2,70 W TYM 8%VAT Nr ISSN 0137-9526 Nr indeksu 348-570 9 770137 952060 Zaplanuj z nami weekend. Informator - str. 8 Głos Sobota-niedziela 1-2 grudnia 2018 Sebastian Irzykowski, radny PiS w Sejmiku Wojewódzkim, walczy o miejsce STRONA 2 STK Czarni Słupsk powalczą o punkty we Wrocławiu. Czy drużynie Jakubiaka uda się wygrać? STRONA 12 mm ,# -C.M mmmm I Jacek Poniedziałek nie ukryvya prawdy o sobie i nie ma z tym problemu strona 15 Dobry pomysł na prezent to połowa sukcesu -co podarować najbliższym? strona 11 Chcesz wyglądać zimą stylowo, ale jednocześnie chronić się przed chłodem? To możliwe! strona 14 Trzyletnia dziewczynka spędziła w wózku całą noc Stanie przed sądem za to, że zostawiła dziecko w lesie Bogumiła Rzeczkowska \ Akt oskarżenia Prokuratura Rejonowa w Człuchowie oskarżyła 24-letnią Annę K.. która, wracając z imprezy, zostawiła na leśnej drodze w okolicy Czarnego trzyletnią córkę. Kobieta żałuje czynu. - Prokuratura Rejonowa w Człuchowie skierowała do tamtejszego sądu rejonowego akt oskarżenia przeciwko 24-letniej Annie K. w związku z narażeniem jej trzyletniej córki na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu - informuje Paweł Wnuk, rzecznik Prokuratury Okręgowej w Słupsku. - Z ustaleń dochodzenia wynika, że Anna K. przestępstwa dopuściła się w nocy z 16 na 17 września tego roku w miejscowości Łoża koło Czarnego, kiedy w stanie nietrzeźwości wracała do domu ze spotkania towarzyskiego. Pozostawiła wówczas swoją trzyletnią córkę na całą noc w wózku przy drodze na skraju pobliskiego lasu. O tym fakcie policję powiadomiła opieka społeczna. Pod wskazanym Maciej T. strzelał z wiatrówki, dziewczyna straciła wzrok. Mężczyzna stanie przed sądem STRONA 3 adresem policjanci zastali matkę dziecka, która miała 0,6 promila alkoholu w organizmie. Okazało się, że Anna K. w niedzielę imprezowała na grillu ze swoimi znajomymi. Około godziny 22-23 opuściła spotkanie, zabierając ze sobą w wózku swoją trzyletnią córkę. Matka jednak do domu doszła bez dziecka. Rano około godziny 5.30 dziewczynkę znaleźli pracownicy leśni. Jeden z nich poznał dziecko. Mimo nocy spędzonej w lesie dziewczynce nic się nie stało. - Anna K. przyznała się do popełnienia zarzucanego jej przestępstwa, a następnie złożyła wyjaśnienia, w których między innymi wyraziła skruchę w związku ze swoim zachowaniem - mówi prokurator. Oskarżona nie była wcześniej karana sądownie. Za narażenie na niebezpieczeństwo własnego dziecka matce, na której ciąży obowiązek opieki nad nim, grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. ©® PODYSKUTUJ NA FORUM GP24.PL Anna K. w czasie zatrzymania przez policję. W czasie dochodzenia wobec podejrzanej nie były stosowane żadne ze środków zapobiegawczych Dzisiaj Światowy Dzień AIDS. W tym roku w Pomorskiem odnotowano 64 przypadki HIV STRONA 3 Pomysł na akcję segregację. W Słupsku mają pojawić się automaty na plastikowe butelki STRONA 7 977013795206048 02_Druga strona Głos Dziennik Pomorza Sobota-niedziela, 1-2.12.2018 Pogoda w regionie dzisiaj 2°C -1°C - Barometr 1012hPa Wiatr poł. 5-4 km/h Uwaga gołoledź Niedziela 5°C 2°c Poniedziałek 7°C 3°c Wtorek 8°C 4°c Ą, /<> Jwaga: w nocy odwilż Magdalena Olechnowicz ADWENT - CZAS OCZEKIWANIA I PRZYGOTOWANIA Komentarz W niedzielę w Kościele chrześcijańskim rozpoczyna się adwent. To czas przygotowania do świąt Bożego Narodzenia. Uzas, który warto poświęcić aa skupienie się na tym, co w życiu ważne. Czy aby na pewno gonitwa za prezentami po galerii handlowej w rytmie amerykańskiej piosenki „ Jingle bells" pomoże nam w tym? Nieważne, czy jesteśmy katolikami, ewangelikami czy ateistami, warto się zastanowić, w jakim kierunku zmierzamy. Niestety, ostatnio święta przestają cieszyć, gdyż wiążą się z przygotowaniami, które pochłaniają mnóstwo czasu i pieniędzy. Oczekiwania wobec prezentów są często tak duże, że nierzadko zadłużamy się, aby spełnić życzenie, a może zachciankę drugiej osoby. Do przemyśleń skłoniły mnie ostatnie akcje w wielu sieciowych sklepach: black friday, black weekend, cyberponiedziałek. Widząc parking pod słupskim centrum handlowym, kilkudziesięcioosobowe kolejki przy kasach, uświadomiłam sobie, jak bardzo konsumpcyjnie podchodzimy dziś do życia. Podczas gdy klienci cieszyli się, że zaoszczędzili te 20 procent, handlowcy śmiali się, jak naiwni są ludzie, dając się nabrać na ich marketingowe triki. Pomyślmy o tym, zanim wydamy fortunę na świąteczne prezenty, a drugie tyle na świąteczne gadżety, które zamienią nasz dom w błyszczący dom cudów. Słupsk Bezpłatnie sprawdzą ustawienie świateł Wojewódzki Ośrodek Ruchu Drogowego w Słupsku po raz kolejny przystąpił do kampanii pn. „Twoje światła -Twoje bezpieczeństwo". Celem kampanii jest wyeliminowanie z ruchu pojazdów posiada-ących niesprawne lub niezgodne z przepisami oświetlenie oraz zwrócenie uwagi na zagrożenia związanie z tymi uchybieniami. Dlatego WORD Słupsk umożliwi przeprowadzenie bezpłatnych Śledztwo Sąd Okręgowy w Słupsku będzie rozpatrywał sprawę recydywisty Macieja T.. który odpowie za strzelanie z wiatrówki w kierunku grupy dzieci. Jedna z dziewczynek straciła wzrok w lewym oku. Prokuratura Rejonowa w Chojnicach skierowała do Sądu Okręgowego w Słupsku akt oskarżenia przeciwko 25-letniemu Maciejowi T. z zarzutami spowodowania ciężkich obrażeń ciała u 13-letniej dziewczynki oraz narażenia dziewięciu innych nastolatków na tego rodzaju obrażenia - informuje Paweł Wnuk, rzecznik Prokuratury Okręgowej w Słupsku. Dramat rozegrał się 27 czerwca tego roku wczesnym wieczorem. W pierwszych dniach wakacji grupki dzieci i młodzieży spędzały czas -Z0 Maciej T. w czasie doprowadzenia przez policjantów z Chojnic. Będzie odpowiadał jako recydywista, bo przed upływem pięciu lat odbywał karę więzienia za pobicie w okolicy garaży na jednym z chojnickich osiedli przy ul. Młodzieżowej. Nikt się nie spodziewał, że za chwilę wydarzy się coś, co nieodwracalnie odmieni życie wielu osób, a zwłaszcza młodej uzdolnionej muzycznie i wokalnie dziewczynki, świetnej uczennicy. Dzieci bawiły się w najlepsze. Jeden z chłopców wyciągnął pistolet, piszczącą zabawkę. Zaczął nim „strzelać". Dźwięki piszczałki zwabiły młodego dorosłego mężczyznę. Podszedł w kierunku dzieci. - Hej, popatrzcie! Ja mam coś lepszego - pochwalił się wiatrówką. I nie tylko pokazał ją ciekawskim oczom małolatów. Zaczął strzelać. W różnych kierunkach. W korony drzew. W zarośla. Nad głowami dzieciarni naboje przecinały powietrze. Dziewczynka stała przy żywopłocie. Wszyscy usłyszeli jej krzyk, gdy została ranna. Nastolatka z ciężkim urazem oka najpierw trafiła do Szpitala Specjalistycznego w Chojnicach. Później przetransportowano ją do Gdańska. Policjanci po rozmowach z dziećmi, które rozpoznały mężczyznę na jego koncie na Facebooku, zatrzymali 25-letniego Macieja T., ale podejrzany się nie przyznał. Wstępne ustalenia wskazywały na to, że sprawca zakazał mówić dzieciom, że to on strzelał. Najlepiej będzie, instruował dzieci, jak powiedzą, że to jakiś obcy. Maciej T. został aresztowany, ale od razu zażalił się na postanowienie sądu w Chojnicach. Jednak Sąd Okręgowy w Słupsku nie wypuścił go na wolność, bo dowody potwierdzały sprawstwo podejrzanego, społeczna szkodliwość czynu jest bardzo wysoka, a szkody nieodwracalne. Poza tym na wolności podejrzany mógłby próbować kontaktować się ze świadkami. Teraz Prokuratura Rejonowa w Chojnicach zakończyła postępowanie. - Z ustaleń śledztwa wynika, że oskarżony z posiadanej broni pneumatycznej oddał co naj- mniej siedem strzałów w kierunku nastolatków, bawiących się w pobliżu znajdującego się tam placu zabaw - podaje szczegóły prokurator. - W wyniku zdarzenia ciężkich obrażeń oka, wymagających operacyjnego usunięcia fragmentów tęczówki oraz soczewki, doznała 13-latka. Natomiast pozostali nastolatkowie, z racji stworzonego przez oskarżonego zagrożenia, zostali jego zachowaniem narażeni na ciężki uszczerbek na zdrowiu. Maciej T. nadal nie przyznaje się do popełnienia zarzucanego mu przestępstwa. - W wyjaśnieniach najpierw zaprzeczył temu, by strzela! z broni pneumatycznej. Ostatecznie przyznał, że co prawdę strzelał z tego rodzaju broni, ale były to strzały niecelowe -mówi rzecznik prokuratury. Maciej T. nadal jest tymczasowo aresztowany. Wcześniej wielokrotnie był karany, w tym za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu. Będzie więc odpowiadał w warunkach recydywy. Za popełnienie zarzucanego mu przestępstwa grozi mu kara do lat 15 więzienia. ©® Kierowca potrącił mężczyznę i uciekł amitmtShątsk Zbigniew Marecki zbigniew.marecki@gp24.pl Kierowca potrącił mężczyznę i uciekł z miejsca zdarzenia. Ofiara nie żyje. Policja apeluje do mieszkańców o pomoc w wykryciu sprawcy. Do tragedii doszło prawdopodobnie w czwartek po godz. 21 w Sąborzu, gdy 49-łetni mężczyzna szedł poboczem w stronę Słupska. Słupska policja o zdarzeniu dowiedziała się ok. 21.50. Gdy policjanci i prokurator przyjechali na miejsce, mężczyzna już nie żył, a sprawcy wypadku nie było na miejscu. - W tym miejscu nie było żadnego monitoringu, a wokół było już ciemno. Dlatego apelujemy do wszystkich, którzy mogli coś widzieć, aby podzielili się swoją wiedzą. To może pomóc w ustaleniu sprawcy wypadku - mówi Robert Czerwiński, oficer prasowy Komendy Miejskiej Policji w Słupsku. ©® Policyjno-prokuratorskie działania w Sąborzu prowadzono do godz. 2 w piątek Dzisiaj Światowy Dzień AIDS Ij&nmit Magdalena Olechnowicz magdalena.olechnowia@polskapres5.pl W 2018 roku na terenie województwa pomorskiego zarejestrowano 64 przypadki nowo wykrytych zakażeń HIV i 3 przypadki zachorowania na AIDS. Dzisiaj obchodzimy Światowy Dzień AIDS. Choć o chorobie nie mówi się dziś tyle, co jeszcze parę lat temu, zakażeń wirusem HIV i zachorowań na AIDS rokrocznie systematycznie przybywa. - W przeważającej liczbie przypadków zakażeń HIV nie posiadamy informacji o przynależności osób zakażonych do grup ryzyka. W 2018 roku tylko w około 30 procentach została określona przynależność do grup ryzyka, 15 na 20 osób wskazało kontakty homoseksulane jako najbardziej prawdopodobną drogę zakażenia, pozostałe pięć osób wskazało kontakty heteroseksualne - mówi Anna Obuchowska, zastępca pomorskiego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego. W sumie od 1988 r. do 15 listopada 2018 roku na terenie województwa pomorskiego zarejestrowano 971 przypadków nowo wykrytych zakażeń HIV i 330 przypadków zachorowań na AIDS. Z danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego wynika, że w kraju, od wdrożenia badań w 1985 r. do 31 lipca 2018 r. (przy uwzględnieniu korekt i uaktualnień danych, w tym eliminacji podwójnie zarejestrowanych przypadków), stwierdzono zakażenie HIV u 23 311 obywateli Polski i u osób innego obywatelstwa przebywających na terenie Pol- ski. Wśród ogółu zarejestrowanych zakażonych było co najmniej 6367 zakażonych w związku z używaniem narkotyków, 1799 zakażonych poprzez kontakt heteroseksualny oraz 3634 poprzez kontakt seksualny pomiędzy mężczyznami. Ogółem odnotowano 3627 zachorowań na AIDS, 1398 chorych zmarło. Zrób test na HIV Badania w kierunku HIV można zrobić za darmo, anonimowo i bez skierowania w Punkcie Diagnostyczno- Aleksandra Anuszewska zaprasza na bezpłatne badania w kierunku HIV. Zapewnia ćałkowitą anonimowość Konsultacyjnyn w Słupsku, przy ul. Tuwima 23. Punkt czynny jest przez cały rok we wtorki i w czwartki w godz. 15-19. - Test w kierunku HIV powinien zrobić każdy, kto kiedykolwiek uprawiał seks z przygodnymi osobami, oraz homoseksualiści. Dziś to są właśnie największe grupy ryzyka - mówi Aleksandra Anuszewska, doradca w punkcie diagnostyczno-konsultacyjnym w Słupsku. Do badania, które wykonywane jest z krwi, nie trzeba się specjalnie przygotowywać, nie trzeba być na czczo. Przed nim wypełnia się ankietę umożliwiającą oszacowanie ryzyka zachorowania. Oczywiście anonimowo. Wynik jest znany już w kolejnym dniu pracy laboratorium. Ważne jest wykrycie w porę wirusa HIV, zanim spowoduje on AIDS. Dziś jego nosicielstwo nie oznacza tragedii, a życie jak z każdą inną chorobą cywilizacyjną. Chory, owszem, musi przez cały czas być pod opieką lekarza i stale przyjmować leki, ale stosując się do tego, może dożyć poważnego wieku. Dla wiarygodności badania bardzo ważne jest, kiedy osoba podejrzewająca, że mogła zarazić się wirusem, zdecyduje się zrobić badania. ©© 04 Wydarzenia Glos Dziennik Pomorza Sobota niedziela, 1-2.12.2018 Gdzie znajdziesz „Głos Pomorza "? TiujjaGazeta „Głos Pomorza" możesz kupić w ok.2400punktach na terenie województwa pomorskiego, jesteśmy w każdym mieście, powiecie i wsi. Znajdziesz nas w kioskach, sklepach, supermarketach, salonach prasowych. stacjach paliw, w piekarniach i na każdej poczcie. Gdy nie możesz znaleźć swojej ulubionej gazety, zadzwoń: (94) 3401107 lub napisz do nas: dystrybucja.koszalin @polskapress.pl Jesteśmy m.in. w następujących sieciach: •AUCHAN • BIEDRONKA • BP •CARREFOUR • CIRCLEK • DELIKATESY CENTRUM • DINO • EMPIK •GROSZEK • INMEDIO • INTERMARCHE • KAUFLAND • KIOSK RUCH • LEWIATAN • LOTOS • LUKOIL • MEDIA PRESS SALONIKI • MILA • NETTO • PIOTR I PAWEŁ • PKNORLEN • POCZTA POLSKA • POLOMARKET • PSS SPOŁEM • RELAY • SALONIKI PRASOWE KOLPORTER •SHELL • SPAR • STACJA MOYA • STATOIL •STOKROTKA • ŚWIAT PRASY •TABAK • TESCO • TOP PRESS •ŻABKA Jeżeli chcesz czytać naszą gazetę przez internet na swoim komputerze lubsmartfonie Jeżeli chcesz czytać naszą gazetę przez internet na swoim komputerze lub smartfonie, możesz nabyć wersję elektroniczną gazety (PDF) wraz dostępem do archiwalnych wydań i pełnej wersji serwisu na plus.gp24.pl. Wersja elektroniczna gazety jest identyczna jak ta, którą kupujesz w kiosku czy sklepie, a dostęp do niej możesz uzyskać już ok. godziny 3 nad ranem. W każdym urzędzie pocztowym możesz zamówić prenumeratę naszej gazety W każdym urzędzie pocztowym możesz zamówić prenumeratę naszej gazety, którą dostarczać będzie do domu Twój listonosz. Szczegółowe informacje uzyskacie Państwo w każdej placówce Poczty Polskiej oraz na stronie internetowej Poczty Polskiej: prenumerata.poczta-pol-ska.pl lub pod numerem telefonu 801333 444. Oferujemy także dostawę prenumeraty Twojej gazety przez wydawcę W wybranych miastach oferujemy także dostawę prenumeraty „Głosu Pomorza" realizowaną przez wydawcę, wprost z redakcji do domu lub biura. