefTionibus repellere nitebantur; volen-tes hujuiraodï querelas cohibere: c? eafdem Sandlimomales?, in bona gr^tia favore conlanguineorum illârum conlervare: illarumque neceffitatibus benigne pro-1 pi cere; S tatuimus, & ordinanius, de confilio, & confenfu Confiliariorum Regni flatus utriulque, & Nunciorum Teirefirium: Quòd Moniales ipfae, Ordinerai Regubrem profefia:, &in Cœnobiis & Claufiris manentes, fuccedere quidem pok sint ad bona paterna, & materna: qua; ad eas devoluta légitimé fuerint: alienare ta* tîieu illa à confanguincis, & propinquis, aut in aliénas perlonas quoraodacunqua transfer re, nullo modo val eant. fed cum primùrn ad eas, aut earum aliquam , ea Jpla bona devoluta fuerint; jure légitimai (iicceiTionis & devolutionis, proximiores co ni angui nei, feu agnati, & cognati earum, i!!a tenere, eorumque poiTeffionem adire debehunt; & ex illis medictatem omnium cenluum, & proventuum pecu-niariorum, illis, & cuilibet earam folvere erunt afiricli: vita illaru durante. Reli-quara vero medietatem proventuum pecuniariorum, fimul ac frućłus omnes, ex: bonis illis provenientes, pro fe retinebnnt: & ex illis onera Rerpublics, Regni, & expeditionis, fufiinebunt. Zz Ai Quoà , WON» 190 S T A T U T A fbî.vet:s88 Quod fi bona, ad Moniales ipfas devoluta, nullos proventus pecuniariosha-Ibidem, buerint: efifent tarfien in iïlis pradia, leu pifcinsr, (eu molendina, vel prata, vel fyl-va cadua, aut raellificia, aut agri, qua locari pofiìnt,'& alia: id genus utiîitates , quocunque nomine cenfeantur: in eo cafu, Epilcopus, &Ordinarius loci, ieuejus in Spirituaîibus Vfcarius, cum Capitaneo terra feu diftri&us illitrsr, in quo bona hujufinodi confiftunt, difquirent diligenter:quantum eîrhujulmodi bonis provenire, in anno poffit: illaque, & obvetitiones, feu utiîitates, qua ex il Fis, annis fin-gul i s provenire poflent, diligenter taxabunt, & setti m a bunt. & ad quamcunqjfutn" mam illa taxaverint: Confanguinei pradidïarum Monialium , qui bona ejulmodi tenebunf, foîvere iîlis, & cuiHbet earum refpe&ivè, medietatem ejnfdem fumma* quotannis, abfque omni contra dizione tenebuntur. Et fi i ideai confanguinei,' in folvendo négligentes & re murili fuerint: & moniti literis Manitionis domini Epi" fcapr, feu îocî Ordinarii, aut e jus in Spiritualibus Vicarii,feu O ìli ci.dis, illis (atis-facere de bonis iîîarum temere noluerint: ac demum propterea Excainmuniçati » tresmenfes Cenfuras Ecclefiafticas iufiinuerint; extunc libertaceni & facultatem habebunt Moniales pradićła, bonalua hujufinodi, alteri euipiam confànguineo ? aur etiam'externe locandi, feu arrendandi : pro arbitrio fuo, ad virane fuam. poft morfem vero iïl'arum, eadem ipfa bona earum, ad proxìmtores il larum confangui* neos rurfum devolventur, £fï devolvi debebunt* Intra vigiliti annorr Moniales bona bœreditaria répétant. SÌ pif- Petrr. pR^criptio virginibus Monralibus, ad bana hareditaria repetenda, fìat à Profef-jjjQ.folzj,* sione Relrgioms viginti annorum, TEquumenim videbatur, fjvore Religionis: ut cum ilïis Fradcriptio ftatuì debuit, ùt nupta decennium habeant; ipfa ut fpon-fae Chrifti, & quar in Cl a ufi ris occluia, & educata, tam citò rerum luarum cogni-donera habere non poffunt, duplum habeant, MO NETA S E U PECUNIA* Moneta Regni Poloniù ,r r Tquia Moneta Swidnicenfis, quar univerfo Regno nofìroinx(ìimal'ilem fa(fìtiJ fgif< Crac; _|jjram facit & detrimentum, hacienus cohiberi non potei!r ignorantiâ fimpîici-ij 2 7' 3 unï hominum: <& licentia eorum, qui Decreta <& Prohibitiones nofìras tranlgredi-unfur: Decrevimus cum univerfo iSenatu Regni nofìri, non folììm prorogandani & cufîodiendam diîigentiùs occlufionem vise, in Silefiam; fed etiam eandem Mo-fietam prorfus ex Regno extirpandam. ita quòd deinceps nemo illam recipere,ex' pendere, aut in Regnimi & dominia nobis fubjetìa inferre audeat: fed quifque infra huńc annum, alias, hinc ad duodecimam diem Martii anni futuri, illam extra (Regnum exportetr autpermutet, per modu cambii, aut rerum emptionis: feuquo-cunq; ńegotiationisgenere. fub pœna noftra Regia quatuordecim Marcarum: &a-Jiiiffione hujufmodi pecunia?. Et qui illam intra hoc tempus permutare, & alienare à fe Ilon poffet.* expendat illam & permutet, intra Ipatiumhujus anni. Sed non cariùs/quàm qucmłibet ejus medium GrofTum, per quinque denarios/ autadofìì'" cinam a93. foî.vet. REGNI POLONI! 193 M O N. cinam noflram monetariam portet: pro qua dabitur bona moneta* & folventur fi-militer illi, pro quolibet medie- GrolïoSwidnieenfi quinque denarii. Poił exadlOr autem annum, ea ipla moneta, psr quam fplendor E Moneta Ducis Prufiìa^, & Civitatum Pruthenicarum, una cum Conlîliariis Stgif. ifjj. nofìris,& terrartim Nunciis Conflituimus: ut hasc illorum Moneta depone-retur, per eos Frot eres; cui in Statuto ad id funt de%nafi ad juftum pondus feu ^lorem, ac menfuram ipfius monetse: & hoc ut fine damno RefpubK fieret. No-^mus enim,ut alrquis alius id da ni ni ferat: nisi is, qui ufilitatcs ex eapercipiebafc. Proindeque hujus rei rea 1rs executio ad hoc tempos effe debet. Poloni ad externam Monetam non cogantur; J Olentes nos in eo acquare mapribus nofìris, poîlieemur 1 (Jpia Regni no*Sigi/m.Aug. fi ri lubditos, ad ullam aliam aliorum noflrorum dominiorum Monetam non Petr. ij$o. cogeaiu®. Communi Monetar vel Fragenfi, fohantur Contributions; Regia ^ INfiiper licet Co Ile dores no fi ri, per li fers s nofîras Cracovienies Sandomiri- Ex Privile. «tuiles, pro txcdionibus nofìris, vul^ariter Krolejìwo noncupatis, in fignum fub- jfagel. Via. je&ionis & veri domimi, nobis folvi ibidem in moneta correnti, & colvetisGrof- propèCzer-sis Pragenfibus, à Âmetbombus receperint: & nofìro infifeaverint thefàuro: nè ta« wień.fol men hoc valeât, in potłemm diflis terris parere aliquod detrimentum,; vel Juri-bus earundem derogare, Decernimus, & edido perpetuo Statuimus: ut amodo in didis terris, Cracovienfi & Sandomirienfi^ non alia nisìcurrens, & communis in Regno moneta, pro hujufmodi Ex^clionibus nofìris exigatur. hoc provifo: Quòd fi aliqni fubdifi nofìri, in didis terris, à luis Kmcthonibus, pro ipforum cenfibus GrofTos-Pragenlès receperint, vel recipere voluerint: illi etiam femethones,ad fof-vencum nobis fi m i le s GrofTos Pragenlès, pro Exadionibus' nofìris , per noftros Colledores arceantur. {. Vide hoc idem in Tituìo CONTRIBUTIO. Foîio 75. M O R T U U S CITATO S. J. De Citato mor tuo, Vide in Titulo AC TOR. Folio 6^ M O T I O J U D I C I S. Motio intermiffa reftituitur. QUia Judicum incuria, & négligent a, frequente® evenire folef/ quod Sententisc, $jpj/m contra Juris & Conlvetudinis diìpofitionem,.ab eis feruntur : ad petitionem l o ç Nunciorum terrarum, Motionem Judkis, quse oli m fuit in ulu, & nunc quoque in n^ajori folonia fervatur, in ufum priftinum rt^ituimus, ubique in Regno no» ftro lorvandam. Formula mnvendi Judicif. VErùm nè qu's Judicem movens, ob ignorantiam Formulse ea in re fervarifo» łitae, in caula lua labatur & ru- t: eam hic volumus adjuiigere. Pars ergo,con-***a quam lata fuerit Sententia, feu Decretimi, per verba in (cripta Motionem faci-dicens: Domine Judex, Decrctum hoc, (èu Sentenfiam tuam,tanquam iniquan* & injuflam, pro Jure non fulcipio: fed te Moveo ad Conventum generałem R«-jni proximè celebrandum. \ Termini affignati&> fo(l Motionem faffami Ibi de \ J Orione hoc modo fida, M ini fieri a lis mox, fine quavis additione Judicii,di-1^1 em Judicii (extam, in Conventu generali proximè celebrando,ad comparen-dum cum Decreto, leu Sententia ab eo lata, affienare poterit, & debebit. Et haec omnia, puta Motio, & Termini augnati©, debite in Ada JudiciorG, per Judicium & Notarium infcribi debent. Reliqua vero in roborefuo, (ecundG antiquum St.ìtutum conlervamus. Pars vero Motionem faciens, non plus quàm unum GrofTum, pro iis folvere tenebttur. Aaaa In vo> V5>> Vc5>> <, M U N. 196 s T A T U T A fol.vet.-297 In quibus cafibus, Atea non admittendct. 1. Primo, pro Telonjis, & Foralibus, inique extortis. 2. Pro adminiflratione JuOitiaî. 3. Pro redîmendis bonis obligatis. nifi h^reditas efie pr^tendatur. 4. Et fi quis (ponte in Inlcriptiones Motioni feu Appellation! renunci-avit Generaliter vero à Sententiis interlocutoriis pecretis, & aliis AccefToriis , per quae partes (e gravari praetenderint à Judicibus Regni, ante Sententiarn defini-ìivam appellar! non potefi: nisì a Decreto fundationis Jurifdidionis: ubi Judex aliquem ratione difłridus perfonae Privilegii vel caulae lux Jtirifdićłioni non fub- > ; > jedum judićare vellet. * §. Motio Judicis, feu Appellatio Caftreqfis, omififo Capitaneo, ad Regni Co-mitia fìat. Vide in Titulo APPELLATIO Folio 12. far. Pétri™ . M U N I M E N T A. 5 ri pOteriné tamen & Adores, in faciundis documentis, babere Dilationem: cùm i)z3'J° -j>3 I. Citato idipfum fit permiiTum. Qui fe recìpit ad Mummenta, non proliat, caufa cadit. Q^ Ver^ recif>,t alquam fuam Exceptionem, vel Allegationem probatw-rum aliquibus munimentis, nec probar: quo lucrari voluit, ipfam caufam perdit. M U T U U M. Si Cives, aut Mercatore/, dant mutuò aliquid. Cajitn.Mag. T^ïnem litibus imponere cupientes , Statuimus: Ut fi quis Civis, aut creditor , Visi. 136$. 1? pannos, aut alias res, feu mercantias alicui terrigena? mutuo concefierit: pra:-Folio ter literam obligations, in qua coniare polTet de debito Tuo: Civis agens proba-bit per teftes, talem contradum initum fccum: probans Judicialiter obtinebit. alias Reus negans debitum, per proprium Juramentum pradìitum, ab impetitione agentis abfolvetur. Qui mutuante nec habent Tnfcriptionem, Muramento neganti s abjolvttntur. Confvetudo ÏTem, Si quis alieni pecuniam mutuaverit: & Tnfcriptionem non habuerit: cita— Crac:folnj Iveritque Mutuarium: tunc mutuarius, alias Citatus, Juramento prseftito, ab in-fìantià petentis, & debiti petitione abfolvetur. N O B I L I S. Nobilitatevi probare volens, fex te fi es producat: duos de fua gene-alo già: & quatuor, ab Avis matre. Cajìrn. Visi. ^0^É^^?'Obilitatis ftirpes, ex progenitoribus eorum ducunt originem fem-136$ Fol. i& Per* quorum nati pregreiTum de genealogia approbare, eorum fide- " |.li tertimonio confveverunt. Si quis itaque dicat, &aflerat fe iVòbi- lem, aut Illufłrem: & caeteris Nobilibus hoc negantibus, afiferat le parem: ad probandam fuse genealogia Nobilitatene debet inducere fex Nobiles, viros feniores: duos, de fua ftirpe,genitos. Et hi duo jurati dicant : Quod fit eorum frater: de domo, ac flirpe eorum paterna procreatus, defecun-da & tertia genealogia, edam per duos teftes producendo. Nobili s eft, cujus uterque parens Nobilist ex familia Nabili genitusjuxtaque morem patria, inter N obi les vivi t. vel etia, qui ex patre Nobili, matre plebei a nafeitur. Alexander jf?T quoniam quaeftio incidere de genere Nobilitatis, qux diverfo modo à qui-in Radom. IL butdara interpretari (olet, Declaramus: ( quaatum ad prsefens Statutum perti-Folio 117. net) 2$g fbl.vet- REG N I P O L O N I M. W K O & iietj Eum tantummodo vocari Nabiłem, & capacem Dignitstum & BeneficiorH: cujus uterque parens Nòbilis, & ex familia Nobili frt proejeniîuç: & quèd tam h pfe, qua m parentes ejus habitarent & habitant, in fuis pofTeffionibus* CaBris, Op-pìdis, vel vilfis: juxta morem patria, & confvetudtnem Nobilitatis, viventes Le^ gibus & 1 uri bus Regni nofìri Nobilium. In quo genere Nobilitatis, eos quoque Nobiles a p peli andò s cenlemus: qui licèt matre populari, patre tamen Nobili (unt procreati, quorum tamen parentes, & ipfimet, vivant & vixerint, ad infłar alioril Nobilium in Regno: (ùt fupra) » riequeunt alias pro-liberi: unde Volumus: Ut fi quiipiam linguam fuam non reframans, Nobilis Nobili improperaverit, afkrens eum e-flfë filium meretricis: & fiatim non revocat:aut Jiegat, quod dixit: ncque probat eum effe talem, ùt afferebat: pro vituperio iìlfus, que m fie vituperi vit, rattone pœnae folvat 60. Marcas -groflorum : velati ipfumt o, cidffi" r. Idem dicimus, fi matrem ipfius meretricem noiuinaverit nec probave-jRt„. Oìjod afferuit: in fimiUm pœnsm iplum decernimus JncidifTe. & revocando debet dicere: Id quod (uni locutus, mentitus lum,iìcut canis.. Qui vi tuberai Nobilem, & pofka negar, jurabìt [e non dixijfe. ÇTquîs Nòbilis, aut aflerens fe de Nobili genere procreatum, dicat: quod aliquts Jagel.Crac. Ofibi, impar exiOèns in generafione, vittìperofa verba intuììfletr Quòd tunc file 4^ Beus, eidem aequalis non exiftens, & negans le improperationem fecifïe, propria Juramento ab increp3tione ejus abtolvatur.. Nobilitati kmetho vituperio ftto nocere non potèfi : excepta una ca fu. KMètho vero non poferit alicui Nòbili, vel pro Nòbili fe gerenti, Nobilitatem Ibidem. e jus increpare, nisì forte idem Kmetho audiêrit, per alium Nobilem iplum ìncrepatum effe: & ip(e fe de hujufmodi improperio minime expurgaviL Hoc ta-men volumus intellïgî, de ilîis Nobilibus: qui ad Expeditionem ferviunt: & Judh ciis Terrefiribus fubfunt: non autem de illis Nobilibus: qui in civitatibus refiden-ti bus, cervifiam propinant: aut forte alii funt vagi, in terra nihil habentes: cum ta*^ les teneantur (e expurgare. Nobilis nifi Jure vi Bus fuerit^ no w captivetur; CAptivari etiam nullus Nobilium debet , nisì Jure convidus. juxta Statuta Ć51 S'igìf Àug. Privilegia. Fetr.ijjo. Nobilis prius $ure vièti,. bona confifcandk . UT grafia uberiorî confulentur à nobis Nobiles, <3*nos fide & fèrvìtiis ampli- Vladislaus oribus proii-quantur, Promittimus: Quòd exnunc & decanterò, nunquamali- Rex.f0L4.fi cujus fubditi Regni no fi ri, cujulcunque Dignitatis, eminentia:, flatus, aut grądus fuerit, bona haereditaria recipiemus, confifcabimus: recipi,aut confifcari faciemus: nec fe deeis per nos, vel Officiales nofiros, vel alios quoteunque homines, introni ittemus: vel intromitti faciemus: pro quibufeunque exceffibus, aut cùlpis, nisi prius fuper hoc procédât Judicium noftrorum: quos ad hoc deputaverimus, cum «ofìris Prxlatis, Baronibus: matura cognitio & Seoteutia le^uatur, Bbb Nobù N O B. rp8 STATUT A fol: w* 30 Nobile s pâjjunt habere domor, in Civitatìbus. Stgi/ìn.Auv, Nobiles tanto faciliorem vivendi rationem habere queant* uteifdem li- Petric.iffo. ^^òerum fit, in civitatìbus arears, domos, & prompt nari a, alias Sptklirze, eruere admittimus: ita ut hoc fpfttm eifJem negari non pofllt.. tali tamen ratione: ut nè Juriidićlionem ci vi lem devitent: & omnia debita, & onera civilia, ex illis areis& domibus (ervientia,. lubeant» Qui Nobile* Capiendi funt,, vel non. Alexander /^VUanquam propter depravatami adolescentium JVobiliun* multitudinem : quoru Radom tfof ^^*hac temperate, adeo ancia eft licentia; ut etiam tanquanv prodigiose iftudcô-Fol. Cxv. miffum effet, quòd non peffet coè'rceri eorum temeritas : Cònflitutionibus anti-quis decernentibu«;, nullum captivandum fore,. nisì Jure vî&us effet : Quapropter innitendo ve te ri praedec effe rum nofłrorum inftituto, Decem imus: Nullum No bilem captivandum, qui bonr effet famxr nisì prius Jureeffetconviens. Noticeli-lebitur vero bonac famx effe quilibet, ter in Regeftris malefîcorum deferiptus. Is ergo, utì malx fa mx, a^fque Juris proceffu, praslcntis duntaxat Statuti patrocinio capi, detinerique poterit. Ad biennium hac lex prvrovatur, de /n/peBir in crimine: Sigi/. Crac. T\t Stattit's Radomienfîbus, Statutum de his, qui fufptćfi fuerint in crìmine (qui ijoą. J. videìicet ter in Regeflrs maleficorum reperti fuerint, ut infâmes effe cenfean- tur) non in perpetuum, fed ad duos annos, robur temiti hiDiturum decernimus. Eadem adquinque amor prorogatur. Sigi/: Retri. QTatutum autem Sere ni filmi olim Alexanriri Regis, de malefaeìoribus, & pregia. fol. ij» & doni bus, five ipforum fautoribus, in Rado mien. Conventu quondam editum, ab hinc ad quinque *nnos exercendum etiam & exequendum, Confiliariis noftris idipfum fvadentibus & petentibus, promittimus, & pollicemur. de quibus etiam Çapitanei locorum, nos certiores. faeers teneanturr Regeftra examinum nobis tradendo: fub pœna prsemifia, Cau/am Nobilitati s non Spirituale* r fed Judïawn Sècutare judicabit. Bodzanta seterea nè propter cauratrr Decinialem,. Judicem Eeclefiaftkum de Nobilitate Epi/c. Crac* Y iVobiîem indicare continuât, Statuimus: Quod ubi quis Clericus petens Deci-Folio jó, mam illibefam, ab aliquo, qui fe dicit Nobilem,. ip fum que propter hoc ad Judi-cium Ec cle fise revocaref: vofumus, ut caufa Nobilitatis ejus, vel nobis, vel Officiali nofìro per ipfum proposta,, clypeoque fuo & parentela non lina t i s, per Nos, vel Officîaîetrr noflrum, nullatenus judicetur: fed remittatur ad judicium Secula-re. ut ibi Nobilitati* quflP<łione prinasitus expedit^,. doceatur Eeclefia: quo Jure ta-lis Decima conferri debet, circa folutionem Decimac prandi al is. § De violenti^, quac à A^obilibus infertur, Vide in Titfulo VIOLEìVTIA. $. De vulneri h us Nobil'ium, Vide in Titulo VULNUS. §. De l'bertate à TeFonio Nobiliuni, Vide in lit: TELONIUM. Fol. 325» §. Abbili, extra raetas Regni Expeditionem facienti, quinque Marca:, lupef quamîibet haftam dari debent, Vide in Tit; BELLUM. Folio 19. J. Nobilitati, damna extra metas Regni paffx,, Rex relarcire debet, Vide in Titulo BELLUM. Folio 19. §. Nobiles ad Expeditionem bellicanr funt obligati,. & debent fervire armati, Vide in Titulo BELLUM Folio 24. NOTA R r L Notarii tevrarumy etiam circa po/itionem Librorum prœ fentes effe debent, altoqui, elettio ad Palatinum & Nobilitate m de mare devolvitur. Sigif. Petr. "VTOtarii Terreftres fint prxfentes, circa polltionem Librorum Terre (ki u m : & 1fig. fol. 21. mo- 302.f0I.ret: REGNI POLONII, 199 N O T. moniti fecus facientes, pana Statuti puniantur; & eledio demores ad Palatinum & Nobilitatem devolvatur. Notariusz cum Camerariis, .pro Kmethone profugo judicent: STaturmus: ut'pro Kmethonibus fugientibus;,à die data prs^fentium futuru $oanAiber Citentnr,. qui citandi (unt, ,ad Judicia«terrarum. in quibus Judiciis Terreftribus, tus Fol.çg, in primo termino tanquam peremptorio9,comparere &refpondere citati tenebun-tur.. Et fi termini non celebrarentur*tunc, cùm Terminus iple penderet partibus: nihitominus, non coram Palatino aut Ca/lellano jurent. TSrreftres; Notarii fint jurati: & in primis Terrertribus Terminis, Juramentum Sigi/. Petri. praftent: fub poena privatronis Officii: videlicetcoram Palatinis.fuis, autCa- ifip.fol.iĄ. ^^ìlano illius terrse,. S- SIMILIS.. Notarii Terreflres fint jurati: juxta tenore Statuti, fuper-co coditi. ^Z/7 Crac. E,Juramentum' Notarii\j j 2. Bi. Cîo A.. Juro,, quia juHè fecundùm^ Deum,,Jus Icriptum,,aequitatem;, & partium "ontroverfias iudicabo,, confulam Jud i ci, fideliterque partium,. recognitiones, lontre ve r{]aS) aftedïationes, feu proteftationes Juridicas, vel Judicis decreta, in li-cru Adioru terreffriu inferibâ, ^inferibiîcurabo, divitis, & pauperis, amici & inimi-Clj civis & peregrini;, dtfcrimine fublato. Et neq; favore, neq; odium,neque prac-^Hum, neque pœnam mihi propofitsm curabo: fed in judi:ando, confulendo, & Sbendo, lolum Deurn &juf\jtiam ian&am, & aequitatem, partium recognitiones, Bbb2 Con- NOT. 700 S T A T O T A fol. velico Contro ver fias, ac Jtrtficis fen-tentias, in h i! que omnibus fudtemm confeientiae mese fequar, & audiam: aliaquenegotia mihi incumbentia fideliter & pro poffe meope-ragam. iìc me Deus ad>uvety & hsec fanda CruxChrifti. Not arii per (e in Judiciis refideant. Vinài sì.ta- TTem iVotarii Terreftres, ad officium Notariatûs promoti, lemper foli Judiciis geli. Jedhz JL & non per alios, vel iubfcrfbss, vel lurrogandos refideant; ubi commode pote-Folio j2. rint, alias, liceret habere eis Subftitutos; quos Baronibus, Judicibus terrarum, in quibus Officium hujufmodi poffident, fubftituendos pradentare feneantur: & quòd tales fint bonae famae: & à didis Baronibus, & Judicibus, ad Officium hujufmodi approbati. Alias, nobis continuò hoc ipforum Officium, aliis habilioribus, & ma-gìs affiduis eft conferendomi. Nulla autem levis cauia, abientiam Notarioruai po-terit excufare. Not arii Vicenotarios habere pojjunt circa fe: [ed ipjt Liter as fubfcribant. SiçiJ► C 'K. x TOtarii Terreftres, officia illis incumbentia diligenter curent: & per femetipfos 1/32. B /. [M expleant. Notarios tamen Terreftres Subftitutos feu Vjceuot.-irios, qui in (^ri-bendo duntaxat illos adjuvent, habere permittamus. hoc e^preffo: ut infera et prx-fentia fu a, tam Judiciis Terreftribus, quàm re po fit i oni Dbrorum, & aliis Juridi-cis adibus interfint: & Literas, & Relcripta qualunque, ex Achs Terreftribus, in Pergameno & papyro extradenda, manu fu a fubfcribant.. Pocna ab [entis Notarti: ni si abfit ex cauja. Sigi/. Aitfy. /^\Uia i narçinf-ad vertenti» Notariorum, multa? negligent e fìunt.° itaque revoean-ferrie» ijjo \3ftes antiqua Statuta, Conftituimus; Ut ioli N >r^rii Judiciis affideanr ôrlitigan-tiuui caufas ablolvant: non per fìiftvdos vicarios. Quo i fi in eo négligentes tue-rint; Palatini terrarum Nobilitati drem novar elediohi prar/Utuere tenebuntur, ad eligendum novum Notarrum. excepto, G Aotarius Reipubl. causa fit occupatus -vel aegroter. Neque Not arii: neque Vkenotarìi caujas procurent. Sfai fi» Ani P^xcaven^o difficultatibus hominum; Prohibemus: Ne ullus Notarius, & Vice* Par * notarius, apud Judiciuni^ circa quod refident in Offi io, caufas ullas procurent. Ou£ ejl Notarti & Camerariorum pote [las: abfente Judice. 3oan. Aher HP Rrmitros vero ac eorum Judicia, Statuimus in terris & diftridibus fingulis, 1 Ąyfcfol.jłj. * fie: ut con fveverunt teneri, celebrarique. Atubi pro aliqua vice celebrar! noa poftent, pro qua celebranda erant: nihilominus pro eiidem, die, & loco, prout in quibus i pi a Judicia fieri confveverunt, volumus <5l Doceni i mus, ut totiens, quoti-ens Judicia celebranda erant, ad minus Notarius Terre (ìris, perfonaliter (lub eade-poena, pereum, fi fecus fecerit, folvenda: quam ad Judicem, & Sub judicem T ab-fentes, conftituimus) uni cu n Camerarius ffi canteri Officiales venire non pofient) conftitu^tur, cum Libris Judicioru m. Conm quibus, Not'rio & Camera ri is, ho' mines ad Librum venientes, [nlcriptiones facient in Libro; aut deferibant. prout cuiliòct infcribendi, vel detcribendi, neceffitas incumbet. Cum ali qui s redarguir jententiam Not arii. Ca[tm.Maçr /^Um aliquis arguit, alias Nadani^ lententiam cu il i bet Notano T-rreOri, pelli» Vtsitc. ijfy. Vw/ceas vulpinis, abfque om ni contra di diones & antequam ad aliquam audien-Folio 2S tiaiTi admittatur, dare Ck fatisfacere teneatur. St Notarius injcribere nollet. Sfaifm.Petr OrJòd lì Notarius Terreflris, infcribcre in Acla Judicia ria, ea, quae Judex cum i523-f°l- 38 Su^' 305.fol.vet- REGNI POLONII 201N U N. Subjudice decernendo prxceperunt, noluerit: vel ipìe Notarius retteli iter de fede Judieiaria abierit, amicare nolens ea, quac ad officium ejus pertinebant; per* quod partibus aliquid poterit prœjudicari: talis Notarius, per Judicium Regia: Majefta-tìs, delatus priv^itione fui Officti punietur. §. De Salariis Notariorum, ab infcriptionibus, Vide in Titulo SALARIA, COLLEGARUM JUDICII Folio 269. N V N- C 1 l: Qui\ quaksj, & quoi Nuneii Nobilitatisi ad Conventum [unì mit tendi. CU m cerneremus numerum Minciortim Terreftrium, qui adConventumge- Si gif. Crac, neralem deOinantur,eoufque proceffifTe: ut thefaurus Reipubl. in illos necef-ij*^ sarió plus squo gravaretur: & Magna pars Contributionum publicaruin, in illos expenderetmv defenfioque Reipubl. per hoc minueretur; ac item omnes traćlatuSr & adiones, in Conventibus necefiariò cum illis agenda, in longum traherentur : propter numerofam illorum multitudinem; ( quorum plerique in hoc munus fe-fe ingerunt; ut adiones, caufas Judiciarias, in Judiciis* & negotia privata, qusin Conventibus eis incumbunt, pofTeut commodiùs peragerej Propterea Confiliari— is noflris cenfentìbus, in praefentia Nunciorum Terreftrium , ante conclufionem; Conventus prasfentis edici fecimus: & hac Conftitutione nodra decernimus; Ut-in Conventibus particularibus, Nuncii ad Conventum generałem non plures eli* gantur, quàm olim eligebantur,regnantibus feliciter prsdecelForibp noftris, quod— que nullus Nunciorum eligatur, qui caufam & elio nem Judiciariam, in Conven-tu agendam haberet. Per hoc enim & Judicia Conventionalia interturbantur: S. Hédvigis loco aliarum Nundinarum, Budftheten. pro fefto Omnium Sandbruiiv inlHtutarum. la Minori vero Polonia in/oppido Krzepice:fimiliter alia quatuor fora annualia,, pro ipfis etiam bobus; vendendis & emendis-iaftituimus. Primum pro feri> fécunda proxima port fefturn Afcenfionis Domini^pro Mindinis in Brzeg pro fedo Sandar Trmitatis,teneri confvetis. Se-cundum pro'fefto* di vifibnis Apoftolorum'lóro Nundinarum hxNiffa, pro feiìoS. Jâcobisagi'ibritarum». Tertium- pro fefto Sandi Augufiini loco aliarum Nundinarum in prò feftdNàtivitatisfandarMariarinftitutarum. Et quartum pro fefto Sandis Erancilci Confeffóris, pro Nundinis ia Świdnica, ad fertum Sandi Gal-li agHolìtas; quo locorum & vìarum compendio & pafcuorum copia, qux: circa duo pradida oppida, major quìmi; alibi fuppeditari fertur, poffint facilius, tam (ub-dki> noftri, ad pellendos illuc boves, quam etiam ipfi homines externi ad eos , ia eifdem locis emendos, ac inde- commodius expellendos adhortari. Cònfervantes nihilominus,. prout conferva mus pradeotibus, in robore fuo orania alia, & fiugu-la fora in aliis Ci vi ta ti bus, & oppidis Regni ooftri, aliisquibuicunque temporibus io veoditiooe & emptione ipforuuiboum,.dudum agi & celebrar? folita, Inhihen-tes prgefentibus: nè quifquam cujufcunque fîatûs,condîtionis aut praeemioentiarexi-fìatr ad alia renrotiora loca, extra Règnun* noftrum,, boves iplos oellere prxfumat; fub pœnâ fuperius exprefia, & graviflima indignatane noftra. Ne autem de prac-fatis Nundinis in oppidoSrzem, quater in Anno, in Krzepice; tot etiam vicibus pro emendis, & vendendis bobus, per nos inflitutis: nundinis in Germania & Silefia priùs celebrari fai iris correfpondentibus, quifpiam fuam ignorantiam practendens, pxnam eandem incurrat: Mandamus vobis Locorum Capitaneis, ac Civitatum , & oppidorum proconlulibus, & Confulibus; ut eas ipfas Nundinas diebus forenfibus, ac feftiś circa Ecclefias Parochiales, per publicas proclamationes, ad univerforum & lìngulòrum,, quorum intere^ notitiam, deduci faciatis, pro debito officii veftri, & gratia noftra, aliter non faćluri. Datum Cracovia feria quarta proxima poli Domiaicana Palmarum. Anno Doaiiai 1524. Regai noftri. Anno i§. n _ / ^ 3o8.Mvet. REGNI POLONII, 203 O B L Palatini provi dem: ut omnes res libere,-per talenta tfulnas, in Nundinis Civitatum vendant ur: Privi legii s Pofhanienfium^aliorumve non obflantibus. LIcèt Privilegia, Civitatibus oppidis, pro nuodiois habeadis dari confveta, Si gif Crac. liberam facultatem contineant mercandis vendendi,.& emendi •* tameo quja^ijoy. foLô delatum ert ad nos, per querelas iubditerrum; quod^non obftante eadem ; libertate^, Mercatores Polnanienles prohibere confveverint: nè tempore Nundinarum exter- -ni Mercatores, & qui noa funt Cives Pofnanienies, mioutim, ac per?taleota & ul-nas5,merces fuas vendereot: corilìderantes hoc fieri in prsjudicium Privilegioruai Regai, pro eifdem Mindinis dati cenfvetorum, Statuimusj'nhibentes:,Nèinfuturus „ per eofdem Cives Polnanienles, ,aut quofeunque alios, libertas eoruodem:Privile-giorum impediaturo* daotes facultatem> Negotiaroribus, ad fora & Nuadiaas veoiea- -tibus, aegotia exercendi, mercefque fuas vendendi, ad Iibras, talentum, vel i in Parochia illa, ubi pignorata illa haereditas fita eft, aut praclèrtim in Colloquio generali, faciat fieri publice, femel ad.minus in aaao uoam Protetta- -tionem; ad denunciationem illius obligatac haereditatis: nomenque, &fummam pecunia, pro qua impignorata extat, exprimere faciat.- Qua Proteftationeficfadła, <& deouociatiooe, didus obligaas, aut proximiores ejus io gradu, (ut pracaiifium eft) > infra triginta aanoSs rediinendi & liberandi prardiftam haereditatem, plenam &li-^eram habeant facultatemo Quod fiioon curaveriat, vel oeglexerioVper coatiou--os quiadecim aanos 5 didam facete. Proteftatiojiem : ab ornai Jure haereditatis fic.:-obligatac,(featiant fe cecidilTe.. §. SIMILIS- Qu a mvi sp r 21 cri p t i o poffeiïib n is ', five haereditatì? 5l.m>pecuniis Vladislla-obligatae, leu impignoratae in;quibufdam io: ideo Statuimus: Quod pater pro ne qua m filio, & ë converto, minime có- 1Folio %p. èrceatur, vel puniatur. Et idem de fratribus germanio, vel quibulcunque conlan-guineis, declaramus fore iervandu. nisr pater de culpa filii, vel filius de culpa patris, aut frater de culpa fratrisy participando in crimine, delatus vel accufatus fe nequierit expurgare. quia tunc: fecundiim exigentiam culpse, puniendum efiecri-men decernimus. Sed committens crimen, fecundùm magnitudinem ejufde, per-cellatur: & puniatur, in bonis mobilibus, feu in parte hsreditatis, fibi contingente, Nobis & noftrœ curiac applicanda. Parentes non tenebuntur folvere pro filiis: fi aliquandoper lufiimaliquid amiferint. Vide in Titulo LUDUS TAXILLORUM. Folio. 179. PAX. £17. fol: feti R E G N 1,. P O L O N I iE° fi A P A.:. X uìd pacemtś. unionem Deus nos invitât» Vthor pacis, ad unitati*. & pacis .Spiritum., iuis rigorofis, snandatis: quotidie..nos invitât.. \ & Magiftrì Pacis (S.belli, Cbaritatis, & Odii :antithefis. ... ATtendentes, quòd non nifi in pace9 pacis opifex Deus perfeélè coli valeat* & eâjiihil in Mundo exoptari poiïit pretiofius, aut defidersbilius #■ concupilci. Hi ne eft, qoiòd nos - non abfq; interna conrpaffione, Sagravi _ pr:v:t cordis amaritudine re cenfentes: quot & quanta Enaia, ex guerris, & diflen- ^ fionibus procédant: quotque ex contentipnibus, & bellis, ( fi ea n crtalcs ^a- concordia gant ) odia Jiominutri, non fine etiam anin^arnm & a:tern^ ialutis. clilpendi- jKftr j^gm is5a€ excidiis ciuitatum,', provìr-.ciarurrique & terrarnm, ac. in illis degenti- ura, interitus lublequantur: l Vivimi s dépérit cultusô & fargulnis erfufio o- gìfiruprup ritur: Cumq; talium difeordix atq^ bella, non lolum^le, fuolque, icd etiam jia. i^j^t alios plurimos trattura lunt, veri Imi ili ter in prxejpitiuiB & ruinami propte- rea fupreinis affectlbns exoptamus: ut non creicaot jurgia. fed juxta ma» giftram honorum omnium Chacitatem." quae oihit lapit extraneum,nil afpe» - rum, nil confuîumî imo propria virture nutrit concordiam , diflociatos iuncrit, pacem & unitatem< conlolidat: acr lauclem & ^loriam cmnipotentis Dei^& beata: Mari*Virginis gloriola, totiufque H erarebix cxleftis, propa- - gati'onem, Fidel, cultum jurtiti^ & reiigionis ChriiUana, faiutikrum.incre- -tQentum.&c».. Jterum paXL laudatura - IN ter hura znx~< voluti t atte • défi d er i a, qux in aliquemcitraDeum finem, at-" Idem Vex que rerum omnium opifieèm diriguntur, nulla res optabilior, nulla gra-, FoL ąi* tior, (quemadmodùm quotidianis experimur effe^ibus) nulla deniquehu- - mano ąeneri sequè falutaris, neceiTaria, jucundior* & utilior ,- quàrn pax : habetur:- in ortu rederptionis Domini noftri Jeiu Cbrifti, hominibus bonae Voluntatis denuntiata per AngeloSi &■ in receffu ad Pattern, cœtui Apofto- lieo, & univerfis Apoftoloriim fequacibus, geminata * donation^ relifta & -repromifla.i , . c §. SIMILIS. Attendimi!^ quales fint ver^ pacis rructus: & quanta iUJcm, feelli pericula:. qualiique vafbitas diicordiamdubfequatu. . Expedit J^eipuL ut e jus. munkipes quiete* vivant, . EXpedit Reipub, ut fubdlti quietò vivant»: quod fiet: fi nulB nocean^ Pe* in vktutibusiconvalefcant. . 1 ric% 15** - Ghiaie s cives:ejje opor teatr- & quód pax1 Ó' concordi» ? Regi bus, cufiodienda9 - TJamvìs diîponcnte Domino, fubditl debeant effe pudici, modeftî, ju« r Cafimìrus ł fti, ac pacifici .* effrasnata tamen cupiditas eoulque progreflfa eft: uc Mag. itff* nifi à cuftodibus juftitiae frsenaretut: tuuw proteso concordia pax ìater komines deperlrent.- pecunia; Vide in Titulo MONETA* P ECU S. Dr pecore ex feminibus » ' Eee- Uc PEC. Alò v S T A T U T A, fibl.ven.jis: Cafim.Miig. T "TT quitibet de proximi indemnitate vigilet: à damnifque & jaâuris diii-Vu lic. U gentiiis cavear inferendis: Statuimus: Quòd fi quis alterius iemina,ju-folti y. mentis, vel quibufcunque majoribus pecudibus.s depafcat : quòd ille homo, cujus pecora reperta fuerint,.pro quolibet jumento, vel pecorejU-' nam quartana denariorum damnum pafTo folvexe leneatur,,. Pecora; quando ad for e fia m Ęegiam dan tur w„ r m \ D evitandam autem quamlibet altereationem, Decernimus: Quòd ad v'V' ót" jfV ^roxim^oreni Caftellaniam, leu curiam Caftettaniaì, five fu eri t Regalis,^ fyq'z five alterius cujufcunq; Judicis, jumenta damnum pafius depellendi °W' ^ habeat facultatem, ita tamen, quòd teftimoniò vicinarum, in propria domo jumentis, five pecoribus,per no&em lervatis: in craftioo autem * ad proxj,-*-mio,rem cut lam CafteUaniae, pr^dìda jumenta depellerc.teneantur, ; Si pecus triduoÂHineaturo. ITem, fi aliquis alieujus pecora frabuerit, quocunque modo: & ea non de-derit, ad foreftam Regalem, alias Do obory, ad diem tertium: tunc fia-pud eum areftabuntur: per Minifterialem, & per duos Kobiles citatus, Folio i2j, jn Caftro refpondebit: & reftituet pecora, cum pœna trium Marcarum. Sed Judex Caftri, pro damno partes, non judicab.it; fed eas, remittet , ad terra; Judiciunu. Si pecus è damno ahaUum^ ad fidejuijionem non delur.-. Ibidem» TTem,iI aliquis alicui pecus detineì* àlias ïuymuiei de damno: & noîue--I rie ilìud dare ad fidejuilionem,CLim fuerit monitus per Nobiles,&Mini-"•"ilerialern: pro tali nondatione debet citari ad JusCaftrenfe: &luens pce--nam trium Marcarum, debet dare pecora ad fidejufsionem: cùm^ deducetur priùs,.quia Jllud dare notait- adfidejufsionem,. Fic autem iftud ideo: ut nò pecora deftruerentun propter longxvam detentionem. & item ea ratione:: quia Jure Terreftri non citò-, adiri pollit reftitutlo pecoris illius aba£ti.Pro pœna autem iila, Judicium Caftrenfe non. judicabit:. fed pro damno ilUto^ Judex Caftri partes ad Jus Terrdìre remittec*. De eodem<,. ibidem T^erD5 ^ qufs pecus aliemim in damno abegerit, aut fimpUciter fervave— I rit: teneatur ilìud dare intra triduum, ad foreftam Rçgiam, alias do obory >. ubi fi aderir dominus pecoris: dabitur fibi adcautionem fidejuQoriam; pro damno, remittentur partes, ad Judîçium terne.. Si autem dominus pecoris non effet tunc, cùm pecus daretur ad foreftam Regiam: tunc iite,qui fervat aba&um pecus, fidejubebit* qua fidejuffione fa£ta, dandum erit ei vi-cevetfa ad lervandum, in cautione fìdejufforia, ad duas fèptim^n^s. qui bus decurfis, iterum pecus pradentabit in forefta: &iterum Burgrabius roreitas reftituet ei pecus, in cautione fideju0brip, per alias duas feptimanas. Fier autem iftud poteft, ad alias tertias duas leptimanas: videlicet pro tertia vice fidejubendov, & qualibet vice, abaftor leu confervator pecoris dabitBur-grabio Fertonem-Jurìs Regli, in ultimis duabus leptimanis, conférvatori in Cautione prsefixìs. Sì dominus pecoris veniet: dandum erit libi pecus^ in cautione fidejufloria^pro damno verò, remittantur partes ad Jus Terre-ftre. Si non veniet dominus pecoris: tunc confervator pecoris,pr3elentado pe1* cusBurgrabio in forefta, habebit medietatë pecoris, taqua Jure lucra ta: ôtme3* diexas debetur mêfas Regia^feuad mela Regiaf Cuoi ante Et ìpla pecoris divi^ f2o.folveta. REGNI POLONI M. iii POEN. lîo, inter partem Régis, & partem confervatoris: confervator & pro damno, & pro illis tribus Fertonibus, pro Jure Regio in Forefta datis3 medie--tate contenais fit pecoris,. feu pecudum/. Si Tenutari i honorum J^egalium^ pecora, de. da mnij ali gant•. ITem Statuimus:. Ut Tenutarii bonertm menfse ncftrseRegix, fi vicinîs, aut aliis heminibus injuri^tl fuerint, teneartur ftare Judicio Terrcftri: tn NuJZOm poftquàm fuerint perinj»—^ąro oaiTos, evocati» Ert fi pellant pecora, leu u.. PRopter differentias, inter Capitaneos Terrcftres, & Particulares diftrì-ftuum, pro executione perìucrorum nonnunquam exckatas: - cùm eo-•««yOT.ffcvv rum alter in alterum executionem differret; confveverant negligi lub-FcIìq. u#.: dite noftri, In effe&u habend^juftitke, jam pridem decreta: Idcirco ftatui-mus.vQuòd Capitanei diftri&uum, tenentur & debent exequi omnia perlu-cra, contra omnes diflri&ûs fui fubditos^iub pœna centum Marcarum» §. Pignorationem de perlucris, Videin Titulo PIGNUS ho.c Eoi* & reliqua de perlucris,. eodem loco*. De injujla concitatione3 ad Jatisfacìenduma ~ ITem, Gòncitatus ad fatisfaciendum, non potetl aliquid fibi in auxilium recipere,.contrae A&òrem:: excepto quòd condcmnatio minus jufta eilet,:jn perlucro: vel fi nomen aliud effet fcriptum in Citatione> quàm in Goncititione. Et fi Còncitatio ex hòc effet mala, videlìcet exuconditioni-bussfBperiùs deferiptis^ tunc A&or amktit id, pro quo citavi t* ~ Reliqua de perlucris, VideinTit. PROCESSUS JURIS. P I G.N O R A T I O ' S E U P I G N U S„ Dé pignori bus: quòd ad curìam palatini ° vel Cajìellani^ pelli .pojjunt^ ITem, ubi xuria^noffefunt ' remota terrigena noftri poffunt pignora recepta, adcuriam Caftellani» aut Palatini, in terra illa commorantis, propellere^ Pignorando pro Exaftionibus Jfy^alibuSy quid accipiendum. ITem Statuimus: Quòd quotienfcanque per Gapitaneos noftros, aut eorû vices gerentesjimpignorationes. fieri contìngat, ex. decreto; Juris Terre-flris; aut pro Exatttonibus Regalibus»--ut non exigant ipfkPalatini plùs,v quàm illuda quod pro pignore recipitur. quod pro luis pignoratorlbus,aut Minifteriah, confveverunt ipii pignoratores. lacere. quod omnino fieri pro-hihemus* Bos pro pignore recipiaturi Jì furtum redimatur, - Olumus^ quòd OfFiciales, alias Minifteriales* quando pra furtapigno*-rant, habeant bovem mediocrem<> . Mo& antiquus pignorandiy pro pœnis Judicialibus.. T in rapinis,.aut pignoribus noflrorum lubditorum, aliqui&imodus ha--beatur, & obfervetur: confveverunt enimha&enus avari Judices,& eo* rum Officiaies.* ut, poftquàm pro pœnis, aut tnuł&is3 in Judicio conde- mna- Ctwfvetua. terraCra-tc% Folio,, 122* Crtfìm. li' slic. ijóg, Polio 32». Cofim, w* iN/fJzowa^ Folio ^4. Cafim. Mag* Vnhc, ìj jfc Ca/imir, Vistici* U j|2. follet. REGNI POLONII.. 213. PI G. innatis, aliqnos pauperes^ autNobiles, cujufvis fiatus, impignorant & obli-gant, ftatim fpolia & pignora dividunt: nullam gratiam & benevolentiam pignorato facien^es, ad fuccidendam itaque & ampucandam banc confve-tudinem perniciofam, eamque oblervari ampliùs nolentes & prohibences, Stamfmusi Ut fi quis Judex, Palatinus, Caftelianus, aur ipforum Officiales, vel m al e fi ci o rum Judex, qui Gpraucâ dicitur, aut alius quicunque,pro pœ-nis Judîcialibus per eos latis, aut aliis exceffibus, aliquem noftrum terrige-nam} divitem vel pauperemj Nobilem vel fimplicem, impignoraverint, vel pignorare juŒerint: pignora inequis,pecudibus,aut in aliis fubftantiis quibuf-cunque, fie recepta non diftrah en do, veî minuendo, (fi fuerit in ^ftivo tepore, duabus feptimanis integris: Si azitem hyemali tempore, ofto diebus) illibata per recipientem debeaneobfervari: five juftè pignorati fuerint: vel in» debite rapina in eos commuTa. Et fi extunc per illum, vel illos, quorum vel cujus fût pignora^pro coœiffis pœnis,non fuerit illis^qui pigooraverint, la-tisfa&uav. vel {uam innocentiam non oftenderint: tandem Ûcitum fit illis,qui pignora detinent, illa dlftjrahere, dividere: ôc pro libera ipforum voîuntate convertere*. Quòd fi taies Jiidices, aut aliHuperiùs nominati, fu» avarilìx non parcentes, infra praediâa debita tempora inter fe diviferint, aut dilïipa-ver.nt, vel etîam alienaverint: unum animal de prœdi&is, damna paÏÏo3juxta valorçm anîmalis deperditi ( quod fuô comprobabit Juramenïô) cum pœna Viamadxiefiâ tenebxintur rellituere. Hoc itaque Statutum iaiubre, pro-pter noftrorum Judicum,&Procuraïorum rapinam enormem, quam fxpius commi ttunt, ad ipfos, & ad jud i ces ecrum excendimus, & promulgamus. » v Pignora5 pro contumacia acpœntîi* Xperient,'a nos edoeuit: quòd quandoque non Contumaces pro Con-j tumacibns, vel ipfi Contumaces etiam, rr.odum & illud, quod juftu- \ & «quum ed excedendo, pro Contumacia puniuntur, & gravantur: ( in eo videlicetr quòd cùm in aliqua villa pignora recipiuntur,\bi fex boves 0 ' fuìrint recipiendi, triginta vei quadraginta recipicoantur; & antequam ad ìocum debitum depellebantur, permodum rapina, in non modicam paupe-rum deftru&ionem dividebantur, & confumebantur ) ideoque ad fubveni-endum huic morbo peftifero, Statuimus, & ordinamus certam quandam menfuram, & obfervantiam : videlicet, Qiiòd pro prima Contumacia punienda. Mi ni ft erial is cum duobus famulis Jirdicis, ad villam accedens3 ( ficut alias prasmiilum ed ) fi dominas villse tatìtummodo fusrit culpabilis, in duobus bobus duntaxat impignoretur. fi âuteKmethones,aut villani,extite-rintrculpabiles, & citati Contumaces: quilibet eorum tantum in uno bove pignoretur. Et idem decernimus pro fecunda Contumacia effe faciendum, & obfervandum. Si autem tertio-dominos cum viUanis-, fuerint contumaces, decrevìraus*quòd Contumax caulam, pro qua dignofeitur efle citatus, perdat & cadat ab ea,per fententia judicantis. Deciarantes nihilominus: quòd di£ci boves pignoraticii, per ipfos Judices, in sefłate duabus îeptimanis, in hyeme vero o£o diebus, abfque aliqua diûraôione oblerventur. Volen-tes denique, & decernen; Quòd dićli boves pignorati, fine pœna cujuslibet Contumacia, tanrummoda Ncbis & Judic,v noftro applicentur. Decerni-nius etiam, & Statoimus: Quòd fi pradi&o Minifteriali? deputato ad ean-dem pignorationem, cum familia ipfius Judîcis, villa pignoranda per domi-mim villae & villanos non permit tatù r pignorari, juxta pnemiflam leu prx-di£tam imitationem: vel fi ipfa pignora habita, per eofdem doœinum aut villanos, in villa, vel ante villam, feu in via recipiantur violenter: dolum rebellionem eorum puniendo, volumus: quod pœnam Piątnadziejfa^ qua& dicitur 15. alias, iidem rebelles Nobis, & Judici fol vere teneantnr. &n.ihi*-loininus cum alia pœna Siedmnadzieftay eadem pignora denegata, vel vio- FiF • len ter / P I a4 S T A T U T A f0l.vet.3H tenter abîata, in terrai iter obfervare aut afsignareftçneantur* Qui fi indan-dis pignoribus prsedi&is, & in latisfaciendo de pœnis prasdi&is, fuerint dolofi Se rebelles: ita quòd forte Judex, propter potentiam eorundem, ad puni* endum & pignorandum eofdem pavefeeret: Volurnus & decernimus,quòd pœna Siedmdziejiąt di&â, noftras Caméras applicanda, puniantur.. Pignorai i oni s modus ». Gûftmirus fjRaeterea quia per frequentem & immoderatam pauperum pignoratio-Mag» Vi- L. nem, plerique plurima damna, & opprefsiones multiplices patiuntur : slic. i^So. ( videlicet in eo, quòd Catervatim, & in turmìs, non permodum juftiti-Rjlio ij,. ańx poteftatis, adaliquam villam pignoratores aecedentes, damnàbiiiter,& interdum abfque Judicis mandato, & fine culpa domini villa?, vel villano-rum, committere plurimas prsdumunt rapinas,p?&textu pignorationisYqua-propter fuper hoc providere volentes, Statuimus; Quòd deinceps Judex,vel Subjudex, ad impignorationem faciendam, non plures quàm duos tamilia-res,cum Minifleriali tranfmittat.- & quòd fine culpa vel caufa, aut non con-demnatos feu conviâtes, aut in Judicio non confeifos,. ipfe Judex, vel Sub-judex, non profumar vel permlttat pignorari- Quòd fi ipfe judex, vel aliqui al ii, quavis authoritate, vel potiùs propria temeritate vel prasfump.tione pignorare, vel potiùs rapinas committere praifuraant: prxciptendo decrevimus; Quòd pecora, vel quaslibet alias res, rarione impignorationis ablata& recepta, Judex domino villse, & villanis vìllae ejuldem., alTeretibus fe indebitò, & contra jnftitiam effe pignoratos, remota &ceflante qualìbet difficili tate^ ea-dem pignora integraliter, & ex toto(prxmiifa tamen, & recepta fidejufloria cautione) reftituere teneantur: Termino eidem villx domino, aut villanis pignorati, ad oftendendum iuam innocentiam & juftitiam, afsignato. Et nihi-iòminus, ut audacia & temeritas pigoorantium reftritigatur, Decernimus : Quòd dum praimilTo modo patefa&a fuerit eorum innocentia, Judex &: Subjudex, qui tenent Jurildi&ionem, ab omnibus & fingulis, qui fuerint in di&a impignoratione, vel potiùs rapina, qui vel auxìlium praiftiterunt, & a quolibet illorum in Ipeciali, recipiant pœnam Piątnadziejla^ domino vili# pigno-rato, damnumque palio perfolvendam,. Pignoratio in perlucis^, ConCvet'i /*^Um aliquîs fuper aliquo rem habuerit judicatam, alias perlucratus tue--terraCra-■ y ^rit Jus: & dabitur ad bracbium Capitanei: extunc ille, qui perlucratus Mv.ijor * duabus vicibus debet ire ad pignorandum: & duabus vicibus ad in- Bolio,m, tromifsionem. & pro qualibet repercufsione, debet condemnare pro pignore, -, Sc pro intromiCsione. Et poft hoc Capitaneus debet deftinare cum eo,autho-ritate fua aliquem, fuo nomine: & intromitcere vi&orem, vadiumque impo-nere tenebitur., $. Quòd pro pœna Nobilis,; utpote Obligatione, fîdeju{Toria Cautione, tion debent pignorari Kmethones;: Vide in Tit. KMETHO, §. De pignoribus apud Juda',os oppignoratis; Vide in Titillo JUDiììIs* p i s c e s;. De furto pif cium;, Cafim» Mag. 0^xterea Statuimus: Quod fi quis iia alterius villa ve! pofleffiòne, in IacUj Visite. 136g, 1 piccina, in aqua fluenti, in fœno? f/rumentis, furtum fecerit: Judicio con-ïïoho . viftus, damnum palfo fatisfacere teneatur: & domino villa:, in qua hu-jufmodi furtum commilTum eli, ipfe fur pœnam folvere teneatur» Depa-feentes vero & incidentes gramina cium falce, in tunica vel pallio impi-gnorentur. PYXI- 32,5, fol. ret 4. REGNI POLONIA. 21^ POH P Y X I. D E Capitaneus providebit: ne vel équités, velpedites pyxides defe* rant, Çrœterquam in terris RuJJiœ* N'Emo deinceps tempore pacis, five eques, five pedes, pyxides^ breves, si gin Pe qùas lecznice vocant, deferre audeat. ab hac tamen Conflìtutione ter- me. 151g ras Ruisise libéras effe volumus; qux parata arma, contra infultus beili-um, habere femper folent, & debent. Qui aliquem ex., pyxide occiderit^ aut vulneraverit, SI aliquis ex pyxide aliquem vulnerare, aut occidere prasîumpterit : talis g. ^ . duplici pœna puniri debet, p^o occifìone tamen, ferutinium fieri debet. ^ * Nemotaioen audeat cum onerata, alias ÏLn&bitqrucznicfaïn C^vitacibus incedere,vlub pœna 14. Marcarum. Qui vero contra ejufmodi i'ra.tutum incedere prxfumpferit: illam Otïiciuœ Capkaoeì cum pœoa reclpere debet. Qui vero illara tradere nollet: tum pœnam duplicem xa* Marcarum Htccû-bet, pro qua Capitaneus, In OiFicio iuo tacere debet. Chìt, vero ISobiUs hn-poiTeffionatus, vel Civis, vel Kmetho iilam geRarett tam dm in tnrri per Ca* pitaneum, vel Officium illius detinerì debet: donçopœram.lolvaU-. pondu s. Pondus & Men fur a Cracovïtnfis cum Pofhcnienfi^ fnt œqualiai Leopoiienjïs verà cnm Lublincnjs\ - r ^ s r Sigif.Crae, T squali tas fervetur in Regno, ponderîs & meniur^, Starurmust Quod pondus ilaterse, & fimiliter ulna Cracovieoiis, cum Folnanienfî, fint perpetuò asqualia» pondus autem & ul nam Leopolienfem, ac Lubliaeniem^ ex rationabili caufa in fiao ftati ^emanere volumus* Menfurœ Plocenfìs Tcfn ani enfi e xœ qua tur* Ilbram & pondus, quamadxquari Nuncìi terrx Plocenfis libra: & ponderi %'T* .^Civitatis no(lr?2 Pofnanien. petierunt, Paìatinus, Capitaneus, Caftellani, l%1, Zi exterique Officiales terrse Plocenfis,advocatis ad fe Civibus &mercato-ribus Civitat.s noftrœ Ploceniìs, illam mandato noflro cosequabunt: ôcasqui-valentem confcituent. prout eis meliùs&commodiùs videbitur. p o r c u'" &•: Sì alienos porcos9 in tua fylva reperìase STatuimus etiam.-Quòd quìcunq,* fcropbas proprias, ad glandes fyîvae al- Caftm MagK terius depuleriti hlc, cujus fylva fuerit, pro prima vice, porcum unum: (e- ltsl!c' lM* cunda vice fi invenerit? duos porcos magare poterit, & vaieat: & tertia ^°li0 & vice fiìnvenerit, omnes Icropbas pellere poterit ad curiam noftram vicinio-rem: eafdem nobifeum per medium divifurus. ità tamen: quòd ubicunq;pra> ^iôos porcos, infra fuos limites mafìaverit, fignum in arbore faeere tenea* tur. Et fi pars adverfa, damnum ibidem illatum elfe negaverit: tunc impi-gnorans tenetur fignum,in arbore incilum &fa£fum, exhibere.- & hoc proprio fuo Juramento firmare.* videlicet, ibidem porcos elfe inventas. §• Quando quis porcos, per bona alterius peliere voluerit: quomodo id facere debeat: Vide in Titulo SYLVAo POSSESSO R>- De pojfejfore ad prohationem admit tenda, \ O pr?ecludendam viam calumniis, per Nos provi fum eftr quòd fi quis ^laâ'^eh X\vellet quempiam, pro haereditate impetere: dicendo,,polfe^ionem ean-^f' , FfF z dem iQi.44* 216 S T A T U T A fol, ver. 32*?. dem in obligation^ aut pignoratone pofsidere, & tenere: quàm fortafsis légitimé & libere pofsidet: quòdtunc poffeffor, Astore repulfo, ad probatio-nem teftium admittatur. & maxime, ubi utraque pars literatoria & légitima teflimonia, fuper hujuîmodi poffefsionem non habuerit, In tali itaque calu, pofieffotis nrobatio admittatur. §. Poffeffor quam ha beat în bonis emptis* Prxlcriptionem:- Vide in- Titillo PRJESCRIPTIO; P O S S E S S I O N A T U Si JSJullus etiam terrìgena pojJejJIońatus^ pro aliquo excejju^ nifi fit Jure conviHus, Qaptivandus Ex Privile- /^-^terum promittimus & Spondemus: Quod nullû terrigenam poffefsio,° ghjagel. in atum, pro aliquo exceffu aut culpa, capiemus, feu capi mandabimus*-jedlna îjfy nec aliquam vindictam in ipfo faciemus : nifi Judicio rationabilirer fuerft FoIìq 52. conviens; & ad manus noftras, vel noftrorum Capitaneorum, per Judices e -jufdem terrain qua idem terrigena refidet,pndentatus. Ilio tamen homi u e, qui in furto, vel in public© maleficio, utpcte incendio voluntario,raptu virginura aut mulierum, villarum depopulationibus & fpoliis depre-hendetur. fimilitei illis;.qui de Te nollent dcbitam facere cautioncm vel da-re, juxta quantitatcm exceffus vel deii<£li5 exceptis. lSIu.ll} autem bona feu poffefsiones recipiemus: nill fixent judicialiter per judices compétentes vel Barones noftros nobis conclemnatus. §. PolTelïionati pecunia quomodo areftetur: & ubi areilentur impof-lesionati. Vide ki Ti tul® A R ESTA TI (X Foli o 13. t r L, A N- T' M, De piantarum defirucHone^ vel evtdfione. €aJìm»VìsJì, ^Tâtuimus & decernimus: Quòd fi aliquas plantationes, jim infertge& ra-1^dicatîe, evellentur & extirpentur: etiamfi fuerint propria ipfins extirpants: qui debet medietacem illarum plantationum climittere in folo, feu a<* rea; pœna fex Marcarum teneatur. r l e, e e r 1, Tlebeii ad majores Ec cle fias non r e ripiantar > ITem q.uamvìs per divos olimReges Polonia, prxdeceffores noftros,ex antiquo fuerk conftitutum, & aìiquanto tempore inviolabiliter oblervatum: utpropter defenfionem Ecciefiarum, ac bonoruni Ecclefiafijcorum, in prin-utpó.Fol.m* cj a|j^us v[^eliCet5 GbeCnenfi, Cracovienli, Pofnanienfi, Vladislavienfi, & Plocenfi Ecclefiis, non fufciperentur ( prout non iufcipiebantur ) ad Dignita-tes, Perfonatus, & Officia, ac Canouicatus, & Prebendas ignobiles Plebeiaeque perfonse: quse ad defenfiones Ecciefiarum, in Regno noftro perneceffarias, (pndertim propter homineslicentio{bs,&crebras expeditiones bellicas)pa-rum aut nihil prodeffe poffuntEcclefiis: ièd duntaxat recipien di erant Baro-jnes, Generofi, &Nobiles: è quibus prompta,& facilis Ecciefiarum defenfio effet: tamen cùm per dillimulationem quandam, in oblervando Statuto & privilegio veteri habitam» quam plures ignobiles ad Eccleiks praediftas his temporibus fumerentur: ita quòd Ecciefiarum bona, cernerentur omni de-tenfione deftituta: exindeque magna in parte vallata, &deftrufta effe: & in nonnullis locis, adeò annihilata: ut non extent domus,in poffefsionibusEc-clçfi'x habitatoribus commodae, Ignobilibus illa minime defendentibus: Sitimi e^iam animadvertentes gravifsima, nedum Cleri, verùm etiam Regni noflri aCfóipub. incommoda: quse ex refervat'one Beneficiorum, vivente poffeffore tinper adinventam, ac etiam ex penfionibus,perlonis extra Regnu noftrum Poloni» genitis,& babicantibus (ut quotidianis experimur effeâi- ki ic\ 3^,fòl:tct: UGNI POLONI Mi- 7 H bus) evenire confveverunt: perquas cultus divinus minuitur: defenfio Ec»-defiafticx libertatis adimitur; & abftrahitur facultas perfonis idoneis, Reip.. Ghriftianx Regnoque nollro prodeffe volentibus: Scandalaq; exinde à Clero, in plebem lubje&am nobis, oriuntur: Pro tanto nos indemnitati non minus Reipub* quàm Ecciefiarum Regni noflri, in fcae parte providere(uti te-nemurj cupientes, Statuimus: Ut in finguhs Capitulis Ecciefiarum fupralcri-ptarum, ad Dignitates, Perlonatus, & Officia, ac Canonicatus, & Prsebendas : recipiantur perfonx, tantummodò Regni Polonia indigense, Nobilesex u- -troq; parente. Quorum "Nobilitate!» fie conftaret probabilem efle: uti injure Regni noflri communi,Nobihtatis irreprehenfibilis probari confvevit, Ghiot tamen-plebeìi, & qualex, adEcelefias Cathédrales recipiendì funt*. "T y Erùm nè quid ea re a£lum videretur effe, in odium Plebeiorum^quo-y^.^^ y rum condirlo, perinde ac ùt confvevit, prserogativis gaudet 1 p e eia l i bus^^r. Fi Uitu in Regno noilro ) idcirco tametfiNobilìum nati videantur sequè doćfi^ ôc plerumque doćliores plebeiorum natis: non fueritq; Capitulum, quod doiłoś ac do£tifiìmos Prselatos,& Canonicos^ Nobiles haud condneret, non mi- -nùs neceffitati, quàm etiam honori & decori Ecciefiarum fufficientes, con-iblereq; feientes, atq; folitos: tamen ultra eofdem Dolores natorum Ko-bilium, in Capi tul i s exiflentium, Decernimus admittendos plebeii geiìeris e-oidem Dolores, numero & ordine infra fcriptis, Videlicet quòd in Ecclefiis prxdi&is, in quibus habentur Dolores, aut Le&ores,juris ac Theologìx, ex^ antiquo five etiam noviter fundati,aut ubi habendi lunt per novam funda-tionem fiendam,adeos datos,unus in Theologix, unu^ In Jure Canonico, 6s unus in Medicina Eacultatibus promoti. Ineifdc m vcròEcclefiis, ubi noo habentur fundati Dolores prxdi^i, Demiffis quilpiam ignorantiam allegare*: in futurum. Deeodem numero Plebeiorum, ad Ecclefiàs Cathedra»-les fufcipiendorum; • Alexanrf. /$. D Ecclefiàs Cathedrales in Regno noftro non fufcipiantur,in Epifcopos., Rex inRa-- jKapradatos, & Canonieos; uifi Nobiles ex utroque parente, & more Nobi* dam, /505» • jium educatii utq; Plebeiorum certus fit numerus, circa ealdem Ecclefiàs, łoiw uó, Et^qui ex eis,adEpifcopatus & Pradaruras eve&i funt, qui noti effent ex parente progeniti, & educati more Nobilitimi ad altiora non afeen--dant*fub pœna perpetui exìlii, confifeationis honorum, parentum & con-fangvineorum, eorum, qui niterentur venire contra hujufmodi Ordinatione; iub prsetextu authoritatis cujufcunq; Quapropter prxfens & intra fcriptum Statutum, fuper hoc publicitus editum, noflris praefentibusj & aliis per nos approbatis praedecelïbrum noflrorum Statutis, acPrivilegiis perpetuis,aferi-bìmus hujufmodi iub tenore. Statutum Ecclefiarum^ feu de Plebe iis^ ad vota Sereniffima Frincipis âommec E-lizabetbjìei gratiâ Regina Polonia^ genitrici s no firce jancìtum : contmens, qui* > & qualiter ad Epifcopatus^ d Dignitates Ecclefiarum recipiendi: & quali ter Nobilitas talium probetur in futurum. - Folio 117, T'Olentes tempore noflri felicis regiminis, obviare tempeflivè periculis Y difTenfìonum, & feditiònum inteflmarum; qua?, omni externo bello funt graviorcs: quarum difTenfìonum nonnulla indicia jam pullulant, ex eo: quòd Dignitates, & loca Ecclefiarum Regni noflri Cathedralium, interioris flatus homines fsepè per ambitionem qu^rere confveverunt: cum periculo mani-fello ea run de Ecclefìaru, & dìgnitatum,& cum prsejudicio noflrie Nobilitatis : quaj ab antiquis temporibus,Jlabor û & virtù tu fuarum officio,eifde Dignitati-bus Ecclefiaflicisfemper prìeficiebatun tu quòd eadem Nobilitas fuis propriis cervicibus, à cafìbus bellicis Regnu ipfum defendere confvevit,& aflrifta eft* tum etiam eide Ecclefìae, propter genus & aflìftentiaiuì ipfìus,invice fub pace & defenfìone debita exiflebant: quod effe nequaqua poffet: fi per eos regeren-tur,qui eâde afTiflentiâ,& cîeterîs adminiculîs protegendi ipfas, carenti Proinde 331.fol.ret. REGNI POLONIA 219 PLE inde comuni Gmniû Confiliariorû noflrorum coiifilio & affenfu,atq; ejufdtm univerfc Nobilitati expoflulatione,hoc prìefenti Statuto & decreto,perpe-tuis temporibus duraturo^Sanxìmus, conflituimus, & irrevocabiliter decre-vimus; Ut de cantero ad Cathedrales Ecclefiàs, in Epifcopos in eifdem Eccle-Jfiis, in Praelatos: in Collegiatis vero Ecclefiis, ad principales Dignitates, ho-mines tantummedo de corpore ejufdem Nobilitatis poffint promoveri. In-hibentes flri&iffimè, fub pœna perpetui exilii,&confiicationis bonornm o-mnium: cui pœna: tam eos, qui prsefenti Conflitutioni quoquo modo,vel ali-quo colore, aliquando auderent contravenire, ambiendo ubi vis locorum fupra fcriptas dignitates, vel etiam oblatas acceptando, quàm eorum parentes, propinquos, ac promotores, adjutorefq; clandeflincs, ac etiam manife-floSjfubiacere volumus; ita ut cùm primùm huic decreto aliquis, quocunq; titillo iniìgnitus, non exiftens Nobilis, inventus fuerit contravenifle: ipfo fado praediâx pœnx fit fiibjeâus, cum eifdem parentibus, & propinquis fuis. In Canonicatibus vero earundem Cathedralium Ecclefiarum, per alios quàm Nobiles obtinendis, fervarl volumus Privìlegium & Decretum, alias per prœ-deceflores noflros editum. Adjicientes hoc etiam: nè quifpiam, cujuicunq; generis vel conditionis exiftat, audeat Bèneficium quodeunqua noftrijuril-pątronatus, quoquo modo impetrare; vel oblatum à quovis fufeipere, fine noftro. conf'enfu. fub incurfu prsefatse pœnx exilii, confifcationis fuorun\ honorum, & parentum ac propinquorum ejus. Et quoniam quseflio incidere ce genere Nobilitatis, quod diverfo mòdo à quibufdam interpretari foht5 Deckiramus; quantum ad prsefens Statutu attinet; Eum tanturamodo voca- N .... ri Nobilem, & capacem di&arum Dignitatum, & Beneficiorum: cujus ucrA^ ° -JS parens Nobilis, & ex familia Nobiii ut progenitus: & quòd tan^ ipfe, quàex parentes ejufdem, habitârunt & habitant, in fuis poffeffionibus, calris. oppi-dis, & villis; ju^a morem patria, & confvetudinem Mobilkatisjviventes^e-gibus & Jurious Regni noftri Nobilium. In quo genere Nobilitatis, eos quoq;Nobiles appellandos cenfemus: qui licèt matre Popiilari, patre tame Nobili fùnt procreati; quorum tamen parentes, & ipfimet vivant, & vìxe-rint, ad inflar aliorum Nobilium in Regno: ùt fupra; non exercuerint,vel exerceant eas artes & aftiones; quas comrauniter Cives, & qui in Civitati-bus morantur, exercerc Iblent. Per contrarium enim ufum, Nobilitas ipfa, in Populatem & Plebeiam conditionem tranfìre folet. Sigifmundus quoque confirmât pr ;ores leges, cantra Yleheìos Cortifanis éditas«, . AD taliendas murmus-ationes uiìiverfaeNobilitatis,(quaepierur qnefiunt, propter Plebeios: qni exquifitis conatibus, fe ad Ecclefiàs Cathedrales * ' recipi procurant) Decernimus; Statuta, quge contra Plebeios, & Corti-lanos, à pr^decefforibus noflris fancita funt,'in fuo robore obfervanda: de-cernimufq- & volumus: ut eadem débitai executioni, quotrens opportunum ruerit, etiam per OfFiciales noflros,demandentur: fub pœnis.in Officiales in-uitutis.. Tertio Rex Sigifmundus contra Plebeios & Cortifanos fiatuìt, quo s e ti affi ex urbe Romàna^ ad Sacerdoti& Decernimus. prêter e if dem terras, & dïftri&us: in bus, propter hofliiïtatem, Judicia celebrar! & agi non poffuntvnec celebr an tur. Qui émit vîïïaniy nec majorem partem e jus folvït, qua Prœfcriptione uti debet. Cafim.Mąg. rj*Raacifcus vendidlc Georgio hjerediutem,pro centum A/arcis: pro qua Mu iple GeorSius liatim quadraglntaMarcas exolvitr refiduam pecunia pro-' mittens, in certis Terminas per annos foluturû. & fie ide Georgius, per quatuor annos pacificò & quietò, non fa&a totali folutìone, tenait & polie dit predi&am hereditatem. Demani propò finem quarti anni, idem Georçius emptot reliquam pecunia offert fe daturum, & foluturum Francifco venditori: Franciicus vero nititur, & quasrit, quòd potTft reicindere, & revocare eandem venditionem: cùm per tantum tempus, libi totabs iólutio non fuit fafta, nec fubieçuta. Qoapropter nos Statuimus, &declaramus: propter quìe-tam & pacificarti poffeiïionem, habitam per très annos, & très menfes, venditionem predi&am perpetua habere śrmitatem: o bilan te tanti tsmporis tacitumitate, & Prelcriptione- Emptor vili®, contra Propinquos, Creditoresque vendentis triennio & tribus menfìbus prœfcribit- ^vfihe^óf nE cxteto datili mus: Quòd cura aliquis emens h credit a rem, & ipsa te-Fotio* l^nens tfibus annis, & tribus menfìbus, pacificò & quietò: & fi jpsa aliquis eonfangvineus, vel affinis, poli predi£fcos annos impediat, volens ipium ab ead2m emptione, per proximitatem videiicet repellere: Statui,mi$; Quòd ex quo idem proximior tacn.it tribus annis, & tribus men ii bus prenotatisi ut amodo non fit ei lici tum, predica acqui r ere hoc modo h ereditate un Hoc etiam volumus inteìligi: Quòd fi aliquis debitor diceret; Hec b.créditas eli mihi ptopinquior, quam tu tenes; Quia vendi tor ipfius, ru«t mìni priùs deb,'tus, antequam ipiam coparafti: Si talÀs, cujulcunq; conditionis fuerit, Chriftianus, vel judeus*. & tacuit tribus annis, & tribus memious: illenti am fibl perpetuun, pro eadem hereditate i mp o natur: Prœfcriptio^pro pecoribus, vel jumentis^ vi vel furta ablatis. Ca (im. Mag, OTatuimus infuper: Quòd pa (Tu s damna, per fumi m vel fpolium, ?n pe-V'tslu.i\6$. ^jcoribus, vel pecudibus, vel rebus minutis, infra annuii tantûmodo, evo-ło io candi ad Judicium, que m voluerit, habeat facultatem : fed in ju mentis, vel equis, violenter vel furtim aMatis, infra duos annos. poft annos vera fapradi&os, ad agend uni nonniii cum teftibus admittatur» De Prœfcriptione Libr or um 'Terreflrium, &' Caflrenjium. *}oan.Alber YTem dubia déclarantes, fuper Librorum Terrestri fi & Cafirenfium Pre-^jp^r.^^.J^fcriptionibus^ Statuimus; Quòd Libri Terreftres Prelcriptiones habeant Foli* iop. lic: ut Statuta antiquiora Gafimiri Magni, & aiiorum fucceffòrum ejus,co-tinent. DeCaftri vero Praefcriptione, meminimus latis fuprà di£ìum, circa, tribunaliaCapitaneorum locatile ut ioidem fpecialiter colligitur, quamdiu Infcriptiones in ejs contenta lìnt valeturatv §- De Fraefcripcione furti, Vide in Tiralo FURTOM. §. Prscfcriptio divi fio nis inter fratres fafte, tribus annis tribus mçnfîbus ratificata^ Vide in Tìtula D1VIS1Q. §. Moniales bona hsereditaria, intra XX annos répétant, Vide in Titillò MONIALIS. De Prae- 337. fol.ret. . REGNI POLONIA. 113 P R I De Prafcripttons obligatce hcereditati s^rediinendce vel non redimendo». 