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat możliwości zamówienia takiej prenumeraty, zadzwoń do nas (94) 340 ll 07 lub wejdź na stronę prenume-rata.gp24.pl Jesteśmy do Waszej dyspozycji Dzwońcie: (94)3401107 Piszcie: dystrybucja.koszalin@polskapress.pl Jeżeli jesteś właścicielem sklepów, kiosków i saloników prasowych i chcesz sprzedawać „Głos Pomorza", zadzwoń do naszego działu dystrybucji i sprzedaży gazet: (94)3401107 W oknach ratusza pojawiły się deski, bo remontują witraże Patronat dla uczniów Zespołu Szkół Ekonomicznych i Technicznych Stupsk Zbigniew Marecki zbigniew.marecki@gp24.pl Słupszczan zdziwiły deski, które pojawiły się w oknach gabinetu prezydenta Słupska. To jednak oznacza tylko, że właśnie trwa remont zabytkowych witraży, które zdobią to pomieszczenie. Remont witraży obejmuje nie tylko te, które znajdują się w gabinecie prezydenta, ale i te zlokalizowane na klatce schodowej pomiędzy parterem oraz pierwszym piętrem. Ich remont to skutek działań słupskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. Renowacja dotyczy w sumie dwunastu połaci okiennych w miejskim ratuszu. Całość prac, która obejmuje także prace stolarskie i niektóre ściany wewnętrz budynku, ma kosztować 180 tysięcy złotych. Budynek ratusza pochodzi z roku 1901. Jest w całości objęty ochroną konserwatorską. Jednak jego wystrój jest tylko częściowo oryginalny, bo historyczne witraże wciąż znajdują się jedynie w oknach w sali obrad rady miasta na drugim piętrze oraz w małej sali konfe- ' --"Womc Gdy z okien gabinetu prezydenta znikną deski, znowu można będzie podziwiać witraże. Tym razem odnowione rencyjnej na piętrze pierwszym. Natomiast pozostałe witraże pochodzą z lat 80. ubiegłego wieku i zostały wykonane przez znanego witrażystę z Wrocławia. Renowacja witraży to kolejny etap trwającego już parę lat remontu ratusza, który obejmuje wiele elementów jego konstrukcji zewnętrznej i wewnętrznej. Jak wiadomo, wewnętrzny zespół powołany w magistracie w 2016 roku oszacował koszt generalnego remontu słupskiego ratusza na 15 ptfn zło- tych. Od tego czasu ceny prac budowlanych wzrosły, a specjalistyczne prace kosztują jeszcze więcej. Z tego względu remont ratusza odbywa się w podziale narożne fazy i elementy. W rezultacie pewnie będzie trwał jeszcze w kolejnych latach. Dużo skromniejszy był zakres prac remontowych w małym ratuszu, który jest nazywany Belwederkiem. Zgodnie ze zleceniem z magistratu budowlańcy zakończyli już modernizację tarasu oraz systemu wentylacyjnego w piwnicy. ©© Stupsk Wojciech Frełichowski wojdech.frelichow5ki@gp24.pl Market OBI w Kobylnicy i AJ Fabryka Mebli w Redzikowie będą patronować klasie o kierunku zawodowym magazy-nier-logistyk w Zespole Szkół Ekonomicznych i Technicznych w Słupsku. Podpisanie umowy pomiędzy przedstawicielami marketu OBI oraz AJ Fabryka Mebli a dyrekcją Zespołu Szkół Ekonomicznych i Technicznych odbyło się podczas konferencji „Szkoła zawodowa drogą do sukcesu", którą zorganizował ekonomik w swojej siedzibie. - Na podstawie tej umowy nasi uczniowie przez trzy lata nauki w Branżowej Szkole III Stopnia w tych dwóch firmach będą odbywać praktyki. Po ukończeniu nauki najlepsi praktykanci mają również gwarancję zatrudnienia - mówi Renata Draszanowska, dyrektor Zespołu Szkół Logistycznych i Technicznych w Słupsku. Ponadto OBI i AJ Fabryka Mebli dla najlepszych praktykantów będą fundować stypendia, a ci takżebędą mogli wziąć fflORYKfi MEttU m twój FnZETEŁNIf- pracodaw mm. B5B Umowę podpisują: Renata Draszanowska, dyrektor ZSEiT, i Stefan Merta. regionalny dyrektor sprzedaży OBI udział w darmowych kursach i szkoleniach kwalifikacyjnych dających im dodatkowe umiejętności, np. kurs operatorów wózków widłowych. - Umowa patronacka jest też korzystna dla naszych nauczycieli, ponieważ mogą oni poszerzać swoje kompetencje, odbywając staże w firmach współpracujących z naszą szkołą. Liczymy też, że nasi partnerzy wspomogą naszą placówkę w zakupie pomocy dydaktycznych i materiałów potrzebnych uczniom podczas zdobywania wiedzy teoretycz- nej - dodaje Renata Draszanowska. Obejmowanie patronatem klas przez firmy lub instytucje jest od kilku lat praktykowane w niemal wszystkich słupskich szkołach zawodowych. W ten sposób placówki oświatowe zdobywają partnerów szkolących młodzież na praktykach zawodowych, a przedsiębiorstwa zyskują możliwość wyszkolenia przyszłej kadry pracowniczej. Natomiast młodzież ma szansę na zagwarantowanie sobie pracy jeszcze podczas nauki. ©® 23S8SP Głos Dziennik Pomorza Sobota-niedziela, 1-2.12.2018 Polska 05 Propagandowa wojna przeciw Ukrainie. Rosja jest skuteczna Warszawa Katarzyna Stańko katarzyna.stanko@polskapress..pl Po ataku na ukraińskie okręty Rosjanie uruchomili służby, które wprowadzają chaos informacyjny. Ich aktywność widać również w Polsce - twierdzą eksperci. W niedzielę rano w Cieśninie Kerczeńskiej rosyjskie siły morskie ostrzelały ukraińskie jednostki zmierzające do ukraińskiego portu, Mariupola. Tuż po incydencie pojawiło się mnóstwo sprzecznych informacji, co tak naprawdę się wydarzyło. Rosyjska edycja serwisu Euronews podała w tym czasie nieprawdziwą informację o ostrzale cywilnych obiektów w Donbasie przez Ukraińców. - Uruchamiane są różne środki, aby sparaliżować działania Zachodu - mówi Agencji Informacyjnej Polska Press Jarosław Guzy, ekspert ds. międzynarodowych. W obwodzie sumskim na Ukrainie mieszkańcy otrzymali SMS-y wysyłane rzekomo przez Ministerstwo Obrony Ukrainy, które wzywały do jak najszybszego zgłoszenia się do najbliższej jednostki wojskowej. Ukraiński resort obrony oskarża o wysłanie fałszywych alertów Federację Rosyjską. Podobny przypadek odnotowano również w Polsce. Mieszkańcy dwóch miejscowości na wschodzie kraju otrzymali fałszywe SMS-y, rzekomo od Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (Alert RCB), nawołujące mężczyzn w wieku 18-65 do zgłoszenia się do lokalnych urzędów gminy. SMS-y wysłano około godziny 16, dzień po ostrzelaniu ukraińskich okrętów przez siły rosyjskie. Sądząc po podobnym czasie opublikowania komunikatów przez rzekome ukraińskie MO oraz polskie RCB (różnica ok. godziny), oba ataki być może są ze sobą powiązane. - Tego rodzaju aktywność mogła być próbą przetestowania reakcji ukraińskiego i polskiego społeczeństwa. Być może to również test służący analizie reakcji ukraińskich oraz polskich służb -uważa Jarosław Guzy. Sprawę fałszywych alertów w Polsce badają ABW oraz policja. W Polsce w internecie zaczęły pojawiać się ponownie informacje o problemach w relacjach polsko-ukraińskich. Powrócił fałszywy cytat rzekomej wypowiedzi prezydenta Ukrainy Petra Poroszenia o tym, że Ukraińcy nigdy nie pogodzą się z faktem, że Przemyśl pozostaje w rękach Polaków. Poroszenko ani żaden ze znaczących polityków ukraińskich, którzy mają lub mieli rzeczywistą władzę, nigdy nic takiego nie powiedział - mówi AIP Grzegorz Kostrzewa-Zorbas, ekspert ds. międzynarodowych. Na forach dyskutowany jest pomysł, aby Polska dokonała rozbioru Ukrainy razem z Rosją, której oczywiście przypadłaby największa część, a także razem z innymi państwami, np. Węgrami. Anonimowi komentatorzy straszą na forach internetowych ukraińskim rewizjonizmem terytorialnym i historycznymi roszczeniami wobec Polski. Natomiast Poroszenko przedstawiany jest jako autokrata, który wykorzystuje stan wojenny do skupienia całej władzy w swoim ręku. - Rosyjska dezinformacja skutecznie wykorzystuje złe emocje i trudne tematy w relacjach polsko-ukraińskich - tłumaczy Guzy. - Postrzeganie Ukrainy w Polsce znacząco pogorszyło się od czasów Majdanu - podsumowuje ekspert. ©® Dwa nowe śmigłowce dla policji. Wojsko wciąż czeka Jakub Oworuszko jakub.oworuszko@polskapres5.pl Warszawa - Nigdy wcześniej polska policja nie dostała nowych śmigłowców. Zwykle były to ma-szyny wykorzystywane wcześniej na potrzeby innych formacji, przede wszystkim wojska - podkreślił podczas uroczystego przekazania śmi-głowców premier Mateusz Morawiecki. Dwa śmigłowce S-70i Black Hawk zostały wyprodukowane przez Polskie Zakłady Lotnicze w Mielcu (których właścicielem jest amerykański koncern Lockheed Martin). Wielozadaniowe helikoptery zostały zakupione z wolnej ręki, tzn. bez przetargu. Policja tłumaczyła ten tryb faktem, że tylko maszyny produkowane w Mielcu spełniają ich wymagania. Od zamówienia do dostarczenia maszyn minęło zaledwie pół roku. W tym czasie policyjni mechanicy i piloci odbyli szkolenia w Stanach Zjednoczonych i Mielcu. Zarówno rząd, jak i policja mówią o rewolucji. - Nigdy wcześniej polska policja nie dostała nowych śmigłowców. Te maszyny to przede wszystkim bezpieczeństwo Polaków - podkreślał w piątek premier Morawiecki na stołecznym lotnisku na Bemowie. Szef rządu zaznaczył, że maszyny zostały wyprodukowane na Podkarpaciu. - To szczególnie mnie cieszy, zwłaszcza z punktu widzenia gospodarczego - mówił. Szef MSWiA podziękował premierowi za zakup śmigłowców oraz zapowiedział, że trwa produkcja trzeciej maszyny. Nowe śmigłowce to rewolucja dla policji. Dotychczas korzystano m.in. z 47-letniej maszyny Nieoficjalnie wiadomo, że policja otrzyma dodatkowo jeszcze dwa nowe helikoptery. - Wtedy ten wstyd, który był na naszych ramionach w związku z tak leciwym sprzętem, przejdzie do historii, a polska policja będzie wyposażona w najnowocześniejszy sprzęt i tym samym będzie jedną z najnowocześniejszych formacji w Europie - mówił Joachim Brudziński. Dotychczas najmłodszy policyjny śmigłowiec miał 13 lat, a najstarszy aż 47 lat. - Flota śmigłowców policyjnych to był wielki wstyd dla Polski, teraz to się zmienia - przekonywał w rozmowie z dziennikarzami rzecznik komendanta głównego policji insp. Mariusz Ciarka. - Będą wykorzystywane przede wszystkim do zadań kontrterrorystycznych - mamy nadzieję, że będą to głównie ćwiczenia, ale również w przypadku klęsk żywiołowych, czy do poszukiwania osób oraz patrolowania i szybkiego przemieszczania policjantów - wymieniał Ciarka. Policjanci nie zdradzają szczegółowej specyfikacji maszyn. - Nie jest to śmigłowiec wojskowy, więc nie ma żadnych karabinów i rakiet - mówił. Niewykluczone, że zakupione black hawki zostaną wykorzystane już podczas grudniowego szczytu klimatycznego w Katowicach. Na stałe mają stacjonować w Warszawie. Wartość całego kontraktu (zakup dwóch maszyn, szkolenia pilotów i mechaników) to ponad 142 min zł. W kontekście nowych maszyn dla policji powróciły pytania o helikoptery dla armii. Ich zakup kilkakrotnie zapowiadał były minister obrony narodowej Antoni Macierewicz. Skończyło się jednak tylko na zapowiedziach. Kilka miesięcy temu poseł Platformy Obywatelskiej Krzysztof Brejza w trybie interwencji poselskiej skierował do MON pytania dotyczące zakupu śmigłowców dla wojska. Z nadesłanej dwa tygodnie temu odpowiedzi jasno wynika, że w latach2016-2018 ministerstwo nie kupiło żadnego śmigłowca. MON informuje, że „aktualnie toczy się postępowanie na zakup wyspecjalizowanych śmigłowców do zwalczania okrętów podwodnych i ratowania morskiego". ©® ■TOHWŁWyiMM Legnica Strzelanina na ulicy Wczoraj doszło do strzelaniny na ul. Bydgoskiej. Policjanci po pościgu oddali strzały i ranili mężczyznę, który wcześniej dokonał rozboju. Ranny mężczyzna został przewieziony do legnickiego szpitala, (aip) Warszawa Polski ambasador na dywaniku w Rosji Włodzimierz Marciniak, ambasador RP w Moskwie, został wezwany do rosyjskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Sprawa miała związek z programem „Minęła 20" nadanym przez TVP Info w środę. W trakcie rozmowy wyświetlono tło z wielkim czarnym napisem „Achtung Russia!". W słowie „Russia" litery „s" zostały zapisane w sposób przypominający nazistowskie SS. Tematem rozmowy tego dnia była eskalacja konfliktu ukraińsko-rosyjskiego. (aip) Warszawa Prezydent podpisał ustawę o KNF Ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem nadzoru finansowego została podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę. Znalazłsię w niej zapis umożliwiający - na wniosek Komisji Nadzoru Finansowego -przejmowanie przez banki innych banków znajdujących się w kłopotach. Opozycja zwraca uwagę, że nowelizacja ma związek z tzw. aferą KNF. W marcu 2018 r. ówczesny przewodniczący KNF Marek Chrzanowski mówił Leszkowi Czarneckiemu o planie przejmowania banków, (aip) Warszawa Rekordowa kwota za obraz polskiego malarza Dzieło Wojciecha Fangora pt. „M-39" zostało wylicytowane na aukgi za kwotę ponad 4,7 min zł. To nowy rekord cenowy na połskim rynku sztuki. W sumie w ciągu niecałych dwóch godzin sprzedano prace o wartości 20,8 min zł. (aip) Warszawa USA sprzeda Polsce wyrzutnie rakiet Himars Amerykański Departament Stanu zatwierdził transakcję sprzedaży Polsce dwudziestu wyrzutni rakietowych Himars wraz z towarzyszącym im osprzętem. Będą one częścią polskiego systemu Homar. Informacja została przekazana Kongresowi USA, który ma 15 dni na zgłoszenie zastrzeżeń. Jeśli tego nie zrobi, dojdzie dofinalizacji umowy. Himars to amerykański system mobilnych wyrzutni amunicji kierowanej, zdolnej razić cele na odległość do 300 km. Cała transakcja jest warta 655 min dolarów. (aip) Zwłoki młodego mężczyzny w lesie Nie wiedzą kim jest i jak umarł -policja w Lesznie bada okoliczności śmierci mężczyzny. Jego ciało znaleziono w piątek przed południem na terenie lasu za leszczyńskim Wojewódzkim Szpitalem Zespolonym. Policja na razie jest bardzo oszczędna w udzielaniu informacji odnośnie śledztwa, które nadzoruje prokuratura. - Zwłoki leżały na ziemi. Ciało zostało zabezpieczone i w poniedziałek odbędzie się sekcja zwłok. To ona powinna dać odpowiedź na pytanie o przyczynę śmierci -mówi Monika Żymełka, oficer prasowy policji w Lesznie, (aip) 06 Polska - Świat Głos Dziennik Pomorza Sobota-niedziela, 1-2.12.2018 Zginął, bo złamał przepisy Po trzech miesiącach śledztwa. Prokuratura Rejonowa w Oświęcimiu umorzyła postępowanie w sprawie śmierci 37-letniego pracownika Parku Rozrywki Energylandia w Zatorze. Trzymiesięczne śledztwo prokuratury odbywało się równoległe z kontrolą Państwowej Inspekcji Pracy w Krakowie. - Śledztwo, które prowadziła policja pod nadzorem prokuratury, dotyczyło stwierdzenia lub wykluczenia niedopełnienia obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, które doprowadziły do nieumyślnego spowodowania śmierci pokrzywdzonego - informuje Mariusz Słomka, zastępca prokuratora rejonowego w Oświęcimiu. - Obydwa postępowania wykazały jednoznacznie, że śmierć serwisanta to wynik jego samowolnego wejścia i złamania przepisów Parku Rozrywki i wszelkich zasad bezpieczeństwa - dodaje. ©® (AIP) Czechy: liczba polskich pacjentów operujących zaćmę nie spada Czech}' Zmiany w polskim prawie miały ograniczyć liczbę operacji zaćmy polskich pacjentów u naszego południowego sąsiada. Jak się okazuje, choć formalności jest więcej, liczba pacjentów wcale nie spadła. - Nie tyle ilość, ile przekrój pacjentów się zmienił - mówi, pytana o skutki nowych zasad refundacji zabiegów usunięcia zaćmy, Justyna Krowicka, ordynator kliniki Gemini w Ostrawie, gdzie co roku pomoc udzielana jest tysiącom polskich pacjentów. Przypomnijmy. Zgodnie z wprowadzonymi w życie l lipca nowymi przepisami dotyczącymi refundacji zabiegu usunięcia zaćmy, dostępna jest ona tylko wtedy, kiedy „upośledzenie wzroku istotnie wpływa na możliwości wykonywania czynności życia codziennego lub zawodowego, a satysfakcjonująca poprawa widzenia nie może być osiągnięta za pomocą okularów lub soczewek kontaktowych". Dodatkowo kwota za zabieg została rozbita na dwie części: Operacja zaćmy w Czechach wciąż jest popularna, a czeskie kliniki ciągle walczą o polskich pacjentów. Oferują m.in. polskojęzyczną opiekę i pomoc w załatwieniu formalności. pierwszą część NFZ płaci za samą operację, a kolejną za poradę, która ma być w 14-28 dni po zabiegu w miejscu, w którym pacjent był operowany. Nowe zasady miały m.in. ograniczyć liczbę wyjazdów na zabiegi do naszych południowych sąsiadów. Jak jest w prak- tyce? W klinice Gemini w Ostrawie, gdzie w ciągu miesiąca operuje się ok. 300-450 polskich pacjentów (najwięcej z woj. śląskiego, ale także sporą liczbę z dolnośląskiego, opolskiego, małopolskiego, czy łódzkiego) liczba przeprowadzanych operacji pozostała na podobnym poziomie. - Zmiana wprowadziła dodatkowe utrudnienia dla zopero-wanych pacjentów, którzy są obecnie zasypywani korespondencją ze strony NFZ o uzupełnienie dokumentacji lub dodatkowe wyjaśnienia, gdyż każdy oddział NFZ nieco inaczej interpretuje przepisy, a sami urzędnicy nie umieją niejednokrot- Szczyt G20 będzie radził w oblężonej twierdzy, czyli w Buenos Aires Kazimierz Sikorski BuenosAires Do stolicy Argentyny zjechali już uczestnicy szczytu G20. przywódcy najbogatszych i najbardziej wpływowych krajów naszego globu, którzy kontrolują 85 proc światowego bogactwa. Zdążyła też niemiecka kanclerz Angela Merkel, której samolot miał awarię i znad Holandii musiał wracać do Kolonii. Dołączy do pozostałych przywódców, którzy będą starali się podczas 36 godzin obrad wymazać fatalny obraz pozostały po czerwcowym szczycie G7 w kanadyjskim Charlevoix, gdzie nie udało się nawet wydać wspólnego komunikatu. Światowi liderzy skoncentrują się na budowie konsensusu w sprawie sprawiedliwego i zrównoważonego rozwoju oraz przyszłości pracy. Podejmą tematy negatywnych Donald Trump odwołał swoje spotkanie z Władimirem Putinem z powodu ataku Rosji na ukraińskie okręty skutków automatyzacji gospodarki, która grozi utratą milionów miejsc pracy na świecie. Bez spotkania Trump - Putin Nie dojdzie jednak do najważniejszego, jak zapowiadano, spotkania Donalda Trumpa z Władimirem Putinem. W przeddzień rozpoczęcia szczytu amerykański prezydent ogłosił, że sytuacja na Ukrainie po rosyjskim incydencie w Cieśninie Kerczeńskiej sprawiła, że Donald Trump je odwołał. Najważniejsze dla niego będą teraz rozmowy z chińskim liderem Xi Jinpingiem. Świat będzie się im przyglądał z uwagą w kontekście wojny celnej Ameryki z Krajem Środka, co może zachwiać rynkami finansowymi. Donald Trump sugeruje ustępstwa w zawieszeniu lub odłożeniu podwyżki taryf na wiele chińskich towarów wartych250mi- liardów dolarów. W zamian jednak, jak można się domyślać, będzie chciał jakichś ustępstw ze strony Pekinu. Na pewno w harmonogramie szczytu pojawi się sprawa obecnej sytuacji na Ukrainie oraz Arabii Saudyjskiej. Ta ostatnia jest pod ostrzałem światowych mediów po tym, jak oskarżono tamtejsze władze o zlecenie zabójstwa saudyjskiego dziennikarza Dżamala Chaszodżdżiego, który przepadł po wejściu do konsulatu saudyjskiego w Stambule na początku października. Być może saudyjski książę i jednocześnie następca tronu Muhammad ibn Salman będzie musiał tłumaczyć światowym liderom okoliczności tego dramatu oraz ewentualnych związków obecnej władzy z tym mordem. Liczą na to między innymi francuski prezydent Macron oraz brytyjska premier May, która przedstawi w Buenos Aires też swoje propozycje dotyczące zbliżającego się brexitu. Nic więc dziwnego, że dziennikarze najbardziej wypatrywali na stołecznym lotnisku przylotu właśnie saudyj- skiego następcy tronu. Organizacja Humań Rights Watch poprosiła niedawno władze Argentyny o zajęcie się księciem, ale postawienie mu zarzutów w sprawie ewentualnego udziału w zabójstwie Chaszodżdżiego wydaje się mało prawdopodobne. Na czas szczytu Buenos Aires zamieniono w twierdzę. Rejon w promieniu kilku kilometrów od centrum kongresowego, w którym będą obradować światowi przywódcy, wyłączono z ruchu. Zawieszono transport publiczny w dużej części miasta, przestały pracować banki, a mieszkańców zachęcano, by wjechali z miasta. Symbolem Buenos Aires stały się stalowe bariery. Porozstawiano je na wypadek możliwych ataków ze strony grup przeciwnych globalizacji, które pokazały, do jakiej są zdolne agresji podczas poprzedniego szczytu G20 w Hamburgu. - Jeśli ktoś chce protestować, może to robić, byle tylko nie naruszał prawa -wyjaśnia argentyńska minister bezpieczeństwa Patricia Bullrich. ©® nie wyjaśnić istotnych szczegółów. Dodatkowo często słyszymy od pacjentów, że w mediach rozpowszechniania jest nieprawdziwa informacja, że zwrotu za wykonaną operację nie ma i już nie będzie. To sumarycznie sprawia, że nie tyle ilość, ile przekrój operowanych pacjentów się zmienił. Obecnie więcej jest tych mających większe oczekiwania i szukających kompleksowej pomocy. Warto jednak podkreślić, że prawie 100 proc. pacjentów ma zabieg refundowany, a operowany decyduje sam czy przyjedzie do nas na kontrolę, czy też nie - mówi Justyna Krowicka, ordynator kliniki Gemini w Ostrawie. Czeskie kliniki ciągle walczą o polskich pacjentów. Ci, którzy przyjeżdżają do kliniki Gemini w Ostrawie, mogą liczyć na opiekę polskojęzycznego personelu, na to, że operację przeprowadzi polski lekarz, a także pomoc w załatwieniu wszystkich formalności związanych z refundacją zabiegu przez NFZ czy sfinansowaniem zabiegu. ©® (AIP) mm Buenos Aires Trzęsienie ziemi w pobliżu szczytu G20 Liderzy państw, którzy przybyli już do stolicy Argentyny na szczyt G20, usłyszeli w piątek podejrzane odgłosy dobywające się z ziemi. Okazało się, że 33 km na południe od Buenos Aires na głębokości 10 km znajdowało się epicentrum ruchów ziemi o magnitudzie 3.8. Media nie donosiły o ofiarach ani o stratach materialnych. - Siedziałem w centrum prasowym w Buenos Aires, gdy usłyszałem łomot i widziałem trzęsące się żyrandole - napisał na Twitterze Steve Herman, szef biura Głosu Ameryki przy Białym Domu. (aip) Kpw Rosyjscy mężczyźni nie wjadą na Ukrainę Rząd ukraiński zwiększ^ kontrolę na granicach i zakazał wjazdu mężczyznom z Federacji Rosyjskiej w wieku od 16 do 60 lat, aby przeszkodzić w tworzeniu „prywatnych" wojsk na Ukrainie. Wszystko związane jest z przechwyceniem przez Rosję ukraińskich okrętów w Cieśninie Kerczeńskiej. Na naradzie poświęconej wzmocnieniu obronności szef ukraińskiej Straży Granicznej Petro Cyhykał wyjaśnił, że ograniczenia wobec Rosjan będą obowiązywały do końca stanu wojennego. który ma trwać na Ukrainie do 26 grudnia, (aip) Glos Dziennik Pomorza Sobota-niedziela, 1~2.12.2018 Słupsk 07 Pomysł na akcję segregację. Oddaj plastikową butelkę i zyskaj Alek Radomski Stupsk Petycja w sprawie ustawienia w mieście automatu do zbiórki zużytych opakowań po napojach zawisła na stronach Biuletynu Informacji Publicznej. Pomysł jest taki. aby plastikową butelkę wymieniać na upominki. Idea zbiega się z ofertą, którą ostatnio otrzymał ratusz. Zasada jest prosta, do urządzenia ustawionego np. przy którymś ze sklepów wrzuca się plastikową butelkę PET lub puszkę po napoju. W zamian otrzymuje się paragon, który można wymienić na upominek. - Mogłoby się wydawać, że gadżety nie są tak dużą motywacją jak zwrot kaucji za butelki, jednak w Lublinie system upominkowy się sprawdza doskonale. Warszawa jest kolejnym miastem, które umiejscowiło dwa automaty do zbierania opakowań po napojach. Dwie puste butelki PET lub puszki aluminiowe można wymienić na jedną butelkę wody - czytamy w petycji, która trafiła na biurka urzędników ratusza. v -cii Motywacyjny System Km mci MotywcyjneęoSystt: Automaty, które mają zmotywować do segregacji odpadów, stanęły m.in. w Wieluniu. W zamian za wrzucenie plastikowej butelki, otrzymuje się paragon uprawniający do odbioru np. wody. Być może podobne automaty pojawią się w Słupsku - To świeża sprawa - przyznaje Krystyna Danilecka-Wo-jewódzka, prezydent Słupska. - Wcześniej otrzymaliśmy ofertę z firmy czy też fundacji, która się tym zajmuje. Ja to upowszechniłam w wydziałach z prośbą o zajęcie stanowiska, jak zawsze to robię. ZIM, urzędnicy odpowiedzialni za recykling czy odironę środowiska mają się wypowiedzieć. Jeśli zarekomendują i faktycznie okaże się to dobre, być może w to pójdziemy. Ale z segregowaniem w mieście nie jest wcale źle, choć ratusz podkreśla, że musi być lepiej. Wszystko przez wyśrubowane normy unijne, które nakładają taki obowiązek i straszą możliwymi karami. W Słupsku motywatorem do dzielenia śmieci na odpowiednie frakcje pozostaje wciąż wysokość opłaty śmieciowej. Aktualne stawki to 10 zł od osoby miesięcznie w przypadku segregowanych odpadków i 16 zł, kiedy wybieramy opcję śmieci zmieszanych. Tylko w tym roku opłatę próbowano podnosić kilkakrotnie, ostatnio proponując odpowiednio 12 i 24 zł. Podwyżka miała przede wszystkim zrekompen- sować deficyt, który wyrósł na skutek wzrostu liczby odbieranych przez PGK odpadków. Miasto płaci za śmieci od kilograma, a skoro odpadków jest więcej, to musi być drożej. Ostatecznie finansowa dziura zostanie zasypana pieniędzmi z budżetu. Najpewniej z niezrealizowanych zadań inwestycyjnych. Nie oznacza to, że podwyżek nie będzie. Jeszcze przed końcem roku tym tematem zajmą się nowi radni. - Temat wart rozpatrzenia -przyznaje Jan Gurgun, prezes PGK, pytany o pojemniki. - Bardzo chętnie zobaczę, jak działa takie urządzenie, jak wygląda jego finansowanie i eksploatacja. Generalnie ma ono charakter motywacyjny. Nakłania do * segregacji odpadków, na których można zarobić. Nie chodzi tu tylko o opłatę z tytułu wywozu i zagospodarowania, ale też zysk ze sprzedaży odpadków segregowanych przez mieszkańców. Odsprzedaż butelek PET, które są jednym z najcenniejszych surowców wtórnych w przypadku PGK, to ekstra 800 tys. zł rocznie. Jest to kwota za plastik zebrany tak od mieszkańców, jak i przedsiębiorców ze Słupska i ościennych gmin. Z drugiej strony znacznie gorzej jest z folią mix, do której trzeba dopłacać, aby się jej pozbyć. ©® Od dyktanda po rozmowy Ustka >/ Alek Radomski aleksander.radomski@gp24.pl W połowie grudnia w Ustce profesor Jerzy Bralczyk i publicysta Michał Ogórek udowodnią, że sztuka słowa nie zginęła. Do uzdrowiska przyjadą na zaproszenie tamtejszej biblioteki. Dobiega końca projekt #Młodzi Czytają 2.0 Biblioteki Miejskiej w Ustce, który objęliśmy naszym patronatem. Jego uroczystym zwieńczeniem będzie atrakcja dla miłośników języka polskiego i dobrego humoru. W piątek, 14 grudnia, o godz. 13 w kinie Delfin odbędzie się spotkanie autorskie z profesorem Jerzym Bralczykiem i Michałem Ogórkiem, na którym goście udowodnią, że sztuka rozmowy żyje, ma się dobrze, i że warto ją kultywować. Pierwsze uzdrowiskowe dyktando zorganizowano w usteckim kinie Delfin Za nami za to Pierwsze Usteckie Potyczki Ortograficzne pod Patronatem Honorowym Burmistrza Miasta Ustka. Międzypokoleniowe dyktando wraz z biblioteką zorganizował Ustecki Uniwersytet Trzeciego Wieku. Uczestnicy musieli zmierzyć się z niełatwym tekstem. Główną bohaterką dyktanda była Halinka - fascynatka kulinariów, która z pewnością odnotowałaby w swoim sztambuchu, ku zdziwieniu wielu, że naszpikowane pułapkami dyktando autorstwa mgr Anny Polonis, nauczycielki języka polskiego ze Szkoły Podstawowej w Słonowicach, wzbudziło trwożne spojrzenia przybyłej młodzieży, siejąc jednocześnie zamęt i ferment na sali. Z rozochoconych piszących, żądnych współzawodnictwa wyłoniono szybko najlepszych. Pierwsze miejsce wśród uczniów szkół podstawowych zajął Adam Zarzycki. Anna Bagińska napisała najlepiej dyktando wśród uczniów szkół średnich, a Ewelina Łankiewicz pośród dorosłych. # Młodzi Czytają 2.0 dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Urzędu Miasta Ustka. ©® MNiMil Słupsk Mikołajki w hali Gryfia w czwartek. 6 grudnia W tym roku miasto Słupsk zaprasza najmłodszych mieszkańców na mikołajki do hali Gryfia przy ul. Szczecińskiej. Uczestnicy imprezy będą mieli okazję wziąć udział w licznych konkursach i zabawach, otrzymać autograf od koszykarzy Czarnych, stworzyć kolorowy kostium do mikołajowego pokazu mody oraz obejrzeć pokazy sztuk walki aikido i judo. Będzie także mnóstwo zabaw ruchowych i warsztatów rękodzielniczych. W choinkowym lesie chętni rozwieszą bombki i ozdoby lub zrobią sobie pamiątkowe zdjęcia w fotobudce. Przybyli goście obejrzą spektakl pt: „Mikołaj, który zapomniał" przygotowany przez aktorów Teatru Tęcza. To zwariowana opowieść o Mikołaju. który przypadkowo uderzył się wgłowę i stracił pamięć. Przez to nie wie, że zbliżają się święta i trzeba dzieciom rozdać prezenty. Na koniec nie zabraknie najważniejszego. Dzieci i rodzice spotkają się z Mikołajem, który będzie rozdawałsłodycze i upominki. Miejsce i czas: czwartek, 6 grudnia, w hali Gryfia. Impreza zaczyna się o 16.30 i potrwa do 19.30. Wstęp wolny. (MAG) 7M 08 I nformator - kultura Głos Dziennik Pomorza Sobota niedziela, 1-2.12.2018 Miasto kobiet, epopeja na scenie, muzycznie w klubach Daniel Klusek daniel.kkjsek@gp24.pl Słupsk Na wydarzenia muzyczne, teatralne i klubowe będzie się można wybrać w weekend. Miejsce Kobiet W ramach festiwalu Miejsce Kobiet w sobotę o godz. 19 w klubie pARTer emceku Olga Hanowska zaśpiewa utwory z płyty „Sny panny z wanny". Płyta jest kompilacją muzyki skrzypcowej, elektroakustycznej oraz niewielkich nagrań terenowych. Bilety: 15, 10 zł. W niedzielę o godz. 19 zobaczymy tam monodram „Matka Meyra i jej dzieci". Caryl Swift wciela się w postać tytułowej Meyry. Tekst powstał na podstawie relacji dotyczących masakr popełnionych w imię „czystek etnicznych" podczas wojny na Bałkanach, w latach 1992-95. Bilety: 15,10 zł. Epopeja na scenie „Pan Tadeusz" to jeden z najważniejszych utworów w polskiej literaturze. Tytułowym bohaterem jest młodzieniec z rodu Sopliców powracający w rodzinne strony, zakochany w młodziutkiej Zosi i uwodzony przez starszą od nich obojga Telimenę. Jego ojq.ec Jacek Soplica, ukrywający się pod przebraniem pokutującego „Pana Tadeusza" zobaczymy w sobotę w Nowym Teatrze mnicha Księdza Robaka, przygotowuje w Soplicowie powstanie przeciw zaborcy. Jego plany krzyżuje konflikt o majątek, władzę i obyczaje. Ostatecznie solidarność zwaśnionych sąsiadów zwycięża, zwiastując wolną Polskę. Spektakl w sobotę o godz. 19 w Nowym Teatrze. Bilety: 35 i 30 zł. Szczeniak uczy się świata Spektakl „Daszeńka, czyli żywot szczeniaka" zobaczą dzieci w sobotę o godz. liwteatrze Tęcza. Dowiemy się, czym jest instynkt, co jest potrzebne szczeniakowi, aby zdrowo rósł, oraz przekonamy się, jak odpowiedzialnym zajęciem jest opieka nad pieskiem. Bilety: 18,15 zł. Tańce dla dzieci Podczas sobotniej imprezy Dir-ty Dancing w klubie Dom Owka od godz. 21 trwać będzie mikołajowa zbiórka owoców dla dzieci z placówek opiekuńczo-wychowawczych. Każdy przynieść może: mandarynki, pomarańcze, melony, ananasy oraz owoce w tubce, soczki lub soki. Przez cały wieczór bawić się będzie można przy największych przebojach z lat 70., 80. i 90. Wejściówki: 10 zł, osoby z podarunkami - wstęp wolny. Słupski punk Zespół Karcer zagra w sobotę o godz. 20 w Motor Rock Pubie. To legenda polskiego punk-ro-cka, grupa istnieje już ponad 35 lat. Zagra też Qulturka z Piły. Muzycznie zespół jest zakorzeniony w punkrocku, ale czerpie też inspiracje z dźwięków ska. Ideologicznie wspiera akcje an-tyrasistowskie, wolnościowe i ekologiczne. Wejściówki: 15 zł. Wiatr po wieku W salach wystaw czasowych Muzeum Pomorza Środkowego oglądać można wystawę „Wiatr od morza. W sto lat później". Ekspozycja prezentuje 18 dzieł sztuki, które są ilustracjami dla 18 rozdziałów książki Stefana Żeromskiego „Wiatr od morza". Ponadto dwa dzieła innych autorów ukazują Stefana Żeromskiego i „Rodzinę rybaków". Bilety: 5 zł. Andrzejkowa zabawa Andrzejkowy wieczór organizuje w sobotę klub Duo Cafe. O dobrą zabawę w sobotę zadba dj Seemon Beats. Będzie się można pobawić przy największych polskich i światowych przebojach ostatnich kilkudziesięciu lat, a także przy najnowszych hitach. Początek o godz. 21, wejściówki: 15 zł. Angielski dla wszystkich W słupskiej Herbaciarni w Spichlerzu Richtera w sobotę o godz. 19 rozpocznie się spotkanie English Cafe dla osób mówiących po angielsku i tych, które chcą rozpocząć naukę języka. Konwersacje przy kawie lub herbacie poprowadzą Katarzyna Macegoniuk i Marcin Grębowicz. Wstęp wolny. ©® pogoda Krzysztof 1 Ścibor Biuro Calyus^ Pogoda dla Pomorza Prognoza dla Bałtyku Stan morza (Bft) 4-2 Siła wiatru (Bft) 5-4 Kierunek wiatru S i 30 km/h 5 OB 5 o Kołobrzeg o Rewal OB Sobota 1.12.2018 Od zachodu zacznie do nas napływać !łagodne i wilgotne powietrze znad Atlantyku. W ciągu Idnia sporo chmur jeszcze do południa możliwe są marznące opady powodujące gołoledź. Temperatura k max do 2:-3*C. Wiatr Śwm0ujście umiarkowany z płd. W nocy odwilż. Jutro pochmurno i po południu pojawią się opady deszczu. Wszędzie 1 zdecydowana odwilż max do 5:6*C. Wiatr ■ słaby i umiarkowany, f południowo-zachodni. pogodnie zachmurzenie umiarkowane przelotny deszcz ciągły deszcz ^ ciągły deszcz i burza przelotny śnieg mgla \J marznąca mgła ^ śliska droga marznąca mżawka mm temp. w dzień BS temp. w nocy t 5 c temp. wody 1012 hPa ♦ 4 te°ba03Bl °Ustka o Mielno ~ $ •** Wejhe 0W0 $ 4 S5E© tzm Kaifuzy GDAŃSK Bytów Kościerzyna I-. uMgij Starogard t"—Gdański Poaoda dla Polski # # $4 cm # 5i«12 cm :fc13cm Połczyn-Zdrój Orawsko Pomorskie fpga fPPB Człuchów i 20 km/h »ł OB Stargard 4P 5 ° 4^ «c* 7° 8° 7° ° LO ą przelotne deszcze i burza pochmurno mżawka ągly śnieg przelotny śnieg z deszczem ciągły śnieg z deszczem marznący deszcz zamieć śnieżna * opad gradu \ kierunek i prędkość wiatru grubość pokrywy śnieżnej 1011 łifi ciśnienie i tendencja smog ą przelotne deszcze i burza pochmurno mżawka ągly śnieg przelotny śnieg z deszczem ciągły śnieg z deszczem marznący deszcz zamieć śnieżna * opad gradu \ kierunek i prędkość wiatru grubość pokrywy śnieżnej 1011 łifi ciśnienie i tendencja smog Gdańsk -3 2 ° Kraków -5 ° Lublin -3 ° Olsztyn -6 ° Poznań -0 ° 6 ° 2 0 2 ° 6 ° 4 ' Toruń -2 ° 5 ° Wrocław 1 Warszawa -3 ° 7 ° 3 \ * Karpacz -0 ° Ustrzyki Dolne _£ ° 4 8 '..... Zakopane _3 ° 3 ° INFORMATOR KINA Słupsk Bohenńn rtiapsody, sob.-niedz., godz. 13.10, 21.20. Fantastyczne zwierzęta: Zbrodnie Grindełwalda. 2D dubbing, sob.-niedz., godz. 10,12.50,17.20,2D napisy sob. -niedz., godz. 19.35; Miłośćjest wszystkim, sob.-niedz., godz. 12.25,16.20.10; Narodziny gwiazdy, sob.-niedz., godz. 1430,17.45,2035; Planeta Sń^i 2, sob.-niedz., godz. 15.10,18.45,20.45; Poranki Mikołajki: Pettson i Rndus, sob.-niedz., godz. 1030; Robin Hood: Początek. 2D dubbing sob. -niedz., godz. 15.40,2D napisy sob.-niedz., godz. 18.15, 2050; Dziadek do ofzechówi cztery królestwa, sob.-niedz., godz. 10.05; Grinch, sob., godz. 10.10,11,12.15,13.05,14.20,15.25,16.25,17.30, 1830, niedz.. godz.10.10,11.15.12.15,13.20.14.20, 15.25,16.25,17.30,1830; HotelTiansytw« foMo YKWW_gp24.pt www.gk24.ptwwwLgs24.pl Prezes oddziału Pofcka Press Piotr Grabowski Redaktor naczelny Krzysztof Nałęcz Zastępcy Ynona Husaim-Sobecka Marcin Stefanowski (internet) Dyrektor działu reklamy Ewa Żelazko, tel. 94 347 35 27 Dyrektor (kukami Stanisław Sikora, tel. 94 340 35 98 Dyrektor działu marketingu Robert Gromowski, tel. 94 347 3512 Prenumerata, tel34 3473S37 Głos Koszaliński-wwwLgk24.pl ul. Mickiewicza 24,75-004 Koszalin.tel. 94 34735 99, fax 94 34735 40, tel. reklama 94 347 3512, rełdama.gk24@polskapress.pl Głos Pomorza-wwwLgp24.pl ul. Henryka Pobożnego 19, 76-200 Słupsk. tel. 59 848 8100, fax 59 848 8104, tel. reklama 059 848 8101, iedakqa.gp24@polskapress.pl, reklama.gp24@polskapress.pl Głos Szczeciński - wwwgs24.pl ul. Nowy Rynek 3, 71-875 Szczecin, tel. 9148133 00. fax 91433 48 64. tel. reklama 914813392, redakqa.gs24@polskapress.pl reklama.gs24@polskapress.pl ODDZIAŁY Kołobrzeg ul. Ratuszowa 3/13,78-100 Kołobrzeg, tel. 94 354 50 80, fax 94 3527149 Bytów ul. Wojska Polskiego 2,77-100 Bytów, tel. 59 822 6013, tel. reklama 59 848 8101 Szczecinek ul Plac Wolności 6,78-400 Szczecinek, teł. 94 374 8818. fax 94 374 23 89 Świnoujście ul. Armii Krajowej 12. 