4£\ aliquis dedit bona quxdam hsereditaria, in obligationetn feu pignoratio- Cef. ^Jjnem: Volumus & decern nus: quòd idem fic obllgans, aut eo deficiente l tslifM e jus confangvinei a: ximiofés in gradu, coram }udlce noftro, { fi lS* •ialtem ipfius praefentiau haoôre poterint)vel in Parochia Illa, ubi implorata illa hseredkas fi tu ert, aut prsefertim in Colloquio, generali, faci ant fieri publicè, femel ad minus in anno, unam Proteftationem & denuntiationem obligatas illius haereditatis; nomepqj & fummâ pecunie, pro qua impignorata extat, exprimere raciac Q|ia Proteftatione fic facl:a, & denuntiationé^ di&us obligans, aut proximiores ejus in gradu ^ ( ut prxmiiïum eft) infra XXX annos, redimendi St Uberandi prediftam hsereditatem,piena & libera habeant facultatem. Quòu fi non €uraverint,vel neglexerint, per continues quindecim annos di£tam facere Proteftationem 1 ab carni jure hereditatis, fic obligatas, fentiant le cecidiiTe,. De Freferiptione. hareditatìs petsnâœ* CUm Preferiptio, propter fegnitiem & pigritiam dominoru, fit infittita: C*H proinde Statumius, & decenumus: Quòd fi aliquis credit, vel reputar fe 11> nabere aljquqd ]us, ad al quam haereditatem, quam aUquis praefentiali-ter poffidet: fi infra très annos, & très menfes, tempere pacis & concordie iullinet & pari tur pacificò ipmm pofleflorem poffidere eandé hereditaten : ita tamen, quòd licer poffit de facili, infra prediM tempus & lpatium tru annoru, & men fiu m rad îpfum poilìdente .venire, vel corâjudlce convx nire e-undem: tamen immota eandem reîiquit queftìonem, & paflus eft poffiden-tem: extunc ab omni jure hereditat s, quomodolibet fibi copetenti, Cenfe-nius eundem, poli decurfum triu annorum & trìum roenfium cecidifìe.. §. PnefcripLio fep s: Vide In Tiralo SEPES, §.. Prefcriptio virginis, feu orphane: Vide in Tiralo VIF GO. §+ Prefcriptio frumenti mutuati: Vide in I ir. I RUMENI UM. §. Prefcriptio fidejuffionis: Vide in TJr. FlDEjUSSlO.. S" Prefcriptio furti: Vide in T nulo FURTUM. §r Prefcr ptio Kmerhonis petendi.* Vide in Tir. KMETHO. §. Prei'cripti o poiTeffion s fi ve hereditatis in pecuniis obiigatae: Vide In Tituìo OBLÌGATIQ. P R I T ï L B G I U Privilegia ab initio conceffa, qui bu s derogatum ejt^ quo quo modo ad flatum priore m deducuntur, & confirmant ur. ITem attendentes, quòd di&i Regni nolìri incole & habitatores, in favo- viadhhla-rem no tre Majeilat s, Prìvilegiis. pfis, per Nos & noftros predeceffbres gdio FqIjz. concems , quando',]; derogarunr: eadem iploru Privilegia noftra, & prede-ceffoni noftrorum,R^gum, ac pucum, & heredum legitimorû & verorum He^Tii Polonie predici, ad ftatum priorem reducimus,reintegramus,reftau-ranVus: & prefentis 1 cripti patrocinio cpnfirmamus, ratificamus, & declara-mus, ipfaq; robur obrinere perpetue firmitatis. Privi leus ipfius Regni Polonia fuiffemus obli* Regni pojì gati: quòd decede nei bus nobis de ha: luce-, mafculìna prolem no lira tan-U(/ov*£iim,itvtmy tk non fœmlneam, deberent haber- & (ibi refeipere noftru in hsredë, & fucceffhcem Regni Polonici deenù Baroaum, Militum, Nobilium, & alio-rurn omniù confenfu & voluntare accedente, filias noftras,non exilante prole mifculina, fibMn domînos & hœredes Regni praidi&i acceptarunt:. quas fieri noftros iucceffbres,&Coronam Regni Polonia i pia s volunt, & voìue-ruut obtinere; Tamen in eo cafu,quo filmai vei fi Lias ( Divina nobis previdente clementi» ) habuerìmus, unum ex eifdem maiculis, illis- deficienti-bus unam ex noftris filiabus, nunc nacis & exila n ti bus, ac io futurû naici-turis, quem vel quam Nos, ve! excellent! ilìma Regina mater, & coniors noftra chariffima, ipfis alEgnabimus, & affignabit, iilù vel illam habeant,pro hxrede & fucceiìore noilro: & ipii regnicoli affimi ere teneantur>&habere-prout eifdem, per Baron es, Nobiles, Proceres, Givi taten fes,& iìngulos inha-bitatores Regni Pol o nia?* fit & fa&a eft, de noftra voluntate, obligatio oma-gialis, & promiffio fit & faâ:a eft; exnunc, prout extunc, & extunc, prout exnunc, recipient in Principerai, haeredem, & legitimum fucceffbrem: & de-lerra Re- inde vel abinde, fucceffbres eorundem vel earundem: locuregiminis ,habe-gnt Polonu atrt obtinere, in Regno Polonia prenotato.. §* Sed quia Corona Regni non alte pnedi£U, per h as fucceffiones poli et aliquo modo dividi, rumpi, vel quovis nanfa» modo violari: Promittimus- bona fide, abfq;: oroni dolo cujuslibet fraudi s, fub Sacramento fidei noftrae, ìpfam Coronarci Regni Polonia femper ialvain, & integram, ac illibatam conlervare: & nullaś terras, vel partes earum,ab ipfa alienare,, vel miuuere- feci eam augere, & recuperare, velut in Corona-Vhtr'ates tione n o ft ra„. fum us & fuimus obligati noftris munimentis. f. Ecquiapra> Poloni s da* di£t1 no 11 ri Nobiles, alïe&um ad nos habentes fpccialem: qiiòd etiam pro-u 0V. lem noftram fœmineam, veluti mafculurn, eis in Principem & domimi ( ut dicitur) acceptarunt: ideo ob merita, fide!iaq; fervitia fa&a, & voluntaces univerfitatis- ipforura, qua?Nobis & noftris pueris utriufq,- iexusrfa£to fidali omagio praeftiterunt, & in pofterum loco & tempore fidelia fervitia funt parati (dante Domino )exhibere, eos fpeciaii favore profcqueixlo: Ctvitates, Caftra, poffeffiones, oppida, & villas, incolas villarum totius Regni Polonia inhabitantesy iplorum Baronum ac Nobilium omnium ablolvimus, libera-mus, & eximimus; ab omnibus & fingulis co'lleâis, donationibus, live tri-butis, tam generalibus quàm fpecialibus, quocunque nomine cenfeantur, & ab omnibus- iervitiis, l tboribus, vexationìbus, angariis, prxangariis, in rebus, & perfonis. committendum, purè & iìmpUciter, folutos & abfolutos effe volumus,ac exemptos-. ied. his tantum, voìumus effe contenti r quòd duo groffi, ulualis moneta in difto Regno currentls ( quorum quadraginta o-£to Marcam faciunt Polonicalemjde quolibet manfo, vel forte locatis, vel poffeffis, ffngulis annis, Nobis & noffris lucceffbribus, in feffo beati Martini Conteffbris, in irgnum furami domini!, & recognitionem Corona regni Poloni^,exolvantur: Eo expreffbr Qnòd lì inlultusfho/lium, in difìum Re* gnum invalefceret; tuncNobiles ipfius Regni, ad repellendum ecrum f:e-vitiam,occurrant cum omnimodaeorum poteffate. Demuro (1 no Uro & noilrorum lucceiTorum regiminis tempore, pro- aliqua expeditione facien-da, ultra fines ipfius Regni, procedere nos expédiât:- vel eofdem nobifeum,. cum inimicis quibuicunque, in eadern expeditione, confli£him leu belluni facete & inire contigerit: & aliqui ex ipfis, in eodem confllâu, fi capti vei detenti fuerint.* damnaq,* parva, vel magna, perceperint* in rebus, & perfo-Folto ąu iiis, ipfis plenariam latisfaftionem impendemus. §. Item fi al=quod Ga-flruoì^vetus reparatione Indigeat: tunc tempore pacis Burgrabiusrfeu pof- leitofi 540. foi* veto REGNI POLÒNI &• lefifor, & confervator ìlìius Caftri, tenebitur reparare. Oriente autem guerra & dilcordia, Caffra noflra in confinibns Regni noflri Poloni# ìita & exi-ftentia, homines illorum diftrifìuum, ubi ipla caffra fita exlitunt, adjuva-re ad reparationem, reformationemq; teneantur. Item fi aliquod Caftrum^ pro defenfione &utilitate ipfius Regni,c um confilio & conlenlu eorundem Raronum conftruere voluerimus; tunc ad ejus conffruitionem, iidem Regni Proceres tenebuntur adjuvare. Si vero fine feitu & confenfu eorunde Nobiiium, & Procerum, edificare voluerimus; tunc ad ejus conffruclionem, 11 o Uri s fumptibus & expenfis faciemus. Item promittimus: quod taies honores & diçnitates, utpote Palatinatus, Ca.ffellanatus, Judicia, & Succame-rariatûs OiFicia, & his fimi lia, qui vel quse ufque ad vi tam coniervari çon-iveverunt,aliis quibuspiam hominibus extraneis hofpitibus non conrere-mus; nifi taiibus, qui fint regnicolaî terrarum ejufdem Regni: in quibus hu-jufmodi ciignitates, vel honores confiftunt. Quas etiam dignitates,& omnia Officia ac fingula, volumus ìn eorum Juribus^ prout fuerunt tempore Sere-niillmorum Principum dominorum,Vladislai avi, & Gafimiri avunculi, noilrorum, Regum Polonia, confervare plenarie. Promittimus: Quòd nulium Baronem, Militem, feu Nobdem,vcl al'ùm c|uemcunque,cujufcunc]i condi-tionis exiftat, extraneum, hofpitem, feu alienigenam, prsterquam natione Polonum, in Capitaneum prseficere debemus: nifi talem,qui lub ead ero Corona, de gente Polonica fit oriundus. dummodo non delcendìt de ffirpeDti-cali, C^terum promittimus: Quòd nulium Caffrum, ft 11 Fortalitium Rt'gnj Polonia:, alicui Duci vel Principi,aut deicendentì de çente Ducali, regendu - 1- ...... r,__ _________ ( enfi, Sandomirienfi: YÂvoichoft^ Lublin, Sìecziechorv, Lukom, Kâaam^ in terra Sadomirienfi: ac Caftrum Lancicien,in terra Lacicien: urraSiradien,&/>/^r-kotv: item in terra Cujav^se, Hrxeîcie, Vladislavia: item in Polo- nia Mijori, Pofnania, Miedzyrzécz, òbafzyn^ Ę&!ifzy NakteĄ Ęonin^ & Pjz ry nuncupata) nulli alteri nifi terrigenis, leu Capi tan cis. in eodem Regno con-fiftentibus, conferemus. Alia autem Cadra qualunque, holpitibus, vel ali-is,quibufcunq; voluerimus, Nos &noftri fucceffbres habebimus &habebût, liberam conferendi facultàtem. Decernentes; quòd ipfi Bùîgtabii, (eu^ redores Cafirorum, & hemines ipfoium, coram Capitaneis, Jiidicibus, Snbju-dicibus Regni prxdifti, cpi pro tempore fuerint, citati corrpareant,& reipo-deant de fe querulantibus; prout esteri Nobiles, & homines quicunq^ Regni prœd;&Ldummodo caufa ultionis fangvtnc non requirat; cujus eognìtio-ne,pro Nobis &noftris Succeffbribus refervamus fpecialiter. Pra^terea fi per regnu iilud,quocunqvtep re,Nos& fucceffbres noftros procedere contigerit: deicenius iuper Barones, Nobiles; milites, ipforumque populum, Kmetho-nesj feu Ivagiones, non faciemus contra eorû voîuntatë; nec aliquid,occafi-one di£tì defcenlûs, exigi faciemus ab eifdem» Qnòd fi alias pro faciendo defeenfu divertere non poffemus; extunc pro noftris iumpt:.bus,& pecunia, nos procurari in viftualibus &aliis neceffariis faciemus.lnfuper omnes Baro-ncs,Magnates,Nobiles,Civitates,oppida,viilas?poffeffiones, eorundem popu-lum, ôcKmethones, in eorum libertatibus, pollićemur &fpondemus center-vare; nec eos contraillas intendimus aggravare: vel per quempiam facie-snus aggravar!» Omnes autem alias Literas, Ordinationes, pa£la, inftru-nienta, ìk munimenta, data & conce(Ta,per Nos & fucceffbres noftros parte ex una, ac prsedi&os Barones & Nobiles Regni prasdifti: parte ex altera,qu« fuccelEonem filiarum noftrarum ducem vel inducem, in di£lo Regno fieri exciudebant, de confenfu eorundem Baronum, Militum, & Nobilium difti Kegni Poioni#, caffamus, vacuamns, annullamus: Cafias, vanas, vacuas, & ^ritas nunciamus: volente^ ipfas carere omni robore firmitatis, prxienti- lii bus £ k i. 2%6 STATUT A 341. fol. vet„ busToïûtnmodo "perpetuis temporibus valiturîs. Iti quorum omnium evi-dens teftimonium, firmitatemq,* perpetuami, praefentes conceffimus literas noftras, pendenti & evidenti Sigilli noftri firnplicis munimine robotatas. Datum & a&um Caifovia;, 17. menfis Septembris, Anno domini 1374.» Vladislaì Jagelloriis Statma^ de lìbertatibut repnicolarum^ tam Spirìtualium quàm Secuiarium, in ^fedina conceffum Privilégiant. tamen datum erat Craco-Kg e ex fedina ìlluc veniente: & Jìc in thefauro continetur Jcriptum. ■ Folia 0 \ 7 LADISLAUS, Dei grati! Rex Polonia, necnon terrarum Cracovia;,Sa-î s' y domiria;, Siradiae, Lancici», Cuiavix, Litvanixque Princeps, Pomerania, Ruffissq; Dominus & hasre-s.-&c. Signlficamus tenore praefe.ntiiim, qui bus expedit univerfis: Quomodo libramine verse rattonis, penfantes intemerata; iìdei & inluperabilis virtutis conftantiam : quibus incoia Regni noftri Polonia, in beìtis & certaminibus, ( qua; cum profpetis, aufpiceDo-mino, noftrorum triumphorum lucceffibus, fsepe fa;piufque, pro defenfione noftra, & Pregni ejufdem, hoftlum fuftinendo in fui tus fukepimus) piacere nobis meruerunt: & votis noftris, obfecundatione fideli, non abfq; variis periculis corporum, & extenuatione rerum, devota iubjeâione ubiq; & ïem-per paruerunt; Horum intuita, & aliorum contemplatione meritorum,quas excella dona noftri munificent ix non indignò promerentur: volentes etia, utbenevolentia eorum, fidel affe&us, quos cum tanta finceritate, & in fili-os noftros, pra;claros Principes-, Vladislaum, & Cafimirum direxerunt: quorum unum, quem aptiorem ad regimen Regni cognoverint, quem noftris requifitionibus admouiti, fibi, expleta vitse noftras periodo, pro Rege, Principe., domino & ha;rede Regni bujus Polonia;, & terrarum Litvania;, &Ru(-iìser( quas prxclarus Princeps dominus Sigifmundus Kerihithi,magnosDux Litvanise^ frater nofter chariffimus, pruut in prsfentiarum polìidet, & debet c ad tempora vitaè luse ppffidere, & poft obitu ejus ad Nos, & fiiios noftros praediâos, ac Coronam, vera & hxreditaria fucccffione devolvi: ficut patentibus literis, ad hoc confeâis, ed firmatum ) devote & humiliter lu-fceperunt; & Corona Regni, fceptrifcj; Rega! i bu s, cum iolennitate ca;remo-niarum debita, promiferunt, tanquam verum & iegitimum fuccefibrem, poliquàm setatem legitimam habuerit, infignire: dignis pro grata viciffitu-dine, Regias celfitudinis muneribus compenlentur: Omnia Jura, ôc iplofum Privilegia, qù£ dudum circa Coronationem noftram, & aliis poftmodum jUàUu cox- momentis & temporibus, ipfis conceffimus, vel quse eis alii Regcs, & Pnn-frmit Prhi cipes^veri bseredes Regni Polonia; prsedeceiTorès noftri,ab antiquis tempori-ie°u etfara,per (^us conceiïerunt,patrocinio pra^fentis Privilegi! noftri ratificamus, appro-fv??»coUsR'bamus, renovàmus, & confirmamus: lub infrafcriptorum moderamine arti-gni Polom* da- culorum; quorum regulatione, fi qua; obfcura tenor prxdiâorum Privile-ta,intima» giorum comprehendit, fenfum recipient clàriorem: & ambigua omni dn-do obfcura. Retate carebunt: per qua; intelle£lus contundi, & nafci errores confvevc-* Eccir/ìce o- runt. JT * Primo quidem, quò-d unîverfas xdes facras, feu Ecclefias, in ^o-r&nes in fuis u- mnibos eorum Juribus, immixnitatibus, & libertatibus, ac métis, & diftincti-hertAttbus can- onjbus antiquis, quibus temporibus dominorum prsedeceffbrum noftrorum firyantur. Polonia; Regum ac l>ucum fruebantur, volumus omnimodè conlervare. Dignità tes autem Ecclefiafltcas & Seculares Regni Polonia;, a;quo modo circa Jura &Confvetudines ac lìbertates ìpforum, quse & quas temporibus Se* reniffimorum Principum Dominorum, Cafimiri, Ludovici, & aliorum Regum acDucum, hxrçdum|Regni Polonia;, obtinebant, dimittemus perfifte-Pignîtates re & permanere. §. Quas quidem Dignitates, cùm eas vacare contigerit, kubusKW" nulli extraneo terrigena;,nifi Kobili bene merito, & in fama laudabi'llter genistUil^dr conservato, illius terrain qua dìgnitas vel honor vaca veri t, ( terrà; videiJ— ftriftus bene cet Cracovienfis, terrigenam Cracovlenfem: Sandomirienfìs, terrigenam Sa-domirienfem; & iu Majori Polonia, terrigenam Majoris Polonia;: & fie de fingu- -343. iòì. vet, REGNI POLONI iE* 227 P R E iìngulìs terris Regni Polonia:) dabimus, & quomodolibet conferemus, §. clTecDigni* óuper quibus etiam Dignitatibus, Ecclefiaiticis & Secularibus, Literas ex- utibus Expe* peâativas nulli perfonae dabimus in jfuturum. ^ Et quòd praediftas Dignità-tes, tam Ecclefiafticas quàm Seculares, non debemus minuere: nec etiam iuffocare: & poffeffiones, cenlus, aut lalaria ad eos pertinentia, abfq; juris dem non mi-debito examine non auferre. §♦ Item quia per Tenutarios Caftrorum & nuentur. ... t.. o Ł x • >t~» n ~ • r- ' Nulli alteni' Eortahciorum aliena gentis, & extraneae nationis, Regnum in ie,& in luis ^ ^ sx_ partibus, crebrius per/elitari contingit: pro eo, & ex eo, nulli Ducum,& de traneo, Cajha Ducali genere defeendenti, feu extraneo alienieenae cuipiam, aliquod Ca. fu astute ~~r •"> ,, . r 1 i- 1 1 L. ad reeendum ftruiD, Fotalicium, aut Civitatem, ad regendu pro tempore, vel in sevum ammanta tìabimus, affignabimus; aut quomodolibet conferemus. nec etiam aliquem talium, in Gapitaneum aut Tenutarium terra; alicujus, aut terrarum Regni noftri prsdiâi, pra;ncere volumus; nec etiam furrogare. §. Item promit- n obilibuseX' timu-s infuper & fpondemus: Quòd dum ad requifitionem noftrâ, Nobiles- . n • i it 1- i n» i nctuenlibuSì noftri Regni, extra metas ejuldem Regni noltn, ad repellenda hoftium ias-vitiam transferre contigerit; ipfis fatisfa&ionem condignâ, pro captivi tate, Rex ftommìu cxtcrifq; damnis notabilibus, faciemus; §, Metas vero feu granicies ix- §• Affila: p e di'ài- Regni memorati, No biles, ab infultu & ìncurfu semulorû & hofti-um^ propres fu-mptibus tuerì debent, & omnìmodè teneantur» * In caiu pmsB.egnt inverò, quo aliquls xmulus Regni noftri, quocunque modo regoum noftrû r5> intraverìt: & cum eodem conHiâum, intra metas ejufdem Regni, terrigenas^;S^^f)f}Be-noftrcs facere contigerit: eildem terrigenis, pro captivi tate duntaxat • Si u$ Regni, de vero extra metas idipfum fieri cìonti^erit: rune & pro damnis,fi quas(quod 'Ì2t i -» . r . , rP . r o i- , * , taxai : extra ablit) meurrermt, & pro captivitate, iatisractionem condlgnam impendere. mtASttrò^i b. Et fi qui s ex noftris Baronibus, Nobili-bus, Proceribus, leu terrigenis.^ t «ftiyiute aliquem vel ar.quos.capttvum vel captivos, cujufcu-nqi ftatus, conditionis, ^?4,™msy aut eminentise, caprivaverit.* i Ili vel illis promittimus, à quolibet hujuimo- 'exJ*Uii*c-*u di captivo, dare & folvere un ani Sexagenam monety in Regno noftrocur- bNoi>i//5ATo-rentis: & recipere pro nobis captivum depaâandum : exceptis Civibus ç^ biieRegi t™- t, 1 1 , , i, v £ -, s r , 1 . ^ det-> fexagena Plebeiis; quos ine vel llli depactent, qur eos duxerit,ieu duxennt captiva* recef!krs,ta» dos: pro libito fus voluntatis. f^f'ltem quòd quando prsefatis noftris ter --»e vero per fe rigenis, extra metas Regni noftri expeditionaliter exire, leu fe transferre^^d^aBaiums. maodabimus, leu man da rem bs: qui n que M ar cas fuper quamlibet haftam, ^ Terrigenis dare, folvere, & diftribuere promittimus: in Civitate notabiîiori cujufiibet.-**»ME^»#i» diftnćius, feu antequam metas Regni noftri exiverint prsedifti. Caiu vero, Rtźe ™™tdïte feu fucceiTu temperis fe offerente, dum infra fpatium duorum an nor u m poil diftrîbutionem pecuniarum fie (ùt prxmittitur) fa£larr , ad expeditio- quaiibet ba/ia, nem non proceiferimus: extunc iidem terrigena;, ab hujufn odi pecuniis ter ^ & fervitiis, ratione praediftarum pecuniarum faci en di s, erunt foluti penitus m' exempti. §. Si autem infra decurfum eorundem duorum annorum ad Terrigenape-expeditionem cum eildem terrigenis noftris tranfitum faceremus: & extra cu*iis rnfi, nìetas Regni noftri, cum expeditione procefîcrimus.* extunc praediÔi terri-gens,ab eifdem pecuniis & fervitiis, prxtextu earundem fimiliter fint ab- ^Jgatinfr" foluti. §«d.Item promittimus pro inclytis filiis noftris-praediâis: quòd poft- bienniur.>■-, k qua, dante Domino, unus illorû in Regem ele£his, feeptra Regni Polonia ampieâetur, monetam ex quocunq,- genere metalli, abfq; confenfu & con- a^ilTafnju-filio fpeciali, Praelatorum & Baronum, in regno Polonia cudere non per- Caijìiiarmum tnitter. quemadmodum Nos, fine ipforum conlenfu & confilio, hujufmodi nvsli' nionetam cudere noluimus, neq; -cudimus. §. Abfolvimus inluper, & per- ™ a'* petuò liberamus,& omnes fìngulos omnium noftrorum terrigenarum Kir e- Kmetbùnes ab thones, ab omnibus Solutionibus, Contributionibus,& exaction i bus, v e £111-1 ^w tl^ ris, laboribus, equltaturis, Podwodis diâis, angariis, gravaminibus,frumen- ITticlib^ll-torum dationibus, diôis Sep vulgariter: prœterquam duos GrolTos moneta;Çoiymtur. tZ-ïtlualis Polonicalis, & in Regno Polonise comuniter decurrentis. quos quidëq^0°sc'&J"°s 4uos Groflos3quilibetKmetho prsdiâoruna terrigenarum, de quolibet la* Jeo'dm.l Xii 2 neo PRL 22g £ T A T U T A, fol.Tet.344 ner Mo neo P°^e^° fo^et: etiamfi illum plures perfon» poffideant. §. Scultetis icndintton?,' corum, & fervìtoribus, ( quos ab hujufmodi lolutione duorum Groflòrums Hmu!a»i,tct- voiumus elle lìberos, & exemptos) necnon Molendinatoribus, Tabernato-^r^noToien r^us* & Hortulanis^ non habentibus nec colentibus agros, hoc eft manfos, mJifoiuuT' feu laneos,intègres vel medios, duntaxat exceptis atq; demptis: fingulis fie duoritm] annis in futurum, in fefto fan&i Mìchàélis Archangeli, ufq; ad diem lan&i Grojforum Scolai, lolvere fit aftri&us. Si autem pr»dictorum Molendinatorum, five firn exmpi* Yabernatorum, aut Hortulanorum aliquis, integrum Lanenm agrorumeo-luerit: tunc ad folutionem duorum. GrofTorum, fi vero medium laneum, ad folvendum unum GroiTum, fimiliter moneta pr»di&x,nobis fint aftri£ti.Ad quos quidem duos Groffòs moneta pr»fcript», alias Sereniffimo Principi Domino Ludovico, Ungari» & Polonia Regi, fol vere liberò le fubmifçrunt. Villa non foi- g. Quòd fi infra prsefixum terminum, nobis aliq.ua villa pecunłam hujul-loi vere neglexerit: extunc Exa&or nofter, quem pro toUenda eade Grof), 3*0Wfl..exaftione duxerimus deputandum,in eadem villa unum bovem^ ratione na dofignmtur. folutionis, abfq; fpe reftitutionis, habebit recipiendi tomnimodam faculta-tcm. Si vero infra quatuordecim dieś, poft ejufdem bovis receptionem,eadem villa, & qusevis alia, di&am pecuniam non lolverit : extunc Exa&or Hofter duos boves confimili modo, fine Ipe reftitutionis recipiat,atq^ tolhtt. cne»ou,jeu" §• Memoratus etiam Exa&òr, pecuniarum prsedi£tarum pr»textu, not» Spifne,mbii (quod Napifhe dicitur) nihil exigat, atq; to!lat: & nihilominus łiteris fuis toiutr Kmethones quitter, de folutis. §. De Civitatibus autem antiquis,& novis, tempore regìminis noftri locatis, fie Statuimus: Quòd illeCivis leu oppida-Por adi ne' nus, qui Civ tatem cum uxore, fìliis, & familia inhabitat, & agrum folus, foiyet:intra vel per (uum hortulanum, aut agricolam colir, non tenetur ad pr»di&am yerhminimè. j>0radlne: penfionem. led fi ante oppidum vel civitatem refideret: folvet pr»fatam òr odine penfionem: ac'fi in villa refideret. non obftante, quòd W/î/oj3(în.j{r ad jus & jurifdiâionem ejufdem oppidi feu civitaris pertinere, vel cumeis mi enfiti Mn- onera fufferre perhibeatur. §. Item fpondemus: Quòd in nulla terra, to-dus, tius Regni Polonia, Juftitionarium conftituere volumus, vel quomodolibet " Privilégia furrogare. - $.* Pr»terea Promittìtnus: Singulos articulos & claululas, in Źhtsul ?ri vi-legiis, nullo vitio falfitatis depravatis, Sereniffimorum Principum dori^»» con■ minorum, Cafimiri, & Ludovici, ac omnium aliorum Regu,Ducum, ex vera cejfi,mviou {ucceiTìone h»redum antiquorum Regni Poloni», Ecclefiis, terrigenis, & bu ner tenedi. (j|vr.tatibus conceffis, noftrorum pr»dece{Torum contentas, pr»(ertim comoda m & profe&um noftru, Regniq; Poloni» fope fati & ipfius incolariim, concernentcs, firmiter & inviolabilité!* obfervare perpetuis temporibus, & Rfx famés tenere. §. Item pollićemur: Quòd nullas ftationes, leu procurationes,vel no capìjt: ft-d delcenfuSy in Civitatibus, villis,& hxreditatibus, curiis ac pr^diis Ecclefia-tecu,liiS imattu, Nobilium,& terrigenarum noftrorum, faciemus. Si vero calualiter, ne-ceffitate & opportunitate nos cogente, ftationem in bonis, Civitatibus, Ca-ftris, aut Curiis Ecclefiarû, Nobilium, nos lacere contigerit: extunc nil vi vel potentia recipere taciemus: vel quomodolibet facere recipi permitte-mus. imo quaeq; necefiaria, nofiris pecuniis propriis volumus comparare. mih terri- § Casterum promittimus & fpodemtis.^ Quòd nullum terrigenam poflef-gtnapofejji'o- fionatum, pro aliquo excefiu, feu culpa, capiemus: feu capi mandabimus: cZytf^'Lpu- nec a^cLuam vindìftam in iplo faciemus: nifi Judicio rationabiliter fuerit yetur. conviftus: & ad manus noftras, vel noftrorum Capitaneorum, per Judices ejufdem terne, in qua idem terrigena refidet, pr»(entatus.c:?: ilio tamen ho-* Tur,latro* roine, qui in furto, vel in publicò maleficio, ( utpote incendio, homicidio UmtadZ-l voluntario, raptu virgitium & mulierum, villarum depopulationibus,& fpo* ftor yirgin, liis) deprehenderetur: Similiter il los, qui de le nollent debitam facereCau-Viiur* depo- tionem vel dare, juxta quantiratem ex ce fias vel deliôi, duntaxat exceptis. §• a- Nulli autem bona feu pofleffiones recipiemus; nifi fuerit Judiciali- miiterqdefe ter, per Judices copetentes, vel Barones noftros, nobis. condemnatus. §.b.I-ct«- ,* tem ?4^. fòì.ter. REGNI POLONIA 229 P R I xem promittimus: Quòd omnibus terrigeni, cum bonis & hsefeditatibus Cdu . noftris granicies poftulantibûs ac petentibus, non denegabimus. §. c. Item "hU*nt }Clce nnl i ir-Pmilł4* X ^ M « a. " '*■ »-» î XI — 1 — — - — - w " O'" — •ŁWWAI re nouent.lux* polìicemur: Quòd omnes terras noftras regni nofìri Poloni», etiam terram "• dettiti qua-Rulli» includendo, falvis tamen aven» Contributiombus(de quibus nobis, , l!Utem'ir n ri 1 1 « - ł io i — Motta r.ullu ad tempora vit» noftr», loia Rulua relpondebitjad unum jus,& unam lege mfijure yitt» eommunem omnibus terris reducemus: reducimusque, adunamus, & uni- co»>pf*nda. mus, tenore prsefentium mediante. §. d. Item attendentes,quòd ci&i re- ^ Tem^enis gni nolłri incoi», & inhabitatores, in favorem nofir» Majeitatis, Privilegiis ipfis, p^r Nos & noftros pr»deceflores conceffis, quandeq^ derogarunt: ea- tes dai utilur. dem ipforum Privilegia, noftra, & prxdeceforum noftrorum,Regum ac Du* Ccnneste> cum, & h»redum legìtimorum & verorum Regni Poloni» prsed;Ói,ad fiatu raRe^iadu-priorem reducîmus, reintegramus, reftauramus; ac prxlentis lcripti patro- reduci» ciniô confirmarnus, rati fi camus, & declaramus; Jpfaq; robur obtinere perpe-j tu» firmitatis. §.<• Item fi qui terrigena, aut quivis al H incoi» Regni Pole- qu.bus *\ynd ni» pr»dł£ti, pendente Lite in judiciis, pro qtiibufcunq,* caufis concordare voluerint: à pœnis noftrźs, & Judicum., ac Snbjudicum, Palatinorum, ac ftul 'S-lni/ ftellanorum, cofdem liberos facimus,&folutos.§.fItecD Promittinrus: Qi od nulli pœnas fuper Nobilibus, ad qua s ru bis Judicialiter hierint condemnati,^^"^"^* exigendas dona b':mus: fed eas per Nos, aut noftros Capitaneos, leu Cffi l's exigemus: & exaâas, juxta beneplacitum nòflrum convertemus. §.o \-busvis abjoi» tem omnes incoi» terrarum, Cujavienfis & Dobrynenfis, de avena folita, yuniur* quam nobis fo vcre confveverunt, ad decem annos duntaxat nobis refpon* ^ pi>Yotfit-i. ejs pei- Jlos ve[ Qinci^)es noftros. vel alios cruofcunque domines intromit- llfiet execi't. 1 1 ,i/»1 1 m\ i s i fus- tevnns, vel intromitti raciemus, pro qu-tbufcunque exceinbus aut culpjs: n fi prias fuoer hoc procédât Judiciû noftrorum: quos ad hoc deputave-rimus: cum noftrìs Prxlaris, Baronibus, marara cognitio Se fententîa ic-qua-"rur. §, Item nolumus amodo, nec debemus alieni petenti noftram Maie-fc tem, granicies limitum, feu granicierum hujufmodi cum bonis, villis,& bive iit ^tibus noftris diftin&ionem denegare vel difFerre: dum m od o per v ". & violentiam non exigatur à nob's. §. Item cum ex hoc non mo-' ■t iub !ivis noflris cont:ngant difoendia, fi judiecs in terris, in quibus , -untj judiciis in Capitaneos prseiìcìmus: propteria exnunc & in antea nciu- i c,œ eduarum. JR..-X fimmitût y 'i'. ..v con* y tus, Dr " l l\ ii ■ sric* .Î49» fol. ve ta. REGNI POLONU, 231. p RI» nelumus, aliquem Judicem illum,terr« illi in Capltaneum preponete , in Ftems jn^h, °l '9 judicio prasfidet, & ludicii obtinet poteftatem. §. Prxterea ut inter iitisJun Rex "Mobiles Regni noftri, & alios fubditos, jurgia^ contentiones, diffidia^ (Ira- nctnini deh« < es,& homicidia fubmoveantur: ąux poflent verifimiliter fuboriri,dum pœ- con^rre* nas noftras, quK nobis dejudiciis noflris proveniunt,familiaribus, vel aliis l £.bditis nollris, ad eorum importunas petitiones, abillis concedimus exi-v; îndas-: qui ad iltas nobis condemnantur. Proinde praefenti (cripto Pollice-Tnur: nunquam alicut hujufmodi pœnas in fubdicis noflris dare, allignare, & deputare: ex quacunq; càula vel ratione: led eas per Oiticiales noftrcs* pro nobis faciemus exigere: aut eas illis, qui nobis ad eas funt obnoxii, pia naanfvetudine indulgere: vel alias de exactis difponere: juxta noftram Regiam voiuntatem. Ca:terùm, cùm omnibus terris,quas Regni noftri am-bitus comprehendit, velut unicus Princeps & dominus œqnaliter domine-mur.* non eft xquum, utvariis m odi s judicandr populus nobis fubjc-£lus,& 'ub noflro exiftens regimine, in varios ritus judiciorû dilabatur. §, Vix- ^ terea perpetuò ediftò Scatuimus: ut cmnes & fìnguii homines Regni no-/S,*^ ftri, cujufcunq; condìtionis, flatus, dignitat's,aut gradus fuerìnt, caufas in Bis unti Jus u-Judiciis noftris terrellribus proponentes, vel proponere volentes, fingula-riter finguli, & generaliter univerfi, eodem Jure, modis,confvetudinibus, & ol/ir^n.^ riti bus per Regnum noflruin potianturt nec audeant Judices fedibus & tri— bunalibuś Judiciorum noftrorum prjefidentes, alios modos, ritus, & confve-tudines, circa terminos & fententtaś obfervare: nifi iiios, quos prsefati domini Cafimiri prasdiôus Liber & Confvetudines doceant & informenr; ad quem femper recurrant. Quicquid autem per ipfos aliter fuerit judicatu, & ienrentiatum, irritum reiraneat: & nullius roboris vel momenti, §. In-fuper licer collećlores noftri per terras noftras Cracovienfem, & Sań a orni-rienfem, pro Ex iftionibus noftris, vul^ariter l\roleflwo nuncupatis, in fignu Gro)] or um-fett fubjeftionis & veri dominii nobis folvi ibidem in moneta currend, &zPorad,nc confvetis grofïis Pragen, à Kmethonibus recepériat, & noftro infilcaverint Thefauro: nè tamen hoc valeat impofterum cl i eli s terr's parare a1iquoder?r;Zn h^s ffeationem facere: nullafqne rapinas, honorum quorum cu nque,& vìo-Lentias cuiquam iriferre debuiiTent. §. Item,Jtatuerat cum Praelatis & do-'£ïiies ad Bei- minis prxtii&is,leviori comparatione expeditionem tranlèuntium & util i-ip.-.boyëmediâ tate regni penfatis: Quia euntes ad expeditione, prò expenfis fuis eompa-tfttsZhZw- r^s3 bove m pro media Marca, vaccam pro o&o Scotis, pro fertone por-Mutonem pro duobus groffis, duas aucas pro groflb uno, lex pullos tane duobus pro groflb. Capetam tritici, pro duobus groffis, Capetam filiginis, pro grof-Aucf/ùnooro. f°3 & Capetam avena? pro groftb fimiliter emere debuiiTent. Quod Statu-fex pui ! osanno tum, per longam confvetudinem terrigenarum noftrorum, fuit & eft ten-grof.capetam nim & laudabiliter obfervatum. Sed tempore felicis noftri regiminis regni, ^riorundam incolarum, regni noftri deteftanda perverfitas,ne(ciens abftine-mogro/.cape• re a vetitis, oec debito modo gaudere conceffis, tam laudabile Statutum,in ti ayen* ^ra/iabufutis damnabilem, deducentes, non tantum prsemiflli, fed multò plura,6c twpanvunt. m;3jora raala? qux divinse Maieftatis ofFenfam Regniq;noftrì defolationem, inducere videntur, ferociter perpetrando comminti prout ex iubditorum noftrorum querelis, & querulofis clamorìbus percepimus; & nos ipfi, certa experientia, probavimus. Ex quibus in Regno nofliro, multa fcandala., ma-Viddijiìtus gna pericula & gravia incommoda, necnon deftruâiones Ecclefiarum, "Oc Sututz elfi- Monafteriorum funt fecuta: & ampliora fequi ( niO celeri remedio luccur-Mirì->& ma,dat raturj verifimile eft in futurum. §. Nos igitur prsemiffis ôc aliis maljs oc-iUud pubi icari-. curreve^ & indemnitatibus Regni noftri, & EccleHarum Monafterioruque, SuwifpKnl provida circumfpeâione orovidere cupientes: tam laudabile Statutum,prx-74. Marc.unâ di&i pr^decefloris noftri, de confilio pariter & afte 11 fu, Prselatorum & domici» iiims da. norum Regni noftri, approbantes illud,auftoritate noftra Regia confirma-mn^Pumen- nuis: noftris vobis dantes in mandatis; quatenus tam laudabile Statutu in Civitatibus, & oppidis noftri Regni, ac ipfius confirmationem, & approba-b, Dawna jwtionem publicare, & proclamare fa ciati s: illudque ab omnibus regnicoiis rametosoiiKs, noftris, fub obtentu gratis noftri obfervari pr^cipiatis. Tratifgreflbres 'jrohlîidebTnly**^ 'P^us, nobis & illis, quibus damna intnlerint, pœnam Siedmnadziejlc/9 .Pontifcibus aliàs 14. Marcas vel majorem pœnam illius terras, per cujus Terrigenas in ' prxdi- 3g1.fol.vet. REGNI POLONI iE. ^ ^ ^ prxdifto Statuto contraventû fuerit, unà cum illatis datpnis»& injurbs,toi-vere tençbuntur. §. b Quse damna & injurix per illius lolius juramentûx&. puniendi, omnibus thoritatejudi- dilationibus remotis, omnimodam damus &committimus facultatem. f, c abus uanf Mandantes vobis, omninoque habere volentesc Quòd prsfcntes noftras approbationis & confirmationis hujułmcdi literas, in libro Terreftri, ^de putiiedi• £? verbo ad verbum, ad perpetuata memoriam fcrlbi & inferri taciatis. Nos adjatufacien-igitur Vladislaus Del gratiâ Rex Polonia, &c. EIoc laudabile Statutum la*.d* empile t. perius notatum Sereniffimi Principis,& Domini Cafimiri, Dei gratia Régis c ^etu$ olim Polonia, prxdeceflbris noftri, renovan. confirmamus; & ad librum Ju- m memoria, ris Terreftris fcrîbi, & notari juftimus: prout antea in Statutis ejufdem do-mini Régis Cafimiri cotinetur. ac in omnibus prius enarratis, oblervarij & «e, in Librura teneri fecimus, de Cofilio Prselatorum, ac Dominorum noftrorum* Tem(ì re fcrîbi 3 et i ti fern, de Ccnfritutio Cafimiri Régis tertii filii Vladislaì Jagellonis, de profettioneBellica^erb» aa >er &pro damnis in profeEhone tllfi. commijjis+tn Conventions Pîotrcovienfi generati^ òabbato pofl fejlum SanHi Andrea Jpoftoli^Awnô Domini lĄ.f7- editai,per quam datur arbitrium. damna pafjis^ ex communi candi judices^ prò tnjujtjtia. • -r» rr -n C ^olto 64* CAfimirus Dei gratiâ Rex Polonia, Magnus Dux Litvaniae, Rulìi^,PruI-fia2que, Domìnus & hxres. Uni ver fis .& fingulis, Capitaneis Regni no- ift*Confłit^ ftri, tam generalibus, quàm particuiarrbus^uibufcuaq; terris, Sc diitri-^ ZforlL tkihus prìsfidentìbus, Gratiam & benevolentiam Regalem4 Magnifici, Ge- cumConftttuti* nerofi,& Nobiles fidèles noftri diie&i: Quanquam fçlicis recordationis Ca- «»e viadui.fui iìmirus, Rex Polonia* praedeceffbr nofter, cum pluribus hoftibus Regni lui, ^J™uopr^a\ per tempora multa, bella, expedîtiones, habuçrit, fecerit, tenuerit & ege- graphum Ulti. rit: nunquam tamen tempore felicis fui regiminis Regni, per bellatores,^"^ vos, tot & tam gravia damna, pericula,facrilegia, effraftiones honorum Eccle- ye° fis & Monaìleriorum, fuerunt & funt commiffa: quod & quàm gravia tepore noftri felicis regiminis Regni, (quod dolenter referimus) fuerunt,& funt commifta, & perpetrata. Statuerat enim & làudabiliter ordinaverat, prsefatus prxdeceflbr nofter, cum Praelatis,&: Confiliariis Regni noftri: Quod omnes, & finguli regnicoli, quocunque nomine cenfeantur, ad expeditionem euntes, nunquâ in Civitatibus, oppidis, villis, allodiis, &c aliis bonis, ta Eccleilarum, & Monafteriorum, quàm Secularium, qux xdificia habent, lea in campis, vel rubetis ftatione tacere, Nullafq; rapinas, honorum quorum^ _ cunq; committere violentias inferre cuicunquç debulifcnt. §. Item ftatuerat cum Pradatis & Cofiliariis prsedi^is, prò leviori comparatione cx-penlarum,ad expeditionë tranfeuntium commoda, & utilìtate Regni pen^ ^atis; Quia euntes ad Expeditionem, prò expenfis fuis comparandîs bove pro media Marca, vaccam pro o&o Scotis, porcum pro fertone, Mutonem pro duobus Groffis, Cafllilam filiginis pro grofto. & Caflula avenx prò grof.*emere debuifient. Quod Statutum per longam confvetudinem terrigenarum noftrorum, fuit & eft tentum & laudabiliter obfervatum^ Sed. rempore noftri felicis regiminis quorundam regnicolarum noftrorum de-* reftada perverfitas,nefciens abftlnere à vetitìs, neq; debito modo gaudere conceflìs, tam laudabile Statutum, in abulum damnabilem deduces. non enim pra?mifla, fed multò plura ac majora mala,quse Majeftatis divin# of-feniam, & Regni noftri defolationem inducere videntur, ferociter perpetrando commifit: prout ex fubditorum noftrorum clamoribus querulofis percepiirms; & nos ipfi certa experientia probavìmus: ex quibus inRegn^ Lll noftr© P R I, 234 STATUTA ^ ^ fol. ver. 353, noftro multa fcandala, magna pericula, & gravia incomoda, necnon deftru-&iones Ecclefiarum &Monafteriorum, funt lecuta; & ampliora l'equi (nifi celeri remediò iuccurratur } verifimiliter praefumitur in futurum. Nos igi-tur prsemiflis & aliis malìs occurrere, & indemnitatibus Regni noftruac Ec-clefiarum & Monafteriorum utilitatibus provida circumfpeôione provide-re cupientes: tam laudabile Statutum, praedecelTorum noftrorum, pariter & aflènfu Prslatorum, Confiliariorum Regni noftri,approbantes illud, autho-ritate noftra Regia confitmamus,' Vobis, & euilibet veftrûm dates in Man-datis; quatenus tam laudabile Statutum,ac ipfius approbationem & con-fìrmationem, in Civitatibus, & oppidis Regni noftri, pubi icari & proclamare faciatls. Illud cpoqv ab omnibus regnicolis noftris, fub obtentu gratin noftne, oblervare prascipiatis. TranfgreiTores vero ipfius, nobis, & illis, qui-bus damna intulerint, pœnain Siedmnadziefta, vel majorem poenam terr# ìllius, per cujus terrigenas praedifìo Statuto contraventum fuerit,una cum illatis damais & injuriis, fol vere tenebuntur. qua; damna & injurix, per illius folios juramentum,cui illata fuerint, quicuque ille fit, coram nobis probari debet: exceptîs Pontificibûs: qui cum faepiùs ex diverfis caufis in remotis partibus agere habent, per Procuratores. eorum ciifcretos & ido-neo&Spirituales, vel Nobiies Seculares, coram nobis illud prxftent: Vobis nihilominus, & veftrûm euilibet, hujuimodi tranfgrelfores Statuti, praeienti noftra approbatione, & confìrmatione judicandum & condemnandum,fatis-facere compellendum, puniendum, omnibus remotis, omnimodam damus judice^Secu- & commìtttmus tenere prœfentium facultatem, §. Quòd lì vos aut ali-tores,ju(łttUm quis yeftruflo^in exhibenda juftitia, injurias aut damna palìis, poftquam ttlldamJl'faf Per ços reqiiifiti fueritis, négligentes ac remiffi fueritis: poterint perlon2 fispofattàm Ecclefiafticae contra vos, & quemlibet veftrum,. pro hujuimodi negligenza* fuerim requi uti Jure Spirituali: & per judices Ecclefiafticos, cenluris Ecclefiafticis com-fefX^.Pellere: 3.'u'ikus VGS lubjicimus. §. * Volumus tam en effe in optione & fiafttcAs ce/ura arbitrio injuriam aut damnum paffi, quòd poffit & valent (uper damn/s & ń &capelliŁ injuriis fibi illatis, ad E cele fiali: i cum vel Secularem Judicem pro juftitia re-currere. Mandamus vobis & euilibet veftrûm, omnino habere volentes, arbitri"^ prafentes noftras hujuimodi approbationis & confirmationis literas, fidamnuian ad in libro Terreftri, de verbo ad verbum, ad perpetua rei memoriam fcribi & Judicé Spiri, inferi faciatis: in teftimonium futurorum. lecus noftrx gratise lub obtentu TufliZwlf'ritnon fasori. Aftum & datum Piotrcovix, in Convetione generali: Sabbato frt juftitiurem poft feftum San£tt Andreae Apoftoli. Anno Domini, Millefimô, Quadrin-cwere. gentefimô, Quinquagefimô féptimó: noftro lub Sigillo prad'entibus appe-fo, &c. Praslentibus ibidem Reverendilììmo Reverendifque in Chrifto pa-tribus, dominis, Joannę fante Ecclefise Gnefnen. Arehiepifcopo, & Primate: Thoma Cracovienfi, Joannę Vladislavienfi, Cancellano: Andrea Po-fnanien. Epifcopis, Venerabiliq,* Joannę Lutkonis de Brzezie, utriufq; Ju-ris Dolore, Archidiacono Gnefnen. Vicecancellario Regni Polonia:: nec» non Magnificis, Generofis, Strenuis, &Nobilibus; Joannę" de Czyzow, Cartellano & Câpitaneo Cracovienfi. Stanislao de Oftrorog Califfienfi. Der-slao deRytwianySiradienfi.Petro.de Opporow Lancicien. Nicolao de Ko-Icielec Vladislavien, Palatinis. Andrea de Sprowa Palatino & Capitaneo Le» opoKlenft* Petro de Szamatuły Pofnanienfi, Petro de Gay Califfienfi. Hin-czà de Rogow Siradienfi, & Regni Polonia Vicethefaurario, Creslao de Kurozwiaki Lublinenfi. Joannę de Borek Brzezeniì. Petro de Mofcina Dobrinenfi. Petro de Stryykow Vladislavienfi, Stanislao de Szydłowiec Zarnovienfì, Caftellanis. Creslao Woyfzyk de Woycza Cracovienfi. Sandi* vogio de Lazenicà Sandomirienfi* & Capitaneo Lublinen. Floriano de Pa-czanow Cracovien(I.Criftinode Smolfko Junivladislavienfi,Dapiferis. Joannę Kratka de Lubnica Califfienfi. Jacobo de Dambno Cracovienfi, Pincernis. aliisq; pluribus fide dignis.* circa prxmilTa. Datum per manus prsefati Revere. patris domini Joanais Epifcopi Vladislavien. Cancellarli. & Venera- bi- .foî.vet. REGNI P' O L O N I JE. , ? R O bilis {pannis Luthkonis de Brzezie: utriufq; juris Doftoris, Archidiaconi Gnelnen.R.P.Vicecancellarii, fincerè nobis dile&is. Sub Sigillo noftro praefentibus appenfo, in iidem prxmi0brum:ì Ad relationem ejusdemRcve-ren. Patris domini Joannis Epifcopi VladislavieDiìs, Regni Polonia Caa- -celiaril §. Privilegium Vladislai Jagellonis de Decimis, ac iis5 q^ui in ęxco-aiunicatione permanent, Vide in Titulo DECIMiE. Privilegium qui exhibet, Sexagenam foivat, STatuimus: Quòd dum ali qui s contra fuum Privilegium, in qualicunq;C.^i caufa citatur, & exhibendo fuum privilegium in Judicio, amittit Sexa- 0,iê genam. quam Judex ab exhibente pro fe tollit. Si Actor jurare renu-» erit: quia nefeiebàt Reum, quem citaverat, fuifle Privilegiatum: ^ folvec Reo Sexagenam, fìcuti prssmittitur, amiffam. fed idem Aftor fi velit jurare, fe nefeiviffe Reum fuifle Privilegiatum, & prevìlum ifto tali Privilegio; prseftito hujufmodi Juramento, Sexagenam ìllam non folvet Reo, quena eitaveraf. Trivi legi a caffantur, per qua [e ali quis delinquens excipit à Judicio. OTatuimus.* Quòd citati, pro quibuslibet criminibus & deì'£Hs, in noftro O judicio judicentur, & refpondere teneantur: & conviti debita pœna pu- lili% *'l3% niantur: non obftante prsdi&a qualibet nominatione: etiamfi luperhoc Privilegiis nofrris, vei noftrorum prsdecelTorum, eifent communiâ. quîe, quantum ad hoc, ùt perniciofa & erronea, caflamus, itrltamus, «& revoca-mus. In bsereditariis vero, & aliis quibuslibet quxfnonibus, per citatos in noftro Juéicio nominati, tafes fi noftram Jurifcìiftionem declinare volue» fine,, nclentes eaidem qussftiones in fe recipere.* Decernimus; q-uòd extùc ^rxdifìi citati, cujufcunque ftatus & conditionis exiftant, habeantur pro convîâis. §. Privilegia paci s Pruftix: Vide in Titulo PRUSSIA^ §. Privilegia unionis Ducatus Litvauise. Vide in l itulo UKIO» PROCESSUS JUDICIARIUS. IN primis igitur pro cofvetudine volumus obfervari: ut in Citatione Ter- Sipfmunim re(tri,lufficiat ponere tantum de titulo noftro Regio; videlicet: Sigifmun- 1 w * dus Dei gratia Rex Polonia^ &c. & non plus. Item5quòd eadern Citatio Terreftris, Sigillò Terreftri fui diftri&ûs lit obfignata. Item, ut in ea Citatione exprimatur nomen Aâ:oris, & Rei, pro quo Re-us erit citatus: ita ut Ckatus intdligat, propter quid fit per Amorem evo-» catus. _ Ubi autem debite non in teli exerit: tenebitur A&or ibidem coram Judi- cio, in fua Propofitione luam intentionem Citato declarare. Et li quis in ejofmodi lua Citatione, omiferit titulum, vel nomen Afto» ris, aut Rei; vel il Citatio ipfa Sigillo adulterino fuerit obfignata: talis A- ^or,luendo folvendoqj ibidem mox, pro hujuimodi infufFicientia lux Cita- ìionis, fex Scotos parti, & totidem Judicio, in inftanti ibidem proponere pc- terit, ex eadem lua Citatione: inluificientia iila non obftante: & Citatus tenebitur fibi ad obje&a refpondere. Omnes autem alias pcenas acceflorias, videlicet propter defe8:um literae- Ullius, aut totius diftioniS) vel aiterius cujufcunq; deieftus in Citatione, fi- vp ex quacunq; alia caufa, quam Citatus A<^orl objiceret, volens Dilatio- nlbus & difFugiis laborare, enam à coadjutoribus antea iolvi folitas, peni- tus ànullamus, exceptis pœnîs, poft Deere tum negotii prìncipalis fieri fo-lìtis, Debebit autem Judex praefidens, ù Partibus comparentibus, ante Senten-prolationem inquirere: an haberent aliqua lua munimenta, vel docu» » Lll 2, » menta, f>R O, 236 STATUT Ą fol, ret, 356 menta, defenfîonefq; Juridicas, ad caufse pfpfecutionem opportunas: nèho^ jmines fimplices, ruditate fua in caufis fuis*, fuccumberent. Et licebit utriq; partium introducere res lubildiarias, & verbales, & literatorias. ante prola-tionem Sententi#. Et Proteftationes Memorialium, feu capriola, nulïum deinceps fint robur habiturx: qux folebant fieri ante prolationem len.tentiae: fed pro re Principali decreta tantummodo, fiet Memoriale, Licebit quoq; utriq, parti^omnìa, quae opus, habet allegare,reponereque, ante Sententi# proUtìonem. Debet autem Minifterialis, propter mortem fuam, cum uno Nobili, in perfona A&oris milfo, ponereCitationem indiffetenter: vel apud Nobilem citandum, in curia ejufdem: vel apud VladarJum, aut Kmethone, five apud Hortulaiium: publìcando nihilominus Citationis pofitionem, in curia terri-genali. qu#fi defuerit in eadem villa: extunc villanis idemiplum Minifterialis notificabit, ut ad notitiam Citati devenlret. In villis vero defertis, pofleiììonatis deficientibus, Citatio in îignumreci-ftun. pofita, terneqv infixa publicetur: vel in villa viciniori, vel in Parochia, ej ul dem vi 11 £ defertae. Et ut pofirìo Citationis, procédât terminum, una integra feptirnana. f«k> 33> §• Citatus evadendo pcenx Contumacia? luitlonê,poterit fibi differre pri-* mum terminum, Amplici infirmitate. Item lecundum terminu, tanquajn peremptorium, pcterit differre repo-nereq, idem citatus, vera infirmitate à Deo permiflfa: per certù nuntium iùum, Nobilem poifeffionatu ejufdem terrse, ad Judicium mifllim: juraturus metrertius di&us citatus, in Terminis fequentibus,cum al lis duobus parions fuse conditJonis; Quòd tups temporis fuit infirmus vera infirmitate, à Deo permiiTa: quando libi No bili s N. Terminu, vera infirmitate à Deo pcr-mifla, repofuit. Si veiò,Citatus reponens in Termino fibi allignato non cómparuerit: permifcritqj fe in lucro conderanari: & poftea comparens in Termino Con-çitatorio^ ad fatisfaciendum, negaret fe repunere illi Nobili cômififie: extunc juxta fuam negarionem, mettertius jurare debebit: Quòd illi nuntio filo, repofitionem hanc Termini minime commiferit, Prxftito autem hujufmodi Juramento, idem citatus ìbidem mox refpofl-4ere teneatur, fuper citatio nem A&oris. Si autem diâus reponens, negans hanc termini peremptorii repofitionem, fuper fuam allegatam ìegritudinem, modo prsemïflo non juraverit: vel feà Termino hujufmodi Turamenti abfentaverit: talis luccumbet in caufa fua, iplô fatto, Ulteriores vero dilationes ejufdem in firmi ta tis, penitus amodo abrogarmi. Idem volumus de A&ore intellJgi: cùm liceat A&ori, quod & Reo: prêter fimplicem infirmitatem, quae A&oribus non convenir, eò quòd A&ores iemper habent Terminos peremptorios, & propter hoc femper debent effe ad comparendum parati. Poterint tamen & A&ores, in faciendis. docu-mentis habere dilationem: cum Citato idipfum fit permiflum. Volumus autem: ut liceat unicuiq; alium quempiam, pro quacunq;fum-tna pecunise,vel injuria ha>reditaria,& perfonali, aut bonis quibuiçunq; to-tiens quotiens citare ad Judicium Terreftre. ubi citatus parere, refponde-req; tenebitur, & debebit: non excipiendo fe ad Termines generales, ob su-mx magnitudinem. vel potius licebit Judicibus Terreftribus, etiam pro magna fumma judicare: cùm licebit unicuique partium appellare. Et fi citatus in fecundo Termino peremptorio, temere fine repofitione Termini, non paruerit: A&or eum condemnabit in lucro: juxta continen-tiam fu# Citationis^ tamen in talem condemnationë Citatio debet inferi, fi* ▼e afticari.^ Poli hoc %$g.fol.v*tx REGNI POLONIA 257 PRO' Pofthoc debebit condemnatus per Aôore concitar!, alias Ma byćprxypo* rr>iefzczon} ad fatisfaciendu libi; pro his cmnibus, pro quibus iplnm titatum condemnaylt, in Termino peremptoriò. Quòd fi iple Citatus, in tali Termino concitato non cómparuerit i extunc A&or faciet aftitionem Termini concitati* ex qua aftitione obtinebit darpnû, juxta luam extimaticnem, in Citatione exprçfîam: quam habebit jam còjun&am cum îumma principali,, iive Eilentiali, in Citatione exprelfa,. fine Juramento. Tande in eifdem terminis, & in continenti, débet fibi Aftori, Judkium Oddere Minifterialem Terreftrem, tanquatn vigori: ad int-rotrittendû eum, °"9 in bona Citati, five vifti, in lumma perlucrorum, tam iurr-mx principalis, quàm damni,. & pcenis inde fequutis. quse pœnx concernunt Aftorem, & Judicium, ex conderrmatjone in lucro, & ex aftitione Termini concitati. Łt dabit Judicium libi Literas periucrorum^ remittendo ipfum in. deftfìu intromillìonls, ad loci Capitaneum* Sed il çitaps in Termino Concitato cómparuerit: & voluerit attentare A£torerr«, jurare, fuper dam ni.?: extunc licebit A&ori^ luper fummâ damni jurare: five fuper hitegram, five etiam fuper minorem: (quod eritin ejus arbitrio j non tamen augendo fummam. Si vero quis concitatus comparens, negaverit fe de fui Citations fdvif» fe: cafu^quo Minifterialis A^ori ad teftmcandum deeflet protunc, circaju- dicium: talis negans tenebitur jurare: Quòd talis Citatio, fuper qua con- & pœna expreiTa : & procedetus contra v'^orem, prout fupra» S vero Citatus jure vitìus, confentiet Actori five vi&ori intromifficne^ & ad'm ttet pacjfleam poilellionem. iu bona, fuper quibus perlucra perdu*^ ^a fu it: dando fibi in loco honorum, in prasfentia incolaru pofleffionem, . eorum obedientiam: ex tunc Minifterialis poft fafì-am intromiffionem, . faciet recognitionë cum Nobilibus,ad aftaCaftrenfiadiftriûus illi,us: Quòd viôus talis admifit intromiilìonem & potfeiEonem, in bona prxfata, fic,ùc prxmiiTum efty perlucrata. Quam poftfflìonem fi deinde vi&or in peeire quo vi s modo niteretur: hujus poff ffion's defenfio, ad loci Capitaneum per* tjnebjt, tanquam violenter expulfi, & fpoliari» Sì vero vicìus Intromiilìonem vigori denegaverit: tam poft tale ( ut pr$? îniiTum eft) decretum, quam etiam poft'aftitionem Termini concitati, con-- non Comparentemr extunc idem Miniftt rialis,qui fuit vigori de Jur« ^d intromittendu additus,cum Nobilibus fibi adjun£tis, c< ram loci Capi-taneo, aiat ejus Offici9 Caftrenfi, facere debebit perfonalem relationem pr^tatâ: fcilicêtN. Jure conviftum, parti le vincenti^ Intromilïionem Jure & parti: & poffeftlonem pacificam,fub fimilibus, non prsepeaire viftorl Simifter & omnes complices, eidem vi&o palam patrocinante, citar! debebunt: ad batiniendum, & de Regno9 una cum iplorum praefato prìn--cipali, Jure convinto, proferibendum fe decerni, contra ques^ prout eoru principalem, Officium Capitaneale procedere debet» Qui vero effent impofleffionati, per Officium illud Caftrenfe compre-hendantur: & in turtim conjiciaDiiir. quorum punitio3 in arbitrio & gratia noftra confiftat. Et ftatfm poft faftam Bannitionem, in quantum idem vi&us^bona Tua Jureamiffa defenderer, exequutioni brachii Regalis fe opponendo: extuc juxta Regni Staturum, uniyerfa Nobilitas terrai diftritìus ejuidem,in quibus bona v £ti coniifiunt, ucà cum Capitaneo loci, movebitur cum appara-tu bellico, contra viftum rebeilem: ita quòd poterit dç bonis e jus repelli, & rejici* Et fi. talis rebeilis^ poterit in perfona fua comprehendi: talis ciim * *K " coca* śśe.fol, vet. REGNI POLONU 2^9 PRO complicibus fuis comprehendatur: & mançipatus turri includa tur: &; ìpfius vita, in gratia noftra confiffat. Quòd fi aìiquis Capitaneus, in facienda hujufmodi exequutiepe, regli-gens effet aut remiffus: extunc viftori, totieus quotiers,îuccunnbet pçenam quinquaginta Marcarum pecunia ufualis- & aliam fimilcm pœn?m rofirae Regia: Majęftatj. pro quibus, patnis, in pradeptiani nc&ra? Regia: Majtfìatis citatus, in primo Termino, tanquam peremptorio, parere: "ac pro poenis pra^miffis, parti & fìfeo noftro Regio luitis^ iatisfacere fimilirer, retiens quo tien s, tenebitur & debehit. Et nikilominus, fub eifdem pœnis, exequutioni fatisfacere teneatur: ad maximum in duabus ieptimams, g rad u s iupe-riùs expreffos explendo» Similis etiam ptogreflus debebit ol fervati, in Judicio Cafirenfi; feeundu materiam fubje&am, in ani eu Us du n taxât Caftrenfibus. ubi fìat m ex 7 creino Concitato aftitOj ad dat nr Minifterialis ad in tro m i tte n dum 3cum tripli-cj tati s. vadiis. JnfiruBio ad conservation e m Terimnorum^ dc ad precetti m exécution i s judicateriim* QUamuis fere in univerfis terris Regni Polonia^ d; ver fa c.-bfervent^r a' Wffea tempora celebandorû 1 ermiiioium, feu Judiciorum T erre griutìp: pr<. ui in quibufdam quater in anno, videlicet fuper quaelibet evuaruc? ten: • tul'6 u pora, in aliquibus vero crebriùs Judicia fiunt: tamen qualittrci: ć o! -er» vetur differenter conivetuuo ipla ten porun : mhjlon: intasereiiilîin m Do-minus nofter Alexander Rex, decrevit feribendam conlervandorum Ter-tninorum, & totius Proceffus judiciarii in finition em. per qua ni n fu ufH eiTent Judices, ad fervandum reftum & conforment ordincm, in Ten r^infs co -fçrvandis, & Prpceffu judldario; ac citça executioncs judicatcrun .* fie. Ut infra fçquitur. Primus Terminus,, Differtur fimplici infirmitate^ per Citattm, Et fi in eode primo Termino Citatus non compareret: extunc in primo Termino condcmnatur, ia pœaa Contumaci as, alias inpœna non paritionis0. Semndus Terminus». Differtur per citatum vera infimitate: & in tertio Termino, cùni duebus te (li bu s, vera infirmitas Juramentò probatur: fie ut nec Judex, neq^ A-^or dubitaret, Reutij rune infirmum fuifie. Fit etiam iftud: quia fi lecun-dò Citatione citatur Citatus: tune eandem. bilationcai vet'^. m-firmitatiS habet Terminus iple iecuadus* Tertius 'Terminus.. S^pius autem Contîngit, tertium Terminum alia vera infirmitate diiFer-ri: fie quòd diceretur in termino: Sic jacet, ità j^cet, & adhuc non covai m t. nihilominus tamen in quarto termino, cum dupbus celti rus ju-ramemtum facere debet, fie: Quia tune etat infirmus: & ex j^ia infunata* îe non convalefcens^ in ipia infirmitate tune înfirmus jacuitf Qitartus Terminus,. QUàrtum Terminum Judicia conferv.-ant interdum Pro majori: (qn^quo ad Dilatione, fit ultimus. ) Qiû Terminus Pro major', poteft dïffcrr» ante veram infirmitatem, aut poft, quod quidê Pro majori Jus cornu-nc diffiait, fie: dum in alio Judicio tenae cujufcunque Regni Polon se, eo-dem die, pro negotio Majori, terminimi haber^t citatus. tamen quando-cunqj Terminus pro majori recipitur, fit ultin x Dilationis. cujus ecia na-tQra, & proprietas; ifto modo declarabitur» Citatus, Terminu,mque Pro Majori reponens5 eodem die debet habere coram alio Judice, Tcrminuift Moira 2 ' pro À$1 fJR o; J T ATUT A Fol. vet, 3** pro majori fumma, quàm fit a&io:. occaiìone cujus fit dilatio majoris. & debet notarì iftud in Dilatlone, pro majorh videlicetubi eft a&io3cum quo ex nomine, pro quanta fumma, coram quo Judice. Veniente enim termino Dilatìonis, debet portare literam, ab ilio Judicio; ubi tunc fe aflere-fcat, pro major! attlonem habere: fub Sigillo illius Judicis. In qua litera contineatur aôio, cum quo, & pro quanta lumma,tunc caufa majoris ver-tebatur. Quam teftimonii literam iic producet Citatus, in Termico per Dilationem libi dato: & non fuccumbet in Dilatione, inquietus pro maio-ri faciendo. Sed fi literam łiujufmodi non portaverit; aut portatam,in a-Jtiqua parte eorum, qu# debeaat contineri(ùtpr#fertur)infufficientempro-duxerlt; tunç4 Citatus aftlonem fuam amittit,& totaliter perdit. Ad iàam% Oti conftat vero in Judìens Terreftribus, & RegiisRegni Poloni#,più-res unquam fieri Terminorum pilationes, itaq, de/Termiuorum^ obi'er-vatione ha&enus di&um. 'Procejlus in re ju di cala< qui? vulvari nofiro^ in JudicHi^ 0 extra eay Perlu era die un tur. TAmetiì'Conftìtutiones fatis fuperque doceant nos, quaîiter jure pro-ceffuri fumus, dum a&iones incumbunt nobìs: tamen quia nonnun-quam fiebant dubia, in ProceiTu ipfo, etiam apud. Juris doftos, pra&ica tamen ejufmodi habentes: Quapropter Sacra Majeftas, poil delcriptam Terminorum confervationem mandavit deicribi,. commune&i in re judicata, ejulque executiopem, praQicam infraîcriptam» De re judicata^ REm judicatam, duobus modis feimus Jure obtiner". Aut 'enim* fit, per Sententiam diffinitivam*-: aut dum citatus, in Termino peeemptotio, io lucro Condemnatur. Ad idem,, Sl per Sententîam Biffini ti vate: tunc fit etîam dupliciter. Aut fit pr#fens citatus, circa judicium: aut fit abfens: fed per Procuratorem cum procuratorio, Sententîam diffinitivam contra fe5 Jure decerneote, i'eit re-portari. Si pr#(ens erat çîtatus., contra quem Sententia difFinitïva promulgami tunc aut fatisfacit, ùt Juris eli, rei judicat#: aut rebellis à Judicio, ablq,* paridone recedit. Si fatisfa&urus, aut Sententi# pariturus erit, faciet iftud comroodè, aut per Cautionem fidejuflbrialem, aut per certam Infcri-ptìonis obligationem, aut per bonovum obligaùonem. Ad idem... SI autem rebelii ter à Jure recedit, nulla fatisfa&ione rei judicatae, auC paritione fa&a, extunc per A&orem condemnatur in poena triuro Mar-carum, qu# dicitur Tiqtnadxiejìa, parti: & a ila poena limili Judicio. Pro* pter quam rebellionem rei judica^fquod Jure convi&us non fatisfecit» fed à Jure rebellis receffit) condemnatut uno & eodem a&u, Regi# Maje* flati in poena quatuordecìm Marcarum,qu# dicitur Siedmnadxiejla. & Mini-flerialis datur de Judicio, adpignorandum eundem conviâum, in bonis luis* la perlucris, & poenis fuprafcrijnis. Ad idemj ADve0iente tandem proximè futurorum aliorum Termìnorum'teporev Aftor coram Judicio Minillerialem llatuetr & recepta à Minifteriali recognitione, petit iterum dari Miniilerialem, ad intromiflìonem. cui petenti datur ideai Miniftemiis, in perlucris5 ad^ Intromiffionem in bona conviti. Ł i' Ad idem. 363.fol.vet. REGNI POLONIA 141 PRO Ad idem. IN aliis proxìmè futuris Terminorum Judiciîs, tanquam in ultimo & finali Termino, fi Minillerialis coram Jure recognofcet: Quia Intromiffio, ad quam fuerat per Judicium aditus, denegata fuit: tunc primùm datur bracbium Regale, & de ilio Judicio, ubi caufa agebatur, remittitur A-ûor5 & conviftus, cum fuis perlucris3 per 1 itéras executoriales, ad loci Ca-pitaneum; ad intromittenduna eum, de brachio Regali. Ad idem* SI autem Citatus non eft pr^fens, circa Judicium, fed fuus Procurator cum Procuratorio, dum Sententia Diifinitiva contra ipfum promulgatur.* tunc infuper fit unus Terminus eiTentialis, videlicet (^oncitationis. quem in aliqutbus terris Regni, fic interpretantur vulgati, uri Latinum ionat: In aliis vero, dicitur vulgari nollro Prxypowiefzczony: ad iatisfacietidum prore judicata, feu perlucratis, & Jure acquifitis, ea ratione; Quia fortaffe nol-iet lcìre convi£lus, in Judicio abfens, de re judicata: ideo Concitatio ad hoc eft, in Terminos Judiciorum introduca: tanquam monitio, & av i fati o : ut ille, qui ed conviòlus, «Se contra quem abfentem, fed per Procuratorem iu-"um comparente, in fui ablentia Sententia Dif&nitiva prolata fuit,pareret rei judicatae: & pro couvittis fatisfaceret. Ad idem. IN quo Concitationis Termino, fi comparet, decerni confvevit; Vt rei judicat# fatisfaciat. Satisfacere autem debet lic, ùt prius eft delcriptum. Ad idem,. ET fi rebellis recedit: extunc condemnerur: ut priùs contra rebeìlem eft deferiptum. Et fit proceflTus, in executione rei judicatae, ( ùt (uprà ìcripturn eft) ad brachiumufq; Regium. de quo infra videbituc. Item ProeejJus fit alio modo, & m Terminorum obfervationey C in re ]udieatat IN terris nonnullis Regni Poloni#, in quibus Termini Judicioru Terre-ftriu fiunt, fingulis quatuor feptimanis, plures Dilationes fiunt:ProcefTufq; longior fit Juris, fic: Quia duo Termini, fimplici infirmitate per Dilationetn conceduntur: Sed expleris eifdem duobus Terminis, fimplici infirmitate prorogatis, alii Termini, prout de vera infirmitate, & Majorì, caeterifq; ( ùt fuprà feri ptum eft) de Terminorum con fer vatione, ufq3* ad Sententi# Dif-fìnitiv# prolationem,& prim# pignoratiotiis decretum, obfervantur. Atta-men in eo iterum fit difìFerens ProcelTus: quod in illis terris, in quibus fin-gulis quatuor feptimanis Termini judicantur, ter datur de Judicio ad pi-gnorarionem fuceefìivè: fimiliter ter ad Intromillìonem datur: & poftea remittitur ad bracbium Regale, ad loci Capitaneum. de quo infra. Quali ter Capitanei locorum procédant, hrachium Inégale exìenfuri, in demanda-ti one executionis rei juàieatœ3 (eu perlucrorum: pia ÌSlajejlas Serenijjlmi dominiJ Alexandri Ęegis^ ordine infraferipto do ce bit. De extenfione brachii J^egalisy per Capitane0^ IN primo Proceffu Regalis brachii, loci Capitan eus, fub cujus Jurifdi£lione pars vi£la e (Te t, pro prima vice, cum parte vi £ o re, rem judicatam, leu folio 3? perlucra,ÌH feripto fibi repr#fentari, aut cum fuo Procuratore, Miniilerialem cum duobus Nobilibus, ad bona partis Jure conviti#, diriget; &prje-fertirn ad talia bona, fuper quibus perjucra cenfentur Jure effe obtenta,leu (ut in Stylo Juris noilri dici confvevit) perdura: & fùper quibus Protef-lus Judiciarius, videlicet pignoris & Incromiilionis, continuabatur. Qui Nnn qui dem O. STATUTA fol. vet. 365. Minifterialis, veniens ad bona hujufmodi, fi in eifdem fuerit praelens do-minus loci, videlicet Jure convl&us, autfuus Officiałis, vel Vladarius illo-xurn honorum, & coram Kmethonibus, juxta continentiam & exigentiam perlucrorum, vi&orë in ipfius perlucris, de brachio Regali, authoriratsCa-pitanei loci, coram Nobilibus intromittet: dabitq; ei Intromiffionë realem: & obedîentîam Kmethonum confignabit: inhibendo Jure convi&o, quòd non audeat viftorem^de estero, in poffeffione & Intromiffionë, ifto modo libi data,impetere, & invadere quovis modo: fub vadio ,M.M. quod vadium lit literale, iub titulo loci Capitane!,lumma ferè fimilem perlucrorum non cxcedens. In quibus intromiffis bonis, vi&orem in tromiffum,juxta confve-tudlnem relinquet: aut ialtem eam ipfani poffeffionem fibi tradet»* Qnx de brachio Regali intromiffio, pro prima vice fa&a, & vadii interpofitio, ex recognitlone Minifterialis & Nobilium, in Aftis Caftrenfibus debet, modo & ordine Juris recognofci, alias reponi, & a&icari lufficienter. Vadium tandem iliud, etiamfi pro fecunda v'ce interpofitum eflct, ubi Ca-pitaneo nullam facit fatigam, parti debetur: non Judicio, neq; Regi# Ma- Ì"ertati, ea ratione: quia pars ipfa Minifterialem & Nobiles, in luffragium >rachii Regalis, impensîs conducic privatis.; Sì IntromiJJio ijlo modo data^ effet aut adempta, aut impedita violenter. POftcquam vi&or intromittitur, de brachio Regali: [fi"cafu quoeunq; violento, fjus Intromiffio, leu poffeffio violatur, vel irritatur; peceffariò. vi&us iile,feu convi&us, contra quem proceffum erat ad judicium Ca-fłrenfe, dtandus erit pro vadio. & in uno ac primo Termino, live compa-ruerit, five non, in vadio condemnetur: omnibus Dilationibûs, & lubtérfu-gîis prae termi ffis. Pro fecunda vice IntromiJJIa de brachio Regalu SI poffeffio, feu Intromîffio, fie (ùt lupra feriptum eft, vadio non'obftan* te ) rrritabitur, leu violabitur: tune prxmiffa ifta Citazione, & codemna-tione, pro vadìo praedt&o, (de quo lupra ) iterum Minifterialis fecunda feu altera vice, cum Nobilibns & Aâore, aut fuo procuratore, per Capita-neum debet ad talia bona, modo priori,pro fecunda vice mieti : & omnia, prout in prima Intromiffionë fuerunt,îecunda vice faciet.* hacipfa fecunda vice, de brachio Regali, tam in perlucris, quàm in vadio, Intromiffionem dando: juxca continentiam vadii, & perlucrorum. dataq; Intromiffionë,du-piicabit vadium: ut fcilicet vadium literale, majorem dupliciter fum ma con-tinens, daret & relinqueret interpofitum, inter intrommum 7Ì&orem,& vi-ôum» Si intromijfio^pro fecunda vice data, irritaretur* IN quantum Ipfe Jure convi&us, adeò rebellis, protervus, & violator Ju- ' ris communìs Regni effet.