72-600 Świnoujście,tel. 9132146 49, fax 9132148 40. reklama tel. 91578 47 28 Stargard ul. Wojska Polskiego42,73-110 Stargard, tel. 91578 47 28, fax 9157817 97, reklama tel. 91578 47 28 ©® - umieszczenie takich dwóch znaków przy Artykule, w szczególności przy Aktualnym Artykule, oznacza i wyłącznie po uiszczeniu opłaty zgodnie z cennikiem zamieszczonym na stronach www.gk24.pl/tresci, www.gp24.pl/tresci.www.gs24.pl/tresci.iwzgodzie z postanowieniami niniejszego regulaminu. Polskie Badania Czytelnictwa PC Nakład Kontrolowany ZKDP 4tk POLSKA PRESS GRUPA WYDAWCA Polska Press Sp. z o o. ul. Domaniewska 45,02-672 Warszawa, tel. 22 20144 00, fax: 22 2014410 Prezes zarządu Dorota Stanek Wiceprezes zarządu Dariusz Świder Członek zarządu Paweł Fąfara Członek zarządu Magdalena Chudzikiewicz Dyrektor artystyczny Tomasz Bocheński Dyrektor marketingu Sławomir Nowak, slawomir.nowak@polskapress pl Dyrektor zarządzający biura reklamy Maciej Kossowski maciej.kossowski(fflpolskapress.pl Dyrektor kolportażu Karol Wlazło karol.wlazlo@polskapress.pl Agencja AIP kontakt@aip24.pl Rzecznik prasowy Joanna Pazio tel. 22 20144 38, joanna. pazio@polskapress.pl Głos Dziennik Pomorza Sobota-niedziela, 1-2.12.2018 ' Sport 11 Względny spokój w Bawarii. Problemy nadal nierozwiązane Dominik Owczarek Twittendowczarek PHkanożna Rozgromienie Benfiki w Lidze Mistrzów umożliwiło trenerowi Niko Kovacovi odetchnięcie pełną piersią. Dziś po starciu z Werderem okaże się. czy wystarczyło mu tlenu. Bawarczycy spisują się fatalnie w obecnym sezonie. Nieprzyz-wyczajenidotakiegostanuizeczy kibice nadal zachodzą w głowę, co dzieje się z potęgą, która zazwyczaj błyskawicznie ukazuje reszcie stawki miejsce w szeregu. Kredyt zaufania u szefów Bayemu, legend klubu - Uliego Hoenessa oraz Karla-Heinza Rummeniggego został mocno naruszony. Trenerzy pracujący na Allianz Arenie zwykle mogli poluzować krawat u koszuli, ale cierpliwość ma swoje granice. Notującsłabą passę od początku sezonu, Niko Kovac przekonał się o różnicy między trenowaniem aspirującego Eintrachtu Frankfurt, a otoczonego tysiącem kamer i dziennikarzy Bayemu. Błędy nie do obrony Krytyki nie zabrakło również po ostatniej kolejce Bundesligi . Kompromitujący remis z przedostatnią w tabeli Fortuną Dusseldorf był solidnym nawozemdorozglą-dania się za nowym trenerem. Trudno było mówić o wypadku przy pracy. O przełamanie fatalnej serii było wyjątkowo łatwo, tym bardziej że goście nie zaprezentowali wybimej dyspozycji. Rozczarowująca postawa Bawar czyków nie mogła wywołać innej reakcji niż wściekłość. Media podgrzewały dodatkowo atmosferę, sugerując konflikt Arje-na Robbena z Robertem Lewan- Niko Kovac może w końcu odetchnąć. Przynajmniej do dzisiaj dowskim, przypominając o podziałach w szatni. Po stracie punktów w iście dziecinny sposób Kovac nie wytrzymał i zaatakował zespół. Mówił o błędach, „których żaden trener nie mógłby obronić". Odpierałjednocześ-nie zarzuty kierowane w jego stronę przez dyrektorów klubu. - W moim słowniku nie ma czegoś takiego jak rezygnacja. Zawsze warto walczyć - mówił. Przed meczem z Benfiką też zachowywał dobrą minę do złej gry. - Trzy dni po krytyce ze strony Hoenessa, Kovac odpowiedział najlepiej jak mógł - podkreśliło „Miinchner Merkur". Nastroje po okazałym zwycięstwie 5:1 z Benfiką nie uległy odwróceniu o 180 stopni, ale wlało ono odrobinę optymizmu. Entuzjazm szybko stonowali niektó- rzy realiści, zwracając uwagę, że LigaMistrzówiBundesligato zupełnie inne rozgrywki. Benedikt Warmbrunn z „Siiddeutsche Zeitung" napisał, że dzięki wygranej trener może nadal trenować zespół, przynajmniej dome-czu z Werderem Brema. - Byłem szczególnie zadowolony w kontekście trenera. Tak po ludzku 1 powiedział Arjen Robben, strzelec dwóch pięknych bramek. - Zwycięstwobyło dobre zarówno dla nas, jak i Kovaca -uzupełnił Thomas Muller. Ostoja bawarskości w klubie również miała ostatnio na pieńku ze szkoleniowcem Do festiwalu pochwał dołączył też Robert Lewandowski. - Wiemy, co zrobiliśmy źle. Każdy powinien zwrócić uwagę na dotychczasowe Wędy. Ważne, abyśmy zmierzali w tym samym kierunku - powiedział kapitan reprezentacji Polski. Wypowiedzi piłkarzy sugerują, że konflikt między nimi a trenerem odrobinę osłabł na sile. Decycfcjąca sobota Mimo iskierek nadziei media słusznie upatrują łyżeczki dziegciu w beczce miodu. „Die Welt" zwrócił uwagę na katastrofalną postawę rywala, a „Der Tage-sspiegel" przypomina, że dotychczasowe problemy nie uległy rozwiązaniu. Słuszność sceptycznych głosów może potwierdzić się już dzisiaj. Obecnie w tabeli zajmują piąte miejsce, tracąc dziewięć punktów do lidera z Dortmundu. - Bayem musi potwierdzić klasę. W przeciwnym wypadku uzasadniony będzie nawrót dyskusji o zwolnieniu trenera -twierdzą dziennikarze kanału Sportl. Kolejnych problemów Kovac może upatrywać w nieustannych brakach kadrowych. Będzie mógł tym razem skorzystać z Thiago Alcantary i Kings-leya Comana, ale nadal pauzują min. Mats Hummels, James Ro-driguez lub Corentin Tolisso. Niekorzystny wynik w Bre-miemoże, ale nie musi spowodować zmiany szkoleniowca. Na karuzeli prezentują się takie nazwiska, jak Zinedine Zidane bądź Ralph Hasenhiittl. Najwięcej przemawia jednak za Arsene'em Wengerem, który możeposzczy-cić się ogromnym doświadczeniem oraz płynnym posługiwaniem się mową Goethego. - Następna kolejka pokaże, czy uzyskał spokój na dłużej niż pięć dni -podaje publicznebawarskie radio „Bayerischer Rundfunk". Już teraz dyrektor sportowy Hasan Salihamidzić zapowiada zmiany zapowiedziane na zimę i lato. W wypadku trenera możliwe, że dokona się ona jeszcze szybciej. Wystarczy kolejny fatalny mecz w Bundeslidze.©® W Gliwicach napisze się historia polskiego MMA Mieszane sztuki walki Tomasz Dębek Twitter: @themback W sobotę w wypełnionej po brzegi Arenie Gliwice wystąpi siedmiu obecnych lub byłych mistrzów KSW. Walką wieczoru będzie rewanż Chalidowa z Narkunem. Marcowa walka Mameda Chalidowa z Tomaszem Narkunem nie poszła po myśli urodzonego w Groźnym zawodnika. Choć po dwóch rundach prowadził na punkty, w trzeciej dał się złapać w duszenie i szybko odkle-pał. To była jego pierwsza porażka w KSW (w 21. walce) i pierwsza od20l0 r., kiedy przegrał w Japonii z Jorge Santiago. - Wiedziałem, że wygrywam. Ale Tomek mnie złapał i musiałem się poddać. Nie czuję żadnej złości, tylko chęć rywalizacji. Zależy mi na tym, żeby spróbować się z nim jeszcze raz. Od razu powiedziałem, że nie chcę żadnej innej walki - podkreśla Chalidow, który dla rewanżu zrezygnował z pasa KSW wkategorii do 84 kg. Walka odbędzie się w limicie 92 kg. Nawet w przypadku porażki Narkun nie straci więc tytułu wagi półciężkiej (do 93 g). -Od dziecka miałem dwa marzenia, zostać mistrzem KSW i pokonać Mameda. Na ich spełnienie pracowałem całe życie. Udało się, ale nie osiądę na laurach. Wejdę do klatki i znów zrobię swoje - zapowiada 29-latek ze Stargardu Szczecińskiego. Druga z walk wieczoru również będzie starciem mistrzów. Tytuł mistrza wagi piórkowej (odebrany mu po tym, jak nie zrobił wagi przed walką z Arturem Sowińskim w Dublinie) chce odzyskać czarodziej parteru z Japonii, Kleber Koike Erbst. Na drodze stanie mu jednak niepokonany mistrz wagi lekkiej Mateusz Gamrot, który może zostać pierwszym w historii KSW zawodnikiem posiadającym jednocześnie pasy dwóch kategorii. - Wygrana będzie spełnieniem marzeń. Elektryzuje mnie samamyślotej walce. Dostałem nowej motywacji do treningów Jeszcze mocniej zacisnąłem pasa, będę świetnie przygotowany - zapowiada „Gamer". Na KSW 46 wystąpi też Roberto Soldić, mistrz wagi pół-średniej. Tym razem nie będzie bronił pasa, bo przyjął walkę z niewielkim wyprzedzeniem, by zastąpić na karcie kontuzjowanego Borysa Mańkowskiego. „Robocop" w umownym limicie 80 kg zmierzy się z Viniciusem Bohrerem. Kibice zobaczą też w akcji byłych mistrzów wagi 66 kg, Marcina Wrzoska (z Salahdi-nem Parnasse) i wspomnianego „Komika" Sowińskiego (z Kamilem Szymuszowskim). ©® Pierwsi Polacy już znaleźli się w fazie pucharowej Ligi Europy P8ka nożna KajaKrasnodębska redakcja@polskatimes.pl Kądzior i Kędziora na wiosnę zagrają w Lidze Europy. Debiut Małeckiego wjederiastce. niepokonany Salzburg. Tuż po losowaniu grup zdawało się, że wBprym wieść będzie RB Lipsk. Tymczasem bezwzględnie najlepszym zespołem w tej stawce jest RB Salzburg, który już zapewnił sobie awans do fazy pucharowej. Zasłużenie, bo w pięciu spotkaniach nie stracił nawet pun- ktu, a w czwartek po raz drugi okazał się lepszy od ekipy z Bundesligi. Choć mniej efektownie niż w październiku, ale bezsprzecznie. Jedyny gol padł w drugiej połowie, a wygraną zapewnił Fredrik Gulbrandsen. To trafienie znacznie oddaliło Niemców od awansu. Przedostatnią kolejką plasują się na trzeciej pozycji, a do drugiego Celticu Glasgow tracą trzy punkty. Przed Szkotami jednak jeszcze najtrudniejsze starcie, bo gościć będą lidera. Lipsk z kolei przyjmie norweski Rosenborg, który nie dopisał sobie jeszcze ani jednego punktu. Taki sam dorobek ma F91 Dudelange, z którego grupy awans zapewnił sobie już Real Betis Sewilla, pokonując 1:0 Olympiakos Pireus. Dzięki temu na drugim miejscu umocnił się AC Milan. Przeciwko Dudelange Włosi przeżyli prawdziwą huśtawkę emocji, bo w 49. minucie przegrwyali 1:2. Taki stan utrzymywał się nieco ponad kwadrans, kiedy to jeden z Luksem-burczyków wpakował piłkę do własnej bramki. Ostatecznie pogromcy Legii z kwalifikacji dwukrotnie pokonali swojego golki-pera, a drużyna z Mediolanu zwyciężyła 5:2. W żadnym innym czwartkowym spotkaniu nie padło tyle bramek. Tylko jedna padła w meczu Astany z Dynamem Kijów. Choć znacznie więcej sytuacji stworzyli sobie gospodarze i momentami przeważali na własnym boisku, ostatecznie przegrali 0:1. Kom-plet punktów pozwolił na awans do fazy pucharowej, a Tomasz Kędziora ma w tym sukcesie spory udział. W starciu Stade Rennais w efektowny sposób zanotował kluczowe trafienie, ale przede wszystkim dobrze spisywał się w defensywie. Podczas tegorocznej edycji LE Polak nie opuścił nawet minuty. W ciągu roku od transferu z Lecha stał się zawodnikiem, od którego Alaksandr Chackie-wicz rozpoczyna ustawianie składu. Teraz może stać się także tym, który najdalej z naszych rodaków zajdzie w Lidze Europy. Jego największym rywalem będzie Damian Kądzior, którego Dinamo Zagrzeb co prawda straciło w czwartek pierwsze punkty w fazie grupowej, ale remisem 0:0 z Fenerbahce przypieczętowało awans do kolejnej rundy. Patryk Małecki po raz pierwszy znalazł się w wyjściowym składzie na mecz Ligi Europy w Spartaku Tmawa. ©® Piątek. 30.11 multimulti - godz. 14.00 3,4.17.21.26.27.32.35,39.49. 50.52,56,57.58,59.67,74.76. 80 plus 59 kaskada 2,5.7,10,11.16,18.20,21,22.23.24 Czwartek, 29.11 multi multi - godz. 21.40 2,3,9,11,17.20.26.29.32.36.50. 60,65,68,69,73,76,77,79,80 plus 76 kaskada 2,3,4,5.7,10,12,14,17,18,20.22 ekstra pensja 4,12,16,17,27 + 4 mini lotto 7,10,15, 23,31 lotto 9,14.27.36,42,44 lotto plus 7,12,20,26,38,46 (sten) Tomasz Narkun jest gotowy do walki z Mamedem Chalidowem 12 Sport Głos Dziennik Pomorza Sobota niedziela, 1-2.12.2018 Bytovia kończy granie w Mielcu Piłka nożna Krzysztof Niekrasz kr7y5ztof.niekrasz@polskapress.pl To już będzie ostatni akord piłkarski w Fortunie I lidze W2018 roku. W Mielcu miejscowa Stal zmierzy się z Bytovią Bytów. Gra zacznie się w niedzielę (2.12) o godz. 16. Będzie to w ramach 21. kolejki (czwarta seria już z rundy rewanżowej). W rundzie jesiennej na bytowskim stadionie Bytovia uległa mielczanom 1:2. Stal ostatni raz przegrała 0:2 w 8. kolejce w Nowym Sączu z Sandecją. Przez ostatnie dwanaście kolejek podopieczni Artura Skowronka nie poznali goryczy porażki, notując kolejno sześć remisów i tyleż samo zwycięstw. Stal zajmuje czwarte miejsce i ma 34 punkty. Zespół z Mielca wymieniany jest w gronie potencjalnych kandydatów celujących w Lotto Ekstraklasę. Jego mocnym punktem jest bramkarz Seweryn Kiełpin, który do tej pory strzegł bramki w dwudziestu meczach i to w pełnym wymiarze czasowym. Taki sam bilans ma bytowski golkiper Andrzej Witan. Bytovia ugrała 26 punktów. Ekipa z Bytowa dobrze radzi sobie na wyjazdach. W dziesięciu grach na obcych boiskach zanotowała 4 zwycięstwa, 4 remisy i 2 porażki. Jak będzie na mieleckim stadionie? Łukasz Wróbel (z lewej) i Jakub Kuzdra to defensorzy Bytovii XVIII Ogólnopolski Bieg Mikołajkowy Powitanie Zimy 2018 w Jarosławcu Ta impreza biegowa w nadmorskim Jarosławcu (gmina Postomino) ma już swoją bogatą tradycję i zawsze cieszy się sporym powodzeniem. Tegoroczna, bo już osiemnasta edycja odbę-dziesięwsobotę(1.12.). Program: - biegi młodzieżowe Powitanie Zimy 2018: godz. 11 - bieg na dystansie 600 m dziewcząt - rocznik 2008 i młodsze; 11.10 - bieg na 600 m chłopców-2008 i młodsi; 11.20 - bieg na 800 m dziewcząt-roczniki 2006-2007; 11.30 - bieg na 800 m chłopców - 2006 - 2007; 11.40 -bieg na1000 m dziewcząt -2004-2005; 11.50-bieg na1000 m chłopców -2004-2005; 12 - bieg na1200 m dziewcząt - 2003; 12.10 - bieg na 1200 m chłopców-2003; 12.20 - X Mikołajkowe 2 Mile Morskie Nordic Walking Powitanie Zimy 2018 na dystansie3.704 m; 13 - XVIII Ogólnopolski Bieg Mikołajkowy Powitanie Zimy 2018 na 10 km. Tenis stołowy Tęczowe turnieje dla dzieci i młodzieży w Nowej Wsi Lęborskiej Na 3,5 i 7grudniazaplanowanesą tęczowe tumięjewtenisie stołowym. Grać mogą uczniowie szkół podstawowych z klas l-VI i młodzież do lat 18. Początek każdego turnieju tradycyjnie wSzkole Podstawowej w Nowej Wsi Lęborskiej ogodz. 15.30. Zawody przeprowadzone zostaną wczterech kategoriach: dziewczęta do 18 lat, chłopcy dol8 lat, dziewczęta - szkoła podstawowa - klasy l-VI, chłopcy -szkoła podstawowa - klasy l-VI. Najlepsze trójki otrzymają medale, pamiątkowe dyplomy oraz nagrody rzeczowe, (fen) Trudne zadanie. Czarni jadą do Wrocławia Koszykówka Michał Piątkowski michal.piatkowski@polskapress.pl Podopieczni Roberta Jakubiaka zmierzą się z liderem pierwszoligowych rozgrywek. Słupscy fani liczą na niespodziankę. Koszykarze ze Słupska pokazali ostatnio, że powoli wracają do swojej dobrej dyspozycji z początku sezonu i we Wrocławiu nie muszą być na straconej pozycji. W ostatnim pojedynku Czarni pewnie rozprawili się z drużyną ZB Pruszków 80:60, pokazując przy tym najlepszą w tym sezonie obronę, która od początku rozgrywek była ich najsłabszym punktem. Dużym zaskoczenie była ostatnia porażka Śląska Wrocław, który okazał się słabszy od Pogoni Prudnik i po bardzo słabym meczu uległ jej na wyjeździe 87:80. Ostatni mecz w wykonaniu Czarnych Panter, może nie był najbardziej widowiskowym oraz emocjonującym w tym sezonie, ale pokazał jak ważną rolę odgrywa obrona. Słupscy koszykarze bardzo dobrze uzupełniali się, przejmowali krycie, a rywale nie potrafili znaleźć zbyt wielu dogodnych pozycji do rzutu. Dobrą dyspozycje w ataku potwierdził Mantas Cesnauskis, który w dwóch ostatnich spotkaniach trafił osiem z trzynastu wykonywanych rzutów za trzy punkty. Pod koszem dobrą formę utrzymuję Damian Cechniak, a co raz lepiej gra wracający po kon- N Początek meczu w sobotę (1.12.2018) o godzinie 19 w hali przy ulicy Paderewskiego 35 we Wrocławiu tuzji Patryk Pełka. Z ławki do gry dużo wnoszą Długosz oraz Wyszkowski i Czarni szczególnie pod koszem mogą upatrywać swoich szans w meczu z wrocławianami. Pewnym punktem ekipy Roberta Jakubiaka powinien być już standardowo Adrian Kordalski. Rozgrywający w ostatnim spotkaniu z zespołem z Pruszkowa zapisał na swoim koncie niesamowite zdobycze i tylko jednej zbiórki zabraldo mu, aby uzyskać dwucyfrową liczbę w trzech najważniejszych statystykach. Wrocławianie wymieniani byli, jako jedni z kandydatów do awansu i w przeciwieństwie do słupszczan potwierdzają to pewnymi zwycię- stwami. Samo starcie przyniesie wiele ciekawych pojedynków. W zespole z Wrocławia podobną rolę jak Cesnauskis w Słupsku pełni Robert Skibniewski, który łączy grę na parkiecie zrolą asystenta trenera, gdzie pomaga mu jego wieloletnie ekstraklasowe doświadczenie. Pod koszem gratką dla kibiców powinno być starcie Damiana Cechniaka z Aleksandrem Dziewą. Center Śląska gra w tym sezonie fenomenalnie i często niemal w pojedynkę potrafi przesądzić o losach meczu. Środkowy notuję na swoim koncie średnio 22 punkty oraz 11,6 zbiórek na mecz. Śląsk nie zaznał jeszcze porażki we własnej hali. ©® IHłkanożna Bytów zaprasza na Dobry Mecz. Gramy dla Kuby Jankowskiego W niedzielę (2.12) hala w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych (ul. Wł. Sikorskiego 35) w Bytowie będzie tętniła piłkarskim życiem. Rozpoczęcie imprezy Dobry Mecz - IV Mikołajkowa Dogrywka rozpocznie się o godz. 15. Jej program - godz. 15.15:1 mecz juniorzy U2 Bytów - Bytovia Bytów, 15.35: licytacje, pokaz masażu tajskiego, II mecz Znajomi Bytów - Bytovia Bytów (I połowa), 16.10: licytacje, TOP TOYS, 16.30: II mecz Znajomi - Bytovia (II połowa), 16.45: licytacje, pokaz karate, 17.05: III mecz juniorzy Bytovia- Kaszubia Studzienice, 17.25: licytacje. 17.45: IV meczjuniorzy U2 - Kaszubia, 18.05: licytacje, wręczenie pucharu i losowanie nagród dodatkowych z loterii (5 choinek). Zachęcamy do przynoszenia plastikowych nakrętek, płyt cd/dvd, baterii, starych telefonów komórkowych. Dochód z całej imprezy przeznaczony zostanie na operację nierefundowaną przez NFZ Kuby Jankowskiego, (fen) Ustczanie byli w dobrej dyspozycji i triumfowali Dziesiąty turniej brydżowy Jesiennego Grand Prix Ustki zakończyłsię triumfem usteckich zawodników. Pierwsze miejsce zajęła para Wiesław Rudnicki - Grzegorz Rybak. Za zwycięskim duetem uplasowała się kolejna para z Ustki Zenon Mikoda - Marian Nikodemski. Trzecia lokata przypadła parze ze Słupska wskładzie Maria Tomczewska -Ryszard Konopka. W klasyfikacji długofalowej na czele stawki jest ustczaninW. Rudnicki. Lider posiada 178 punktów. Drugi jest też brydżysta z Ustki W. Rybak -176 pkt. Trzecią lokatę zajmuje Jan Lange ze Słupska -122 pkt. (fen) Szachy Ostatnia rywalizacja na 64 polach w VI Grand Prix Słupska Szachiści po raz ostatni spotkają się w świetlicy Polskiego Związku Niewidomych (al. H. Sienkiewicza) w Słupsku. Tam bowiem będzie finał VI Grand PrixSłupska. Początek szachowych zmagań w niedzielę (2.12) o godz. 10. (fen) Na inaugurację pobili swoje rekordy życiowe Lekkoatlelyka Krzysztof Niekrasz krzysztof. niekrasz @polskapress.pl W lekkoatletycznej hali na słupskim stadionie 650-lecia nastąpiła inauguracja XVIII Grand Prix w Skoku Wzwyż o Puchar Prezesa Lekkoatletycznego Klubu Sportowego Fenix Słupsk. W pierwszym mityngu do rywalizacji przystąpiło 26 młodych uczestników ze szkół podstawowych z dwóch powiatów: sławieńskiego i słupskiego. Wyniki były znakomite. W konkursie dziewcząt najwyżej skoczyła dwunastoletnia Milena Patejuk ze Szkoły Podstawowej nr 2 w Słupsku. Słupszczanka pokonała wysokość 162 centymetrów. Ten rezultat zapewnił jej pierwsze miejsce. Drugą lokatę wywalczyła Hanna Grabowska (SP Starkowo), która skoczyła 158 cm. Na trzeciej pozycji uplasowała się Nikola Zdybał (SP nr 3 Wfik- iMb. di. ■! Słupski skoczek wzwyż trafił z formą. Tak skacze triumfator Dominik Wierczyński (rocznik 2003) Słupsk). Warto dodać, że wszystkie trzy najlepsze zawodniczki ustanowiły swoje nowe rekordy życiowe. Gratulacje za te wyczyny! W konkursie chłopców rywalizacja była niesłychanie zacięta. Pierwsze miejsce zajął Dominik Wierczyński (SP nr 7 Słupsk). Drugie miejsce wywalczył Mikołaj Maślorz (SP nr 3 Słupsk). Obaj skoczkowie uzyskali ten sam wynik 180 cm. Wierczyński miał mniej strąceń. Trzecia lokata przypadła Szymonowi Depcie (SP nr 11 Słupsk). Ci trzej słupszczanie pobili swoje dotychczasowe re- kordy życiowe. Brawo! W klasyfikacji drużynowej zwyciężyła SP nr 3 Słupsk -19 punktów. Drugie miejsce zajęła SP nr 3 Sławno -13 pkt. W sobotę (1.12) o godz. 10 drugi mityng w lekkoatletycznej hali na stadionie 650-lecia (ul. A. Madalińskiego) w Słupsku. ©® magazyn KUCHNIA KRZYŻÓWKA PORADY GWIAZDY mm na prezent STR.ll STR.14 Ciepła i modna zima Bezpłatny dodatek do gazety. Sobota, i grudnia 2018 r. Jacek Poniedziałek 02 rodzinny Głos Dziennik Pomorza Sobotaniedziela, 1-2.12.2018 Anna Czemy-Marecka anfH.mafecka@polskapres5.pl m POD PODUSZKĄ CZY POD CHOINKĄ- . PREZENTY CIESZĄ ZAWSZE I DZIECI, I DOROSŁYCH Witamy w weekend Nie pamiętam, ile miałam lat, kiedy dowiedziałam się, że to nie starszy, korpulentny pan z długą brodą i w czerwonym kubraku wkłada mi 6 grudnia prezenty pod poduszkę, a 24 grudnia pod choinkę, lecz rodzice. Najwidoczniej nie było to aż tak traumatyczne przeżycie, żeby odbiło się na mojej psychice, a może złagodziła je świadomość, że ktokolwiek to czyni, będę się mogła cieszyć prezentami. Ta radość towarzyszy mi w grudniu po dziś dzień - radość dawania, ale i otrzymywania. Długo byłam przeświadczona, że te prezenty to muszą być jakieś nietypowe, raczej nie z gatunku tych praktycznych. Z tego wyrosłam. Myślę, że kolejny bibelot na półkę albo do szuflady, nawet jeżeli jest bardzo ładny, przegrywa ostatecznie z praktyczną patelnią na naleśniki czy pościelą - jeżeli wiem, że obdarowany właśnie tego potrzebuje. Może dlatego taka prozaiczna się w tej kwestii zrobiłam, że od paru lat kupuję prezenty ludziom dorosłym, bo w rodzinie na razie nie ma już małych dzieci. Zresztą bycie praktycznym w tej akurat materii nie zabija radości kupowania podarunków. Trzeba tylko pamiętać, żeby nie kierować się swoimi upodobaniami i gustem, ale tego, do kogo ostatecznie prezent trafi. Możecie o tym przeczytać na stronie 11, gdzie piszemy nie tylko o tym, czym kierować się podczas takich przedświątecznych zakupów, ale i padają konkretne propozycje. Taki poradnik w sam raz na początek grudnia, bo - pamiętajcie - lepiej mieć trochę czasu na prezentowe zakupy. Nie zostawiajcie ich na ostatni moment! Mam nadzieję, że nasze porady nie tylko w sprawie świątecznych przygotowań okażą się dla was przydatne. Życzę miłego weekendu i do zobaczenia za tydzień. NAPISZ. ZADZWOŃ, WYŚLIJ E MAILA CZEKAMY NA WASZE OPINIE Jeśli macie ochotę skomentować tematy poruszane w „Magazynie rodzinnym", piszcie i dzwońcie. Kontakt: Anna Czerny-Marecka, „Głos Pomorza", ul. H. Pobożnego 19, 76-200 Słupsk, anna.marecka@gp24.pl; tel. 59 848 81 32. Do poczytania Wielowymiarowy portret lekarza w książce „Ecce medicus" „Ecce medicus" dra Jarosława Weneckiego to 18 esei obrazujących pracę lekarzy w świetle stuletniej historii zawodu i wielu dylematów, z którymi na przestrzeni lat musieli się mierzyć. Od etycznych, moralnych, naukowych, prawnych, aż po te historyczne, niełatwe, budujące ideę szlachetnej postawy lekarza względem pacjenta i ojczyzny. Premiera książki miała miejsce podczas corocznej ,Gali Polskiego Towarzystwa Lekarskiego honorującego laureatów Medalu „Gloria Medicinae". Książka została wydana przez Towarzystwo Ubezpieczeń INTER Polska SA z okazji 100-lecia odzyskania niepodległości we współpracy z Polskim Towarzystwem Lekarskim. „Ecce medicus" znaczy „oto lekarz". Okładkę stano- wią trzy zdjęcia układające się w liczbę osiemnaście, symbolizującą rok odzyskania niepodległości i rok jubileuszu. Autor przedstawia wyjątkowy obraz polskiego lekarza, szuka tego, co połączyło ludzi tego zawodu w czasie trudnej okupacji, ale też obrazuje to, co łączy i dzieli ich dziś. W swoich rozmowach z wybitnymi polskimi lekarzami pochyla się m.in. nad dylematami kształcenia medyków, wyzwaniami lekarzy związanych z walką o zdrowie pacjenta, innowacjami technicznymi czy roli kobiet lekarzy i polityków lekarzy. Pokazuje też, jakie znaczenie ma słowo medyka dla schorowanego pacjenta. Książkę można bezpłatnie pobrać w wersji elektronicznej ze strony ww.inter-polska.pl. (MARA) Piąty miesiąc ciąży. Mama i mogą porozmawiać z dziec Pięciomiesięczny płód zaczyna już poznawać smaki, wykształcają się także zmysły rodzice będą do niego mówić i śpiewać mu kołysanki, poczuje się bezpieczny . Matier?ymtwo Anna Czemy-Marecka anna.marecka@polskapress.pl Piąty miesiąc ciąży, czyli półmetek ciąży-zmiany zachodzące w organizmie mamy oraz jak rozwija się maluch -opisuje Monika Wójcik, amba-sadorka kampanii i konkursu „Położna na medal" Piąty miesiąc ciąży to okres odl8. do 22. tygodnia ciąży. Zmiany zachodzące w tym czasie dotyczą głównie dziecka - to w 5. miesiącu ciąży rozwijają się zmysły: smaku, dotyku, słuchu i powonienia. Pierwsze ruchy dziecka W tym czasie prawdopodobnie poczujesz pierwsze ruchy dziecka. - W literaturze można znaleźć, że kobiety, które zostaną po raz pierwszy mamami, ruchy te odczują około 20 tygodnia, a kobiety, któryc h to już jest kolejna ciąża - około 18 tygodnia, choć skłonna jestem uwierzyć, że niektóre kobiety odczuwają je znacznie wcześniej - mówi położna Monika Wójcik. - Odczucie pierwszych ruchów płodu będzie na pewno niezwykłym przeżyciem dla kobiety w ciąży, jak i dla jej partnera. Jak rozwija się dziecko? Jego wzrost troszkę zwalnia. Na główce zaczynają rosnąć włosy, pojawiają się brwi i białawe rzęsy, ciało zaczyna po- Dzięki rozwojowi zmysłu słuchu pięciomiesięczny maluszek może. będąc jeszcze w brzuchu mamy. rozp< krywać meszek płodowy tzw. lanugo. Powieki ma nadal zamknięte, ale potrafi już ruszać gałkami ocznymi. - W 20. tygodniu rozwoju skóra pokryta zostaje przez maź płodową - taką specjalną, ochronną wydzielinę gruczołów łojowych, zmieszaną ze złuszczonymi komórkami naskórka. W tym czasie powstaje bardzo ważna tkanka tłuszczowa brunatna, która umieszczona jest w okolicy karku, a także za mostkiem i w okolicy okołonerkowej. Ma ona bardzo duże znaczenie w późniejszym procesie utrzymywania prawidłowej temperatury ciała przez dziecko - opowiada położna. I wyjaśnia dalej, że dziecko zaczyna poznawać smaki, ponieważ kubki smakowe są dobrze ukształtowane, a w obrębie dziąseł rozwijają się zęby. Pojawiają się brodawki sutkowe, a zewnętrzne narządy płciowe są już dobrze widoczne, tak że można już prawie w 100% określić poprzez badanie USG płeć dziecka. Rozwijają się małżowiny uszne i kostki słuchowe w uchu środkowym, dzięki czemu malec zaczyna słyszeć dźwięki z otoczenia. Bardzo dobrze rozpoznaje szczególnie głos mamy. Kończyny się wydłużają i dziecko wykonuje nimi intensywne ruchy, które są odczuwalne lub nawet mogą być widoczne dla oka - brzuch mamy faluje. Początkowo mogą być one odczuwalne jako delikatne muskanie, ale z czasem staną się znacznie wyraźniejsze. Historia neonatologii i wspomnienia lekarzy w książę • - Warto poczytać. Książkę w wersji elektomicznej można pobrać z portalu www.koa Medycyna Anna Czemy-Marecka anna.marecka@polskapres5.pl Neonatologia rodziła się w Polsce w latach 50. XX wieku. Obecnie jest na światowym poziomie. Możliwe jest ratowanie życia wcześniaków, a noworodkom zapewniana jest najlepsza opieka. Jakie wyzwania stoją przed specjalistami neonatologii w najbliższych latach? Pierwszy oddział wcześniaków powstał w 1950 roku w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie, jednak dopiero w 1989 roku utworzona została specjalizacja z neonatologii, powołująca 15 lekarzy. Zaangażowanie specjalistów, sprawiło, że dziedzina ta ewoluowała, a jej wpływ znacząco obniżył umieralność noworodków. - Środowisko neonatolo-gów wykonało ogromną po- zytywistyczną pracę, jeśli chodzi o rozwój neonatologii w Polsce i opieki nad tymi najmniejszymi dziećmi, a wśród tych najmniejszych dzieci, tymi jeszcze najmniejszymi, czyli wcześniakami -mówi Joanna Morga, dziennikarka PAP, autorka książki „Narodziny Polskiej Neonatologii". Przez lata neonatologia wpłynęła na rozwój perinato-logii i diagnostyki prenatal- nej, która pozwala na wczesne diagnozowanie wad rozwojowych u dzieci. Środowisko neonatologiczne stworzyło standardy opieki medycznej nad noworodkami ora? przyczyniło się do powstania standardów opieki okołoporodowej, czyli opieki nad kobietą w ciąży, podczas porodu i w trakcie połogu. Ale aby neonatologia w Polsce mogła się dalej rozwijać, niezbędne są dalsze zmiany. tata Idem maku i dotykiL tciecly i »## cząć życie społeczne i - Wasz rozrabiaka może już w tym czasie mieć 25cm wzrostu i ważyć 460 g - mówi Monika Wójcik. Rada dla mam Ponieważ właśnie w 5. miesiącu ciąży dziecko zaczyna słyszeć, dobrze jest z nim jak najczęściej rozmawiać lub śpiewać mu kołysanki czy czytać bajki i wierszyki. Na podstawie reakcji płodu badacze stwierdzili, że głos mamy jest ulubionym dźwiękiem nienarodzonego malca. Glos Dziennik Pomorza Sobota-niedziela, 1-2.12.2018 - Mówiąc do niego ciepłym, spokojnym tonem, nawiążesz z nim pierwszy kontakt, sprawisz mu radość, zapewnisz poczucie bezpieczeństwa - mówi położna. -Możesz włączyć w takie działania również przyszłego tatę. Może on również rozmawiać z dzieckiem. To dobry sposób na wzajemne poznanie się, a także korzystna stymulacja neurologiczna. Jakie zmiany zachodzą w ciele kobiety w 5. miesiącu ciąży? Mogą wystąpić lekkie bóle podbrzusza wynikające z rozciągania więzadeł podtrzymujących macicę. Jej dno zaczyna sięgać już po pępek. - Po 20. tygodniu ciąży możesz także zacząć obserwować niewielkie napinania się podbrzusza - są to skurcze Braxtona-Hicksa, które powiększają macicę odpowiednio do rozwijającego się dziecka - informuje Monika Wójcik. - Skurcze nie powinny być bolesne. Przy zbyt częstym napinaniu się brzucha i towarzyszącym mu bólu lub „ciągnieniu" należy skonsultować się z lekarzem. Często w tym miesiącu pojawia się zmiana pigmenta-cji na skórze twarzy (piegi stają się bardziej widoczne) oraz brzucha - charakterystyczna linia przebiegająca od spojenia łonowego w górę, aż do pępka lub trochę wyżej. Mogą pojawić się skurcze nóg, niewielkie obrzęki kostek, krwawienie z dziąseł i z nosa. - Zmiany hormonalne mogą wywoływać irytujące roztargnienie i kłopoty z koncentracją - zaznacza Monika Wójcik. - Warto wiedzieć, że jest to zjawisko przejściowe. Gorszy nastrój może być związany także z napięciem emocjonalnym spowodowanym nadchodzącą zmianą. Ty i twój partner zostaniecie rodzicami. Wielu mężczyzn na tym etapie uświadamia sobie, że „to się dzieje naprawdę", szczególnie gdy zobaczą dziecko przy badaniu USG. Czas ten to także początek intensywnego nawiązy- wania kontaktu z dzieckiem. Malec najbardziej lubi, kiedy mama się porusza, bo powoduje to kołysanie go. W nocy często zaczyna swoją aktywność. - Staraj się jak najwięcej odpoczywać. Jeśli nie zrezygnowałaś z pracy, pamiętaj, by robić sobie często przerwy. Nie służy ci teraz zarówno praca siedząca, jak i stojąca. Odpoczywaj, spacerując, albo usiądź wygodnie z podniesionymi nogami - daje rady mamom położna. USG połówkowe Jednym z najważniejszych badań w tym miesiącu jest tzw. USG połówkowe. Specjaliści zalecają, aby było ono wykonywane pomiędzy 18. a 26. tygodniem ciąży. - Wcześniejsze wykonywanie badania mija się nieco z celem, ponieważ maluszek jest zbyt mały, by móc wszystko zaobserwować. Bardzo istotna jest też budowa ciała mamy. Jeżeli kobieta jest bardzo szczupła, to w 18. tygodniu można u 250g dzieciątka ocenić już wszystkie struktury obowiązkowe w tym badaniu. Lecz jeżeli kobieta ma BMI około 30 - będzie to bardzo utrudnione i nie do końca dokładne. Z uwagi na kwestie prawne badanie dobrze jest wykonać do około 22. tygodnia ciąży. W razie wykrycia ciężkich wad genetycznych czy nieodwracalnych uszkodzeń płodu, do 22--24 tygodnia można - wg obowiązującego prawa - przerwać ciążę. Podczas USG ginekolog wykona w pierwszej kolejności standardowe pomiary dotyczące maluszka, czyli wykona tzw. biometrię płodu. Określi rozmiar i wagę dziecka, a także sprawdzi położenie łożyska oraz ilość wód płodowych. Zmierzy szerokość i obwód główki, obwód brzuszka, długość kości udowej i długość kości ramiennej. Dodatkowo zbada stan szyjki macicy. Ponadto sprawdzi, czy występują jakieś nieprawidłowości w anatomii - kończy położna. :e Joanny Morgi iłi€jadiav^e§fii3ka,pt - Chcielibyśmy, żeby opieka wielospecjalistyczna była opieką skoordynowaną. Noworodki urodzone przedwcześnie mają niedojrzałą odporność, stąd potrzebny jest specjalny program ich ochrony przed zakażeniami -mówi prof. dr hab. med. Ewa Helwich, krajowy konsultant w dziedzinie neonatologii, kierownik Kliniki Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka w IMiD. Jednym z poważnych zagrożeń dla życia wcześniaków jest wirus RS powodujący poważne infekcje układu oddechowego. Każdego roku atakuje nawet 90% wcześniaków. Nie istnieje skuteczna metoda zwalczająca zakażenie, jedyną formą ochrony jest tzw. immimonoprofi-laktyka bierna, czyli podanie dziecku gotowych przeciwciał. Od października z tej możliwości mogą skorzystać dzieci urodzone do końca 32. tygodnia wieku ciążowego (32 tygodnie i 6 dni). Książka „Narodziny polskiej neonatologii. Wspomnienia lekarzy" to zbiór historii 13 wybitnych specjalistów, którzy tworzyli i rozwijali polską neonatologię. Jest dostępna dla każdego w wersji elektronicznej na stronie internetowej www.koalicja-dlawczesniaka.pl. Kanał National Geographic zaprasza do włączenie się do akcji ograniczającej użycie plastikowych przedmiotów rodzinny t Ekologia Planeta albo plastik? Kanał National Geographic walczy z zanieczyszczeniem środowiska Planeta