* Sic quòd Intromiffionem, pro prima, fecunda vicibus, de brachio Regali datara, contemnendo violare pradumeret: ex-tunc, prout priùs, pro vaclio adCaltrum citetur, Et fimìliter, praemiffis praeaaittendis, ut luprà fcriptum eft,abfq; omni indulto Dilaticnû excuia-tionumq;, in primo Termino, five comparuerit, fitfe noni in vadio perem-ptoriè & Judicialiter condemnetur,. Tro tertia vice, perfonalis Capitanei executio finalisv DEmum poft primam & lecundam vices prxdifìas, fi iterum vi&us age-ret rebelliter, le manu, leu brachio opponendo Regali: movebitur Ća-pitaneus perfonaliter, de Si de Regali^ cui in Officio Capitaneatus pra> (ïdet, armatus & provifus: fic ut temeritatem violatoris vinceret. lbitcum Minifteriali, & cum vi&ore, ad bona hujufmodi, cum perlucris: ficq; j,vi-ôorem, authoritatc brachii Regalisi & fui Cfficii, (tacc]tis3 ut praefentesef- ient, 466. fol. ver, REGNI POLONIA. 241 V R fent,hi fcilicet,vi£or,aut faÔor,aut villicus: prout fupra: cora quibus modo fupradi&o,Minifterialis primis vicibus intromittebat) pro tertia vice realiter intromittet vi&orem, in perlucris.- & in vadiis, pro omnibus vicibus; inter-pofitis: ejeftô abinde manu potenti viftô. Prxterea nè Capitaneus faiftre» tur impenfis, per eum ad.id fa£lrs^ immediate dabit, & relinquet vadium literale, inter partes triplicatum. quod quidem ibidem relinquet, faltem Kmethonibus iilud dando, pro quo vadio (fi expediet]proceffus fit, fic ùc iupra, ad condemnationem. Executionem autem eam ultimam Capitanc-us,aequè bene per alium, ùt per le faciet; fi commode poteft.i fin aliter: tunc ibis lblus ipfe, Officii debito latisfiafìurus. Habebit tamen fecuœ MI-nifterialem, & Nobiles^Capitancu^: fiv« per fea five per alium iftam 'face-ret executionem perlucrorû, in bonis? in quibus perlucra{funt obtenta,feu perduda faciendo» Cum q,* datur us erit Intromiffionem Jhujufmodi, in per* Mia 4 lucris, & in vadiis; fi bona valorem Vadiorum, & perlucrorum, ferre pof* funt: faciet Intromiffionem, dando unum laneum poffeffionatun», de quo una Marca annuatfm proveniret, in quibuslibet decem Marcis. Si autcmla-nei non (unt pofïeffionati, feu cenfuales.* tunc Intromiffio desur in agros.-in quibus duodecim Chori filiginls femìnari confvcverunr, aut fe m ina ri verifimilrter poffent; agros videliceì intelligende, pro Marca cenlus annui» Et fi tam poffeffiones^quàm agri, & alia hujufmodi, in quibus bona funt, & in quibu& executio perlucrorum facienda effet, deficiunt; feu fi ea vi-âus non haberet: tunc ipfo jure conviftus, (propterea quòd Juris precef-fum, ad hssc ultima Juris pun&a temere fuftinuit) capiatur in perfona: fic-que ejus captivatio relaxanda, vel non relaxanda, in voluntate, Tidorls: ufq; ad larisfa£lionem, pro Perlucrìsr& pro Vadiis faciendam* Ideali s Ì7ìJlruHiab adpojfejfimis djjìgnationem, circa executionem rei judicatte. DUm h sec fie rent, in.prima^fecunda, & tertia vicibus,ut funt abùnde fupra feripta; eam ^ąifq,* loci Gapitaneus lervabit inftruâ:ionem,circa fu-am jipfam, aut fui VicefgerentiSj vel alterius nomine f^o de brachio Regali miffi, executionem. In loco hajreditatis, feu villae, vel honorum perlu-cratorum, c©nftitutu& ipfe brachii Regalis executor, vocabit convifìumì li eiłprasfens: vocabit etiam Kmethones,prsefertim illos, in quot eft lntro* miiÈo danda. quibus dçclarabit,leu declarari faciet Perlucra & V*dia, ali-à$ notlficabit ea. Similiter etiam literas Perlucrorum, feu exccutoriales, coram Mhiilleriaìi & Nobilibus,eÌs oftendet,intimabit,-& publicabit. Sic quoq; C^pitaneus ipfe per łe^ aut alius nomine Capitanei, dicet: Audi sa, attende, Minifterialis.* Ego Capitaneus, juxta Officium : ar t alius iìc* Ego juxta Officium Dòmini M, Capitanei, de brachio Regali, Nobili P, de G, ia luis Perlucris & Vadiis, trado IntronGiiffionem in iftam Tillam D» vel ifta bona V. aut in fftum Kmethonem,feu laneum: vel in iftum,aut iftos agrc^i dicitqi Capitanens: (fi per le intromittit) Et interpone vadium C, Marcaru* per iftas literas. aut alius nomine Capitanei, vadium five Regium,five Capitanei tenens, dicit: Et iftud; vadium Centum Marcarû, per j&ajeftaté Re-giam,vel per Dominum Capitaneum interpofitum, in his literis fcriptuma tibi Minifterialis do: & tu tandem,juxta Officium tuû, iftud vadium convito notinces: & fibi, juxta coftfvetudinem Juris,.illud des: vel in domo Mìe fua relinquas: (quod tamen vadium fit triplicatum: ùt fiiprà feriptû eft) Dices vero: Quòd ipfe conviâus le In bona ifta,ad qu& wftorem int»o-mifi, nec per fe, nec per fummiffas perfonasjintromittere debeat, neq; in--tromittar: eifq; viâorero, nullis moleftationibus, leu turbatłonibus,vel ine-pedimentis aggrediamo Vobis autem Kmethonibus univerfis, iftorum honorum incolis, mandor ut ipfuna dominu P» de G.pro veftro domino ha* beatis: fibiq; obediatis, tanquam veftro domino: fubdìtiq; ejus fiti$,ufqi ad totalem folutionwn^ & fatisfaôionem omnium Perlucrorû, & Vadiorum, Et hsw: oaada. eoram te9 Minifterialis, & coram vobis omnibus, qui eftis pxx* "Nnn gpR O. 3.44 S T A T U T A fol.vet. $67* fentes, teftificor. E]iciatqi convl&û de bonis: & pace fa&à vigori, in bonis pęriucratis, exeat de bonis Capitaneus. Ad idem, •J^llhilominus fi non obftante îfto ProcefTn, & Intromifficne' tot vieillis J^jdata,ac Vadiis tot vicibus interpofitis, fi Juri & brachio Regali vifìus non pareret: aut le defenderet: & lntrorniffionem, & pacificato pof-feffionem non admittendo: tune Capitaneus, feu vices gerens ejus, in hac parte non inférât ullam vi£to, aut Kmethonibus, vel fervitoribus ejus,vio-lentlan: nec finat quenquam verberari, aut vulnerari: led iple vi£tus,;cum familia & coadjutoribus fuis, tanquam Juris pacifq; comrnunis violator atq; deftruftor, capiantur: luntq,* captivandi: infamlsq; & infâmes reputë-tur,& cenleantur: etiam in corpore, juxta Majeftatis Regi# voturo, per Majeftatera Regiam puniendi. Et fi capiuntur: teneantur, ufque quo fatis-fa&io vi&ori detur, pro Perlucris, & Vadiis. Ad idem* £*■1 idem Jure convi&us, & alii ejus complices, non poflentcapi detineri* fttfo t> j^que: tune conviftus de bonis iliis citandus erit, ad quac in Perlucris non eft data Intromiffio, pro vadio ultimo & finali: quod vadium plenarie cedit, pro Capitaneo: & ad videndum, & decernendurn, illum proferibi: & proferiptum, tanquam rebellem,& Juris Regni tranigrefforem & violato-rem, banniri. Prœmilfa vero Bannitione, & iple, & familiares complicefquc lui capiantur, per Capitaneum, vel per alium ejus nomine: quamoorem da-bit Majéftas Regia literas contra taies, patentes,Univerfis quibus expedit Bannitionem publicando: & quibuslibet lubditis mandando: ut talcs bail» ni'tos capiant, & locorum Capkaneis dent» Ad idem» SI vero non eft pofleffîonatus aliis bonis: tune ipfa Citati© per edi£um, contra ipfum,&contra fuos complices, pofïit expendi. Ad idem. I^T fi comparuerit, in Termino primo: qui (ibi & omnibus talibus debet .jeffe perçmptorius, & finalis, nullam habens dilationem: extunc in Vadio lententietur. Et fi babuerit bona aliqua: in eodem vadio recipiantur: & pro rebellione tenear*tur. Captiventur autem: fi non comparuerit, leu non comparuerint: tunc ipfe, & fui complices, tanquam rebellis, Jurifq; Regni violator, decernatur de Regno banniendus, proferibendus, & capiendus: & folus ipfe Judex proferibat, fui Decreti prolatione mediante. &ibidetn fta-trm proclametur, bannitus & proferiptus capiendus: & non folùm iple: fed etiam fui familiares, & alii, dantes ei auxilium, confilium, & favorem, & praefertim in domibus eum confervantes, tales omnes lunt proferipti, captivandi, & Infâmes: ideoq; capiendi. Contra quos liter# dabuntur uni-verfales patentes ante dite, per territoria, & ad alios Capitaneos Regni porrigendae. In aliquibus terris fit fie^ ex Confvetudineè PRimus Terminus difFertur fimplici infirmitate. Secundus vera iufirmi-tate: & tertius etiam infirmitate, in hœc verba: jacet, ficut jacet. Et dum comparet ad refpondendum, in Termino peremptorio: tunc cita-tus debet jurare^ Quòd vere fuit infirmus> Ad idem. ET fi citato non recipittîr Terminus infirmitate: & neq; per fe, neque per Procurât erem comparet in ludicio: tunc condemnatur inscena Co- tuma- 369. fol, vet» REGNI P O L O N I £ 24? PR O- tumaeise: & datur Mînifteriàlis in Jure A&ori, ad avifandum Reuffi: ut Ve-niret ad alios Termines, immediate celebrandos, & di cere t: Quare luper Terminum aliare permifit. qui fi non dixerit: iterum tunc condemnatur per Aôcrem, in toto, lecundùm Citationem: & Judicium decernit folutlo-nem parti, fub pœnis Judicialìbns; videlicet fub tribus Marci s, A&orl ia quatuor feotinaanis,. Ad idem. Tem, fi non fecerit folut'onem^ in quatuor feptimamV tunc fcrìbitu^ contra citatum peena lex Mar car um. ut iuprà diûum eil5 in ccioamunl Terminorusn confervatione». Ad idem». ITem fimiliter alia pœna, in quatuor leptimanis.* & in aliis quatuor'fe* pti m an i s fimiliter. kem fi non curât fatlsfacere: tunc Concitatur ad fatis-fàdionem Perlucris, & pœnis. & fi in termino non comparuerit: & nul-lam,, per Amorem in proceflu caufa: commiflam, allegaveiit nullitatc: tunc datur Minifterialis de Jure, ad intromittendum in bona, in PerlucrisA& Pœnis, ad Afìorem pertinenti bus» & Judicium rnittit ad pignorandum,pRo me* dkt ite pceaarum, ad Judic um pertinentium. Et fi non admittit Intromiffi-oìiem Reus: tunc Rurgrabitis va dit, & intromitrit, receptjs fecnm duebus Kob il i bus,. &; Minifierialr. Si vero Reus non admittit pofìeffionem bonorù, ex Intromiffio o e: tune Capitaneus Ina in perfona va dit: & dat lntromiilìo-nem Aftori in bona: S: ìmponit vadium: mandans Reo: Ut Amorem in polTeffione, per euro allignata^ non impediat: fub vadio, per eum impoiito. Et totiens, qu'-. tiens A&or petit Intromiffio nero, totiens oftendit llteras adjudtcatorias,fibi per judicem & Subjudscem datas. &Capitaneus intra* tuilTum in poilellìone tuer i tcnetur. Si vero id rton exequetur: tunc in eo-dem vadioi per eum in Reo impoiito, & Maj e (lati Reg i se, & Astori lue» cum.be t.. In aliis quibus dam terris y fit fie etiam, ex Confvetudine privata» PEr in firmi tatem recipiun tur Termini: & Ci tatus jurât folus-, fine telìibus: %Qu9 f. Quòd fuit vere infirmus. & fi Terminus non difFertur fibi infirmitate." tunc A£tor condemnat eum in Contumacia, pro primo. Et adeitatus: laterali Adcitatlone, ad Citationem originalem: in Adcitatione infertam: in leeundo Termino, ex Adcitatione fi^miiiter condemnatur Reus, in pœna Contumaci#; Et adeitatur fectinriò ad Citationem originalem, & ad Adci-tationem: & fi non comparet: tunc condemnatur per Aâorem in toto^le-cundàm Citationem. Et decernitve fatisfaôio, pro rebus eltatis: & feri— buntur pœn#. & proceditur ad finem fie: ut in irta immediate^ feu pro* xima. Conivetudine eli delcriptum.. Ad idem ». I^It etiam Terminus pro tnajorij qui nulli denegar! debet: dc pro prima^ pro fecundo, & tertio recipi peteft. led recipiens hujufmodi TerminĄ ad alia Judicia Judic.:s & Subjudicis, ililus Judicii, ubi dixte fe pro majori tabere a£tionem5 Li teram ad Judicium portare debet: cum deferiptione futFicientis teftimonii, de Judicio altero, in quo pro majori habuit. Prout ^e hoc, in communi lupradi&a Terminorum Conlervatìone, eft ''informati© abundiùs exarata. Si enim inLitera teftimoniali, non fujfFicientet deferi-ptum effet id, pro quo in alio egit Judicio: tunc caufam iftam perdete promut iuprà fetiptum.eft». Ad idem. . ET licèt eadem Majęftas Regia, aliquarum rerrartim privatas defcfipfit C oufve tud i nés:, tarn en lua Majeftas,permodum confilii,fubditos bor ta tur univerlos» ut eam teneant & oblervent inftrućlionem, ubiqv terrarum* Ooo ' • quain 44C I»RO, 2*6 ST AT U TA toL.vet.370* quam inftru&ionem aflumptam, aevoq; diuturniori contînuatam, approbabit Lex ac Confvetudo. Et tantum Majeftas'eadem Sereniffima Domini no™ ftri Regis, deTerminorum Confervatione, ex Jurifperitis, & Vetuftioribus Eegm Privilegìis, aferipfit. PROC U R A TO Rj S EU PROCURAT ORIUM, §ui vulty Procuratore utatur« OtJ-a cuilibet fua defenfio & tuitio Ç cum juris lit Naturali») non eft denegati da* ideoq; Statuimus: Quòd in Judiciis noftri Regni, quilibet .........^borno, cujulcunq; lit flatus & conditlonis, poteft & debet habere fumasi Advocatum, Proeuratorem, vel Prolocutorem. Ignaris & egentlbus Procurât or de tur, Car ìn fkovf-d j . Foll° tem, poterit habere: judìcìum Procura torem idoneum deputare dçbebit. Ęui (amen veliti juum e au fam agat. QiMnte, qt»: Procuratore careret, poterit fuam caufara coram Judieio ^ expo fiere: vel controverfiam, & defenfionem fui tacere* fepofius at-Wî que reje&îs in partem, captlunculls pœnarum. quas captiones. Judex permit cerę non debet:, nifi hoc cuftodire, ut Juilitia umeuique miniftre- kur. . MuliereSy in hofpitio Procuratore™, conjtituunt* GàfiVitiu* l' IT dominarum habitatìOj propter fragilitatem fexûs, à cœtibus virorum Fot,to, omnimode fît diftintta: & ne ad caulas vocatae,. premant fe in turmis & conventi-bus- mafculorum; fanxit noflra authorìtas de predenti: Ut fi qus? domina, fi ve Virgo, citans aut citata, venerit ad Terminum fibi pra;-frxum; judex prx&dejns judieio, Offre i al em fuum cum ejus adverfario? ad hofpitium ili i us. dom in se, mittere teneatur. coram quo; a&ionem, five de* feniionem iuse cauûe,, Advocato, vel fuo Procuratori, cui placet, in < toto delegaoit. Nec Spirituale s etiam procurentynifi c au fas proprias«. &><■/*,Vwi, FJEtitionibus Nunciorum Terreftrium permoti, & ad foplenda odia,qu# tifiti, 4%'l adverfùs Ecclefiafticos viros, ob quorundam infolentiam, apud Secula-res excitari coutinglt, Statuimus: Ut Ecclefiaftici viri, Beneficiati.» aut Saceruotes, non fe immifeeant deinceps Judiciis Secularibus: ncque caufas procurent & promoveant, Secularium perfonarum. neque Officia Notari-orum, aut Vicenotariorum, in Secularibus Judiciis obeant. ad quœ "per Ju-dices Terreftres non admittantur. Exceptîs causìs proprits, aut aliarum Spiricualium perfonarum. in quibus agendis procurandffque, Uberam ha* beant ubique facukatem. Procuratorium Mandatum tribus gfoffîs veni t. iTetn oèprsdlfti fttbdlti notlri, in Cancellarla noftra à Notariis plus juftô graventur, Decernimus: Q_uòd deinceps à Procuratorio,, tantum très Grofli accipiantur. Infufficiens Mandatants pumtur. iTem ail qui s manifeflans fe cum Procuration e, in Judieio, fîmalum Procuratorium feu Procurati o nem habuerit: luit pœnam injudicio Terre-ftrł trium Marcarum; in ïure vero Caitrenfi, lex Scotos. quam lolus 1-pfe Prokurator lolvet: non Principale lum3atós, non Hic, à quo caufaro di-cic. trocu- J72.f0l.vet. REGNI POLONIA 2^47 PR O. trocuraiores debent ejfe jurat 1: & ccjhmation.es pecuniales in Cita- tionibusy fint moderata. ^Rocuratores mercenarii, qui mercede conduci heminu caufas in Judiciis comuniter procurant, ne ampliùs difFicultates & comperendina- x^™'Craei tiones in Jure facerent_, debent effe jurati: Quia injuftas caufas, neque jufeipere, neq; eis confulere, neq; illas promovere debent, in gratiam ail» cujus partis. Prseterea geftimationes pecuniales, quas pro injuriis vel da-mnts in Citationibus ponunt, debent ita moderati, & ad eum valorem re-digi, quanti damnum valet, nè ob hoc, prohationibus & teflibus homir.es gravarentur. Judex autem, qui Judieio prsefidet, deber profpîcere & ani-madvertere in talem, & punire illum. fient eft, de inordinans Citationibus, Statuto deferiptum. Quòd fi certo comperientur aliqui Procuratores, hu-jus Statuti tranfgreflbres, & audaces: extunc debent per Judice ad Nos rein itti» Quòd fi Decreto noflro Regio, tranfgreffionis Reus reperietur: ex-tunc ei Oificiò procnrandl, in omnibus Judiciis noflris Regalibus, Terre-flrfbus, Caftren. inhiber! debet. Hoc autem intelligì debety praecer iîlôs: qui confanguinitatis, aut amies confvetudinis Jure duôi, amicurijm: nec-non prêter famulos, qui dominorù fuorum caufas pròcurarent; ncq; com-mmiter iu fure caufas dicerent. denîque p^aeter ilio»; qui ìpfimet fuas pro-prlas. caufas, Jndicialìter agerènt» Tales enim huic Statuto fubdi non debent. Attamen Procuratores dominorum, tametfi domino aliquis eorû ferviate & ejus caufas procurer, (fi modo communi ter Procuratore Offici um exerceat) eò non obllante, tenebitur hoc juilurandmm prillare: & îitéras authenticas Juramenti fui, ab ìndi ciò Terreftri accipicńdas, habere. cum quibus li teris, ubique fide s haoebitur ci indubia. Procuratore*, jìnt diligentes, & fideles. Tp Dicimus: nè cnm i-nordînatis Citationibus & Aâ:ionibus,Procuratores ad f^Judicium accédant, fi volent pœnam Statuti evitare, item ut vocati fe- Pf'nf,,f48ł cun^ucn Regeftrum.prxftò fint.fiquidem in vocandis perionis^ juxta Regeilrum nos confervabimus. Quod fi quis vocatus abfuerit: conde-mnari permittetur. E ten i m ftudiosè extrahunt caufas: ut non folùm Judi-ces Provinciales, verùm etiam Regia Majeftas, affelTorefó; ipfius, non tum, quando vole bant, fed quando Procuratoribus libebat, judicabant. Quocirca n quis Procurator negligentìa, vel nequitia, non controvertendo cum ad-verfario, permitteret Principalem fuum con dem nari.- is autem Principalis talî damnò affciS:us,eo nomine que ri tur: extunc ibidem coram Judieio, vel in Comitiis admlniftrabitur de eojuftitia: non fecus, atque de fervitore.' eti-am fi fuerit poffeffionatus» De pot e fiate Procuratornm, in ci vili bus vel criminaltbus caufis. fed Infcriptiones excibiuntur, 1^ ... „ Vetric* rem,ant!quum Statutum aequa moûeratione interprétantes, Statufmus.Vf#i7J*/, ut Procurator, five poflHsionatus five non poflefsionatus5babes fuficieus Procuratorium,. poffit in Judiciis comparere; omniaqj agere & exercere^ qus ipfius Principalis caufam vel cauias, attinent feu tangunt: ctiam parte Citatione verbali,alias Nadwornym, citare.- & Judìcem movere; ac alia o-îïmia tacere, quae ad defenfiotiem eaufae pertinent, prêter Infcriptiones: ^uas nec novas tacere, nec de antiquis quietare, nec pecunias inlcriptas. tollere poterit, fine prsefentia fui Principalis, feu A&oris* S P R O F U G I. Si quis fra do fugiat> prœdonesve ferve t: ac pòfi redeat. iEpîus contingit, quòd quidam de militari profapia procedentes, veluti vfuc**6?" prodigi honoris & fam se ipforum, furta five latrocinia committentes, f- m» 26, Ooo z »nt PUE. 248 7 S T A T U T A fol. vet 37^3. une profogi noftr* Regni, ipforum ipontanea voluntate; & ûc occafionem qu^rentes, mala cômittere non form id ant: pro quibus in iram noftrœ indignation i s -incidunt, tandem de commi dis furtis, & cxteris attibus malis, pœnitentlâ dufti, amiçorum luorum interceffîone mediante^ noftram con-fveyerunt implorare clemeutìam: & fie noftrs gratis de nevo reflaurâtur. Yolumus ìtaque: Quòd licet noftra ira fit dimifla eis & pœna, nihilominus pro furtis, & damnls, yiris bonis, & juitis illatis, tenebuntur Judicialiter re-fpondéré, & fatisfaeere; juxta diffinitionem,per deputatum judicem fatta. Et nihilominus talcs, infâmes, reputamus; neque aliis NobiDbus, qui nun-quam profugi extiterunt, in fama & hiblimïtate honoris polie adsquari. Statulmus etiam; illum qui occulte infidiando inhabitatoribus Regni no-ftrirtures.,& profugos aut prodigos, fervat^eis.hofpitiû prxbet, & partitili cum çis rapta, & malè acqui lua, taies infâmes efle; imparelque viris pro bis & bonis, reputari. t Sculteti & Kjnethonis, à domino profugiy Çf quater ad Judicium vocatif nec redemtis, bona per dominimi loci accipimtur& quid facienàum fit fi pojjejjori Scultetia m ine turŁ CXJm autem Scultetus & Km et ho, de agro & h scredita te fua, ab fq^culpa domini fugerit: taiis profugus debet per dominum, in Judicio majori *T"' ^bannito, ter, & ex fuperabundan«e quatto, ut ad fuam redeat hìeredita-tem, evocari: qui fi non redicrit, taliret vocatus: dominus villas,cum Pro-te(latione,poterit fuam hxreditatem per alium locare:. Contumacia illius non obftante. Et fi is profugus, minas- ineufTerit pofïefToribus agroruni quai efe lin q,; tenebitur dominusx fub quo degerit reo u i fi tus, Jus Po lo nic al e pofeentibus, euro eo miniltrare. alias il le, fub quo fueritcontradicens,poe-nam JHąm^xieJMncvi£t0":1"^ n ' ~ , .a ,a „ ?. \ v t fcrvare ptetu* perpetuo & fìrn anda, varns' ptxmnsis tractatibus, tandem ( ut lequitur) am paccm cu concordavimus in hune nrodum, §. lnprimis premifin us, & pr x i e n t i bi> s f F ol on ■ & bona fide promìttimus: quòd exnunc & in an tea tenebiirrs pacem invio-Jabilem, & concordiam cum fupra di£io Magnifico Domino Vladislao Re-' ddt'hûs! çe Po Ioni ix, fuis Gathclicis hxredibus, & fuceelfcribus, ac Prxlatis & Ec- *M*g-Ordi» c lefiis, omnibus quoq; Terris (uis, per Tkvaniam & Riiffiam Terraiumq; c*. Incolis, perpetuìs temporibus obfcrvare. § * ìsqc unquam vclumus & canna Re-cebebimus, aliepam ligam in i re, aut facere, contra difìum Yladislaum^uos^® roic*. & cuoGj; Cathoiicos fuccefibres Terrarum Litvanix, & Ruffix, cum dominiis, r^05 fucceJj°res t - 1 • V -> l'i nr r i -> ^ atboltcos* tri auc aiijs hommmus, & rancore quolibet poitpento: omnes & ìingulas m- unis Litbv*-jurias nobfs, & noftris per le, veì per alle .; quomodoìibet illatas, remitti-rrus pen i tus- & ofFenlas. § b Inluper Limites, & Termines inter noflros, & di<ài Z)otrini Régis Terras: videlicet, Litvanise & Ruffije, diftìngui feci-mùtP.tur. mus: & modis diftinguimus intrafcriptis. lnprimis incipiendo in quadam b Limites & Infuła Sawîn, ditta vulgariter Sitta, in fiuvio ditto Menda, habente in fe JtrmlK' l"ter 1 * 1 ^ - t ' t r- 1 1 «• terrai Urdinis lnlulam Romeyweider. Qu# quiaem Infuià tota apuaOrdinem permane- Tbeutonici & bit temporibus affutuns: abbine dirette progrediende ad fiùvium dittum terras Ru/sU Noruefle, in declivio leu vili» continus, fub lylva ditta Heyligenvalth: Ab bine dittum fiuvium fequendo in mediis fiuttibus, ufq; ad Vyfvilten, af- mode tic cu-rendendo abhinc linealiter & dirette eundo ad quendam lapidem magnû *ent*' Cittum Roda, jacenrem in fiuvio ditto A. & Roda vulgariter nuncupatum: ab ido lapide, afeendendo luper ftagnum dittum Sinarden: ab bine dirette eundo, ufq; ad viam vulgariter nuncupatam, Der Brengelifcheweg, abhinc dirette ufq; in Novenrithen: ab hinc linealiter procedendo verfùs finem, feu aciem mericae, dittx vulgariterEIeyde, ad locum, ubi fons oritur: à ditto fontis ortu procedendo, per direttum in (olitudinem quandam, com* muniter Viltnifie dittami ubi fiXivius Eglofie ortum habet: abhinc dirette eundo, per medium ditta* folitudìnis, uiq,- ad terminos & gades illorum,de Plofzkowi & hi omnes termini fi ti, funt versus Livoniam. Aicendendo ve* rò versus Pruffiam, termini lubfcriptì, per dittum Ordinem perpetuò, finè quolibet contradittionis obilaculo, habebuntur: Incipiendo à fupra ditta Infuła Sawin, in direttil procedendo, ufq; ad fìuvium dittum ^uppe, abhinc procedendo adlocù ortus fui: abhinc progredkndo ufq," ad fluvium, qui effluit à lacu ditto Mothenfehe: & dicitur communiter Methensly, abhinc per delcenlum fluvii, ufq; in fìuvium dittum Beber,* deinde dittum fiuvium , fequendo ufq; ad miliare: prope fiuvium, qui Nare dicitur; & abhinc di-^^'^^-rette eundo, ufq, in dittum fìuvium Nare. § Cœterùm pro nobis noftro Tennis Scordine, omnibus noflrìs fucceffciibus3 renunciamus- omni impetitione & mnilus bonis jure, qu& in prxdittis domini Régis Vladislai Terris, videlicet Litvaniae & ad ^orvobrod Ruffian fitisj termines fuperiùs expreflos, verfùs dittas Terras, habuimus,pnnł, dem ac ëadem dittus Dominus Rex.obtinebit: nec unqua bona fide quo^ minus eafdem detineat, impediemus. §. * Prxterea volumus: quòd ho-rnines fxpe ditti Domini Regis, & fuorum fucceflbrum in Terris Lithvanias dwu. & Ruffix conftltuti, in omnibus Terris Ordinis, mercari & negotiari libe— te valeant: abfq; teloneis, aliisq; exattionibus: quos etiam defendere te- d Orio qua»-^ebimur: fieuti noflros: fai vis,tamen teloneis ab olim inftitutis: ac quibusli-bet edittis noftris editisi edendis, inTerris Ordinis quibus noftri artantur, teporeextf/Jtl ^ditti Domini Regis, fuorumq; fucceiTorû homines per Lithvaniam,& Ruf- in comuni ex-fia funtartatjo § d Item ordine noftro in expeditione communi, cum ptae- l\tlyll^rc^'. dominato Domino R.ege3ôc fuis fuccefToribus, & ipioru hominibus, per captiyayerit, Ppp Ruffi- fro fa* hdebit. p r u; 2?O S t a t V t a ^ f fol. vet. 376. iixceffus prr Ruffiam'& Lîthvaniam, exiflente, quotquot ipfi captlvaverint, lues babe-^uaUurcuTue ant ùt captives. §♦ Etfceffiis quoq; per diôi Demini Régis, fuorurrque fn^rZTscLfu cc e (forum homines in prsêdi£tis Terris, qualitercunq^ commi(Tes, Capita-fitan.exercitusrjçus exercitus eorundem, eofdem liberò judicabit. §. g Exceffus vero juduabit^ communes per utriufqj exercitus hemines commiffos, Capitanei utriufq; j) Lmincs^L exercitus, fi mul & commun iter judicabunt. §. k Nulles infuper arnrige-initcomuniter ros, dominos, milites, vafallos, vel alterius cujuicunq; generis homines,e-tjarnfì chrifti fidèles fuermt, in damnum feu prsejudicium, di£ti Magnifici ^xercîtLjiui'i'' Domini Vladislai, aut: fuorum, unquam per Terras noftras, ìcienter. ire candì. permìttermis:; fed impediemus & prohibebimus juxta poiTe..^ §\ h Deniq,* M-tlesK^r omnes proferiptos, feu bannitos, de fupra di&is Terris, praefati Domini Ke-fjiì!tfauls ' gis, non recipiemus adTerras noftras; maxime qui in lui v i n d ï£iâ,h o m i cid i a quietili h™, Vel incendia, ejufdem Domini Regis vel luorum fucceflorum, hominibus tnMmnu k?- -m prseDajfsis Terris Lithvani» comminantur, & Ruffi»» §. m Pr»terea per wtueZJnż Terras di&i Domini Régis, fuorumq; fuccefîbrum Catholicorum, vidçl]-fre per terrai cet L'thvani» & Ruffi», contra quofcunq; nunqiaam traducemus exercitu, 0>hD*Re*no ant ^aducęre per quemeunq; faciemus, nifi exprefie fuerit de voluntate îohn.bmmtt di6bi Domini Régis, fuorumq,- luccefferù: qua obtenta damnum nequaqua. pM*°tfłrZ m ipils, ac ipforum hoffiinibus inferemus. §. v Praet-erea Promittimus: quòd hyelZur nu^os fratres, & eon fangu in eos ipfius Domini Regis fugitives, feu alios m^Per'tcr- quofcunq; erroneos, per quos Dominais Rex & Regnum Polonia, acTer-rts Rijjì* ■& rx L thvani» & Ruffi» poffent moleftarîj durante pace, debebimus ad m t- Terras noftras recipere vel fovere. §. 0 Omnia vero lìngula prsmifia^n r °Or di ni s artìculis pr»miffi5, & eorum quolibet contenta, bona fide promittimus, pro xotraducet e- nobis cotoq; Ordine nolìro, firmiter ac inviolabiliter oblervare : nec un-xe>cni~'^rb\'. quarn contraveniemus, aut contravenientes procorabimus per quofeunque, l^finfuRe/il'. arte, ratio ne, ingerii o, de Jure vel de fa&o: condilo, vel auxilio, publicè n %vi»e vel occulte. >!- In quorum omnium evidens teiiimonium, & fi dem, de nTe--r^Z!c' & fnper omnibus pr»miffis, pr»fentes literas noftri majoris Sigili^ muni-/^"mine ma-ndavimus communir!. Datura in fluvio diâo Wifia, prope Caftru ano' Regnurn J^CtCM ix diecefis Viadislav. feria quinta proxìma ante feftum Sanâx Tritìi^ çatîs* Anno Domìni M. CCCC. i i i û Harum rerum telles lunt, Reverendi r(\j'K*ef d S'fin. Ordini s. Confiliariis yin fine Privilegii jubfcriptis, quod fic fequ itur. IN nomine domini Amen. Ad perpetuata rei memoriam: Convenir aft u s hominura, qui vetuftate cadunt,& fuccefFu temporis jn oblivionem ver-tuatur, folidis Icripturarum & teftium fundamentis comendare: in quorum custodia nullis marcefcunt temporibus; fed femper jugis perennati-one memori» incommutabiìes fervantur- Proinde nos Vladislaus Dei gra-tia Rex Poloni», necnon Terraru Cracovia, Sandomirix, Siradi», Lancici», Cujavi», Litvani» Princeps (upremus: Pomerani», Ruffi». &c. Significamus tenore praelentium, quibus exp^dit univerfis prsdentibus & futuris notitia-pr»fentium habituris: Quomodo cùm divini diipenfatione confilii, hujus Regni recepimus gubernacula: ad hoc quoque tantum inTerns obtinui-mus principatum: ut propenfiori cura & vigilanti» noftra, femper ftudia extendamus; per qu» pacìs defideranda tranquillitas inter Cbrifti fideles (ex quorum difeordia-, non folùm Terrarum &TJrbìum, fed Provinciarum atqj Reguorum refultant excidia: prout in plerifq, lugenda atq, calamito- ia exem- '578. fol. vc^ ^ REGNI POLONI JE. 2^1 P R U. jfa exempta mortalìbus exhibent argumenta) procurari queaot & procurata aurore pacis, de throno lu» ineffabilis Majcftatis, atq,- potenti» concludi, 6ł mediîs falutaribus (labiliri ac extolli felicibus incrementis* §. Et ;at- puxqua„i„ tendetes,quòd no nifi inpace pacis opifex Deus perfe&è coli valeat: & ea ni- bit p-eńofiut Łil in mundo exoptari poffit pretiofius, aut deficlerabilius concupifci.Hinc «••»««• çfl-, quòd nos non abfq, interna compafììone, & gravi cordis amaritudine recenlentes; quot & quanta mala ex guerris & dilfenfionibus procédant: quotq, ex contentionibus & beilis, iì ea mortales agant, odia hominum, non fine et'iam lanimarum & »tern» falutis difpendiis, ac excidiis ;Civitatû Provinciarumq; & Terrarum ac in illis degentiurn interitus fubfequantur. Divinus deperir cultus.* & fangvinis efiufio oritur, Ctimq; talium . difeor» eli» atq; bella: non folùm fe fuosque, fed etiam alios plurimos traftura iunt verifimilifer in pr»cipitium & ruinam. §. Propterea lupremis affe^ charitatis £t;bus exoptantes, ut non crefcant jurgia; fed juxta magiftram honorum o-mnium charitatem,(qu» nihil fapit extraneum, nrl afperum, nìl ccnfufum, imo. propria virtute nutrit concordiam, diffociatos jungit, pacem & unita-tem conlolidat.) Ad laudem &:gloriam omnipotcntis Dei3& Beat» Mari» Tirginis Glor'of», totiufq; Jerarchi» cceleftis, propagationem fidei, cultura juftiti», & religionìs ChrilÙan» fallati fer u m incrementum, à guerris deflen-Sis, excidiis, d^lplicentiis, odiis, ran co ri bus, & offenfis, inter nos, Vladisla-tini Regem Polon. &c, S^giimundum Magnum Ducem Litbvani» &c.prae-4i£tos: & Inclytum Cafimirum germanum noftrum,Semovitum, Gafimirum^ Vìadislaum, Boleslaum Mazovi», ac Boguslaum Stolpen. & Pómerani» Du-ces,Regum Polon. Terrafq; noflras Magni Ducatus Lithvani», Ruffi», Ma-xovi», Stolpen. & Woiewodam- Moldavi»: & alia dominia nobis fubjeÓaex ama: & Magnifici!m ac Religiofum dominum Paulum de Rulzdorff Ordi-nis Beat» Mari» Theutonicorum Jerofolymitanij & Ordioem fuum acTer« ras ejufdem Ordinis, Pruffi», Almani», Livoni», & alias omnes ei fnbje&as parte-ex altera: noviffimè gravi oftenfione, &}a£tura exortas, nollr» ments propofitum retrabere decrevimus; & ea, qu» durantibus hujufmodi con-troverfiarum & guerrarum turbini bus, circa bonum Reipub. funt diruta &. t*as juvare aut fublevare quo vis modo, §. Item uthujufmodi pace per-ïoianos(ontra petuam & concordiam fub certiori attentionis firmitate & robore eufto-Mapjirum.. çiiamus iervemus, Promittimus, fine dolo & fraude, fub fide & honore ac onere praeftitì juramenti; Quòd ad nullius hominis viventis requifitionem, mduftionem, fuggeftionem, perivafionem vel mandatu, etiam quacunque dignitate pr#fulgeat, Papali, Imperiali, vel Regali, aut cuj'ufcunq; congre-gationis legitim#, perfonarum Ecclefiafticarum vel Secularium, debebimus vel poterimus contravenire ipfis in parte,, vel in toto, exprefsè, manifeîtè, Vel occulte^per ie vel alium leu alias quafeunque perfonas fubmilTas Spi-rituales vel Seculares: neq^ eas tahter aut quocunq; modo violare; etiam Drmśńume^ (Ì modernus Imperator,aut fucceflbres fui Imperatores perfonałiter exercitu Hus fluyhs contra Magiftrum & Ordinem fe moverent, non debemus ei nec lucceflb-^ZZ'S^r res n°ftr* afllftere ope, confilio, auxilio vel favore. §. Item quòd médius SW ÉuvtaDrwW fit limes inter Regnum noftrum & Terras Ordinis: nec fiat in eodem fluvio aliquod molendinum in limitibus 6t rippis communi-r bus, * Et pr#cipuè in loco Lubicz di&o, in quo alias faâum tuerat: *ul" lZLl quòd idem Paivius fuum antiquum meatum habeaU qUodque refiduû męhńdtuum! aggeris una cum ponte maneat, fine omni claufura diurna & nc^urna pra flrata publicas nec novrm ibidem molendium deinceps; erigatur» §, 0 Quo. 3$i,foWet,; R E G NI 'POLO N' I M., M3 P R U. §.a Quo perdefeenfum innante Bumen \Vifta, iterû defeendeedo perWi-ftam infçriùs».ipfe médius fluvius Wi0a erit iterum limes inter Regnum * Medi** X'oioni#, & terras Magifiri & Ordinis Pruffi#; cum omnibus luis Infulis, pifcatUris, Juribus, & obvenrionibus un i ve dis, nullis exclufis penitus & ex- Poloni'f ceptis: ufquequo ipfa medietas pr#di£ti fluv.ii Wifta tanget locum limitum: T^rai 0rd*~ quem quondam SerenilT. Princeps Dom i nu s Cafimirus div.# memori# Rex""/^^^ Poloni#, cum Maglftro Pruffi#, cii6to Dufzmar, inter terras Bydgeflien.^ fitnievdo Pomerani# certis Literis, & fìgnis notai i bu s- limitavit, defcripfit, & diftin» V-slm* Xft, §,ù Caftrojafieniec in Terris Ordinis remanëte. §.d Ita tamen quòd Ca- b Caj}rî! ilrum JSiejzQTva^ cum territorio fu o <5ç vi 1 lis JSUiìxytuwo^ Or ion o, hoir ani e /, fie* ite pio Or-& aliis viìlulis, molendinis, & ufibus, ad di£rum Caftrum, & tcrritcrium, din^-tum omnibus. Cali ri territorii, ac Viltoum prœdi£tarura bo Fri s, lyluis éc Util i tati bus: aquis quoque earum decurfibus, cum pieno & totali demi* cafhZ^'cum n';o: ac cum medietate navigli in fiurnine Wifta, & ejus preventibus & In- "Villi$ Murzy. fuiis, ac pilcaturis: Juribus, l.ibertatibus. omnibus & fingulis ad ipla fpe-ârantibus ab antiquo, nullo penitus alieni pr#ter nos, & Ccronam Regni ^ Poloni#, Jure in eifdem Caftro & territorio ac Villis, refervato, remanear circa nos, Coronam Regni-Poloni# perpetuò. & in #vum, §. Sic tamen p* reUwen* quòd nulli iubditòrum falvo cenfu debito, & folvi confveto, per hanc fione in juribus ipforum, in Infulis, & molendinis pr2ejudicium generetur. taxam in fiu*. qupd pons in fluvio DravQâ'citca. Ochcxeth cum libero.vîoDrjvdpv Ifmfixn perpetuò mâîi^bit, hoc addito:-qu^d. û injparte Magiftri feu Ordi-^^4^ Q^qcj, ' ois negli À-C3 V R U- STATUT a tol. vet. nis ceflTerit, & in e]us ftruftura negligentìa commiiTa fuerit, licitum fit nc^ bis aut Çapitaneis noftris: hujufmodi pontem novum conftruere, & anti* pe coautori- qaum reformare: quotiens fuerit opportunum. §. Et nè inpofterum de r Venuti* hujufmodi perfonis §c teftibus fupra fcriptis aliqua diffìcultas oriatur , nos C£jj}°u v Reverend. in Çhnfto patrem D Franclfcum Epifcupum Varmien, & hono-O'dinem te- yabiles ac religiofum Wolff de Saufzenn.commendatorem in Qftrorode, & vswb ftrenuum Joannem de Sayfen pro hujufmodi Compofitoribus, & honorabilé ac religiofum Çonradum de Erbinghawfchen, Hermanum Reuflop Thorun. Henricum Forothdanen. Prœconfuies: cum fupra fcriptis, Epifcopo Com-» mendatore,& Joannę, pro teftibus ( in cafu, quo fors Magiftrum & Ordinem tetigerit ) duximus nominandòs & eligendos: qui ad faciendum pra> mifla cum noftris, per Magiftrum & Qrdinem nominatis & ele-£tts, convenir ant noftri in Bydgoftiam, ex parte Ordinis in Swece, in craftino Nativitatis Marias proxime venturo, aliunde hujufmodi limites ficut prazmittitur di* Me Umiie in ftinguendos, ulterius procefFuri. § Poftquarn autem ventum fuerit per li* wdtojiitmwis mit;es, praedi^os, fic ut prasm itti tur diftin&os juramento, quando limes fiu* VXotlfTw- yHim Notefz & Birzvennik infiliet, ipfe fiuvius Birzvennik médius. erit li* pemo inĘegnti mes perpetuus Inter Regnnm Polonia & Terram novx Marchiar. &iterum ubj gjrzvennìk eum Notefz confluir, medius fiuvius Notefz erit limes; ita Marche*. ąuó4 Ordo & fubditi ejus, ipfum flumen aicendendo dimidium miliare, & defeendendo fimi li ter medium miliare, ac verfus Regnum dimidi y miliare pro pafeuis peçorum, & pecudum quorûcunq,- ac pro receptione argilla^ calcis, lapidum, Honoru, tam pro igne quàm aedificiis Caftri & Oppidi libe* De Telon"o habeant uluftuftû: & fimilitrr homtnes & fubditi Regni & Corons,do-§\ù>ul ^pro minio & proprietate apud Regna noftrum remanentibus. Teloneum M<ąifłro,& autem aquaticum &Terreftre cum ponte & ipfius ftruôura, lecundu autU Ordme. quam confvetudine abfq; amplìorì augmente prxdi&i telonei, apud Ordi* De .r m nem remanebunt. * Pifcaturam etiam prsfatus Ordo folus liberam in ^ultra per eodem ftumine Birzvennik feu Notçfz,afceudendo.& defeendendo ut pra> mediiimiii&re naktitur per mediti miliare, à ponte, qui ducit verfùs Poloniam, obtinebit: ftp* & infra. eo ^-a|y0 quòd Villa Trzeòtefzów în fuis limitibus pifeandi liberam habeat BewwPn??u Cbrift-ophor-u,Epi-rcopu Lubuczen. in quemPar-tes ipfse de alto & de baffo compromittent: & ad feftum fanftae Trinitatis proximû ibidem circa Lanczberg adducent, & produftis coram eo Juribus & probationibus legitimis in Termino feu Terminis competentibus ab u* traque parte laudum, & pronunciationem, quam ufus confìlio iapientu fu-per omnibus dlfferentiis Inter Regna & Oppidum prsediftum Lanczberg De Teioneop tu^er^» ambse Partes hujufmodi fententiam fufeipere, laudare, emologare^ Mxgìjìritm ab-Se fervace fub fidei purìtate tenebuntur. §. Voiumus etia & Decernimus iato è ordinempçr pr^fentes: quo teloneû & depofìtum vulgati ter & folutis pretiis fàmulorum & rcparatione navium de communi. Et fi alteri Parti ilìe coHeôor pecuniarum non placuçrit: anno elapfo tam Capitaneus, pecuun. five ad ea deputatus,quàm commendator convenientes ùt fuprà, alium eli-gant, quotiens fuerit opportunum. §. Servitia vero per famulos navigii^^/^'."''5 Çrsediftij quae Szarwerk appellantur fieri cooiveta partibu^pr^di^is, Q^qq z, liter (x. R ty S T Ą T U T A r ' fol. vetu 'sM txpenfisfrnyi'liter alternais feptimanis ^ paribus yieibus impendatiturs & tune Pars que* tendis. îibec in fua feptimana ipfis provider de expeniis; modo & forma ficut ha# çapitaneus/unàç nus eft eis provifum, § Jtem lì al i qui de Terris Regni noftri,Ducatik ftrptfiitUexe-ty^agni, & Duçatuum prediftorum, fubdltis Ordinis injuriam intulerit, 8ç quenda negli- f^per eo Capitaneus yel al i u s Officiali? nofter requifitus juftitiam non fe-fńyXdufZs; cerit: extunc pro negligenti^ hujufmodi ab Officio eft deponendu?: nifi de innocen.tia Tua jurarnento proprio Se corporali le purgayerit. §. Similite? ex alia parte,fi Commendator yel Officialis Ordinis prenominati, in redden* Comwnim 4a in pr^miffis qegìigens fu eri t, pari modp deflituatur: Et nihilo- meziwnab Qf'minus succeflor juftitiam tęneatur facerç expeçlitam requirenti. §,! * Si fcUdtponitunyerq, is, qui pro pftitia ratipne delibi, vel alias requirit, fimplex fucritTer-%!ïtUfyrlurigena^ôc juftitiam facere recufaret aut negligerei: extunc damna, juftitiam *' >k JRq«^«irequirénti, per Capitaneum feu C omen date rem de bonis Terrigena: pre-* ii juflitu a 4)ąi capenfentur & lolyantur: nifi fimili le purgaverit jurarnento. §. a I-»?f^Sl.tem C\ per aliquem lnbditum, indigenam vel adyenam alicujus noftrû,cafu a Proptcrex'&c eyentu înlcrip.tioni feu paci hujufmodi perpetua fuerit in aliquo dero-fejjzumus p^gat^m & contraventum ( uepote rapine, fpolia, incendia, ?aftationes,praedxs TJ/rmand™ '' vel homicìdia, aut al i qua maleficiorum genera^ in dominiis & Terris no-ftris, alt eri^ tri s pattata fùerinf & cómifla.) prapterea pax predica caflari,ir-sicari non debebit: fed in Tuo robore, & firmiate- permanebit. Kec pro-pter hoc Pars, cujus fubditus, maleficium hujufmodi commiferit, cenfebitur fQVę çjejefans feu perjur-ans. $. Praedi&i autem delinquentes & maleta-Ąores, pro ipforum excefsìbus, per Capitaneos fèu Offici aies utriulq; no-flmpeUendxs. ftrûm, Judieialiter puniantur: & ad fatisfa^ionem plenąm &^debitam ar-cebuntar Sç compellentur. §. Item ut Capitanei, Palatini, Comendatores, 'pnÇomtnd*-Qfficiales feu judices Partis utriufq;, ad adminiftrafionem juftirise fortiùs StS tu- inducantnr: & nè aliqua gravis difplicentja in ter- nos, Regem, Ducem Ma-gedi pJMici- gnum, Duçes, pr sedi dos. ex una, Magiftrum, Ordine & Terras fubjçctas bHs&officiis\foi prénominatis, & lubilitos eorundem parte ex altera, inpofterum va-exoriri fingulis annis,Nos, Rex pr^fatus duos ex commendatoribus yiros, boni teftirnonii & çonfcientias-iafefto Pentecoftes, & fimiliter Magi-Ąer &Qrdo diios Palatines, aut alios paris conditionis, in pr^fato fcfto, de Terris noftris praediâis eligant; & fibi quanto citiùs poterint hujufmo-v** anno m (Jj elcQiones perfonarum icriptis infinuent, § Qui in fefto Sao£H Michà-in °N?efzom élis, convenientes, uno anno in Nielzowa, alio in Thoruń, & taftis tacro-(ęnyenturi, fanftis Evangeliis., favore, timore, & odio exclufis, de juftitia facienda pu-jpiient Judices,ac QfFìciales in adminlftratione juftitia? remiìTos & négligentes: & Jnra municipal|a loci delitti Partibus laefis façient. Nihilominus ju-flitiam congruente^, yel partes iecundùm xquitatem, & bonam juftitiam com.po.nent: & omnia faciant, que pro confervatlone hujufmodi juratae pa-çis perpetua viderint expedire. § ^ari modo Inter Samogitiam & Pjufsia uno anno, in Veluna, & alio in R,egnyth- Inter Litvaniam & Livonia uno anno in Hufpole, & alio in Dymborg alias in Nowina: Inter novam Mar-çhiam & Majore Poloniam, uno anno in Syrakowo alias Cxyr,k, alio in Drefzno; Inter Terram Dobrinen». & Prufsiam, uno. anno in Kypin, & alio in Brodnica.* Inter Terras Mazoviœ Ducis Vladislai & Prufsiam, uno anno in Dzołdow, & alio in Mlawa; Inter \Yyfznam & Prufsiam, uno anno in \Yyizna, & alio Janusburg^ Inter Terras Ducis Bolkonis & Prulsiam, uno anno in Cyechanow, & allo in-Nidborg, per omnia volumus &decenimu$ obfervari» Inter Ducatum Stolpen. & Prufsiam, uno anno in Stolp. & alio anno in Ry^haw. Inter novam Marchiana & Terra Stolpen. uno anno in i^uìZnlX Recz, & alio in Sathyn: nifi Partes de aliis Iocis fuerint concordes. imeîniïinn*. §. Item nç circa limites difplicentie feu controverfie fufeitari valeant: "vendis.^ Volumus, limites de quiennio in quienniumjubi.opus fuerit, innovare. Eu meri°torUr f * Item liber fit tranfitus via omnibus Mercatoribus aclncotis Terra-pertwTS ru>& dopûintorft Oçdiais cubq fuis ra.erçansiis, frumentis çujuiçunq; granią fluminti* •, rebu^ ^^6. fol. vet. REGNI POLONIA. 257 P R XJ. rebus quibufeunq; & cujufcunque conditionis, ve] materici exjflant: firè impedimento vel angaria^ per Terras & maria, aquas & flumina, quoeunq; afeendendo, in & ad Regnum Polonia, Terras Titvania:, Samogjtart>m,Ma-zovix, & Rufsiae: & dtfeendendo per iplnm Regnû, atq; Terras pratdj£ias, ac per ipla fiumina (eu aquas ulq,- ad maria: & trans n~are in navi bus parvis five magnis, vacuis five oneratis in perpetuum, quomodocunq,-ôc qtio-tienfeunq; voluçrint, abfque aliquo arrefio vel impedimerto cujui'curque; & fpecialiter oppidanorum in Thorun. Quas quidem merees, frumenta de res,ut prîefcriptû elf, fi prafati Mercatores feu Incolse Ordinis ducentes, vendere aut fi. are in a] i quo locorum feu Civitatum ad,portum, five ripa prxdì&am aquarû, five maris fituatcrum, leu fituatarum voluerint, eft & cebet effe in ipforu arbitrio & noluntate. Si vero vendere voluerint, pof-lunt ab'q; om ni impedimento ire feu afeendere vel deitendere, quo eis placuerit, cum rebus prsedi£iis, ut luperiùs eft exprefTum, Thelonels & an- ^e-janixis& tiquis depofitis, prout fuprà, falvis. §. Item omnia damna, injurise, clifpli- hjumùiràn-centÌ2ev impenfo, & expenfx Prxlatorum eorumque Ecclefiis, & Capitulis,ac def°p'™dis& Abbatibus, Prioribus, Conventibus, Monafteriis, perfonis Ecclefiafticis, Se- exuW*à*' cularibus, & aliis quibufeunq; per nos, iubditcs, cuadjutores, & adh?:rentes noftros, in Terris Prufsise& extra, illata quomodolibet & fafta, in omnibus guerris prìeteritis & è contra per fxpe difìum Magiftrfi & Ordinem, ac ex-treitus jpforum Pra'latis in Dominhs Regni noftri conftitutis, fint f o pita, au&oritate prxientium penitus & extinda: ita quòa prsetextu eorundem per Trselatos ipfos, aut eorum aliquem fnis aut Eccleiiarum, Gapitulcrum, Conventuum, five Monafteriorum ino rum nomini! us, Magiftro & Ordini prsedifto, vel aliis fupradifìis, quxftio, caula, a&io, vel impetitlo de jure foiyendis vel de faéfo, nullo unquam tempore moveatur. f. Item Magiftcr & Or-^™tlltlKS do praîdiôi, tenebuntur nobis ratiene concordia^ prsefentis, dare & i ci ve re nevem Millia florenorum cum quìngentis Ungaricalibus jufti & boni peto- hU^jìrum. deris, aut ccrum valorem in moneta Pruthenicali bona, nova: medietatem in Dominica Lutare, & aiiam medietatem in fefto fan&i Martini Epifccpi in Thoruń: proximè a fi utu ris, pro rata cujuslibet folutionis Literas, quitta- De (0rr (ttt tias tenebuntur afsignare» §. Item circa judices, Judicia, mercantias, e- dueZZnp^r mendas v^l vendendas, & circa viôualia comparanda^ & -telonia ant'qua cwmaob/er folvenda, ratfonabilis conlvetudo, tempore bonse mémorisé Witowdi Magni Wrf* Ducis Liivanix tenta, in Litvania, Samogitia, & Rufsia inconculsè iervetur: & ejuantum fieri poterit, juxta ritum Catholicorum in meiius reformetur. §. Item ne circa hanc concordiam perpetuam aliquid inpofterum re-linquatur: quod pofsit mentes & fubditos partium prsedi&arum tam Spiri- tiene dcm u s E* tuaìes quàm Seculares, ad lires & odia qualunque provocare in futurum:-^cPallSJ«t* caufam Ecclefise Vladislavienfis, & ipfius Epifcopi, fuper demolitione dò-mus Çpii'copalis ante oppidum Gdansk, łn praeteritis guerris per oppida» nos Gedanen. attentata, quse in Curia Romana, & Conftantien. ac Bafilien^ Conciliis, per anifos plurimos pendebat indeeifa, duximus de conienlu partium, & venerabilis Capituli Vladislavien. per medium concordia: fopien-dam. Ita videlicet, quòd Magifter & Ordo, pro oppidanis Gedanenfìbus, Reverendi^ in Chrifto patri Domino Vladislao moderno Ecclefise Vladislavienfis Epifcopo, mille ducentos florenosUngaricales beni & jufti pon-deris, pro media parte hujufmodi fummx in. fefto Garnifprivii, & uno fta-mine Bruslien. boni operis in oppido Thorun,& pro alia media,in fefto fan&i Michàélis ibidem proximè affuturo, ratione demolitionis domus praedife Vivent, & expediçnt cum effeâu: & absque exeufatione aliquali. Dominus verò Epifcopus pr^diftus & Capitulum ejus, cofdem oppidanos Gedanen. ^ Ordinem, ab impetitione fua debet dimittere abfolutos, & eau fam hujufmodi extinguere: nunquam ipfis de estero per fe & fuccefîbres fuos intê» t^induna. Quam ordinationem prsefati Dominus Epifcopus & oppidani pu-®licè & iolenniter emologârunt. Solutione faćfa Dominus Epifcopus prs&- Rrr fatus^ P R U 255 (JT Ą T U T A fol vet. 388 fatus cum Capitulo fup, fuper qualibet folutîpne quitabit fbfficientibus Li-De sigtiu teris Magiftrum, Ordinem, & oppidąno§ antè diôos. $. Item Magifter ge-mdjorisMagi- neralis &Ordo, omnem exaftam & exçrema diligentiam façiet: quòd Ma-^nfm*-n'^~ Almanis infra unû annû rnajus fuum Slgiliû huic concordia perpétuas Volli"di/fir- appender, quòd fi facere nollet,ted cum aliquo Domino Spirituali velTe-manda. porali ratione honorum ab eodtm Domino obtentcrum, Regi, Regno Po-D? non fere»- jonj^ & pucatibus pra^mìfsis, ac eorum fpbditis bella mpveret; extunc Ma-gifter generalis, & Magifter feu Preceptor Livonix, & fratreś Ordinis per 15 Oràivem: u Prufsia & Livoniam, abiq; dolo & fraude fpb fide & honore prilliti juraaicn-liàs fubdui à ^ eideni Magiftro Almanix, necnon illis dominis, iub quibus confiftunt, ac prlfhtT'ab- ali i S quibufcuiiq; hominibus per fe vel alias, publice vel occulte, dire&èvel foivuntur. mdire&e, cum gentibus armorum pecuniis., armis, aut aliis quìbufcunq; con-filio vel favore, non debent neq; pcffunt lubvenire aliquo excogitato ingenio vel colore.quòdfi contrarili fecerinr,$c id legitimis documetis probatu fu-erit;quod tunc nifc.d iti eoru ab pmnibus c m a g i i s, j u r a n~ e n t i s, & iubje&ionifus liberi & foluti effe debentin hoc çafu,donec ad oblervationp pacis perpetua D? Oppi di ççyertentur. §. Item nos Vlad'slaus'Rex prxdiftus, Oppidum Arnlzwald a-iàs Chpffczno, qupd exercitus patris noftri, bcnx memori# Domini Vladi-*Ze. ^""silaL acquifiy't, & çujus poffelsionem hue ulque habuimus pacificam, Magiftro & Ordini infra hinc et dominicain Lœtare oroximè venturam,cum curiis, Villis, & aliis. omnibus cohaerentiis ad pr$di&um Oppidum ipefUntibus re-ftltuere tenebimur & debemus* Nobiles inluper deNovavedel &X^elkem-burg, cum Oppidis, Çaftris,& omnibus bonis fuis in nova Marchia confiftę-tjbus,, qui patri noftro pra?di&o fidelitatem & omagium, exercitu noftro in noya Marchia exiftente, praîftiterant: ad Magiftrum & Ordinęm, abfoluti primo à noftris omagiis & Juramentis, ratione honorum prasdi&orum dunta-xat nobis fąftis, infra hinc & praediôum terminum dominiez Lœtare rever-tantuf. Qualitcrciinq,* autem ipfi Nobiles & Oppidum Arnfzwald ad poffel-fionem Magiftri & Ordinis acceffćrit: live de manibus noftris aut noftrory,fi«-ye ętiam aliis^modis quibufeunq;: quòd per hoc hiiic articulo fatisfacere cen-i'eamur; provilo tam en, quòd Mag i ił er & Ordo eofdem favorabiliter & benignò recipiąnt, & de y i ta ac bonis aflecurent: quemadniod de hujulmodi affecuratione per Magifl. u & Ordìnem in fefto PurificationisMAĄlA prpxi-mo debet eifdem provideri, & in Çaftro T^aciąsz hujufmodi Litera aflecura-.DeCapi&e.r | - açlentari. ìtem C^rura Niefzowa, curri diflriftu & medietate JzoTPii cuml)i-y r v , s n rr i 1 • r '1 • i • j jłriciu rejhtH na^igii, ut luperius elt expreilum, Magilter & Ordo intra hinc & dominicam mm* Lœtare proximam, ad manus Reverendils, in Chrifto patris domini Vladi* slat Epifcopi Vladislavien, nomine noftro debent tradere, redimere, afsi-gnare cucii, effe&u* §. Item ut haec concordia cum tanta maturitate conce, p ta, abundantiori cautela. vŁaleat ab utracj; Parte fortius & attentiùs cu-ftodiri»* Promittimus bona fide, attente, & fideliter in verbo noftro Regio, Tarata Jura, abiq; dolo & fraude, corporali prxftito juramento, hujufmodi concord/am ™n'ordìfriïz^ omnibus iuis articulls, atq; punftis obfervare* ^t ut propenfiori ■ ITtftandi.1 yigilantia ipfius capitula attendantur, Decernimus formam Juramenti fub verbis & tenore infralcript's, §. Ego N. Juro, quòd hanc concordiam pb-fervabo: nec contraveniam ei fafto, auxilio, confilìo, yel favore: fic me Deus adjuvet, &: haçc fanfta Chrilli Crux. Et quòd omnes Reges lucceflo-res noftri & hseredes, infra annum Coronationis lux, feu fufeepti regiminis: fìmiliter Dux Magnus Litvaniaj modernus, ad requilìtionem alterius Partis per Nuncios fpeciale mandatum habentes, hujufmodi pacem perpetuarti Juramentis firmare & ftabilire teneantur. Quodqi de decennio in decen-nìum, per Prsçlatos., Duces, Palatinos, Commendatores, Terrigenas atq; Ci" yes^tam noftrarum quàm Ordinis Partium^ôc priùs non juratos, debet no-DtLiterh per vis Juramentis folidari» J. Item ut Pars contra partem metu animadver-Nobiies® ci^fionis prxfentis ad bella & praelia non çonfurgat: Statuimus decernentes: Zndis"Cln 1 noftri Prelati,Milites,Cives3 & tota communitas, debeant & tenean- tur 389.fol.vet, REGNI POLONIA a 99 P R U, tur Terrarum Magiftri & Ordinis Prselatis, Nobilibus, Militibus, Civìbus, & roti communitati dare certas noflras Literas, & pares five reverlales ab i-pfis fub eadem forma recipere: quas tam nos quàm prxfatus Magifter & Ordo utriufq; lubditis noftris, dare promittimus & debemus. §. Ipfiq^ fub- ^ormLitera-ditì noftri, fubditos Magiftri & Ordinis, & è converlo lubditi Ordinis, fub- \e^jc ditis Regni noftri dare & prœfentare tenebuntur ìn Dominica Lutare pro- dandarum** ximè ventura, fub hìs vel lìmilibus verbis. Qi od fi nos vel lucceffores noftri, ftante hujufmodi pace perpetua, Magiftro & Tetris Ordinis, vellemus. aut conaremur hujufmodi guerras, aut bella movere: non debent nobis lubditi noftri conlentjre: nec in hoc obedire aut parere: quin in o erunt ab omnibus noftris omagiis, Juramentis, & lubjefìionibus liberi & foluti: do-nec in hoc cafuNos & fucceffores noftri, ad cb.fervantiam pacis perpetua» Omuesyiou-revertemur. S. Item omnçs violationes Treug;aru ac pacis, fœderiim, fti- t* p. \ • C\ • * C/ C% pulationum, contractuum, lì quae inter partes praedictas sn guerns praîtent s Partes priùs accidiffent,vigore praelentis concordia,annujlamus,& caflarrus In cujus rei fM*,çajjZtur. teftimoniu Sigillu noftrum,quoad prsefens urimur cum infraferipterû Illu-» ftrium ac prxclarorum dominoru, fratrum noftrorum charifsimorû, Ducù, Baronumq;, Militum, Procerum, & Givitatum Sigillis praefentibus. funt ap-penfa. videlicet Sigilmundi Magni Ducis Litvani^ pTsedifì:i, Semoyiti, Cafi.-miri, Vladislai, Boìeslai, Mazoviœ, Boguslai, Stolpen, Michàélis praefati domini Sigifmundi Magni Ducis Litvaniae nati, Ducum: Necnon Revcrendif-fimorum ac Reverendorum in Ćhrifto patrum dominorum, Albeiti lar£lae Gnefnenfis Ecclefise Primatis, & Joannis Lecpolien. Archiepifcoporum:Sbi* gnei Cracovìenfis, Stanislai Pofnanienfis, Vladisl ai Vladislavienfis, Stanislai Plocenfis. Mathise Vilneniìs, Joannis Chelmenfis, Pauli Camenecenf s, §c Ąndrese Władzimir,Epifcoporum: Andrea ^ładzimirowic, Chebdog^owic, Jorgii Siemionowic Rufsiae Ducum: & Magnificorum "Nicolai de Michałow Cracovienfi, Caftellani, Sandivogii de Oftrorog Pofnanienfu Pctri de Pies1^owaikała Cracovicnfi, Joannis de Gzyzow Sandomirienfi, Mattini de Kalmowa Siradienfi, Joannis de Lichin Breftenil," Jarandi dc Brudzewo Ju-nivladislavienfi, Oftyk Caftellani Vilnenli, Dolgerth Vilnenfi, Lululch Trocenfi, Joannis Manzyk de Dąbrowy Leopolienfi, Petri Odrowąż Po-dpiias, Stanislai Qrod dé Nicolai deSlefzy-no^ Vincenti i de Pniewa, Tomkonis de Sobotha, Thłuk de Striikow, Raphàélis de Tarnów, Joannis de Pilca, Skarpkonis. de Gora, Nicolai de Michów Nobiliu& Proceru Cracovien.Pofnan.Cali(s!ę.Leopol!en. Płocen.Yarf-lavien. Stolpen. & Stargarden. Civitatum. Poftquàm autem peo favente annos dlfcretionis attigerimus, Promittimus & fpondemus Juramentu prae-flare & appendere feu appendi tacere praefentibus: Sigillum noflrae Majefta-tis. Aftitm in Brzefcie, Vladislavlenfis dioecefis, Gabbato in Vigilia Circu-cifionis Domini. Anno ejufdem 143^, Datum per manus Magnifici & Ve-aerabilis Joannis de Koniecpole Cancellarii5[ & Vincentii Roth Cuftodis Goefnenfis, Cantoris Cracovien, Regni Polonia? Vicecancellarii, fincerè no-» bis dileâorutn. foì. vet. Ę E G N I f O l O N I l'. S.6i Magifter Frujjię promittit pacem jervare^cìtm Regno Pafonia ptrpetuayi* X ]Os frater Paulus de Kufzdorff Ordinis Beat» Mariae domus Theutonì-cor u m Jerofolymitan. Magifler generalis. Significamus tenore prxie-tium quibus expedit uniyerfis,- Quia nunquam • nos, nec fucceflfores noftri SerenifTimo Principi Domino demino Vladislao Regi, aut Regno fuo Polonia: guerras movebimus, aut bçlla; fed pacem perpetuam & con-cordiam inter prxdiflum Dominum Regem, Regnnm,ac adhérentes feos ab una: Nos,Ordinem & adhérentes noftros ab altera partibus, de anno domini 1436. in yigilia Circumcifionis Domini in Cìyitate Brzysk conce- Tènmvim ptam & firmatari^ çuftodiemus & fervabimus inconcnfsèj in omnibus fub ar tu ulis atq,- punftis. Promittentes: qubd û Nos vel fucceffores.noftri, ftante ma :ist Jura- hujufmodï pace perpetua, lupra dido Domino Reg^ aut Regno Polonìge vellemus aut conaremur hujufmodi guerras, aut bella movere, non debent ^tr9 nobis fubditi noftri confentire, nec in hoc obedire aut parere: quii)imo €"2pcr[etn«m non rune ab omnibus noftris omagiis, juramentis, & fubjedionibus liberi fol ti: donec in hoç cafu nos &ìucceffores noftrï, ad obfervationem pacis per-petuae revertemur: quos in hujnfmodi calu ablolvimus ab omnibus omagi-ìs, promifsionibus, & juramentis nobis fa£tts, ùt prxfertur- ipfo faôo per prasfentes. In çujus rei teftimonium fidem firmiorem. Sigilli noftri ap-enfione praefentes fecimus communiri, Datpm in Caftro noftto Marlen® urg ipfa die daminjca Lutare. Anncv domini 14j6*^ ! Q__ y E R c u s, * De Ęuercu exc?fa> aut lìgnis communibus\ „ Uidam de >pforum audacia multum prxfumentes, ìntrantesfc^*, Sylvam vel Gajum alicujus,.prseter domini voluntatem, quer- WsUì.&ì.m. eus & ligna e xc i d un t meliora, nuHam pcenam ex hoc fequi prsetendentes: ideo Statuimus;vyt fi quis inciderit quercum,jn bonis alterius, domino invito, ad axem valentem, vel de mi-noribus quercubus, vel aliis lignis currum^impieverit: paenatn quse dieitur Viatnadxiefiar il li folvat:in cu jus dominio funt beila» Statuì-mus e ria: quòd pro qualibet arbore frugifera,leu pomifera excifa,duode-cim Groili duntaxat paiTo damnum, cum pœna Piątna,dziejlay exoivantur. Ne in ali cv jus Sylvisrligna quis feçety prœfertim quercus,\ STatuimus etiam; Quòd quicunq; habens limites cum aliquo, vet termi- Cifm, Mag, nos tranfgrediendo, ligna vel utenfibilia, in aliçujus Sylva vel Gajo ind.- VitUc.Foi.s4* derit: is cujus lylya fuerit, incidentem priùs in fecuri, fecundò in pallio vel tunica, tertio in bobus vel equis, feu iti-uno equo, ïm pignorare po te-ri t: finè pœna. fed fi impignoraverit in duobus bobus vel equis: unum pro fe obtinebit: & alium bovem, vel equum, fuper f dejuiTôriam Cautionem d:i-wittat: & fignum in arbore, ubi impignoravit, facere & incidere teneatur. Si vero quis in Gajo alterius, furtivè unam vel duas quercus inciderit: pro qualibet quercu,fex Scotos: fi vero très inciderit: très Fertones i Ili, in cu jus Gajo hoc fecît, cum tribus Marcis pro pœna, & Judicio alîàs très 3vlarcas,, Polvere teneatur. Bt fi tantum propagines,vel plantas minutas ex-cideriti quatuor Scotos ipium incidentem folvere oportebic. Er idem vo-lnmus effe ten endura, de qu ercubus lylvarum: feu^ in iylvis aquatîcis, circa quaslibet aquas. De quercubus vero Mericarum, vulgaritér Dąmbrowa^ duos Scotos quilibet ipfam incidens perfolvat. Si autem propagines, aut tangos inciderit: folummodo pignora ab eo recipiantur. Si quis autem ar-borem cum api bus fu cci derit: paiïo damnum Marcam, & Judicio alteram.* Qui vero fine apibus, tamen ad apes aptatam arborera fucciderit: paflb damnum Marcam mediamî>& Judicio pariter, mediam, conviôus exolvar. Sss QUE- 453 KAF> S T A T U T A :■» ' toi; vet. 394 r , Q_U B R E L A R U M TERMINI. Caphaneus pro expulfione è dotalitio, & pro recenti crimine, tantvrr.modo pelino du m querela judicet: 0 quodterjnpus receytis criminis annus pt> P (ex drerum hebdomadce. Aktf.in R*- ✓"XUerebantur fubditi noftri ^l'ajoris "Polonia, prìefertim de Capitaneatu j'z V ^Polnanienfi, Citationibus Capitanei le vehementer gravar!: quamobre 'itor virginis» aut mulieris,vidu$, feu conjugal, ad prslentiam no* ftrarn, pro raptu commino citatus fuerir. tum demum, fecundùm antiqui-» ora Statuta, Jure effe convifìus in privatione honoris intelligatur: cum virso aut mulier, vidua^leu conjugata,in prxfentia noflra ęonftituta,con--feiTa fibi fuerit per raptorem çitatum vim fui (Te illatanr- & fe contra ejus voluntatem, & conienfum^per illum effe raptam.?er hanç enim raptx virginis, vd mulieris, yiduap, feu conjugat^ coofelsionem: raptor Citatus, aa 9y v foU vet: R IGNI ?0 LONU 263 REC, extendendam contra fe pçenam privationis honoris, çenfeatur effe fuffici-enter Jure conviÔus.^ Alipquin, rapta vlrginevel muliere, vidua leu cooju-gâta, per expreflum in pr^fentia nciłra conftentć & affirmante, fe non per vim citati effe raptam: led voluntate, & confenfu fuo proprio,undecunquè ^bduitam: Citatus de raptu, à poma Statuti hoporis privationis, liber effe çenfeatur. Virgo5 vero leu mulicr, vidua aut coniugata, (ad quarum o-çnnium perfonas, & nomina, łegem banc din Statutam & cplervatam, per-tinere & extendi volumus, ac declaramu§)po{l fatìam hujpfmodi vol un taris & confenius fui còfefsionem, bonis omnibus bxreditariis,& quibufvìs a-liis eam conccrnçtibus bonis & rebus, doteque libi debita, perpetui* temporibus privabuntur. RECO G NI TI 0* Judice-S) quid in,recognofcenie videre debeant^. l^vTOtandum, quàd Judicio prafidentcs debent diligenter Intender^, & swm. Ve* confiderai perlonam, recognofcentem allquam"lufcriptionem: f? vi- weń. delicet babeat debiram cetatem^aut diferetionem bonam. quòd fi ali- 4f» ter: non lufcipiatur Inlcriptio. Etiam debent confiderare, fi ed lanus cor- Eore: tunc poteft feri hi, Sanus mente Qc corpore. fed fi aeger corpore exi.» :at, çompos tamen rątionis:. pr-out. eft in re^fcribatur. ita videlicet, $ger & languens corpore: tamen fanus mente, & compos rationis» §. Tantum Rex mirtet ad ^grętos. Vide in Tit. ^ìGERj I:oL 9 R Ę F E R E. N X> A R I Li Ąeferend^rii judiciis fe non immifeeant: (ed tantùm circa J^egem caufas au di ant % REferOndarii nofrri querefis tantummodo, & non Judiciis, fecundùm Sta»* Sigif.fętric. tuta Regni, intendere debebunt: neque le deinceps Judiciis Secularibus ***'• $'3* immifcere poterint. praeterquam in prxfentia noitra; quando ipfi caufis cognofcendis interfuerJmus. perfonaliter. Ncbifcum enim afsidere,& confi»» lia dare poterint- quos etiam, juxta Statutorum tenorem, femper fùmus defignaturi, vacatione occur^ntç. Judices aute Subjudices terrarum caufas audient.* & judicabunt^ in Curia noftraj juxta Statutum Cafimiri Regis. In curia Ęegia^ duo fint Jurifptritii alter Spiritualis, alter Secularis: qui que— re las ^ ac prece s jupplicum audi ant ^ Officialibus que Cancellarla référant. PRo clariori adminifìratione Juftitise, & expeditìone querentium, Statuì -'Sifi/m. Crac. mus; Quòd duo lìnt Jurifperiti, unus Spiritualis^ alter Secularis, fecuru-* ls°7^oi. s » ri femper Curlam noftram,.per "Nos eligendi. Qui juratì audiant que^ rentes: refêrantq,* fi del iter Officiai i bus Cancellariae Regni noftri: qui de— inde, de noftro & fuccefforum noftrcrum Mandato, expeditjonem facientr-fecundùm quod Jus &Juftitia fuadebrt, ac ipforum querentmm necelsitas-expofeet. Sedeant autem audientes querelas, peraôâ Miffa noftrâ, ad bor& prandii: & poil prandium,ufque ad tempus cœnse. ut liberiùs confiliis, 5I1ÌS aftionibus, noilris, intendere valeamus. Caute tamen Judiciarise Judicir juxta Statutum committanturv Ąeferendarij quvqifie caufas Theutonicales audiant:-quas. cum QCancellariis Regi deferenti Uia in Judiciis Theutonicalibus, multas caufas Nobilitas ha bere lolet. cùm ergo taies caufàì obvenient: tum eas cum Confiliariis, qui circa * ' lss'' Nos tunc prxfentes fuerint, judicabimus atque abfolvemu^ Cancei-laria> vero Officiales,cum Refeiendarjis audient eafdem.- & partibus prx» içiitibus, nobis referent. De tate s 2r f UE N: HA TUTA fol vet. 397 De eodem, jWr». TXJxta Statutum ann} 1558? Referendari! nçftri debept fefę çpnfervare, J RE FORM A TI O, Botta Dotalitia uxori s ^ à Tcrlucris lìbera fint. Si irm Fetrìe *n a^*}uo ^'0,> bona qualunque Jurìs decreto fuerit aflecu- ì%3.ÌoiJ%.