albo plastik? to wieloletnia, globalna inicjatywa National Geographic, której celem jest zmniejszenie zużycia jednorazowych plastików. Plastikowe śmieci zanieczyszczają morza i oceany, stanowiąc śmiertelne zagrożenie dla mieszkających w nich zwierząt. Od1950 roku na całym świecie wyprodukowano 9,2 miliardów ton plastiku. Z tego aż 6,9 miliarda ton trafiło na śmietnik. Tylko 9% plastikowych śmieci poddanych zostało recyklingowi, a aż 79% zanieczyściło środowisko naturalne. Plastik nie jest materiałem, który rozkłada się szybko: potrzeba na to co najmniej 450 lat. By więc nie obciążać ekosystemów i nie generować hałd śmieci, które będą zalegać kilka wieków, konieczna jest redukcja zużywanego plastiku. Choć materiał ten zrewolucjonizował życie ludzi, wykonane z niego przedmioty jednorazowego użytku, takie jak butelki na wodę czy słomki, to miliony ton śmieci, które trafiają do mórz i oceanów, niszcząc środowisko naturalne i powodując śmierć milionów morskich zwierząt rocznie. Taka sytuacja nie może trwać dłużej. Dlatego National Geographic postanowił działać. Przede wszystkim chce zwrócić uwagę na plastikowy problem i edukować. Zachęca do działań, które w prosty sposób mogą przyczynić się do mniejszej produkcji plastikowych śmieci. - Zdajemy sobie sprawę, że całkowite wyeliminowanie plastiku jednorazowego użytku nie jest możliwe, ale każde, nawet najmniejsze działanie ma sens, tym bardziej że nie wymaga od nas wielkiego wysiłku, wystarczy świadomie kupować i myśleć o tym, co wyrzucamy do śmieci -mówią inicjatorzy akcji. -Chcemy też pokazywać na własnym przykładzie, że można i trzeba działać. W warszawskiej siedzibie kanału National Geographic zrezygnowaliśmy z zakupu butelkowanej wody, segregujemy odpady i używamy produktów wielokrotnego użytku. Ponadto, podczas działań w ramach globalnej inicjatywy Impact Week wspólnie z Nadleśnictwem Celestynów zasadziliśmy ponad 3 000 drzewek w miejscowości Sobienie, a wraz z Fundacją Nasza Ziemia zebraliśmy ponad 150 kg śmieci wzdłuż praskiego brzegu Wisły w Warszawie. Na problem plastikowych śmieci chcemy też 03 zwrócić uwagę wszystkim młodym i starszym miłośnikom zwierząt, bo to one giną na skutek zanieczyszczenia oceanów. W pięciu ogrodach zoologicznych w całej Polsce stanęło pięć rzeźb zwierząt wykonanych z plastikowych odpadów. Prace, które odwzorowują przedstawione gatunki w skali 1:1, mają uświadamiać odwiedzającym ZOO, że jeśli nie zaczniemy redukować zużycia plastiku, wiele zwierząt zginie okrutną śmiercią. Rzeźbę pelikana australijskiego, który stanął w Śląskim Ogrodzie Zoologicznym w Chorzowie, wykonała Maria Szydłowska - absolwentka Wydziału Rzeźby i Działań Przestrzennych Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu i autorka słynnej figury Matki Boskiej z mydelniczek, szczoteczek, linijek, wstążek, wałków do włosów i setek innych przedmiotów z plastiku, która w 2012 roku stanęła na Starym Rynku w Poznaniu. Rzeźba foki pospolitej, którą oglądać można w ZOO w Poznaniu, wykonana została z kolei przez Annę Stawow-czyk - absolwentkę Wydziału Malarstwa na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Artystka na co dzień tworzy swoje rzeźby i instalacje z przedmiotów wcześniej wytworzonych przez człowieka, również plastiku z odpadów. Jan Sajdak przygotował natomiast rzeźbę rekina młota, która znajduje się w Akwarium Gdyńskim, a także przy współpracy z Ewą Dąbrowską stworzył rodzinę pingwinów przylądkowych - stojącą w ZOO we Wrocławiu, oraz żółwia szylkretowego, którego oglądać można w ZOO w Warszawie. Artysta związany jest z LandArt Festiwalem. Ukończył Wydział Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, a obecnie stara się łączyć poszukiwania estetyczne z problemami współczesnego świata. Rzeźby to nie wszystko. W Akwarium Gdyńskim dzięki specjalnym trójwymiarowym ekologicznym naklejkom można zobaczyć również, jak wygląda naturalne miejsce życia zwierząt, zanieczyszczone plastikowymi odpadami. Działania w mediach spotecznościowydi Wszyscy, którym los naszej planety nie jest obojętny i chcieliby zachęcić znajomych do rezygnacji albo ograniczenia użycia jednorazowych przedmiotów, wykonanych z plastiku, mogą złożyć takie zobowiązanie na stronie Planeta-AlboPlastik.pl, a następnie udostępnić je w mediach społecznościowych na Facebooku i Twitterze. Deklaracje dotyczą rezygnacji z używania toreb jednorazowego użytku, posiadania wielorazowej butelki na napoje, recyklingu plastikowych przedmiotów lub nawet rezygnacji z ich zakupu. Aby na bieżąco śledzić wszystkie proekologiczne aktywności kanału National Geographic, warto dołączyć do wydarzenia „Planeta albo plastik? Zadecyduj już dziś!". Można też pobrać specjalnie przygotowaną nakładkę „Wybieram planetę" i wykorzystać ją na facebookowym profilu, by szerzyć świadomość zagrożenia czyhającego w plastikowych śmieciach. #PlanetaAlboPlastik. Wybierz planetę! Dołącz do nas i stań się częścią naszej wielkiej światowej społeczności. 04 rodzinny zdrowie Glos Dziennik Pomorza Sobotaniedziela, 12.12.2018 Uwaga! Grypa żołądkowa atakuje. Sprawdź, jak się zachować w chorobie Atakuje nagle, wywołując objawy zatrucia pokarmowego i gor|czkę.To grypa żołądkowa, która często prowadzi do wycieńczenia organizmu Grypa żołądkowa Anna Rokicka-Żuk intemet@polskapfess.pl Grypa żołądkowa daje podobne objawy do zatrucia pokarmowego, w związku z czym często bywa z nim mylona. Towarzyszy jej bowiem wodnista biegunka, nudności i wy-mioty. niezbyt wysoka gorączka. często z dreszczami, bólem mięśni igłowy, a ponadto bói i kurcze żołądka, brak apetytu i osłabienie. Objawy te pojawiają się zazwyczaj w ciągu 12-48 godzin od momentu kontaktu z wirusem i rozwijają się w pełni po upływie 1-3 dni. Choroba trwa przynajmniej 3 dni, choć zwykle jest to 5-7 dni, a w ciężkich przypadkach-nawet 10 dni. Jeśli jednak poprawa nie następuje w ciągu 9-10 dni, chory nie może utrzymać płynów przez co najmniej 24 godziny, jest odwodniony, ma gorączkę przekraczającą 40 stopni, albo w stolcu pojawia się krew, należy niezwłocznie zwrócić się po pomoc lekarza. Najważniejsze nawodnienie Objawy grypy żołądkowo-je- GRYPAŻOŁĄDKOWO-JELITOWATONIE ZWYKŁA GRYPA Grypa żołądkowa, nazywana też jelitową czy jelitówką, to zakażenie układu pokarmowego przez wirusy, najczęściej norowirusy, choć także rotawirusy i adenowirusy. Atakują one organizm poprzez wnikanie przez błonę śluzową jelit, a przedostają się do nich na skutek kontaktu z zarażoną osobą lub spożycia zakażonego jedzenia bądź napojów. Tymczasem „zwykła" grypa dotyka układu oddechowego, a wywołują ją wirusy grypy- HI Grypa żołądkowa daje podobne objawy do zatrucia pokarmowego litowej zwykle nie powodują dalszych komplikacji zdrowotnych, ale są na tyle intensywne, że zatrzymują chorego w łóżku. Podczas trwania grypy żołądkowej, a zwłaszcza w jej najcięższej fazie, gdy organizm nie otrzymuje dostatecznych ilości płynów i traci zwiększone ich ilości na skutek wymiotów, biegunki i gorączki, należy dbać o jego odpowiednie nawodnienie. Ważne jest też zachowanie równowagi elektrolitów takich jak sód i potas, a także magnez, wapń i chlor. Pić należy jak najczęściej, ale małymi porcjami, i spożywać co najmniej 2 litry płynów dziennie. Oprócz niegazowa-nej wody, ciepłej herbaty i herbatek ziołowych (z mięty, rumianku, rozmarynu, kopru włoskiego, imbiru, rooibos itp.) dobrą opcją jest odtłuszczony bulion. Poziom elektrolitów uzupełni specjalna -mieszanka do rozpuszczania w wodzie. Leczenie grypy żołądkowej Nie istnieje lek przeciwko wirusom wywołującym grypę żołądkową. Nie są nim na pewno antybiotyki, które działają jedynie na bakterie. Jedynym możliwym działaniem jest łagodzenie dolegliwości spowodowanych przez infekcję. W przypadku gorączki stosuje się środki przeciwgorączkowe i przeciwbó- lowe, takie jak paracetamol i ibuprofen. Jeśli problemem jest długotrwała biegunka, konieczne może być przyjmowanie leków hamujących perystaltykę jelit. Bolesne nagromadzenie gazów w jelitach można złagodzić preparatami ułatwiającymi ich wydalanie z zawartością symetykonu. Natomiast jako uzupełnienie naturalnej mikroflory jelit, naruszonej przez infekcję, warto przyjmować suplementy diety z zawartością korzystnych bakterii probiotycznych. Dieta w chorobie W grypie żołądkowej zalecana jest dieta lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczu i błonnika. Ponieważ jednak początek grypy żołądkowej wiąże się zwykle z występowaniem objawów uniemożliwiających spożywanie posiłków ani jakiegokolwiek jedzenia, należy przyjmować głównie płyny. Gdy już ustąpią wymioty i nudności, można wprowadzić kleik ryżowy. W kolejnych dniach dobrze tolerowane będzie puree z marchewki i ziemniaków czy mus z duszonych jabłek. Następnie można wprowadzić chudy twaróg, chude mięso, zupy warzywne typu krem czy duszony szpinak. Lista dozwolonych produktów nie jest jednak długa: • pieczywo - ubogie w błonnik i czerstwe, np. chleby i bułki jasne pszenne, sucharki, • mąka - pszenna z wysokiego wymiału, ziemniaczana, • kasze - kukurydziana, manna, krakowska, biały ryż, inne kasze w postaci przetartej, • odtłuszczone produkty mleczne - mleko świeże i zsiadłe, kefir, jogurt, twaróg i biały ser z chudego mleka, • białka jaja i ograniczone ilości żółtek, • chude mięsa i wędliny - cielęcina, wołowina, kurczak, indyk, szynka, polędwica, cielęcina w galarecie, • ryby - dorsz, karmazyn, sandacz, szczupak, lin, leszcz, mintaj, morszczuk, • ziemniaki - gotowane z wody, puree z chudym mlekiem, gotowane i pieczone w mundurkach, • warzywa - pomidory bez skórek i pestek, sałata, świeży ogórek, młoda dynia, szpinak, główki szparagów, rabarbar, soki z pozostałych warzyw, • owoce - arbuzy, ananasy, czereśnie, grejpftuty, melony, śliwki, morele, brzoskwinie i winogrona bez skórek, banany, miąższ jabłek i cytryn, soki z pozostałych owoców, • dodatki - sól, sok z cytryny, liście laurowe, ziele angielskie, koperek, wanilia, cukier, miód i syropy owocowe. KWESTIA ZDROWIA Nie zarażaj (się). Zadbaj o podstawową higienę, by ograniczyć rozsiewanie choroby Grypa żołądkowa jest wysoce zaraźliwa. Zalicza się ją do tzw. chorób brudnych rąk, ponieważ jej rozprzestrzenianiu sprzyja niedostateczna higiena. Do najważniejszych działań prewencyjnych należy częste mycie dłoni, zwłaszcza po wizycie w toalecie (i dotykaniu klamek), aw szczególności przed ich kontaktem z żywnością albo z twarzą. Ponieważ źródłem infekcji mogą być duże skupiska ludzi, np. w sklepach, środkach komunikacji, windach itd., również tam należy zachować szczególną ostroż- ność. W przypadku kontaktu z potencjalnie zakażoną powierzchnią, np. rączką wózka, warto używać jednorazowych chusteczek lub żelu do dezynfekcji dłoni. Należy ponadto zadbać o należyte mycie produktów spożywanych na surowo, takich jak owoce i warzywa. Jeśli chory jest ktoś z rodziny, warto jak najszybciej odizolować go od reszty, często zmieniać jego pościel i ubrania, dezynfekować po nim urządzenia sanitarne, atakże używać oddzielnych sztućców i naczyń kuchennych. WAŻNE Ciekawostki. Jak wyjść z grypy żołądkowej? Lekka dieta to podstawa O lekką dietę warto dbać jeszcze przez 2-3 tygodnie po chorobie. Zaleca się wtedy przygotowanie posiłków poprzez gotowanie, duszenie i pieczenie we własnej wilgoci. Niewskazane jest smażenie i klasyczne pieczenie czy grillowanie, ponieważ tak przygotowane jedzenie nasila perystaltykę dróg żółciowych. Należy zrezygnować również z produktów tłustych, wędzonych, konserwowych i wysokoprzetworzo-nych. Dobrze ponadto unikać produktów podrażniających żołądekijelita, między innymi ostiych przypraw, czarnej kawy, mocnej herbaty, czekolady, alkoholu, przetworów z octem, a także tych pełnoziar-nistych. Przez jakiś czas warto stronić też od peklowanych wędlin, świeżego pieczywa, produktów pełnoziamistych, nasion roślin strączkowych, kapustnych i cebulowych. Warto za to jeść jak najwięcej zup, najlepiej przygotowanych na bulionie z włoszczyzny lub odtłuszczonym wywarze z mięsa, drobiu czy ryb - np. jarzynowych z dowolnych warzyw, z dodatkiem ziemniaków, kasz, drobnego makaronu, gotowanego chudego mięsa. Z dań mięsnych i rybnych najlepiej wybierać te duszone bez dodatku tłuszczu, pieczone w sosie własnym, gotowane i w galarecie z odtłuszczonego wywaru. Huszcze należy wprowadzać powoli, zaczynając od niewielkiego dodatku do potraw nieukwaszonej śmietanki do 9 procent tłuszczu oraz ograniczonych ilości masła (również klarowanego), ewentualnie oleju słonecznikowego, sojowego czy oliwy z oliwek. Dania początkowo powinny być rozgotowane i zmielone, a w przypadku produktów 0 dużej ilości błonnika, na przykład łusek czy włókien, również przetarte przez sito. Później potrawy mogąbyć coraz mniej rozdrobnione, ale należy pamiętać o ich dokładnym gryzieniu. Z czasem można już sięgać po warzywne surówki 1 soki, a także warzywa gotowane i duszone bez dodatku tłuszczu. Dozwolone owoce można jeść bez skórek wpo-stacisurowej czy wpostacisoków, żelatynowych galaretek i kisieli z soków. Głos Dziennik Pomorza Sobota niedziela, 1-2.12.2018 rodzinny zdronit Wzdęcia i gazy - mogą odebrać komfort życia Jak im zapobiegać? Nie należy ich lekceważyć, zwłaszcza je: występują wraz z innymi dolegliwe \\Jsdęcia AimaRokidca-Żuk internet@polskapre5s.pl Wzdęcia są efektem kumulacji gazów w jelitach, a zwłaszcza w okrężnicy - odcinku przebiegającym w poprzek brzucha tuż pod jego błonami, w którym odbywa się wchłanianie wody z treści pokarmowej w ilości kilku litrów dzien-nie. Powiększenie właśnie tego rejonu przyczynia się do poszerzenia obwodu brzucha. Często towarzyszą temu objawy, takie jak: napięcie w brzuchu, uczucie obrzmienia. kolka, dolegliwości kurczowe czy ostry ból. azy jelitowe są mieszanką głównie azotu i tlenu, a ponadto zawierają dwutlenek węgla, metan, a często też inne, o przykrym aromacie, takie jak siarkowodór, amoniak, pochodne indolu, skatolu i lotnych kwasów tłuszczowych. Ich powstawanie jest procesem całkowicie normalnym. Organizm produkuje zwykle od 0,5 litra do prawie 2 litrów gazów dziennie. Większość ich składników ulega wchłanianiu UWAŻAJ WZDĘCIA PRZY CHOROBACH Uporczywe gazy mogą towarzyszyć problemom, takim jak: niestrawność, zaparcia, biegunki i zachwianie równowagi mikroflory jelit. Przyczyną bywają zaburzenia wchłaniania jelitowego i motoryki układu pokarmowego, nietolerancje pokarmowe i choroby zapalne układu trawienia, powikłania przy cukrzycy, chorobach trzustki czy tarczycy, a nawet niedrożność jelit czy rak jajników. Sprzyja im też miesiączka i zespół napięcia przedmiesiączkowego u kobiet. Wzdęciom często towarzyszy uczucie napięcia, a także ból do krwi, a reszta wydostaje się na zewnątrz. U przeciętnego człowieka ich uwalnianie zdarza się od 10 do ponad 20 razy dziennie, przy czym wiele osób tego nie zauważa, na przykład gdy dzieje się to we śnie. U zdrowych ludzi gazy często nie mają zapachu - chyba, że składnikiem posiłku są produkty bogate w pewne składniki, na przykład siarkę. Związki o przykrym aromacie stanowią jednak najwyżej l procent ich objętości. Skąd się biorą wzdęcia? Wzdęcia są częstym sprawcą dyskomfortu i złego samopoczucia po posiłkach. Główną przyczyną ich powstawania jest połykanie powietrza przy jedzeniu, piciu czy przełykaniu śliny, a także paleniu tytoniu (i e-papierosów). Drugim czynnikiem powodującym powstawanie wzdęć jest produkcja gazów endogennych, która ma miejsce w jelicie grubym. Dochodzi do niej wtedy, gdy przedostają się tam składniki niestrawione w żołądku i jelicie cienkim, a rozkładane na drodze fermentacji przez mikroflorę jelitową. - ' • • < Gazy jelitowe powstają ze związków, które są niestrawne z powodu braku odpowiednich enzymów - albo tych nieobecnych u ludzi (na przykład rozkładających specyficzne cukry z roślin kapustnych, cebulowych czy strączkowych), albo u konkretnych osób, na przykład w przypadku niedoboru laktazy, niezbędnej do trawienia cukru mlecznego laktozy u osób z jej nietolerancją. Powodem złej strawności jedzenia jest też jego niedokładne rozdrobnienie w ustach, gdy w pośpiechu zbyt krótko je przeżuwamy. Układ pokarmowy kiepsko radzi sobie ponadto z potrawami tłustymi i smażonymi. Jeśli pożywienie nie jest właściwie strawione, zaczynają się procesy gnilne, których efektem jest powstawanie związków o przykrym zapachu. Proces ten nasila się w przypadku zaparć, które dodatkowo utrudniają ucieczkę gazów z jelita. Wzdęcia mogą oznaczać problem ze zdrowiem Uporczywe wzdęcia, którym towarzyszy dyskomfort, a także przykry zapach gazów jelitowych bez wyraźniej przyczyny, takiej jak na przy- kład spożywanie pewnych produktów, mogą wskazywać na problem medyczny, zwykle w obrębie układu pokarmowego, między innymi chorobę refluksową (wiąże się częstym przełykaniem śliny), zespół jelita drażliwego, stany zapalne w układzie trawienia, nietolerancje i alergie pokarmowe, chorobę wrzodową żołądka, przepuklinę, endometriozę. Do nadprodukcji gazów mogą przyczyniać się wahania poziomu hormonów, na przykład w ciąży, a także składu mikroflory jelita grubego, m.in. po kuracji antybiotyko-wej. Jak poradzić sobie z problemem W przypadu częstych wzdęć nie trzeba eliminować z diety produktów zawierających gazotwórcze cukry. Są pożywką dla bakterii, pomagając dbać o zdrowe trawienie. Lepiej jadać je w małych porcjach, najlepiej w drugiej połowie dnia. Jeśli uporczywe wzdęcia nie zależą o diety, lekarz może zlecić badanie gastrologiczne, które umożliwia stwierdzenie obecności wrzodów i pobranie materiału do testu na obecność bakterii Helicobacter pylori, która przyczynia się do ich powstawania, a także zwiększa ryzyko rozwoju raka żołądka. W przypadku nasilenia dolegliwości można sięgnąć po środki dostępne bez recepty: symetykon, lek zmniejszających napięcie powierzchniowe pęcherzyków gazu w jelitach, który ułatwia jego wydalanie, czy węgiel aktywny, którego cząstki wchłaniają w jelicie gazotwórcze związki oraz gaz. Jest całkowicie bezpieczny, jednak nie należy stosować go zbyt często, bo wiąże również cenne składniki z pożywienia. Pomocne będą ponadto ciepłe okłady na brzuch. Pomaga rozluźnić mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, a dzięki temu zmniejszyć napięcie w obrębie brzucha i ułatwić oddawanie gazów. Powstrzymywanie ich doprowadzi tylko do nasilenia próbie- ■sm Jak zapobiegać wzdęciom po jedzeniu? Pomocna będzie zmiana codziennych nawyków imu. r.Y'jV sposób jedzenia. Warto jeść spokojnie, bez pośpiechu i jednoczesnej rozmowy, przeżuwając dokładnie każdy kęs pożywienia, najlepiej minimum 30 razy. Dzięki temu do żołądka i jelit przedostanie się mniej powietrza. Z tego powodu warto też unikać napojów gazowanych, picia wprost z butelki i ze słomki. zioła i przyprawy. Po jedzeniu warto napić się herbatki 0 działaniu rozkurczowym, a jednocześnie antybakteryj-nym, pomagając dzięki temu ograniczyć fermentację w jelitach (można też dodawać je do potraw). Tak działa mięta, rumianek, koper włoski, kminek, anyż i goździki; imbir pomoże zwalczyć niestrawność. aktywność fizyczna. Łagodnie 1 umiarkowanie intensywny ruch, zwłaszcza po jedzeniu, ułatwia trawienie i usprawnia pasaż gazów jelitowych. Najbardziej polecaną formą aktywności sportowej (tak zwane ćwiczenia na trawienie) są regularne, średnio obciążające ćwiczenia wytrzymałościowe, takie jak bieganie, pływanie czy taniec. błonnik. Choć odpowiednie spożycie błonnika (najlepiej 25-30 gramów dziennie) jest warunkiem sprawnego trawienia, źródłem tego składnika powinny być naturalne, nieprzetworzone produkty roślinne. Przyjmowany w skoncentrowanej postaci otrąb, proszków czy kapsułek przy niedostatecznym spożyciu płynów przyczynia się do powstawania zaparć. probiotyki. Kuracja dobroczynnymi bakteriami z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium wspomaga stan jelit. Kolonizują jelito grube i trzymają one „w szachu" niekorzystne mikroby, w tym te gnilne. Leczniczo stosuje się specjalne ich szczepy w postaci suplementów diety. dieta eliminacyjna. Zrezygnuj z produktów powodujących objawy nietolerancji i alergii pokarmowej. Jeśli nieprzyjemne objawy pojawiają się po zjedzeniu produktów zawierających gluten, cukier mleczny laktozę czy owocowy fruktozę, najlepiej unikać ich spożywania, zwykle samodzielnego. '' 'V • •' ■» -.1M /Ji\M Jf UJ 06 rodzinny m Głos Dziennik Pomorza Sobota-niedziela, 1-2.12.2018 Proteza to nie wstyd To normalna część dojrzałego życia i ważne, by ją akceptować Bez względu na przyczynę, utrata zębów wiąże się z poczuciem nieodwracalnej straty. Zwyczajnie pojawia się lęk przed dotkliwą zmianą w życiu. Jak to będzie, gdy staniesz się użytkownikiem protezy zębowej? Warto wiedzieć, że to naturalne reakcje, a do życia z protezą przystosowały się już miliony ludzi na całym świecie - w samej Polsce nosi ją 9 milionów osób. PROTEZA ZĘBOWA TO NORMALNA RZECZ Noszenie protezy zębowej to normalna część dojrzałego życia i ważne jest, by ją akceptować. Pomyślmy - gdy dba się o siebie i swoją protezę, nie czuje się ograniczeń, a każdą napotkaną osobę wita się z uśmiechem. Wokół nas jest też wiele osób, które mimo protezy udowadniają, że można atrakcyjnie wyglądać i nadal robić to, co się lubi najbardziej: spotykać się ze znajomymi, uprawiać sport, rozwijać pasje. Po prostu normalną rzeczą jest mieć protezę i swobodnie z nią żyć. KONTROLA NAD PROTEZĄ To zrozumiałe, że na początku można mieć wiele wątpliwości związanych z codziennymi czynnościami, takimi jak jedzenie, kichanie czy głośny śmiech. Jednak to tylko kwestia czasu, nim nowy użytkownik protezy przyzwyczai się do niej i stanie się ona „naturalną" częścią codziennego życia. W poczuciu pełnego komfortu pomagają również dostępne produkty do jej pielęgnacji i mocowania. Celem kampanii spo-łeczno-edukacyjnej „9 milionów powodów" jest zwalczanie poczucia wstydu u osób noszących protezę zębową oraz uświadomienie społeczeństwu, że proteza to całkowicie normalna rzecz. Każda osoba z 9 milionów jej użytkowników ma bowiem swój powód, by w pełni cieszyć się życiem. —bbbi Kwestia higieny. Odpowiednie dopasowanie protezy zębowej i jej czyszczenie jest ważne Na Doczątku należy pamiętać, że odpowiednia proteza powinna być dobrze dopasowana. Dlatego specjalista dba o to, by proteza stała się jak najbardziej „naturalną" częścią Ciebie. Komfort noszenia protezy zwiększają również dostępne na rynku produkty do pielęgnacji i mocowania. Wielu użytkowników protez zębowych obawia się na przykład, że wtrakcie jedzenia pod ich protezy mogą się przedostać drobinki pokarmów. Są na to rady. Używanie kremu mocującego pomaga uszczelnić protezę i zabezpieczyć ją przed dostawaniem się pod nią drobinek pokarmu. Warto pamiętać, że stosowanie specjalnego kremu do mocowania protez zębowych pomaga zapobiegać nadmiernemu przemieszczaniu się protezy - na przykład w trakcie jedzenia, mówienia czy podczas wykonywania gwałtownych ruchów. Podstawą pielęgnacji protezy jest jej codzienne szczotkowanie odpowiednią pastą i delikatną szczoteczką. Umożliwia to utrzymanie protezy w dobrym stanie przez długi czas, a także gwarantuje, że zęby będą czyste, a oddech świeży. Jednak nie każda pasta jest właściwa do jej czyszczenia. Proteza wykonana jest z materiału delikatniejszego niż szkliwo zębów, dlatego stosując zwykłą pastę, narażamy protezę na powstawanie mikrouszkodzeń w postaci za-rysowań. W nich z kolei mogą namnażać się bakterie odpowiedzialne za powstawanie przebarwień, a także za nieświeży oddech. Rozwiązaniem jest zamiana zwykłej pasty do zębów na pastę przeznaczoną do czyszczenia i ochrony własnych zębów oraz protezy zębowej. Skuteczną ochronę przed szkodliwym działaniem bakterii i grzybów, gromadzących się na protezie, zapewniają również specjalistyczne tabletki do czyszczenia. Czyszczą one protezę zębową bez zary-sowań, dzięki czemu pozostaje ona czysta i wolna od przebarwień. To bardzo wygodny i prosty sposób jej pielęgnacji, a regularne korzystanie z tabletek zapewnia zachowanie jej w dobrym stanie, jak i świeżość każdego dnia. Komputer może być lepszy od lekarzy w leczeniu śmiertelnie groźnej sepsy Specjalny program komputerowy okazał się znacznie lepszy od medyków przy podejmowaniu decyzji wobec chorych na sepsę ISauka Chris Smyth. Kazimierz Sikorski redakcja@polskatimes.pl Wl ;zyscyjuz wiedzą, że nauka coraz śmielej wkracza do medycyny. Pozwala na przykład operować na duże odległości, nawet stawiać diagnozy, choć w tej ostatniej, jak się wydaje, dziedzinie - nadal jeszcze górą jest człowiek, specjalista z danej dziedziny. Ale i to się może niebawem zmienić, bo pęd do stosowania najnowocześniejszego sprzętu i bardzo skomplikowanych technik przybliża moment, w którym komputer zastąpi jednak lekarza. Już dziś bardzo wiele specjalistów przekonuje, że komputer może okazać się „lepszy od lekarzy" na przykład w leczeniu grożącej śmiercią sepsy. Opracowany przez naukowców program komputerowy podejmował podczas leczenia sepsy bardziej wiarygodne decyzje niż lekarze. Takim wnioskiem zakończyły się prowadzone na ten temat WALKA Z SEP a NIE MA NA SEPSĘ SZCZEPIONKI Najczęściej przyczyną sepsy, zwanej posocznicą, są infekcje w jamie brzusznej, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo--rdzeniowych i infekcje układu moczowego. Leczenie sepsy jest długie i obarczone ryzykiem niepowodzenia. Specjaliści zalecają walkę z sepsą na oddziałach intensywnej terapii. Pomocne są antybiotyki, leki obkurcząjące naczynia krwionośne i pobudzające kurczliwość mięśnia sercowego i inne. Nie ma szczepionki, która zabezpieczałaby przed wystąpieniem sepsy. Nauka podejmuje coraz bardziej skuteczne działania przeciwko sepsie badania. Ich wyniki opublikowano niedawno w specjalistycznym czasopiśmie „Naturę Medicine". Twórcy programu chcą, aby szpitale stosowały go w formie pomocy lekarzom przy doborze najlepszego sposobu leczenia pacjentów, u których ta groźna choroba może zakończyć się szybką śmiercią. Obecnie planują przetestować go na oddziałach intensywnej terapii finansowanych przez brytyjską publiczną służbę zdrowia. Z powodu sepsy umierają dziesiątki tysięcy ludzi. To zespół objawów stanowiących reakcję na zakażenie. Układ odpornościowy reaguje w sposób nadmierny i atakuje zdrowe tkanki. Kluczowe zadanie lekarza polega tu na szybkim rozpoznaniu choroby u zagrożonych nią pacjentów i podjęciu decyzji 0 odpowiednim leczeniu. Dotyczy to nie tylko krajów, w których medycyna jest na niskim poziomie, także 1 tych, które nie żałują środków na lecznictwo. - Sepsa to jedna z najbardziej śmiercionośnych chorób w Wielkiej Brytanii - co roku na świecie z jej powodu umiera sześć milionów osób. Dlatego właśnie rozpaczliwie potrzebujemy coraz nowych narzędzi do walki z nią - mówi dr Aldo Faisal z Imperial College London, główny autor artykułu opisującego wspomniane badania. - Nasz nowy system Al potrafił przeanalizować dane pacjenta - takie jak poziom ciśnienia krwi i tętno - oraz podjąć bardzo szybką decyzję odnośnie najlepszej strategii leczenia. Okazało się, że gdy dotyczące wyboru terapii decyzje lekarza zgadzały się z decyzjami „podjętymi" przez system Al, chorzy zyskiwali większą szansę na przeżycie - dodaje z pełnym przekonaniem Faisal. Algorytm opracowano i przetestowano na kartach chorób stu tysięcy pacjentów intensywnej terapii. W wyniku analiz stworzono model oparty na 48 czynnikach, między innymi takich jak wiek, parametry życiowe czy choroby, na jakie cierpiał dany pacjent. Modelowanie komputerowe wskazało, że przez 98 proc. czasu uzyskiwano decyzje tak samo dobre lub lepsze, niż te podejmowane przez lekarzy. - Do chwili przejścia na emeryturę lekarz pracujący na oddziale intensywnej terapii spotka się z Około piętnastoma tysiącami pacjentów [z objawami sepsy]. Nasz system przejrzał natomiast prawie sto tysięcy przypadków. Taka „wydajność" równa się doświadcze- niu siedmiu lekarzy zdobytych w ciągu ich kariery zawodowej. Dodajmy, że system z każdego z tych przypadków potrafił „dowiedzieć" się, jakie najlepsze decyzje podejmować w danej sytuacji - dodał Aldo Faisal. Społeczne i ekonomiczne koszty sepsy są bardzo wysokie. Wystarczy powiedzieć, że dziesiątki miliardów dolarów rocznie pochłaniają wydatki związane z hospitalizację z powodu sepsy. Stąd ogromne wysiłki, które mają ograniczyć to śmiertelne zjawisko. W ramach projektu RAIS opracowano sposób określania poziomu biomarkerów specyficznych dla tej choroby w ciągu zaledwie pół godziny. Testy wypadły zachęcająco, co daje nadzieję, że jednak uda się okiełznać sepsę i to dość niskim kosztem. Dziś badacze skupiają się na badaniach krwi, liczby krwinek, stężeniu mleczanu w surowicy oraz posiewach krwi pod kątem rozwoju drobnoustrojów. Nie można, rzecz jasna zapominać o podstawowych zasadach, które powinno się zachowywać przy sepsie, w tym odpowiednich warunkach w szpitalu, w którym przebywają pacjenci. Dotyczy to głównie tych w najcięższym stanie zdrowia, którzy są najsłabsi. Głos Dziennik Pomorza Sobota-niedziela, 1-2.12.2018 rodzinny temat dnia 11 Dobry pomysł na prezent to połowa sukcesu rfłueo Boże Nat Milena Kochanowska m.kochanowska@glos.com Najczęściej znamy upodobania i preferencje bliskich, ale czy na pewno zawsze chcemy znajdować pod choinką to samo? Podpowiadamy, co kupić zamiast perfum czy ciepłych szali, kapa lub portfefików... dealnym prezentem, z którego ucieszy się rodzina w różnych konfiguracjach, jest dobra, wciągająca gra. A tych wybór na rynku jest spory. Kto jeszcze nie ma, może pod rodzinną choinką położyć kultowe już Scrabble, które rozwiną słownictwo współdomowników dużych i małych, i zapewnią o wiele bardziej ekscytującą rozrywkę, niż jakakolwiek krzyżówka. Najmodniejsze są jednak nadal planszówki, które wróciły do łask po latach i już chyba tak zostanie. Na przykład Catan. Osadnicy z Catanu i kolejne jej wersje: Miasta i rycerze, Morskie legendy, Kupcy i barbarzyńcy, Gra o tron. Ta wieloosobowa gra planszowa wymyślona przez Klausa Teubera, wydana po raz pierwszy przez niemieckie wydawnictwo w 1995 roku, cieszy się ponownie ogromną popularnością. Jeśli lubimy wielogodzinne spotkania przy planszówkach, kupmy w prezencie Wsiąść do pociągu - Europa lub Wsiąść do pociągu - Dookoła świata. Doskonała rozrywka gwarantowana. Wydatek: 100-300 zł. Nieco lżejszy kaliber to gra towarzyska ilustrowana rysunkami Andrzeja Mleczki Gierki małżeńskie (przedział wiekowy 18+), Taboo (przedział wiekowy: 12-14 lat, 15+ lat), 5 Sekund (przedział wiekowy: 8-11 lat, 12-14 lat, 15+ lat) czy Masz 30 sekund! (wiek: 8-99 lat). Wydatek mniejszy: 50-100 zł. Prócz gier dobrym prezentem dla graczy będą talie kart w pięknych etui z różnymi rewersami w zależności od upodobań i zainteresowań. Wydatek: 50+ zł. Prezentem, który może ucieszyć bliską nam osobę, może być też... dron z kamerą. Dzięki temu urządzeniu obdarowany będzie mógł robić zdjęcia lub nagrywać z powietrza piękne krajobrazy (wyda- ie, więc wszyscy - nie tylko dzieci - myślimy o gwiazdkowych prezentach. Co kupić bliskim, co sami chcielibyśmy dostać? Wybór prezentu to już połowa sukcesu. Dzieci bywają wybredne i nie zawsze cieszą się ze wszystkiego tek: od 150 do kilku tysięcy złotych). Kierowcy bez względu na płeć, na pewno będą zadowoleni, gdy pod choinką znajdą samochodową kamerę. Stała się ona obecnie doskonałym źródłem cennych informacji, które można w różnoraki sposób wykorzystać. To dzisiaj nie niepotrzebny gadżet, a raczej niezbędne akcesorium dla każdego kierowcy. Zamontowana w aucie kamera daje większe poczucie bezpieczeństwa, szczególnie w sytuacjach, gdy trzeba udowodnić swoją rację. Możemy na nią wydać nawet mniej niż lOO zł, ale chyba lepiej zainwestować nieco więcej. Trzeba przejrzeć kilka modeli i wybrać coś na swoją kieszeń i zapotrzebowanie obdarowanego. Organizery, planery, kalendarze też są teraz trendy, ale nie elektroniczne, lecz tradycyjne. A do takiego upominku można dołączyć różnego rodzaju kolorowa ząkreślaczę i pisadła, których jest teraz mnóstwo, więc jest w czym wybierać (wydatek: 50+ zł). Modne są również lokalizatory w różnych formach - najwygodniejsze są w formie ciekawych breloków. Dzięki nim możemy zlokalizować dziecko lub naszego zwierzaka, ale również swoją drugą połówkę, która nam się gdzieś zapodziała... (wydatek: ok. 150 zł). Na czasie są także rozmaite gadżety związane z piciem kawy lub herbaty, a także bukiety z różnych gatunków kaw i herbat (wydatek: ok. 50+). Choć operatorzy zachęcają nas do kupowania pod choinkę telefonów (a nawet telefonicznych duetów dla dwojga), okazuje się, że o wiele bardziej interesują nas różnorodne gadżety: etui, podstawki do smartfonów (minileżaczek dla naszego telefonu kupimy już nawet za 5 zł + koszt przesyłki) lub tabletów czy bezprzewodowe słuchawki (od 40 zł) albo niezwykle przydatne powerbanki w różnych kolorach i kształtach, czasem bardzo zabawnych (40-200 zł). Jeśli chcemy kupować pod choinkę kosmetyki lub ich zestawy, wybierzmy te naturalne. Zapłacimy nieco więcej, ale nie przyłożymy ręki do jeszcze większego zanieczyszczenia środowiska. Kosmetyki te możemy kupić i jej, i jemu, i do domu. Hitem sezonu są zwłaszcza te dla panów z zarostem - do pielęgnacji brody. Najkorzystniej kupimy je przez internet, ale i tu oferty zdarzają się różne, więc przeszukajmy je gruntownie. Prezentem dla bardziej tradycyjnych pań, które zawsze marzą tylko o tym, by pod choinką znaleźć jakąś piękną ozdobę, jest oczywiście trochę złota, ale pamiętając 0 tym, by było różowe! To ono właśnie jest teraz najmodniejsze. Dla członków rodziny 1 bliskich o mniej tradycyjnych oczekiwaniach polecamy vouchery na przykład na: wycieczki weekendowe, wyjazdy do SPA, masaże i zabiegi relaksacyjne, indywidualne konwersacje w wybranym języku obcym, lot w Aerotunelu (wydatek: od 199 zł), symulator lotu, rajdy samochodowe, jazdy po torze w towarzystwie eksperta lub po prostu bilety na znakomity spektakl w renomowanym teatrze. A dla najmłodszych jako załącznik do zabawki lub klocków, vouchery na: warsztaty, ściany wspinaczkowe, lekcje gry w tenisa, miniszkołę gokar-tową, naukę jazdy na snowboardzie, lekcje szermierki dawnej (dla dziecka), przejażdżkę amfibią, jazdę mini monster truck, wyprawy dla najmłodszych poszukiwaczy przygód. Tak naprawdę, ogromną przyjemność sprawia już samo wyszukiwanie atrakcji, na którą chcemy - oczywiście pod kątem upodobań czy marzeń adresata prezentu -voucher wykupić. Ostatnim nie do końca jednak rekomendowanym prezentem gwiazdkowym - jedynie dla mocno niezdecydowanych - mogą być karty podarunkowe. Teraz decydujcie! WARTO WIEDZIEĆ KTO ROZDAJE PREZENTY? Zgodnie z tradycją 6 grudnia do butów Mikołaj podrzuca dzieciom drobne prezenty i łakocie.. 