^t**S: in quibus fcilicet bonis, uxpr ejufctepi vi£H habuit Refcrmatipnem fuam dotalitialem; talem Reformationem yplurous illxfam permanere? Et talis convi&us, pro gołotba debebit reputari. Jurę Çototarum dçipceps conyeniendus: palu, quo exequutioni rei judicatse contraveniret. R E L A T I O M I NI S T ERiALI S.J T^lątio Minifte%ialis ex alio diJłrtUux prôperfonali réçognitione valet. Çonfvttu.ter' alrçui nece(Tę fuerit Minifterialęm producere5ex alia terra, in aiiamter-^Jraip: & non poterie eduçere ipfum Minifterialem; tune illuni debet du* cere, ad Judlcium Caftrenfe illius diftriftus, ubi eft $U'niiîlerialis: ibidêq; idem Minifterialis debet facere Recognitipnem. & ille, cui debet Reco* gnitią effe, li tera s acçipiat, à Judicjo ilio, ubi fit récognition ad aliud J u ci r-çium,ad quod ducęndus erat Minifterialis. Qux litera fint fub «Sigillo Ju-dicii illius, vei Çapiçanei, ubi recognovit: & tandem talibus literis crede n CrK% lum: & omnis creatura confidar fub vitio;,naturaq; humana facilius la^ co>» i^s» bitur ad deiifta;, Zie etiam quòd vitia iroitetur. Quamvis enim Domino di— fc/* fponente,iìbi fubditi debeant fore, pudici, irodefti, juftì, ac pacifici: effrae«-cata tamen cupiditas, nifi Jufbitiae conatus fubverteret, tunc-profefìò con^> cordia & pax inter homines deperirete Summum autem bonumJn hac tì^ -la eft^ Juftitiam colere; & unìcuiq^ quod fuum eft tribuere,^ Ęexdabit Liter as ad Palatinos± & Capitaneos^ aliesqi Officiatesi ut Jua if>fi exequantur Officia Ttl IN: E E X 266 STATUT foi,vet.4Ô* IN petitîone fa&a,de exequendis cffiçiis Palatinorum, Capitanecrurn, & aliprum Officialium Terreftrium, etfi Iciamus exprefla effeluper ço ferii pta Sratuta: pcenasq; in illis., contra négligentes lua Officia e{fe adhibi-tas; nihilominus, tamen, Nunciorum & Nobilitatis Regni nofìr» pétition! fatisfacientes, dabimus, ea de re literas neftras, ad praedi&os Palatines, Capi* taneos, & alios Dignitarios feu OfFiciales: quibus ad latisfac.çndupa debito fuo, illos commonebimus. Rex terras të quemlibet diftriBum ingrédient ^ jujlitiam ctim Capitane!s faciet< Ç4m.hW' TTerD P°^cetuur: Quòd fempçr in adyentu noftro,in terras qualcunque Jz-q tv a 14s 4. J^noftras, in quolibçt diftriâu, que felicitęr ingreisi łuerimus, omnibus n- petentibus juftitiam fieri cum Capitąneis noftris, ipfam expedire facie-mus. jR/x Jura conferve t', nemini bona recipiat^aut eaptivet^ nifi Jure conviftum. fyidem Ę0/.4Z.TN primis igitur pollicemur verbo nofëro Regio, omnes Regni noflri in-I colas, in Juribus quibufvîs, ipfis à prxdecefToribus nofcs datis, integrali-ter confervare: nulliq; bona reçipi mandabîmus, aut captfvari façiemus.* ïyfî priùs fueriç Jure conv;£tus. Re% n u li, ix nifi Jurę viBo, bona, te cipie t* WxTriVite? TTem ut gratia tiberbri confolentur à nobis,etiam nos fide & ferviti** rudisiyjl'' I ampiloribus protequantur, Promittimus: Quòd exnunc & de cserero, g nifi priùs fuper hoc praecedat Judicium nottrorum, quos ad hoc deputaverimus, cum nofris^Pj-^lags, Ęarcęiibus, ęąatura çognitio & lenteńtia fequatur,. Ęex dìjjertntìas^ ìnler Spirituales & SecuUres perfends^ cum, Ępi(eopis compenti > CUoa excitata erant odia multa, & differenti^, inter Spirituales & Secu* lares perfonas Dominos, diœcefis Cracovieulìs: tandem compattata e-•«*„ ; rant congefta inter eos,in Çonyentibne, per Rtgem Cafimìriim gnuro, & in Synodo pet Bodzantham Epilcopum Cracovien: pro uno tepore Cracovia^ quartia menlàs Junii, Anno Domini 1^69. feabitis, Quibus intererat Jaroslaus, Gnefaenfis Archiepifcopus, Bcguria di&us; tunc ex caufa illiUs differenti#, authoritate Metropolitica &PrÌmatiali vifitansdi* qscefim Cracoyienfem. Sunt autem ccmpaéìata infralcripta, fuper Decimai rum libertate, raptu tempore decimandi, forìfandiy per dommos locorum eas emendi,ecx aratro percipiendi, novalium locatione, earu progreffione &c, Çoiumbationibus, vifitatione Archidiaconorum, fuper expédition e ad bellum Clericorum,SecularJura5ad Jus Spirituale cltandorum» tabrica Ec-clefix, Decima canapi, luper Interdico triduano & fimplici, fuper ceffaci-one à divinis, lalariis Tabelłipnuni:- ìteia dę Ęcckfns in bonis ISobiUum. «-rigendis: ut infra l'equi tur. De eodem^ ^*Afimirus &c. Slgnificamus tenore praefentium, quibus expedit unìver-\^fis: Quomodo agentibus nobis hic ki Piotrkow, pro Rep, Regni noftri tąi. só. ' Conventionem generałem, inter citeras hujus Conventionjs ordinatio-f nes, fuper- difeentia, quae inter Prxlatos & Barones terrarum totius Regni, unanimiter ordinatum eft & conclufum: innitendo Ordinatiopibus, & ConciufiQoibus aliatum Conventi onum etiaqa gçaeralium, ab eis non recedendo* P* ^4© u fol. vet, REGNI POlONlłi t6j R V $, J)e eodemy ♦ ITem Promittimusi Quòd qv»ąm citò, Deo dante, de Expeditîone in ter-ras noftras nos reverti contingat, omacs differentias, inter Spirituales & Seculares exort^s, in Çonventfone generali fopien.us% RUSS IA DUCATUS. fyjfia una Jure çum "Rggno^Tolonią gaudeat. ITem Pollicemur: Quòd omnes terras noftras Regni Polonia, edam ter- p ÌVtJe ram Rufsi» includendo, (falvis tamen avenae Contributionibus; de quibus vudnutja' nobis, ad tempora vitas noflrs, fola ^ufsia refpondebic) ad unum Jus, & ad g^ms m nnam Legem communem omnibus, terris reduoemus: reducimufque, adu- ^edlnŁ*0 ^ |iamus5& unuq.qs^ tenore prxfentium mediante^ i0S~'j RuJJia omnibus ~Regnì libertatibus fruatur* X D fupplicationem terrarum Rufsi^ Voìumus, & Decernimns: Ut de o- Sj?{-^/jLaanibus fugitivis, Statutum Regis Alberti obfervetur. & quòd Nobili- 1^7. iti*/,] tas illarum rerrarum^ (kut in aliis, terrìs, Ree ni, à foiutione Tcloniorum, & Foralium, fit liberą atqi exempta; &. in aliis eadera gaudeat libertate. Terra Bełzenjis "Regno aferibitur^ IN nomine domìni Amen. Ad perpetuato rei onemoriam. Qnoniam Afl:a cafimiru mundi avida fubitò detergerct. oblivio: nifi ea literarum folidiras, & tefli» Rex^^t um adnotatio memoriae commendaret œviternse: Proinde nes Gafimirus, I)ei gratiâ Rex Polonią necnon terrarum Cracoviae, Sandomiri^, Siradiaz, Xanciciae, Cujavi«; Magnus Dux Litvania^ Ruffis^ Prufliaeque:* necnon Culmenfis^Elbingenfis, Kinigfzbergen. & Pomeraniae hseres & don.inus,Si-gnificamus tenore prigfentinm, quibus expedit univerils & fineulis, praefen-^ tibus & fu.turis, harum notitiam habituris: Quomodo recenfentes, & in a* nimis revolventes, quanta puritatis affezione fideì integrae conftantia, Barones, Milites,No biles, Terïigenae & Pro ceres terree Beizenfîs* fìucerè3 grate, & fideles noftri dile&i, perfonam & Regnttm Majeftatis noflrae ve* 1.1 e rati flint: ad nos, taoquacn dominum naturai en>, hìeredem vcrum & le-gitìmum» ac indubitatum fucceflorem fuum, 6e ad- Coronam Regni noftri Poloniae, a qua tr mfaftis temporibus exciderant, viceverfa redièrunt, & ac— cefferunt: ieque Regno & Corona^ tanquam pars luo toto invifeeraverût^ u d i ve r u n t, in co rpora v e run t^ & appropriaverunt. Quae quidem terra Bełzen», jufto tituloj jure legitimo^ baereditario & fuccedaneo, nos & nullum alium., conth!gebat,atque contingit & concernit, Horum itaque- terrigenaruna Bełzeniium fideliratis conftantia, zelo diìeftionis, m aturi tate confilii, & fa— gaci provjdéntia, Regali conlìderatione, meritò digeftis & revolutis,ac debite peniatiV & intuentes ad eorum ftatum, honorem, commodum, falu-bremq,» profeôum; pio & lincerò mentis afFcftu, ( quemadmodum ex af--fumptae dignitatis noftraj debito tenemur, ôt pro Officio lolicite afpirantes] H ipfos in noftrâ & fucceiTorum noflroram manutuitionem, & prottftionem Regni & Coronae reaffùmpiìmus, incorporavimus, appropriavimus, & uni-vimus: tenoreq; pra&fenrium reaflumimus, incorpcramus, anne&imus, ap-propriamus,& unimus, perpetuò & in arvum: promittentes ipfes, & eorû quemiibet, in omnibus ipforum JuribuSj libertatibus, immunitatibus, grati* is, praerogativis, dignitatibus, honoribus, & Officiis, tenere & obfervare. Ir* primis itaque, pro praedifta eorum fideli Se jufta adhxfione, & (ubje&ione^ Jure defénclere, agere^manutueri, & eos evincere, contra quamcunq;pér-cujufcuuq; dignitacisjlmperialis, Regalis, aur Ducali* fueri t, aut Xct z cujuU RUS, *68 ŚT ATUTA fol/vet, 403* cujufcunqi ftatus5conditloms, & praçeminentiae extlterit, (dum per quem-piąm vexarentur feu impeterentur quomodojpro iploru hujufmcdi adhae-fione ) fimiUter ab infultibus, violenti^, bellis &aliis snoleftiis quibuslibet, protegere, defeniare,tueri9 & realiter ac effe&ivè opçonere, intercedere,& jtexriha ter, Oberare* §* Item terram noftram Bełzenfem, cum ipfius diQri&ibus, Lu-Yiwu™' * baczoYienfi, Lopaczovięnfi,Schewłozienfi, Grabowniczenfi, & Brodlîenfi, falyam & integram, prout fuit & in ha&enuseft confervata, fuis limitibu% métis, & terminis, dudum tentis, obfervabimus: tenereq;& obfervare volumus; nulles diftriôus aut pillas ab eadem removentes, aliénantes, leu di-minuentes. Item omnibus perfonis, tam Ecclefiaftîcis quàm $ecularibus civitatum, & oppidanis, Privilegia ipforum, per anteceflbres noftros Reges & Duces data & conceda, juda, légitima, & lufFicientia, rite & rationabiliter emanata, ac in nulla fui parte vitiata feu fufpe&a, confirmamus* ratinca-mus, & approbamus per pragientes,. Ubi vero ali qui bu s perfonis forent, per voraginem igni& abfumpta;. feu cafu infortunii amifla: & de hoc per fuf-fìciens, teftimonium probauim fuerit: prsemiffa innovare^ atq,. dare volu-mus, & fpondemus» Item ex quo ex obligatione & Infcriptione pecunia-ri^m, Capitaneis in aliqua terra inferiptarum, fąepius indigent ejufdem ternir* fo/s^.rae variis, gravante modi$,,Qpprefsionibu5que, & moleftiis aiïjciuntur*. Pol-a* iicçiï3ur: quòd prsefatam terram Bełzen, in pecuniis nullipiam obligabi-tguuu mus,, aut infcribemus, ulio uuquam tempore. Quòd fi per oblivionem, auc alium cafum quemeunque, nos in Ieri bere contingcret: talem Infcriptione pr xi enti bus, exttimc prout extunc caflamus, annuLlamus, ac nullius roboris Ctp'uneus & fei» decernimus per prsefentes» $, Item nullum extraneum, cujul-BeiJrfis"™! cunq; conditionis exiftat, in Capitaneum terrae Bełzen. prseficere, & prae-terrìgena, ferre debebimus; nifi terrigenam ejufdem terrae pnfleffionatuv. §* Item vo-tet tr/riVe* luoaufc omnimodç, dignitates, honores, Officia,,in terra Bełzen.. confiften* zen. confervi- te$ & confiftent.ia, «quo modo circa Jura & Confvetudines ipforum, quss '«?•. & qua s temporibus praedeceflbrum noftrorum Regum & etiam Ducuta obtinebart,.confermare in eodem numero, & permanere.. Quas quidem Di-gnitates, & OfFicia^dum vacare contigeri# nulli extraneo, nifi indigena: bene- conservato, illius terras, in qua Dlgnitas vel OfFicium vacaverir, dabU Jd'Ih^dlìn- ml^s &- conferemus. $♦ Item quòd nulli terrigena?, de Terra Bełzen. & 9ux n»n fvó- ipfius diftri&ibus, ad alias, terras feu diftri&us evccentur; fed penitus, juxta: #ntur. confvetudinem aiiarum terrarum Regni-noftri, Juribus iplorum & libertati-Bath1?Ttb9 kus utantur, & gaudeant. §, Item Conventiones, Colloquia generalia,Ter^ 1titirwhr*. particulares, & judìcia, juxta ritum & conlvetudinem in talibus dudu; tentam & obfervatam, in terra pr se fata, (quemadmodum in aiiis terris Regni: noftri) debent habere progrefliim & proce0um. §, Item nullus terrigena p offe Aio aat.us, per nos auxCapìtaneos noftros^ Difi Jure conviftus ca-ptivetur. juxta- privilegia aiiarum Regni nofiri terrarum,& Confvetudities. mila? terri- §, Xtçm oinnes ôc finguli Kmethones^Spiritualium &Seculanum perfo-geiM mii'jurt narurn> in di$a terra confidentiii, de quolibet laneo pofleflb, pro fefto Sa-wu!"'capu' ûi Martini,, fingubs. annis- exafìionem, alias Podymne, per duc s ^roffos Tatù*» iwMonçtx. & numeri, communiter in Regno currentis, "Nobis & fuccefioribus, butGkoJJìs^^noUris, dabunt^^ exolvent: more terra: Leopolien,..& aiiarum Regni no-pen/clnten'tui^1 t&rX2Lmm' Alias autem Colleâ:a$,& exaôiones,.in Regno noft.ro info-erit. liras & inconfvetas,(etiam fi tempore Ducum hujufmodi fuiffent5.in frumc-t.is,, biadis, aut avenayvel pecuniis exafe,vel folutaç) de noftra Regia be-CtimbonisKe. nignitate caffamus, &; annulLamus. Item cuìlihet terrigeni noftro,limi-futerra^Beł' tcs & gcanicies cura bonis noftris R^galibus habere petenti,, dare tenebi-aenSfiw mur:, iplas à fig.nis metalibusv& (copulis conlvetis dlilingvendas volumus: Cunt t?rrh juXta modum aiiarum terrarum, in Regno obfervatum», Item quando-ì7ExpeTt'i'o '. can(Ì>terira noftra Leopolien. ad bellica Expeditionem fe moverit; aut newe Be/af».j»o-cefsitate incumbente, eande; procuraverit:; prxfata etiam terra noftra Beł* fd/ientun zenfis^ ieii Nobiies & terrigena ejuide, cum ipfis Lcopolienfibus^ quotiens^ ^ çuque-, fol vct. REGNI POLONIA 26$ R % S. cunque ruerit tieceffe^ tenebuntur & debebunt, ac omninò funtobligati pa-riter & aftrift^pro&cifci bellicose, & rranfire; & non aliàs. eo tamèn Jure & modo: quo terra Leopolienfis, ad Expeditiones fe movere confvevit, & lolita eft. Atiimadvertendum autem,, prarfatos, Nobiks terrfgenas & Proce-res, ad nostanqua ad dominu & haeredë ip(omlegkimù,afFe£tum habere fpe-cialem: horu praetextu, volentes ipfes favore noftro fpeciali proleq.ui^ & coru Kmethones quoslfbet, prasEitam terram Bełzen. inhabitantes, ab o-mnibus & fingulis- Exsftìonibus, angariis, prseangariis, caftrorû, addificiis^ & pontili laboribus, & reparatJonibus, eximimus* abfclvimus; ac libères, & ab-.. folutos facjmus perpetue^ fecundu morem aiiarum Regni noftri terrarum^ Praterea generaliter & fipgulariter omnes alios, articulos,libertates,& Jura, aliis. terris Regni poftri data 6c conceffa, & praefertim terrae noftra: Leopo-l*en,fiqua: hîc ogMÉlà forent, pro infertis habere volumus. & habemus: ea». demqi extendimus & referimus,ad terra Bełzenfemv In cujus rei teftimo-niù, Sigillum noflru prxfentfbus eCt appenltuiv A&uro in Brzefcie, Feria - jf tercia feftorum folennis Pafebxi Anno Domini 1.46-2° Prxfentibus, Reve- l * rendifs, patte domino Joatine de Brzezie, Jar i s utrlufqt Doftore, Ęlefto, Ecclefiae Crac ovi en fis, & Regni Polonia Vicecancellario:. neçnou Magnifè-cis & Generofis, Petra de Opporow Lancicien, Nicolao de Kościelec Brze-ften, Palatinis: Jacobo de Dambno Regni Polonia? Vicetbeiau^ariOjTSicolao de Borytzowfçe Zawichoften, Sblgneo Bank de Gora Małogoftien^Caltel-lanis; Nicolao Spoth de Wota Sandomirien, Janufsk) Kotuczki, Junivladi-slavien, VexilUferis.-Joannę de Ofirorog Juris Dottore, Nicolao de Bru-^ dziewo Subpincerns Califsjen, & Capitaneo Brzeften, Jaroslao Brzozogio-». Wy SubpAdice Junivladislavien, Stanislao Marft^iłkowicz de Brzezie, & |o«f anne Syno-wiecz de Zan^owleze, Curri en fibus noftrjs.* 6t aliis-„pluribus, fide dignis teftibus,ad prxmifla. Datum per manus ejufdë Reverendilîimi pa--tris, Domini Joannis de Brzezie, Ete&i Ecclefiae Cracovienfis^ Regni polo-. niai Yicecancellariij lincerò nobis.dilefti. Ad Relationë ejufdem Reverendifs. patris, Joannls de Brzezie,Juris utriufq; Doftoris, Elećti EccJęfise.Crac. Regni Polon.Vicecan» SALARIA C O L L E G A R U M J U D I C I I0. Aïïor rttkm in Contumacia condemnmsy duos_ Grojfos Jolvet^ TEM- volumus:: ut quilfbet Ador, condemnando citatû in Co- siSt/m. Pe» tumacia abfentê, lolvat duntaxat duos, Groffos. quorum tmus tricot, if23» slip! pàfe' cedet Notario^Óc alter Grofius judjcio praefidentu. ^ ^>ra una Net a bifcriptioniSyUnus Crojjus, Not ario „ 'TP Erreftres'Notari}, m omnibus.terris Regni noftri, videi ice tMajori Po-X Ionia, Siradia, Lancicla, Cujavia, DoDrinen. &c., pro Notis xqualiter crac'/évlr- accipiantfua Jura; fecundom qtiod Notarii Çracovjenfis, & dandomi- ih prœte r qu àm in primo Termino mediugrolfum,. & in wltlmo^^Q^* tantundem.* aut à. Notis. roti us canfà, re.cipiant unum groffum. Pra le&ura Vero, qu% fecerint in Judiciis, nihil penitus exigere debebunt. §. SIMILISv Sopientes controverfe,qua? in Judiciis Seculatibus eveni-Hor&^rôtf. re folet, de queftu Notariorum Terreftrii^relinquimusJn robore Statutum Rex Régis. Cu fimi ri, in Opoka faóum.. fZ^.VoLi^. SLMIZIS^ Et quia mulrae qiierel^ fiebant, ad notitià noftram dedućta?, sigîfPemc. contra Notario&Terreftres; quomodo ipfi à Notis, &. Adionibus contro^ 1^3. M.39. ^erfiarû, & aiiarum quarumeunq; rerum, plui ioUtô. lubditos noftros, dell uu J - S A Li rjo S T A TUTA foi. pa&are de fa & o confveverint: fimiliter à quœrendis Notîs,A&is Judicialrbu^ jnfertis.- Quapropter Statuimtis & Ordinamus, Statutis Regni veniftiori* bas inhserendo: Qu&d firrguli Notarir Terreftres, ab una controverfiâ & eaufa, non plus recipiant, quàm per iv m groiTum; Tali? autem caufa & cô* troverfia debebit intellìgi, ex una Citatione. tftffliłtół pfmms, Termini s pcremptoriis. quantum Notar i us accipèré deheb i t. Cajtm Vtfiic tf^atuTmns, Quod IcrìptòresJudiciorum de teftibus producendis, fi feri-«6g. fo/.jÂO%re & (Ignare ęóram di&a oportebît, recipiant très Groffos, ubi verò Term i nos peremptorios kribuot: de Nota & fignatura, in GroiTo medio contententur. if Ma^Unè-'TéfMinî veia infirmiate, vel C?fJatiorie înfcriptï&nù. Sîrifm.Crac. literis vel^Notis, Notarii Terre ftr es vel Caftreqfes con- uL, *jb» i' V.jcenti efc de beati t, tam et fi Stątuta per Ńos & anteceiTbres noftros condita 1 affici enter declarent: quia tam en Ipfi .Notant, ultra modum prxîcriptum^à Dilati on e Termini vera infirmi tate, vel CaflTatio.ue Infcripti-onis cùjul'piam^ iolutloneró Memoriatis per quatuor grpflbs ex:gunt,Statu-imusi ut ]^òrarii(Terreftres & Caftrenfes, in exigendo lalario, à Notis,Literis, & ajiìs ïnteriptionibus^ modurii in Statutis dęfuper confe£bs expre£« flim confervent. A, cfilaSpne vero Termini vera inftrmitate, vel Cafiationc Inferì pei Ortis, non nifi unum grolTum, ratione Memorialis,& pro Nota exi-gaut, fub pœnis id Statiitls prioribus, contra eos fancitis, Atnefnoriali quanwm foli) enduri < Cafim.in n- jt • tee t prò rectìmenda gauperum vexatiope, dudum foïutio, dì£ia vulga* »Uc> 1368. Irriter Czç[he a\ii Pamiętne, (quas eoofvevcrat judici jiradideati, leu àli-M. i9- quarti caUÎam definiènti, applicar!) fuetit .Itjblàta à extin&a: tamen ea-dem foluitio., exquifito colore^ iub alio nomine, quod' dicitur Pamiętne, di-gnolcitur elfe innovata, quœ dicitur efie contra prxdi&am folutionem, & tranfeendere com proba tur. Un de circa hoc modum imponere volentes, Éecernìmus: Qtiòrd in caufis hxreditariis, vel non haereditariis, magnis, Judek prœtextU foltitionis prxdi&œ Pamiętne, ultra quatuor groffcs> erigere & recipere non pra&fumat. in minor.bus vero caufis, tantumniodo duos groiTos exigendi facultatem habiturus. pzei.àke. $• SiNlî'tlS. Officiale^àut Camerali,-feti* Stibjudicès Terniinorum parti-ttdadufn,nòii dèbebùnt à cauli s mińoribus, qtias niq; ad extimationeài trigìnta Marcarum, 6: infra computamiìs, pro Memoriali aliàs Pamiętnej ft~ ve alio nomine Przyfiężne, plùs quàm ducs groiTòs recipere. à m a jo fi bu* vero Caufis, qux ultra trigitiia Ma'rcaS- le extendunt, quatuor Groflbs te* eìplendi habeant facultatem. Ab una Querela^ multarum perfoharufrì^ unum Memoriale £olvatitł, jRotfifum eft infrtper; qirod poftquàm unirei quamq; qusftionem,corani judicio expofif&m, di£i:â aliquis edixerit: edam fi pltires perfo- ûyê fint.* pro parte, qua rum quœftio agitatur, tantum unù Memoriale e- xigatu^ . ■ TatitU iti pro te principali àìcreta, de tur Memoriale. ET Proteftationes Memoraîium feu captic .l' einceps robtir fint h a b i turse : qu ae io leba n t éeri antë ^rolationem Sententi: 1 ed prò re prio-cipali decreta tantûmodo, fiet Memoriale. A decreto pro fé tdioj quantum fòlvendum. Sisifi Vetri e. **>23. Poi-3Sx. ^Uocirca w>lumusj Uc viftor folvat à quolibet Decreto, pro fH^to, I 4Òf.fot,vff< . RÉtìSI ÎOtONlJ Ì?I S A Ut dicio quinque Groffos. quorum très Judici, & unus Subjudici veniet. Notarlo vero fimiliter unum GrofTum, ab ejuidem Decreti adicatione, folve-,te quilibet teneatur. Qiiin imo ipfi judices Terreftres, non plus ratione Memorialis accipiant"^ nifi quinq'Ue Groiîbs, à Decreto fatiśfaftfortis, m Termino Concitatorio, ab li45v additione Minifterialis ad intromittendum, & remifsione ad Càp^taneum; fi Intromiffio viftori non ellet admi(Ta.-& hoc fub pœna quatuordeclm caruen parti,nobis alia# Taxa literarum Judicii Terrejtris, & CafirenK QUia vero Notarii Terreftres, & Caftren fes, alicujus Atìum, fi ve Inferi-ptionem, in libro Terreflri leu Caftrenfi quœrentes, Nobilitate immo-dice taxare pro labore quœrendi conlveverunr, Statuimus: Ut ipfi No-tarli nihil poftbac exigere audeant, pro labore qimrendi. Pro literis vero Par g amen e.s, cum appenfis Sigilla decem Grofforum falarìo- fint contenti. ex quibus iex Judici, dùo Subjudici, & duo Notarlo Terreflri cédant. il| papyreis vero- literis, fub Sigilłis Judicis & Subjudicis, unus GrOfFus. A con-* demnatione in pcena Gontumaciìe, duo groffi. A còndemnat-one fti Iticro* quatuor grofsi, A Memoriali, juxta antiqua Statuta quatuor grofsi iàì*> vantur. Pro litera Judiciali (ub Sigilla, quantum folvehdum.. Tem pro litera Judicìali, Sigilli s judicis & Subjudicis obfignata, decem sFoia#. Sólutio blembrattarum^ & Miftutérum noti Sigillà16rufn,. ITem Notarms à Sigillatis Membranis, recipiet per''medium Croffiïtri;i & ą Wiem Con-Minutis extradais, non Sigillatis, per unum gro fi'. §. At qui iìmplici Ńii- f)etu-nuta nihil probari potei!: fed tan tum modo literis, aut Minuta fub Siglilo, aut Libris Coram Judiciò. '1 *' Confirmantur Statutay de Settariis praferiptis*. Tatiitum, per Nos Cortfiliariofq; hoftroś flatus utruf(|;,& NutìcìosTer-rettres,de falariis ]iidirum,Subjud»cum, & Notariorum Tcrreltr um e di* °,f7\ tum, in robqre fuo permanere, & in exccutionem extcndi volumus: & çraefenti "Conflitutione, ltridiùs mandaaiùs, Patia, fi JSotàrius contret Si aiuta extàrféritn Uòd fi Notarius, ultra pr^miOTam Ordinationem, contra vim Statuto* SinJr m?i), qûippîam ab aliqito depaebaverit:' talis eidem depaclaco, id,quod ;ljjuftè extorierit,refi:ituere teneatur, cum pœna frium Marcaruir, & Judicio totidem exolvend ; in qua peremptorìè del>et idem Notarius code m nari: & fatisfacere vigori mox teneatur: fub alia pcen.a xiiii. Marcar^, Cwftitmmih de Notariis exequantur. : - 1 DEcemimus ornino habere volentes: Ur Conditutiones^ de Nòtariis.^/:p^r,v# Terreflribus dudum editse, jam exnunc deb i tam per omnia executio- ^35.^.4. nem habeawt, & accipiant: atq; futuns temporibus diipoiìtio illarum, in omnibus fervetur, & manu teneatur, . ... ^ §. SIMILIS. Çayendo ne Nobilitai rioftra gravafetur, circa receptione sigi/iAugujh & fcriptionem quarp.vis literarum, Renovamus Statutum: Ut Terréftres .pstrie. "Notarii confervent fe, juxta Statutum Serenifsimi olim parentis no 11 ri. ^roptereaqué juxta< illud Sularla recipiant à MemWaniSy CUatiónibus & €ondemnauonibus. ^ lìutt f Z^J S A L. 272,. S T A T U T A iol rct. 40& Idem fentïendum de Cap itane ali Judiciof. Sig'fm..Crdcy l^'Apkaiieate quoq; Judicium, non plàs à re JudicataY feu feriptucis ofugis publica fide s efi danda^ jw«»rfX/^fcTTem: quoniam contingit faepiùs regnicoH^caftì contingente,, alias pra-_£pter infecuritate vitse, extra*Regnum neceflarò egredi: idcirco nè digni-tas. Regia,per injufHtiae culpa profanetur, volumtis, Statuimus, & Decer-ni mus:: Ut Regnicolis, Nobilibus, vel plebei i s, cuj uicun que lì a tus* & con-ditionis exiftentibuSy lexus utriuique^ia fecuritate perlons, cafu quocunq» eis contingente, & iftud exigente, extra Kegnum (e conferenti bus, Salvus conduftus & AfiFidatio, per Ńos. & fucce(Tores noftros, d'ari debeat petenti-bus. ut lub libertate public a, vel fe çxpurgarent^vel julUtia, peterenu e* amque ex fe redderent acculati» Capitcmei tamerì Salves conduffîus JuSdith contra dominos, ne dent* AtexdnlinOnquerentibus Praelatis, & ProcerJbus majoris Poloniae, quòd cum x^cii:Lo^an:ì delpedu & levitate eorutn3haâ:enu& Capitane! Pofnanien(e& L ^io.fol.vet: REGNI POLONI! a7? SA L. Saivos condu&iis, Kmethonibus illorpm & terrigenarum dare confveverat5 Statuimus commuai conienfu; Quòd de csetero, Prselatorum, Baronu, Pro-cerum5& terrigenarum noftrorum fubditis, Kmethonibus,Civibus, Oppida-nis, aut fervis, Capitanei locorum Saivos conduftus dare non debeant: fed ad Jus commune, in eventibus recurrendum decernimus Kmethonibus ta-libus,& quibuslibec conquerentibus: fic ut cuique Juris patrocinium debebi-tur, Salvus conduUus ne [ub diti s contra dominos, vel eorum [ubditosk detur; fed tantum inter Cives* EX mutuo colloquio, ac conlenlu dominorum Confiliariorum, & petitio- Si -ifm c ne Nunciorum Terreilrium, fic eft Conftitutum: Qiiia Litera public^ i;^,j fidei, alias Zelaxne lifty, & Salvi condu&us, ampliùs dari non debent à Nobis, famulis contra dominos illorum, ftatûs & ordinis militaris, nec eti-am contra fubditos illorum, in damnum eorundem: fed Nobis & Confili-ariis noftris liberum erit hoc facere: tales videlicet Literas dare jubditis noftris, flatus civiiis, contra cives, juxta arbitrium no.flrû : .tamen contra Nobilesj & fubditos illorum, nulias dabimusv Salvus conduSius fecundùm Statuta detur i Itéras publics fidei, feu Salvi condu&us, alias Glerthy, nullae, quaecun- Sigif.Auguft, que contrarise juri & Statuto eflent5 dari debent: Se Ci quis eas obtinu-erit, hx fuut nuli se. Salvus condu&us publicetur„ UT in utramque partem, circa rationem Salvi çondu&ûs, & fecuritatì e.^ si i/hj Cm orum, quibus inimìcitlas denunciantur, provideatur: ut illi, quos pœna manet, Salvi conduàus calumniis non invoìvant innocentes, Statuimus.^ ut nuliius Salvi conduftus pœna incurratur: nifi qui fuerit publicatus3 Oc qui ilio velit lete palàm tutarh - N; S A X" Confirmatio Statutorum de Zuppi s fali n arum, per divum olim fecundum Cafimi-rum Magnum editórum, per Serenijjimum Cajimirum tertium fatta. IN Nomine Domini Amen. Ad perpetuam rei memoriam. Ne error o-ol vionis geftis fub tempore verTantibus parìat detrimentum, akaRegu ToH* & Vrincipum decreverunt Confìlia, ea literarum apicibus & teflium an-notatione perennarla. Proinde Nos Cafimirus Dei grada Rex Polonia, nec-non Terrerum Cracoviae, Sandomlrix, Siradias, Lanciciie, Cujavise, Magnus Dux Litvaniae, Pòmeraoise, Ruffise, Pruffiaeque Dominus & haeres. Significa-mus tenore prìelentium, quibus expedit univerfìs, praefentibus & futurista-rum notitiam habituris. Quòd fi ex debito Regalis munificentise ad o-mniuin fubditorum commodutn» & profe£lum, oculo confìderationis intë-d^re debeamus: propenfìor tamea folertìa circumfpe^ionis, ad augmentu Thefaurorum & proventuum Regni noftri incumbir* ^ex quibus Regni i& z Bgt fubditorum noftror'rm commodis debite valeamus providere. §. Cùm chnenfes & igitur Zuppae noflrse Bochnen. & Wielicen* pars Nobilis proventuû,&The- Wieiicen.fZt lauri Regni exiftit; quae hactenus propter nimia & continua Nobiliû &diver-îarû perfonarû frequentationem,& falis elaborationë,in Nobili fui parte de- RegHi p„/9. folationem & jafìura lufceperunt: ex quo neque Zupparìi, neque lui Offici- • aies, regimini laboribufque intendere valuerunt, hofpitum curse, procura-tiouiq; intenti; & nifi eis tempeflivè fubveniatur; verendum eft, nèj ruina & ja&urarn totalem fubeant3ôc patiantur. §. Volentes igitur hujufmodi ru-ìnae & ja&urse fubvenlre: ut circumfpedi Principis effc,^ex, praeteritis habe« ftu.ris Zup-re memoria: & intente confìderationis oculum ad futura, & tandem ad fin- tmnt. iuialalubri difpofitione procedere,du omnia profpexerit Sapieter. Imitado • Www igitur S A U %7\ ST ATUT A \fQlrëCài* igitur veltigia prœdecefforis noftri,diy» memoria; Domini Cafimiri Régis Po^ loniae, qui pnrfatum Thefaurum Zuppami (n capite & in membris, ac o<* mnlbus proventihus, ordine, difpofitione, & teçminis ordinavit, ftatuit, 6ą regulavit, atque perpetuis tëporibus hujulraodi oęęlinątione & regulationera * Cafm.iii. tenenda,iervandam,& cuftodiendâ,lub pœnis iti eis contentis ftatuit & diffi-zll2ÏZy}vk' igitur nos, aut quempiâ lubditorû noftrorû, ab hujufmodi ordina-Çajt.it. edita tione & difpofitione,recedere,aut eideper ignorantia contravenire còtingai* ęt bticuffcteti'l $. * Statuimus; & prsfenti edi.&o in robur majoris fîrmitatis dectaramus* Domini Cafimiri Régis prxfata Statura, & ordinationes, ause in ;no-perpétué* ex Uro nucuiq;-1 ci Va ta lunt theiauro, in omnibus, & per omnia, iecundû, sire** matura, deiibe- gulatione, ordinationem, & difpofîtionem fuâ, debere teneri & obfervarl rŚaa*Z'. perpetuis temporibus duraturis. quorû & nos tenorem Conftitutionum & vumjitorum. articulor-u, ex certa iciencia, & maturo ConfilJo luper hoc comunicato, in omnibus luis punais5articulis, conditionibus,& claufulis,ratificamus, appro-a spiti* bamus & confirmamus. §, a Hoc fpccialiter addito & expreifo: quod o-Ł£«Zmnia Salaria, & cen lus, tam Ecclenafticis quàm Se cuhribus pçrfonis, per Çtiimmiiin prsedeeelTores noftros, in perpetuû, ad tempus, vel ad vitam în(cripti3ac ab hoc Statuto, antiquo per Zupparios pro tempore Coivi foli ti, & llter» iuftae & légitima; quomodolibet emanata, in Ino debent perfiftere robore, & firmi tati b Tr opter toi* §„ b Nò autem fucceflu temporis quocunq; colore, arte,vel in^enìc3Sta-& Qrdiaaçionef praediòas çontipgat à quocunq; in dubium'revocari, prtfatoStatuto & de harû continçntia & tenore conçipere hsfitationem: iplas prailentibus Çaf a. iiiud inlerendas duxlmus^ & inìeruimus. quàrû tenor Içquitur, & eit talis. ice hie perÇaf. \ ^ 7 ■ Nomine Domini Amen, Nota quòd fub anno Incarnationis domini 'w tjKcdum. J[ Iftud pras fen s Regeilru eft Icripturo, feria fexta poft Condu£lum Pafchae, in Caftro Cracovien. ad perpetuami rei memoria: ob reverenda Dei Omnipotent,is, necnon beat» vìrginis Mari» èjus genitriçis gloriola necnon ob meriti omnium Saiiâory, arquç San&arum: & ad Mandaru Illu-ftriffimi Principis ac domìni Domini Cafimiri Dei grada Elegią Pcloniae, Sa-. àowinx, Cracovia, Siradix, Lancicise, Cujavise, Pomeraniseque Jbaeredis cd-icriptu: per manus Notar i, Domini D^metrii protunc Viçetheiau*ari;. _ 5^ Ite ob. ìflam caufàm ilrad Regeftrû & côpilatû,proptet mala confvetu^-<Çdnfd ccwfii- dine perpetuis temporibus evitanoam: & ut coniyetudo z'upparuni D^mi0* latìonisRege- ni Regis Cafimiri, ac fui totius Confilii per fuos légitimes luçceflores per-MAW*™. petuis temporibus teneatur. Nam idë Domlnus Rex Galìmirus nihil fecir in Regeftro addere five minuere; l'ed fecit Regeftru conlcri.bere,& omnes conlvetudines diligenter antiquas perpetue notare/ prout antiqui Zuppa-xìu Primus videìieet Porinus Gallicus Albertus, qui menlura minuti falis, minoraverunt: Petrus Vimncus Gotfridus Gallicus. Dominus Ada Presby-ter, & Nicolaus Zuppatius tenucrunt» §. Et hoc propterea fuit faûu: quia 'AU caufaco. in emptiojie Zupparû Trukla, Henfel, Buta, Lefzko Juckus,Bartko Mone-piiatìenis bu• tanus,Arnoldus Velkier, propter remanentias falis,in refienatione Zupparû, iufmodt Rege. ac aliaru rem ibidem feiiicet in Zuppis çxiftentiû. viciffim fortilfimè litlgaye-runt: quia nefeierunt in Zuppis modum, forma, five confvetudinem. 3C Quorum legitimorum Suçceflorum. ac totius Reçnï perpetuis terna * porlpus debet coafervari,; ; ^ ò ^ ^ • * , Xyomi^ feti REGNI ÎQLONI MI S A Nomina domìnorum Spìritualiumyboc eompìlantium RegejtrUM0funt beccn PRimus fuit dominus Florianus Epifcopus Cracovienfis. Item dominus Euumramr WUk Cancellanus Cracovien, Item Zawiiza Arciiidiaconus Cracovien- n0nuna eorum; fis. Item Janko frater Simfcoms Vicecancellarius. Item Bodzantha Pro- qui interfue-curatór generalis. Item Dominus Michałko Canonicus Cracovienfis, Pro-tonotarius Domini Regis. item Zimko Notarius Domini Regis^ Item Jo- Et primo DO' aimes feiithkowit, qui tenuit protunc moneta ad fideies manus^u Lelzkone minorUSpiri J tualium. juaaeot Nomina Dominorum Temporahum funt h&t* PRimus Dominus Joannes Melfztyn, Caftellanus Cracovîenfis» Item do- Nomina Po-miaus Neorza Palatinus Cracovienfis» Item dominus Wafrolzkï Subju- minorum Sç-dex Cracovien. Item Mlzcyvius de Kwìiina Succamerarius. Item do- Arim' miaus Otto de Pilcza. Item Swiathoslaus Vicethefaurarius. Item Dimetri-us Thelaurarius. Item Matocha antiquus Proçurator. Item Szczepanko Ma-giiler Nluroruin,.,. Nomina antiquorum Zuppariorum, Magìfirorum montium0 Stigariorum♦ &c. PRimus. Czyndel Stìgarius, de montibus Kuchnis* Item Thyczkracz de jEnumemtur T hańczy n. item Ber nar dus Stìgarius deUngaria. item Stigarius Calimi- »««*»< rien. item antiqui Zupparli: videlicet Petrus Vinrici. item Gotfridus zig-Gallicus. Item Domidus Adam Presbiter. item Nicolaus Zupparius, item p nullas dominorum, five fit magnus five parvus, five Caftellanus, five Capì- \ taneus, praefumat Zuppas vifitare, Ćaufam alsignaverunt: Quia venerat do- '^eegio a^n-minus Neorza Palatinus, ante Zuppam: & mandavitfibi dari fr^libationem. fuZuppasvi-Extunc Dominus Rex refeiens iralcebatur fibi plufquàm ad duos mentes; 3ta quòd vix illi venia per dominos fuit impetrata. Et fie dominus Rex fub peena colli, ac honorum demandati quòd nullus dominorû per amplius praefumat Zuppas attentare. Nam quando Nobiles ad Zuppas veniunt^tuc Zupparius utilisâtes domini Régis non poteft tara diligenter alpicere, propter" irnpedimentum Dominorum Zuppas vifitantium. Ideo Statutum eft: quòd Nobiles nunquam debeant Zuppas vifitare: nifi fit prìùs de maxima gratia Domini Regis. §. Item ftatutum e£l: quòd nullus Zuppariorû lub x qui Nobili* pœna colli ac bonorum luorum, aliquem equum Nobilium five dominorû^^"^^ ^d Zuppas prsfumat acceptare: & ipiura pabuiare: exceptis equis Regali- fis Www. ak bus; \ L. 2 j6 S T A T U T A fol. vat. 414^ ojhiuZtur, bus: Radonem afsìgnaverunt: quia pecunia domini ^Regis. in rationibus !'^.nlu^ Zapparii, quae proveniunt, minorarcntur. §. Item ftatutum eft: quòd qua-\ 'l'Iati do Zuppai per dominum Regem dantur ad fideles. manus,quòd nuUusZup-■i >e>u*s, parius,qui tenet Zappas ad mąnus fideles, profumar abfq,- licentia Domini -•Xle" Regis aliquem domtnorù ad Zuppas intromittere: & eineceflaria cum ejus ■'i» 'mini, equis6z familia miniftrare. §. ** Item Statutum eli: quòd nullus Zuppa-m cu pen- riorû, qui tenet Zuppas ad manus fideles, lolvat bancum falis, per le&ores . J[ì:c;Clone ilici fum, nifi per très groflbs: Tragariis.verò non computatis. §. x ltem ■ ^ris »ob, Statutum eft: quòd Zupparius, qui tenet Zuppas ad fideles manus,bancum >.-rof je- per Dominum Regem donatum Principibus, Nobilibus, five quibulcunque Perf°nis. computatis, non debet aliter domino Regi ad radonem ponete in [i.n'utisy Zuppa Wielicenli, nifi per quinque groflos: in Zuppa, vero Bochnenfi, per -, r.cvdonx- i'ex groflbs Tragariis & Notariis cum ie&oribus inclufis. $. Itern^ Si domi-/SL7 nusRex aliquem N ohi lem dotiaverit cum Sàie Centenariatp, aç thinis,tûc r;\ l'Adii Zupparius, qui tenet Zuppas ad manus fideles omaes centenariqs debet v?rò pro r. confcribere: & eos rationiftis, in radane enodare. §. z Item, Si dominus Rex aliquem Principe, vel 'N obiłem, vel Clauftrale, cum minuto (ale dona» ",i's Soturt' verit: tunc Zupparius, qui tenet Zuppas ad fideles manus, non debet aliter tr::tńis& menlurâ computare,nifi per quatuor groflbs in ratione. §. a Item lal, ' y»»/"' cîu°d datur Nob!Hbus,*five Claultralibus, per Dominum Regem in Thinis;, cenicnl'ïiis Zupparius, qui tenet Zuppas ad manus fidèles, non debet iftud domino Rç-MtsinZup- gi computare ad rationc, quia non eft de Jure. §. b Item ftatutû eft: quòd ■'■Vi pus nuUus Zupparius debet fojus fai vendere in de pc fi tori q Çrac,o vi'én fi,neq.a e HucHicm^y aliq-ais famulus ..Zupparli: led Zupparius debet lal vendere me reato ribus, a:Sdïïuxit lallâtoribus, tam de Cracovia, quam mercatoribus, id eft Civibus. de.^ielj-czka, & illi Cives de Wieliczka deb,ent habere plenimodâ pote ila rem f«il vendenSi in depofitorio Craçovienfi. g. d Item ftatutû eft: quòd B.çchnen, Jorjtfi, non Mercatores iaiis, habeaut pieni modi poteftatem, lal mundum deducere ad m rottone partes aliénas: videlicet in Mazoviâ, Ruffiam, & Siiefiam, neenon Lithv^» 0*• ' pN ÎUÏÏÛM ì ... . ^ , •. •/ -t J ■ ;>/d pIjiiorla aia, neenon verfus Lublin. §. g Item Statuimus: quòd Cives 13ochnep. ;):noY^rKV Tive Mercatores laiis, debent habere plenimodam poteftatç, (al commune «deduęeire ad depofitoriii Çracovienfe: propter piftores. panum,& edam pnj 2 pter ve£tores,de aliis partibus venientës. §. h Item Statuimus ex m and u- >i? concedi £o Domini Régis Cafimiri; quòd Sal ad Ungaria non debet alio modo dari, . —-nifiquilibet Centenarius per quatuor gro IH in floren, aureis: & floreni alilo ..f \PJ deprj}. rnoào' non debent recipi, nifi per fępte Scotos groflorum. Caufa eftiìiu i..',iac.du- quiaTJngaris con.cutitur unus bancus falis, qui valet duas Marcas: poftea ^ quando concuflus fuetit.vix folvet unumì fìorenu cum medio ad Un^ar ;!: ( e ^oìojten. aureis: Et quilibet ncrenus. debet recipi per octo Sçotos, groflorum. yfirìi. ree i pi- §. q Item fi fetru adduçetur de Ungaria ad Zuppas pro fale centenarią-. Jarali!to'w ^tatlItlà eft: quòd quilibet Centenarius ferri, per Zupparium novi 4 p^dVr-àebet alio modo recipi, nifi per fepte ócotos. J, v ltem Statuimus:quòd c zyp/eK.de- homiiies, qui recipiuot ad Ungaria in Zuppa Wielicenfi fai centenaìiatum, fijiftud lai ad Ungaria non deduxerint, fed in grąnięiebus. iftud fąl vë-: diderint: extunc equos cum fale,ubi reperti fueriut, perdere debent,omrii r càrici,..occasione poftergata. §. x ltem Statuimus: quòd fi homines ad ijrratja, :^r:s-Z Czypfense fai de Zuppa B.ochnenfi receperint,& fi in Sandecz vcl aliis^gra.-'f/i/Ó/wn-.tii.ciebus vendiderint, eandem pœna debçant tolerare, §, y Item Statui*-mus: quòd quando equi domini Regis mittuntur ad Zuppa, tunc Zuppa-. Vri'X» id vl-s afTumptis equis, pro quolibet equo debet dare unum coretti avena?, ■.imidice- dietim: & de feerio, & ltraœinibus omne necefsìtaterr *. & numerum equo-:r-t Ci'jn me rum fideliter confcrjbere. §t x ltem Statuimus: quòd quando accipiunc v:^^recluos R-gales_ad Zuppa: tunc. Zupparius tenetur ad quatuor equos fcr°„ " vare. ' ■ v 416. fol. ver. REGNI POLO NI JS. 277 SAL* vare unum fubagazone bene valentem, & eidem omnia neceflaria in viftu * Sul pro terrà & amidu miniftrare: & illa fideliter conlcribere: confcripta rationiftis eno-dare: ut illi confiderent, quò lumma pecunia Regalis devenit. J. h Item Statuimus: quòd pauperes eleemofinarii, qui lùnt in numero fex in Zuppa et equi amitiun" Wielicenfi, & totidem in Zuppa Bochnenli, cum pane, qui datur omni die proturu'0nbet pauperibus poft miflarum folennia, non debeot poni ad rationem. lllud e- JquoRel"oLui nim eft confirmatum propter animas pa- com*J dietim,™ fono et(łramt»ibns ruffuitn. tris & matris domini Régis Cafimiri,nec- . .2 Pra° Rt£!is«»"s .. r 0 . 1 lens per Auppartum ejr tenendus. b Eleemopnant tft non ùllorum luorum progcnicorum. OL »0« funi *d rattmem per Zupp&jium ponendo eifdem pauperibus debet annuatim tri-bui conveniens amiftus. Se qui tur venditìo Zupparum* ITem Statuimus: quòd fi fuerint Zuppa: vendita per Dominu Reecm ad fu- **"ens _ »... x 11 • j 1 i 1 fQcuercopltartpń groflbs. §. ltem Statuimus: quòd c^rdae Canapex al o n odo non debent parata pecunia» computari, nifi quilibet lapis per fex groflbs.. §. a ltem Statuimus: quòdZiZ'o^nòr^ quilibet Zupparius, qui emerit Zuppas à Domino Rege,tenetur tantum red- 7e™uu,Telupis dere de perceptis falis in numero 'ep?. ac aliarum omnium rerum,quan~ p'r/exgrtfos^ tum aflumpfit: & fi poft refignationem Zupparum fui rec«minis tantû fi- lttCz" cut percepir,non dimilerit: extunc omnia debet fclvere D< mino Regi cum ^erti.lTmfilptr parata pecunia, prout in {ale Ban caro ac minuto, ac alia û rerum ext'tit medl* trctm" enodarû. §. ltem Statuimus: quòd cjui emerit Zuppas à don ino Rege, a zl^Tsmens non debet fovere Nobiles, ac dominos, prout priùs eft confcriptu. Caufa^ ^fo^u'ddTt™ nè mala confvetudo ex eo committatur. J. Item Statuimus: quòd quii-- Hs- fepi,fernet bet Zupparius, qui emerit Zuppas à domino Rege, non debet aliter dare bancum fdis de fex centenariis, nifi per alreram dimidiam Marcam. Yn^temtuTD* §. b ltem Statuimus: quòd bancum falis de o&o centenariis, Zupparius Regi pecunia fuis Mercatoribus ialis, ùt pura Regnicolis, non debet alio modo dare, nifi ?arati per duas Marcas. §. d ltem Statuimus: quòd Zupparius extraneis homi- b Banc^iis* n bus, videlicet de terres alienis, luper dicas unum bancum falis de oôo ^ oBocatenari. Centenariis, non debet in cariori foro dare, nifi per duas Sexagenas. "lu*™*"Re* §, £ ltem Statuimus: quòd quœlibet Marca juxra Statata facit in dicis còlile tur.' fex menfuras minuti lai.s: & hoc fecimus Statutum falubre fideliter con- d A* taxatum: ut emptores falis, habeant incrementum. Rex vero plenimodam ^^^nonnih utilitatem. $. h ltem Statuimus ex mandato antiquo Domini noftri Re- p^dïtls"™*"^ gis Cafimiri: quòd fi dominus Rex aliquem Principem, Nobilem, clauftra- nai extraneU lem, cum aliquo banco fai:S donaverit: Zupparius non debet aliter com- dele* dart' putare bancum Domino Regi nifi per mediam Marcam: menfuram minuti falis minuti fa Salis per quatuor groflbs. Centenarium in Wieliczka pe«- lex groflbs, in ciuntlin*Mar* Bochnia per o&o: unam Thimam in utraque Zuppa per fertonem. ca juxta uw §. q ltem Statuimus: quòd quilibet banCUS lalis, h Bancu>falis alicuidottatus, nm nifi per me. qui exciditur in Bochnia, alio modo non debet CO- Marcam,menfura faits minuti per quatuor putari Domino Regi in reiìgtwtione Zupparum, filli per lex groflos omnibus computatisi lertonsD.Regi innuonï apjuu qih rei Ś* x Xxx Çigna» i \ S A L. 27g f "STA TUTA fol. ret. 417 lîgnaàoneZup- j. x Item Statuimus; quòd quilibet Zupparius, qui Zuppas émit à Do-^irH-Mncu^ mino Reg e, i n refignatione fui regiminis non debet, nec tenetur de -fale lis in bochni* i ^ i j >r t i i r von nifi pro fi* bancato plus deducere,, ntii trecentos bancos, ad depohtorium commune, grof d. Regi id ed forum Cracovienfe. Si autem plus deduxerit: ubicunque repcrtum ejìcomjuudus. £uer[t; ftve [n domibus, five in cavernis, fi ve in ftabulis; illud fa] totum de- X Zsiipparius t j 9 # # *11 • in njignatione bet recipi pro Camera domini Regis: & Zupparius. debet omnibus bonis fui regiminis* privarli nifi excepto, quòd Zupparius haberet de mandato domìni Regis. HZtl "aTfoïu §' Item Statuimus: quòd quii i bet Zupparius, five fit iile, qui ad fideles Cr ".ducere po- manus tenet Zuppas, fi ve fit emptor Zupparum,non debet, domino Regi tejhattàs jiieet ban cum- computare, nifi per qulnque groffos in Wieliczka: in Bochnia ve* omntbç.bonisper ^ fex, le po, & omnibus aliis rebus largo modo computatisi Meçcm privan- r ' f, 3 . ,, P , . ~ f . dus. §• Item Statuimus: quòd Eleemounaru per dominu Regem Cafimirum Zupparius in ftabiliti, per Zupparium, qui emerit Zuppas, non fint in rati onte coputandi. §- 71 Item Statuimus; quòd Zupparius, qui emit Zuppas, non tenetur gro. i»bòóhì* plures equos Regales ad Zuppas recipere, nifi quantum in Conventione yeròper ó.gro. Zuppa rum eft expteffatum: & ad illos equos, qui lunt inemptione expref-v Regi copu. ^ ac{ quatuor equos unum famulum re ai e m con fer vare, & eidem famulo tabu: /epo,et a- , * . n .. ... , . , 3 _ ^ liis targ è copu- victum & amictum ordinare; & il 1 a non debent poni ad ratione Rewalem. tMiSê §- 0 Item Statuimus; fi plures equi Regales ad Zuppa m adduci fue-^nR™fihbil r'ln t,quàm ex p re fia tu eft in vendi ti one Zup paru; extunc pro quolibet equo 'ì!li y ni funt in debet dari unus coretus aveux per dienti,cum fœno & ftraminibus; & illud r.Atione per Zup computar L ficut, in foro emptu fixent.. Et pro quatuor equis unus famu-far'tZl^em & famulo expenfas tribuere: & ili a s computare feptimanatim per fex nSelsZup- groC & illa debeat poni ad ration e. §. p' Ite Statuimus perpetuis: tepori bus jas* no plures quod quilibet Zupparius,qui emerit Zuppas, debet domino Regi dare ne-contrJju ^ ex* ce^ir'a omnia, «& dominas Regin», & toti fam il ix: & pabulare equos & a-pefsv. e/?, t°*e- lia neceffaria dare femel in anno, in utraque Zuppa: & Zupparius tenetur tur redperei & donare dominu Regem cum Centum florenìs aureis, & do.minam Regina fra quatuor e- cum uinquaginta: & illa non debent poni ad rationé Zuoparum. gruis famulu re- l in , v r .n-Ntr ...r hem tenere. §• a Item Statuimus; quod Zuppsc non debent remiiiius vendi,nifi pro o Equis pr: 1, . 1. f$ Reri,centu,Regino quinquaginta flor. dono-di. bZuppano remijfius quàm tÌO Zuppariorum, quia U II US a 11UU1 fro 18.millibusMarc, vendi debeni* pecunia fupetavit. Scquuntur Jura Officialium^ le!Officiali fe ' T^em ^taturmus Jura OfficiaBum: primo Vicezupparìo datur media Mar» ptimanatim da- J^ca qualibet feptimana. Item Stigario in Bochnia unus Ferto. ìtem Stiga-da enumeratur. rio in Wieliczka feptem Gro fi". Item Penfatori in Wieliczka fepteGrofii, r>uniid* vedi ^ tert'a Pars penfag. Item Penfatori in Bochnia (ex grofE, & quarta oars SJUpLlClA velli• 1 » r\ *■ , * ì-• » 1 1 menta,faetì Item in Wieliczka Carbario ieptem groff. Item Procuratori in -vaiia ethyema Wieliczka feptë groffi, & offincs parvx eûtes. Itrm Procuratori in Bochnia lu fex groff. Item Pincern# duos grofT. Item Viceprocuratori duos grofTos. Item cuilibet Sagittario quatuor groiT(;s. Item Coco quatuor grolf. Item Subcoco duos groOT.^Item illi^qui lavat feutelhs duos grofl'. Item Portuia^ no duos groffos. Ite Camerario, qui fal furatû temptat3quatuor groff. Ite VicetheJaurario,qui clfifculâ portât,duos groff. Item Cal-efaâori duos groff. Ite illijqui tegit menfas,duos groff lté iÎli, qui fylvas euftodit, quatuor groff §. Ite Statuimus omnibus prxdiâiis OfFicialihus ânuatim dari dupliçia veftimenta: videlicet sftivalia & hyemal'ra: & quolibet menfe uni cu i q; fo-Qttùati* fah$ tulares. §. Ite Statuimus; quòd quittationes Principum,Nobiliu,Domino-Zuppali u ^funt rum Pres^yterprû, & cujufcnnq; conditionis extiterint, Zuppario non de-cxpediendit* bent prxlcntari: exceptjs quittationibus lalis; quia tune illas quittationes falis 419.fol.vet: REG N I PO L ON II ( 279 S A L. falis Zupparius tenetur expedire. §. Item Statuimus: cpiòd DimetriusVi-Q.'"^^ Pe* cethefaurarius omnes quittationes Principum, Nobiliû, Dominorum, ac tu juicunq; conditionis extiterint, in pecunhs debet expedire: & pecuniam ànwtexpediëd*. Zuppario recipere,& ab omnibus Capitaneis, Procuratoribus totius Regni Polonia: & illam ad thefaurum deponere,«& eam diftnbuere: prout fibiao- Cë:îtMitrc. f/fl »inns Rex c5mi(erit, & demaodabit. Sequuntur "Jura Dominorum in luppis, q-ia non debent poni ad rationem ITem Capitulû Cracoviem debet habere centum MarcasJ Prebendari* Item Capitulum Gneinen. debet habere centum Mârcas* Zupp* Bochńe. §. Item Prebendario in Zuppa Bochnen. videlicet S.. Stanislai,quibusîibet quohbec quartu quatuor temporibus dantur duas Marcx. & non plus: & debet habere unû li^cmL^e'dt fam ulu in montibus, & unum tamulum ad altare miniftrantem. Qui Pr x-et unu'vefitm?-bendar us & famulus debent habere veflimentû à Zuppario unum in anno, & nullu equum in Zuppis fervare debet. Pietn^Bo §. Item, Plebano in Bochnia datur omni feptimana una Marca, cbnentìs ftpù- §. Item Plebano in Wieliczka, datur omni feptimana unus coretus minu- manatìm, unam ti falis Marc.habebit,. §. Item Plebano de Collocelarii dârur quinqueMarcx cuoôo ulnis panni Williczkïun» brevis de Thuna. coretti falis mt-> Item Plebano in Niepołomicze, dantur annuatim quatuor lapides fepi n*tl,hAbec; ^ , • j i i. j. Plebano de Col' & tordem cere. ^ # , loceum, f. §. Item Vicarìis Ecclefiag Capituli Cracovien. dantur annuatim fexagin- M.rc.a s. ulta. fex menfurae falis minuti. mspam, et una §. Item Hankoni diéto Steberim de Wieliczka, & fu's veris & legitimis Fxredibus & fucceffcribus, Jure h^reditario, fuo pro Magilterio, ibidem in Niepołomicze Wieliczka fuper Carbaria, damus triginta Marcas fingulis annis, tempori- 9utuor i*p}h* bus perpetuis duraturis: & i fia non debent ad rationé poni. T'* §. Irem lai bancatum, quod datur monialibus Wratislavia. hahet. Item fai ad caflra Domini Regis five bancatû five miiiutum.jfla omnia VcarHEcciefa . * 1 u ^ i Crac. Cathedral non debent ad rationé poni. „ . . , ^ 66.*tf«r*s fa- §. Item in prsfentia totius Confilii Dominus Joannes,Caftellanus CraCO- ils minuti an* vien, cum fratre fuo Domino Raphàéle hserede de Tharnow, monftrave- nuaum. funt quafdâ literas magiflratûs montium in Bochnia, videlicet in per mon" fk'^ruc ceffoni te Cracov. in quious literis continebatur: quòd deberent habere leptima- pro MjgiJłro m nacirn unam lexageoâ grofforum: quae literx per Dominu Regem Calimi- Wielicka /«, rù ac totum Confilium omnimodè fuerunt annullate. Et ideo prsecepit do-minus Rex: quòd perpetuis temporibus nullu? dominoru debet aîiquem tuo datur annw censii habere in Zuppis: nifi fili,qui lunt in Regefiro confcripti,& finalittr per atm. confihu confirmati. Nam illi,qui fecus fecerint, collo & bonis debent mmilnn uZ nmimodè privari, tisìavien. Sequuniur jura Suecamerarii. . Sal bancata minututpro Ca• ITem Statuimus; quòd Succamerarius quando Zuppariu introvifat ad Zup- /?n'cR-M- pas^ tunc Zupparius rationé fui Officii tenetur (ibi dare unû ftamen Ma- ^°"tnttoJn ra eblieen, Si vero Zupparius ftamen non habuerit: tunc loco ftaminis,de- Nuiius Domi- bet iìbi dare decem Marcas. §. Irem Statuimus; quòd Succamerarius non debet intrarc Zuppas, nè i-cprtJr"uJ„PF!* pfas impediar; fed debet defeendere ad hofpitiû; & neceffaria fibi per feni- Regefiro feri- ores feŚores, videlicet una menfura avene, oâo pulii, fexagena panis me- ciiù quartale carnium bovinarum cum potu debeant miniftrari. quia hoc Statutu eft: Ut Zuppa per eù non impediatur. Zuppariu* rationé introvifationisSuccamerario debet unum € 11-e Çririlimns- ailòd SMCCamerarfllS nul- fìame pam Machhcen.aUàs dece Marcas dare. Succamera. f* ^tatLim 1S. q - Ò"C t riUs no adZuppas fedhofpitiv. defcedat^neceffariis hic deftri- >idedus. Succamerarius no judicet hominem nte. Equn in ZuppaSuccatncrarius no (łab famuli,de tribus Marc.quo deficiente Zupp Alium locò ej'us ordinet. Succo,' S A L 28# _ 5 T A T U T A foI.vec/420, bilire, nifi equû fui famuli Camerari! de tribus Marcis'. Sï idem equus fer-Succaniertrius vitiis Zupparti defeeeriff; extunc Zupparitts locò il lias equi debet alium proftjio ». n.îrprr rr Joanna Bapti. Ordinate. x n. ft*;con/uiesin §. Ite Statuimus: quòd idem Succamérariu's ad reltum Sancii JoannisBa-Wieliczka n fe ptift# debet eligerè Con fol es in Wieliczka, & fcniores fe&ores. In Bochni# 7nBoJ»t*™ròvet® 'n fefto Circûcifionis domini; & illos juxta Jura e o rum jud [care, projeftoCtra.- j. Ite Statuimm: quòd nullus live fit magnus, five parvus_, profumar tifivnu D.eh 2uppas impedire ac eas intrare: nifi tantumodo 'Dimetrius Vicethelaurari-iłuUusz'uppas ^ cum quatuor equis: dû venerit pro pecuniis à Zupparlo aifumendis./ub impedi.it nec orpoena colli? & omniû honorum. tretfpraterVi- «*r rr cetbej*urayinfo* . òequuntur Jura Zupparti* qui in quai nor v • _ ^ tquis pro peca- ' TTem Statuimus: quod nullus Zupparioru de fe querulanti debet refpo-"ïê rll' l^ere, mii coram domino Rege:dum per ipfms annuiù fuerit evocatus. 'ItnaTolZum §. Item Statuimus: quòd nullus viventium debec judicare familiam Zup-Ł? colli. p#, nili folus Zupparmi» ZuppMlKS MO» - nifi cor* Rcge Sequuntur Jura Seniorum„ de Znwlo fuo eh tatui refpUjat yr^çm Statuimus (ïc voîentes: quòd in utraque Zuppa, vïdeïicet Wieli— p* J7uxMZp?r iceo fi, & Boch aenfi, tantummodo debent laborare lexaginta feftores, qui Zupparla indi- tiominantur in vulgati Stolnicy, famulis hofpitalibus inclufis, & non plus, cattda. Caufa eli: irta, quòd fi plures laborarent, montes fale citius evacuarentur. tons7liù[s'toi §• Irem Statuimus: quòd irdem feélores debent laborare continue à Fe-nicyi in utra'q-, fio San&i Martini, ufque ad feflum Pentecoftes. Si autem necefììtas fuerit* Zuppaiaboribpçutłę debent laborare a fedo Sanili Michàélis ufque ad feflum pr^notacum. detinuì$i de Q iczno Naklentls, Caftelianiì. Nicolaus de Brzezie Regni Poloni#, Marfąlcus, Joannes, de Plica, Barthofius Obulecz de Bora Cracovien, Nicolaus de Wifzmutow Sandomirien. Thomas de Sobotha Lancicien. Jud i ces. Petrus Sza tra nieć z Cracovien. Joannes de Czarnków Pofiianienns, ISlicola-us Powała de Magnufzow Sandomirięn, Petrus de Brudzew Califfien. Jouîmes Kuropatwa de LaKuchow Lublinen, Michael de Lafotki Dobrinen, "Nicolaus Bola Junivladtslaviea. Succamerarii: Joannes Biezad de Mor(ko Cracovien. Nicolaus de ibidem, Sandomirien, Nicolaus de Noykow San- t decen. Vexilliferi. Nicolaus Subiudex Sandomirien. Cxteriq; Prelati &Ba-rones, Dignitarii, Nobiles, & Proceres., in hac conventione generali Pe* tricovien. congregati: innitentes approbai'oni canfìrmationiq; prxfati Se-teniiEmi domini no tiri Regi s Suatutoru (upradjftorum, Sereniffini Domì-ni diva; memori# Regis Cafimiri eadem Statura velut h)c habentur inietta, per omnia approbantes, in omnibus. pun£Hsvartiçulis, «Se clau.'ulis, firmi ter atcendemus, cuilodiemns, & fervabimus; & nunquam iÎlis verbo au^ faélo contraveniemus. linde & Sigilla noflra prxfentibus juisimus appendi, in robur firmiratis & teftinonùum omnium ^ fingutorum prxm'ffbriim. A-él-una m Conventione Petricov:# feria quinta infra oôavas, felli Penreco-ftes. Anno domini 1451. pr# ^ntibus O m'nis fiipradiélis. D.atum. per ma-nus Magnificorum Joa^nnis. de Koniecpole Re?ri Poloni# C/aicrllarii,pr#-^ifti Petri de Szczekocin ejuldçm Regni V^iceçancelladi nobls fiorerò dU le ^ o rum. Similis aha confirmât io prœ diïto rum de falinis Staiutorum, IN Nomine domini Amen, Ad perpetuam rei memoriam. Ne error ob-livionis. geftis fub tempore ver {an ti bus. pariat detrimentum; alta Regum Tolio **• ôc Principu.11 decreverunt con fi li a, ea literarum apicibus, & teftium an* ^otàtioae perennare. Proinde nos. Calìmirus Z>ei grada. Rex Poloni#, nec-non terraru Cracoyi^Sâdomiri#,Siradi# &c. Rulìi#q; Dominus & h#res. Si-guificamus. tenore pr.#lentium, quibus expedit univeriis pr#(entibus & fa-turis, pr#fentium uoutiam habiruris. Et li ex debito Regalis munificenti#, ^d omnium iubditorum commodum & profeftum oculo confiderationis intendere de bea mus; propenlior tamen fol erti a circumfpeélionis, ad augmë-tum rhelaurorù & proventuum Regni nollri incumbit; ex. quibus Regni 8c ^ubditorù commodis debite valeamus. providere. Cum igìtur Zupp# no-fttse Bocanen, ëc Vielicen^ pars notabilis proventuù & Thelauri Regni no- Yyy ftri S A 1 " M» ... , „ ST A TUT A fol. vet."4i}T itn^exfitit: qu» h a et e nus propter nimiâ «Se continuato NobiHum, & diver-iarû perfonarum frequencacianç, & falis elahorationem, in notabili fui parte delolatione & ja&uram,fufceperunt. Quodq; neq; Zupparius neq; fui Q Viciai es regimini & laboribus incendere valuerunt, hofpit'u yoluntati. indenti. Et nifi eis. tempeftïyè fijbyeniatur,vercndum eit,nè in ruina & jaâu-jra ponan tar. V o'entes igitur h uj u Im ad i ruinx & ja&ur» fubyenire; uteir-çuTiipefti Princip.is. eft-,ex prêter iris.hahere memoriam & intentò confidera-tionîs oculum ad futura, & rande ad lìngula falubri difpofitione dirigere.* ut dum, omnia profpexerit fapîenter, imitantes yefUgia pr»decelTor?s noftri çîiv» m emori as domini Cali-miri Regis Poloni»; qui pr»fatum Thefaurum Zup parQ, in capite & in membris, ac in omnibus proventi bus, ordine, difpofitione, & terminis ordinavit, & regul.avit: atque perpetuis temporibus tiujulmodf ordinationem tenendam,{ervanda, & çuftodiendam ftatuit & dif-finivit.: Nè igitur nos, aut quëquam fubditorum noftrorum ab hujulmodi fui ordinątione, & difpofîticne recedere, aut eidem per ignorantiam contravenire contingat, Statuimus: & prseient-i editto in robur-majoris firmita-fis deciaramus: ipfius Domini Cafimiri Régis Statura & ordinat'.ones, qu» in noftro Regali feryantur Thejauro, in omnibus & per omnia, fccundùm regulationem & ordinationę fuarn debeant teneri, perpetuis temporibus tluraturis. Et qu» quidem Statura, hic h ab en tes pro iafertis, in omnibus iuis puna:is.5artięułis, condition ibus, & claufuiis, ratificamus, approbamus, oc con firn amus,. Harum teftimonio literarum, quibus Sigilium noftrum eft WonMutomm appenlun^. ^ §. Kos vera Vladislaus, Dei gratin San&» Gnefneofìs Ec* Re\n°~ ^^ Arciepifęopits, & Primas. Joann es eadem grafia Viadislavien, & An* WrtUtorum, dreas fimili^ gratia Pofnanien. ÏLpifcopi. Necnon ]oannes, de Czyzow Capi* Dignitario™, taneus & Calteli. «Cracovienfis. Lucas de Gorka Pofnanienfis, joannes de r^l",*,-0|e.fznicą Sandomirlenfis, Albertus cìe Malt Lanciciçnûs, Joannes de Kre» %atutaZup- rto.w Brzeften. Hryczko de Porzany Podoli» Palatini, Joannes defKoniec* farum appror pole Regni Polonia1. Cancellarius, Predborius de ibidem Sandomirienfis,Jo«« *WlWh\ ąnnes de Pilça, Stanislaus. de Qitrorog Gnelnenfìs, Nicolaus, de Borzymow Przecen fis, Petrus Skora Cal Hlìenfis, Laurent! us Zaremba Siradien, Cresla-iis de Kurozwiaki Lublinenlìs, Nicolaus de OlTolin Woynicenfis, Petrus de K.urow Sandecenils., Nicolaus de Wir/biSlco Dobrineofis.G egorius de Bra-niçe Radomiends, Joannes d.e Bnin Miedzyrzecen. Nicolaus de Wilzuicze LeopoUenfis, Nicolaus de Zakrzow VisHcen. Stephanus de Opporow Brzezin en fis, Petrus de Jtrîikaw Junivladîsjavien.. Joannes. de Bobrka Bieczen, Andreas, de Miçho.w Zawichoften. Nicolaus de Próchnik Prxmislienfîs, Jo-? annes.de Kniahnicze Halicienfis, Borko- de Oficzno Naklenfis., Caftellani; Barthonus, Obulecz de Gora Cracov'enfis. Nicolaus de Wilzmutow San-domirienfis, Thomas, de Robota Lancicienfis, Judices: Joannes de Czarna •^W de Opporow Lancicienfis, Petrus de Brudzow Ca- limenfis, Joannes Kuropatwa de Lacsucbow Lnblinen. Michael de Lalo-|ki Dobrinenfis, Nicolaus Kola Jun/vLadislavienfis, Sucęąmerarłi: Joannes. Brzyzath de Mokrfeo Cracov-ienfis, Nicolaus de ibidem Sandomirienfis., "Ni-cohuis de Mo.ykow Siradienfis, Vexiliiferi:- Nicolaus de Panków óubju-dex Sandomirienfis. Cereri q,° Prelati, Barones, Dignitari!, No bil es, & pro-ceres in hac Conventione generali Petricovienfl congregati, lnnitentes ap-probationi,confirmationi5 prxfati Sereniffimi Domini Regis. Statutorum iu-pra.diârotu-m, SerenilEmi divse memori» Domini Regis Cafimiri eadem Statura. velut hic habentur inferta, per omnia approbantes in omnibus pùftis5. articulis, & ciaululis, firmiter attendemus, cuftodiemus & (ervabimus : & nunquam illis verbo aut" fafto contraveniemus: unde & Sigilla noitra prx-ientibus juilìmus fubappendi, in robur firm i tati s, & teflimonium omnium, fingiilorum prxmitTorum. Aôum in Conventione Petricovienil, ferii quinta infra oÒavas Pentecoftes. Anno Domini 1451. pra'ientibus domi-iriis. liiipradiftis. patum per manus Magnificorum Ioannis de Konieczpol^0 l ^ i tVîCé • i 0 2ê %i4>Fol,vet. REGNI POLOKU 2^ SU. Regni Poloni» Caneellarii, & Pétri de Szczekocin ejuiaçm Vicecanceh^ui nobis iinçerè dile£lorum. De Sale forenji 0 adveftitio Statutum innovattim ITem licèt genitor nofter ftatuerit, certi tenore 'Privilegi} fuper fal fore-^,^ ?r fe feripti, quod terris infertur; quibus non efle inferendum,quai/ter vi-jf^.i.u, delicet areftandum, qualiterque in Areftatione agendum effet: tamen cum modernis temporibus Officiales excedere viderentur limites lui Offictï, ac Côftitutionis,& priviiegii illius ^nônihil comittentes temere & injurio^è et^a contra renare Priviiegii: idcirco Statntum illud tanquàm Officiofu, & rati-onabile, his noftris de verbo ad verbum decernimus neceffìriò inlerendu, fie videlicet. §. Qiiia confiderantes thefaurum Regni noftri communem Ht'e 'l*fennw in Zupois Cracovien, continuò decrefcere & minui, propter fai s forenfis eft def*1*5**' \ rL • •• • n <••***• ^.1- lutum; ut co- & adventirii m Regnum noltrum, & prxlertim m partes Majons Poloni» ùneturinSta-licentiofam introdu^Jonem; quod incolis illarum partium paflim & libere tlita prêter veterem ordinationem, ad ufum eorum communem propinabatur, in detrimenrum Reipub. & Zupparum Wielicen. &Bochnen. dellrnôionë» Igitur cû çonfîlio communi Confiliarîoru omnium noftrorum ad infraferi-ptâ devenimus Sêtentiâ,& crdinatione ut ialWiel!cnen.&Bochne.Zupparù,per omnes Regni incolas cuiufcunque liatus exiflant, ecatur, & propinetur. adytaitfè €, Nec quifpiam extraneum lai, in demo, vel h»reditate ftiaaudeat ha- 1 11/ f i •%. m . &rcumjpxo+ bere, comedere, vei coniervare, lub pœna 14. M-tcarum, totiens quotiens hibita, tenis repertum fuerit,irremiflibiliter perlolyenda. Terras tamenRufîi» (ubi fal ixce* proprium eft)hac obligatione & Statuto volumus effe exceptas. §. Qu» quidem pœn» per Capitaneos locorum pignoratione mediante exjgantur, quaiîter pn\ more couiveto, ulque ad intromiilìonem in ea bona, in quibus ial forenie CyhMftt* repertum effet: qu» intromiffio teneri debet ufque ad integram fatJsfa&i- *l&end** onera pœnarum & damnorum, §. Quòd fi apud quecunque Nobile, Spi-» Pûefia xjiii ritualem, vel Secutarem3 çujufcunque ftatûs & condition is fuerit, quotiens- M arc arum il çunque pr»fatum fal prohibitum, in domo vel in curia repertum fuerit: ille eu^pudjuem tories, irremiffibititer di&a pœna Regali 14. Marcarum puniatur, & ad io.fd rc£enu eflet* łutionem ejus, modo quo fupra compellatur. §, Si vero apud Kmethonem Paf!a comr(t inventum fuerit: totiens quoties id fecerit, idem Kmetho pari poçna puni- Km ethonë-pra a tur: ubi vero mediance pignoratione pœnam folvere non curavert: extût. aîui eum Ł»red|s contradiftione non obflante ( qui taliter iubditos fucs tenere de-ber, ut non luit pœnales)bona di&i Kmetbonis per Ca-pitancum poterint, & debent connfcari, ad pœn» valorem extimanda. Refiduum verò, quod iu[>ereffij£ in bonis, rel'inquatur pro Kmethone, libi verò bona Kmethonis non l'ufficerent pro pœna lolvenaa; extiHic idem Kmetho deber mancipa-ri & vinculis detineri, ufque ad debitam pœn» cxolutionem. Ç. Calu ve- T* rò quo in Civitatibus & oppidis, apud quafeunque perfonas, fal raie crn> y// per tum fuerit habitum, comeftum, vel propinatum tk conlervatû, Ccnfu- ejftu eanded™ les diôarum Civitatu in fimiîi 14. Marcarum pœna pnniantur. qu» civi« tares & oppida, cum eorû incolfs rv,m inter le ordinem fervent: ut extra-. rjeù ial in detrimenrum Reipub. Regni m ii ri apud eos non habeatur, pro-pinetur, ve! confervetur, clam vel aperte. §. Quaproprer Nés Joannes Albertus Rex Decernimus. ut eo ipfo ordine î3ecrçti Paterni,Statutu de fale rent cctraSta* cbfçryetur »viternè. Et fi il li, qui ad recipiendu alias areffandum (al pro Xutïl arcfl^do Ampere ci e pu tan tur, aliter in reperiendo, areftandoque fale, & tranfgr'tï-{enfui n,'™* iores puniendo procefferint: extunc Decernimus fecus facicntes, pœna 14. dicabunturJ® Marcarum puniendoS: pro qua corani Palatine? Terrai lociq; illius,compare- detirebunmr: re, retpondereq; &^uxta Decrçtum ejus illam Palatino l.olvere debeant Uf9Ztmtm* ^ore Terreftris Juris exigendam. Et fi impoffeffionati fuerint, babebit, ł ne™' foabeat ipfe Palarinus facuitatem ipios captivandi, detinendiq; tarquam Juris, »quitarifq5* communis violatores: non n itrendo eofdem, denee aut P<£nam illam lolverinr^ aut cautionem pro fe dederint ad folvendum, Yyy x De non s A L, 28+ STATUTA fol.vet. 426; De non admit tendo Sale externe. Sigi fm.Crac, Oy-a$ adinventiones abrogando, de confilio Çonfiliarioram noftrorum, îsjqiFqI. qU3e antea&is. temporibus conftituebantur, Thefhura communi con- trarias, falem Craçovien. in priftinum ftatum & ordinem, Statncis ve-tuftis innitentes, reducendum decernimus, nè Zupp& Craçovien, pericliten-tur in detrimentum Reipub. acque ideo innitentes vetufl's Conibranoai-Ipus, Mandamus omnibus Capitaneis, quatenus debitum Offici! lui exerce-ant in prohibendo peregrino, & extraneo laie, quodeunque ducer etur ad ea loca, uhi uius falis Cracovienfis effe çonfvevit: fub pœnis. fu per Capita-neos tam oppignoratosi Capicaneatus hąbentęs, quàm lib.eros, jampridęm çpjnftitutis. De Salis libera ' duftura^ vendi catione* Item de çijlis Salis abolitis\ Joatto Albert. TTem çrebjis, moti querelis fubditorum noftrorum fuper cari (lia falis, in $qI,ioą.\ T erris, Majoris Polonia, & Cujavir*. faepius çon.tinge-n: ta met iì certi ve-ctores, ad certa loca cum tale minuto ire iiludq.ue in ci iti s oppidorum deponere çonfveverunt: tamen abolentes cifrarum e&rundem depoiltor a>Sca-tuimus: ut ve&ores, faîis ubiqu.e in areltis & prohibitionibus: (ale du&o c-atir, illudq; vel in ciftis deponendo vel non deponendo, aut in curri bus Jpfis tenendo, ubi eis videbitur, faciendum, dìebus & horis confvetis, jufto pretio in civìtatìbus, oppidis, acque villis, vendant çroentibus ubiq;, a.deò libere, ut in nullis loçis ad ponendum cogi p.olEat: Saìvis tamen foraii^tn folutionibus, pœnam certam 14. Marcaruru coaftituen/ ab iliis, qui aut veôuram, aut venditionem ipfam prohibete ,nitęreutur5Aper nos noftros-que Capit.aneos exigendam, J)e fale yehendo ad: illas terras% od quas nauibws démit ti folet: quod ut No.bi* iitati jufio pretio vendatury Palatini providebunt„ • ITem promittimus copiam falis nos, effe deveuro,s ad omnes illas terras, ad quas. navibus deportari folet: ut quajq; pr»di£tarum terrât u m iale an* -tiquitus, Liti foli to, & nunc copiose u ti- potile:- & ut j Lillo prerio à, Mer-catoribus, Nobilitati, «Se vulgo vçndatur, Palatin o rum cura erit providen- Sai ex tern u m ac Marinumx ne in Kraina quoqi £î> Paluk.! inféraiur, Capitano providebunt>' J\utbcnico vero, fali Bydgojliœ deputar i uni; fim mulq; eejìimatio imponi tur ^ $gif. c innitentes veterl Statuto, de extraneo fale edito, commodo fi/çi Jr^noftri Regii & Reipub, providences, prohihemus u(um lalis extranei cu-julçunque, tam Hal len, quàm grand inoli: hoc eli tfriipiajhy: quod per mare adduci folet, in loçis univerils terrarum Majoris. Polonia:, in qui bus ex antiqua confvetudine uti (olitiim erat eodem fale. De in ceps vero fale noflro Regio Ruthenico, locò illius extranei utantur: ita tamen quòd Ru-thenici la li s de p o fit o r i urn Bydgotfe conftituemus; ut ex eodem B.ydgoltie.. depofitorio,, ad loca, illa, in quibus extraneo, fale- uri loiitum erat, ptetio porrigatur. De quo ita conflitivm.us:t ut in eodem depofi-torio finguix tua-rxx falis. bene referti,'tantae quantitatis» tic fai noUrun Regiiuu Thoru.ni vendi folet,una feilieet Polonicali Marca pecunia emantur. Quia vero, ha* jufmodi porre£lio falis. Ri^thenici ad depolìtorium Bydgoilienfe non potè-rit tam propere fieri, concedimus, & admittimus: iu interim, fale ilio t'olito extraneo utantur: qu.oad, illius tandem ulum vetare coflhmiferimu»: &• Capitante's eu tubmovere prîçceperimas:utpote cùm falisRutKenici lutficîçcia hue ad depolitorium Bydgoftienfe convefta fuerit. Publicauim vero .elfe debe-l?jt fex teptimanis antequam ufus falis illius extranei ce Habit: ut illud o-ì^ines divetiderent, nec eo amplius. utereatur: tali modo, a. die pubiicatio- 1118 pOlt 427. foł^. vet. REGNI POLONIA. 235 S È C. nis poft decurfum fex fcptimanarnm, nemo illud in Regnum invehere,lub amiffione honorum omnium & mercium fuaritm, & nec quifquam co uti audeat: lub pœna 14. Marcarum pecuniarum, per eos,apud quos repertu fuerir, irremiiTibiliter folvendarum: Etiam eonfìderantes: quod licèt con-ftitutum fuerat, ut in Krayna & Pałuki uni ve râ incoia, fale de Zuppis Craçovien, uti deberent: cowpertum tamen haben. raro, vel potiùs nunquara fale ipfo noflro Cracovien. fed extraneo vulgariter Ęrupiafia djébo uti, non fine incommcdo noftro, & gravitate Zupparum noftrarum. Itaque Statuì-mus: ut deinceps ipfi fubditi noftri de Pałuki, & Krayna faie noftro Ru* thenico, ad infìar aliorum fubditorum noftrorum, ubi fai Saxonicum vendi confveverat, pretio fuperiùs expeflo utantur, fiib pœnis iuperiùs ex.- pretlìs. Sai [olito pretio venddturv ejusq; copia effe debet* SAlif venditionem, & ejus adminiftrationem, recipimus ita nos procura- shirm Cm turos effe: ut & fai pretio folito vendatur: & copia illius, quoad fieri *fì* "'a!"'. poterit, ubique habeatur. SIMILIS. Sufficientia ialis, omnia dominia noflra providebimus: juxta Sigi/.Aura» Jura eo nomine confcripta. fins 1 Mtumen tunna falis tranfm urini in feapham G e dano recipiatur. TAmetfi vero Statutis Regni prohibitum eft: nè fai tranfmarinum io $pir Augufft Regnum in fer a tur: nihilominus indulgentes in ea re iubditis noitris, Bmh.isj*, permirtimus illis: ut in fcapfais, qus Gedano revertuntur,ad ufum nau-rarum feu familiss circa eafdem exìftentis, tutina falis recipiatur in guarnii-» bet teapham. secretarius maior. De mafori Secretarioy & Prorogativi s ejus• PRopter multiplicationem Secretariorum, còm quilibet Nutariornm, At*x«n. ?e+ etiam Cubi cui ariorum, intrans Regis Cameram, vSecretarJ nomine fe trie, iw, apprltet, Statutum eft communi Majellatis Regiae Praelatorum & Baro- iiIi0 ilir num conlenfu: Qiiòd unus 6t (emper Secretarius, feiens fecretas expedi'-tiones publicas: qui etiam ad ea intromittetur fecrera, quse Cancellarlo & Vicecanceilario Regni pandentur. qui et am fit primus expeftans Prselatu-rarum, Dignità tum, Beneficiorumque, in mediate Cancellarlo Regni & Vi* cecancellario, in talibus & Officiis fucceffurus, Prt motionem tamen Cancellarii, Vicecancellarii, Secretarli Majoris, Rcx in tua reliquit poteftate. secularium caus^ spirituali ] U D I C I O NON SUBSUN T. Vide in TituloEVOCATIO E DISTRICTU. Folio 108. S E N A T O R U M O K D Q* Gnefaçnfis. & Cracovienfis* Plocenfis. Chalmenfis. jirchiepifc&pi Ecclejiarum, Leopolienfis^ Eùifeepi* Vladislavienfis» "Warmienfis. Culmenfis» Zzï Pofnanientîs. Praemislienfìs. Caraeaçcenfis. Or» s £ h* ;»§£ Cartel tanu s Cracovien* Salarions. Cracovien* Polnanienfïs. Sa ndomirieniis, caliifienfi^ / Cuîmenfîs. Pofnanienfis. Sandomkien£ï&» Califfienfis* Lublinenfis». Siradienfis, Gnefnenfis* Lancicienfis» ^Sandecenfîs. Brzeftenfis. Woynicen fis* Inovladislavienlîs. statut a' Ordo Palatinerum }\tgnt* Siradienfis. Laneicienfis. Br z eden fis. I n o v l adisi avieniîs» , ruffise. Po. doti ae» palatini in TruJJìa, Marisburgenfis. fatteli ariani m vero orda, Dobrin e nfis. Bieçen fis* Landenfis. Zawichoftenfis-. Sremenfis. Rof peri e nfis-Malogoftenfìs* Naklenfis. Brzezin enfe Sadeceoiìs» Isolane ten fis* foî. vet. 42 £ Lublmenfis« Bełzenfis» Plocçnfis. Mazoviœ* Rayenfis. Pomerania;. Camenecenfis* Czech ovi en fis*. krufltw'icfealìs» Kowalenfis. Bydgoftieniis. Rogoznenfis. Ri pio eri &. Conarienfis. Calimi ri e nfis. PI ocen fis. Warlzavienfis. Sed ifforum CaftçllamTum. ardojf'ujpt fygis, S.igifmurtdi ita erat confcrtpłm» Pofnanienfis; Sâdom: ri enfisi Cal i flaen fis. Woynicieafis„. Gnefnenfis, Si radi en fis» Laciciefis. Breftenfis. In ovlad isl ari efìs» J^eopolienfis. Çamenecëfis.-X^ubiinenfis. . Bełzenfis. yioceofis. CernenliSa Ravenhs. Sâ^eceniis.: - -Miedzyrecen% Vislicenfis, Biecenfîs* Rogofn en fis* Rad o m i en fi s. Zawichoftenfîs, Łan den fis. Sremenfis.. Zarnovienfis*. Malogoftenfis* Wielunçfis., Premisi ienfis* Halicienfîs. Sanocenfis* Cbelmëfis. dobrinêfis». Polanecêfis-. Prœmetëfis, Krzywincfîs-Czechovieofis. Nacklenfis. Rofpirienfîs. Biecbovienfis», ( BydgQftienfis.. Conarienfis terr#LaHcîdenfis, Canarien fis Brzezi n en fi s: Kruflfwicenfis. Olwieoimenils. Camenenfis. Spteimirienfis* Inovlodenfis. Ko walen fis. Saulcccnfis. Sochiczoviêis- "Warfzavienfis, Goftinêfis. Vi foen fis. Racieiienûs.. Sieprcenlîs. W y I z o g r o d i e nfis.. Rypin e nfis. Zak roc z y me fis. Çiechaoovienfis. XJ ve nfis., Conarien.ter.Siradien Cerras Cujavicnlîs. Coîmenfis* CafieHani in Prujjin\ Elbin^enfisa. Pomerania*, Generali/Conjìliarierum circa ~Regem authoritas ejl: Rgpublica nihil faciat„. aùfque illïSytM Sigi,'m. Au- Ns Rex Senatorom fuorum Confi Iium negîigat, nunquam nos com- £«#. 1548. j miÏÏuros efle; ut non communicato cu&o Senat otibus n o II ri s Confîlio* lilla de re quicquam ûatuamns. s T 430, follet; REGNI POLONI-® %$j S E N» Quìfque Officiali* fuum fpeclet Officittm,, Ingoia Officia fuis funt a&ibus deputata. SENTENTI.® j U D I C I I, **" **' Si reiraiïahîtur Sententi a pudici s Cafirenjìs, honor iJudicis nihil noceat«7 Erreftrium & Caftrenfium Judicum Sententia, fi quando retra&ata fue««%'7>. FemV«>: ric.^ honori & bangg exilìimationi ipforom non nocebit. *S1*'Po/l°i4' Ad Ubr um Terreftrem ABiones, qua cor dm Tygiel Maj e fiat e pewgi [olente injerantur. QUia etiam Jure communi, diverfis OfriciaÌibus diverfa funt negotîa ad- sigir-Augajł. (cripta*, qùicquid ad Terreftria negotia, caulafve Judiciales pertinct, Pemc*s^0' quse in pretenda noftra peragi folcnt: hoc totum in Librum Aclorum Terretlrìum infcribi debet. Alias vero caulas, & negotia^ ad Cancelìariam nottram, juxta vcterem confvetudinçm5 & Statutum Anni 1538' remittl volu;nusv Sententia tranjit in rem judiçatamy à qua non fit Appellation PEtrus açebat contra Joaonem Judicem: quòd in caufa, quam coram i- CafmJ» W. pio hahuiv, itijuftam & iniquam tentent i am contra ipfum promulgalTeti à qua tam en Sententia. quando ipfam idem Judex tolit, Petrus non * % provocavit, nec appellavit, vulgarités Nie naganił. Nos itaq* hujulmodî Sententiam Judicis, quse non fuit aliqua provocatione fufpenfa, vulgariter Niena leu vittori, ratione expenfarû, ^*3-^>37. très Marcas peconiarum exolvet. quae aliàs Judicibus, redargutx vifto* riam reporrantibus, in vim emenda folvebantrr. irà quòd fi Sententia, à qua appetiamo* eft, retraftabitur & deffcruetur: extunc Appellans fuas très Marcas reaccipier. quòd fi talis Sententia approbabitur, & confirmabitur; app^Uins amittet très Marcas, qua s viâor accipiet. Jftps fuùfidiarics^ ante prolationem Sententia adducantur« Ebebit autem Judex pr&fidens à partibos comparentibus, anre Senten- Si£in petric* iix prolationem inquirere: an baberent aliqua lua. Munimenta,vel do- l$zh ol'3*' cnmenta, deten.iionefqiie Ju e idi cas, ad cauta; prolecutionem opportu-13as. nè hommes fimpliçes, ruditate fua in caufis fnccumberent. Et licebic Otri que partium. introducete ces fubfidiarias, & verbales, & literatorias^ ante prolationem iententi#. Et proreftationes Memoriatium feu Captiofse, oullum deinceps fint ro» bur nabitur^'- qu« foiebant fieri ante prolationem Scntentiae: fed: pro te Principali decreta, tantiimmodo Memoriale iolvatur. Lice bit quoque ocrique parti, omni% qua; opus habet5 allegare, repone=» xeque, ante Sententi^ prolationem.. De obligation e juâicatce Sententi# < ADj^ ici en te s, quòd quado fuper judicato dubitabatur, & ad Judicem re- M 288 S T A T U T A f0l.vet. 4-». De Sententi a inique perjudicem lata, & impugnata. età**. Mag* *a caularum proceffibus, apud juftos Judices, nihil habeat odiuna su V-^vendiearc, vel favor u fur pare, timor prevalere, aut premium juftitiam evertere: fed geftant ftateram in manibus, aequo libramine lances ap-pendent es: ut in concipiendis & ferendis Sententiis, folum Z)eum prac oca-ils habentes: në velut famas fuae prodigi, & perfecutores honoris, contra e-©rum confcientiam & juftitiam, per gratiam, aut per lortes quidquarn fa-cïant, partis iti gravamen. Propter quod Statuimus: Ut li aliquis deinceps Judex ordinarius, vel delegatus, timore Dei poftpofito, utić[; Sententiave-rit, contra aliquem ciientulum, alteri parti ipfum condemnando,fuper hae-reditate, aut alia re certa: in Judtcium dedu&a: & propter hoc pars da-mnata, ad iuperiorem appellet. Et quia moris eft in Judicio Polonicali: quod Judex, à quo provocatur, & cujus Sententia per partem impugna-* tur, non priùs teneatur fuam defenfare Sententiam: nifi priùs per partem très Marcs, auE pelles Mardurinae fibi affignentur. utparilitas in pcenis ha-beatur. Et fi idem Judex vinceretur, per partem condemnatam: eidem pelles: aut très Marcas receptas, cum pœna Piątnadziejla, fuffufus rubore5 luo adverfario reflituat: qui ad fuperiorem, in falfa pronunciatìone evoca-vit. $. Si fenior frater, per Sententiam Judicis causa cadit: junior eandem Sententiam innovare non poteft. praelertim fi Prelcriptione temporis pro-baverit, juniorem prxfcripfìffe. Vide inTit» FRATER. Folio./17. $. Qui Sententias iniauè arguent Caftcllanorum, ipforumque Camera*» riorum, qua pœna pleftitur. Vide in Tit.CASTELLANUi, Folio 42. §ui Sententiam, 'Judicìs redarguii. OTatuimus inluper: Quòd fi litigator dixerit, in noftra noftrorumq;Ba-Folio 32, ^ronura praelentia, vel abfentia, Judicantem in caufa fua inique & perpe-ram proceffiffe, vel judicaife: Judex per luos collegas, qui (ecum preie-derunt, in Judicio eodem ftatim probare debebit: quia juftè & légitime ju-dicavit, Sin autem arguens de fallo, Sententiam iuam probare voluerit^ i-pfu.m Judicem^ùt premittitur) inique Sententiam protulille: id probare teneatur, per i ex teftes fimilis dignitatis, cujus nofeitur effe Judex: ifque re-darguens Sententiam Judicis (ùt diftum eft) nullatenus audiatur: donec Ju-dici très Marcas, vel pelles dederit Mardurinas. qua* idem Judex pro le Judicialiter obtinebit. De redargutione Sententiœ Subjudieis, Cajlellani^ Judicum Ca[j;ellanorum. Cdfm.Mjr. Çlmiliter redarguens Sententiam Subjudieis, non debet audiri: nifi priùs il-loiio 32. ,311 tres Pertones, vel pelles vulpinas,curaverit allignare, qua: eidem Sub-judici cedunt: fi fe juftè comprobaverit judicâfle. Et id,quod de Judice praemifimus, & Cartellano etiam cenfuimus fentiendum. Si vero Judicibus Caftellanorum, objiciet aliquis falfitatem Sententias, audiri minime tenea-turi donec eis pelles agnellina fuerint praefentara». quas pro fe obtinebunt: fi fimiliter fuum Judicium oftenderint fore juftumr Unus fit Liber AUorum: propter Sententias Judicii infcribendas.x cafwt.łnnie. tte.m Statuimus: Qpbd pro Judiciis juftè expediendis, & negotifs in Ju-piOWA Judicium deduftis lcribendis fideliter, fiat unus liber Judiciorum, feu Afto-F0U9 rum, in quolibet dillri&u. Et duminaliqua caufa,in Judiciu dedufta,la- per aliquo articulo, audita Propofitione & Refponfione, fuerit in Judicio Sententiatum: quòd illa Sententia, in librum A&orum infcribatur," ut po-ftea luper eodęm articulo^vel ei fimili, fimilis Sententia proferatur. S E P E S. Cap*.Mag. T7Rancifcus depofujt querelam cootra iEgidium.* quòi in ipfius haerédi-fait» w. tatem 453. fol.vet. / REGNI POLONIA 289 S E R. tatem & funduns, pofuit Sepes: & intra illos Sepes, omnes fru<9:us,^quos fecit & ficere poterat, percepit. iEgidius autem, refpondit: quòd ide Fra* cifcus in eadem villa die ac no&e praęfens eft, & fuit cumip(o;& per duos annos tacuit: nec unquam admonuit ipfum ^B^idium unico verbo, pro Sepibus proenotatis amovendis. "Nos itaq; attendentes defidiam, feu pigri-tiam ipfius Francilci, Decìaramus: in hoc cafu, ipfi Francifco duorum aa-norum obftare Praefcriptionem. SERVUS, SE U ¥ k U V L V S* CUm verò aliquis homo, cujufcunque ftatus. exiftens, inculpatus fiierit; quòd ipfius, fami li ari s viole n ti am domelUcamreceritrùt fcilicet deferii Folio ie/.j ptum eft3 hofpitem, uxorem, ftlios, aut rami li are m ejus invadens,manu violenta in domo eadem interfecerit: in eo cafu illum violatorem, apud fuum dominum, per Nobiles & Minifterialem areftare decernimus: cum quo taiiter inculpato, dominus fuus Jus miniftrare tenebìcur. Et fi perfo-n al i ter r^quifitus, Jus, min i tirare dcaegaverit: extunc pro eo relpon débit dominus, fecundùm Juris, ordinem^ J. Idem in Titulo 1NVASIO DOMUS.. Folio» 14^. SiJer.vitor vi&lator domus fugmU: ftiixi cum domino, eftfackndum., TAlis autem famiiiaris fi aufugerit:. per Nobilesquc areflatus non fue- Idem lffjf riti dominus luus pro i pio Citatus, non. aliter le innoxium dç crimine tali expurgabit: nifi Muramento,, per eum cum duobus, teftibus fimul prxftitô: Quòd videlicet nec fuo feitu, nec confen.lu, neq; mandato, aut voluntate5 crimen id ed commiflum: neque dédit aufugiçndi occafionetn lervitorù , Quo modo contra fervo s, poJfeffionatGS, vel impoJfeJfiQnatos^ invafionis do-mefiieœ, ne ci s 3 aut vulnerum, aliorumve criminum reo*, fit procedendum.. CRebro jam experti^ Conftitutionem leu Decretum, quod Oflrogi nomi- Si^m'^cr ne infcribitur, fubditorum aoftrorum ration es gravare: nò deinceps que-^ lf32% 3' relis yel offenfionibus mutuis, aliqua fubfit occafio: & ut peraequè di-viti, ac pauperi juftitia miniilretur, Statuimus: Ut fi: quìfpiam aliquem do-m.i no rum 3 vel Nobilium, fubditorum noftrorum citaverit: quòd fcitur mandato, &; voluntate fua, quippiam per fervos miniftrofque ejusv ad injuriam libi faftum fuerit:. Dominus, feuNobilis jullitiam, cum ejufmodi fervîs fuis min iftrare ten eb i tur: cum apud eum fuerint areftati, per minifterialem & Nobiles. In defe&u vero juftitiae, is ipfe dominus, feu Nobilis Citatus,pro kis. d 1^ 1 taxat refpôdere,&: Servi fure m infequi nolentes, infâmes funt* 'jiexan.inRa- /^Um hac temperate familiares ubiq; fe excufarent: quìa dominis eoru JWo'cxyi. I^ad intequendos fures, mateficos, aut hoftes,non eunubus, ipfi quoque eofdem maleficos infequi nollent. quo non mediocre dabant patrocini-um nequam hominibus, manus evadentibus eo£um, per quos comode po-terant detineri. Quapropter Statuimus: Ut quicunque fervorum, five fa-mulantium,jubentibus dominis, fures & malefa&ores quofcunq; infequi,& apprehendere noluerim- recufaverintq; perpetuò fint infâmes. Qui autem fures infequentibus, & apprehendentibus, infamiam objicerent: eandem pœuam infamia incidant, eo fa&o. Servi fex feptìmanìs ante bellum, venìam abeundi petant« /*"\Uicunque fervientium five famislant!um,fub Expédition bellica, aut a-I rJ Hqua alia neceffitate jufta & légitima, licentiam à fervitlo apud do-v~*minum fuum petierìt: & ab eo receflferit; perpetuò etiam fint infâmes. Habebit autem quilibet, ante bellicam Expedirionem, ante neceffitatern domini fui, fex feptìmanarum tempus. infra quod, & non celeriùs à domino fuo licentiam à fervido petet, & poftulabit. Decem pofle a data funt h ebdomada* WTïrfio'i'r I C1T104' Confliftutlone, De tempore fervorum, fub fndjfta J belli expeôatione, aut alia neceffitate jufta & légitima, à dominis re-rr^eC^ere v^fn£'um> fex feptimanas prœfinit, peteodse licentix di-feeifus a dominis, ante diftam Expedkionem bellicam) ad decem feptimanas extendimus* §. De fervis, dietim, horatim, aut feptimanatim, non snnuatim fervi-entibus in Civitatibus. Vide in Titulo VAGI» Si villi cu s ^ vel fam i li aride aliquibus rebus furto ablatis, culpatus fuerit: cum (ex tejlibus fe excufai► PRiE* 4^6. Foi. vet. ^ regni polonia 29i S î G. PRœterea cùm dominus contra tuum Vladarium, aut contra alium fami CaCim. Mag. harem, pro aliquibus rebus, vel injuriis moverit quœftionem: tunc ipfe Iolto łCł-Vladarius, aut famtliaris, domino fuo non deferendo juramentum, te-neatur fe cum fex teflibus expurgare. sigillum. Filitydum vivunt patres, praprium Sigillum non babeanty nec portent• QXJia filii cum patribus, una perfona Jurìsfiftione cenfentur: Ideoque Cafìmjn Vi-Statuimus: Quòd viventibus patribus, filii duntaxat Sigillo paterno u- sl^c^ 1369' rantur; & aliud portare, vel habere non prsefumant. De Minuta non Sigillata, nihil probante» ITem fimpiici Minuta nihil probari poteft: fed tantummodo literis5 aut Cenfutu te * Minuta fub Sigiiio3 aut libris corani Judicio», • rteCrdcrvìen. folio 112» S Y L V A. Ve fylvis glandarìi r, fagariis, 0 porcìs. QTatuimus: Quòd quando aiiquis habens fylvam vel mericam à fe di» Mag. porcos fuos vel fcrophas per bona alterius intermedia & vi- Fu/i*.I#/.3/. cina voluerit pellere aut ducere ad eandem fylvam: id facere non po-terit per bona alterius/ nifi per viam, quae ducit ad fylvam fuam* Et idi dicimus effe per omnia obfervandum, de eo, qui pro fuis ferophis vel por-cis, pro pretio conduxerit, fylvam glandinibus abundantem, vel fagis; & bona alterius funt intermedia, tnter fylvam hujufmodì vel mericam, Js ergo, per cujus bona, pccudes bujufmodi domini, mericx vel fylvse condu-ôoris, pełli debebunt: ex utraque parte vise, ad triginta ulnas: glandes proprias priìis coHigat feu depafcat: ut fie prsedi&us conduftor meriese vel fylvœ, prsediftas fcrophas vel porcos, abfque fuo damno, feu olfenfa, poteri t pellere ad eandem. Capiaiur pretiaforum lignorum excifor.. PRimava Côft tutione, in Capitulo Statuimus &c. nofeitur effe obferva- yuàish Ja-tum; quòd cùm aliqu s. Kmethonem, vel quen piam in fua fylva areftar geii.Crac. & verit, eundem pro prima impignoratione, in fecuri tantum pignorabit: Vartk* Iolio prout fupra in eodem Capitulo eft deferiptum. Et quia diverfse funt fyl-v^: inter quas afiquse reperiuntur, in quibus funt arbores magni valoris & prerii: ut eft taxus, vulgarîter C/s, & alise: His igitur attends, quia pi* gnora aebent orsecellere in valore res, pro quibus impignoratur: aequum vi fum eft nobis, & noftris EUronjbus: Quòd fi aliqus fylvam intrans, taies arbores, vel bis fimiles inciderit: poterit per haredem & dominum fylvae. cap:,ad fidejufTorfam cautionem petentibus affignari. "Non enim videtur confonuna & fuffîçiens, pro tam notabili damno fylvx, pignus recipi: vel folùit» in pignore puniri. Et fimiiiter de Gajis, ubi paucaç.funt fylvaea obier ve tur. De aruipyrio± & incendio fylvarum*. FRequenter folcì evenire; quòd Nobiles, leu. plebejl, Borra, Sylvam'anc Vuiisi Gajiunj, dictum Zapujta. cujufcunque, ex induftria intrantes, aut cafu geiutói. +7~ caumatx:, alias Pożarem fuccendunt: Si de hoc per dominum villa fuerint incu)pati.-tales non alio Jure, nifi Jure Polonico, ficut incendiarli de-bent judicari. Et licèt ho non ipforum per hoc minime derogetur: nihi^ lominus tamen conviti, fi fuerit Kmetho, non habet, unde folvat, redi-mat fa lté m vitam decem Marcis, ficut pro capite plebeji dare eft confve-tum. §. Qiiercum in fylva excidens, qua pœna puniendus.* Vide in Titulau QgERCUS. Folio Aaaa 2 §. Qui S C H. 2^2 S T A T U T A foh vet/43* $♦ Qui in aliena fylva arbores excindit, qua pœna puniendus» Vide in Titulo eodem. SCHOLA CRACOVIENSIS, Vladislaus Jagello Ąex% Scbalam^feu Gymnafium Cracovienfe literarium erigit♦ 'ExBîbiiotbe- \ /Ladislaus Rex Poloni», &c, Significamus: quòd cùm fupern» difpen-Crd!oyten.'fe' V fàtionis provifione, de gentilitatis erroribns ac tenebris ad lucem, & Sumptum eft lui nominis agnitionem, eduxit miferlcorditer: & tandem ad Regale hocPri\iU&i* dignitatis faftigium exaltavit: ad hoc curaro noftram diligenti» pr»ftantis extendimus: ut quos olim in errons vetufta caligine conftituri focios te-nebrarum habuimus, ftgnanter indigenas terras noftr» Litvani», per afve-fa&ionem & exerctdum piorum operum, (fine quihus ipfa Fides vacua ef-le nolcitur) eò magis. in filios lucis convertamus* id tamen horum ope pa-riter & opera, quorum animos in fundamentis Scripcurarum pérîtes elfo nolcimus, & artibus virtuofis,Reipub. Habilitas femper falubribus prol«c& eonm fami-liar'bus, ad Civitate m praçdtâam caufâ ftudii hujufmodi fe trans.ferentibus5 & ibidem morantftms, nonnulla certa Priyilegia^ d^xerìs, liberal iter conce-denda: quse dilefti filii, Confitiesł( Scabini, Jutrati dito Civitatis, perpetue tenere-& inviolabiliter obfervare promiferont: prouc tam in, tuis,. quàm di--ôorum Confulum^Scabinorum, & Juratorum patentibus. literis, hinc inde confeftis, tuoq;, magno &iptorum Sigili is, pend en ti bus. munitis, pleniùs conti nçtur: NoTque tuis. in hac parte fuppiicati oni bus inclinati, de fratrum noftrorum, condlio, per alias noftras. literas duxerimus ftatuendum, & etiam Ordinandum.* Ut io di&a Civitate ftudium exiftat generale: illu.de]-, perpe-tuis. temporibus inibi vigeat: tam iu Juris Canonici,& Çivilis, quam alia qualìbet licita: prœterquâ in Theologica fàcuJtate. & quòd I egentes & Studentes ibidem, omnibus Privileg!isrlibertati.bus;& immuniratibus concel-ûs D )ftoribus, Legentibusjôc Studentibuscomnxorandbus, in Itudio generali, gaudeaut, ac ucantur. Beni» 43^, fol, 7-ct% REGNI PO L^O NI £ 293 $ Q Hi Bonijaoius Ihedogiam conte dit. ^ Xhibita nobis nuper, pro parte Regis Vladishi & Reginse'petitio, con- ____ti ne bat: ut in eorurn C vitate Cracovienfi, ex Statuto & ordinatione fe- dis ÀpoiioUcK, ab olim fuerit, & fît, in utroque Jure, & alia qualibec \ licita fàcultate, liudmm generale. Itaque pro parte ipfins Regis ac Regi xix oraedi&orum, nob s iterum fuit fupplicatum : ut in Civitate praedifta ftatueremus, & ordinaremus hujufmodi ftudium generale, etiam in ipla Xheologia: jdcirco Statuimus, & ordinamus: Quòd in ipia exnunc, & fem- , P^t, perpetuis futuris temporibus, fit ac tfte valeat, etiam in eadem The-ologia, hujufmodi ftudium generale. Et nihilominus de uberioris dono grati» concedimus>- qvòd Studentes & Legenres pro tempore, in ipfo ftìfi,-dio, in eadem Iheclogia, Baccalaureatus, Licentiae, vel Dcftorarus gradum, ibidem iulcipientvSj omnibus Privilegiis, libertatibus, praerogativis, & in-* dulgenti s gau leant, & utantur: q*tiibi!S in radem Theologia^Studentcs^Le-gent. s, & fimiles gradus Parifiis lulbipientes. gaudent; ac etiam quomodo^ , lib.t potiuntur. " " • Ecclejiœ dotatee fant^ propter cullum àivinum & propter doBos retinendos\ yUm magna pars Reipub. noftras, in ordine ac ftatu Ecclefiaftico confi- sivìfm Cr^ci. yftat: Ecclefi^que Regni noftri, per anteceftbres noftros fint ampliter 1^$,^ ^ dotar»: cùm ad divinum cultum pcragendum, & manu tenendum: tùm etiam ad v'ros ì'teratos, & idoneos rrax:n è vero Ncbiles premevendes: quorum .pauci eff.-nt, quibus vel animus, vel facultés ade flet literis intum-bendi, & alia ftudia, per quie emergi tur, fe&andi: nifi bona Ecclefiaftica^noiH'. f.'ùn facultatem vivendi, fe.d edam opein. multi s le & fuos fublevaudi piasftarent. Synoâi Petricovienfi-s decreiums de LeUcfribus (alarli^ Epifcoporum fovendis0 tale e(L i PRo reformand^ Univerfitate Cracovien, marre noftra, St proventibus j-eMport FeZ Le£ìorum augendis, & aliunde vocandis: Legiilse, & duobus literarum tn Gainrathi. humanarum prcfeûV.ribus, Reverendiflìmus dominus ...Archi-, pilcopus .^rsbitWS9i^ Gneinenfis, -inhsrendo deliberati oni in proxima prasterrta Synodo faà»>v. prom i fit in hac uera Synodo fe d atu rum cen tum ducatos a tiri in auro, ra- ^ tione Bcclefi» G ielner>fis: radone vero Ecciefi» Craçovienfis, ftmiliter cc--:,,. T>am auri in auro ducates, Cuj ìvicnfis, centum Florencs in moneta, per -mediani lexagenam; & Pi o cen fis fimiliter etiam centum: Pofnaìiienfis il- _ militer centum? per-mediam f: xagenam: ex. decreto & ordinatione Syno- . di, Reverend ffi.no domino p^lnanknfi, & re li qu-orum dominorum Epifco» porum Nunci's c»nlentientibus, dare & folvere debebunt.- ad quod Cap/« ^ tuia Ecclefiatum prsdi&arurn. contenfus fuos. praeftare, polliciti fu i t.- attento, quo i hoc fan&um propofirum,in totius Regni utilitatem publicam ver- .. gere einofeatur. Et quòd ab fentes domini Epiicopi admoneantur, vigore praefenti-s Synodi: ut Decretum prasfens exequantur, & Capitułorum con»-. isnfus obtineant: lub pœna centum Aureorum Ungaricalium, perSynodum, feu alias Reverendifìimurn dominuju-Archiepifcopum à fingulis exigenda^ ad unius aani decurfum* » Abbates dìfférmit delibèrationcm^ DOmini vero Abbates, in eadem óynodo prasfentes,- propter abfentiam aliorum Abbatum, & Religi o forum, & quòd ea; de re cum fratribus luis traftarus confili a non habuerunt, dìftu.lerunt hoc negotium in aliam. deliberationem, & refponfioDem. Tetetur J^egia Majeflas: ut Lèverions aliquem cenfum eonfignare veliti .Ębent autem domini Ąrchiepifcopus & Epilcôpus^ precibus fupplicibus *Bbbb > ' dili- s e H, 294 n À T U T A fot. vet. 441 diligenter tnflarc, apud facram Regiarn Majeftatem: ut ejus farra Regia Majefltas; ad tam fan&um, & laudabile, ac neceflarium opus, dç fu s prove-tìbus al i que m cenfum perpetuum, pra?di&£ univerfitati confiituat. In Magijlros 6 BaccaUureos promovendi-, fumptibus non gravent un & Academia Craçovien. reformetur; jctmrts de ^vUoniam Univerfuas, feu Schola generalis Cract vienfis faroatiffirna in iîA'o amplitudine ncminis fui, prcpter nonnullas novas & i* Y 7Ladislaus Jagello Ręx Polonia? &c. Univerfis ^ fingulis, Cl^ericis, Lai-Y cis, & Scholaribus, cujuicunque ordinis, conditionis, & ft irus exiftant, & fignanter Reftoribus Uniyerfitatis, ]>oftoribiis, Mag lin s graduatis, Baccalaùreis, Studentibus, Scriptoribus, Stationariis & Bedeilis, âc eorum famiiiaribus quibufeunq,, qui fe gratia ftudii in Civitacem prîedifta Craçovien le m contuierint, & ibidem mora traxerint, articules ccnler ptos in pralenti Chyrographo contentes^ irrefragabihter tenere promittimus, & ier-vare, quos etia favoribus gratiofis protequi volumus: ipfolque, & eorupa quemlibetj in fuis juribus, Privilèges, libertatibns, inimuhitatibus5Sututis, gtâtiiSj àc c0nl?ctudinibus fînguiis, qu^ in ftudiis generalibus tenentur & feivan- 442. fol. vet. REGNIPOLONIl; 295 S C H, fervaotur, (ervare, tenere,defendereque volumus, ac tu^ri.* omnefque & ifingulos Cleriecs, Schoiares, Studentes, Laicos,ad prxfaram Civitatcm Çra-covien. cauià ftudìorum (ùc prsemittitur) temporibus fucuris accedent.es, in acceffu ad eauij & receiTu ab ipla, cum omnibus eorum rebus, feilieet equìs, libris, veftimentis, leôirterniis, utenfilibus, pecuniis. & fupelleftilibus, ab omnibus damnat.onibus, folutionibus, paffibilibus, pont alibus, cailris, cu-ftodiis, Gabellis, Pedagiis pedalibus, decimis 6c oneribus, q u o cu n que no-mine cenfeantur, ex certa noftra feientia eximimus: ac authoritate ^ Regia lioeramus: Volentes; quòd à pr3fJ^is Scholaribus leu Student-ibus, qui libi per feipios, per amicos, aut per quafeunque perfonas promillìones face-re voluerint,in ei'culentis.ac poculentis, ac v:âuahbus, ad uj'um vitâî fpqfìa-tibus, in bladìs, frumentis, farina, braleo, cervilia terciali, 6c, quacunqne a-lia, vino, & aliis potionibus, lignis, & ali s necefîariis}per aliquas terras,quas, Re gni & dominiorum nollrorum complcftjtur..amplitudo, nulla pęniais te-lotiii, dationes requirantur, leu decimae: nec ecs carnifices, pi (lor es, & molendinatores aggravent, & perturber: ab ipfis Scholaribus & Studeotibus, pro maceilis,emolumentis,& piftfinjs,plùs quàm à.civibus,^ in col i s Civitatis,, Craccvienfis exigerez & exterquçre prsefumant. Nè autem luli,habitu ôp nomine Student.'umjà mercatoribus, vel aliis, fraus in pronai® s valeat. exercer i V lu r.us in hac parte, ut juxta qualjtaçem perlonąrum, Jurame.ntô jp.faru.rn creda tur.- fi à ducentibus prov floues hu)ufmodi,meriìòviium fu cric ex-i-gendu: uttellimonia literatiaR-.-ôpris,Univerfïtatis,ftudii l'upradifti, ab .ipfìsi. ree i pi an tur. quibus in hac cauta, fidem ab om n i bus vp 1 um tis4p J en a riao? ^ ad hi-ben. Prseterea fi aliquls. Stude,tttium,aut ScholarJun\,ad Çivitatem. Craçovien., ratione ftudii profiçilcens, in terris Regui noftri, per pr^doąęs, vel ; naalefieos, f pol atus, prxdatus, aut dânauificatus fu e rit, in rebus & bonis.fuis., quibuicuaque, publice vel occulte: cum plena totali ddigentia operam appoaem'jSj & apponi faciemuś: ut prssdicli malefici &, prsędones, per,-Cfïi-, claies Regni noftri inquirantur: & ablata eoruodem Scholarium & Studen- . ti urn, ab eis repetautur;'- pet • ipfofq; OfF^çiales noftros taies malefici,... pro.,.* poilibilitate Corrigaotur. Et ut crdo débitas».&, rigor opdinatu%, in fiud'o ,, generali Craçovien. per-Schoiares jugiter oblervetur; Yplumus, ut corrine s, um„ Schoiares &. Studentes Cracovinm accedeat.esi ibidem causâ.Studiorum mo- topati*, e-raturi, proprium Redorer» habeant: qui in Civiiibus caufis. i pi os-, docea%s Ambo*. judicet, habeatque. jurUdiftionem ordmariam fuper omnes-' cui fub onere - r* '■ Jurame >ti, debitam obedientiam predare, &• honorem exhtbere tęneantur». ncc ullus unquam, in eifdem civilîbus caufis, Studentes ^Schoiares,IJniver- ^ lltatis Cracovienfis, cujufcunq; ftatąs & condjtionis fuerint,.alibi coram Ju-dice alieno, Eçcleûafticp vel Secuiari, audeat convenire. A fententia autem Reônris prsd;â:i nulius appellare vaieat5. vel iupplicares aut .reftiuuio-nem in incegrum petere^ Et fi. appel lat urn fu er i t; ipfi.us Appellarlo non fufcipiatur: nec appellans.per alt que m Judicem, Ecclefiafticum vel Secu-larem, audiatur: fed Redpris fententia , £;i fuis ckufulis inviolabiiiter obler-vetur. Verumtamen fi de nullitate, vel ìnjuftitia, drgueretur eadem Re6:p-ris fententia: per Cònfiliarfos,Univer%atis,de iphus Juribus, & jufUtią co-.. gnofeatur: & quòd Juridjcum fuerit, per ipfos in ea decernatur. §. In fu- Criminale* , per Re&or prxdidus, ScholaremStudentes fuos, in caulìs. criminal bus le- c^5^u'e\ vioribus, utpote pro çapiljarionea offenfioneque cum palmo vel pugno, ad Tulu! ** effuiìoneni fanguinis, ac contentione qualibet non enormi, habeat judicare; nec ob hoc ipfi Schoiares & Studentes, vel eorum familiares, atq; lervi, ad estranea Judicia evocentur, & trahantur. Si autem ("qu.gd.0eus. auferat)Stu-dens, ^cholaris, vel alius .prae,di£torum^ia furto, adulterio, flupro, homici-dio, aut aliquo crimine capitali &. ignominiofo, notatus, ac deprehenfus. fuerit: illorum cognitio ron debet sd Reftorem pertinere: fed ffcatim®crimi-fialiter deprehenfus Scholar s,fi Giericus fuerit, ad Episcopale Judicium rè-\ teittatur." fi verò Laicus.; npftrp Judicio fubjacebit. Et jam quiiibet Schola- > Bbbb 2, ' ris3 La« S Ç H. 2?6 S T A T U T A foi. vet.444 ris, Laicus, Bedellus, Stationarius., aut ipiorum Familiaris, fi de crimine ho-micìdii, incendi!, adulteri!, membrorum mutilitationis,aut locali vulnererei quocunque nefario excefiu fuer't acculatus: extunc non iecundum con-fvetudinem patria:, aut Regni noftri, ncc lecundùm Statuta Ipfius, ied juxta \qges per Nos ad Judicem deputatum, criminaliter accufatus debebit judi-cari. qUinimo per probo ru m h om in urn atteftationesj ad expurgationem il* łati crlmïnis admittatur. Porrò fi aliquls Scholaris vel Studens, aut quicû-que pr^ei i cloruro, pro quo cuti crue crimine, ex c e ilu v è magno, live parvo, txchfns k fuerit inculpâtes: nui lus ipfum capere vel retinere audeat: nifi cum Re&o-Rector:,p iu. rjs familia, & de ipfius requifitione fpeciali. §. Item fi Re&or contra ali— tui Cy(ZS*Ù §* *tcm crcliuabìmus prsedi&is Scholaribus unum Campforem, vel Judas-t0 ""deus", um, in Civitate Cracovienfi: qui habebit fufFiçientem pecunìam, ad mutuandomi ipfis, fuper bonis, oppisnorandls. qui-dé u fura non plus exiget, nifi Smhu Uni. unum Gro (Tu m de Marca quali ber infra mense. §. Dem u m Statata, per Do-lltlntur** &orcs & Magiftn.s Univerfitatis pra?di£be Cracoviénfis condenda, quae hìc ■ non poterunt conti neri, quas io al io rum Studlorum UniverUtatibus, juxta iycm-sc re ?0j^]ìx*tem fervar^ poìerint, volumus pro ipfor-u. ftudio confirmare. §• uc Dofìrr.res., Ma^iflri, Licent!ati,Ba.cCalaurei,Studentefque Univerfitatis Cracov-ien(is pr-à&di&se, eo-rum Le&uraś, Exeréitia, & Aâ:us dcftr.naru, liberiù.s & m agis commode valeaot & p terint exerceri: pro habitat ione Magiftrorû,, & pro quotidiano & communi congrefiu Stuclentium, & ocbo-larium Univerfitatis Srudii prsediÔi Craccvien. domum m-dram, quaj Srê-J>hani Fancyrz fuerat .& vocab-tur, quam & GerfdoiT olim Civis Cracovienfis habebat, in platea Sanftaj Annsu fitam, prout in ejus latitudine, longitu* di ncque, & amplitudine ed limitata & diftinûa, deercyimus allignandam: ipiam ab omnibus foìutionibus, tributis, exaÔionibus, judiciîs, jaribus, & confvecu-dinibus, impofirione-onerum,& angari ar u m libérantes» c[uam Uni-ver(itati pr^.diâx appropriamus, incorporamus, adjungimus, perpetue 3c iu sevum; nihil juris in ea & domi.nii, pro nobis & fucceffcribus noftris, refermantes. qua m eifdem juris libertatibus, & gratiis, & fignanter in li berta te fugîtivorum, & aliis, quibus Deo dicatse fruuntur Ecciefiaç, uti fruì volumus, & gandere: per ipfos Dolores, Magidros, & Collegiatos, tenendam, habe-dam,ôc temporibus perpetuis pofïïdendam. Friderici autem Imperatori s ea eftyde prerogativa Schâlarium Confiitutio. B Codice €*< Mil i bus, qui causa Studiorum peregrinantur Scholaribus, & maximèdi-t** ^-*45. V/vuxarum acque iacrarû legui» proi\fioribus3 hoc ne itr a; pietatis beneg^ : çiuoi Ą4f.iói.vet. KE G N I P O L O N I ML. iyy ^Clî» «ium Iodutgemusî Ut ad loca, in quibus literarum exercentur Studia, tam ]pfi,quàm èorum nuncii vçniant,& in eis fecurè habitent. D gnum namq; exidi.mamus: ut cù^n omnes bona lacîentes, nodram laudem Ôc proteftioi é omni naodo mereantur: quorum feientia totus illuminatus Mundus, & ad obediendum Deo,6c nobis ejus Minidrîs, vita lubje£torum informatur, qua-dam fpeciali dilezione eos ab omni injuria defèndamus, Quis enim eorû non mifereatur: qui amore fcłenti^ exules fa£R, de divitibus pauperes fe-metipfos exjLnaniu«it; vitam iuam multis periculis exponunt: & à viiifim'ft. faepe hominibus (quod graviter fereudum ed) corporales injurias, fine cau-Sii perferunt? Hac igttur generali, & in perpetuum vai itura Lege Decernl-irius: Ut nullus de caetero tam audax inveniatur: qui aliquam Schclâribu$ injuriam inferre praelumat, nec cb altenus cujuîcunqv prev-ncise dehôum, five debitum, (quod aliquando ex perverta Contvetudine faftum audivl-mus) aliquod damuum eis inferas. Scituris hujuimodi iacrae Conditutionis teœeraK)ribusy&»etlam ipfis 4ocorum Re&oribuSj qui hocvindicare negle-xerint, r^ftkutionem rerum ablatarum ab omnibus -exigendam in quadra* plum: 00tao; Jnfamiasvei$ ipfo Jur.e irrogando dignitate fua (e caritur. s in % perpetuum. Verùmtamen fi litem eis quifpia, luper aiiquo negotio cdc,v<-re v ìliter-t: hujus rei optione data Schi laribus, eos coram domino, vel Magìdro luo, v:tl ipfius civitatis Ep (copo, quious banc JurifdićHonem de-dimus, co :veniat. qui vero ad al'û judicem eos trahere tentaverit; etiamfe caula judifiima faerìtj à tali conamìne cadat, S C U L T E T U S. Seul tei u s non vendat potentiori S cult etiam fuam3 ahfque eonfenfu domini. CUvìi OfFioiu Scultetorum, fempcr exidàt lervile: & ad nutum domino- r /? v, ru iuoru n, dare, & iaccre jurè teneantur: indecens ed, ut majores & "n ' potenttores perlons, m Seultctias al quas, prêter dominorû vqiuntatem F , .0 afTu uantur. îdcirco fu>t visu noftris Baronibus: Ut nullus.■ Miles,- aut al us qiiicunq; llludrjsvemat aut acqnirat fibi, in aliqua villa Seultetiam: prxter ilLjus viilj» puireiToris, fiye domini, five patroni, voluntatem, Fa^â. auteaj eoaptioae contra h-jc Statutum, jdccernimus irritam & inanem» ■De Seulu to inutili^ ac rebelii, l'Nutilem Scultetu dom mus in hxrçdirate haoens, aut rebellera Dcmfnus m À. , « p >red recip re Seul t et a :uim,& vendere. Qui fi emotorem non habuerit, f.is 'v* nec habere'poteri t: tune ille h^res,cû difto Sculreto, debebunt & tenentur { e4v?r accedere adjmdiciu Terredre: & recipere dujs eligendo peribnas iagaccs, ti ' 2Z neutn part 5 fufpe&as: qui valorecti S:ultetiae ad lummâ taxantes, unanx Fol * â fld® a°mino, ieu h«redi, folvere nunciabunt. & fie dominus iolutâ. taxa il* la pecuniali,-ppo fe Scultetiâ obtinebit.' Eadem lex eorrigitur^ in verbe T^ecipere. ITem errore in Statuto, De inutili Sculteto, juda interpnetatione corrige- Sìrif.Crac. re voleutes, Statuimus^ut pro verbo Recipere, verbû Praeeipere ppnatur. 1Sil. Folm Scultetti Advocati^ Melendinatores^. fcidtHi^.odwtjeatias^ tf .molendina (ua - Xmh aùjque eonfenfu dommorum Jkorum, cu iquam alienare ^ obligare non dehentl J a/n'JJl9ne Jummte, in eis Jefcripti) domino vel Regi eeffuree; S^penumero Advocati, Sculteti, Molendinatores, Juri dominorû per \ g r j o r an tJa detrala ere confvrverant: & vendebant, vel oppignorabant,Ad- Sigifw* vocat3as,Scultet!as, «Se mokndina, in toto vel in parte, abfque confenfu Faite/j* dommoui.iuarujji: Quapropter Statuimus; nè hoc ampliùs facere autant: lu ? am-iU jne lu aasvpro qua v-endicierint, vel oppignoraverint; fifeo domi quid façienâum fit; fi Poffeffo* ri Scultetiœ minetur. Vladisl.J*autem Scultetus, vel Kmetho, de agro & hxreditate fua, abfque geli Fol,46.^^culpa domìni fugerit: talis profugus debet per ccminym, in Judicio ma-jori & banniro, ter, & ex iuperabundant'i quarto, ut ad fua m redeatbaj-reditatem evocari, qui fi non redierit, taliter yocatus^dominus vili#, cum Protertatione,pot;erit fu a m hsereditatem per alluni locare: Contumacia illi-vls non obftante. Et fi is profugus minas incufferit pc{Tefforibus agrorum qualefcunque; tenebitur dominus, lub quo degerit, requifitus, Jus Poloni-cale pofcentibus cum co miniilrare: alias ille,fub quo fuerit contradicens, pœnam piątnadziejla incurret3 totiqns., quotiens. contra ha ne Çonftitutionçax. fecerit quoquo. modo. / Sculteti omnesy Spiritualium Secularium, militent. €df. Visite. /""N uia onusj praefertlm quod omnes tìngit,inter p Iure s, di vi fum faeiMus ijés.Fohç.i ^deportatur: quaproptet Statuimus: Quòd indifferenter omnes Sculteti, Spiritual ;um quàm etiam Secularìum per fon a ru m, juxca ipluiuaa ïacultàtes, ad quamlibçt Expeditionem nob feum traofire teneantur, S culte t( Spiritualium, nifiliberentur Privilegiò, ad Expeditionem belli cani eant% Si O L O N I M: 1299 S C R.] Sii (Tu m eft, reftanrare* & fie, totiens quotiens ipfas granicies reflaurare re-nuerit, & noluerit; totiens 14. Marcas prxfatas, parti & totidem^ Judiçio luccunb t ai lolvendum, in quibuslibet ofto (eptimanis. Jnofficiosè. erigens Sçopulos, qttam pœnam luit* & quomodç fatisfdcit^ SI qu'S in alieno folo,five aliena hasreditate,fine Succamerario 6c ejus Oifi- ^ cio, figna granicialia iuapte, fpontej <& t&merè erexerit, &fçcerit: talis e- T*c'tfZ3m tiam pari modo, à quolibet Scopulo aciali très Marcas/ & ab aliis, per fcx ç% 4l* Se >tos (prout fupra)fuçcumbet ad Ivendum. Et n hilominus vS'copulcs,& figna omnia metalia, taliter inolFiciosè fafta, cfFiÇiosè per OfFiciû Succame-rarii deftruet, difîipab^t, annihilabit.' ità ut in poftei û nullum pr^judicium, pa-ti injuriam pafl^, ex eorum vHei?igiis evenire poffit. quod f^cere tenebi-tur, iub pœna 14. Marcar^ parti, & jujicio totidem. Et fimiliter contra talem proc detur, in oQto feptimanis; prout &; contra violenta deftru&orem Qranicierû, ùt. iupra deferiptum e.it, Sçopulos, très, vel figna notabjlia, fi qui s cftenderit: ad prçbationem. per •Suçcamerarium admittatur, :r DE limltibus autem no{lrorû:.Nobilium9 taliter-duximus providendumr-QuòJ fi contigerit al qnem litigante pro iimit, bus, do cere, vel1 cften- Crac. 142^ dere Sçopulos, dift s Kopce* ad minus très, aut alia figna notabilia, in- Fą^Q campis, vulgarîter ffiyiaxdyi in {y iv i s ve rè iì>n.i,ad inftar crucis fafta, ut eft mor:s: extu re Succamerarius nofter, Hlu„ qui .meliota & notabiliora Si» gna feu Sçopulos oftend .Tit, di cernens.fub honore & confcient:a, debebit & teneb tur mittere ad probandum. Ubi, autem utraque pars, Signis nota-bxlibus int t hseredìtites carçt; extunc Aftor.ad probatìpnem Limitum5 cw ■. teftibusjprouc dejure eftjadmìttatmv S C R U T ! .. N I : U M , Scrutinium -Regi, rejervatujr, Scrutatore s. autem furati fint, „ S Crutinia, Statuto Régis Joann is Alberti, pedona?, tantum Regia? funt $igif, Ati* eredita, c rea quae nos, tà coniervabin us: ficut Statuto defcribitur.Scru- gufi.tj^À tacores autem jurât"' effe debent. lub quojuramento debent f rutarì dii genter, ab hominibus Juramento obli^atisA veritatem rei, feu f ifti» §. De ferutinio homicidii, Vjde in T:tulo HOMICIDIUM. E< 1. 132» §. De fcrutxnio. expulforum de bonis^ Vide in Titulo E X P U L SI . S P IR IT U ALE Se Hìc etiam omnia de Ecclefiis vide« , Sjuia.Ecclefia dotate funt^ propter Dei cultum augendum, & doBos viros foven* « dos: Corti/ani^ Penfionarii^ Refervatores, &c. ejufmodi puniantur. CUm magna parsReipub, ncflrx, in ordine Sz: ftâta. Ecclefiaftico confi- SigifXràCÌ ft at: Ecclefijeq? Regni noftrf, per antecelTprcs noftros .fint ampliter do- 3° tatge: cùm ad divinum cultum peragendum, & manu tenendum; tum e-tlam ad viros literatos & idDneos, maxime . yerò Nobiks^prprtiovendos, , quorû nauçi effent, quibus v^l animus, vel facultas effet literis incumben- di, & alia ftudia, per qux emergitur le£Ì4ndi:_nifi bona Ecclefiaftica, non folum façultatem vivendi, fed etiam opem mult^s le &, lues lublevandi prxiiarent. Unde Npb litas Regni, qux potiffima eft iftius Regni portio,6ç tuius domus ac fam il % partim multi pi icat ione prolis,^partim etiam ali 15 t ventibus, pierunq; extinnari folent, prxcipuum habeat ftatus . & provectu on s lux lubfiiiuïi & adjumentucr.: ac cum Jucceffn temporis, multi indi-, gni homines, var'is art bus, pr^fertim Romanis impetratlonibus, lete ad Ì4Lcrd^t*a ingercreutj ac illą viris digni$,&JdoaeiS> prasriperent;.,ant^ce • Cccc z lores € P ï„ 300 S T A T U T A ' -* fol vet,4f® fores noftri multiplicibus ftatutis & paenis gravlfïimis, Coliatlones fuas & fubditorum fuorum Secularium, afieruerunt, ac defenderunt, Sed cùm Ordinari! Regni noftti3 qui & magis ditipniSj, ôç; praee m mentii exiftant, & quacunque prsefyilgeantdignitate, 3- ) 45^ fol. m. R E G N T: P0L0 -,N. I M.' 301k S P ^ lias provifiones în v'ta^ refervationes cum pëfionibus lurrogątiofies, & quol-cunq; proçcffus deluper obrentes in le continetes, portarent,afferrent. & pu-blicar8t,palàm & prtvatim: aut qui pefiones hujuimodi celando illas,sûmarfè pecuniis redjmerent,6^ ctlSones vel relignationes beneficiorû leujur^s adilla competentis fufciperent5 vjel acceptarent; leu qui monitorio cenluras, procurationes, fk fequeftra, contra provifos ordinatiorû pb non folutioneui-pen/ionû, etiam ino tu proprio refervatarurn, in fe continen. quacunq; au« Portate dati, admitterent, aut exequi prxfumerent: vel taliû fautores, e— xecktores, Procuratores,aut quolvis- follicitatores promovere, fovere, vel Jit4ìs* auxiliu opemve aliquam praibere audejent, vel talia fieri promoveret: pœ ;is lu ora expreffis fubjiceant, per locorû Capitaneos iub pœnls, in ne-^ gli pentes ÇagltaAeos. ..conti ts,,contra talea ^merarios „trąnfgreflbres irre» miffiòiliter ex'qu ?n. Datum in C(^nventione generali Craccvien/ì,dic fan-^orù Fabiani & Sebaftiani Martyrucn.. Anną domini. >4 3J> XXXII. Regni noftri Alino XXY. Ad ssiandatû.Regise* Majeftatis. propriu^ Nè Spirituale s Judtciis. Secutmiòus: fe-: immipeant„,-. PEt'tionìbus Nunciorum Terreftr û permoti, &ad fopienda odia,qu3£ ad- Sìgif.Ven^ vcrlûs Ecclefi ifticos vîr<. s, oh qn o ru n c â'in f c>łen tî an 1, a pu d Seculares ex-gitati contingjt, Statuimus^ Ut Eccleda^ici viti, Bene%iati,a.ut,Sacerdott% nv?n fe immifeeant deinceps judicjis .^ecularibus, neque caufas. procurentj & promoveant Secularjiperjfonarum.'.neq;• Ofipią Notariorum^ aut Vice— ne tari-rum in Secularil us Judiciis obeant: ad quos per Judices Xerreilre% .;; non admit cantar. Exęeptis,caufis; propria,aut aiiarù-Spiritualium perfona® rL>m: in qu bus agendi, procurand e»; liberam habeant ubique facultatem. VetÙTi Capicaneis Jicebk habere Notar i ( s Spiriruaies: quandoquidem ipii; pr ) exceffu Notariprù refpondere tenebuntur, & erunt aftr^ì. In Juditiis.^ autem N-oftris,. in pr.3efent;a no fera, dum ipfi perlbnalfter Judicio interfue^ u rimus, liccb t Spirituali.bus perfonis, nobis affidere, conmia ptxftate. Dìjferentius Spiritualium £f Secularìtijn^ Ąex j'opù. ITem Promittimus: Qu.cri quà.m citò, Deo dante, de Expeditione in ter-- Caf.mNk* ras noft.ras.nos revçrti côtiogan.omnes diftôrentias.,inj^yc Spiritualcs culares exortas, in Conventione generali fopiemus, " * C&ram, Ar eh ìep ? f:opa gh diujn Jlnìwgentis^ peena,^ ^Ivero coram Domino Archiepifcopo, eladiu vel cultellum extraxerit: Vi* ^five vuloeraverit, fi-ve non.- pœnâ ■Siedmnadziejta puûiatw5 ^ideja. ;t)Qmi-. site. 136^ no Archiepifcopo applicanda. Folio 39, Coram Archiepifcopo turpi a vçrba proferenti x, p "Rxterea ubi Clericus ordinatasi vel Presby ter effet occilus, captusrvul-( neratus, vel detentus: illius loci Ecclefìa, vel Ecclefise,.fi fuerint plures,, 3aros à Jure fint interdisse «Se ideo in eifd5 Divjnum Officium non debet ce?, lébrari: quoufque malefa^jtor Domino Epifcopo tradatur* Qui fi xompre^; hendi non poterit: tu *c habitaipres ejufdem loci pr^ftibunt Juramentum: 010 ' Quòd malefââ rem depreiaendere no^i potuerunt: necoccafioni effugiendi d derunt. extunc Ofdinarius toliet Inrsrdi&ûvà Jure ftatutum. Et nihilo^ rainus malefaftor fit proferiptus: & per quemeunq; rapi poterit, Docnipo; > Qruiaario tradatur^ Ą oiBnino Exccmmunicetur, Ibidem, p S i %' 3rœ-iS4$e„ Łrientibusx,ComitMs5.cum Confiliar is noftriś., utrjulq; flatus, & terraruca Tranci i s,Conftituimus. né; ampliò,alteri alteros, ad jusJnc. mpetens evo-cent., Ut itaque fit d. finituj quse caufe ad Judicium Spirituale, & Seculare pertinent,* per hanc illaru, dçicriptionem, fignificamus,.defer-,bjmus.& Con-ilituimus, cum confenfu d<)minoru.&:I)rslatprujTi Spjritualium necnon domi norii, ftatûs, Peculati s, Se Nupciorum Terre flr.ûj In primis, ad Spumali-um Judiciu, peninet, Judjcaije dìfiFerentjas Jpidei;ianQ^ChrUUa_pae, h$cif s, fehifmata,.blafphemias,'cotra DeQ, &,apoftafias. Item pro, ùecimis, (epte:Sacramentis.;ĘccleGae, Benrficiis,. Saçrilegiis, Si-monia, Fœnoribus.^ Spiritual fuj homicjdiis,, Perpuffi^nibus & vulrser.ib s Or dinatorum, alias ConfecratorCi^ Sacrorum nundioatione, & pro his, q 1 < o-. fugiunt, lub* tuttlam t^mplonipi,, vel,Mpnaft|corûj Cœnobiorû, except s 11-men, ilUs, quos Jus templis. defendere non permittit: ut fuotNrôurni da*. mnidatPtes, in fegetlbus, fûndis, vel; agris: Sicarii alias dilperciiiTjces libere iter faciéntiû* Bures publice- proclamati, veli ter in Ręgeftr?s,conferì ptb. ïpcendiarii, Violatpres lit>ertatu, E_ę<;l^fiarum?ifti ^talęs.debent de tem-. plis recipi, neque défendt. Item ad judiclum Spirituale judicare, pertinet, îpcantatioress & Wag'as, Ve Po^^0en{US;.perpetuos, Ecclefiatlico&. terreftres, & temporales,Reemptiones,Ec-tne,qutsju- cjefurą dotationes» alias,, Po/mątne*. "NiilAlomìnug» de.: ipiìs, fuodjs, Ecclefi^^ Ł " dota- SK4. follet. REGNI POLONIA jóf S-f % dotatis, alias o Yęsmątnym^ fic eft conflitutu.* Quia fi aliquis Spiritualis, vel vigore literaru,vel poielsionis diuturna,poflìderet id,quod afferit effe Ec-clefiaŁdotatu alias Poświątnym: & ex illa Ecclelia, vel Ecclefiaftica perlona^ inofficiose, & alicujus vi vel violentia effet depulfa: & éo nomine citaret, is debet judicari, juxta veterem Confvetudinê, Jure Spiritualium0. excepta hoc, fi in termino perfona Secularis citata affereret: quia hoc ipfu, pro quo citatur, Ecciefiafticû, non eft: fed tantum adje&um de ejus proprio, ad Ecclefiaftìcu: hoc eft, quia haec perfona Spiritualis plus fibi dationis, alias F o świątnego ^ appropriavi!; latiù$,V,el logiùs, quàm debet,habere, juxta litetas Fù lationis,vel Poffeffiqpis; extunc Spiritualis Judex adjudicâdo Aôori hoCj, quod in literis Fùdationis.habet,vel ab eo juftè pcftideri dominus cognofce» ret: vel idjiuper,, quod legitiu^doceret: pro reliquo fundijllp fçilicgt, quod eidem non agnolceret;dominus^ debet remitti ad Jus.Terreftre. In qua. qaidem caula, pro proprietatę,, pro limitibus, aut pro meta,à Decreto Re-, miffipnis à Judicio Spirituali ad Jus Terrtftre, ad luperius tribunal Judicii Spiritualis, vel, Rornanum, Appella ciò admicti non debet:, fub poena infra?-fcripta.. Sic etiam ad Judiciù,Spirituale-pertineat,Perfona mìfera &.dcreli£h, ,qnae:: mapibus fuis.vj&û (ibi emerer), atque elaborare non poteft. Itemhuicena Spirituali Judicio pertinet, Quserere & judicare, de, légitimé velJUegitlmii thori lib< r'S,.feu natalibus. Item ad Judiciu Spirita de pertinent .Caufae eorutn:.qui fe fponte fuâ^ob- In/cri ligant, & . ioferibunt, in Jure Spirituali. prseterlnkriptiones jUas; quas JCme- pthnihs thones &-fubdit| Nobil uif^cerent int^r le, coram Judicio SpiritualL. Nam Kmthon« tales Inferiptiones, inter Kmethpnes & lubditps Nebilhl, à.Spiritualibus fu-- itt3urffy* feipi non debent. quòd fi ^ufeipe ren tur: extunc tales Inicriptiones.nihil va-lere debent. Sed Inlcriptiones^ &svenditiones Decimarû pro debito Eçcle--fise, vel Spirituali, perfo ias faciendas, poffunt lufeipere & judicare Judicio . Spiritual^ led hoc debet iotglligi, de ^pnethonibus,& fubditj's , liberis, non obli ^atis, noftrisRegalibus:, fic etiam de Kmethonjbus.Spiritualiû: qui bus licebit tales facere, & in le fufeipere Infcriptiones, tantum à Kmethonibus3 & lubdit's;Nv biliû, iuicipi non debent.. Etiam pro Percuilìonibus, & Excf iSbus ;contra Ecclefias, & Ecclefiiftica». perfonas confecracas. prxterquàçn illos Eeclefise miniftros, qui Ecck fiaftici & Acoiyti effent, & uxor«?s-.pottea ducerent: prêter etì.am illos, qui exiften-tes-miniftri Ecclefise, non tamen Sacerdotes, ipfi foli in tabernis lites quae-r.srent, & m illis litibus ,convi&l fuerint: hi ad Judiciun> Spirituale pettine-. re non debenc. Eti mi ad Judiciu Spirituale pert'tneant, cauf^JurifpatronatuS/, Plebanatu^. um, A!tarm4 Prxbendarum, aliorum ^acerdotiorums ad haec Diverti; ru. & D:)tium inter perfonas, per Divortium feparatąs, cognito tamen feu Judicium de Dote, perfonae perrDivort;u^feparatae, remitti. debet; ad trìf -bunal Sa.M. Rvegis.' iecucdùm veterc.Ccnivetudinemo Teftamentorû v^erò caufa^utriufq; Juris, tam Spiritualis, quàm Secula* ris, debet effe, exçeptis iììjs, quae effent in Jure Sectilari fafe, Ea enim io epdë Jure recognofei debent. nifi;forte.aiiquid in eo Ecclefia:,vel in pioSs ufus, & milericotdis opera le^aretur: fed nihil Juri Terreftri fubjcMjCon- efjjimtri* tra Statutum legati debet. Moc eft ante Teftamentum mixti fori: quòd tA mixti cpram Publico Notario £eret: vel qui iliud propria manu fcriberet: vel co- fori» ram aliquibus teftibus/praefertjm Nobilibus, faftû effet, hoc tamen debet: effe liberum Nobilibus: non autem Civitatû, incolis. & pro talibus poteft citare, qui vult, ad forum Sp rituale, vel Seculare, ad quod aliquis pertinet:-hoc in ejus voluntate fiat. Sed Teftamentû, quod aliquis corani Ncbis, vel coram quocunq,- alio Judicio, aut Jure Seculari Terreftri, Cafttenfi, Civili, Villano, Advocato &: juratis faceret: tale omnino ad Jus Spirituale non per-tiaebiv:. neque noroinejllius poteft quis conveniri3 corani Judicio Spiritual . Dddd 2,^ li, exce- tA S-PK $04 S T A T U T A fobvet' il exrepto, fîaîiqu'd Ecclefiae5 & quod contra Jus Terreftre non effet, le-garetur: hoc in ejus voluntate erit, ad Spirituale fcilicet vel Seculare JuSv citare. Et fi qua Sp^ritualis perfona aliquem Nobile, vel Nobilrs fubditum, ad |us Spirituale,pro al a re,ultra articulos fuperius deferiptoSj ad Spirituale jus extraheret, vel tic t» extunc ibidem eodem evocato,pro pœna de» bet dare 14. Marcas pecunia*. qua* debet in ilio decerni, in Spirituali Jure, lub Conforts. A quo decreto pœnx, Appellatio non- debet admìtti, per Spi-ritualem iud^cé. Àlias, autem omnes caufas, Judlcium Seculare debet judi-care: kà quòi fi etiâ Spmtuales haberent alkfuid curn Seculat bus agere^, vel cu n iìlorù fubditis: debent in Jure Seculan esperir/. Simili ter etiam fi q-u;s iSecularis^ Spirituale ad Jus Seculare Terreflre, pro his articulis Judicic^ Spirituali pertinentibus, evocaret." talis e cii debet comdemnari in peana 14, Marcar um. Nihllominus per, liane Conftitutionê noferam, Nolumus, ut in. aliqu> deroRetur Jucibus & Privilegiis Spirituali^ in Statuti de(criptis:hoç> eli, nè in illis hoc mutatetur, vel deftraeretur: quod eft plus in iilis fcri-ptû quàm haec Conftitutio habet. Bàenirn eum Confiliariis ncftris,âc Nû-ciis terrarum conftituimus: quia hoc debemus unicuiqv ta Spirituali quàtru Secularij fubdito noftro tenere &• re fermare, juxta Conftkuuones. pricres. De falario Tabellionum. ModzMta. C^Tatuimus, Se praefentibus ftatuendo Ordinamus; Nè quìs Notarius. Pu-■Folio i^Sbl'icus, aut privàtus Curi» noftra^ Epi* co palis, aut diœcefis Cracovien. ptgedi&ae, pro ijbertate (uper quacu re conScienda, leu Priv legio fu-per ea confcrtbcnda, ultra lex gruiTos Pragenlc s, exigendo non recipiat ab indigente, quocunqv colora q-nsefieo. Pro quibufeunq^ Quitrationibus.. v: rò, unum Groflum Pragense.. Item pro fententia Gonttur/aciae, du >s Q?offos & pro Aggravami ni bu£ Fublequendis, nullacenns ultra fex G - offe, s, di&orum Prageo, ab indìgentibus, & praedifta petentibus exigantur: fub poena Ex* comunication's: quaipfos,qui prasie,fi Statuto & Ordinationibus pr^milîmo-trariu fecerint, fubjacete volumusjpfo ia&o. Ut autem pt&dj&a no (Ita Con-flitutJo,Ordinario, feu Decreti! temporibus perpetuis, invjolabillter perfeve-jret: ipfam confcribi juffimąs: noftriq, acCapituli fupradi&i Ecclefias noftrae Cracovienfis, Sigillerà appenfione munirà A&um & datum Çraco?,?ae,xiiii. die menfis {unii, Anno Domini 1365): Praefentibus & Ordinantibus, Venera» bili in Çhrifto patre domino, di.mìno Jaroslao, lanche Gnelnenfis, Eccle-Û& ArchiepUcopo: & honorabilibus viris.dominis, Othone Prsepofito Gne-fnenfi,Joannę Decano, Floriano Prsspofito, Nicolao Cuftode Gréfovjenfi, Gweslao Vislicienfi, & Nicolao Skarbimirienfi, Praepofitis, Canonicis Eccle-iìas- Cattedrali? Cracovienfe, P^dićłjg; nccnon Wiìkone Sandomirien.Joan-ne Woynicen. Zawifza Sandecen. Callellanis,- Andrea Succamerario, & Pe-» tro Tribuno Cracoviénfi, & aliis fide dignis. SpirJtuales damna in bello pallj quo Jure pro eiidem agere debentt Vide in Ti culo BELLOM. Eolio 21. Ds Inter ài èli s & Excommunication ibusy pro: ìnjun i /. Ecclefue. r-j , \ 7T autem tollantur dubia de interdi^is, & Excomunicat s, juxta Statu-, Telila V- tu Provincie Guelnenlls, pro raptu & invafipne bo ru> ru a , «Se per fo n a r £jt; 1 10 'Ecclefi#: Nos Alexander Rex, ad informationem iubaitçiû nqflrc tuuv Spiritualium ^ Secular)^ Jura Divina non callenciurrì, decifionem de cor-pore Juris, de liferls Ecclefiae Dc^corû, fuper Statuto Provinciali Gneft efi feriptam, per Venerabile Nicolaum Kothficz5 Archidiaconum Poinanienl ê^ &,Canonicum Gnelnenl'em, Juris Pontifìcii ac legum Dft/#5 habent fe ad Rapina, Invailo- jn. n .3m, Occupâtiorîem, B: Ex iélionem injuftam, Pignorationem, vel Extorfio- Yajiâ ^ &c. ' ré. fi cut Genus ad Species. Prasdicantur enim de quoiibet ipiorun: & va- qUt(iì Jet Cjnfequent a; Rapina eft: Ergo Damnû, feu Offeala. & mon ècontra. Et fiQ dc fingulis. Capio tamen hìc Genus non ità proprie,ùt capitur à Dfa-leôîçis: fed ïecundù n Legiftas, pro eo,quod cont.net fub le plura. ut not. p mor.- in C- Paltoral |s,S;. Quo nia de referiptis, §. Hoc prae nilTj, q-usero:. An iku J Statutu habeat locum, in aìii»s cafibus, iub illis verbis generalibus, fcillcet Damr.ù (cu Offenfa, tacite comprehenfis: ultra calus, qui junt fpe-cialiter enumerati, fcilicet Rapina, &c. Et refpondeo: Quòd fic per ea,quas not. Panor. in C. ledes de referiptis. In fccundo non. & in quinta Colu-mna, ubi dkirur: Qjtòd quotiens enumeratis Speciebus fubjungitur Ge-nui, tub nomine Adj< cì;:vo, lu èt illud Genus reflringitur» ut non comprc-hendat nifi Species pares express: no tamen reftingitnr,ad Specifs expret-fas tantum: (ed imo comprehendit omnes alias Species, tacitò fub eodem Genera comprehenfas^quae funt pares expreffis. J.Cù'm autë enumeratis Spe- Vmni & ciebus,fcilicet Rapida, ìnva/ione, &c. fubjungunrur di&iones generales, lei- offenfa no-li cet Dimnû, feu Offènda; qui bus d^tionibus generalibus, adjungunturNo- mine, late mina Adj £1.va: (nam huic dizioni Damnû, adjungitur. hoc Adjeftivtun No* patent. toriu: huic dizioni Offenfa, adjungitur & hoc Adje&ivum Manifefta )dico> quo hoc Statutu ha bet locum, etiam in aliis cafibus, tacite fub ei Idem ver-b s generalibus comprehenfis. Sed quaero: Qui lunt ifti cafus, tacite (ùb e-ifdem verbis generalibus comprehenfis Dico: Quòd fub verbo: Damnû Ih-feruntj, comprehenduntur illi: qui incendunt s&dlfìóia, qux funt in bonis Eeee Eccle- $ V 1. %o6 S T À T U T A fol: vet 45$ Ecclefiae; & qui mutilant, aut tieçant pecora, & pecućes, Ifli en m licèt nihil Rapiant, nihil Extorqueant, &c. tamen quia dant Damnum, incidunt in pceoam hujus Statuti. Sub verbo verq Offenfam Inferunt, comprehendun-tur Uli; qui in bona Ecciefi» venientes, percutiunt homines, fairiliam, aUt fubditos Ecclefise, Ifti cnim quamvis. nihil Rapiunt, & nullû Daronum faci-jguom«d» unt?'quia tamen Offendunt, incidunt in pœuâ hujus. Statuti. J. Et quia ci-tolorantur citur in T^xtu, Quovis lumpto Colore grayent/ qu#£c : Queir odo poffint gravamina, Çolorari grayarojna,de quibuç in te^. Refpondeo:pono e^l^plfii in Rapina, per Q. Çleriços, de immu. Ecclefi# lib. 6, Si quis ęapiendo, pçosellatur fe nomine doni, mutui, ac commodati acci pere, vel pone exemple li$, qui veniunç ad bona Ecçlefiarû: & exigunt vìftualja^ &. ftatione% frçb* colore hofpi tali tati s; afferente^ Clericcs pertinere ad hofpîtàlitateîp. u%l%. prà de immir Eccle. in Statuto, quod incipit, Item tùm ąd ^res^ Clerici;e^., "nim non teneturad hofpitalitatê, Nobilium, divitu,aut ftipendiarioru.- Glo», in L.i.&L. Omnia? C. de Epifcop & Clçricis: fed foiùm ad illam, qusc co?" tiaet Officiû piegati*: xlii. DJ. $. 1. C, 2. de, fup. nçg. prel. & per dee. in Ć. de Monaçhis. de pr^ben, ôç per Bar.in C. 1. 4eempt"^ vendi. Ęt quia in tex. diftiones Ądjeftiy^, adjunôaj yerbis generalibus, qualrficant ipla, ( Na v verbo I)amnum, adjicituj, qualités Notori): verbo QfFcrr!ą,adjicitur qualitas. ™ Manifelti) qu^t»°; Ąn iftiae qualit;ates torii, & Vianiféfti, dèbéant re ferri. quorfum 're aC* cafus fpecialiter enumeratesi &; ?tà qu.al/ftcenf eafdem fpecies3ficut qria-fcmdaOlt l^cant 8etlùs, vel an unum verbum generale, quadrate fuam" conjiceret ' ■*' alteri yerbo generali: & ècontra. Et; re/pondec: Qvòd fie. MÒtfecr per ea, quae notât R^t> in Lio. Doli, fòlio de fen çor. ubi dìcitur: fQuòd quo-t'iens in ajiquo Statuto, enumerantur pìura del dhv fi circa ultin u adjicitur aliqua quaLita§, ilU reftrtur etiam ad delibar pr?us enumerata &c. Facit, qupd notât Paner* in G. Xnquifitionem, de appel. dicetfs: Qiiòd qualitas iti J. difpo(itioni§3 pofita, non reftringetur târùm ad immediate prsecedentìa: ;l©d eoncernit omnia, in difpofitione cotanta.: maxime ut dicit Phil. in C. X Kequjris c. ti. ex quo no.ed dare diff-fentiam, quare ma^is ad unû,quàm :ad al i um refératur, per Leges ibidem aliegatas. Facit, quòd nctat icf6 Bar. in L. Prątor, §. En idq; folio 6. Bo rap^ in /ila. q. An djfta in prsecedenti-husJnteUigantur repetita in iequen. Pt r qua: dico, Quòd ifta qualitas potori!, addita verbo Ramnum, & qualitas VJanifefti, addita verbo Offen-h% refenda eli ad finguia; tam fpecialireç cxpre/Ta, quàm tacite in ve rbis ge n era 1 i b us, co m pr e h e n la, l^einde quxro: q,uo m od o h se diftb Manifefta, polita in Statuto, debeç açcipi. & ançequam refpondeam, pr«mjrto: Quòd bs?c diâio, Manifellu^ in jure aliquandò capitur impròprie, prò N< torio.uc i» C. Manifefta 2. x. & C. Quoniam de filiis presby. &C- Ex parte, cìt C- requen. de ver» Sjg. Aliquando yerò capinir proprie: prout eft quxdam (pecies de per- fe, differens à Notorio.* habens fe 1n minus, qî'àm Noto* riunì: & e(b illud, q^od procedit ex certo authore. Et peteft pi ebari xl Q. Jii. Eorum.* $c notatur inC.Ciim olim de ver. fig. C, Yenerabil.ibus, Ver. Senès. autĘ de fen» exco, lin, ^ & in C. V:t ftra, de cohae. de & n:u. per Glo. «& dee. §.. Hoc prxmiJDi, rę^pondeo ad qusfitum: Quòd diQio Maniftftâ, hiîc debet accipi proprièj pro non Notorio. Mpneor primo: quia verba Statuti, femper debent pot i 14s propri^ quàm improprie exponi & interpretari:fi talis intespretatio non eft contraria Juri comuni, fecundùm Bar, in L.prjg-ter ait; ut ff._De daf inR Panor-C. Cùm dileÔus, Ę)e confve. §ed cer-tum efl:.* cj,uoci haçc ex po lìtio propria, hujus verbi Manifefta, noç: eft contraria, imo, confona Juri communi. Nam fecundùpi Juą, comune, l'Ile, qui tranfgreditur legem in occulto, non minus incidit in pCena legis: quàm il-.le, qui tranfgreditur m publico. Unde dicit Giof. Non in eie. de here. t^l0J/[** enim deberet açcipi pro potorio,- & fie per confequens,hoc Jtatutnm de- «wM*-fegret tantum in cafu Notorio intelligi; ltqueretur hoc inconveniens: quod aliquandò ille, qui pauca raperet, eCTet Excomunicatus, vigore hujus Sta-tuti: ille vero, qui multa raperet, aliquandò non effet Excûmunicatus. E-xeraplum: Ille, qui dum dies eft, veniret ad vUlam, & vicinis ceròentjbus. raperet unum equu, effet Excemmunic^tus.* ille vero, qui veniret de rio-&: aliis vicjnis dormìei tibus aggrederetur unam don u„ &.( fruftra rè-. pugnante h fpite) rccipçret multos equos, ove§.,boves, &c. non effet. Ex-coinuniearus propterea. quia taftug) non effet Notoriû. Similiter ille, qui. folo pallore prsdente & repugnante,, gregem totius villx, qui ibat in pi-feuis abi^eret,- non effe tjExcommunicatus. quia non pefl^t rtè ex, mente ftaituetium poftìtìarguì: quod haec ve ba Notorium Damrû,;)feu Manifefta Offenia, non effent in hoc Sta-* turo pofit vad diff^retiam Occulti Damili, (eu Offeu<3s Clâdeftins: fed po-tiùs ad différé,tiam Mod ci Dammi, &'. Perfona; Offenfx. ut fitjenfus: Dam-num Notorium, id eftfNpta^ilei & Offenia Manifefta, Jd eft, No parvula, qma modiius exceffus roti effet curadus: fecundum Gioì, in Ç. Revera,De confe. di. ii.ver. mortui. Et luèt pro hac expofitione fac. tex,.. in C. Ex. parte ade. de refi:, ubi Raptcres, propter notorietatem famofos, vocat No-tàbil-es: tairen quia alibi, non reperip hujus expofitionis iudamenmm, nòa. > fequor cum: fed féquor prlm^m expofiiipnem: capio hoc verbum Mani-fefta proprie, pro no Notorio^ quod probari potèft:-: & concludo: quòd hòc Statutu ht bet locum, tam in Raptu, damno, effenfa, Notori is.*, quàm in no, notoriis. Qnamvis autem vigore hujus .Statuti, tam Notorius, q« àm Ma« nifctftus, id eft, Non otor ius rapì c r i nei d i t in Excomaiunicationc: tam en aliter procedetur contra Notpriu» & aliter tôtra Non notorium, ùt infra fubjiciam» _ $. Oppono tâdem cotra iftud Statutum-' ^arguo, illud non effe valida.- objeMo il Primu ex eo, quòd in îpio rion praçmiffa Mpuitione^ fertur Excomunicati- contra hoc onis (entetia ipfo fa&o. quòd eft contra Ç. Sacro, de teu> exco. C. Roma- St*tutïï, cf$ na. §. Sed nec in ipem.e. ti. lib, 6. Relpo^eo primo: qupd ex diverfis no In- Rejpôfiont* fertur. L. Popinlanus-ff. de Mino, led d>âû C. Saçro9 in alio calu loquitur; fcilicer de Excommu. quag; fertur ab homine, nonnifi prò Contumacia, ut dicit Gioì, xi Q^ iii. C. EpHcopi. àjuretamen feu^StatuCo, fertur etiam ex deliôo, ùt in Ç Si quis xvji. Caliti. Secundò, relpodeo.- qu^d imo in hoc Statuto, laltem tacite-Excommunicationê praecedit Monicio. Nâ ùr dicj^ Jo an. in C. ii. Ne. Cle. vel Mo. in Novella, i'uper Glof. il. Quâdocunque in Synodp aliquid madatur, vel prohibetur, fub poena; illud Mand;:tumTf Pervenir, primo de Appdlatione panie- hanc quxilionem: An Ule, qui pro aliquo delibo kicidit in fenrątiam Excomunicationis,. à Canone aut Staturo latam ipfo fa&o, debeat neceffuiò citari: advidêdum declarari, fe incidiffe in ea-dem: & dat hâç diftinûionem: quòd aut deliôum non eft Notcrium;&de-bft neceifariò citare: Aut eft lsłctcrium; & tue non ope rte t eum citarL Quoad- primam partem, fciflicet quado dcliôû, non eft rNotoriupn, dicit* ibidem Panor. quod cltâda eft pars, & recipiendâî,. funt probationes, fisper fa-ôo: & deinde coftituto faSo,pfocedëçlum eft ad decUrationetn, prp hoc^ allegat, C. Cùm lecûdum leges de hsere. iib. 6» & très Glof. in hac mute-ria, valde no videiicet in cle.pr3s(enti.& de cenfi, in ver.Conftiterit.Cle. s .de Penjn Ver. Commode, & in C. Sacro de len. exçom. in ver. Coftiterit, Bt in hac prima parte hujus d:ftinôion!S3 puto fundara dec/fionem Rotse, lub ti. de lit. conteftatio vii.in ordine, in nevis deci. qu32 dicit* Q^òd p ri -urquàm deciaretur aliqu's incidiffe in Canonem, Si quis fuadête; debet pnùs vocari: & debet cognitio fumaria prîfimitti. Le quiiur enim in cafu non TSÎc>torio. prout ex Juribus &Glof. in ea altegatis, poteft coenofei. Quoad fecudaro partem diftinâiionîs, f'cilicet quâdo deliûum eft N. torium/^icit Panor. ubi fuprà: Quoi peterit fieri deçlaratio, non praemilfa aliqua C prsefatam diftinftionem. §. Ultimò quxro: Quis Judex pofTit aut debeat r Hujus adiri, luper executione hujus Statuti: & qualiter hoc Statutu debeat; pra- Statuti Sicari: fi iUe4 qui r a ptum còmifit, non moratur in diœcefi,in quadeliquit. quis exe-Et dico, quòd tara. Judex domicili!, fub quo moratur^ quàm Judex delifti,i cutionem ut in L. ï.&in auten. qua in provincia. G. Ubi de tri-agri. opor. Nam ra- faèiurus, tione delifti quis fortitur forum: fi cut & ratione domicjlil iii. qvvi. C. 1. &; de for-, con. C„ fi: Eft ergo i l optione dam*u- paffi^ utrum malit adire Judi-cem: fub quo delifìù eft commiiTumvan vero Judicem ad quem fe delin-* quês tranftulit. ò^ed fi ergo accedir, Judicem deh.di; & deli&um eft ita No-torium, ar appaceat delinquenti nulla exeufationem,,jeu defenfionem cofUn petere: (ut lu^ra diftum eft)tue raptore no Gijtato^ poterit coram Judiee cìelifti inducere teftes^d^ taliNotodecaïe:vîdeliçet quòain oppido,aut villa,iti, qua raptus hujufmodi eli cômnfus, vici ni a tota feit. ut in C. Cum delibisele pur. ca: Vel illius vicinse, ad minns decem hominibus-: iccudùm Panor; in-C. Vrsude cohabi: cle. tk mu. Et probatur hoc per teftes fide, dignos, ad minus, duos: f ecuud û Glof, Inc. §. Deus Qn il. q. j .Deinde probata No-torietate, raptore fimiliter u on citato^ pote iii eum obtinere déclaratif inci-difiTe in Excommunicad >nu fsnrêtiam, à Statuto prolatam. Demum fi vo-iueîit, ut raptor in loco,in quo agit domiciliû^haibeatar pro Excoiiiunicato: fumarie probabit (ùt dicit textus .Statuti) coram Judice domicili! hujufmodi-declarationë. Haec autem probat^G ^un'aria, poîerit fieri per- literas^ deela-rationis, e-m matas à Judice, qui déclara vit. Nam etfi per teftes" etia pro* ban polTet: fieut 6î alia fentSth: tutius tamen ••ftciliùs probatur per li--teras, ut pulchrè dècidit Rota, $e re judi. in novis deci: incipien. Item fuit dubitatû, & eft xix, eo fi. Ee fic probata hujufmodi declaratione, Judex/ domicili!,faciet raptore denûeiari & vitari. ut in Statuto dicitur. Si vero de-3jòtûl non eft Notoriû: ruao. aut raptore priùs,quàm fe tranftulit de loco delibi apprehedit Citatioovfecundùm G.Propofuifti,de forocom.tunc poftea con-, tra abfentë poterie; procedi, etiâ ad Excommunicationem. ùt notat Panor. in di: C. fi» de foro com. Tamen ad videndû jurare teftes, ,ad alios a&us fiet Citatio in audientia, alias per Ediâum. Na ex quo femel fuit apprehë-ftis per fonai iter, fufficit citare poftea per Edi&ù: prout colligitur ex decL RŁotx, de leu. excom.in no. incipien. Item fi pronuncietur circa medium. A videtur lentlre, contra,di&âjcle. quòd videlicet unus Judex. poffit citare in territorio alterius: ubi hoc per aliquod Statutu particulare non effet prohi-bitum, Alii Canoniftae^in dicta., çle. & in die. C. fi. de fo, com, & ibi panor. tenent: quòd non poteft citare, quo ad diftringëdmp/ea çxcomuniçandum perlonąm. quos fequitur Rota, in ti, de Judi. in novis deci, incipien» Si qua> rieur utrum. Ubi dęterminat & déclarât: quod etiam.fi crimen fit leve: in, quo fciiicet non habet ioeû remiffio: tamea Judex deli&i non potęrit citare delinquetene extra, terrîtorium conftitutum: fed. feribet ad Jud.icem dopoi-cilii: qui ad hanc requifitionem çitabit eum,ut compareat coram Judlce.de-.. li&L* & il la Çitatio ar&abit eum: ita quòd poftea valebit fentêtia courra, ab-fentem lata* ile ibi licet diStu eft» Itaque propter opiniones pra:miflas,vide-.. yątur bene confultu effe* Quòd ex Statuto fal tern Provinciali, Epiicoptis,. qui habet Jurifdi<Ąio»em delitti* poffit etiam citare in Diœcefi alterius, etia còmprovincialis. Si vero, damnû paflus, eliget, adire potiùs .Judicem, fub quo.delinques habet domicìlium: ci tabi t corani .ipfp delinqueteti). & eo negante deiiftû; quia Judex domicili! non poteftcogere teftes,. qui funt in alia Diœcefi C. Ut animarû, de conili.- li, vi. nifi hoc baberet Conlvetudo ìibj» ìli. ff. de tefti., Et itera quia difficile foret damnû paffo, teftes ab eoru negotiis, evocare, oc, fupmofum in alia .dicecefim deducere, C. Conftitutus de fidejuif. fcribet ergo,Judex domicili! ad Judicem delifti: ut teftes examiner, depofitiones eorum notçt:. denucìabitq; delinqucti, ut vądat pro termino, pro quo jurare dębebunt, &,deponere> ùt legitur &;notatur in di-6:0 C Conftitutus de fidejulT.-& apud fpe» in tir. de tefti. §, Qualiter ver. Scribet autem. Et ibivfi erit deli&u Notoriuoi-- fuflfìciet teftes iuducerc iu-per Notorio: fi;verò Non notoriû: oportet in ducere i u per tafto. Judex ergo deli&j, receptis atteftatipnibus. trantoittet eas Judit! doœicilii: & Judex domiciìij, reçeptis atteftationibus, ad lentêtiam declarationisprocedec.j de» linquQte t:C^tąto vel non citato» ficut fuprà diâû. efL Non obftat lexjudices & autocio apąd eloquentiffimû C. de fi. inftrn. & Gloi. in C', teftes ili. q.ix. in ,yer. pnsientes* ubi dici tur; quòd in caufis criminalibus reqi^ritur prs> ientig teftium:. nec .poteft Judex eorum -abfentium examinâtionero alteri cç^iççre. Hoc • nim inteUjgitur^ in cąu.fis criminaliter intentatisi in qui bus agkur^ad pœnam ordinariam, pr&fertim corporalem: ia quam alienando ©pus^eft tçftes torquere, L. Edì&ù, ff. de qusèftL & ideo opus ,eft eorum pnęfąntią.:i Sed io caufìs Çivi^bus, non facile itur ad qu^ftiones» ùt in L Di-vusvir.-eo. ti. &.,ìnX>; 1. C. eo. ti. Cum auteii^ per hoc Statutum agatur,noo ad pseqrâ prdinariamifed ad iatisfaĄione damni;IUati, & fi iit ęąulą. crimina-lis:, quia tamen ,civtliter4ntentatur, requiratur Jus, Civile C> Tu^ de prqcu. & notât Car. in cle. ii. §. Deniqv de re judi. praçterea Bai. in difta aure u. a- . puc| ejp.quentiffimura.diçk quoidam Dolores tenere: quòd etiam in caufa criminali, poilìt fieri commilîlo receptionis tcftiû propter neceliitatem im-minentem.* & exemplilìcat; fi teftes funt forenfes, & nolunt venire» Alio- . quin, fi nec folus Judex poffit teftes cogere; uec alteri commitere eorù e-xamioarionemr, adimeretur facultas puniendi nocetes» & ile publica utilìtas negligeretur in eo: quòd crimiaa remanerent Impunita, contra L. Ita vul-i,ieratus, ad L. A quii. & caet. Ut fame, de fen. excommunicationis. §. Spirituaies damna in bello palli quo Jure experiri debent* Vide in Tftulo BEŁLUM. Folio zi» * S P I. S N E.. Spifhe■ à decimìsk pecuniariis non exlgatur. ITem St^tuimus^ ut Spifne non exigatur in exaftionibus & decimis pecuniariis, & fimiliter in exaftione duorum groflorum, quae vulgo Regalia vocantur. Exaftof Sj66.fol.vet. REGNI POLONIA. 311 S ? I» F Exacior defcriptionales ne exigat* MËmoratus ftiâ Exaftor pecunìarum praediĄarum,' prastextu notae quòd biadisi. Napifne dicitur, nihil exigat, atq; tollat: & nihilqminus . literis fuis, Folio fij Kmethones quietet de folutis* . x S. SIMILIS. Item volumus & Decernimus: nè pecunia? five infcriptio- CaJìm.Ja* palesg ab exaftione noftra Regia deinceps recipiantur & exigantur....... ge^- di io quin Exqïïor ^aitefletur, l^° - ITcm Statuìmus; quòd Burgrabii5 aut Exaftores Regal es, feu Capitan cîCaf-1434* noltri, non exigant Spilbe de hominibus8 tam Kobiliû, quàm Spiritualiu. ^l0 Vìi quòd fi fecùs fecerint, nec po|Teffiqnati iuerint3 in ijofpitiis eoru, per Bur-grabiu loci, aut Proconfulem^ areftpntur,dQnec aççeptum reftiçuant: pœn^r^ , trium Marcarû luant ei, à quo hujufmodi Spifae^exegerint. S -P tO L ; I. U v M, 1, De expurgMÌone, Spolii in via publica faHi» >. i|Artinus conqueritur de Nicolao: quòd die forenfi .in via publica^ fibl ' ~ /jdc pera 0Ô0,3cotos violenter recepifet: Nicoiaus verò pegaba^ inju-ileo; fe ab eo accufari aiïerebat, cùm eandë pecuniam non .amififlet, .. nec fibi recepta, fu»(Ter; volens fe tantùm fex teftibus de hoc expurgare: 0 2°' "Nos in tali cafu Decernimus: cum duodecim teftibus fide, dignis, & non :i paucioribus .fieri hujufmodi expurgationem* - , S P O N S I O , F I U E L Et primo qui pro quo fpmfiQne fidei à Rgge veJ aliquo „ Ąfgnicclarum po (funt,, obligari» ITà poftulantibus iubditem noftrorum ratiopibus Deęernijpus* ut nullus Nobilis iubdiius nofter fponfioHe fidel per nos obftringatur,;nifi Jure vi- frac 1*0 Sus. fée. s erit, in exeteitio Rei Militaris; & ubi.nobis, vel alicui iubdi-torû noftrorum Aftio intervenerit, cum fervitore, faftore, adminiftratore aut iubdito luo: & ubi.Reipub. causa, aliquid.fit contra, quêvis . agendum.3 Ds jodem, C" Ponfione fidei nullus Nobiîis.po(Teffionatust obligari debet à oobis, ne-Sigif. Au-3que ab ullis OfFicia'.îbus.uoftris: tantùm, juxta"de[crip,tionem , Statuti.gujt.Petr* Anno_i54o. conditi. - 1 iffo. S ,T : A T • I - O^N^.E.;^ S, ^ Rex' Jlationes apud Nofiijes; & Barone snonfaciet. PR«te^4-Ap^^.Rçgnû.tj.Uudy quocunq;. tempore Nos, & fucceffores no'ExLudov, ilros.procedere contigent: defeenfus fuper Barones,Nobiles, Milites,i*eodemPri-piorumq; pppulû,. Kmethones feu Jvagiones, non ^cìemus contra ipforumvii. Caffo-voi untate: nec aliquid ©ccafione diftj defeenfus exigì laciemus ab ei(dem.z//>. 74u Quòd fi alias pro, iacie.ndo .defeenfu divertere non pofTepius: extunc pro Folio nollris fumptibus, & pecuniavnos procurari Jn xiftualibus,& aliis necelfa-riis faclemus. InfuperAomnes .Barones, Magnates, Nobiles, civitates, op- .. pida, villas, polTçffiopes, eornndë populum, & Kmethqnes, in eorum liber-tatibus PoUiçemur,,&/pondemus conlervareo- nec eos contra .illas intendi-miis aggravare, vel per Cfuçmpiâ faciemus, aggravari j, SIMILIS. Item. Poliicemur: quòd nullas ftationes,feu procurationes, Vladisì. vel defcen.fus.jn civitatibus, villis & h ereditati bus, curiis, ac prsediis Ec-Jagel.Fo-clefiaru, Nobiijum & terrigenarum noftrorû faciemus., Si vero cafualiter;, ho 51. opportunitate, & .neceffitate nos, cogente, ftationem in bonis, Civitatibus, Caftrisa aut Curiis, Eccleftarum, NobiUumój nos facere contigerit, Extunc FtiFz > nihil S T Ai S T A T U T A fokvet. 46^ ' nihil vi, vel potentla recipere faciemus, vel quomodolibet facete/& recipi permittemus, imo quoq; neceflaria, noftris pecuniis propriis, volumus co-, parare,] Si Ąex ali que m fia ti one in Privilegio non donavit^ *Juri JRfgw cfl refervanda. LIBi Speciali» mencio in Privilegio,vel in infcriptione de ftatione fa&a non' ;eft3Juri Regio refervata efle cognofcitur. §. Stationes militum mercenarioru in locis oportunis frant, Vide, in Titulo BELLUM. Folio 28. statata. Joannes Albertus etiajn de cernii fua Statut a in Comitiis faïïa^ perpetuo duratura.. Tetr.1496* ] OS Joannes Albertus Dei gratiâ Rex Polonia. Comuni & diuturna jf&lm X^l conlìiltatione prxmiffa, cum Prœlaîjis, Baronibus, Nobiiibus, terraruq; Nunciis, ac lubditis univerfis noftris, Spiritualibus & Secularibus, in hac Conventione generali PetricovJen. exiftentibus, corpus ejufde Regni cum plena facilitate abfentiû repradentantibus, nonnihil commendantes à Statutis prxinfertis, & alils diutiùs fancìtis: nonihil vero denuo pr.o cafuum emergeutm novitate decernen. Statura & Conftitutlones noftras infra feri-ptas decrevimus per Nos edendas, & conftituendas, edjmufqji & conilitui-2uu.s perpetuis temporibus duraturas, & obfervandas». Uniformi-ter 'J uri bus judicetur. £ajìm¥ ìn Itàque Calimi rus fecundus Dei gratia Rex Pofonîœ-, necton terra- VìiUi$68..l\rum Cracovia, Sandomiria;, Siradi^Lancicix, CujavÌ25Pomerania%Riif-FoLìq g, Cixqi Dozninus- & hsreś &c, unà cum Fralatis, Baron i bus,- caeterifqtie-"Nobilibus, & fubditis noItris, animadverîicn!?es5 & proìnde rcVolventes,quia juxea tempora antiquitateiii, in terris, & dominio ditionf noflr» fubje&'isy c&ufse plerumq;- in Judiciis. non uniformi ter,. fed lecundùm animorù & fen-fuun> diverfitatem, hominu etiam exerefeente malitia & improbitate, varié & di ver firn odè ventilantur^ deciduntur, & deffinìuntur. Ex qua varietale a&ione& live caufe, nonnûquam poil multiplices vexatioties, alterc?tìo-nes, con tenti anes, remanent indecH#,, & quoda modo knmortales. Qua-propter ad laudem Dei omnipotentis, beatiffimaiq; Mariae Virginis, totiufq; caeleitis Curise>& ad profe&um; comodun% & utilitatem noftrorum fubdito-rum, r>ecrevimus di&orù Judiciorum^feu eaufamm ( pori film u m in iis,quae. pi e run q; accidunt) decidere & evellere varietatem. Volentes/* Statue njes: Quòd deinceps perpetuis temporibus, hxc eadem <5tatuta, & Conftitutio-nes habeantar^. exerceantur, & obléryentur, per omnes & fin gul os judices, Offici a les, ac eoru miniftros, reiiquofq; noftros- lubditos^ & terrarum noftra-*. rum ìnhabitatores: nè (juilq.ua audeat iliis quovis modo temere contrave-' nire. lab gravi nollrae indignationis aculeo. p j Item Alexander Statata publieo conÇenju condtt & evul^at* Foli# 112. |\' OS kem Alexander Rex, pofteaquàm de Magno Dncatu Litvaniae re-diimus feliciter, indica Conventione generali, quam Petricovix pro feftoSan&x Agnetis Anno Domini i >o4, celebravimus^ & continuavimus uiq,* ad feriam quartam ante Dominicâ Lutare Anni ejufdem 1504. Con-» flitutiones certas decrevimns, cum conhlio & afTenìu cortìuni5 Prxlatorum & ConfiLiariorum infra!criptoru, ac Nunciorum Terreflrium, juxta Regimi conlvetudinem vocatoru, nomine abfentium, poft vocationem literałem no-ftra, atq; edicta publica, ad eandem Conventionem venientiufla, in eaque Conftitutoru, & aliorum non conflitutorum, Corpus Regni reprasfentant;u: prseiertìm verò de unanimi voi untate, & laudo communi. RevcrendilT. & Reveręndoru in Chrifto patrum dominorum, ac Magnifie. Generol. Vene- ' rabil. I1SSÎ POLONIA M STA# tâèil, iatereflfentiû, Atiâtcz Rażai Ar- Gftêîneti* jointe Cfzcovlen. Vlncetìtii Vladlslavieo. Joannii Po-letftlêff, ÈmM Umhiz Chelmen* Ecclef. Epifcop. Spytkoois de fareitiw* Cnçofitn. Pétri fCmltha de Wilzaicze Palatin. Craco» k ac Scepuficn, ac Sandccr, Capic. Joannls de Bmdûm, Nicolai Gitàzìm de Lubraacz, CaliC Ambrofii Pam». iîfâ4 Capì & Majotif Poloni» general. Pétri My^ ko wfki deMi-ïm Lâ^yifi^^laîdelU)ne ka iomìen» generali, ad quam de uni ver- (j0 L *' fis âtgrtl k daffilabrô noftforum terris, PmUtl, Baronet,Terrarum^i acCU- v fitâtuffiNueli julYU petti exlftentei publieitus, ut corn- suât ëdiffiui têti Pfl^llfgiu Statueorum «jufdem Regni Legaliu* |fsdiâôfum elifti di^rfi pmdeceflbrum, ac avi, genitorli, patrul, âtolim |gââftl8 Âlber IQëfmâni noftrôrû, eum additions aliorum statutorum no# . Rreffli8 iiludąug pif uaifêrfa Capi^neatuum^&Ecelefiarum Majora ł^ct àâftffiUft- qub non obreura, fed vulgarU ejus, & eoru di-s ce* autem dt lanata mb s b^nlgnhate, k juftitła% Nolëtes ab olii» pfèédtëfflbfâ fieftrefu-degint^art ^irtuilbui; qui Hem Jaurfabîles côfvêtudw Jum pmdeeeffam prlmofu apprebabaftt^ lua fctlbebant nova, fie nos, Ìlì©fUffl laudabili inftlfitei eeaivttudinl, pr^fens comune Statutofum Pri* latefaimus antiqua, k addidimui no^a, nGnulla ttiam e*ter« M ad truditieat© ftdillft® aoftrorum fubditorû annexulmus, dt eonfilb^ îëlêRtiâ5à Uftâ&lffii giuntati k fittgui^rum, ^rtlatorum Spirkua» ïmm k §t€tilariSvQ^sfiUarbruB9|Ł& iaf& Nvmeîontm Tërrarum, êt Qmiàm pi uaif Èthm mtpus Rêgai* mm ùsmlm abfétlumj per literat. Osi! fitôûraâ jfoS-Fo S T A«' giA STATUT A w t fol. vet4 47^ noftras, & proclamatioties publicas, ad praefentem Çonvetlonem vocatoru, venîentium & non yeniëtium, ipdubîçanter reprefentarunt, toti Regno da-dum; Hludq; in publicû Regni noftri Çaftri Graçovienfis Thelaurum,ubi & coçonationis Diademata,, & alia Regni fecret/ora, fervari coniyeyerunt.tâ-demq; in loca capituUria majorum Regni noftri Bcclefiarû, ac Capitanea* tuum Terreftriû ubiq^ terraruro inferendum, in eiiq; ut omnibus profit, fk cognîtum fit, quod ad omniû falutem neceffitatemqi coageftû effet, -habç, dum omniû neceffitatibus petenti um comodandum decr^yimus & decerni* mus- Idem continuât pro ceffum fuum 0 DecrçtA in "fytdom* Conventi [ançita% JnCcnven'T) Ądomiefem autem Conventionem, Nos Alexander Rex,'anno Domìni tione Fg- LVj^q^ hahuimus & celebravirrms, qux eo ipfo anno, pro Pominica ca* om. i) °f-^uâûS Pafchœ per nos indiQa, propter Confi!iario& Liçvaniaç aç Pruffiaç, 10 II} *- terraru expe&atos, in teftimonjo prefençium fcriptoS,aliofq; magnae impor-tantiaç evë^us,ufq; ad diem Sabbatl, poft o&avas, facrati$yni Corporis Chri* fti continuata fuit* In eaq; Reverçdj0l & Reverendis in Chrifto patribus, ac Magnifie, Venęr,abilib. QeneroC & HobiliDus, Praçlatjs &; Baronibus, Con-» iiiąriis noftris, ac terrąru INIun ci is, in fine Privilegi i iftius corri,unis fcripti% moderatibns, ôç çonfentjeutibus, noftras fcripfimus, Çonftitu.tion^sinfrafçri* Rex Çonjiùutimes, injure 0 contr a Jus nonfaciet.abfquepublico conjenfą. iUoniam Jura ermunia, & ConfHtutiones publics, non unum fed com-^jmunetn populû af&ciunt. Iraq; in hac Radomien. Convçtione, cum u-niyerfią, Regni noftri prs&latis,, Confi!iariis^ Baronibus, & Nupciis terra-rum $quum & rationabile cenfuimus, aç etiam ftątuimus: ut deinceps futures temporibus, perneçuis, nihil no¥Ì conftitui dçbeat, per nos & lupççÇ* fores.noftros^ fîn^ comuni Gonfi 1 iariorum, 6ç Nunciorû Terreftrium conlç-fjąf qupd fieret in prxjudicium gravay»çnqi Rçipub, & damnû arque tncô-modum cujuslihet privatum, ad innovatiouëq^Juris.communis, & public» liber tatis,. Idem, fia concJîifît;fual ipfl Ęadorn,Statuta^pufilice edita», rMmwidi ¥Am yeròhic finem facięmus noftri%in Radom Ijìditutis. ' fuprafcriptîs, in fyâom* iqux omuiu yoto comuni Praelatcìrum Spiritualium & _Seęulą$usg,acPro-ĘąlioAip* ^ cerem Regni, & Nunciorû; terxarujm G.onftitujmus, anno & die, & loco fupraftriptis, Çrefentibus,Reyerendillmis. & Reyeredis in, Çbrifto patribus dòmini s ac Magnificis, Venerabili bus, Gpnerofis, N.o bili bus. & tamacis, Andrea. Roza de Boryfzowic^ Archiepilcopo Gnefnenfi, & Primate Regni noftri, &c. Cscterilqj quàm pkrimis Confiliariis, uniyerfarumq; terraru Nun-çiis, & Regniçolls., nofei^ teftibus, ad prs§mil& fide digtijs. finçerç & fide* Ijbus, dileftis. Sigifmmdwx quoq% Rex^ ex public# Confenfti) leges fuasfcęndidit, Sigì{ma. \] OS quoq; veftigia prsgdeceflbrum lecuti, cùm ab initio regiminis no-€rac.in€oj*\\^ Uri, pleraq; in Conventibus. generalibus, de comuni Praelatorum, Proce-romtione ram, ac tocius, Confilli, & Nobilitatis noftrae conlenlu, \>to comuni bo-fuj\i$o7> no,fhtu ac ordijiej juxra rerujm ac temporû rationem inftitujfTemus, ac ea Folio i. In publicum edi fubditi noftri meritò exigerent: cùm vana fit lex, nisì ob-lervetur, obferyari autem nequit, nisiïnnotefcat, omnia inftituta noftra In unum colIigi,& ad omniû notitiam imprimia publiçari mandayimus. Simile in Privilegio rjufdem "Regis^Cracovia^ 1507». Idem Jìéx> /^iEterum infiftentes yeftigiis, 6c exemplis praedeçefloru noftrorum, con-Folio 2. variis temporum neçeffitacîbus, muratjonibus^ per diverfas fanftiones fuas: ut yitia cumprimâtur, boni moęes, adaugęątur,& quod juftum fit5 ac return in toto Regno exe£ceatur, Dccrevimus de Prelato* * krun), Ą*i\ .fòì. ret. REGNI POLONII. 315 S T A# îum, Baronum, totîus Confilii, & Nobilitatis noftrss conîenfu, nonnulla Statuta noftra perpetuis temporibus, ad cpmmunerou Otnuium utilitatem & neceftitatem duratura. De conciliandis iifdem Statuti$> DTverfitas Conftitucionû, diyerias inter homines controverfias générât: & diyerlos Judices caufas. judiçantes, diyeria intelligere, Qç lentire com fŁf\ git. SuppUcationibus itaque çrebris Nunciorum Terreftriû moti,in proxim %0 generali Convecu futuro, omnibus Çonlyetudinibus, Juribufqv, & Sta- )m Xxxûs vetuftis, ex omnibus Palatinatibus congregatis, reformationç omniû Conftirutionum, per deputatos & deputâdos Jurilperitos Regni noftri, fą* vente Deo aggrediemur: Dolori bus edam Jurifpontifîcii, Sç legum adhi-. bitiS' qui à loco Convetionis generalis proximè celebrâdx non difeedant, donec çandem Regni Jur;um & Conftitutionum debita emendationetu fq-cerint: & taies per, nos deputatos & deputâdos, expenfis ncftrls provide- . bimus. alios aucem Nobiles vires Jurilperitos, quos ISobilitas çx Palatin natibus adjunget, luis expenfis provi de bio ita tamen quòd omnes Palati-pi Terraruro, lub pcena in Çonflitutionibus nqftri^ exprefla, conlvetudineç ^erratum, pr.Q eadem proxima Conveutione nobis prefentent.. TJna fit judiciorum formąx fublata contrarietate,, ETfi iam ąntea publicis exjgentibus ratÌQnibus,&i Comuni oEpnium fuade=»~ Sigtfml te comoditate, decreveramus in.piuribus Regni noftri generalibus Co- Cracov. ventibus: ut omnia Regni Jura^ & dudum obier va ta, qugevis, Statuta, à i$3& . ççrtis. defignatis, Jurifperitis, tam Spirituahbus, quàm Secularibus perfonis A* 2* . recêferetur.' utqi in illis cótrarietas, omnis & noxia dubitâdi occafio tolleretur. Quia tamen multis intervenietibus impedimentis, qux ex plurali tate défi* gnataru perionarû,{erô hinç inde çonvenienc4um,6c, plerunq; invicem dii®- .. tjentiû coixtingebant, bx,c res; utcunque in aliqua,parte Inchoata hucu% ad^ exitu.m perdue] non pptuit.* Nos .ut neceffitati comuni, & fiqnul in perfici-. endo maturiùs opere, dignitati noftre confulamiis, prima JurifperitQXuaa * defignat]onem, ad paneiorë numerum redigentes, comuni omnium Confi-liariom noftrorum eon filio Decrevimus, & Decem i m us prefentibus-vut fex : tatûrnodo ex utroqv ftatu, viri ipferiùs deferipti fint, ad eam ipfam expe-âpnem, & correàicinë Jurium defignati: qui huç Gracoviam ad dięm pri*^ tna Maj i proximè-futuri convenientes, Statutorû Judicialiumobicuritatem® . Privilegiis, & aliis Statutts ad Judicia non percinetibus inta&is . rçU£tisa ,il-luftrenc, ambiguitate tollant: & omnia,.quae illis, ad xquanimîtatem ia Ju-diciis.fervâdâ neceffaria videbuntur, in confonantiąm redujçant, rejeftis & . abrogatis. fingulis.ciau'urarû nodis: ex quibus. in pofterum dubitatlo, quîe. huculq; Judices reddebat perplexps fuborjri poffet. Quqd cùm ab illis erit faóąm, amplius Decernimus; ut forrna Statutorû, Sijuris Judicadl, per di* ftos fex yiros emendati in plura exëplaria r.eda^a, ad Gonventus particu-. lares defetatur;. illicq; in prssfentia dignitanorû, Qiîiciaiium, & reliquorum * Kobilium perfonarum, non tumultariè, ied cum ajttentione omnium perle-gatuj: iubindeq; Nuncii,. è.medio Nobilium, fie ùt di^tu eft, congregato* rum, eligantur: qui ferma Statutorû, & Juris emendati, ad generałem proxj-iriç tune futurum Conventû relata, vel affęntiri omnium nomine diremo*. dationi, vel iiiąm,. pro neceffitare. rationabiliùs inftruere, cum noftro tQti* ^fq; Senatus. confilio, & authoritate polEnt: ut tandë pro incertis certx,6c pro incomodisi çommoda? judkiariae GoufUtutiones .efficiantur; & nè ampli-US, per incerta interpretantium contenttonem, ab adminiftranda xqua liti-gantibus juilitia Jud ices remoretur* Sunt autem per nos defignati, Jurium ^ Statutorum ptasdiftorû correftores, ex.Majori Polonia Generofus Nicolar Vs Niemojewfki, Judex Junivladislayienfis, & Genetofus Matbias Krzyźar fiowiki. Subiudex Pofnanien» ĘxvMinori ,V£rô Pploaia, Geaerofu§ Joannes Qggg * fieuia^ § f & «é , , _ ( ST A f V f A ^ feLvet, 4n fmmë% êë HœiewaJatfM gisjefiasfis. à 0eaêr®fcs fteffiaidas m» ekimài) f#àt% §mi§mims.- Kefemémì mMf (ïwm aéjmuìamSafc fkmieséms imifymw, miêlim Yeambiks Wmm %m§feezkiM%* teitÌÉm Èâséëm.- à Qgsfgim Mfûk&wlfei Ganutiieû Gmsfiea, §§m> mm mêfbSt (mom saiga m &ggsa Beftf©,adfitelta i§ria« mmê§,m & ëmheméim iammm, pfa lege ia piaribas l§#is §bfef« ¥it»f5sa§sifflffi/aï te§ëi fâteiteijÊeattêïaiiaëé fki ta(% Paiaftoâfas éesteito: à 8ë§ gfaeefii ai ptfaaa Maji Mëafls àm ad nés tsiHâe tks ëBim, fletta & fitiąaa mm mffsmtâ judkk êsêimmm/ at sauô ia !sj tìf ia, fsljąm Sfâïaiis sąaaaiaiiias?& aaitemis jadieierfi «edas-geas Ifâfiis, à abteafis a»feigai% mmpmammkm gejem Êatmm élùpi» paftwîm Statuts Jèmmtw, qumi mtîlMwtur,1 Sfama eefteiieia}ia©»aiBas fereftflbas ëaafls, «agitar u% a# futa» Ê©fflieH: iti as «g» ^eftafiasJiataiS: apaes «saafsi TmgftmGaftfl* tes, & tetJisëaïBf, f&jê&H êâ fmm lafeiia» aiiii «Mita» efiefitos Sfaiatìs eiiàs ftôis, le fjeftgfleribas Itaiatin feiisfife êeaffafiiSi icesii» w fcfBfis geailiis dgbgaas eu» Begaiaiś GeaffllaïUs aaftris, % tiBBêilf fiwafiïj fcas. ąa&f«f ________ _ _ _____ Mfete m-, mmkê mmmm petites mnim męuhwt* >iMh êigeBitaaï'feftiitiUBB** &. teJ§- mM*. 6§BSfaamfis.. m fêfce* &M§i: wlmm- à:mmdSmêtm m-©mate Insite? à tefiaUbilifei mm* mm: m% êâ mm, & junta ea. taMlfe* mi\m ftmff tim* AèalfBbse êflMfSêtai^ aabis eftiditim? iffl^ j»ieâ,igeAsaitt8ift"-' tBiâJii6H$)iErfrifi.tegli|i8ifi mmfëjmmkm ftibiłtes astoi makm* f§ félasîsiîfeiêftêbièuffmm-ikmmm â- kh i&âii mm\* d&i/ÉAeefôfefbê m$i® peiiigëiBiif lat ft§» felfiêiiitfîs ©hi ^ •i3ti§: fî n\im*mêm heë ptàqui kmiœmi tm tótif imi* ligi àeb§fialsi-ąsia Ifì kê§igfe ęmm a@ftfsi8 êMêfflam§» M *à Màfëï'é lëili^eiâifâffii i^fêniês \mm §©afeflbi ffis^feaaftF© Sigili© è§sft|aà¥i©tì§i wâsà fmpm m e©ealtii§ ABMlPftPiieftełtófiię étê ftft© Sâëig Aa&iaâaa© łf|0;lipi m# Èî\ i©eillâfii mM §pîrifMlts kMmm-. ii ëaaftiwfidB«8 m-, bwïai® âffiriaati alsi pablteiai^ VWê i& ii«i8- ge^sfiftìm mi® n §. î i i' 6, S: & î à f I M I Ł. I T' I 1 iït f màm %è àmm àmh. %M*Jb "fîtes i§ttfîiêflië§ âmm pkïimâi§p^êffl§aêSaiâplM§i à fteltaiiâs te IilbÂlhKwais fe Êdiftiate ifiiittitóS itiMłtpm a§ttm^ą pm iiiplàkftes lâtâ-.m felit^^aë kitstóteaą mt grali* mmmahĄ in m. ia imm Siipaàiâiivuaàëtfla4i & ąaa^uaąas stetÉtâtê îa M%m pë Mtipët-ë fîajgttiis àmmh @^rfâl§aîfea^ ftòièiìÌ5^§É ïù}m\%î feiisfeiteàœ tâ# fâaéB^ âM Ìmytùì àtìt |iatitì8^éaea^ftìà feftfiiâfą m mmm& éra eàffi êêffîaêHêaslv Iiiafepg Mâgitei atei KBëfieaœ 8^|f€fef^Haąaiaa êfteiauffi smMk %&■ iWwm éiees m* pèvtìi^m iMH® óąitmmł \ś%m àtaâfto jâiisfeêiaatja âtiM&U I75.f0l.vetr R E G NI ÎOLO NI JB.»\ 317 S T î. Quilibet fitfeiïus fuos commilitones ducat, ne damna alicui inférant. QUia milites Merçenarii in Ruffia militantes confvevêre,' poft exailum Sigifml fervitium plurima damna in bonis tam Spirituaîiû quàm etìam "Nobi-P^/r.if^ lium comittere, Statuimus: qnòd qui ex ipfis JidiHtibus,damna aliqua FoL ta Spiritualibus,quàm etiâNobilibus intulerint, ad ea refarcienda, accepta à nobis ftipendii folutione teneantur. J. Quilibet autem praefefìus, non per S(fitfmé lubftitutum, fed lolus per feipfum ducere debet Comités fçu commilitoąes Crâcov+ fuos3 tam eundo ad terras Ruffias,quàm inde redeundo, & profpicere, nc*f27"d*3n damna fiant hominibus SpirJtualibus & Secularibus,aut Corum fubditìs,neve ab illis flationes exîgautur. Qux damna fi fa&a fuerint: îpfe Prsefeôus pro ilUs conveniatur: & ad folutionem relardonema;. illorû erit obligatus... • Ut autem PraefeÛus poilit providere indemnitati fûae,cùm ob , culpa al-terius nemo mulftari debet, refervabit apud fe partem aliqua pecunise co-> militonibus fuis folvendae, cùm ad terras Rulli se cum illis protéifeetur; 6e fimiliter cù_m ad domu. cum ei$ revertetur, ut fi in itinere & profeôio-ne, aliquis cornes feu focius ejus damnû cuipiam homin^çujufcunq-, ftatûsv, fecerit, & refarcire noluerit: ipl'e pro ilio, ei, qui damnû pafFus eft^fub te-, ftimonio, foci o rum fuoru Catlsfaciat; & poflfaac eidem militi,, qui damnuna, feceritjde ejus- Stipendio, id, quod pro eo lolverit^ detrahat &• defaîceta Idem praiteôus cujuslibet Palatinatûs^ d^bus lepfimanis, ante fi ni tu leta-expiratum (erritiû, luum, & comitivas fux, de Çaftris,& terri? Ruffiiae difce« -dèto, ut comitiva fuam, lub obedientia babeat, & in Officio, contineat, pro-~ h i bereq; comodi us poflxt * nè- damna Jbominibus5 & .miferis colonis & Spiri». tualibus inferanruro ... Be Militibus mercenariis^ve! "Nobilitate ad fervitiu bellicum profîcifee- à'g'f™» te, vel inde redeunte,. Gapitaneus exercituum Regni, & Palatinus, feu Ca- Cracov. Itellani ïoeorum providere debent^ ne, Subditis Spiritualiû, vel Secularium aliqua, damna, veli viol entiae, contra Regni Conftitutlones & Privilégia Jnfe-. 2* rantur» & il illata fuerint, ut ad folutione & fatisfaôionem damnorum^ & injuriarum illas inferentes compellantur. Cùm vero milites Mçreenarii ex fervido, vel Nobiles Regni,noftri, ab expeditione bellica, domu revertc-tes aut reverfi* aut in propriis agentes, alicui damna Jntulerint: nos jufli-^ tìam cuilibet deillis facere5.& adminjftrare Pollicemur»* vel,Officiai es no» ilri miniftrabr-nt, juxta ó'tatutum Regni noftrl. §, Milites-mercenarii damna fecundùm* Conilitutiones rependant prlo-res, Yide in Titulo» BEBLUM. Folio * 28°, SUC C A M E R A R I I O F F I C I U M»1, D limites.. QUi te citâtrad fàciendum granicies, feu limites inter fua bona N. hae-" SigXrae. reditarja,vili# N. ab una, &-tua etkm haereditaria villîe N. partibus if2^.F^ ab altera, ad ateentadum fibi deçernl A ,Taltss S U e* 3*8 «STATU T A foi. vet. 47^ T'a lis efl ergo forma Citationis ad Judicium 'Terrejire contra vicinos habmtes contiguo s parietes, hœreditate feu bonis limitandis Sigifm.. JTMtat vos ad afpiciendum pariete veftrum,fi quem vos habere pretendi-Petrfc. v-*tls, vlllae-leu haereditati ipfius• N- contigua: quae bona fua hsereditaria 1S23.F0- praefatus N. vult distinguere^ & dislimitate graniciebus fignifq; rr.etalf-lìo 41^us, cun* t>onîs N. Nobìlis N. haereditariis: pro qui bus graniciebus Citavit praefotum N, tanqua principalem, & vos adeitat tanquam collatérales: ut. itaretis, & lA&oratum fibi N- Adori agnofeeretis, vel attentaretis fibi * decerni perjudiciû A&oratum contra praefatum N. principalem, ôt vos tan-quâ Collatérales, ad praemifla Judicialitcc refponluri.. Si Ci talus ne e in primo neo, in fecundo Termino comparuerit, tune AÏÏor cum adjudication» AUoratûs ad, campum remittatur... Sig*Petr. 51 vero Citatus in primo termino non comparuerit, in poena contumacia Y23. £0- condemnetur. Sì aute in fecundo & peremptorio Termino idem Citatus paruerit? in lucro A&oriatus per Aôorë condemnetur: per qua con-demnationê jam obtlnebit A&oriatum contra; Citatum decreto Judieiali accedente. ^ Fafta igitur tali condemnatiòne in Lucro, Judiciura remittet Afrore cura obtentione A&oriatus ad campum ad Succaraerarium Terreftre Ove ejus, Officium, velutf executorem " profequendss hujus»limitationis. Itaquepcft Citati condemnationemr Afàor.isvero Jure vincentìs à Judici0 Ter-refirì ad Campefire- remijjìonem^ fequitur pmcejjus in campo., Sigifm* FJOil hoc autem <5uccam erar i us per iuam literałem innotefcêtiam feu Ci-Pétrie. JLtatiooem debet citare partes ad lui, live Officii praefentiam, ad tbcum 2^23.Fo- limitum five differetiae pro certo termino, peremptorie Terminum affi* Ma żp*. gnadòr mandando reo> condemnato: ut compareat ad inftantiam A&oris, ad-"/idedum* & atténtadum ìpfum A&orem Officium ducere: & ad Sipandù &.-fàcieadum granicies five limites Inter bona prafata: & atténtadum au» diendumqj. ipfum Adornai; jurare cum teftibus, fuper jufta du&ione &Sipa~ tlone grałdcierum*. Talis autem eft Citatio, ex Officio Succamerarii ad campum, pofl condemnatio^ nem. Citati in lucro, in Judicio Terrejtri ob tento. S' P t XT' ^ Sùccamerarius N. N. tibl Nobili». N. haeredi de N. Mandamusr l f r quatenus coram nobis aut Camerario nofteo feria, fecunda poft Feftu: 'L) 23. 0" Safti Nicolai nunc inftans proxima, in loco campeftri,inter bona hae- 9 } reditaria Nobilis. N. di&a N. & tua ctiam haereditaria di&a N. ubi videli* cet praefatus N» Aôol* nos leu noftrum Camerarium locabit, compareas.-ad attentando. & videndum iptum ducere nos fivc OfFicium noftrumr du-cereq; & Sipare granicies, Icopulos de terra erigendo, & alia figna rreta-lia five granlcialia faciendo; attentatele^ & alpiceres i plum cum te fri bus praeftare juramentu tanquam Aftoremj îuper vera & julta dudione & Sir patione praefataru granicierumt prout prasiatum A&oratum contra tçobtinu-jt, condemnando te in lucro Â&oratûs in Judicio Terreftri N. in Termini# jąm praeteritis: cum quo Adoratu, ad nos five noftrum .Officia ad capum eft remi (Tus: pnemi fifa Judicialiter attentaturus. Sed forma adeitationis Sue camerari ali s contra eefdem collatérales, five h ab en* tes parûtes contigua & vicinos pojl re mijfionem fieri folitts talis eft*. SuccaDBcrar^us5 vobis Nobilibus N. & N. &c. hseredibus de N. Man-Folio xlii. daraus: quatenus cora nobis, aut Officio noftro Succamerariali in loco câpeftri inter haeredîtates. N-Nobilis N.. A&oris ex una, & N.No-bilis; de N^ Citati tpartib«s çx altera^ ubi videiicet praefatus A&or N. nos feu '478. fol,vet. K E G N I POLON I M 319 $>' U 'Ò feu Offici u noftmlocabit feria tali & tali &c. ad inftantiam praefati N. Adoris Compareatis: qui vos adeitat alias przypozyma ad afpiciendum pariete ve^ ftrum,& ad vidëdum attentadumq; ipium vigore Aftoratus contra prxfatum N. principale,& contra vos tanqua collatérales in JudicioTerrertri N. obte-ti, ducere Officia êc profequi granicies feu limites faciendo icopulos, & a-ì\l fignametalia circa talia fieri coniveta: & atténtadum ipfum jurare cum teftiìius fuper jufta Sipatione gianicierû: ideo ut ftaretis & przmiffa Judù cialker attentaretisi quia nos non obftante veftra abientia, five contumacia ad prsefatam limitatione ex Officio noftro procedemus, Datum. Condemnatus in'Judicio Terreftfi^in campo ad controvertendujn non admittituri çuinrmo non objfantibus quihufvis etiam documenta hteratonis velfigmseyi-dentioribus, fi qua reus protunc oftenderit, Aiïoris tamen arbitrio duftiom ac. juramento cum tejtibus Jlandum ejL IN quo quidem Termino câpeftri non liceb't Citato allquas controverfi-' Sigifm. as facere cora Succamerario vel ejus Officio luper A&oratu: que jam in Pétrie. Judicio Tereeftrl amifit: fed Aftor ducetOfficium juxta fuam voluntate, ir23.Foto fuam confeientia; facietqi granicies fcopulos fipando, & alia ligna me- Ho 3^ talia faciendo: non obftante quavis contradi&ione Citati, nec quibufvis do<» cumentisj Hteratoriis, vel fignis evidentioribus, fi qux pro tane oftenderit. : Quibus ftditis circa finale & acialem fcopulum jurabit A£tor cum fex tefti» ...... bus fibi in genere fimillbus luper vera & jufta iimiratlone: ita vìdeliceta quòd nihil terrae & haereditatis Citato ademit, & ab eo alienavit. Potrò fi tondemnaius etiam in campo non paruerit, idem fit^ quin ubi Aïior prœjliterit jwamentum cum teftibui, SuccarnerariustdecernÌL perpetuo dur aturo s ^ _ /Hvllòd fi in tali Terminò Campeftri Citatus non comparuerit, fed con-» Sigijm* ^ \ltumax e x ti ter i t; nihilomihus Succamerarius vel ejus Officium tenebi# Petné. tur Adorem fequi,& facere granicies juxta dudionem ipfius: Nihilo- 1^23.Fo-.. minus circa ultimum & acialem feopulu Aftor jurabit cum teftibus,non ob- ho 4^^. -fta.ee abientia Citati, tantummodo in pradentia Officii <5uccamerariatuSx ^ Quas granicies fic, ùt praemilTum eft, fa&as, & Juramento Adoris compro- ^ batas, Succamerarjus.aut. ejus Offlcium. decernet perpetuQ.duraturas5ôstç^. nendas. §u# dilationes ad campum Citato admittuntur. r. POterit autem Citatus Terminum talem Campeftrem vera*, infirmitate differre, fimiliter & pro Majori &fnon aliter^ ; Pfimó autem omnium^ Succamerarius in negotio limitationis naturatevic v ^ limitem fpeftet: nempe rivulum aut fluvium^ interfiuentem^ feu alveum novum p" -antiquum alias Ązeczysko hœreditates Limitantem, C>Rebra altercatone inter noftros lubditos fuper ìimitibus in haeteditati- Caf.Mag. ,bus ipforum diftinguêdis graves fulcitantur quaeftiones: ex quibus au- Visi,17,6L gentur expenfae, &labori nimio interdû fupponuntur difeordantes. BtFolio 8^ v quia fluvii & fiuViorum alvei, ùt plurimu inter hasreditates ^poiTeflìones fkj villas fluunt & habentur. unde fi quss villa) aut haeredîtates invicê conve^ . niunt^aliquo fìuvio vel rivo mediante, fi inter eafdë haeredîtates non fuqt limites de Ju^e fàdi.* tune ilia quaeiibet haereditas fuam teneat rippâJllm$ fluminis leu rivi, ad illam haereditate protenfam: & idem fluvius feu ri vus, -pro limite femper fit habendus.jr.Qui fluvius,feu rivus, il etil omiffo prU maevo alveo per alia loca fuum divertit meatû feu defluxum, fine minifte-rio hominis: fed propria virtute naturali nihilominusL ejufde fluvii primìs-vus alveus, ubi ante decurfus aquae fuit, verus limes haereditatû illarum e-rit4 In quo antiquo ftuvio feu rivo alià&aqtiqui fluvìi alveo,homines utraqs villam feu haereditatë illam inhabitantes9 licite fuas facient pilcaturas,, pro-^t faciebgnt tunc5 cùm aqua primsvum,feu^ntiquum curium.. in eodenri Hhhh a -, , " antiquo.! S DC J20 S T A T DfA fol. vet/479 antiquo alveo habuit, Sed il fluviusf jfeu rivus hujufmodl per hominis Indu-(Ir la ave dus effet ab antiquo cur(u& alveo,utin alium novû influeret alveûu tune ille novus alveus b»reditates limitabit» dabit quoque fic,ùt antîquus ille alveus dare conivevit, unarippâ uni h»reditati,altera alteri quam alluit: Quo cafu dura per hominis induftria fit fluminis averfio, una h»reditatum jpfarum illa v'ideilcet9 in qua remanet antiquus alveus, omne & integrata habeat proprietate in alveo, & rippis antiqui fluminis feu rivi. Vrceterea eum, qui notabiliora figna limitum oflendit,| Succamerarius fub honore (S confcientiay admittat adprobandum: defuientibus autem fignis ex utraque partey Allori cum teflibus prrbatio de forature JagelL rVB limitibus autém noftrorû Nobilium, taliter dtìximus providenduiìi: Crac. & I y quòd fi contigerit alique lìtigantem pro limitibus, docere vel oftende-Vartbee. re icopulos di£fcos Kopce ad minus très, aut. alia Ugna natabilia in ca-14x3.Fo* pis vulgariter Wiazdy: in fylvis vera Tigna ad inftar crucisùt eft Ho 44. moris; extunc Succamerarius nofter,illû,qui meliora & notabiliora figna feu fcopulos ofteaderit, difecrnës, fub honore conlcìentia debebìt & tene-bitur mittere ad probandum. Ubi aute utraq,- pars fignis- notgbilibus inter h»reditates careat; extunc A&or ad. probationè limitum, cum.teftibusa pro* UL de Jure, eft, admit tatur*.. Succamerarius: tenmimm pantièus non tranfponat^ nisìcm£eniiant^} aut caujk' fubjìt». |FMJm- autem plerunq; Succaraerarii, aut eorutn:Camerari^ tranìponerent Albert, ^limitatlones granicierû, aut favore quodam^ant partis-un ius neceffitate y etneo;. accedente,,altera» nolentey,exindeq-? cum; neglJgentia per* dilàtlones fà-r4%o,t°~- uoraj3j|es. in iimitatione granicierum comitreretut. Nos huic errori provici 08». dentessDecrevJmuSi, &:Decernimus perpetuò: obtervandâ: Quòd amodo Succamerarii i omnium terrarùitotìus Regni Termines graniciales per fe-metàplos pro fuo> velie, contra Juris ordine tranfpanere non debeant, lub? gœui 14; Màrcarum.in eo, qui alites fècexiti per nos, erigenda ;• excepto qjjiòd: accederete ad; id cûuientus. partium,,aut caufa, interveniret légitima... Vfofir e mà: Suc camerari us/Decreti? fui: feriem Jìve> contumacie?- Citato^jìve per- li«-Ksì contejlàiionem fàBi^. per patentes, lit&rw.Judicio Terrestri Jìgnifinalità Sigìfmù ipujus; quidem decreti* & totius.proceffûsj talium; granicierû, feriem Suo Metru.. \^camerarius per luas. patentes literas referet Judici Terreftri in; Termi-Fop' nis Terreftribus, extunc immediate celebrandis» Qua*.literasSuccame-radi per Aûore prxfentatasjudlcium Terreilre adAaa.Terrejttriai attica^ bit ad perpetuam rei'memoriamo. Succameraria vd e jus Camemria, ihiqtic} motoquiddebetur*. Càf Fisticam aliquisJnjuftè arguita alias iV^^«jifentent[à;Succamerarii,fex Marc. Folio 2,%,. \^poena: illi folvitur. Camerario vero illoru ùt aliorum, omnium dignita-rioruma per lex Scotos abfqv, omni contrad'Mone.*. & antequâ ad aliqua audientiam admittatur^dare, &. iatisfacere teneatur. Oli m Succamerarius. prouna: dieràuas vel très heereditates limitant7 mediam Marcami òi vero pluribus diebus unm velplur.es timi taver.it $resi Mar taf as Je cures, & duąfofforia tollebat*. Car Visi. r>RO limita rione haireditatum etiam fi pro una, die duas7veï tre^ haere-\36§.Fo- ł ditaees fnter eoidem dominos Succamerarius limitaverit, &: conlumave-lio 37. rit,reciplat media Marcam, Sed à pluribus diebus, five plures limitaverit haereditates, five unâ limitaverit, très Marca$;&Àduas .fecures cum 4duol>us folToriis jure fuo toliat. % . .0; V î ' k Sed jam ĄtĄfolr*. REGNI P OL O N IM, 321 T A X Sed jdm Succamerarii, vel eorum Camerarii très Marcas à jingulis limîtatibus accipiant. ITetn deSalariis Carnerariorû Terreilrium unam atqv comunem terris o-^joan^Al-ranîbus conftitucionë faciendam Decrevimus & Statuimus: îjt in omni- bert* TV-bus tetris .Regni noftri, Succamerarii cerraru unà cum Camerariis ipfo- Jtric.1496 rum non plus quàm trium Marcarum arra, feu nota pro graniciebus.limi- Folio tatis accipiant ubique. T A X A T I O F U N D O R U M, Sigifmundus3 Dei gratid %ex Polonie*, Magnus Dux Lit vani 'EuJJiœ^ TruJJJ^ Mafovi & in eis Palatini, Caltellani, & NuncH terrarù, qui ad huac generałem Convetum Cracovi-enfem erant.miffi, declarabunt comuni Nobilitati: quòd decreta eft, in hoc ipfo generali Convëtu, Cracovienfi, Taxatio omnium bonorû, feu fiì-dorum: hoc eft, civ;tatum, oppidorû, & villàrum totius Regni, pr»t«;r bona noftra Regia.- qu» libera fuu, & non oppignorata, juxta..Decreta Conventus Piotrkovxniis, ante. biennium.habiti» quod poni debet hoc anno in executionem. lu h s autem Conventibns, cjui-fque Palatinus, cum Caftëllanis, Officiai/bus, & Nobilibus fui Palacinatus, eltget & dtfignabit ad fińgujos diftri-£ins unum Caflś llanu iliius diftriftus, & duos v^ros Kobiles ejufcé„difìri£lus: fic,quòd ad fineulos diftriitus ile eleôus,fiç defignatus Caftellanus,Ôt duo No--biles ejufdë diftriòtus,fide digni,probat* virtutis, ac beo» confcientixì ad i-pios fundos,feii;bona terreftria taxanda* Quòd fi non fuerit in aliquo diitri-àuCaftellanus; eliget Palatinus aliu Dignitariû, feu Officiale illius diftriâûs; cîeconfëfu Dignitariorû^Officialium^ac'Nobilitatis.qu» ibi fuerinf.aut n ajo-ris partis ipfius.Hi vet o omnes fupradidi, ]urati effe debtbunt; palatinus, Ôç Caftellanus,tHbeoJuraLT!ëîo,quo Nobis & Reipub. Regni noftri obftriĄi iunt: di£ti vero duo illi Nòb»les,ex coiïiunitate elefti,.corporale Juramentû prafta-bunt: quòd omnia & .fipgûlorum bona juftè taxabunt, & confcribent: ità ut illa vendi aut emi deberent: non habira rarione fanguinis, aut amici-ri», vel cujufcuuq; neceiììtudinis: neq; ex amore, prece, pretto, aut odio nec propter munera, aut pollicitationes: nec metu9 aut timore:^ led purè, fincerè, ac fecunuum Dtum, & Juftitiam. l i i i Quif' T A X. 32Ł S T A T U T A fol.vet* 48* . Quifque autem Palatmus, cum Cartellano primario, & duobus Nobili-bus, ex comunitate ele£lis, initium faciet ejulmodi Taxationis honorum,Feria fe< un ia pod Feilum San£lx Trinitatis proxitna;* & prlmus ipfe capitale dìftriftmn lui Palatìnatus obequitabit: videndo, aedimando, & taxando cu-jufqv bona, à fuis propriis incipiendo: il illa, in eode didri&u Capitali ha-buerit: Ove illa fi ìt h#redltaria»fÌve obligatoria:. Cecundùm indudnâ,difcreti-onem,& confcientia & delcedendo perfonaliter cum libi adjund spadellano Çc Nobilibus,ad fingulasParochias ejufde:didriâû%&ubi opus fuerit,& domi-nis Taxuoribus ità expédiée vjdebitur,etia; ad yiìlas, ipfas, e virates, & op«*. . pi da» litum, pr:ventus omnes diligenter perpendendo & di qu rèdo;. & i-bidem valore, 8ç extimationém honorum ili lus Paroçbiae, vocaro ad fe Ple-bano,. aut ejus C «dario, & aliis hominibus, tam Nobilibus. quàm Plcbe-ijs* omais, ordinis Se flatus, cirçumadjAcentibus inqu;ret, quili favendo: fed umj & confciçjit.â; praj oculis habendo. aç ipfam Taxam, & valore fin-, gulorum honorum ejujdę diilriftus, fideliter çonlcribi & annotaci, fade t. Quo esemplo a li i Cartellarli, cum duobus Nobilibus 'uratjs, ibunt per di (Ir'ô as fibi deputate i 1.1 tous Palatinatûs:- & Taxatione; omnium bonorum, defeendedo ad Parochias, modo prąnsiflo fàcient, &;■ fi deli ter cordcribent» Ibic autem unus Cailellanus poft al ium,/infra ur.ara fuis grat-ia-N'o(1 râR'.egiâ.demereri::fra-, tribus vero iUis dominis.Secul; ribus grat ficąn: Rr:q^ publjc^Cprò cuj s. boi o, llatU: orare tenentur\ope lud non deeife: permiC ruììt; etia noa gr v itina bona-; fuaEcclelìafl:/cav haftenus. femper- libera^ cum, h s. qua;, ad defèolìoné; pbligata, in praefens, Xaxari;- ita ùp bona dpnamoru, Secularium ITaxa-buntur. Et: proinde domini A.rchiepircppi,& Epiicopi, defignąbunt dupsvi--ros Ecclefiad.icos, bpna?i- fid^i, & conicient ^ ad quemlibet PalatinątiMp: qui «nàLcum Taxât ribus, per Paìatinu5,Caft> IJanes, ÒfFlp.ialés» Nobilitatem. eleâis,.feuf eligendi s» taxabuut bona; omnia, taiX* SpiritualjUj quàm Sęculari-um perfonarû: & hi prjmùfn ciiin Palatino, & Cartellano primario,ac duo-bus., Nobilibus. ele&is. Capitale diftrićtum obeq^tabunt-j, per fingulas Paro--chjas; & firnu} cum illis, bpna, ejufde;:diftciô.us.,'taxabunt, & xftjmabi!nt,mo-. do fupra fcr;i p to : fe c 11 p d um D e ù > & conrcientiam3 fublato amore^ (uvtor fed juflè, & lecundùm Peu, ac confcientiam, ac juilum ra« tionis fuse judiciû, bona omnia taxabunt & aeflimabunt» Si vero Taxatores Spirituales & Seculares, inter le fuerìnt difeordes, in taxatione aliquorû bonorum, Spiritualium aut Seculariu: hujufmodi dif-ferentiâ, & qu bus rati on i bus & cauńs quseque pars niteretur, & aflertioue ac motum apimi fui fulciet, deienbent: & ad proximû, generałem Conven-tDm, perferent: revidendâ per NoSj & Conllliarios. np(Vros9 & Juftitia mediante decernenda. Perafta autem in lìngulis. Palatinatibus,. & dillriftibus, eorum taxatione fupra icripta: delcriptiiqi diligenter omnibus differentiis:. lì qux circa eam exorientur: eam Palatini ip^, Caftellani^ & Taxatores Spirituales & Seculares fupraicripti, in lìngulis Palatinatibus conlcribent: ac in Reueltra, leu libros redigent, ac redigi facient:; iliaque manibus, propriis, lubfcripta, Sigillis luis obfignabunt. q_uge Palatini ipfi tetrarum, ad le reci-pient: & nobis afferet, ad proxlmum generale Çonventum;.in quo nos,cu Confiliariis noftr svac terraram Nunçiis, vifis..perfpeôi^^t maturò, perpefis, Taxationibus omnia, honorum, Conllituemus modum & ordinationem de-t fenfionis, Regni, noftr-: qui eide: Regno utjlj%& fubditis nqllris tolerabilis, & ferendus, fit futur,us.. idqvquod nobis in ea ipfa Taxatione boncrû mo-^ derandum, agendu#?r& minuendu videb.tur, tacere & conllituere cum Se^ qatu Regni noflri, i Nunciis, terrarû curabimus,. Quia vero nos terìmus, multa onera, in fuftinendo ila tu. no 11 ro Regio, & expedien dis, Rei pu b, ne-gotiis:: non vifum fuit, Ut bona noflra Regia,.quae Ijbera & non oppignorata habemus,.lubjicerentur Taxationi fupra Ieriptae- quonia Nos pro Officio ac debito noftro, pr.oq; vjrtute ac benignitate noilra Regia, nunquam^ dcelle folemus, nec unqua deeffe volumus, viribus & facultatibus noflris dcf. trioni ipfius, Regni, & fubditorum noitroru. Verùm bona reliqua uo-ftta omnia Regia3.in Sumis. pecuniarum quibufcunq;; obligata, lubjecimus, & iubjicimus, Taxationi fupra Icriptae; qi.ac: perinde Taxari & asflimari de-bebunt, ac alicrum fubditcrû noflrorum, Spirjtualiupa Secularium, bona h sereditaria & obligatorsa Taxabantur, Quocirca vobis. omnibus, Paiatinis, Caflellanis, cxterilq; Dignitariis & Officialibus, ac univerfis lubditls. noflris, tam Spintualibus quàm Seculari-bus, Regni ncllri, pnefentë Conlhtutionem Conventus. generalis denuncia-mus.. Mandamuiq^ v.obis: ut illam ço ordine & modo, ùp prxmifìum eli,diligenter exequamìni. prò fide vedrà, ac grati a nodra non aliter fa&uri. Da-ruAi Cracovia in Conventu,generali, ^eriâi tertiâ proximâ:poft Dominica ^çminii'cere, Anno Domini; 15 27. Regni, noflrjf anno, z i.. T' E: L 0> N- I[ XJj" M». Telonin pojl mortem Vladislai àata, caffantur. Elonia inluper omnia, poft mortem Domini Viadislai geniroris noflrî,C^/fw.y^-fub quacunck verborum, forma» qualicunqj occalìone, in terris, aut a-gei 14^7* quis conceffa,tanquam Rem pub» graviter lxdentia caffamus, annulla- Folio 90. rpust.ôc illorum. e^afti°nem, diflri£lè de cajtero prohibemu5k 7~ełor<:?ą snęmofibjj tpmerèj injìit uat.. ITem de his, qui Telonia- per terra recipiunt^ depofitum efl: qu^d Jura Caf.Ja-eorum, coram Regia Majęliate-requ-fiti producant, fuper talibus Teloni- gel.1447 is, fi quae habent. Etlì quis t^lium Telonia;exigentium inventus fuerit Folioj^i^ Jus aliquod non haberCo0. fed propria, temeritatej duôus exigebat talia: ex-tunc per praelentis Conventus deerieturn^bonaJua,ubi talia exigebat Te-Ionia, amittere debet meritò, pro Regia; Majedate- cofifcanda. contra quos nihilominus. Dominu^ Rex Judiciû locabit:: & prsefîdentes-Jlli, fententiam ferre debeant, juxra difpofitionem artkuli praefèntis. §. SIMILIS.. Quonià depa&atio quaelibet^ alieno feu privato'Jure com- ^lexAnlin miffa, comunem lsederet (ìit veriflmile efl) libertatem: idcirco pro tuendo^^Wf/J0^ jure comuni, libertatis regnicolarum univeriorum comuni accedente con- p0^0 nSt I i i i z - fenlu, T E L. 3 X4n STATUT A fòli vet.-4^6 fenru, Statuîmus: Quòd nova Telonia, nemo Jbcularhim & Spiritualiû, iq bonis fuis conftituet, neq; conftituere audebit; fine licentia,& confenfu,do-nationeq; noftra,& Confiliariorum Regni, in Conventions generali. Severo quifpUm fecus fecerit: talis Jure conv dus,per Nos (uccefiT resq? noftros» jaxta noftrum & Confiliariorû notòrorum arb i tri urn, prïvationis bonouim illorum pœnam (uftinrebh? iti qu bus voluntate fua, ac privatis Jure & au-ftorkate fuis, t wqua noftr:s, lollitiones fibi Conftituit de fubditis noftris, iibertate Juris comunis gaudentibus* Pétrie„ i fi<). Folio 24. &£*i>lïîl9 Qui autem non babent, aut amittunt Liiems^fuper Te Ioni a diu poffeffa.y gratiam in eo J^egiam quœrant. ON habentes literas, aut illas am i tte n tes. % •-> er Tel on i a long0 tepore Sigi Crac, zr4s-. ôrg. Crac. 1510. Fa-liv if. pofiefla, qu&rent in ea re gratiam noi?ram, & fucceflortim nortrorum« Literœ Vefàigalium revideantvr? & fi in i qu ce fUerin t r abr ogentur. XJonìam irà multa lunt Ve&igalium3,feu Tclonloru geiera, per quof-vis intuta: ut his perfolvendis, Rrav ter le ncftri bomines premi que-rantur: Kos eorum racionibus proipicere,atq,- gravaminibus bis exime-re cupientes, certos quofdam Gònfiliarios noftros defìg navi mus: qui YTctt.-» galium io-forum rati 011 e dìligenter infpicerent: & feriem cujulque ti tvic-gii, fuoer Teloniis Pontalibus, aggeralibus. annotarenk ut Nos cognitis o-mnibus & ftneuUs conceffio-dbus, cum confilio S nato rum noitrorù, & al-fenfu Nunciorum Terreftrû, cùm primùm ejus rei łaciendse facu.tas nopis*. dabitur, c|uìe jutòa & légitima videbuntur. ea con firmare.* quas cotnra inulta, ea abrogare pofììmus: providereqv nò in £ od rum onera aliqu^ irapo-. rierentur bominibus, ptaeter Jus & a&quû: neve uiSse polle* fimiles queri» rooniae,aures noftras pervenireiit. Qu& tam en Privilegia, exhibita & o-ften'a efle non pot une, ante Conventi futurum:, in Convencu exinoeri,. <8c. revideri poterunt: De qualibus Lit eri s fit hoc mtelUgendum. TBloneares Litera, dequlbus in aliquot Gomitiis prxteritis difeeptabaj-. tur: ut teilieet hse, qusecunq; inutrles & dąmnolas.- Reipub. fuerint.tol-lere^tur, neceffarix autem reiinquâtur: eo modo in praeO ntibus Comi-», tf'is Cònft;tuimu&: Ut ex illis terminatiombiis, leu lìgnatJonibus,quae in Câ-celìaria no(bi, per aliquot annos fa&x fuerant, Gommilìiones, ad diftriâ:us. confcriberëtur.quarûauthorirate,ante Comitia prima,perComiffarios,ad Câ-cellariam cenfura alïeratur, vel mittarur: quo locorum aliquod Telcnmm,. Aggerale vel Pontalé^eli neceffàrium, utile vel damnolum Reipub.- Sed hoc intelligi debet de hisUteris, & Téloniis^ Aggeralibus & Fon ta li bus; quxcunq; fiiiffent ad placitum noflru, vel ad vitam obtentss, Nam perpe-tuitatis Llteras^ Privilegia,. & poiTJlììones antiquas^ in Teloniis Agp,eralibus & Pontalibus infrmgere, & mutare cutqua^ non videbafur effe jufìùm. Eo-rum autem Comiffariorum confeientia^ licut & limites facientium, aftringi debet. Pofteaquâ autem à Comari is^ alFeretur cenfura^.de illis Iccis; in qui-bu$ illis videretur Telonium, Aggerale aut Politale,;, juftum vel injuftum: tum Nos, cum Confiliariis noftris^ &Nunciis terrarum, juxta cenlura Co-miffariorum, aliquas prsdiftarum literami tollemus: nonnullas vero mode» rabimus, & relinquemus. quomodo fcilitet.tum,neceiìkas3 ac utilitas Rei-pub. poftulabit; Telonium nifi exprefiè literìs T^egiis, inferi batur^ Jur i P^gio refervatur. BI fpecialis mentio, in Privilerrio,vel Infcriptione3.de Telonio fa£ta nots, eft; Juri Regio*re(erv?tum efT: Gogno(cìtur.. ISo-bilitas libera efi ab emnibus: Teloniisì acpœwinique extorquentìum. Item 487.fol.vet. REGNI POLONIA 3*5 T E L; ITem lìcèt Nobiles, per alios prjedeceflores noftros Reges Poloni*, & eo- Joan.Al-rum Privilegia atq; Statura, liberati fuerint: ut Telonia, vel de fale, vel bert. Pe~ de rebus omnibus, in domos,autde domibus eorum duftis^ non folvant: tric.14^6 iub pœn s certis, contra Teloneatores ftatutis, atq; in Privilegi}» delcriptis: Fol. iqo, quia tamen hiolevit Prxjudicialis confvetudo: ut Teloneatores, praemiffis, non attentis, Telonia de Nobilibus exìgere non verentur:.contra quos pro pœnis non definì tum erat, qualiter iVobilis,Teloniisgravatus injuriatufque, afturus eff^t.. Idcirco extendëtes libertates in hac parte Hpbii,im, ^tatut-mus: lit tam de;lale^quàm rebus aliis, cujufcunque generis fuerint, auc in domos. Ni)bilium dudis, ubiq; hi Regno nofteo Telonia minin è exigâ-~ tur. alioquin, Téloneatores fecus facientes, tam pro pœna in Privilegìispri». cribus deknpta, quàm pro damnis Nobiiium,. in hac parte illatis, jureT^r-reflri (ad quod pertinent ratione pofleffiònu, quas videbuntur- obtinere5 ■poffidereq;,) quoti es n e ce lEts s expofe e t3 co n ve ni an tur» ìpfiveròfi impoffef--fionati fuerint^ perionaliter Citabantur.*; &.Citati, in Jure eodem Terreftrì comparere, refpondereq; tenebùcur,.Contra, quos. Oc agendum proceden-domq; ent: ùt fieri conlvevit Judicium cum impolBffionatis» Obtentis ta-dem perlucris, illa Capitanei locorum exequantnr* juxta Jur is. for mam, & aiitiquam conlvetudinem; libertatibus> & exemptionibus Teioneatoribusda-ri minime conivecis5.aut ecs-. excipientibus-, aut tutantibus,,,in prxmiffiso.^ 'Nemo Telonia, & Foralia, ex $piritualibusy &.Nobilibus5 eorumque fubditis e«• xigat: cum quid,pro ufk domejtìcó ernu.nt^ aut Juca vendunt. ficus efi, fi, lucri / caufd emani. Ceivifiam quoque^ ubi velint^ accipianto ITem fît forraffe faepius: quòd Capitanei locorum^aut quia advenx^ aut .Albert. quia novitii,vel i m p o ll^ Ilio n a t i ex i fie n t e s, ta n qu â u r i ll m &. ConWetudi- Pétrie. nUvii localium ignari, novasântroducuut conivetudjues: introitus ftatuen», 142Ó. tes ix exigentis jnconrvetos; & in nonnullis C.apitaneacjbus,ftringétes (ub- FoLciui^ ditos noftros Spirituales-, Seeularefque, ad recipiendas in domos & tabernas: A cervifias oppidorum noltrorû, h\ Capitaneatibu&xonfiftentiu^n. quo pluri-... ffiùm arftarr videtur libcrtas comuçiis* Unde neceffariò Statuimus: Quòd ubilibet locorum nova,&Jnconlveta Telonia, F.oraliaque, per .CapîtaneoSj alioique Di.^nitarios & Offici ai es noftros, àUubditiStnotìrisT.cujulcunq; fta-tus & conditionis esifentibusY praefertìm vero à Nobilibus,.. ad fora, non propter metçaturamyjfed in privatis aftfonibus vepientibus5 ac,etiam Ktpe<* . thombus, picora & pecudes, res. quoqv alias pr-vatas, cujuslibet generis,do-meilicâ, cura comparita^ ducentibus, vendentibufq; aut pro.u|u.,domeftico •> emétibus, exigi non debeant: prout prslenti Statuto exigeoda prohibemus. Ec abufum illu,quo ad recipiendasJdvilLis,.de Civitatibus..&,Qppidis noftris cervilias, quarù Spirituaies ,& Seculares fubditi noftri, Ipecialiter in Brze- . flenfi, Juniviadislavienli, & Radziejovienfi terris3 aliis quoque terris .& di-ftriftibus compellantur, tollimus. & abolemus: perpetuò Decernentes, fta-tuente q; illos & aiios, ubfq;- locorum in Regno noftro conflitutos fubdi- ^ te s noftroSyVillarum dominos, eorumq^ Jubditos,in hac, libertate conferva- . dos: Uc liceat cuiq; cervifias & liquores alios, undecunq. recipere, fume« -re, in villisq; & locis^aljis ditionîs eorums ^raxare & braxari facere,: ac un» ^ decunqr maiuerint, aut voluerint :fumere^ habere^ propinare^ & utifrui3 li° . berè, aolque ornili notòri* & Capitaaeotam 'notòroru, prohibitionis aretòi, ac pœase formidkie. Qui vero ad revendendum alîquia emunt, in civitatibus ,f, Sigifm^ vel oppidis.v illi Foralià folita & licita iolvere tenebuntur.  tebUs. verà , Pétrie, mechanic's, quas fubditi Nobilium ducuqt ad Civitates Jk pppida, ùt puta ^523.Fo-rotis, fcutęlW* cantaris5;& aliis id genus,.Forąliajiiodęrata accipiantur: jux- 29+,a ra aatiqu im conlvetudinem. Multaiuur^qui •exegerintfCelonia^à Nobilitate ,vel Spirjtualibus, $ STatutum de libertate Nobilitatis i folvëdis Jeloniis, per omnia appro- .. rotutiane bani u s.* & infuper pœnam dupli adjiciœus,iu Içcus facientes,. ut fci licet, ./#/.//07. KKkk quantû , Fol. 2. . T E L. 326 S T A« T U T A fbL ver. 4g7 quantum aliquis Teloneator, à Nobilitate, vel Spiritualibus perfonìs, à Te* ionio ab^olutis, pro Telonio extorferit: ejus duplum folvat. Quanx pœ.tâ Judex Spiritualis [oci illius, de Teloneatore Spirituali, per ceniuras Eccle-fiafticas: Secularìs vero loci Capitaneus, de Seeularibus Teloneatoribas, abfq; proceflu Jur s, cognita rei veritate exigat. Quòd fi iplemet Capitaneus Telonium exegerit; il bona Capitaneatus in obligation e tenaerit: cé-tum Marcas de fumma, in ili i s bonis infcripta, amlttar» fi vero fine obliga-tione honorum, Capitaneatum habuerit.-. ptivatione Offìcii puniatur. Et ni;-Mominus. utroq; modo Capitaneatum gerens. iniurìam palio,duplum ems* quod recep t, reftituat, ISIec Teloni a y ne c Foralia^ à. Nobili bus & eorum Jub ditis filtra debitum ex,i?an~ turi aut quum fua vendunt, & ad ujum domejUcum emunt. Si?\fTrun. y^vpìa Nobili tas queritur, Teloneatores modum Teloni i excedere, VoIu« Tetrhov* \ |mus: ut ipfi Teloneatores noftri, tam aquatica quàm etiam tcrreilria irz^.For Telonia exigentes, quando aliquid ultra debicurn à Noosłftate cxege-li® 29+ rìnt: ìd totum Citati, unicuiq; tefarcire & redimere cogantur. Foralia e eia* juxta an ti quam conlvetudinem, & Statura Regni,, non exigant a Ndbiiua-te, & eorum fubdirs: cùm frumenta, & r es fu as domefttcas, ad vi&um ipe-&antes vendunt; aut etiam emunt aliquid, pro ufu fuo dameilico. De eadem it>(ay à Teloniis^ Forahbus, Pontalibus liber tate, pojlremó definì tur * Statuti s priorihus^qua aliqua in parte contrari urn diJponunty. abrogai .>, Sir- Petr*. /""VUoniam magnis 8t frequenrbus querdis fubditorum noflrorum obrui-if3$;.A.2:> I j^Smur, ob multiplicia gra.vacniaar- que Teloniorum quorumcu-nq,* pre* te&i, aut exa&ores, fubdttis noflris, edam bis, qui Militari crdiois; funt, infèrre nofcuntur; ideo ad coërcendam eorum lketiam,facilerc(^ci!i-libet julhtie adm i ni (Irati o nem alFequédarn, Statuimus: Ut quecunque Prr-vMegia pofteriora, Ludovici Reg s Privilegio, univerfe Nobilitati dato, pri-vatis perfonìs, vel Ci vi tati bus, fuper Teloniis, Pontalibus, vel Aggerahbus,, conceiFa elFént, contra publicam Nobilfum Ubertate, in--prelenti Con vêtus per Nos calTarentuf, & ann-ihilarentur V< rum ne qus in ea Privi legioni' abrogatione, preter equum & juftun», grav iri le pretendere valeat: vifnm eft, ut col lat*J& Privilegi is mei ùs a-ppa^eat, qualtter ali quo privilegio puoH-C321 io erra ti derogetur, prfùs ili a difpiceremus. quod etiam in prselenti Co-ventu, magna ex parte fecimus; atque ea Pr viìegia,qua2 videbantiir pubh-£X libertati adverfari, abrogavin.us; alia vevò, quse ad comodami & nec lì tate m publicâ tranfeuntium concefla lunt, in robore reliquimus. Simile Judicium, c>i reliquis omnibus hujutmodi Privilegiò, in proxlmè futuro Con vécu, lumu? fifìuri: & perEdiâ:um puolicum proclamar! maiidabimus: ut omnes, in eo tpfo Conveiu, cum hujulmodi Privilegiis fuis, p erem peone compareant. alìoquin, Privilegiom iuorum ulum perpetuò amiiTuri: ne-' que dt* in ceps ullus, in hujurmodi Teloniis percipiendis, Privilegiis luis uti debebit aut poter t, fub amiffione bone rum: nifi qui literas noìlrasyin pra> fenti vel futuro Conventu, ea de re obtinuerit. Mejrnicolœ cum fuis rebus pr aprii lab ori s iter facientes à folutione Teloni ì funt liberi ÏB'd r\Uia vero ab omnibus Teloniis,pontalibus & Aggeralibus, aliifq,huju(^ 1 em'%^ f nodi exaftionibus, certse perfonae & ordines Regni no(łr/9 pubîie's & antiquis Privilegiis exempti effe nofcuntur^Decernimus.* Ut Prelati, Barone, & Nobìles, ac eorum lubditi, cum rebus quibufeunq; fuis propri i la bo ris, ultro citroque per Regnum comeantes, difpoiltioni PtiviLegbrum, fuper exa£Honibus prefacis concelTorum,non iubjaceant: (ed.per.petuis. temporibus, à follìcionibus quibufvis hujufmodi fint liberi & immunes, Ęui inique Tilonium extorferit^ quo ^judicìo conveniendus^ ^S qua - potna ą^o. fo%vcu. R E G NChriftiani. exceptis locis illis; in qulbùs Capitane!, & Praefe diltri£tum non babet» .Et cùm convi&us fuerit Teloneator, in alfquo JudJ* ~ ciorum» prsedi£torum, injuria fecifie in exigendo aliquo Telonio, Forali,Portali, Aggerali &c. primùm omniû reftituere debe t iliud,quod exegit; dein-, ~ de ei, à quo Citatus fuerit. in pœnaxiiii Marcarum pecunie, & trium diciò,feu OfFicio, condemnarl debeto Nobili s Telone ator^fur amentô fe-purgahìt^ nihil fe-ìriiqut extgijjel IN bis vero Jud iciis. Nobili Citato admitti debet expurgatio» ita videli- ibidem^ cet, ut Teloaearor Nooiiis, iuxtaquantitatem lume & damni- preitet cor- A* %*** porale Jurameutum: Quòd nitiil exegit, nec per fé, nee per quempia â- *' 39 ** lium.- quod eiiet contra Privilegium, & libertaré publicam, ls, etiam mordus. repetendi, à Teioneatoribus indebita exigentibus, in aquaticis & pou- , tium Teloniis pretìdeatibuSj tam in Regno quàift generaliter omniii terra» -rum, JSc-iPalatinatuù Regno Polonie fubje£torum, fervati debebit» ^ Quod de' Itioneatoribus^ idem de Capitane is Jlatuitur» Slmiliter & da Capitaneo loci, qui indebita; exaétione aliquem onerava Ibidem» u rit, hoc, quod lupra lèriptum erit obférvandum. "do ir an s mit ter e v olenti\ impedir i non debet tranfitus** Uonìam autem contingit io pîerifq; locis & fluminibus pontes - extrait ' Ibidem«*/. !ubi priùs transit us non a dm od u difficilis fuit, & nunc quoq; pateat:De-"certrimus^ Ut liberu fit unicuiq,* fìuvium aut locum, quem Brod vulga- -tirer appelant, tra ri/ire, fi volet declinare pontem: quo cafu,cogi non de- -oebir, neq^ prterit, ad loi litio nern Fon talis. Nereo tamen debet hujulmodi tran fi tus, feu Brody, atq; tran féun tes, modis quibufeunq^ & ingenlis impedire aut deftruere: fub poenis fupra fcriptis» Dominu s fi Ex attore m fuum non flatuerit: pro eo fatisfàcer e tenetur» .. Uòd fi Prefeûus feu Exa&or aîicujus Télonii, Pontalis, Aggeralis, Fo- Ibidem7. ^ralium, aut cujufcunq; preftat/onis, in bonis dominoru Spiritualium5Se-"ćularium5 aut Ńobilium quorumcunque5à quocunque, contra liberta-rem publicâ aliquid exegerit, & extorferit: eo cafu, dommus ipfius tenebitur coram Judicio, feu Officio prefato, hujufmodi Exaâorë, etiam apud 1-pfum non areflatum, ftatuere/ & cavere debet, quòd ipfe Teloneator (eu Exador Juri parebit/ & Jure convi&us, fatisfacier. parti modo premilTo» Ubi s vero hujufmodi Teloneator, leu Exa&or, conviftus feu condemnatus, dam-iium & pœnas prefata s, folvcre non poffet: tune Aâcri danum palTo, per dominum in manus, ibidem inftanti tradi debet. Quòd fi dominus Teloneator e*, leu Exaftorem fuum, coram judicio^ vel Officio fuo, modo premi db Citatus non flatuetit: tum in inftanti iple refpondere, & viftus Jure^ parti • iàtisfaceie, fmè quibufvis Exceptionibus & Appellatiooibus teuebitur. &kkk 2, /' Agens v T E I. Ibidem. Ibidem, Ibidem* Ibidem « ìbidemo I SigJfCra, lJ4Jr 328 S T A T U T A fol.vet. 49! Agens de injujlo Telonio^ aut ipje probet^ aut Citato expurgationem admittat* Tem fa arbitrio & libertate A£oris erlt, vel Exa&orì Plebejo Citato ex-purgadonem admittere: vel ipfì foli, juxta quantltatem fudamse, (upec damno iliaco probationem facere. Trobatio feu purgati# Teloneatori^ Nobili^vel ignobili^ qualis incumbit. PRobatlo vera leu expurgatio, tali modo fieri debet.* Quòd Teloneator N ,bilis juret, juxta quantitatem tumae: Plebejus véra & ignobilis, prò lama decem Mircarum metfeciïndus: pro major! autem iumma, metle-ptimus turare debet: Quòd videlicet nihil ab Afrore^ contra libertaiê pu-blicam, exegit & extorfit^ Civitdtum incolte fuperioribus legibus ten en tur* CI vi ta tum etiam ac oppidoram incoi», ubilibet in Regno confiniti, legi lubjacebuat.-quòd videiicet modo fupra fcripto, ad prxtaca judi-da, ôc Officia Ckari,eodemq; modo furi parere, & rei pondéré,. 3c con-demnati fatïsfacere tenebuntur. & ioli Cives prnsfati, Proconful icîlicet cû Confulrbus, (nos Teloneatores i eu Exa&oreS', cor a m prsfatis Jud»ciiv, & Oifrciis, tômiliter ftatuere debebuut & renebuntur. In defe&U- vero ftatutionis, loti refpoodebmit; & Ture vi&:, parti fat;s«-facient. ùt (upra de aliis conftitutum efh Neque poterint ipfi Cives, à prae-fatis judiciis, (eu Oifîciis, le excipere feu eximere.- aut a l Jus iuu r C vde, vel ad quodcunq*; aliud revocare, vi Tore Pr»v:legiorû fuorum. Jurium, coa-ivetudinum, aut libsrtatû eis coneelfarum. quibus omnibus,., in hac parte duntaxatj derogarne: quòd in hac. caUfa, quae mërè ad Oiniiuin feu Judki-13m Repaie perti net, Privilégia in contraria* dilponentia,,meritò illis. iuitra-gari non debeantv For alia non exigantur à vendentibus fuasrrs^ & fibi necejfaria ementibus*. AD coërcendâ vero Hcentibfam Forai mm exn&ionem, Ąatutum oli m S re affimi Joann is Alberti, Folio CIUL in.robore confervandû, D'ecer-mmusf quo cautum eft: quòd à, Kmechoaibus, pecorai & pecudes, res quoq; aijas r rivatas, cujpslibet generis* domenica cara,compar itasi duce-•tious Vcmdentibufqv-aut. prò uftr domeitieo ernent bus, nulla teloni a Fora-liaque exigi debeat. non o beante Statuto noftro, de reous mechanicis di-ijpone;*ite. quod, quoad hoc, lervarl non debt t*. Ęui- damnum à tramfeuntìbus patitury qua.ratione illbt>d teflarì debet: ac quomodo pro damno agore. kTîîâ- frequenter accidit, damna in bonis b tranieuutibus inferri: & oro *!iUs,tra nfeutit s-nonnuoquà plus sequòu gra vari j Statuimus;. Ut hi, qui "in poffcllibn biis- fuis damnutn le recspiife prxtenderint, ab aliquoeo-rum,.q;ii- publico itinere pecora pecudelq; egerintj.vel. cumvcurrlbas, & e-quis iter fecerint: damnumhujiifmodi libi iilaium,% cum. Maiift riuli T^rre-ftri, & duobus NobilibuSj ilaid confpiciant & teftentur: in d.redta vero "Nobilium, vrl Miaifterialis^ cum quatuor^ vel ad mia us- duobus. pi-bei is-ju-racis viilas'illiuSj (eu vicina. Et quod illi^ Miaiflerialis^Nobvies, vel plebeii furati,-pro damno dandum decreverint, ex gat«. Pro qua exaòhone, fi inju-dioiu n Citatus fuerit ille: qui* co modo,, ut iupra Icfiptu.n eft,. ctamnù fe accepilfe proteftatus fuer.t: juramento fuo proprio,, juxca recogniCioae il-lofum, qui damnum codpexerint, Amorem evadat. Simile fuperioribusquiinique extorserit Telonium, ad J^egiam 'Majejlatem Citari debet. T^Amerfi muitùm difceptabatur, quòd Teloneis aquaticis Nobiles fubdi-ti noftri gravarentut: qui quidè le fe(ùt iuutj liberos^ciim bonis luis, non lo- fol.vet. ' REGNI POLONI iE. 325 TEL non folum à Telonîis terrefłribus, verum etiâ aqiL tîcis libères efle exiiti-mant: nihilominus Nos, nolentes in eo cuiquaiubditorum noflrorum quic-qua detrahere, & injuriari, lie eam controvtrfia in his Comitiis defimmus: Ut quicunq; putaret, (e. ab aliquo in aqua afFeftum effe injuria, ut ad prse-lentiam nollram damni datorem citet. Nos autem in ailo termino Cita-tionis^.pollicemur cognofcere: ut quicunq^ fmè Jure, firiè privilegiis & il-legitimè, res, contra libertates Jubuitorû noftrorum Nobiiitatis Regni Polo-nisew detinerct, debitam multa ferat. ut nè poftea id in (eadmittat. Quod autem ad nos attinet, Promittimus:. fubditos noftros ó'pirituales &.....Seculares, in Isbertatibus eorum confervare; neq^Telonia aquatica ex eifdem accipe« re: juxta Statuta, 3c antiqua Privilegia: & hoc ah omnibus rebus propri! illorum laboris: juxta antiqua conlvetudinem, & obfervationem. Cum quibus quidem rebus, Nob lis, qui à domino (no defiuet, praeftabit Jusjuradum corporale: juxta Conftimtìones priores, ut nè poitea in aliis locis, jurandl n e ce iìì ta§ i i ' 1 i m p o n a tur o SufpeJifïo libertatum àfolvendis Telonììs^ rei axât nr, C^iEterum coniiderantes lubditorum univerii Regni detrimenti, relaxa SìrìCn yVimus,de conulio & conlenlu. umverfi SeuatÛs. Regni noftri, &.Nu,ncì-. C c orum terraram, iuipeniìoae iioertatum: qnae e rat ad qainquennium fa- -£ta, à loi vendis Peioniis antiquis: . omnibuiq^ ad priftmum ftatum rei?itutis, v ipiam luipeaiionem peni tus fuitulimuso E.tfidebito? 'Ieloniorum, iu diftriffiu cvnveniatur: Teloniatcr tameii liegi Jatlsfaciat* PErmoti injuriis fubditorum noftroiur('quibus (e per noftros vergai ili, ^ çrnc leu Teloniorum praefeftos, eorumq; Miniftros affici propterea quereba- z ^ * tur: quòd pro pecunia, ratione Tèlonji (eu veéì.igalis iolvenda,extra di- ^ ftriftum & forum eorum competens, ad prsfentiâ noflram Regiam evoca-ren tur) pro vi. de re volumus: ne in pofterum praefeft.; V'eftigaliù & T Telóni), contr i mandatum & prOhìb tionem noftra, cuipiam deferenti, in-cumbat-neceffitas, illud ipfum'Telon-ium feu ve&igal debitum, in diftra'âu & toro deb! tori s competenti r epe-ter e.* nobis vero, Litis peadentia hujuf-modi minime obpeaute, de proventibus Telonii *& Veôigaliû noftrorum, integre refpondere. Nobilitasi quoque terrarum pari fnodo^ab omni «Teloniorum>,&^Forahum folutione, e fi lìbera* D ftippUcationern terrarum Rullìae, Volumus & decernìmus; Ut Nobi- y-lit ìs terrarum lllatum, ficut in aliis terris Regni, à folutione Telonio-rum, & Foralmm, fit libera atq^cexemptaî & in aliis eadem gaudeac liber- ' tate«.. Mercatore*^ qui- nmum -Teionium tramar e diuntur^ una, cum fautori» bus Juis, tanquam pro crimine peculatus^ in rebusM bonis punìantur» CUm in eos leyeriùs animadveni oporteat, qui in fraudem redituu Rei- Sierifm. pub. licentioiiùs dclinqnunt: Decernimus: ConfilTariis noftris cenfenti- Cracov. dus: Quemlibet, qu-icunq; Telonium ad- utili tate Reip. inftitututi3,puta 1510. Fo« à bobus, à ■ utibus, & aliis rebus fimiìibus, tranfire & fraudare au fus Tue rit, li o iĄ,. boves extra Regnum expellendo, & eûtes educendo. Telonio non foluto, pani en dum pro tali exceûu, & crimine peculatus, in bonis, & rebus,ad nos Cuamm, juxta arbitrjum noftrum.° nec, minus eus} quorum permiffione, falcili * vore, T1; IU ??o ^ f STATUT A fol, vet.495 yore-, confitîo^ pmféttim Officiai es. & terrigenas, In fin i bus undequaq; refi-dentes^pro. hujufmodL fraude (iïtfupra) puniemus. q-uandoquidem facie-n*. £es. confenuentes, pari pœna punipnai lun t. F-t hoc Statutum- \c exteii--4,ere debet, non. folùm ad futura^ ied etiam ad preterita, J$p£ ìÌrm n.ojium: %tloniu.Jnyfo.lpm- ab his. rebus%ąh are frate, 8^ recipe^. tfobiles^ 0' fytriMales, à leicnii novi Jol^iane- eximuntiir,. $t£*f4Um' ^^Uand.r.quide. honilnes» MiHraris & Spiritualis flatus, eorurrq,- fubditl,ex iuJbMî°' \ lmq.ni fi cerują. ^.Privilegiis. majorum ppftrpru. ea. gaudeant libert-ate: ut nulla Telonia,. nulla etiam Ye&iga'ia aquatica,Foralia,"Menluralia.a^.às FmhrM) 0mUJtetq^& illorû; homines. ab hi»' omnibus rebus, quaxunq; domi iiloru n alcun tur, i o 1 vere fint; aûriÔM proindeq^ nos vol entes in hoc i* pitto imperli npft.ri, gratiâ erga ìu^ditos; noftros tłatus. Militar is, decVara-«e>facimus, quoq;,( eis, h > nç libata,tck Quìa X^Iqpìw novum, in lim i ti bus. Regni ex.igi folku, no bis. ah»boC tempore, ipfimet flatus Militaris & SpU fitualis^à bobus5qui in domibus UÎQ- u. educar en tur,, vel etiam ab en pris, quicunq; frumêtis iilorû iaginat.l fustini,folvere non tenebirur. Super,quibus bobu s ipfimet* vel Faftotes iiìorQ, qui hujulmpdibpves agent, in cameris, Jusjurandû tacere tcnebuntur. ut ne icilicet in eo.cirt uventio aliqua fieret. fie vìd licer, qualiter in aquatico felonio.Islobiiitas fefe conservare folety per Falotes,, feu feryi tores, illorû, Quod- quidetn CMaffî. & de Boario tributo, alias Opo)vołovpczyzn i e. debet intçHigl De non evehendh merctbus in Òìlejìàm^ vel' in> Zingariam^ fine pr-ofeffìòne • Telò* n.iij prirmm. Statuti pcena iollitur:: hoc vero rur fus, de non transgrediendo^ telo? 'uditiiik muM: annuM cum*pp.Wr. Conjlituitur., Srg*.tetr:. ffcavjotìbus...nodroruoa honiinu injnriis,. magnifq; &. al is. caufis adaôî, ìf3^* vJciKiâis Regni ordinibus, fiigitantibus, Statutu illud, quo pœna pecula-tus re« decçrnebantur, qui ve<9;igal Regni ex bobus debitu fraudantes-, ticçter lînè profelfîone boves extra Regnû propellerent, tcllimus & ahro-gamus: Edfôu autem hujuimodi in ea re, ad Conventum proximè fùturû duraturum, iecimus: Nè quilpia in Ungariam,.aut Silefiam, merces vehe-r^, neve boves, aut jumenta agere, non fołuto 1 elenio impune poffît. Si q lis contra faceret: omnia, qux exportaffet, abegîffètq; ex c vm (To t lîi juf-fimus, nobifq; locò pce -x cedere. Qnòd fi pubUcani, aut Teloneatores no-itri,merces aut boves hujufniodi aiïequi non p ^flTènt; tune vero ut exlftima^. tio fi?ret,Decrevimus: ut quanti boves aut res hx fujlTent, quas contra> no-flruTi Ediôû evehete aIiquis,exportare, aut abigere aufus effet; tantum co-miflTa pœ iae locò, Nob s, (ïvc publicano live Teloneatori noftro, numerare co eretur. fin aute exportâQe fe, aut abegiffe neearet, recenti re non con-vi&us, neque deprehenfus: fi Nobilis eft: tenebitnr Jurejurando dato fe ex-pureare, unà cum aliis aequè Nobilibus. fi Plebejus: probatio contra illum Teloneatori decernetur. Et haec Conftkutio fervari debet, ufque ad alium Conventû proximè futurum. Dc ijlif .vct* REGNI POLONII, 331 T H E. De iilis, qui inter caméras & fines Regni manente s, in oppi di s ultra caméras e- xijientibus, ahqutd emunt, E illis vero regnìcolis, qui intra caméras & fines Regni, cum ^ilefia, Sigifm. Ungaria, & aliis confmiis Regni agunt domic/lium, & in oppidîs ultra Cracov. canneras ex flentibus aliquid emunt, non teuentur cum illis ad can eras îfAO. defeendere: verùm Teloneatores diligenter eufirdiant, in Regni finibus: nè jn Ungar a, aut Silefiam, & alias vicinas terras, expellantur vel educantur. contra facientes vero deprehenfi; boves, jumenta, & res hujufmodl amitrere debent. Si qujs vero Teloneatorum alieni hominu quicquam receperir, pri-ufquàm camera praeterierit: res fie receptas refbtuere, & pœnas in Confti-tutione petricoyienfi éditas, idem Teloneator incurrer. Hœc autem Confti-tutio, de Mercatoribus, & ad revendendum ementibus intelligenda e(>: & non de his, regnic,olis, qui ad ufum proprium qu»cquam emerent. Per hanc autem Çonftitutione noftram^ noiurrus derogatum iri Edifto, de pro'nibito tranfitu, in Ungariâ, & Silefiam^afto., quod, aliaConllitutione noflra mâdavi-mus firmiùs ob(ervari.A T H E, S A, U R A R I U, S A T Q^U E THESAURUS. T)e Officio Thefaurnriorum, 6 Vicethesaurariorum, A Ntiquis Regni Conftitutionibus introdu^um eft rationabiliter,& necef- JJexand lariò: ut Thelaurarius Regni, & Vicetket^urariiis Guriae, lemper eflent. Ąex FoL prout hac teropeftate, uiq; in praefens. ifi^d fieri confveyit. verùm quia nul. Cxiitt, la fuit unquam Cohiljtutione ordinatimi, quod cudibet incumbere debeat ex officio: it^que Statutum eft: Qiiòd Thefaurariijs Regni, quemadmodu Coronas & Thefauros Regni, qua iumajunt omnium rerum maximarum, conleryat: fie fungi debéat Cpnfulari author'tate. Ipfe quoq; Thefaurari-us, ex fu i, rapquâ Privilegiata authoritafe,expedit;jones,condióamina,& ra-tiones. facïervSt^pendiariorû, Curienfium,,& omnium, quibus ratione lervi-tutis, aut fteip. aut Majeftafs Régis aliquid debeb tur, Ipfe etiam Thelaurarius Regni fit unus Magffter Monetarum, pro tempere cudendarum.qui iatis. fuperque eft dotatus cenfibus-, Zupparurti. Ipfe habeat omnem moneta: curam: hâheat quoq^ probatores, feuiptores fuos, ques ipfe (alariet; & ipfe falarietur quatuor Marcis Septimanatim. quod ialarium ex medio Floreni in eu filon e accrefcenti perçipiaf; & ex eodem medio Floreno,. re! i— qins Monetaria officina operariis, & univerfa alia necefïi^ria, ad Monetaria pertinentia, folvet, comparabitv Et quiçquid ex eodem medio Floreno re-fultaverit, folur s lalariis & impenfis, pr«) cudendis, monetis: id totum ad u-tilitatetn Regiïe Majeftat s, ac Reip. tribuatur. In Curia vero Vicethefau-rarius, ranquam Thefaurorù, Curia; Secretarfus, fit? vit probus, modefłus, & diferetus: qui per M~ajeil:atem R^giam prp,tempore confiituetur^ & tene-bitur, à Curia nunquam remoyendus. qui abfa,nte,- Regni Thelaurario, o-mnes pecunias.redituum Rega]ium, & aìjas^updecunq; ad Majeftatem Re-giam datas, in Thefaurum tecipiąt; & illas^ cum confiliq. Officialium & Co-filiariorû Curiae diPpenfibit, mandante Majefiate Regia, & omnia alia faci-et5cum Curienfibus.& fl;'pendiariis: qiix.Thelaurario,Regni incumbunt.. Eo tamen Thelaiifario Regni prsdente, Vicethefaurarius Curia; nihil eorum attentablt, quod ad lìhefaurarjum Regni per ti net: fed cum feientia & confilio Th/faurarii Regni, dilpenfabit & faciet, quicquid debet. Sit autem juratus, & idoneus ad ratipnes publicas^T(erreĄre;s,qiiam priyatas, re-gias; fio ut omnibusvrarionibus, abfente %egni Thefaurario, aç etiam prx-iente, interefTet.- & eorum Regeflra lervsret* dMpenfatores inftitueret uti-ies5 & inutiles,defttueret:Tfaceret44 cum illis rationes.^ ut Majeflas Regia, & quilib.at, eum intelligat-diligenter attendliTe: nè pecunise Majeftatis Re* Ęixy inaniter infìdeliterq;, aut£prodigè difpenfarçnt«r<>a Lliix. 4 T R +0 332 STATUT A1 ^ fol vet. 49$ J{ex Tbefauros colligat: ut in Ęemp* pojfit effe hberalis. Cafimìrus f7Tiì ex debito Regalis munificenti^, ad omnium fubdltoru commodum iii,Folq6* JJ^& profe&um, oculo confiderationis intendere habeamus: propenfior ta-men lolertia circumipeftionis, ad augmenta thefauroruro^ & proventuû Regni noftri incumbit. ex quibus^, Regni. fuhditorum. noftrorû commg*-dis, debite valeamuc providere* De publicispecuniis difpenfandis9 & confervandis.. Sigifm, ^-v^oniam ea, quae ab, omnibus, publics utilitari s caufa con férunW^quû Crac, in ut ex.peditis pro tempore neceffitatibus, quœ upetuerint a i ^utu- Coionati* ras dillgenter conferventur, Statuimus: Ut quicquld contigerit in the-one.i^oj». faurum, de publicis pecuniis inferri, fit illud quidem in poteftare & arbi» Folio $<.. trio noftro, 8s (ucceffbrum noOrcrû difpentandi: prout ut lins & neçeilir s Regni expofcet: adhibito confUio dominorû Cornfìliariorum„ qui taoc nob-f-cum, vel cum eifdë luccefforibus tioftris fûetiat; & terras illius dominom, in qua providendi publics com ) lit it* opportunità* evenerit. Quoi au te, expeditis.- publicis. neceiîitatlbus, fupererit: Decrevimus, ut ferv itur fi ie!i* ter in thefauro* ex quo fi quis aliquid fufrulerit, rapueritve: aut q'iovs modo, i i ufus proprios côaverterit, praefertina ■ fub Interregno.' fraudis & peculatûs, reus judicetur, T H R O Nî U S R E G I U S,. Thronus, Reg i us Jùfii tiâ firm at u r „, Jom.Al*' T^ffionus, (plendor, & poteatia Regalis, & cujuslibet principant-s Majeur/-. Pe— Jfa itacis, tuac: dignofcitur ioter fiieles fuos,,non folùm ,tûtiftunè rob^ra-(rie. Fo~* r*-" vernai etiam velut radiis naturaliffiłnis promipéadbus, els fpléie-iioj?i> ce.! diiTi; p 1rs fîdsi, & benevolenti^ fubiitorm msnajdit: • dumqv, ac j tm cunćhrum Uicubrationû: & med^tationum fuarum, pro eorun ûeii fiicHnvi faorum quiete, tranquillitate, asqukate, &juftitia defigit. Quod ht pr.^e'-puè; dum pro >fide- & : beae valentia, jn Re'-i ia lexcell en t łam -effVrenda^ Iup-lîmandâq; collata, djgna remu lerationis bravia fu's «pfis tribuet naeh' us:, noii' folùm iiv iibertatibus, Jùrib.us, tk/Cùnftìtutl-onibus largiendìs in eadi?rq;;novis: verùsn etiam aliis, per-alios Regęs & Principes, piaxoeifîcti*--ratione inftitut?s, confovendis^, & confirmandis^ Ncque in hoc errat fnb'i-mis Regum & Principia medicatio. Etenim obrervantia fidei, fui m iens origine ex. augmente, s:ratiam |urium & libertatum,.ratio'ìis> & natura ip .1-us. legibus, ft::b liot perfeverat: cùm fav-or & benignitas Prncîpis^ in fuos. oftenfa f'ubje8:os, fie comodati exhiberïq; confpiçitur; utì^eorum neceiïlt s, hooeftas, ac eventuû comuriium lus, ereditar pro tempore & in fanru \ expolcere. Ipfa tandê Maje (las, quìcquìd uiqu.im propterea- deer^v^rit, aut inftituerrt; id ne, labentibus feculis obl:vionis confund^tnr err ^rib-ss, confvevit literarû apteibus conìendare, sviternè (peiinde: ac. v.ivacit>r)memorandum ac d ur aturumo T E M' PLU Mv. Qui 'fint etiam ex Templis. ci Ctsnobiisy capiendi*. Sig. Crac.. |;\JS comune non permittit, defendi ab Ecclefiis, feu remplis," no&unas 1)"43* |fes:etum, & fundorû, feu agrorum damnidatores, liberarumque viarum » ^ ob fé (Tores, feu predone s;: item fuies publicè proclârratos, vel ter in Re^eftris confcript s,.incendiarios, & ] ibertatjs.; Ecclefiafticje. violatorq.s. Tales enim ex TeOTpłis debent capi,ncque detendi» Templayad vota Nobilium erigendaJ Bodzanta.Y?^ uc D'vi nus culîus noftris temporibus augeatur, Promìttimusì Quai Folio ^7. |_j"bicunq; Nobiles continuam luftentatione presbi tero affigliare curaves rint: eidem Ecclefia in bonis fuis fundabinvus ìndilatè. Lccle- * ącj fol vet» R E G "N I P'O L O "N I M 3*3 TE R» Ecclefœ, & Dîonitates Spiti t unii um ac Secularium, circa Jura fua confervan* tur: terrigenis Noòiliòus dentili, abrogatis Expeïlativu. Rimò quidem, quòd umVerfas ssdes facras, feu Ecclefiasy in omnibus Ja^el.in earum Juribns, imaniutibus, &■ libertatibus, ac métis, & dKlinftionibtis Genina. antiquis, quibus temporibus dominoru prsdecelTorum ncftroruiiï Polo- f0, nix Regum ac Dut û frutbantur, Velumns omnimodè conlervare. Digni- ho^fo. rates autem Ecclefìaflicas & Seculares Regni Polonią squo mc do, circa Jura & confvetudines ac libertates ipiorum,fqu% & quas ten poribus Se-reniffimoi û Principum dominorum,Gafimir], Ludovici, & alioium Regum ac Ducom, hseredu Regni Polonia^ obeinebant) dimittin;us ptif fiere, &■ permanere. Quas quidem Dignìrates, cùm eas vacare cor,tlgerit, riuiìi extraneo rerrigens, nisì Nobili, bene merito, & in fama laudabilker^ confervato, i'ili-• us terra, in -qua dignités hujumodi vel honor vacayerit, ( terrse vi-delicec Craccvienfi, tcrrìgenam Cracovienfen : Sardomirienfi, terrigera Sa-ndomi-rienfem: & in Major! Polonia, terrigena Polonise Majpris: & tic de - fingtb-lis terris Regni Polònia) dabimus^ vel quomodolibet confererr us, fuper quibus etiam D'igni catto us-, Ecclefiaftics &Secu4apibus literas Expcdatìvas duUì perfonae dabimus in futurum. & quòd prxói&as Dignit ;tes, cam Ecclefìaflicas quàan Séculares, non dèbemus minuere, nec etiam iutìocare: & , poiiedione?, cen fus, aut falaria3ad eas pertinentia, ablquejuris debito cxa-mińe non auterre. Thefauri Ecclefiarum conferventur» Hefauri Ecclefiarum ut integre conferventur, Srattrmus: ut domini E- Sigifm. pifeopi in civitatibus & bonis noftrisy una cum Caoitaneis leu Tenuta-1 riis noftris: in bonis vero Nobilium collatores5inventaria argenti ..leu-aiiaruni rerum pretioiarum in Ecclefns confcribant. T E R M I N I. °judicia femel in mevfe celebrcibantur, & per quas. E Term i n ìs autem Partie uiar bus fimplicibus, quìa vexationi & turba- foladi siJ tioni ncftrorû pauperum Mil i tum fum us eompatientes, taliter duximus Jag etto'' f rovid.ndum: Quod prxhiti Termini Particulares,non pluries, nifi iemel in- trac. & fra mentem, in quolibet diitn&u, feu Jurifdiftione, alias Powiaty fièri debe- VuTthœ, bunt. In quibus Camerar'i, Jujicum, & Subjudicû, aiiï duo Camtrarli, vi- ią2$.Fo-deiicet Palatini & Succamerarii, eligendi per eoldem^ad alios adjungendi: ha^f. fìnò quibus ju-..iex, & Subjudex, & Gamerarii eorum, non habeanr judlcaridi iaculcatem» Prsdifti etiam Camerari!, feu OfFiciaies Judisii, fic locandi, non ticbebunt alias caufas, nisì proprras procurare: vel ad procuraridû le, deju-dicio levare, ac bonum & confultum videtur: quòd Judex* vel Subjudex^ Barticularibns Terminis perfbnaliter(LÙm polEnt) prxfideant. ficut & in Majori Polonia efl conlvetum. Sed deinceps tantum in anno quater fie bant* ITem Volumus,& Decernimus.* Quòd Judicia Terreftria quater in anno, Cafimìrus luxta priorem concelLon© & admifEonem, ad evitandum inanes expen- tn ias & fati gas*, celebrentur. r Fe^7 §, SIMILIS. Inprimis quonlam crebriufculè contingit, Tndicia nonte- rj o«ti Albert. neri Terreflria: propter ablentias eorum, è quorum authoritaribus genera-lis dependet adminiftratio Juftitiae. idcirco ilatuendum putavimus,& Statui-mus: ut in fingulis terris Regni noflri, Judïcla Terreftria quater in anno eeleLrentwv In Puffi a veró^ fexies Judicia celebranda# TNfuper ordinavimus, & pro conrvetudine obfervari Volumus.- ut in ter- -%• Vrtric. a Mmmai " ris Ruf- 1523•IoL*2 TER. 334. '«y T A T U T A fol. vet. «çoi TisRuHîxXexies in ano Termini Terreftres celebrëmr.nec licebltjudicbus, & aliis ejufdem Officii Officialibus, fuapte fpontè, fine légitima caufa,vel ledali impedimento, (puta belli,aut Conventionis generałis)Terminos differre:fed temporibus inferiùs deputatis, & affignatis (łub pœnis, contra Judices négligentes, &lua Officia non exercentes, ftatutis) ipft Termini Terreftres celebrentur. Quorum prima celebrarlo erit, primo die Feriali poft feftum Epipbaaiaru: il tuerit Juridica: quam videlicet diesDominicus,àut aliquod feftun celebre non praepedirct. Secunda celebratio, poft feftum San&i Mathiae Apoftoli, in Vere, etiam Feriali Juridica prox'ma. Tertja celebrano erit, prima leu proxima die Juridica poft feftu San£B Adalberta Quarta ce-lebratio, poft feftu lanàri Joannis Baptiftae, etiam proxima Feriali die Ju-ridica. Quinta poft feftû San&i Bartholomsei Apoftoli, Feria proxima Juridica. Sexta, prima die poft feftwm Beatom Simonis & JuJae Apoftoloram Juridica, & fic quotannis obfervabitur. Sed quia in O'vitate Prxmlslienfi, ubi fudicia Terreftria celebrantur, Nundinse, fi ve annuale forum, pro Fefto Epiphaniarum peragitur: propter quod, Termini Terreftres Praemislienfes, quiete non poffent eodem tempore Judicari: ea propcer Termini Terreftres Praemislien. poftponentur una 1eptimana> poft tempus celebrationis Terminoru in aliis terris; videlicet incipiendo priœam cetebratìonem prima die poft O&avas Epiphaniarû. & fic deinceps, poft Terminos Leopoli-enfes lemper in una feptimana celebrabuntur. Judicia ubi que y ujque ad Conventum particularem fint. Sigif.Pe- /~\Uoniam abufu quodam inolevit, Judicia Terreftria non celebrari mox, tric.ifsS' V /yt ltcerag de Convenni generali ftatuto emittuutur: (quod fit cum ma' C.2. glìa Juftitise negligentia) proinde Statuimus: ut deinceps tuturis tem- poribus, non obltantibus litcris hujuimodi, & Convenais generaljs pubiica-tione, JuJicia Terreftna ubiq; celebrentur: uiq;, ad Conventum particula-rem, in unoquoq,- Palatmatu inftitutum. Termini Terreftres ter in anno celebrentur.*- quarta vero pars anni Colioquns deputetur, Vide in Tituio COLLOQUIA Folio 56. Neque coram ncque coram Capi tanto ullus Terminus eft Peremptorius. Jlexand T^ M*jori Polonia, ad vota illarum terrarum incolarum, fubditorum no-inRadom I ^ror^ Decernimus & Statuimus; ut coram quolibet Capitaneo, non fit iso Fo Terminus Peremptorius, in primo Termino* nè cnajorìs authoritat>s effe hoCxvi* Puretur Capitaneus,quàm Rex: coram quo non eft Terminus Peremptorl-us, in primo Termino, nisì quis ad hoc fe fpontè fubmittat. Ut Terreftres, vel Caftrenfes, ita etiam Offìciorum Termini, neque reponi, neque fufpendi pojjunt. ____ _ _ _ fufpendi per Judices ad alios Terminos. Qutcunei; autem Judices. & Capitanai, vel Vicecapitanei tales fufpenfiones Judiciorum luâ fpontè fecerint, juxta Statutum debent puniti» excepto,fi tales Repa-fitio ìes, ex confenfu partium fecerit. Et propterea Vicecapitanei, & Judices Caftrenfes, ubiq; debent effe poffeffionati: fub pœna amiffionis Offìciorum Capitanealium.Contra quos Capitaneos,Vicecapitanei & Judices, fimi-liter etiam Nuncii illius terras, inftigare aftringuntur. Forma Injcriptionis, (ujpenfionis, Termini perjudicium, ad interrogandovi^ ftve ad deliberandum, aut ex quacunque caufa, partibus prcejixi. -> Sigir.Pe- luiicium motu proprio, ex certis rerpe£tibus, caufam inter Nobiles A- tricaf23. J&or^m, & B. Citatum,ad Terminos proximos Terreftres cliffert5cum toto Folio 43. ipfius caufae effeftu, partibus praefatis Terminum allignando talcm, qualem hodie habere debuerunt, in praefatis Terminis Terreftribus, hic in N. proxi- D-iC ce- 502. foì^vet» REGNI POLONIA 3^ TER in è celebrandis, nulliùs partis Jure laefo.- imo utrique partium integrò co-fervato.. Et idem erit ad Conventionem. Forma (ufpenfîonis Termini^ de confenfu & vGiuntate partium., NI Obiles A. de B« A&or, & C. de N. Citatus, habent talem Terminu, ad Ibidem, i Terminos proximos Terreftres: juxta ipfarum partiû, Citationem vel Citationes: & totum Aftoris proceftum,& effeftu caufae,quale bodie habere debuerunt: earundem partium Jure illaefo, imo in toto confervato. Secunda dìlatio in Terminis particuldribus, & Collo quiiconce— ditur propter infirmitatem. PErverfa confvetudo, in tranfpofitione Terminorum Colloquii generalis, VI a di s U & Terminoru particularium, à. noftris fubditis ha&enus obfervata ext;- Je igeilo tit. unde diverfa Juramenta, & pcrjuria oriebantur: ac infirmitates fi- Cracov.tf fìitì# allegabantur. Uude talibus obvi^re volent< s,& iniquitati viam prae- Varthce. eludere, de unanimi confenfu Prxlàtorum, Baronu ac Nobilium noftrorurr, 1423.fi?-talem ordine in praediftorum tranfpofitione Terminorum, volumus à no- Ho 42. ftris fubditis fore obfervandu: ut prxdiôis perjuriis obvietur: illicitîsq; di-latione^ amputentur. Decernimus igitur: Quòd Termini Colloquii generala, tal iter in Judiciis terrarum noftrarCt, in pofterum tranfponi & obfer-vari debeant: videlicet quòd primù Terminum, per iìmplicem infirmitatem prorogent: iecundum vrrò per vera infirmitatem, ablque confezione & allei, atione Caoellani tranfponant. pro qua infirmitate, in tertio Termino, fi iupervenerit, Jnramentum corporale praeftare teneatur: Quòd tu ne verain-firmitate fuerat innodatus. Si autem in eadê infìrmitate cafualirer perduret:-tunc terriò poterit iterum facere prorogare eundem Terminu: Quia,pro-ut jacebat m ipia infirmitate huxufq; non convaluit. & nihilominus in tol-lcquio quarto generali parere ftudeat: aut Procuratore certum tranfmit-tere non poftponat. alioquin caufam amittat; Idem volumus de Terminis obfervare Particularibns: quod in eis, ptiuiu & Iecundum Terminos, per fimplicem infirmitate, fubdiri noftri tranfponere valeant: tertium verò Terminum, ab% allegatone Capellanì, per veram infirmitate poffunt & debet prorogare: & in quarto finaliter corporale Juramentum prseftare debebit: Quòd non fiôivè tunc infirmabatur. fi fupervenerit. Sin autem euon, qui Terminum procurât proloneare,eont?gerlt in eadë infìrmitate morari, & diutiùs perf^verare; tunc quarto iterum prolongari poterit. prout fuperi* ùs, de prolongationibus Colloquii generalis eft expreffiim. Hoc tamen de Reo & Citato intelli^ere volumus. Sed A&or Terminu Colloquii genera* lis aliter tranfponere neqneat: nisì primu per veram infirmitatem: & inTer-minis particularibus, femel per fimplicem infirmitatem. rńfim ììì SIMILIS. Item Decernimus: Quòd omnes Terminoru repofiti'o- ^ nés feu dilationes inutiles càflentur & minorentur. Nam repofitio & di- ' 0 lstio Terminoru, fi fieri debet: aliter non fiat, nisì vera infirmitate -allegata. Ft ìlle, cujus nomine propofita extitìt, jurabit cum teflibus mettertius: & litera Judicis, more Terreftn pfobaKit: Quòd pro ilio tempore & die, habu-it aftionem vel Terminum pro Maj ori. §. In Judiciis non recipiantur dilationes Termini, praeterquàm Infir- Cafìm.iii. mirate, de qua primùm per Juramentu conftare debebit. In fecundo autë inNiefzo' Termino, in Terminis comparere & refpondere debebit. wa. 14 Fo Ito St quis fe ivfcribet, Terminum non differre.. 0 10 ^4* ITem fi aliquis alicui fe infcrihet quameunq; rem evincere feu ratificare, Qonfvet. alias Zyfzczyć: & infcribet fe Terminum non differre,alias non reponere: terrœCra-talis non poteft Amplici infirmitate Terminum differre, alias repcnere. Fol.,122. excepto vera infirmitate: pro qua debet jurare juxta Statutum, quia fcili-cet vere tum infirmabatur. Mmmm z De trans- \ T E R. 336 foi» vet. 504 Si gì [m. jPetric. if^S'Fo l'io 33, S T A- T U' T A" 'De tranfpoptione Terminir vera in firmi fate; TTem fecundum Terminum, tanquam PeremptoriG, poterit diFFerre re-po ereq; idem Citatus- vera infirmiate, à Deo permiffa: per certù Nuocimi fuum, "Nobilem poffefïionatum, ejuidë terre-, ad fudicium miffum; jura urus tnetcertitis di&us Citatus, in Terminis fequentibus-, cum aliis du-obus paribus {us2 conditionis: Quòd tune cecr»poris fuit'infirmus,vera infirmi tate à Deo permiffa: quando fibi Nobilis N. Terminu, vera infìrir irate à Deo-permiìTa, repofùir. SI vero Gitatus reponens, in Termino fi b* allignato non compar uerit: permi'erir^ fé in lucro condemnari: & poftea coraparens; in Termino Co-cl ta tor lo ad fat'sfaciendum, negaret fe reponere ììli Nobili com>filTe: extùc, juxta fuam negatrone, mettertius jurare debeb^t: Quoi iili Nuncio Tuo re-pofìtione banc Termini minime comiferit. Pre-ftito autem bujufmodi Jura-mento, idem Citatus ibide mox refpoodere t enea tur fuper Cicatione. À.£bo-ris Si autem di£fcus reponens,negans hanc Termini peremptorii repofit'0« n"m,iuper fuam allegata, egritudine, modo premi ilo non jura ver it: ' vel fe à Tergi lo hujufmodi Juranaenti- abfentaverìt: tałis* fuceumbtt in caula iua ipfo fa&b. t Ulteriore» verò diladones ejufde infirmatati^ pen i tus amoao abrògamus. Termini dilatìo per fimplicem infirmi fat'rm, Afrori' non conceditur: Jed in fa* ci en di s documentis conceditur. Midemi IFDem voìumus de Aftore intelli'zi: cùm Iìceat Adori quod St Reo: pre-Iter fimplioê- infitmitatem,que A&oribus non convenir, co quòd A&ovcs Temper habent Terminò^ Peremptbriost & propt**r hoc, femper deoent effe ad comparendu paraci. Pòteriotr tamen & A&oresy in1 raciendis» gocu-mentis habere dilatione: cùm Citato id ipfum fit permiiïum. Unus Groffus Jolvàtur à dittiti one Termini ^ vel Cafjatìone in fier ipt 1 on is. 4 B dilatione veròTermini vera in firm ita te- yelCafTatióne Infcriptianis-,non t\ nifi unum Groffum, ratione Mémorial i s-, «Se pro noia, Notarli Termfcres &Gaftrenfes exiganti fub pœais, la Statutis ptioribus^ contra eos ian- ìg.Crac Tfjz.B.i, Œonfvefu, Crac. Fol. €xxińi„ jÊe%antâ4 Folio i. Dilatìo pro major i. I Tern dum ali quis differt Term inum Pro majori, dicens: Quia in Jure a-Ho Pro majori naberet Anionem*, danda erit dilatio, propter majorem a&tonem* aitamen Ter-mino adveniente, iole differens Terminum» proba-bit Literis tcftimonialibus judlcialibus: Quia Pro majori hąbuit tunc^Afti-one n. Qui bus fi -car uerit: amittet caulam? pro qua Citatus,T^rminum pro majori dtfFerebat. Dilatìo pro majori» kUartum Terminum Judicia confervant interdum Pro majpri: (qui,quo-®»d dii ittonem, fit u! ti mus; qui Terminus^ Pro majori poteil difterri' •ante verim infirmitatem, aut polh Quòd qui dem Pro majori, jus commu ie difFinit'fic: dum in alio judicia terre cujuicunqi Regni Polonie, eodem die, pro ne^otio majori Terminum haberet Citatus. Tamen quan-d- cu iq-Terminus Pro majori recipitur, fit u'time dilationis. Cujus edam natura & proprietas, i fio modo declaraoitur, Citatus, Terminumqi Pro majori reponéns, eodem die debet habere coram alio Judice Terminum,, Pro majori iumma: quàm lit AQfio, occafione cujus fit dilatìo majoris. judicfo,ubi tu ne fe afferebat,. Pro major! A&ionem. habuuTe, fub Sigillo illius judick». in qua Hteracon-tioeatur Aftio, cum quo, & pro quanta fum ma moc caafa maj >ris ver-tebatur, Quacn teftimoaii lite ram, .fìc producet Citatus^ in Termino, per dilatìo-^ 55ç.foî.vet. RÉGNI POLONII- 537 T E S, dilationem fibi dato:& non iuccumbetin dilationerinquìeruspro majori fa-ciendo. Sedfì literam hujulmodi non portaverit : aut portatam, in aliqua parte ec-rum, que debeant contineri, (ùt prefertur) iufiifFicientem produ. xerit; tunc citatus Anionem fuam amittit, & totaiiter perdit. reelamatione Ter minor um> ITem Voìumus: Quòd reclamatio Terminorum non debét effe deinceps*, Cafim. IH\ nec fit neceffaria - Sed Termini, & Colloquia, parti bus affignatis Judica- Folio 87. buntur. quia Termini & Colloquia erunt peremptoria^ pro partibùs con (li-tutis celebrandi. §. Qui fe recipit ad munimenta, nec probat» caufa cadit. Vide in Tit-MUNIMENTA. Folio 19^. §. De dilatione feu tranfpofitione Termini in Colloquiis. Vide in Tit-COLLOQVIA Folio 59. S Terminus pro hereditare trium feptimanarum affignari debet. Vi-de in Titulo CITATIO. Folio 48. §. Terminus facionatus in una feptimana prefigi debet. Vide in Tit-ARESTATIO Folio 13 §. Terminus ad dislimitanda bona Regalia & Nobilium, duarum feptì. manarum effe debet. Vide in Titulo ^BONA REGALIA. Folio 30* §. Terminus ad Conventum generałem dies fexta poft ingreffum Re^ gium. Vide in Titulo COMITIA/FoIìo 6iy T E S T A M E N T U M. Tefiamenta, non de Immobilibus, & hcereditanis bonis; fiedfiolùm de bonis M&bilibiiSy aut Ęegaitbus condantur. PTetatem fanôam opprimere nolentes, fed eam fummo favore prof equi Sìgif.Crac cupientes, Decernimus: .Vt teftamenta condantur, juxta veterem Con- ifio.fiol.u ftitutionem , ex more antiquitu^ fervato, de bonis Mobilibus ; Im-inobilia verò bona, tam bxreditaria, quàm oppignorata ( nè defenfio Rei-publ. minuatur) Teftamenti ordinationi fubjeÒa minime effe debent. fecus de bonis Regalibus. Eadem enim , propter ReipubL commodum,. nobis. in parte, vel in toto, Teftamento legari poterint. 7ejlamenta contra hoc òtatutum fa&ay irrita Junt* rT^Eftamenta, contra <5tatutum per Nos antea editum condita, deinceps SigiT. Pe~ X non confirmabimus; & qux confirmata funt, Jure impugnarì debebunt^ tric.ifi#. j De Foro, ac forma Tefiamentorum. Folio 25. rr^Eftamentorum verò caufa, utriufque Juris, tam Spiritualis quàm Secu-X laris debet effe, exceptis illis, que effent injure Seculari fada.. E a e- SìgìfiCrao nim in eodem Jure cognofci debent. nisì forte aliquid in eo Ecclefie, vel irte 1T4Ì*. pios ufus, & mifericordie opera legaretur. led nihil Juri Terreftri fubje£ttirv contra Statutum legari debet. Hoc eft autem teftamentum mixti forLquocì coram publico Notario fieret: vel qui illud propria manu fcrìberetr vel coram aliquibus teftibus, pref^rtim Nobilibus, faftum effet, hoc tamen efle debet liberum Nobilibus, non autem civitatum incolis. Et pro talibus po-teft Citare qui vult, ad forum Spirituale, vel Seculare : ad quod aliquis pertinet. hoc in ejus voluntate ftat. Sed Teftamentum , quod aliquis cora Nobis, vel coram quocunqtie alio Judicio, aut Jure Seculari Terreftri, Ca-flrenfi Civili, Villano, Advocato, & Juratis faceret.-tale omnino ad Jus Spirituale non pertinebir; neque nomine illius potefi: quis conveniri, cora J"u* dicio Spirituali, excepto, fi aliquid Ecclefise, & quod contra Jus Terreftre non effet, legarerur. hoc in ejus voluntate erit, ad Spirituale feilieet vel Seculare Jus citare,. T E S T I $» Si tefii Excommumcatìo cbjiciatur* PER experientiam didicimus: quòd fententia Excommunicationis in pro- Cafi.Magl ducendis teftibus, malitiosè plerumque confvevit. opponi, ex qua oppo- 136$. Nnnn ' fitio- Fol. Xvii; TES; j# 'S T A T U T A. ^ foi. vetj^or fîtione, pullulât opprefîîo veritatis. Unde circa hatic exceptîortem (icduxi-mus Statuendum: Quòd cum aliquibus teftibus produccndis, fuerit objefta exceptio Excommunicationis: producens teftes eofdem , ablque (oœcaufae i asilo ne, aïios teftes (fi poteft) nominandï & producendi plena m & liberarci ïiabeat facultatem. SI vero no» poterie alros telles nominare, vel habere ; ptxt er<"6% qtatbte objicitur fenterctia Excommunicationis, Vol u m as: quod is, ad ciîjus ircftarctiam fuerint Excomrminieati, debito modo, fciîicet curo fufficienti fidejuiToria Cautions, veî Juratoria depofitione cum reverenda y aut fatisfa&lorce requiratur, & petatur.- Quòd eitdem teftibus Excommuni-catis, ad perhibendum tantum m od or teftimonium, & fubvemendum veritatl (nè Veritas opprimatur)beneficium abfolutïonis impendat, Quod fi Exco» muraicator, praemiffb modo petftus pro teftimonio perhtbendo, benefici uro denegarci Abfolutionis/hupfmodi poftularctes, Veniam & Abfoluttonem f quantum ad Deuro, cenfeantur obtinere» Volumus & Dece**nfmus; quod extunc, abfque vuîneratione caufx, teftimonia eorundero teftium per Judt-cem rçcipiantur: &habeant iplorum teftimonia firmitatem. . De Teftibus confati g uine isy & probattone Contracłuumy & Venditionum. Caft,Mag* ^"""^Onradus à Do min 5 co domurn vendicabat: & ad fuam intenttonem pro- Folio 18< bandam, Conradus fex teftes, juxta Judicis mandatum produxit. quorum primus teftis Jacobus.* alter Petrus, ipfius Conradi comparer, & mediator, feu amicabilts compofitor., in eadem caufa. quemipfe Dominicus, cùm telles in Judicio fecundùm confvetudinem nominarentur, neglexit impugnare : nec hujufmodi confanguineitatem objicere. Demum circa teftium Juramentum, opponendo prxdi&us Dominicus teftimonium di&i Pétri, pro-pter profetarci conianguineitatem, conflanter afieruit non valere; & fie di-cebat, fe caufam eandem obtenturum. "Nos confiderantes: quòd amicabi-les Compofitores, feu mediatores, confanguinei effe confveverunt: DecLa-ramus in tali cafu, teftimonium prsedi&i Pétri pro Conrado vaiiturum. Notarié Terreftres, fi ve Caftrenfes, pro teftium depofitionibus très Grojf. acci pi ant. Cap. Mag . QXatuîmus: Quòd Scriptores Judiciorum, de teftibus producendis, fi feri-%^6%.rouo ^{jere & obfignare eorum di£a oportebit, recipiant très Groflbs. Officiâtes vero, à producente tefies, quaiuor Scotos accipiant. Ibidem. lTem Volumus: Quòd Officiale», de uno producente teftes, habeant qua. ltuor Scotos. Forma Muramenti Teftium nemutetur. Ibidem. TTem fi Offrcialis, aliàs Woźny, aliter formam Juramenti Teftibus dixerit, J quàrci eft mandatum : & de hoc convi&us judicio fuerit : perpetuò de O ffi ci o deponatur. Si tefii ignobilitas objiciatur. <5ir. Ve- verò Citatus five viftus, aliquem teftium indu&orum in Termino Ca-tric! i<22. ^ peftrii, fuper "Nobilitate inculpaverit, volens per hoc Limitationem iplam folio lo. A&ori impugnare, vel prxpedire.- extunc pro tali inculpato, dabunt teftimonium alii teftes, illi videlicet quinque, fimplici verbo; Quòd eft pofit s-fìonatus: habet videlicet bona Terreftria; & habetur pro Nobili, Inter vocinosi & fervitia bellica cum Nobilitate peragit. & tale teftimonium luffici-et fibi protunc/ quòd videlicet debet admitti ad Juramentum, cum Aftore prxftandum- Tamen Succamerarius refervabit fibi cum inculpatore Juri-dicam aftionem, in foro competenti profequendam. TRIBUNATUS. Novt Tribunatus abrogantur. veteres aure beve meritis Militi Lusfvvt còferetidi Sigif.Pe*, rAEcernimus: Ut novi Tribunatus, quicunque funt à nobis ubilibet infti-tric*ifś8* U tutì 4 non diudùs quàm ad mortem modernorum poffeflorum durent. B.Z+ qui- t. REGNI POL ONI JE. 539T V T* q,uibus ex hacvita fiiblatis, Tribunatus quoque ipfi extinôl cenfeantur. No-vos deiuceps nulłos conftituemus; & antiquos bene meritis, aut emeritis Militibus conferemus. De Tribunatibus, fere Stmilis. QUia etiam Bellico fervido Tribunatibus non parùm decedit: omneshos Sigif^Aus;-Ttibunatus, poft annum 1598. inftitutos, abrogamus» antiquis autem , 1Ą0 * v juxta hoc ipfum Statutum fupra pofitum, dilpenlabimus. quin etiam & eos, qui Caftris carent, caOTamus: tantum autem eos, qui Caftrahabenf,in robore reiinquimus. TORUNENSES. . Torunenfes navigationem Gedanum nè impediant* QUodque Torunenfes non impediant, neque areftent, aut retineant na- 1{exAlber> vigatites: iilis violentias ullas tacere non prxfumant. à quibus eos tu- Folio $8. eri poUìcemun fic ut Gedanum quifque libere atque fecurè fluitet, per Torunenfes minime prohibitus aut prohibendus. T U T O R) Tutor ut nihil ptrpetuum, de bar editate puerorum dijponet: fic neq; iUà limitahit CUm pater decefierit pueris reliftis, ipfis ad annos légitimes nondum e- r r v> r ducatis: Tutor iplorum, non potelt haereditatem ipforum vendere,nec j?'l* \[ * gades limitare, nec ipiam haereditatem aliquo modo perdere, quia fi ^ fecù? fecer t: pueri ad annos diferetionis pervenientes, haereditatê fuam à pofieifore viceverfa habere, & lucrari pofiint; nec ipfis aliqua prxfcriptio allegati poilìt. JLicet Tutores debent refignare bona pueris, poftquam naUi fuerint annos if. A?-men pueri^ ante annum 2.4. non pojfunt tlla bona alienare, abfq; confenfu ami corti. ITem quemadmodum ex Statuto communi, Tutotes tenentur fefignare Confvet bona puerorum, dum habebunt annos 15. pueri vero bona fua accipien- terra-Cra• do, uti debent eis: fie nihilominus Jure fit provifurrî; ( prout fieri confve- cov. ifo$t vit) quod ipfi pueri bona vendere, obligareque non debeant, fine confen- Fol. 120! fu amicorum, conlanguineorum: donec habebunt annes 24. tranfaftos. Tutor, de Cenfibus, ac jumentis indomitts tantum rationem reddet« MUltotiens contingit: quòd pueris in erpbanitate conftitutis, aliqui, qua- f r fi eitdem compâtientes , iplcs nomine Tutorio in curarci recipiunt, & ldJi in villis, & praediis bonorum , tam Majeftatis Regiae^Spi-ritualium, &Secularium perfonarum : quique in civitatibus & oppidis fovë. tur inconiideratè, non advertendo qui bus ofnciis vi&um quaerant; qui exin-de certis temporibus prxdatum, certis vero temporibus lervitum exeunt, in villis melïïs tempore falaria exigeâtes gravia- Statulmus: Ut fub pœnis quatuordecim Marcarum, totiens quotiens fecus fa&um effet folvendis,Cives & Oppi datif noftri, & quorumlibet fubditorum noftrorum,cujufcunque ftatus & condîtionis exiftentiuro, non foveant in Civitatibus & Oppidis hommes taies: qui ad annum integrum fervitîum non haberent; aut Officlu aliquod non gererent, de quo vi&um colligerent. & fimiliter illos, quiabl-queUteris tetlimonialîbus, à domini s locorum recipiendis, illuc (e conférant. Et licèt Oificia quidam fint inter illos: quae îpfi Cives, pro eorum vi&u, habere gerereque confveverunt, per labores, Scfuffragia feptimana-Itum fervi torum: pro ilîfs feptimanalibus lervitiis, inquilini domorum affii-mantur. perquos fuppleatur defe&us apud iliosrqui non diatiùs, quàm pro certis drebus fervi tor es con veni un t. Pœna contra Rujłicos Vago$. 'Sipifmun O^ftieì vagi, qui ad diem tertium, poft fuum in civitates vel oppida in-fe*r 1 10 t* gre^um, fervitio five artifìcio fe non applicuerint, Volumus^ & Statuii/ xxiiii tanus; ut per Officium ( ivile capiantur, & detineantur: vïn&ique com-pede, ad facrendos aggeres & foCTas Civitatum vel arcium adhibeantur. nè: & furta, vel latrocinìa ex eis multiplicentur: & Nobilitas, fervorum & labo-ratorum penuria prematur. id quod & aliis omnibus in bonis fuis facete li-cebit, JÇmethones verôy Hortulant, & eorum filii^ à àominis fuis profumi *>er Capitane-os vel per Civile Officia capiantur. Dnu s vero eofdë repetens duodecim grojfi folvat. iSVV//!Crac /"^Onfulentes commoditati rei communis domeftiese Regnï noftri, (quje Iflir A l' plerumque fugitivorum colonorum, feu Kmethonum, vel filiorum eo-1 rum malitia ita defraudamr; ut multi fubditorum noOromm> ex defe- £lu laborantium & fervitorum, in laboribus neceflarris negligantur;) Statu-îmus, & Decernimus: ut quicunque colo tras feti Kmeto, Hortulanus, leu quivis aiiusfubditus, vel filii eorum, invito vel ìnfeio domino fuo, in alie. nas provincias fugiens le transferat: per Capitaneos, & eorum Vicefgeren-tes, denique per Officiafes civitatum, &oppidorum, ad quae devenerint , capiantur^ & capti, operis fervilibus adhibeantur tamdiuv donec dominus de* ^ïi.foLvet. REGMI POLONII. 34l V E & detenti vel detentori^, illos inventos repetierit. Repetente enim domino fubditum, & docente illum effe iuum 3 Capitanei, & eorum Viceigerentes, vel civitatum & oppidorum OfFiciales, illum extradere debent irrecusè: re-ceptis pnùs ab eo, qui lubditum luum repetit, duodecim Groffis. quos illi pro opera & diligentia, in detinendo fubdito adhibita 5 tolvendos fore De-Cernimus. De furtis probibendisy & vagis céércendis. ITem ad continenda furta, & vagos homines còércendos, Capitane!* loco- Sigir. Ve. rum diligenter curabunt: homines otiofos & vagabnndos, nullifque fer- trjCm vitirs autartificiis addiftos, in fuis Capitaneatibus perquirere, & cohibe- p0[j0 re. Nobiles vero, in bonis fuis taies còérceri per Capitaneos y permittant. aRoqui, Citati illos coram Capitaneis flatuere teneantur» Delaicis et mulieribus, mejfis tempore de Regno exire prohìbitis. QUoniam quàm plures laici, &mulieres, de terris Mazoviae, & aliis ter- Joan. Aib. ris Regni Polonia, Silefiam, & Pruffiam, meffis teir pore fe tranfferre Tetr.14^6. confveverunt; quo fit, ut in terris Polonia, laboratores & fervitores haberi Folio 1^3» non pofFmt faciliter; ita que Statuimus: Ut omnes taies, de terris Polonise, &Mazovise, extra Regnum laboratum euntes y per Capitaneos, Tenutari-os, atque "Nobiles, &loeorum dominos, Officialesqueimpune retineantur: retentique, laboribus Regnicolarum applicentur. De ei(dem Rufticisy extra Regnum laboratum non mittendis. ITem nè Rullici extra Regnu exire poflent, pro juvandis aliarum proviti- Tralati ciarum laboribus: per Capitaneos ubique prohibeantur:&alìis quibufeun- Petr.izoi. que eritlicitum eos impune retinere , & ad ulus fuos, etiam fine mer -Folio 112. cede, ad unum menlem redigere; ita tamen^ quòd menle exafto ad propria revertantur. De fughivi s ad Silefiam, à Capitaneis arcendis. \fOlumus: Ut Capitanei arcium finitimarum, Ruflicos omnes, ex Polonia ç. y in Silefiam vel Unearìam fugientes, aut fe conferentes, tranfire non 7S1lTnuJl-permittant: fed eos contlneant & arceant; fecundù Statuta Regni noftri. l^S' l' VEND1TOR SEU VENDITIO. In venditione bonorum, confanguinei teftantur. COnradus àDominico demum vendicabat: &ad fuam intentîonem oro- r r M bandam, Conradus fex teftçs, juxta Judicis mandatum, produxir. quo. Jò f 'féà rum primus tellis Jacobus: aLter Petrus, ipfius Conradi compater, & me-diator, feu amicabilis compoiìtor, in eadem caufa : quem ipfe Dominicus cùm telles in ]udicio lecundùm confvetudinem nominarentur, neglexitiml pugnare: nec hujufmodi Confanguineitatem objicere. Demum circa tefti-um Juramentum, opponendo prxdiftus Dominicus teftimonium ditti Petrì, propter prasfatam Confanguineitatem, conl?anter afleruit non valere: &fic dicebat , le caufam eandem obtenturum. Nos confiderantes ; quòd amicabiles compofitores, leu mediatores, Confanguinei effe confveverunt Declaramus: in tali cafu, teftimonium praedifti Petri pro Conrado vaiiturù! Venditor oflendat hareditatis limites: & intra très anno s y & très vienfes , emptorem tueatur. EX confvetudine, & Ture antiquo fervabatur; quòd vendens haereditatero, 7 ir emptorem per très anios, &tres menfes, ab impetitione quacunquead £!/•/ interveniendum & liberandum eundem fit aftriûus. fed quia multoties " eontingit: quod vicini illius venditae haereditgtis, quorum limites etia ipfa Ooo° con. ac 44 VIP* 342. s T A T U T A fol. vet. corrtfaftrrrt^ infra prafaros très anno? & très menfes * emptorem vexare poftponunt ; donec Vendi cor &rnterceflor, Prafcriptioae emptioriis e va dat." ( qua eìapfa primo, emptorem pro Imitibus. inquietare, non formidant : licet vendidorri praefentes extitermt} eapropter Votumus & Statuimus: Quod cùm al: qua hœreditas emptori per vendrtorem oftenditur, vicini iltnìs h aere Gratis peremptorem, cum -M billeri al i evocentut: quòd illr oftenfioni iti— terfint. qui fi venire noiuerir t, ficper Minifterialem vocati: & infra tresan-nos, & très menfes, poffeflbri quxftionem pro limitibus non moveant.- tunc poflfelTor ad probationem five emptionis, cum teftibus admittatur; Pra&fcrip-» tioneq ne tanti tempori» juvabitur* §. Qui vendit aliquid, uxorem habenj, eandem fłatuat cum duobus a-itticis, de linea patema proximiorihus r ut venditioni confentiant r Vide la TituLo UXOR. V I D U A* Viàua dotata quid tollat: & fi alteri marita nubit» Cafi.Majr. ÇTatuîrnus: Quod marito mortilo, uxor circa Donat ranem, & Dotera, 3c VisLi\6$* ^quadlbet Parafernatîa, in pecuniis, gemmis* lapldibus, & vedi bus fupef Folia 29. extantibus, Ôtremanentibus* debeat remanere. Ipfa autem mortua, ad liberos (fi îpfos habuerit) prasdi&a omnia bona devolvantur. Qnae mulier, habendo pueros, fi alium vìrum receperlt, ve! recipere voi uertr, Decerni-mus; quod tan tum modo ad eofdem pueros, omnia bona paterna! ia integrali ter, cum alia parte, iptos in dìvifione concernente , qurorumlibet honoru maternalium, in quibufcunque rebus confinant, abfque aliqua contradiction ne devolvantur: &cum alia refidua iuorum honorum parte^ maritutn aceipi. at, juxta fuam voluntatem. Vi duo, dote, Dot alit io tantum poticttur* \ D aboie&darn damnofam confvetudrnem.r qux ha&enus Inter fubdkos 4Z' jfV noltros, fotùm ex communi ufu fervabamr: quòd uxor, marito mor. tuo, tu fede viduali ( contra quandam antecefforis noftri ConlHtutionem « qux incipit, Statuimus&c.) remanens, omnia bona poffidebat: propcer quòd nonnulla bona pueris, vel proximioribus, per inadvertentiam, & mala ipfo-rum procurationem, annihiiabantur, & defolabantur; linde talibns obviare volentes, Statuimus de cxtero; Quòd uxor, marito mortuo, tantum Dòte & Dotalitiû non Jbabeat, alia vero bona, in quibus Dotem, & Dotalititt non habuerit, puerìs,. vel proximioribus tenebitur relìgnare. Vidua^ qua bona Mobilia toltit, 'Jflad.Jag. ¥ Icèt etram antìqufttts per antecdflores noftros, in quodam Capirti lo Sta» folio 42. Li tutum fît.* quòd marito mortuo, uxor donationem, & Dotem,& quìdi-bet Parafernatîa (videlicet in gem mis, argento, veftibus, & pecuniis) habe-at, & teneat .♦ tamen quia non modica damna, per hoc pueris evenire fole-bant: quapropter de confitto & confeofu Pradatorum, & Baronum noftrorìà omnimodè Statuimus; Quòd uxor, marito mortuo, folùm circa Paraferna-ìia dometlica remaneat: thefauro videlicet, pecuniis, & argento, equìs ma» gnis, cum omnibus armis, equireis exceptis: quse omnia ad pueros devolvantur. Déclarantes infuper.- quòd talis mulier, circa omnia pecora, & quas-vis alia, quae in dote lua & Dotalitio fuerint, una cum equis ve&igalibus ^ quibus tempore mariti fui vehebatur, remaneat» demptis veftibus, & equis parvis, in valore trium Marcarum, mariti defungi; quae in sequalem fortenii fçu portionem, domina cum pueris cedere debebunt, & dividi cum effe6hi; De orinili nuptartim v ir ginu m ^ Maritis mortuis. Confvetudo f Tern dum aiiquis copular fibi matrimonialiter virginem, feu ;puellam , & ierrreCrac» ^ prìvatur vita, non reformando eidem uxori : extunc talis uxor acciplet Folio 12i, pro Orinili Marcas 30. autIpoQeifionem, ubi trium Marcarum eiTet proven» tus; buibebk tamdiu, donec fibi periolvetur Cnnile, tenendam. quae non te** v , . netur fi4fohvet REGNI POLONII: 343 V1|/ netur equitare de bonis, ubi eam markus morte reliquit, alià^ Odumarh ut-que quo dabuntur ei, aut triginta Marcae, pro Crinili: aut trium Marcarum proveotum, alias cenîum* fìbi conftrtuent mariti fuccefTores. Vidua iexennio prsefcribit. Vide in Titulo PRiESCRIPTIQ. folt 211, V I JÈ, Mereat or per vet ere s vias 'tranfeat* ITem Prohibemus omnibus mercatoribus ; "Né cum rebus, & mercimoniìs £afimt fuis, audeant per novas vias & loca tranfire: fed juxta Conflitutionem di- tr^ vx memori», Domini Cafimiri fecundi, noflri praedeceflbris, antiquas ftra• p0n$ pi. tas obfervcnt. alias, omnes decreto buie contravenientes, Permitfimus & Decernimus à Capitane© noftro capi.- & bona eorum omnia & ùngula^ noilro infìfcari tbelauro* Capitanei fecuritatem viarum défendante DEcernimus.' ut in illis terris, in quibus Judiees ab eorum Capitaners SinfSrac conftituti Officia exercent, îpfos terrigenas & fubditos nofìros, itine- jfoj.fol. 6. rijmque ac itinerantium fecuritatem, juxta Juris formam, à vlolentils injuriantium défendant, ad folutionem vero poenarum* qua, çx judicato de-bentur> eofdem compeliant» Latitudo publicarum viarum, quomodo. eft conftituenda* DE via quoque fœpè fuit dilceptatum: dum aîii feminantes, aliî xdifîcan- SivifXrac tes, partem ilîius occupare dieerentur: non fine gravî euntium, atque \f39l asjentium Injuria. Ut itaqne hxc quoque, de via publka occafio difeè. ptandi tollereturŁ recipimus nos, datis ad praefeôos arcium & civitatumlJ-terîs, mandaturos illis: ut finguii eorum, adjunâis fibi duobus ex Equeftri ordine viris induftriis, & eorum perîris, latitudinem vrae ubique conilitu-ant, & déterminent: fecundùm difpofitionem Statuti, de hoc editi. Ne vite public^ & Teloniar declineiitur% IPfi etiam Capitanei prohibituri funt negotiatoribus ; quòd nonnisì viis sjpjfhfQ+r confvetis, & publicis ftratis, Telonia & publica loca non declinando, va-dant.* lub rerum, qu^s per obliquas vias vexerint, privatione. Non per Marchiani, f&dper Glogoviam, cum mercibus eatur: fale Ducj s Sto lp en fis excepto. COnftïtnîmfcs etiam in eodem Conventu, occludendum effe tranfitum >sirir]łid-tam univerfis Regni fubdiris, quàm etiam extraneis mercatorîbus, per -1520* Marcbiam: cmnefque negotiatores, fub omnium ipforum honorum a-j^QiiQ 2y. * îriffione, in & extra Germaniairu euro quibufcunque mercibus ,& bobua^ via prsefatâ ire non debent: fed e a via, per Głogoviam, & alia loca, qua antiquitus ire foli tum eft. Sed quoniam in terras Domini Ducis Stolpenfis, per novam Marchiani ire hinc inde folitum fuit; "Nos autem nolentes,nec notlrisnec ipfius Domini Ducis Stolpenfis fubditis, & aliìs mercatoribus , nesntiationem &tranfìtum hinc inde prohibere; volentefque quantum pof-fibile Jruerir, boc prohibere; utnemo,tam in Regnum nollrum veniens , quàm etiam ex eo tranfiens, aliqua Foca Domini Marchionis attingeret : & hìc feire non vaìentes, debitam locorum pofìtionem, per quae tranfitus u-trinque commodius poffet conftitui: committimus Magnifico & famatis,Lucìe de Gorka, Caftellano Pofnanienfi , & Capitaneo Majoris Poloni» generali, cum Confulibus Polnanienfibus confìituere : & publicare tranfitum ,« & loca: per qux tam ex Regno noftro, per terras & dominia ipfius Domini Ducis Stolpenfis, quàm etiam ex ejus terris & dominiis, cum mercibus , (fale tamen excepto) & pro aliis rebus, pro quibus ex ufu vel neceffitate eos in Regnum noftrum venire contigerit^ eadem via, & non aliis obliquis tranfitusj pateat. fub mercium, & equorum, fecus facientes privatione. Qui viam iplam évitantes, ubique locorum prohiberi, & areftari poterint. Qua Oooo Z hujuf- v i M. U4 ST A TUT A W.wtçitf huiufmodî Conftîtutfonem, praefato Domino Dud $toloep(ì, ipfe M unifici!? Lucas de Gorka literis luis declarare debebit, ut fubditis luis haec pu-blicari facîat: prxcipiatque, pro bona vichiitate , ut le in ea re hoc mo o gererent; &cùm dominia fus attigerint, ut fimi liter eis per ipla, vi am collimar, & defignet: qua poflent tranfire. In Siìefiam cum mercibus progredì, vel tranfìtum permitterej capitale efi¥ SipifCrac rjT quia noti verentur plurimi, prohibitionem vix in Siìefiam multiplid-1/27» A4' |[jbus modis tranfgredi, in contemptum decretorum & mandatorum no-ftrorum, & in peffimum inobedicntise exerr plum; volentes tam cuftodes quàtn etiam negotiatores, hatic ipfam prohioitionem noftram tranlgredi-entes, coercere; Statuimus cum univerfis Confiliariis, & terrarum Nuncw is: Quòd quicunque deincepscompertus fuerit, eandem prohibitionem no-iìram, tranfeundi cum mercibus, auc frumenti qualibufciinque. in Silefia, ultra, fines Regni noftri tranfgrefïhs effe; & capite, & bonis omnibus puni-ri debebit. Qui vero non fuerit in tranfgrediendo deprehenfus: fedvelfur-tirn, vei conniventi^ Capitaoeorum tranfgreflus, & dehinc domum rever-fus* fi teftibus idoneis convi&us fuerit, eam tranfgrefîionem commififfe; Pœ-na capitis punietur. Si autem quìfpiam Capitaneorum permiferie aliquem, contra ipfam prohibitionem no dram, in Siìefiam tranfire : & Capitaneatus fuo Officio privari, &alia, qtiae nobis condigna videhitur, animadverfione puniri debebit. Si vero fuerit Capitaneus, qui bona noftra habuerit oppignorata: perdere debebit, abfque ulla Ipe veniae, fumtnas omnes pecunia-rum: quas in ipfis bonis noftris habuerit infcriptas. ea "emque bona ad nos ipfo fa&o devolvi debebunt. Qoòd fi Bur rrabius, Vicecapitaneus, aut No-tarius Capitanei, modo fupradifto excefterit : & idoneo Testimonio convi-ôus fuerit: quòd aliquem contra prohibitionem noftram, tranfire in Siìefiam permifiift, quovis colore, & prsetextu.* ilium ejus dominus, vel evincere, vel ad pœnam capitis & honorum, nobis extradere debebit. Atque hu-Ic Conftitutioni, & decreto noftro, univerfi homines, tam noftri, qua lub-ditorum noftrorum, Spiritualium & Secularium, fubjacebunt : nec quilqua exemptus efle debebit. Regni incolis via in Ungctriam & Siìefiam prohibetur, non externi s. $w(. Ve~ À ^ evitandas magnas infecuritates, injurias, & deprxd-uiones, (quas fub-tric!if38* no^r* ^nco^s Regni Ungarias, & Ducatus Silefi», annis fupe- q j " ^ " rioribus incurrerunt; & adhuc fuftinere coguntur) de confenfu omnium or-dinum, in hoc Conventu congregatorum, Interciicimus, & fé ve rè prohibe-Iîîus; IJt nemo fubditorum noftrorum, ad Ungariam, & Siìefiam, cum męr* cibus, aut pro mercibus, & rebus quibufeuoque ire & profięifei, aut inde in Rcgnum noftrum merces quafeunque invehere audeat; fubamiffione rerum, & mercium earundem. Relaxatio autem ejufdcm occłufionis, à nobis fieri non poteft; nis) in Conventu Regni generali. Verùm permittimus: ut Nobilitas, & Mercatores,boves, quos hac hyeme aluerunt, extra Regnu, ita ut prias, ulque ad feflum San£tee Trinìtatis proximum, depellere pof-sint & valeant. Liberum tamen erit Ungarise, & Silcfix incolis, cum rebus, & mercibus quibufeunque, interea ad Regnum noftrum venire: & ex Regno, cum aliis quibufeunque rebus , fine quovis impedimento, ad fua re«* dire, non obftante hujuTmcdi occlufione; quse duntaxat ad fubditos noftros pertinere debet. Hxc autem prohibitio relaxari non debet per nos;(ùtfu-pra diximus) nisì in generali Conventu Regni, cum confilio Ordinum, tum in Conventu exiftentium; neque ulti fubdito noftro, libertatis literas,contra prohibitionem hujufmodi, ad Unganâ, & Siìefiam, vel inde cum rebus & mercibus corameantfi & tranfeundi a concedemus. quas etiam con- ceGTas 517.fol.vet. REGNI POLONU. 345 VIO. cefifas efFeftu carere, &res qnafeunque abhujulmodi impetratoribus libertatis du&us, fifco noftro fore applicandas, Volumus & Decernimus. In Silejiamy & Ungariam, ingrejfus prohibetur: quoufq^ de indurii s utrinque cagno Je a tur. c UM de occlufione via: in Silefiam difeeptaretur: tametfi fubditorum no-ftrotum poftulationes, apudnos faftae, erant varix: nïhilominus ex co- Craco.ifĄf muni Coniiliariorû, noftroru & Nunciorum Terreftrium confilio, in eo flatu reliquimus negotium. Ut hsc occlufiô, & inhibitio viarû, tamdiudura-ret: quoad injuria, & damna, pro quibus cum fubditis Régis Rocnanorum fubditi noftri utrinque experiri debent, tam in Silefia, quàm in Ungaria iarcirentur: & per CommiOfarios utriufque Regni, Juftè fin i ren tur, &compe-farëtar. Et tamen hoc quoq,- Coafticuimus: (ut meliùs haac inhibitio viarû provideretur) ut videlicet Capitanei,in confinio exiftentcs,fnb amifRone Offi-cioru fuoru, diligenter hoc euftodiant.* ut praeter hanc inhibitîonem fubditis noftrîs nihil licere, neq; illuc equitare permittant. hoc infuper adjiciendo: ut ve&ores noftri Theutonicorum merces, neq; ex Polonia, neq; in Polo-niam ducant: fed ut ipfi mercatares Theutonici, fuas res & mercimonia, tam in Poioniam,quàm ex Polonia ducant, & vehant. Et quicunq; Capitanei hanc inhibitionem dlligenter obfervabunt: taies mercimoniorum, in pœnam commiffî cadentium, à tranfgreflbre Conftitutionis accipiendarum, me« dietatem habebunt: alteram vero pro nobis; toi lem us. V I O LENT 3 A Fidenti^ etiam per que m lik,et fdmulum cit anturi. fed alias% per Minijhrialem^ POGîbilitas hoc di&at ratìonis: quòd Judices, in exercendis fuis Judiciis, Calimi. habeant Uios, certo s. Minifteriales feu OfFiciales- Qiiapropter Statui- yisiiciœ mus; quo i penitus nullus Judex, per aliquam aliam perfonam, quam 1-, 68. Folio per certum fuum Officialem feu Minifterialem, faciat & expediat fuas Ci- A tatioaes: Milites autê luperrares, per literas. excepto hoc;, fi aliquod crimen in Jud i ci o,, vel in curia Judicii, recenter & de novo committatur: tunc pro hujufmodi crimine, per quemlibet fami Harem, ccntratales liceat fieri Citationes.. De alt qua re violenter recepta. Tem fi quis violenter m an te Ilu m fuum^ vel aliam rem proprîam quam- Ca fi mir i cunque, alicui autb ori tate propria recepente Jure repetendo, cum pœoa Mag. Fo• (ex Marcarum, eandem reftiruere teneat-ur. h°28- Uebomine pauper e y divi tem pro* violenti a citante. Tem cùm pauper divitem pra violentia Citar, dives per teftes debet & ' poterit fe espurgare, alias, juxta vioientisL quaLitatem debita pœnâ , a0* Wladarius, aut fimiliaris, domino iuo non deferendo Juramentum, te- ' 9 neatur fe cum (ex ceftibus expurgare» VIRGO ORPHANA. Fìrgo orphana, pofl defponfationem fuiy trib-us anni s & tot i dem menfìbus pr œfer ih it, contra 'Tutorem fùum.. I^Raacìlcus neptim iuam Luciam, iti infantili aerate conftkutam, orpha- çan ^îav" nam, cum bonis centum Marcarum valentibus, tuendam & fervândam, Vi sii.1-68 in fiiam accepit curam* Tempore vero proc edente^ ipfam ( dum ad- r0j hue effet minorenni^) de viginii duntaxat Marcis-dotatam, marito tradidit* Deinde (lando cum marito,, poft quatuor annos, eadem Lucia, prorefiduis bonis,haereditariis reftantibus, ultra praediftas vigmti Marcas, Francìfco fuo avunculo, & Tutori movet quxiftionem.. Francifcus autem refpondit: quod içngo- tempere poil contraôum matrimonium, per quatuor annos videli- , cet, nunquam fuit monitus, pro rebus, vei pro bonis praedi&îs* Nos itaq; talibus v alentes calìbus pruvidere, declaramus & Statuimus.* Quòd praedi-Q,x Lucìa, poitquàm cum marito fuerit Uve fteterit, per très annos,& très m,eniintra, eofdem ad caufam non provocando: five fît minorennis, five major,, de caetero non poterit, nec debebit agere, pro qui bu fçunq; bonis vel rebus refidujs: obftante Obi- termino irium annorum, &, trium menlium rack tuta 1 tate, & PraelcEiptione. Si Tutor nubilem virpinem non maritato, '■ u AStuti» & doiofłtiti homièum perverforum, qui omnia in pejus Con- Via disi. vertere & interpretati non formidant, viam precludere cupientes,San- JareL) cimus; Quòd quicu.nc|; nomine tutorio, aliquam vel aliquas, pueitam 14x3-^43. vel pueiUSj Jure Ąffmitatis, cum bonis h ajred i tari is ipfas ex fucceffione paterna conthigentibus, kuconcerneotibus, jam puberes atque nubiles, ad defpojifaridum. fervant, eas. nolentes maritati: in hunc finem, quòd; bona ipfarum diutiùs valeant obtinere,. feu poiïidere: Decernimw quòcl tales virgines,iìcdt pr^rnktitur adulte, porerint &.valeant de markis fibiipfis pro-videre,finè ejufdem patrui leu Tutoris vol.unta.te, & affenfu: tamen cum conferii, & conlìlio aliorum amicorum. aut patruorum, aut avunculorÛT nec in bonis ipfarû. privar! pot.erunr, vei fraudari, non obftante quadam Conftitu-tione nollri antecelToris: quae incipit: QUicunque vero? vìrginem, &c. ut fupra de vjolationibus virginum. De violatione., virginum, £> opprejjione vidu.arumy & mantatarum. QUicunque vero virgini, feu vidu£, vel conjugat^, in campo, fylva,do. Cafi.Magì • mo, aut ubicunq; opprimendo, violentiam fecerit: & virgo, feumu-j^/t 54. lier, evadens violentiam. opprefforis, ii infra triduum adviiiam vicinio-rem venienSj feu in villa exil\ens, ad villanos clamaverit.- plorando, vel lacrimando, narrando fibi violentiam effe iilatam:. &. figna oppreffionis in ea apparuerint manifefia: & fubfeqaenter juraverif in gratia noftra, ami-corumq; ejus, idem oppreffor exiftat. & hoc, li de ejus clamore di&i villani fuerint proteilatL1 Si verò virgo de opprefììone aiiquem accufaveric Pppp2 calum- VLA. 348 v , s T A T U T A foh calumnlosè: & in ea figna non apparuerint oppreffionis: ex tune fi is, que accu (a vit, cum fex fu# conc îtionis hominibus fe expurgabit: extunc ipfa calumniatrix, cujufcuaq; flatus & conditionis exiftat^ poeuâ debita cafti-getur, V I S. JVè quis res quoque fuas vi répétât. fuit.May.TTero fî quis violenter mantellum fuum, vel aliam rem proprram'quâ-VisLi%6Ì. j^cunque, alicui authoritate propria receperitr Jure reperendo, cum pœ-jfolio 28♦ na fex Marearum eandem reftituere teneatur* De vi y in via public a commtffa«, r r M MT ^taxîrie certa menfura & régula, de pœna, quac confvevît noftro fîfco, iaji.Mag ^ five noftr* camera? applicarl, (quai. Siedmdziefiot à\c\t\xt) habeatur,Sta-ytsl.isos* rui m us: Quòd tantum in quatuor cafibus, in Statuto deferi pris, &non tolto 15. in pîuribus, nollrx carnerx applicetur, Ex his autem iecundus cafus efb uoi aliquis de violentia, five fpolio public» dratae, accula tus fu eri t: & de-» tecerit in fui expurgatione* Tune enim volumus: quòd in praemiffo ca-fu, praedi&a pœna noftrae camerse appticetun òi die for enfi in via fit visj CaJi¥Maç» /l Artiniis» conqueritur de Nieolao: quòd die for end, in via pubi ica, fîbi Visl.izóg* IVJde pera o&o Scotos violenter rccepi-fler. Nicolaus varò- as g abat: in-Folio 30, jufteqv fe ab eo accufari afïerebat: cùm eandem pecuniam non ami-fiCTet: nec libi recepta fuitìfetv volens fe tantum fex te il i bu s, de hoc ex-pur gare. Nos in tali calu Decerntmus, cur> duodecim teflibus fide di-gnis, non pa udori bus, fieri hujufmodi ex pur g a ci on em.. Vwlentusy nifi convincatur, expurvet fe*. r r nr TJR^terea ut calumniis via pracludatur, ftatuimus.* Q^òd fi aliquis; bon#, Ca fi. Mag. I ^•arn3d^ jn juciicium pro qui busti bet violent is. evocatur, A&or teneatur, Vi s 1.136%, quod offerir comproDare. alias Reus taiitummodo propriojur àmen-FoUa 16f, ta le valeat expurgare. V L A D ARIUŁ Vide in Titulo VXLLICUS* Folio 3:47% v U L N A. J8c ulnatim, aut tal enti s mer ce tur in vilIh, Capitan et prm>id'eant% exceptis tamen pecwdibusy & pecoribusr ac frumento♦. Negati at er e s etiamy vìis publicis eant.. PRovidere volentes tndemnitati oppidorumj, &eorum fubdicorum, ïn quorum pracjudicium mercata in villis fieri confveverunt,. Statuimus, x „ & Z>ecernimus: Ut Capitanei locorum, mercata in villis, per publicas. X)W/Ju ' ptoclamationes exerceri probi beante 6c maxime, nò in vi i lis* & exteris loeis, qui bus, fora ex Privilegio non funt conceiTa,. ulnis & talento fiat rerum venditio. fecus faci entes, per rerum vendi rioni expofvtarum re.ee-ptionem puni an tur. exceptis frumento, pecorìbus,, pecudibulq;. lpt1 etì-am Capitanei probibitun (unt Negotia.torib.us: quòd non nid vìis con-, (Vetis, & publicis ftratis, Telonìa & publica loca non declinando^ vadant-^ fub rerum, quas per obliquas vias vexerint, privatione.- U N I O. Rex Dueatus ad ferenda onera Regno uniate Stgìf. Cra> n compertun ab omnibus habeatur; quòi virtus unita forti or (alidi-1 fio.fol,fi* ^|orqy elle confvevit ipfa divila: Promitcîmus nos opera n daturos: ut Ma- 525. fol. vet. REGNI POLONIA. >49 U N X.* Magnum Ducatum Lìtvanise, terrafq; Pruffix, & alias terras,' în finibns Regni conllflentes, ad unionem redîgamus: & quantum Poffibile faftu erit, onera omnibus communia communiter ferenda, AÎmulq^ monetam sequa-lem communiter recipiendam inponemus: praelernm cùm Conventum u-triufq,- dominiis praefatis ad hoc perfìciendum conftituerimus. §. SIMILIS. Cùm variis exemplis doceamur, vires in. unum colle£bs3 Sięif.Crac multò plus pofle quàm difperfas: &.videamus: quòd unita vìrtus multò fortior eft quàm divifa^ Ici nos diligentiùs animo noblfcum revolventes: cùm vidéamus Regno noftro majora nunc & graviora, quàm unquam an-tea pericula impendere: qaò faciiiùs ea à noftris noftrorumque cervici-bus propulfare pofTemus: Omnia nos fa&uros pollicemur; ut quibus pof-fimus rationibus honeflis, Ducatus noflros Litvaniae, Zathorien: & O-fwiecinen. atque unà terras nollras Pruflise, eò adducamus, ut(quum in Regni noftri periculo, (uum quoq; periculum agi vìdeant.: neque hoc ruere polEt, quin fll3Ł quoq^ ter^ eodem labetadatx motu concidant) omnes fuas vires, cum Regni viribus conjungant. Quòd fi; potens ho-Itis vim aliquam nobis inferre conetur, conjun&is animis, &copii& ia unum calleàis, faciiiùs eam arcere poffîmus* §.SIMIXJS. Cùm fubditi Regni noftri Poloniae, ex comitiisgeneralibus, c. . ante annum Petricoviae habitis, tam per Nuncios^ quàm per literas, nobis tum Vdnae agentibus, à nobis peterent: ut Ek)minium noftrum, Magni Du- zf4b catus Litvanise, cum Regno Poloni» uniretur: tam bello contra communem hoitem fuftinendo.- qùàm etiam in ałiis negotiis,. & paftis antiquis, vicinix, ac fraternitati hinc inde confervandse* caufa pemeceflariis. Et quamvis tum pro ratione poftulationisipfis refpondifTemus: attamen cùm in praelentibus Comitiis Regni, confultando de perpetua defenfîone,contra potences hoftes, utriufque dominii noftri,. tam Regni, quàm ipfìus Magni DucatusLitvaniœ, cum Con(ìliariis noftris, & terrarum Nuntiis Ion-giorem detenfionem Regni, nifi annuam conftiruere non potuimus: pr«-tereaq^ ad Co-ofiliariosMagni Ducatus noftri Litvaniae intimavimus: ut illl eciam hoc anno confimilem defeniîonem, cum Regno noftro Polonise, contra communes hoftes in finibus tenerent. Interfm autem Pollicemur Confîtiariis noftris, & Nunt is. terrarum Regni Polonias: Quìa hoc anno, fubditos noftros Magni Ducatus Litvanise adducere volumus, ut confimi» lem defenfionem cum Regno Poloniae contra communem hoftem in finibus. tenerent. Quod autem ad pa£h, feu Infcriptiones, & Conventus ipfius Ducatus, & Regni communes attinet, in eo nlhil certi adhuc facere potuimus. Qiiandoquidem Confiliarios ipfius Ducatus circa nos non habui-mus: attamen hocrefponfi ConSliariis noftris & terraru Nuntiis dedimus, quia cum aliquid utile,dignum & perpetuum in Regno conftitueretur,facili-ùs nobis e lier apud Confiliarios noftros Magni Ducatus ipfius hoc obtinere.-ut illi iimiliter, causa Reipub. fuse, & Regni, ad confimiles Conftitutiol nés contentitene quod cùm fiet, Pollicemur fubditis noftris Regni Poto-niîe: quia volumus Confiliarios Noftri Magni Ducatus Litvaniae, ad hoc ducere, ut illi etiam in omni re non minùs fibi, quàm Regno utili, in bonoq,-ordine, &Conftitutionibus ac defenfîone eifdem confbrmiter convenirent* juxta pa£ta,,feu infcriptiones, ac Privilégia ant?qua> iqter utraq^ dominia fada Ôc recepta. Magnus Ducatus Lì tv ani Regno Polon i ce i ncorporatur* IN Nomine Domini Amen. Ad perpetuarti rei memoriam. Debitores Vladisll' fumus ipiritualis alimonia; falutaria illis pocula miniftrare: quibus praz-Jagel. & fidenres temporalium commodorum praeftamus fuflPragia: ut quos ad cor- Fitovdiin poris neceftìtatem fuftentamus: falutìs etiama ipfis, quantum noftra fufflcit Hrodlo. facultas, minifteria porrigarnus. nè dum teporalibus infiftimus profeftibus, ifoo.f.izf. vitae commoda negligere videamur. Et unde dona benedizioni^ & bra- Qaqq Tiuai m N I. 350 5TATUTA » fol reti vîum expe&atrms femoiternum: inde vitae detrrmetîta feodamus: & pr«-mïïs defttroti adoptatis, nulla laboris noftri." commoda confequamur, jtex errant §. Expédie perquirere, & debita attentare ratìone: ut dum homlnibus im-debet medi- partimur carnis beneficia, meditemur: quaiiter ipfis cœleflia praebeamus tari} ut fub" alimenta: & quos in hoc fecalo tranfitoriis rerum condimus cbplis: illis ditti fais via viam aeçernae beatitudinis demonflremus: quatenus & hic noftrae munifi-atern* beati- centiae cognofcant praeftdia: & tandem future gloriae compendia, per exer-tudinisdemô. cjtja dire&ionis noftras appréhendant, in omnium falvatore. Proinde nos fret. Vladislaus, Dei gratiâ Rex Poloniae, nec non terrarum Cracovia, Sando-mirix, Siradiae, Lanciciae, Cujaviae, Litvaniae Princeps fupremus: Pomerania, Rulîlaeque Dominus & haeres, &c. & Alexander: alias Vitovdus CupitLîtva- Magnus Dux Litvanix, tieenon tefrarum Rufîiae Dominus & haeres &c. fiosinfideCa* significamustenore praefentium quibus expedit, univerfis, prœfentibus,& tboltca novi- futur{S5 praefentium notitiam habituris: Quomodo terras Litvaniae, & ea-nr *Jfumpta rufI1 incoias, noftro fabditos dominio (in quos faepe liberalitatis noftrae joUdan. manum extendimus, & profe&ui ipforum intendentes, multa frequenta, ûàemCatho- ^aturn & conditionem eorû femper ftudu'mus facere me iorê) ferventi de. la*funt o" cupiëtesinafsuptae fidei devotione jugiter folidare& fondare. utipfos ver a Domini Altìffimus (quo praeftante lumen fidei per noftram operam receperunt) ad Reris Polo- iaudem & honorem fui nominis, & ejufdem fidei Cathoiicœ angmentum, yioYutti coti' gratiae fuae chariimate confirmaret. verfi. §î Cùm eos faepè munificenti^ noftrs donis refecimus, fummopere af- Cocedit Rex fe&amus fpiritualtbus gratiis refovere: & per quaeq; légitima ftudia & la-folo. Litva- bores id fervent',iu> mincipare» §. Qui ut fe in fidei conftantia commodi. wis,veluti no ùs exerceant; & crefcant de virtute in virtutem, jugum iervitutis, quo vis Chnftiahactenus fuerunt compediti, & conftri&i, de cervice ipforum deponentes vis, Privile-"& folventes, ex innatae nobis benignitatis clementia, îpfis libertates, im-gia, ^f^"munitates, gratias, exemptiones, & Privilegia dari Cathqlicis lolita, jux-& libertates continentiam Articulorum fubfcriptorum, tenore praefeatium concedi-Catholicts & largimur. Et primo, qua mv i s eo tempore, quo almo Splritu io- darifohtas. fp|rance, fidei Catholicae recepta & cognita claritate, Coronarn Regni Polonia* affumpfimus: pro Chriftianae religfonis incremento, & bono ftatu, Magnaseli- & commodo terrarum noftrarum Litvanîas pr?ediftarum, iplas, & cum ter-catçLitvanu r s ac domioiis ipfis iubjeûis & connexis, prœfato Regno noftro Poloniae eu Jus Te^ appropriavimus, incorpora\ imus, conju^ximus, univirpus, aJ.juaximus, risfibt Anne- confederavimus, de confenfu unanimi nollro, & alionim fratrum noftro-%tsi Regno rum/ ^ omnium Baronum, nobilium, Procerum, & Bojarorum, ejuldem poloni* efl terr^ Litvaniae, voluntate accedente & aflenfu. Volentes t imen terras incorporâty. prxc{j^as Litvanix, propter hoftilcs infulrus. 6c infidias, Cruciferorum, & m comitato. e|g adha2rentium4 ac aliorum quorumeunque inimicorum (qui profitas ter* riri 9 oj i- Litvaniae & Regnum Poloniae demolir? nituntur, & in ipforum deftru-UcilfuTac' Mionem machinantur) in certitudine, fecuritate, & tutela melioribus repo-fertths refi- tiere/ & e^s perpetuum commodum procurare: eafdem terras, quas lem-łtere poffint, Pet cum P^eno dominio ac Jure mero & m^xto, haftenus habuimus, & ha-bemus, ufque modo à progenitoribus noftris, & ordine genitura, tanqua domini l/gitimi, Baronum, Nobilium, Bojarorum voluntate, ratihabitione, & Confenfu adhibitis, praejifto Regno Polonia iterû incorporamus, invifee-ramus, appropriamus, conjungimus, adjungimus, confederamus, & perpetue ann^àlmus: Decernentes ipfas cum omnibus earu dominiis, terris,Duca- I çs tibus, Pnncipatibus, Diftriâ:ibus,proprietatih9,omnique Jure mero & mixto cc *'lt (ljot Coronae Regni Polonia perpetuis teporibus irrevocabiliter & irrefragabiliter li cl'm U ber- Temper effe imitas. §. Cxterum omnes Ecclefias terrarum Litvanix prae-taubuscJ im- di&arum, tam Cathédrales, quàm Collegiata?, Parochiales &-Conventua-mumtatibds ^esi videîîcet Vilnen: & esteras in eis ereftas, erigendas, fundatas & fun-fun canfer- dandas, in omnibus ipfarum libertatibus, immunïtatibus, Privilegiis, exe-vantur. pt o ìibus & confvetudinibus univerfis confervamus. Harum ferie mediante, juxta coiilvetudinem Regni Poloni». §. Ba- toi. vet. REGNI POLONIA. 3 s*** vari; fed ea cum fuis fuccefforibus poffidere. prout Barones & Nobiles-Rfîgni Poloniae fua poffident: & in ufus convertunt beneplacitos. §. avSì- honorum feu militer uxoribus fuis, dotalitia in bonis & villis, quas ex fuccefîlone pam C0niWuut'0' terna vol conceilìone noflra perpetua habuerint, vel fuerint habituri3po- 'Trind-terint allignare: prout in regno Poloniae aflignantur. pis eftpcitdà. §. v Fili as autem, forores, confanguineas, & affiaes fuas, praefati Baro- dMorte'-Par^ nés, & Nobiles terrarum Litvaniae, copulare poterint viris duntaxat Ca-^CéT^!" thol cis: & tradere conjugio juxta beneplacitum eorum voluntatis: &jux- y en tur bonis ta confvetudinem Regni Polonia ab antiquo ob fer va tam. §. o His àutcfuil-b*redim libertatum concellionibus non obftantibus, Barones ad conflruftionem & Tollaiitia in ereftionem caftrorum, vias expedidonales facere, & tributa dare, juxta bonisjkìs />#/& antiquam confvetudinem aflringantur, §.* Hoc fpecialiter expreffo: quòd omues Barones & Nobiles terrarum Litvani^9 fidelitatem, & debitam ac ^fiu7è Chriilianicam fidei conflantiam, nobis videlicet Vladislao Regni Poloniae, rores "viris & Alexandre alias Vitovdo, Magno Duci Litvaniae, & fuccefforibus no- dunu?at Ç**. ftris tenere debebunt & fervare: prout Barones & Nobiles Regni Polo- t^rtmbm!.' nix, fuis Regibus tenere foliti funt, & fervare: fuper quo Barones, Boja- oLitvan.ad ri, & Proceres terrarum Litvaniae praedifti, juramentum nobis jam prae- tr'butcl ®Am ftiterunt. prout clariùs in literis ipforum, quas cum Baronibus Regni Po-lonix libi invicem concefferunt, continetur. flringlihce(rsil' quibus arma & Clenodia Nobilium Regoì Polonia? funt conceda; & culto-gLkbunu res Chriftian^ religionis, Romana Ecclefìx fubje&i: & non Ichifmatici Liter* circx vei a[fi infidèles. §. Item omnes literas, quafcunq; Regno Polonia, & CmT0LitZ terr^s Litvanix ante o&o vel ieptem annos, ac poft vel circa Coronatla-ITrVudiiùum nem noftram conceflimus & dedimus, tenore prajfentium confirmamus, €oujimAtuur. ratifìcamus, approbamus, & robur perpetuum imponimus eifdem: habentes ipfas praefentibus pro infertis. tintes S* ^oc e^afTÎ addito fpecialiter & expreflb; quòd prafàti Barones & nfCef™u?*Ì" Nobiles Regni Polonix, & terrarum Litvaniae, Conventiones & Pariamen-LubHn**t ta> quando neceffe tuerit, in Lublin vel in Parczow, & alias in locis aptis# fArcz°liZ" de confenfu & voluntate noftra celebrabunt: pro commodo & utilità te «isceiebrentRegni Poloni^ ac terrarum Litvaniœ prssdi&arum meliorì. §. Prxterea Nos Alexander alias Vitovdus, de confenfu Serentdimî Wi&fatir 8^ prìncipis Domìni Vladislai Regis Polonia, fratris noftri cbarillìnii, eligi» ^u7rPeafkZ mus ad arma & Clenodia Nobilium Regni Polonia, terrarum noftraru'r* tur Domi Li- Litvaniae Nobiles intrafcriptos: quos ipfi Regni Polonia Nobiles, fimul ^^ArmissT" cnrn omnibus, quf ex eorum ftirpe originem fuam ducunr,ad fraternitatis &confanguineitatis confortia receperunt. Et primo Nobiles Leliva,Mo-liitm Fotoni** nivid Palatinum Vilnenlem: Item Zadora, Palatinum Javnum Trocen-ln^%fcu ^enD* Rawa> Minigal Cattellanum Vilnenfem. Lyfy, Suniga-t Caftelia-* nodL e num Trocenfem. Ja Itrem bey, ieu Łazanki, alias Bolefty, Nagorà voca» tos, Nemir, Trambki, hofticonem, Topory^ Butrym. Item Labancz a-liàs Skrzyńlcy Goli^unt^ Poraye, Nicolaum Bilimin* Dambno, K.orevam« Odrovais Wyi^egerdAVadwicz Pettû Mondigert. Dria, Nicolaum Tawti-gerd, Habdaniec, Joannem Gafztołdy. Pofkoza, Vblczkónem Kukwa. Gry^nes^ Butowdum, Srzeniawa, Jadaldum, pobodze, Kalonem, Grzy-. mała^ Joannem Rymowidowicz, Zaremba, Gynet Konczewicz, Pirzchała, Dawxa, Novina, Nicolaum Boynar, Dzalofza, Wołczkonem Kokuto-wicZj K.opacz, Gedorwocb, Rola, Dangiel, Sirokomla. Jacobum Mingiel, Cattus Marinus, Woyfznar Wiłkolewicz, Powała, Georgium Sangaw. Item Pomian, Saka^ Doliwa, Naczkonem, Sarza, Tuerbut, Dolanga,Mon-ilwild, Bogoria, Stan i sia urn Wirzygin. Janina, Woyizym Danczykowicz, Bichawa, Monftold, Świnka, Andream Dewknetowicz, Rolda, Minimuad Sefnikowicz, Sulima, Body wiU Item, Nałancz, Koczanum, Lodzą, Mi-czufz, Gelitowe, Gerdud, Korczakowe Czuppam, Białaj Moydylonem, Czulzołowicz, Wanzyk Koyczanum, Sukowicz, Czółek. Joannem Ewil, Godzamba, StaiJslaum Butowthowicz, Ofmorog: alias Gerałth, Snrgu-tes de Kjeftynn &c. §. Quibufquidem arm's, Clenodiîs, & proclama-tionibus, prxdiftì Nobiles, Proceres, & Boi ary terrarum Lìtvanix, ex-nunc & in antea, perperuis temporibus ubilibet gaudeant, potiantur. prout ipiìs prsefati Nobiles Regni Poloaiae utifrui confveverunt & potirl. • ,S._ut 529. foK ret. REGNI POLONII 3^5 U N I. §» Ut autem corroborationis & cautela; uberioris omnia prasmìfla accipiant Xcwha do-firmitatem, praefentes fecimus Sigillorum noftrorum munimine corrobo- m!mm\ rari, praelentibus & confentientibus, ac ratum babentibus, ReverendifE- quàm^cuZ mis in Chrifto patribus dominis, Nicolao Gnefnenfi Arcbtepifcopo. ; Al- rtum,in confi» berto Cracovienfi, Joannę Vladislavlenfi, Petro Pornanlenlì. JacoboPlo- Ho prtefidentim cenfi, Nicolao Vilnenfi,, Joannę eledo Leopolienfi Metropolienfi. Mathia"^*1'"'"''" Fraemislienfi. Michàéle KijovienfI, Gregorio Włodimirienli. Sbigneo Ca-menecenft elefto Ecclefiarum Epifcopis: Chełmenfi ^ cseteris Ecclefijs vacantibus. Necnon Magnificis, validis5 & ftrenuis, Cnftino Cracovienfi Cartellano. Joannę de Tarnów Cracovienfi, Nicolao de Michałow San-domirienfi, Sandivogio de oftrorog Pofnanienfi, Mathia de Wanfofze Ca-lillìenfij Jacobo de Koniecpole Siradienfi, Joannę Ligęza Lancicienfi, Ma-thia de Labifzyn "Brzcfteniì, Januffio de Koicielec Gnewczowienfis Pala-tinis. Michàéle de Bogumiłowice Sandomirienfi, Joannę de Szczekocin Lublinenfî, Dobeslao de Olefznìca Woynicienfi, Floriano de Rokitnica "Wislicienlì, Criftino de Koziegłowy Sandecenff, Martino de Kolikowo Gnefnenfi. Clemente de Morkzko Radomienfi, Domarat de Kobylany Bie-czenfi, Mofticio de Stafzow Po^nanienfi, Januffio de Tulifzkow Califfienfî Martino de Kalinow Siradienfi. Petro de Wlofzczowa Dobrinenfi, Alberto de Kolcioł Brzeftenfi, Joannę deLankofzyn Lancicienfi, Criilìno Cru^ Izwicienfî^ Joannę de Laczuchow Zawichoftenfi, Martino de Lubnicza Brzezinenfi, Stanislao Gamrat Połanecenfi, Joannę de Bogumiłovice Cze-chovienùj Matbia Koth Naklenfî, Grottonede Jancowicze Małogoftenfi, Ivano de Obichow Srzemenfi, Januflo Furman Miedzyrzecenfi, Caftella-nis. Sbigneo de Brzezie Regni Polonia? Marflalco. Petro Szafraniec Suc-camerario. Martino de Wrocimowo Vexillifero Cracovienfi. Paulo de Bogumiłowice Cracovienfi, Nicolao de Strzelce Sandomirìenfi, Nkoiao de CzartiRow Pofnanienfi, Jaka Califfienû9 Andrea de Ludbrancz Cuiavienfî. Petro de Widawa Siradienfi, Nicolao de Suchydoł ZubLinenfi, Petro de Thur Lancicienfi Judicibus. Aftumin oppido Hrodło circa fìumen Bug, in Parlamento feu congregatione generali die (ecunda menfis Oftobris: fub« anno Domini Millefimb Quadringentefimo tredecimo. Datum per » mamus Reveren: in Chrifto Patris domini EpMcopi Cracovien: Supremi Cancellarij Regni Polonia nobis fincerè dileftL lcriptum vero per ma* nus» Ciołkonis Canonici Sandomirien. fecreti noflri Notarij. lYrœlati Lit vani# incorporant fi Regno Polonia^ ac Ttggì Polon,, fifubjici-unt'. quem una cum Palmi s eligent^ IN .Nomine Dom m i Amen. Tune enlm multis errornm & dubiorum Tempore vu-incommodis prudenter occurrîmus: dum gefta setatis. noflrse, literarum dislai3aseU* api^ibus & Sigillorum appenfionibus perennamus, proinde nos Praelati, principes, Barones, Nobiles, terrigenae terrarum Litvaniae & Ruffias, vi-ifumpti!*"" delicet Jacobus, divini provideatiâ Yilnenfis Ecciefiae Epifcopus, Dux 1401. Foi. Iv:iQUS Olgimunti cum fîliis fuis, videlicet Andrea, & Sencone, & cseteris, Mungaylo Gedigoldo fratte, & caeteris. Czupurna MariX^rco Sencon Ja- g^um pw«-muinti, Fedorius Leonis, cum Julzkone fratte germano, GaCzow cum filio cipùrn, ?r*u~ Ta t f lufz, G i n ey d eu filio Miłus, &cxteris; Kinunt eu filio Dauxa,Strzygoył, *"***'&"«-Kariconis^ Gintolt Aftok cum fratre Germano, Dorgi GafztoŁt cum Przeh- ducJL giado fratre germano, Nemira cum fratribus luis Germanis, Szugayło Lùyan./e & Òlizae Wefzylonis, Woynaci Rufzełowicz,, Kiefzgaiło, & Kumbołd Wo.f"ccef0resfu-limuntonis, cum fuis caeteris fratribus Germanis, Goligin, Roman Mile y-konis, eam fratre Wołczkone & caeteris, Woylzyund cum filio Radivlio^corpor^/»»;. Wołoch ko Cauotmonis, cum fratribus Butoldmunty gayło, hannufz Moru tigerdonis cum fratribus fuis, Dowogin Vifzygirdonis, Draunti cum Wefzkone filio, Wołczko vel Utrwicz, Wo^czko kKonfzowtowicz, Do- Rrrr girdi U N U" 35.4 - STATUT A foî.vet. giteli Voijnis IlrcFzTcli cum fratribus, GoHgind, Veydtmm, Heschis Séïko-w;cz, cum cannati an i bus & geoealogiis fuis; nec non tota univerfitas omnium & fìngiti arum Nabili um, & terrigenarum pr»dr&arum Litvani» & Kutlìai terrarum. quorum quamvis nomina fingulatim hic non funt ex» pre fia: ipforum tamen confenfus ad fubfcripta adeft, ac fi pro infertis ha-beretur. ProInde Signifkamus quibus expedit univerïïs. Quomodo ea tempore, qua Pr»l ad, Principes* Barones, & Nobiles, &Communitas Terrigenarum Regni Polonia, divina cooperante clementîa, Sereniffimum Fnncîpem Dominum Vladislaum Regem Poloni», fupremum Ducem Litvani», hxredem Rulli», Dominum noftrum gradofitlìmum de genthì-"ratis errori-bus.educentes, in Regem & Dominum ipforum aflumpferunt* Litvanifaten-^ .Nos quoque, ipfius ve (ligia fequentes, almi Spiritus gratiâ eruditos, ad nos^e* udito* er'ipiorurt* con l'orti um Cathoìicum invitantes, detenebris erroris vetufti, ad confortmm per aflumptionem facr» fidei orthodox» receperunt. Cum quibus in 6-CMhol,fKiirre unanimes & confortes, ad perfe&ionem cathołicorum operum, eepLull'Jip'r9. meritò & oportunè debemus per concordiam perpetue afpirare. §. Pro mittKMtfe p» eo, pr»di&o domino Vladislao Regi Poloni» &c. & ipfius Coron», Re-lonttAuxitiAin ~no aC Reenicolis Poloni», firma fide & inviolabili fponfione proroifi- omnibus necef- © & , -> , i ( [ fitatibus PrL mus, & tenore pr»lentium promittimusr toto polle & virtbus, contra in-fiMuros. fuitus quorumtibet hominum eis affiftere: & eos nullo exquifito coloris fuco u iquâ deferere: fed ipfos fine dolo & fraude, feilieet Regê & Coronam, & RegnùRegnicolasPoloni»,in eorùneceflkstib^ perpetue adjuvare:eorùq; profe&us, utilità tes, commoda, & bonum commune peragere, falubri & fedeli difpofitione; velut noftrum proprium. quod & ipfi nobis pari modo "Vuo^df^Du* "tenebnntur facere viceverfa. §. Demum quia pr»didus dominus Vladi-MagnmL'tw slaus Rex &c„ dominus nofter gratiofus, ex fpeciall confidentia, Magnffi-per vtadi. co & Pr»ciaro Principi, domino Alexandro alias Vitovdo Duci Litvani», ^c' ^Pium *n Partem fu» follicitudinis affumens, fupremum Prineipatum fh tui tur. terrarum earundem Litvani», c»terorumq; Dominorum fuorum Duca-tus, dedir &contulit.- & ipfum in eis de manu fua ftatu.t: ad vit» ejufdet» domìni Ducis Vitovdi terminum ultimum, & extremum. Vitandi dia: pro qlK) eundem dominum Vladislaum Regem con dando ri fiducia tefcTu oTe' Pro^cclu' volentes.* & prout juftum eft, ipfum reddere certiorem, firma runtfe Lit**, fponfione & irrevocabili promìlTo, fibi tenore pr»fentium, promittinms: niVi disUum quòdfu remus prxdiftus Principatus terrarum Litvani», & c»terorum htD^nnfuum dominiorum Ducatus,unà cum bonis, &c»teris patrimonialibus ad euiodé fu/cepturos: Dominu Ducè Vitovdû pertinentibus, & cu omnrbc> caftris, fortalicìls,drltri-Ducatumque ftibus, terrkoriis, & eorum incolis, poti: dece(Tam ipirus, ad iplum domi-IncoloriKJìn- num Vladislaum Regem, ac ad Coronam Regni hujus Poloni», juxta te-wjporandum. norem Literarum, per pr»di6!um dominum Ducem Vitovdum, eiclern Domino Vladislao Regi, & Coron» ejus datarum, debentpfenè & integre devolvi & redire. Et nos etiam cum noilris pofteris atq; luccefTóri-bus, poft deceffum domini Ducis Vitovdi, promitttre pr»diào Domino Vladislao Regi, Coron», & Reeno Poloni» adh»rc?re, fubjici, obfequi, & lervire, fine dolo & traude, toto poflfe & viribns tenebimur: & pr»irer ipfum ad Coronam B.e^ni ejufdem nunquam nobis alios vel alium Dominum vel Dom?nos afllimsmus. fTrl?7é*. §' lll° eCbm non omiflo-.quòd fi Z)orainus Vladislaus Rex pr»di£l-us d7J™»one & Icientia nunquam extìnguitur, in rebus humanis, quas oblivio-nis 15 Vitovdi nis caducis momentis confiât fubjacere, ut memoria earum remaneat, tau» apices literarum alti confili! providentia ordinavit: quarum pradìdio,rerum ordinationes, pa&a, & tra&atus confervantur» Proinde Nos Moni* vitus Palatinus Vilnenfis, Javinis Palatìnus Trocenfis, Mingał Vilnenfts, Sungaf Trocenfis, Caftellani; Nyenir Ofztyk, Butrym Golignitb, Nicolaus Bilim. Koreyowa, & Wyfzygert, Petrus Montigerd, Nicolaus Taw-tigerd, Joannes Galztowdy, Wolczko Kulwa, Buffowdus Jadath Rało, Joannes Rymowidowic, Ginenth Kończewic Doxa, Nicolaus Byeinar, Wolfko KoChutowic, Jacobus Mingel, Woyflnar Wirkołowie, Gregorius Sangaw,Saka Naczko,Verbuth Monftywiłd,Stanislaus Wyfzygin, Woylzyn Damenko wic,Monftold, Andreas de Vknethowic,Munimunth deSefnikowic RodwiłjK.oczanus^iczucb^Gerdut^Czuppa^oydziło Kofzyło wic,Kocza-nus Sukowic,Joannes Eywiłd,StanislausButhowtowic,Surgui;es deRefzyn-ki. &c. Significamus tenore praefentium, quibus expedit unrverfiSj pr#(enti-bus & futuris, pr#fentium notitiam «habituris* Quòd, quia SerenilEmorû Principum Dominormm, Vladislai Régis Polonix, &ck & Alexandii alias Vitovdi Magni; Ducis Litvaniae Dominorum noftrorum gratioiilìimorum Concellione & indulto, Arma, quibus uti infolitum fuit nobis, contraria confvetudine obfiftentes, ad infigniendum nominis Nobilttatiique nollras Titulum, à Baronibus, Nobilibus, & Proceribus fuis ordine geniture con -traxerunt, recipimus:& adgratias^ libertates & immunitates, Privilegia & exemptiones, & malta alia beneficia, & prorogati vas, qux: nobis perdi-ftos Dominos gt^tiofos, Viadislaum Regem Polonia, & Alexandrum Magnum Ducenj^Lrfcvauiae, munifica lunt conce^ largitione, & literarum patro» • $14 fol. vét* REGNI POLONII. 557 UNI. patrocinio munita, interventu ipiorum &ftudio promoti extitìmus,& pro-vedi: promiferuntą; iuis patètttibus Literìs, adhuc qua poterint diligen-tia, bonum commodum, & profe£tum ftàtiìs noftri & honoris, ubi li bet €<»«♦»«»« ho-promovere, & nunquam in adverfitatihus noftris & neceffitacibus nos de-'l". ® am\cn V n a r ^ .... n .■/».. . Paloni cumbi- ierere: led temper contra omnium Inimicorum noftrorum inudias & fum fultus, auxiliis, confiliis & favoribus luis profequi & juvare. Horum \n-Mauri. tuituj volentes tot beneficiorum merita compenfare: & ipfis dignas vices pro eis impendere (ne difparitatis in nobis aut ingratitudini# contagia, & ipsequalitas Literarum cernerentur vendicare: ted ut iemper una-nimis identitas inter nos remaneat, & voluntas animorum, fìcut idem cultus, & religio fidei obfervatur) univerfaliter univerfi, & fingularicer linguli noftris nominibus, ac vice omnium Nohilium, Bojarorum, Prace rum, & Incolarum terrarum Litvaniae, bona fide, in verbo noftro con-ftanti & fideii, omni dolo, fraude, & colore amputatis & remotis, Pro^ mittimus, pollicemtir, vovemus, fpondemns, & Juramenti noftri minifte-rio ftridìùs nos obligamus: Nunquam prxfatos Praelatos, Barones, No-biles & Proceres Regni, ipfum Regnum Poioniae prxdiÛum, in o m n i b*9 eorum neceffitatibus & adverfitatibus de!erere:led temper ipfis contra o- gam,fupr.d& mnium inimicorum eorum infidias & infultus, confilia, auxilia, & favor fidelirer miniftrare.- & nulli lires, bella, aut guerras, prxter (citum & vo-luntatem & conlenfum, confilium & requifitionem ipiorum, & eorum fuc-cefTorum indicere, facere vel movere, prxfatofq; Dominos, Vladislauna Regcm Polonia2, & Alexandrum alias Vitovdum Magnum Ducem Litva-niaE, & eorum fucceflores Reges Polonia, & Duces Ma^nos Litvaniae nul-lis temporibus ddtrere quoquomodo: led femper ipfis fine dolo & fraude fi Miter adbierere, omni confilio, auxilio, & favore. Pr^terea Pro-mmimus; prout fupra: Qiiòd defungo prsfato Domino Vitovdo, Magno Duce Litvamaì, nunquam eligemus, affumemus, & recipiemus, in Magnum Ducem Litvaniae vel Dominum, nifi quem prsefatus Dominus Vlaaislaus Rex, fi vita potietur longiore, vel ejus fucceffòres, & Prselati^ Barones, Nobiles, & Proceres Regni Poloniae duxerint eligendnm, ftatu-endum vel locandum. Ec viceverfa Prelati, Barones, & Nobiles Regni Polonia, Rege profano, quod abfit, fine liberis & fuccefforibus legitimis decedente, iinè fcicu & confilio llluftris Domini Alexandri alias Vitovdi Magni Ducis Litvaniae, fi fuperftes remanferit, & noftro, eligere non de-bebunt. Ut aucem corroborationis & cautela uberioris omnia praemiflà. accipiant firmitatem, fecirnus Sigillorum noftrorum m un i mìa e r o bora ri» Aiìum in Oppìdo Hrodło, circa flumeM Bue-, in Parlamento leu congre-gattone generali, die fecuoda, menfis Oftobris, Anno Domini 1413. Proinde nos PrxUri, Barones, Proceres, & Nobiles Magni Ducatus Litva-nix praefati, praevidentes: quia veruftate temporum multa in ambiguitatc veniunt: per quam nò quid incommodi eveniat, dignwm cenfuimus pro-videre: Volentes igitur nè articulus de elezione Sereniffimorum dominorum noftrorum, tam Régis Poloniae, quàm Magni Ducis Litvanlae, in prsiafertis Literis brevitate verborunr'contextus, aliquìd ambiguitatlsin pofterum inducar/Cupientefq; prxfatos Pradatos, Barones, & Proceres Regni Poloni#, in ipfoarticulo eleftionis pares nobis, ùtdiÓumeft, efficere: §. adjicientes declaramus: Quòd defunfto Magno Duce Litvani#, fine lei- NmMftDó-tu & confilio Prajlatorum & Baronum, Procerum, & Nobilium Pcloniae fratrum noftrorum, ad eleftlonem Magni Ducis novi non pro- cem finèfcuï,] cedernus; ted cum ipfis pariter, fi vocati tempore congruo venire volue- con/ilio,& con* rlnt, Magnum Ducem & Dominum eligemus: pariformiter defungo Re-ge Poloni#, pr astaci Prelati, & Barones Regni Poloni#, fine feitu & confi- è convegni'. lio Pr#latorum, & Baronum Magni JDucatûi Lirvani#, ad eleftionem mini Poioniy novi Re^is non procédant: fed pariter cum Pr#latis, & Baronibus Magni Rff Ducatus Litvatu#3 li vocati tempore congruo voluerint, Regem & Domi- tbf{ue fcUu\ Ssss num r V "N I. 3S& . ST A T U T A fol. vet. co»- num eligent; quibus îtà ut praîmittitur ftantibus,'& inpofterum obfervan--finfu Lun- de cerca fcientîa omniù alioruavPr&latorum, Baronû, Proceru, & Nobl-s63r««» jjurn Magai Ducatûs Litvaniae5!fratrumnoftroru, Infcriptioiiem pradnfertam praedeceilbrum noftrorun tulcipimus, ratilicamus, fufapimulq;, & confirmait us per prafentes.- obligaates fe noftris nomînil>us, ac vicéomniu Prelato-rum, Baronû, Proce rum, & Nobilium Magai Ducat us Li cv lì ni se, bona ftde,itî verbo noftro conftanti, &ftdeii, omni dolo, fraude, & colore remotis: Pro-mittimuique, pollìcemur, ac vovemus: & noftri jur amenti praeftiti onere êcminifterio, ftridìùs aos obligamus; ipiam pr#infertam Iiifcrôptionë, cum reformadone & declaratione articuli, de ele£Bone SerenilBi«orti Dominoru noftrorum, ùt praemittitur, in omnibus artkulis, clauiiilss, pun&is, &fen-^ZZ'infìTt- tent^? firmatum tenere, perpetuoque & ìnviolabiilter obfervare. Et fi quas pionesy qudos, pr oh i bue rant; quos " quidem Officia, les primo expre'Tos, nos quoq- dandos elle prsefentibm prohibemus quomodolibet in futurum-. Volentes & diftridè. prasci pi entes: ut omnes & fîngulî Offici al es Terreftres & Caftrenfes, Diftriftûs pr^dié^i Drohicien. pro tempore exiftentes, quilibet eorum pro fuointereiïe, Nobiles& Ter-rigenas noftr0s]praediftos, ad cujufcunqi inftantiam, videlicet tam Nobilis, quàm ignobilis, Rutheni, Judaei, Armeni, Chriiìiani, & Pagani, Citàtos,ac Liceris Cïtationum intercifîs, nonnift fermone & carafteribus latinis, jax-ta conivetudinem Jurif Terreftris Polonici confîcfendïs légitimé evocato s, procaufîs tam parvis quàm magnis, nullis excîufis, iecundùm hoc idem Jus Polonicom, & ordinationes in Libris Statutorum Regni noftri Polonią ipecifì è contentas, non aliter quàm nunc Sc in £iturum judrearent temporibus éviterais. Btquamvis Jure ipfo Polonico laudabiliter provifum fît: ut in iïngulis Terris ejufdem Regni noftri, hommes poffefîionat} & indigena, ex incoli» cujuUibet Terrs. feorfum, & non extraneae perfonsc fìnguìis Oificiorum Terreftrium &Caftrenfiism m cafu vacationis praefîci» antur in baftenus:pro majori tamen cautela & fecuritate prxdiftorîj fubdfto-rû noftrorû Drohicien: praefenti Privilegio noftro idipfum iîngulariter inftl-tuimus & ordłnamus: ut in eodem diftri&u Drohicienfi, hnjulmcdFOffï-ciales Terreftres, per l'beram eleôionem indigenarum, & univerforum Nobilium conventionaliter congreeatorum, de Jure ccmrruni Regni fieri fo» litam, ad eadem Officia fua, totîens quotiens perdecefTum vacatura, non nifi cum rarihabitione noftra Ducali, fucceflbruirq; noftrorum Magni Ducatus 'Litvanix Ducum: Caftren. vero pro arbitrio noftro duntaxat, ex eildem bcoìis & indïgenis Diftriftûs prsdi&i Drohicien. per nos 6c (uc-ceflores noftros Litvaniae Duces, ( dummodo uterque ipforum Offìcf-aîiurn Romane relieionts eflent) deinceps inftituerentur: de omnibus Se finguîis Caufîs (ubdirorum noftrorum praîdiârorum coram fe légitimé exortis, motis, & movendis, ftatutis à Jure temporibus, modo pmnîÏÏb coenituri, confirmât!, efter Nihilomi.nus in hoemoribus & conivetudin'bus apnrobat's & approbandis Terree Cracovien. tamdiu, quoadufque omnes alia? confvetodines Judic'ari^unrverfaram Terrarum Regnf noftri pra^diéti, per nos vel fucceffbres noftros Poloni# Reges, aut eos, quorum interef-îet iiwicem coîçquarenair. Cafu vero, quo aliquis Terri^enarum noftrorum Drohicien. prardi&orum, aut quîfpiam alius, in Judîcio Terreftri vel Caftren U Drohicien. ^enten-tiam contra fe latam reportaverît: qua mediante crederet nb-i quomodolibet praejudicatum iri: extunc inftituimus & or-dinamus/ ut in ejufmodj pra;judicio, liceat unicuique taliter cond'emnato, àfententia Judicis ScCaD'tanei noftrorum pr#dià:ornm, velut iniqua & erronea, ad nos & iucceftores noftros Litvanife Duces, cump-irte fua ar3> miffa omnia per nos concefla, robur obcineant perpetua fîrmitatîs: prae-fentes Literas noftras fcribi, Sigilliq; noftri magni Ducatus Litvaniîe jixi-fimus & fecimus appenfione communiri. Aftum & datum Vilna; die Do-/v-y 0 Lutare. Anno Domini içi6. prœlentibus ibidem Reverend. inChri- fto pâtre Domino Alberto Bpifcopo, ac Magnifìcis & Generofis, "Nicolao Radziwlłowic Palatino Vilnenfi, & Cancellano, Gregorio Olzczykowic Trocenfi, & Marffalco Curias, Alberto Gafzrołt Połocenfi, Joannę Źabrze-ziniki Novogrodenfi, Palatinis. Andrea Dowdynowic Suecamerario, Georgio Chlinicz Capìtaneo Brzeftenfi, Joannę Sczytowic, Nicolao Jundiło-wic, &: Joannę Hlebowic MarIFalcfs; cseterifq; Dienitariis & OfFicialibus Curi# noftrae, circa prœmilïa teftibus fide dignes, (incerò nobis &fidelibus noftrisdile&is. Datum permanus praefati Magnifici Nicolai Radziwiłowić Palatiui Vilnen, & Magni Ducatus Cancellarli, fincerè nobis diledi. Sigifmundus Rex lignificata Relatio ejufdem Magnifici Nicolai Radziwifowic Palat. Vilnen. & Magni Ducatus Lit. Cancellarli. Item Bielfeen. Dijłricius^ [furi Polonico adjcribitur. IN Nomine Dommi Amen. Ad aeternam rei memoriam. Sigifmundus Au. guftus Dei gratiâ Rex Poloni#, Magnus Dux Litvanix, Ruftiae, rotiufq; Prulìise, Samogitiae, Mazovae, &c. Domłnus & hîeres. Sgnifìcamus tenore pr»!entium, quious expedit univerfìs, praeientibns & fururjs, harum noti-tiam habituris. Q^ia cùm in hoc Convenni generai-, ex clementia noftra fingulari, ad petitiones fuppHcationdq; univerforum Ordinum, Magni hu-jus Ducatùs noftri, Privilegia omnia & fìngul 1 àmajoribus rloftris habitâ, omniu hominû incolarum ejufdem appr, baverimus, id,quod ex Literis feu diplomate noftro, fuper iis per nos il lis dato & conceifo videre eft. Tamen cùm effet nobis fpecialiter fupplicatu nomine univerfas Nobilitati; Terne Bi-lfcen. & Territoriorum ejus per quofdam è medio eoru, videlicet Jo. aatic n Mieólki, & Martinu Wilzenfki Jalbrzyk, hucad prxfentë Conven-tummiflos. Quia quamvis habeant Privilegili ex concezione Serenifs. olim Alexandri Regis Polonix, & Migni Ducis hujus Ducatus noftri Litvanix, patrui noftri defideratilfìmi: quibus illis permiflu'n fuerat: ut confvetudi-nibus & jure Polonico uterencur & gauderent: prout & ha&enus ufi funt & gaudebant. Séd quia in ejufmodi Privilegio effent quœda, quse à Jure, Legibus, & confvetudinibus Polonicis difcrepant &diver(a lunt; quare fumilo ftudio à nobis oraverunt: utfublatis exceptionibus ejufmodi o-mnibus, qux à Jure, Legibus, & confvetudinibus |u.ris Polonici, quo ipS fìc utuntur, difcreparent, & difconvenirent, potiùs illis permitteremus.* ut in uai^erluiiij Se ùc dicitur totaliter, &plenè, confveLudinibus & ïuribus c Polo- 540 fpT, vet REGNI POLONII. y U jJ Polonicis utorentur, ipfì & eorum pofteri perpetuò. Quorum nos fupplicatioui- r bus clementer annuentes, & inhaerenèes luajorum noftrorum Magnorum Ducurn Litvaniœ veftigiis.* volentelque eofdem obligatiores &alacriore.s ad optimè de nobis, & Rei pubi hujus Ma^ni Ducatus noftri Litvania: bene merendum facere: cu univerfo Senatu noftro Decernimus: utdeinceps iemper perpetuis temporibus u-niverfa Nobilita^, incolse Terra: Bielicentìs, & ejus Territoriorum feu diftri&uiî omnium, gaudeant & utantur J-uribus, Legibus, & confvetudinibus Polonicis, perfide atque Nobilitas Terrae leu Diftritfłus Drohicien. exfpeciali conceffiòne'ma-fòrum (eu prcdecelforum noftrorum, felicis memoria Magnorum Ducurn Litva-ex prorogati vis ipfis dafis, coticeffis, & légitimé emanatis, ( quas & hic vo-łumus habere pro ex^reflìs) hedenus utitur & gaudet. Decernentes intuper: o-mnes alios quofeunque abulus, ifthic contra Lege«, Conftitutiones, & Jura Polo- , nica ihaéïenus exiftentrs, & five ex Privilegiis aut confvetudrne feu potius de'fve- ' tu dine ahqua, aut improbitste edam aliquorum Officiafium, aut cuj'ulvis Magi-lira tus, five quacunque alia ratione exceptos, Ipecificatos vel relervatos & introduis, effe tolìendos, & abrogandos. prout eosdem & per prsefentes tollimus & abrogamus perpetuò. Volentelque deinceps iemper futuris perpetuis temporibus univerfos & fingulos Dignitarios feu Officiales, Terreftres & Caftrenfes & alios quofvis prac fentes & tuturos, jam conftitutos & in pofterum conftituendos non aliter (e debere, nec pofte gerere erga illorum Territoriorum incolas, quàm feeun-dùm prarferiptum Jurium, Legum, & Conlvetudinum Polonicalium prx/èntium & futurorum, quibus Didricìus Drohicienfis gaudet. Alioqui fi quid in contra-rium fuerit in prscmiftiS per quempiam hominum attcntatum; id Decernimus nul-ìum & invalidum: ejuique modi attentaores, pœnis feu muldis in Juribus Polonicis conHitutis & fontentis, puniendos & mulćiandos lemper perpetuo. In quorum omnium fidem teftimoBium pracmifiTorum, Sigillum noftrum eftappensu. Datum Vilnx iti Conventione generali, die vigelìma tertia menfis Februarii. Anno domini 1/47. Prsjentibus Reverendiffimis in Chrifto pa tri bus, & Magnificis ^ ^ ' dominis, S tre nuis ac Generolìs Miljtibus, Paulo Viìnenfi, Georgio Luceorienfi VenceOao Mednicenfi, Epifcopis. Joannę Hlebovic Palatino Viìnenfi , Cancella-rioque noftro, & Tenutario in Bobroyfko & Boryizow, Gregorio Olc^cykowic Caftellano Vilnenfi, Tenutario "Upitenfi, Jeanne Juryowic Duce Dobrovicenfi ' Palatino Trocenfi, Tenutario Mobilovicnfi, Hieronymo ChodAiewic Caftellano Trdcénff, Capitaneo SamositienE Nicolao Joannis Radziwii, Marflàlco Terreftrf Tenutario Szowieńfi, Stanifkio Dowoyno Połocenfi, Àlexmdro Chodkiewic No! wogrodenfi. Stanico Petri Kilzka de Ciechonowiec Viteblienfi, Palatinis. Andrea Sangulkowic. Duce de Kofzyr, Capitan. Luecorienfi, [vano Harnoftay Marffalco Cur:ae, & Thefaurario Terrertri, Praefedo Slonimenfi, Nicolao Georgii Radzi-wił Pocillatore, .Joannę Joannis Radzrwif Strućiore menfae, Staniftao Nicolai Kie-2gat Dapifero, Gregorio Chodkiewic Succamerario, Nicolao Petri Olechnowics GladifcrOj, Nicolao AndruTzowic Pracfeck> equtfonum noftrorum, Tenutario O-z nii & Perelon.enfi, Nkoejemo Joannis à Ciechonowiec Melnicenfi, Nicolao Alberti Narbuth Krevend. drMozirenfi, Pracfea^s, Marffalcis, aliifque Officialibus Dign tariis, ac Conlììiariis noflrrs fidelibus nobis fincerè dileiìis. §. Similiter DiftridusMiefnicenfìs, Regno Polonia incorporata eft. ejus ta^ men Privilegii copiam habere non potui. VULNUS, SEU VUL^ERATUS. Si quis coram Rege ah que m miner aver it, tel coram Cattaneo. łNfuper Statuimus: li quifpiam coram nobis gladium, vel cultellum extraxerit :r r Trr et aliquem vulneraverit: line gratia puniatur. lì autem extraxerit: et non vulne- ^ Ita rave- 13 s*f*39--.i y y L; & s r A T U T A —toiw&sïz raverit: îa gratia noftra confiftat. Et idem, li corani Capitaneo'noftro hoc fadu fuerit, Decernimus obfervandum. Vulnera quomodo olim fer Miniflerialem conJficiebantury & per telles totales proba-bantur: $ Quòd mineratus luet pœnam, fi vulnera non probaver it, pro quibus citât. Casimir, in TTera Statuimus: Quòd fi quis Citabit', feu evocabit aliquem' ad Judicium, pro Niefzowa * vulneribus; Minifterialis ad ]inftantiam] vulnerati, vulnera confpiciat debitè.'quî ftiper Minifterialis recognitionem vulnerum (uorum, coram Judicio debet doce-re teftibus totalibus, fuper vulnera fua. Qui fi docere non poterit: extunc idem vulaeratus, luet Judicio Regalem pœnam, didam Septuaginta, aliàs Siedmnadzie-fta, et parti adverfx pœnam, didam Quinquaginta, aliàs Piqtnadziefta. Sedjam non Mini/l ertali, verum Officio Capi tane ali, aut Judicio Terreflri vulnera oftenduntur. quorum Aclorum refcripto, atque cum duobus teftibus AEoris Muramento, vulnera probentur. PRaeterea accidere frequentiùs folet: ut Citati pro capite, aut vulaeribus, adevi-tandam pœnam, pro capite & vulneribus debitam, vicifìin Adores multis Ci-c3* tationibus pro vulneribus Citare folent. Ad extirpandam igitur hanc impedien-dae Juftitia^ artem, Statuimus: Ut vulneratus cruentis vel lividis vulneïibus, vulnera in recenti, quamprimùm potuerit, Officio Capitaneali, quodcunque proximiu» percuffo fuerit, aut Judicio Terreftri illius diftridûs oftendat: & tettata per fe fa-ciat. quae fic oftenfa, & eorum qualitas, in Ada Caflrenfia, aut Terreftria, in Ter-minis Terreftribus illius diftridûs Icribantur; & eo teftimonio,. velut aqthentico, & (ufficienti, Attor Reum tutò, & citra calumnia, in forojudicii Terreftris, met* tertius cum libi fimilibus jurans* more antiquo convincere poterit. De Nobilibusy aut Kmethonibus Spiritualium vel Nobiliumì occi/is vel vulnera* tùy in civitatibus, Jus Polomcum e(t dtcendum. r r ' 'n TTem Statuimus: Quòd cives civitatum noftrarum, Nobilium & Spiritualium ] aimirusi j^rQ vu|ner[bUS) $ homicidio, Jus Polomcum,, hominibus villarum aoftrarum, jstejzow Spiritualium & Nobilium, miniftrare tenebuntur. De eadem. Sigi/. Petr. TAEcernimus; ut deinceps, fecundum antiquas Regni noli ri Conftitutiones, de \S38- Aj. JL/occifis feu vuîneratis Nobilibus* aut eorum Kmethonibus, in omnibus civU latibus oppidis noftris Regiis, Spiritualiumque ć£Secułariumdominorum,non Judicium civile, ied Terreftre Polonicum, fervetur locetur. Ubi vero cU vile Jus fuerit à civibus in hac re fervatum: pœna quatuordecim Marcarum pecu-niz, cives ipfi parti folvendâ puniantur; Jure Terreftri,, totiens quotiens opus fuerit, peremptoriè exigendâ. Adori fra membrorum mutilationey incumbit cum duobus teftibus: ^ f rob atto: quum annum integrum tacuijfeta PEtrus conqueftus eft de Joannę; quòd ipfum quatuor digitis in manu mutilâfTet^ quod Joannes fe fecifìfe negavit. Et quia idem Petrus, pro eadem mutilatione Folto 20* poft annum elapfum, fatisfaAionem habere petebat: Nos itaqùe in tali cafu, eun-demPetrum mettertium pronunciami juraturum: Quòd praedidam mutilationeni digitorum quatuor, habuit à Joannę. Qui vulnerai aliquem9 vi tam fuam de fendendo. €ajbn. Visi1 fL Ccepimus: quòd Petrus infequendo Joannem, graviter in platea vulneravit. FqHo j7* ^-Aquod cùm Joannes in JudiGiuin deduxiflet: Petrus licet confiteatur le Joan-; nem 543.fol.vet. REGNI POLONII, 363 V 17 t nem vulnerale: tamen fe afTerebat hoc feciflfe, neceffitate compulfutn per ipfum Joannem: qui ab initio, & antea, ipfum Petrum vulneraverat. quod idem Petrus offerebat fe probaturum. Nos itaque in tali cafu Decernimus: ipHus Joannis pro-bationem effe admittendam, fuper eo: Quòd dum in platea Petrus iplum Joannę înlequeretur, vulneraverit: cum dićłus Petrus» non vitara defendendo, fed injuri-am libi aliàs illatam ulcifeendo, Joannem nofeitur vulnerafle». JEflimatio mutilationumj ac vulnemm, Nobilibus tnjlićforum. Iiył Hitem mutilans in pede, manu, vel nafo, quindecim Marcas: in pollice vero Cadm. Visi. ** I mutilans, odo Marcas: digitorum vero quemlibetalium amputans, très Mar- r$6$. fol.22^ cas Groflòrum ipfi mutilato, vel in digito la*lò, fùtiupra dicitur) fol vere tenea-tur. Pro qualibet autem vulneratione prsdicìorum membrorum,,vulnerato pœna, quae dicitur Piątnadzieftay perfòlvatur. De eadem imtilaticneyvulnerumque œftimatione majorL UT violentorum audacia refrsenetur, Statuimus: Qijòd dum Miles parem fibi Ibidem^ Mi fitem mutria veri t: pro mutilatone membri cujuflibet,triginta* & proiìni-ptici vulnere, quindecim Marcas folvere teneatur. De- percujfftonibus Mlitum^Nobilium, 0 Kmetbonum,. fine fanguinis effuftone. IN percuilionibus Militimi, ac aliorum nofìrorum i ub dito rum, iflum in pœnîs çaflm modum exigendis volumus obfervari. Si Miles Militi, aut Nobilis Nobili, pia- f0ljâ 2y gam vel idum dederit, abique fanguinis efFufione: Nobili, cui-illata fuerit talis percufTio, pœna quae dicitur Piqtnad-ztefia, per inferentem l^dentem debet aU sìgnari^ Si autem illi inferatur, qui non habet Jus Militare: tunc Marca GrofTo-rum, pro tali vulnere; Kmethoni vero Sześć' Grzywien,, alias pœna fex Scotorum, per inferentem debet foIvi. De villano, Militi aut Nobili plagam inferente:^de capiteyatqi vulneribus eorunde. Militi,, pro una plaga vel pluribus, ì Kmethone faćia vel fadis, pœna quinde- Cafim. Vish cim, alias Piątnadziefla, perculfò; Judicio alia fimilis pœna, perlolvi te-^ Folio 29.. neatur. fiìveró fuerirbaculo cruentatum vulnus illatum; ficut pro gladiali vulnere, declaramus fatisfaciendu. Pro capite vero Militi famofo, alias Slacbcie> 6o.Mar-cac: Scartabello,. 30. Marcac: Militi autem creato de Sculteto,. vel de Kmethone , 15. Marcacpro capite. Item Militi Slachcie^^xo vultoere, decem Marcae: Scartabello vero quinque Marcz; Sculteto, vel Kmethoni, fadis Militibus,, très Marcas Sta?» tuimus pro vulneribus effe perlòlvendas.. Si Plebeius occiderit aut vulneraverit Nobilem, qui dederit vel non dederit illi occafionem invadenti [è.. PLebejus Nobilem occidens, cui nullam cauiam, vel occafionem fe invadendi Sigifmuud: Nobilis praefìiterit: nec initium contentionis, vel percufîîonis: cum eo fecerit, [yjZt ^ ^ pœna capiłis puniatur. vulnerans vero Plebeius Nobilem: cuifimiliter occafionem le vulnerando Nobilis non produit, pœna capitis puniatur. hoc tamen intelligi debet, de vulnere gravi: ex qua fequitur mutilatio, vel invaliditas alicujus membri Nobilis vulnerati. Quòd fi nulla ex hujufmodi vulnere mutilatio, & invaliditas membri confèqueturrpœnâ pecuniaria fecundum antiquum Statutum Plebejus puniatur. Atubi Nobilis cauiam, & oocafionem occifionis, vel vulnerationis fuac Plebejo praebuerit: punietur Plebejus (ecundùm antiqua Statuta, de vulnerato, vel occiio Nobili condita. Ut autem coniare Judici poffit; data nec ne fuerit Ple-bejo caufa, vel occafio vulnerandi Nobilem, quilibet Nobilis Plebejum de vulne- Ttttz re, V U L, 364 S T A T U TA, folveti 545 re, aut nece accufâns, probare teneafrur fuo, <& duorum lîbi fin Nobiliu corporali Juramento, id quod afïerit veru elfie: exprefsè hoc verbis -cupans:q,uod non ex initio à fé Mo, ncque caufa,aut oecafione per fe data,.Piét ons illuni vulnere, feu nece aftecerit. alioquin Nobilis- in hujufmodi probatione defìciens,, non poterit Plebejum in pcen-am fuperiùs expreffam injicere. Nihilomiuos tameaPle-frejus vulnerans quomodocunque àut occide ns iVobilem, pœnâ in antiquis Statut is perfori ptâ punictur. Hoc autem Statutu m cum fît poetale,, ad très duntaxat annos valqpe, & obfervari debere Decernimus. Licjèt ami eus amicûjocando feu ludendo vulneraverit: twnen lœfo pro vidnerefatisfaciat. £a£w. Visi. TTen» Bartholdus depofuit contra Andre^m: quod ipiiim vulnerai t. Andreas Folio ij).- * confefïus eft, ipfum Bartholdum vulnerale: dfeens fé invitimi, <& nolentemfe-eifïe: fo lat i i qua causa: prout amici pi e ru m que affolent lacere, jocanio. Nos igi-tur audita ipfius Andreas Confeffione: attendentes quod hidusnon debet fé exten-dere ad aliquam laefionem,. Ica vulnerisoffVnikmem: ipfum Andreim in tali cafu^ Decernimus Bartholdo ad vulneris fatisf jdtionem condemnanduai» De extinclione càndelœ y vulneri s incujjïone. Calïm Visi (IW9ercïam ^gïdîus pro po fuit Contra Faleonem: quod dum in domo ipfius JE» Folio '2 ' fo&a fuiflet in fero contentio quzdam: ipfe Falco fuperveniens candela (ufFocavit, & extinxit. qua extinifìa, /E^idius nelert, nec feire potefl, per quem,in illa contentione & difcordia, fuerit vulneratus. licët Falco extinclionem candelai confìtetur: tamen ipfum $lgidium vulnerafFe negat. Nos itaque è prsdidlo ^Egidio Aćlore Juramento recepto, Quod in praedićta candelx extindtione, nefeit per quem vulneratus fit-* ideo Faleonem prardićłum, quia extinclione -candelai vulneri praefìitit occafionem, in vulnere duximus condemnandum, , - ; Vulneratus m difcordia âdmiîtet ad Juramentum ewn, quem accufat. hocy fi ille Citatus ipfum Attorem feipjum vulnerale afjereret. a-Ito qui y Attors probatia effet decernenda. Cafan Visì (D^ere^arn ^etrus <3eporii.it de Joannę: quod ipfum vulneral&t. Joannes vere? Folio 'i " ^^co,1^3nter afferebat: quod Petrus feipfum vuInerafFet quod offe re bat fe légitimé probaturum. Nos #utem in tali cafu duximus dirtinguendum : Quod fi in contentione & difcordia, Joannes aflerit Fetrum feipfum vulnerile: tunc Joan-nis probationes funt adnittendœ. Si autem extra omuem contentioneni & difeor-diam, Petrus effet vulneratus: tunc (ùteft morisj dieimus, Pétri Juramentumfore & effe admittendiim» De Kmethone vulnerato, Cafim Visi \7^^nerans Kmethonem, eidem vulnerato unam Marcam: Domino autemipfi- Folio'22 ' US' ^ vu'nerans & vulneratus unius domini fuerint, unarn Marearm iategranì ipfe vulnerans pro pœna folvere teneatur. Si vero vulnerans, &: vulneratus, du-orum dominorum fuerint: inter ipfos Marca hujufmodi pœnahs dividatUr.' * Pro vulnere vero livido Kmethoni fex Scoti dantur. idem Rex D^° ta^ vulnere, abfque fanguinisejfFufione, Kmethoni pełł Grzywien,a\\h pce- Folio 2J. *• fex Scotorum, per inferentem debet folvi. Sed du*enditor haberet uxorem, cujus reformatio extenderet fe, ad fcalia bona Sigif. Tetri vendita: conftituetur per maritum ad Acla: & cum confenfu amicorum, ad- iS2S'f°^4A minus duorum, ex linea paterna Coi iànguineorum, confentiet ad talem Inicri-ptionem, quoad ejus Reformationem. De eodem. SI vero is, qui venderet, obligaret, aut quocunque alio modo infcriberet, aîîe- Sigif. Cvaç. naretque bona fua, habuerit uxorem: tum eandem tenebitur cum amicis ejus, 15^-sd renunciationem Doti eidem infcripts, adducere. qus addudla recognofceì5 fa liifcriptioni Cux Dotali renunciare, cum amicorum confenfu. De uxorey et Parafemalibus: circa qua debeat remanere, foft mariti mortem. STatuimus: Quod marito mortuo, uxor circa Donationem & Dotem, & quaelî- ç rim Rpx bet Pàrafernaìia, in pecuniis, gemmis, lapidibus, & veflibus fuperextantibus,, 2 & remanentibus, debeat remaneré. ipfà autem mortua, ad Iiberos ffi ipfos habu-eritj prsdida omnia bona devolvantur. Quœ mulier, habendo pueros, lì alium virum receperit, vel recipere voluerit': Decernimus: quod tantummodo ad eof-dem pueros, omnia bona paternalia integraliter, cum alia parte, ipfos in dififione concernente, quorumlibet honorum maternalium , in quibufeunque rebus confinant, abfque aliqua contradićlione devolvantur. &cum alia refidua fuo rum honorum parte, maritum accipiat, juxta fuam voluntatem, §. De Dote, per conlanguineos mortuae mulieris à marito repetenda, Vide in Titulo DOS Folio 97. z u P P m. §. Vide in Titulo SAL. Folio 273. STATUÌ ORUM REGNI POLONIA IN OR DINE M ALPHABET! DIGEST ORUM, FINIS- Uuuu \ STANISLAUS SKRZISZOVIUS BENEVOLO LECTORI S, Vanaàmodum a baerei Regia Maje/ìate ex ref cripto wjunBu mi-hi vide Sì ut (ici prijìinam ed iti on fa batic nova w conferrem, id e a jide & diligenti a prœftitum à me e fi, qua /;/ negot'io public o, à* Regia autorità*6 fi dei meœ credito adhiker't debiut, Hic alias alìqmt leges fubjeàmus, 0 Joannę Felice Her burt o Joannis F. acceptas, ex v e ter i-bus quidem & oìì\ni exception? rnąjorihus le gum codicibus. excerptas, fed iti paterno codice, ne feto, quo cafu ornijfas.: tu boni confale: erratale ab operi s commijja5 ex fubpfyo indice corrige, & vale. e T t. T£lexand. in Miom.ifoj e o ń. StgiJ. CracQ Amo if3Zi CON. Sigi/. Crac Am® d i o. Sigif. Crac. Anno ifj2. E XP. Sigif. Crac. Amo va- gitati ones Juorum fubjdlionim ftgillis fignentur. • Onformare cupientes terras Capitaneatûs Majoris Poloniœ terris aliorum Ca* pitaneatuum Regni noftri, Statuimus: quòd in Majori Polonia Citationes Ju-diełi Terreftris dęinceps non emanabunt fub titulq Capitanei, fed fub titulo no-Aro & fuccefforum nqrtrorum, <$? figlilo Terresti fuper Judiciis autem Capita* neatfts, lub tiîulo & fìgillo Capitanei, emanare & dari debebunt. Conventus Urzgdovienfìst transfertur Lubliuum. CElebratîones Conventuum particqlarium Terraç Lublinen. ex oppido Urzç* dow in Civitatem Lublinen. transferri Mandabimus, juxta petitioaeai Nobi- . litatis per Nmciçs Terręfires faetam. ■m Contratierfìa per litigantes exhibeantur. QEd & controversa^ partium plus jurtó majores & longiores ab Judicio .fufeipt ^ non debent: tametfi minores &breviores fieri poffint: hoc eft propofitio Afta* ris, cum ejus prob3tionibus łiteratoriis: fìquidem fefe eas oftenfurum reciperet. Ex parte autem Rei refponiìo fuper Citationem vel Exceptio, hoc eft dilceptatio neeefraria fuper aliquo A c ceffo r forum ante refponfìonem fuper negotio principali fieri (olita, Item diffioitiva fententią, & ix res prsçterea pofeat, Replieatio A&o-ris, poftea Duplicatio Citati ; fimiliterque A&oris Iriplicatio, ae porremo Rei Quadruplicatio fufeipiatur, non ampìius. Quae quidem omnia quilibet judexmo» derabitur, utne Controverse in łongum trahantur,tametfìbreviores effe poterint, in fàcilibus prapfertjm çai^/is^ qnaado noa difeoptatur de probationibus contraria «rum literarum, froventus ìntegre Dignitariìs extradantur. UTcunque perfvafum fit ri obis, proventus Qfficialibus inquilini, Gladius diftrtftus, Guerra, Hareticus, Homicidium, H. .1 ìmpojjefionati, incendiarii, Infâmes qui funt, lnbibitło, In [cripti o, lnjcriptionum varia forma, Inter ce (fio, ìnterdtclum quadriduanum, Interrogano, ìnterregnum, lntromiffìo, lnvafio domus, Inventa res, Judex ç$ Subjudex, Sudicia, indicata rei exteutio, ìbidem. i?o. 122. Ì2J. Folio "12Ą Ibidem. I2f. Folio I2f 12J. Folio 1^2. i37. 134. Ibidem. *4f-Ibidem. 144. Ibidem. HÏ- .'47-Ibidem. ISO. 'S3- E X. IJudai, ìbidem. Jument um, i(ft Juramentorum forma, Ibi dem. Jus, JmpatronatuSy Jufìitionarius, K. Kmetbo, L. LeXy Lepur, Libertates, Liber Aftorum, Limites, Lis pendens, Litera, Ludus taxi! 1erum* M, Marfcbalcus, Maternalia lana, Mazovia, Mendici, Menfura, MercatoreSy Milites, Mi nifieri alir. Minorennes, i8j. Mi nut a y 1^8' Modii, ìbidem Mdendinatorjeu motendinum, ìbidem. Mona/ieri um, Moniales, Ìbidem. Moneta, tgo. Mortuus citatus, jpj. Motio Judicis, ìbidem. Muni ment a, Mutuum, ìbidem. ìbidem, ifó. Folio 16Ò. vjt. Folio 174. ìbidem. 17^ ìbidem. *77-ìbidem. m- folio ìjp. t8u r82. i8$ ìbidem. ìbidem. 184 ìbidem N. Nobili st Notartiy Nuncii, Nundina, Obli patio honorum. Obflaculum, Officium Caflrenfe, Officii caufa, Pahula, Palatini, Pannus, Vvvv O. P. Folio Jjif. IP8' 201. ìbidem. Folio 203. 204. ìbidem. Ìbidem Folio 20f. Ibidem. 208. Fa* Ąr à* Pa/lor, "Patery Pax,. Pecunia\ Pecmy t i tu l ìbidem. zop. ibidem. 2tf. 211. Per lucra, 2/2. PignoaratiQy feupgmsy ìbidem. PifceSy PtxideSy PonduSy Porem, . Ibidem Pojjeffor y . ìbidem Pojjejfionatuïy 216. Plant (S y Ibidem, flebeji, ibidem. PratuiTiy 220. PnedoneSy Ibidem. frxfcriftioy ibidem Privilegiuniy ) . 22^. Proc ejjm Jurisy 235. Procuratorr Jeu Procurât orium^ 24Ć Profil^y 2Ą.J Pueriy 24%. Pupitliy Ibidem. Pruffia, Ibidem Q- Quercus, Folio 26t. Querel-arum Termini y 262. R. Rapt or virgtnum, vel viduaruy Fol. 262. Recognitio, 263. Referendarii, Ibidem. Rełormatio, 264. Relatio MiniJïerialiSy Ibidem. Renmciatio, Ibidem. Reflitutio in bona,, Ibidem. .Reftium hter£y 26$. Reus Jeu citatus et Jure viBus, ibidem. REX. Ibidem. Ruffîa Ducatus, 2Ć7. S. Salaria collegarum Judicii, Folio 269 Salvus condu ci us y 272. Sal y ' 2JJ. Secretarius major y 2Sf. Secularium caufie. Ibidem o r u M. Senatorum Ordof Sententi