24 grudnia starszy pan z siwą brodą, czapką z pomponem, poruszający się saniami zasilanymi siłą mięśni reniferów wrzuca z kolei przez komin pod choinkę większe paczki dla dużych i małych. W Wielkopolsce, na Kujawach, Warmii (tu pojawia się też orszak sług z szlemem, czyli siwym koniem) oraz Ziemi Lubuskiej do dzieci przychodzi Gwiazdor, Aniołek z kolei przynosi prezenty na Podkarpaciu i w Małopolsce. Marta Żbikowska m.zbikowska@glos.com TRUDNA NAUKA SAMODZIELNOŚCI Komentarz To jaka jest kolejność działań? - zapytałam swoje dzieci, mającnamyśji ogrom obowiązków czekających nas w listopadzie i grudniu, - Potęgowanie mnożenie, dzielenie, dodawanie, odejmowanie - odpowiedział bez zastanowienia Najstarszy. Tak, o matematykę mogę być spokojna, ale w moim pytaniu chodziło mi bardziej o pozostałe przedmioty. Plakaty, foldery, prezentacje, a nawet niedokończone prace z plastyki czekają naswojąkolej. Naprawdę nie wiem, jak radzą sobie dzieci (oraz ich rodzice) w szkołach, z których oprócz dodatkowych zadań, uczniowie przynoszą codzienne zadania domowe. U nas ich, na szczęście, nie ma. Pytałam znajomych, którzy mająpięcioro dzieci, a czworo w szkole podstawowej. Powiedzieli, że ignorują zadania dla rodziców. Ich dzieci robią tyle, ile są w stanie. Uważam, że to bardzo dobre rozwiązanie, ale ja tak nie do końca potrafię. Zawsze myślę, że moje dziecko źle będzie się czuło nieprzygotowane do zajęć. Z drugiej strony, pamiętam swoją szkołę podstawową i zajęcia z techniki (wtedy to się nazywało ZPT). Większość dzieci przynosiła na zaliczenie serwetki wyhaftowane przez mamę, karmniki zbite przez tatę i inne dzieła, których wykonanie znacznie przekraczało możliwości ucznia klasy czwartej czy piątej. Było jednak kilkoro zbuntowanych rodziców (w tym moi), którzy nie dawali się wciągnąć w zabawę udawania, że kilkuletnie dziecko samo skonstruowało zdalnie sterowaną rakietę kosmiczną albo zespawało elementy stalowej lampy. Z perspektywy czasu myślę, że źle na tym nie wyszłam. Wprawdzie moje konstrukcje często były chybotliwe i nierówne, ale za to dzisiaj wiele potrafię. Szukam więc złotego środka. Jak nie wykonywać prac za dziecko, ale z dzieckiem? Jak zachęcić syna do aktywności, która go nie interesuje? Do pewnego momentu to jest dość proste. Gdy moje dzieci były mniejsze, myślałam, że moją rola jest stworzenie im warunków do rozwijania zainteresowań i pasji. Obecnie wydaje mi się to trochę bardziej skomplikowane. Myślę sobie, że po ustaleniu kolejności działań na listopad i grudzień będzie czas na zastanowienie się, co robić, żeby moje dzieci byty samodzielne, ale nie czuły się osamotnione. 12 rodzinny Głos Dziennik Pomorza Sobotaniedziela, 1-2.12.2018 BBffl Idzie zima. Dokarmianie ptaków -zacząć już teraz czy może poczekać, aż śnieg przysypie ziemię? Dokarmianie najlepiej rozpocząć późną jesienią - gdy w każdej chwili może spaść śnieg i ptakom będzie trudniej samodzielnie zdobywać pokarm. Nie oznacza to, że teraz ptaki nie mogą same zdobyć pokarmu, ale dokarmiając, przyzwyczajamy je do miejsca, gdzie będą mogły liczyć na pomoc. Jeśli zrobimy już ten pierwszy krok, powinniśmy całą zimę zapewniać pokaim w karmnikach. Ptaki mają bardzo szybką przemianę materii i ol- brzymie zapotrzebowanie na energię niezbędną do przemieszczania się, zatem nawet kilkugodzinny głód przy dużym mrozie może doprowadzić je do śmierci. Ptakom można podawać m.in. obierki owoców i warzyw, kasze, pokrojone owoce, gotowane jarzyny, ryż, makaron, mięso oraz tłuszcz zwierzęcy - zarówno surowy oraz gotowany, białe pieczywo rozdrobnione oraz pestki owoców i twaróg. Wszystko musi być jednak świeże. Hodowla Kot zimą. Zasadę pełnej miski zamień na małe porcje w różnych miejscach Kot zimą rusza się nawet o 20 procent mniej niż w pozostałe pory roku. Do tego późną jesienią i zimą apetyt u większości z nich rośnie, a organizm magazynuje tłuszcz na wszelki wypadek. Dlatego musimy pamiętać o tym, by dostarczać kotu mniej jedzenia - szczególnie gdy nasz mruczek jest zwierzęciem leniwym. W innym przypadku zima skończy się otyłością i chorobą. Skończmy zatem ze stałym dostępem do pełnej miski. Najlepszym rozwiązaniem zdaniem wielu hodowców -zarówno z żywieniowego, jak i behawioralnego punktu widzenia - jest rozkładanie małych porcji jedzenia w różnych miejscach domu, aby kot musiał „upolować" sobie zdobycz. Dzięki temu przy okazji zmuszamy go do aktywności. Nakłaniajmy też kota do picia. Warto również zapewnić mu dodatkową zabawę w polowanie, wykorzystując zabawki udające prawdziwą zdobycz. Chomikowy jadłospis powinien być bogaty w witaminy i białko * W chomiczkowej misce muszą znaleźć się wszytkie wartościowe składniki Łukasz Kisielewski redakqa@prasa.gda.pl Masz chomika? Koniecznie przeczytaj porady fachowca, żeby twoje zwierzę nie przypłaciło zdrowiem zlej diety. Jak żywić chomika na co dzień - radzi weterynarz Łukasz Kisielewski. eśli właściciel chomika zdecyduje, że chce żywić go w sposób tradycyjny, musi przede wszystkim pamiętać, że podstawą prawidłowej diety jest jej różnorodność. Chomiki to zwierzęta wszystkożerne, łatwo więc wpaść w pułapkę dostarczania mu np. tyjko ziarenek albo jednego rodzaju warzyw, bo i tak zawsze je zje. Tymczasem - jak w przypadku każdego ssaka- codzienna dieta musi być urozmaicona, by zaspokajać wszystkie potrzeby małego organizmu. Dlatego na co dzień w miseczce chomika muszą znaleźć się ziarna, kasze, owoce, warzywa, białko pochodzenia zwierzęcego - np. owady czy gotowane bez przypraw mięso i drób. Jako suplement ułatwiający ścieranie zębów chomiki powinny dostawać gałązki drzew i krzewów. Pamiętajmy jednak, że zawierają one garbniki, trzeba więc uważać, co podajemy, by np. nie spowodować u zwierzęcia biegunki. Chomikowanie Chomiki gromadzą zapasy - większość z tego, co wrzucamy do miseczki, chomik przenosi w bezpieczne miejsce i magazynuje. Zwierzątka te mają duże worki policzkowe - potrafią w nich zmieścić zapasy o wadze odpowiadającej niemal połowie ich masy ciała. Puste torebki policzkowe są niewidoczne, widać je wówczas, gdy policzki wypełnia nagromadzone jedzenie. Chomikowanie to dla chomików instynktowne działanie, więc by zapewnić mu odpowiednio duże zapasy, pożywienie podajemy w ilości znacznie przekraczającej realne potrzeby zwierzęcia. Jednak łatwo psujący się pokarm powinien być podawany w umiarkowanych ilościach. Niewielkie porcje spra- wią, że chomik zje to od razu, a pożywienie nie zepsuje się gdzieś w klatce. Co podawać? Najprostszym sposobem, by zapewnić chomikowi odpowiednio zbilansowaną dietę, jest podawanie mieszanki ziaren, zbóż i orzechów. Możemy ją sami przygotować, wystarczy tylko pamiętać, by nie wrzucać do niej zbyt dużo ziaren słonecznika i orzeszków ziemnych. Są kaloryczne i ich nadmiar szybko doprowadzi do otyłości. W sklepach zoologicznych można kupić sprasowane kule i kolby - sprawdzajmy, czy nie zawierają cukni, miodu, mąki, produktów piekarniczy, barwników, aromatów ani konserwantów. Dietę wzbogacajmy 2-3 razy w tygodniu białkiem zwierzęcym. Dajmy mu plasterek gotowanego jajka lub kawałeczek (wielkości grochu) gotowanego kurczaka. Przede wszystkim możemy podać żywe owady np. mączniki. Niektóre mieszanki ziaren zawierają je również w postaci suszonej, można też podać granulkę chudego, białego sera. r»Ł*iuiiPF m Uważajmy, żeby nie przekarmiać chomika wysokokalorycznymi składnikami Tego nie podawajmy chomikom Unikajmy w diecie chomika: - awokado -aloes -bakłażan -bób •-brukselka -brzoskwinia - cebula -cytrusy - czosnek - fasola -granat -kapusta (z powodu wzdęć) -liczi -mango - migdały (nieobrane skórki są toksyczne) - mleko, śmietana (można podawać tylko te, które nie zawierają laktozy - np. takie dla kociąt) - morele -nektarynki -por - rabarbar - rzodkiew - sałata (ze względu na dużą zawartość pestycydów i azotynów nawozowych) - słodycze - soczewica - szczaw - szczypiorek -ziemniaki - wszystkie rośliny ozdobne. Te warzywa nie zaszkodzą Do warzyw, które nie zaszkodzą chomikowi: -brukiew, - czerwone buraki, -cukinia, -dynia, - kabaczek, -kukurydza, -marchewka, - ogórki, -papryka, -pasternak, -patison, - pietruszka, - pomidor (bez nasion i części niedojrzałych), -roszponka. ' Glos Dziennik Pomorza Sobota-niedziela, 1-2.12.2018 rodzinny zwierzęta 13 Psie problemy Dorota Abramowicz d.abramowia@prasa.gda.pl O tym. czy mały. śliczny piesek lub kotek jest dobrym prezentem od Mikołaja, rozmawiamy z Miriam Gołębiewską, behawiorystką zwierząt i trenerem psów. Dziecko marzy o psie lub kocie, złotej rybce, chomiku lub papudze i pisze w tej sprawie listy do Mikołaja. Obiecuje, że będzie grzeczne i zaopiekuje się żywym prezentem. Warto się złamać? Oczywiście, że nie. Smutne jest, że temat ten pojawia się co roku w grudniu, a czasem powraca także w maju, przy okazji przyjęć . komunijnych. I choć akcje edukacyjne przestrzegające przed bezrefleksyjnym kupowaniem zwierząt są coraz częstsze i głośniejsze, to nadal mówimy o popularnym procederze. Powiedzmy wobec tego. jakie są argumenty na „nie". Zwierzę nie jest rzeczą, którą można po świętach sprzedać na Allegro jako nietrafiony prezent. Każda osoba marząca o czworonożnym przyjacielu powinna kupić go sobie sama, mając przy tym świadomość, że to związek na lata. Kupując komuś psa w prezencie i widząc oczyma wyobraźni scenę, gdy obdarowane, szczęśliwe dziecko pod choinką przytula do serca małą, słodką kuleczkę, zacznijmy myśleć, że właśnie podarowaliśmy nowemu właścicielowi utrapienie. Nie przesadza pani? Przecież mówimy o najlepszym przyjacielu człowieka! Zgoda, ale ta przyjaźń niesie za sobą koszty i obowiązki. To jest nie tylko sama słodycz, ale także wiele trudnych momentów w życiu. Utrzymanie psa może wymagać od nas dużego wysiłku finansowego, związanego z wizytami u weterynarzy i kupowaniem leków. Czworonożny przyjaciel może mieć rozwolnienie, wymiotować, zanieczyszczając cały salon, zjeść naszą najlepszą parę butów, które zapomnieliśmy schować do szafki. To jest żywy organizm, wymagający fizycznego poświęcenia. I nie mówię już tylko o spacerach, kiedy nawet w te same święta trzeba będzie odejść od stołu i rozmów z rodziną lub zrezygnować z oglądania ulubionego filmu, by się ubrać i wyjść na słotę z psem. I od tego momentu będziemy musieli wychodzić z nim cały czas. Zastanówmy się także nad naszy- Kupując komuś psa w prezencie i widząc oczyma wyobraźni scenę, gdy obdarowane, szczęśliwe dziecko pod choinką przytula do serca małą. słodką kuleczkę, zacznijmy myśleć, że właśnie podarowaliśmy nowemu właścicielowi utrapienie. To jest żywy organizm, wymagający fizycznego poświęcenia Pies nie może być nieudanym prezentem Nie ma obowiązku posiadania psa - mówi Miriam Gołębiewska, psia behawiorystka. Za to pies jest już naszym obowiązkiem mi planami na przyszłe wakacje. Chcemy jechać całą rodziną do Chorwacji lub do hotelu w Hiszpanii? Czy będziemy mogli zabrać ze sobą czworonoga? A jeśli nie, to kto się nim zaopiekuje? Jeśli przeanalizujemy to wszystko, o czym mówię, i uznamy, że damy radę -proszę bardzo, możemy kupować psa. Czy zawsze jednak zgoda na prośby dziecka jest błędem? Nie jest błędem, jeśli wszystko sobie wcześniej przemyślimy, a rodzice kupują psa także dla siebie. To znaczy, że nie tylko obdarowany dzieciak będzie się zajmował nowym, czworonożnym członkiem rodziny, ale obowiązki spadną także na mamę, tatę i starszego brata. Sytuacja, w której mówimy „dziecko chciało, to ma, niech teraz samo wychodzi na spa- Pies może być utrapieniem - kosztuje, może chorować, mieć biegunkę, wymiotować I zjeść najnowsze ulubione buty Miriam Gołębiewska cer", zawsze się źle kończy. Mózg dziecka nie jest na tyle dojrzały emocjonalnie, by mogło ono podejmować odpowiedzialne decyzje, rozciągnięte na kolejną dekadę. Bo przecież tyle - albo nawet dłużej - może żyć pies. Są oczywiście odpowiedzialne dzieciaki, którym można powierzyć wymagające dojrzałości zadania, ale nie każde takie jest. Przy czym bardzo źle wpływa na nas moda. Jaka moda? Zarówno tradycyjne media, jak i internet epatują nas wyobrażonymi, idyllicznymi obrazkami przedstawiającymi szczęśliwych ludzi opiekujących się idealnymi, zdrowymi, pięknymi, mądrymi i świetnie ułożonymi psami. Oglądamy urocze filmiki z chwytającym za serce podkładem muzycznym, jak to pieski skaczą do frisbee, opiekują się niemowlętami i czekają w oknie z utęsknieniem na właściciela. Już nie tylko amerykańskie kino familijne, ale także YouTube pełne jest takich obrazków. Stąd ogromna grupa nastolatek, które zamieniają na psa wcześniejsze marzenia o Barbie lub My Little Pony. Daleko stąd do potrzeby bycia ze zwierzęciem. Jako hodowca nie zawszę chcę sprzedać takim osobom szczeniaka. Dyskwalifikuje pani rodziny z dziećmi? Skądże! Jeśli widzę, że mam do czynienia z ludźmi, którzy się długo przygotowywali do wzięcia psa lub nie jest to pierwszy szczęśliwy pies w ich domu, nie mam zastrzeżeń. Przy czym warto dodać, że wiek dziecka o niczym nie świadczy. Znam bardzo dojrzałe dzieci, które mają 10 lat i bardzo dobrze zajmują się psem. Znam też dorosłych, którym przenigdy nie powierzyłabym pod opiekę żywego stworzenia. Nie liczy się wiek człowieka, nie liczy bogactwo, posiadanie domu z ogrodem i wysokie stanowisko. Liczy się powód, dla którego chcemy wziąć psa - czy mamy w sobie tę autentyczną miłość do zwierząt oraz to, czy będziemy mieli czas się nim zajmować. Jeśli zapracowana mama z trójką małych dzieci lub osoba pracująca od rana do nocy i wyjeżdżająca często w podróże służbowe decyduje się jeszcze na kupno czworonoga, to się często źle kończy. Zawsze w takiej sytuacji tłumaczę -nie ma obowiązku posiadania psa. Za to pies jest już naszym obowiązkiem. DWA PSY W MIESZKANIU KaroGna: Proszę o poradę w sprawie moich psów. Oba samce, beagle i jack russel terrier, mają po 1.5 roku. Wcześniej były bardzo zżyte, bawiły się. Niestety, miesiąc temu terrier zaczął się rzucać nawet na leżącego w kącie beagle.. Wiem, że są to dwa dojrzewające samce, ale myślałam, że skoro wychowują się razem od szczeniaka, to nigdy nie dojdzie do konfliktu. Ze względu na agresję rozdzieliłam psy. Terrier pojechał do mamy, zdecydowałam się też na jego sterylizację, mając nadzieję, że po spadku testosteronu przestanie być agresywny. Kiedy testosteron spadnie do minimalnej wartości i będzie można wprowadzić terriera do mieszkania? Czy psy zaczną się dogadywać? Miriam Gołębiewska: N ie jest prawdą, że psy same sobie ułożą relacje. To tak jakby zostawić dzieci same, by się dogadały. Trzeba uważnie obserwować zachowanie czworonogów, bo nie zawsze „wina" tego, który warczy i kontroluje współtowarzysza, jest oczywista. Czasem to ten cichy i mniej widoczny bywa prowodyrem. Zachowanie psa zależy od właściciela, który musi od razu reagować na złe zachowanie. Nie zawsze psy muszą się lubić, ale wystarczy, by się tolerowały. Poziom testosteronu może opadać nawet do pół roku. Podjęła pani dobre decyzje, zarówno w kwestii sterylizacji, jak i rozdzielenia psów, by taka relacja nie weszła im w nawyk. Przed pierwszym spotkaniem trzeba się upewnić, czy może pani odwołać psy, zanim dojdzie do scysji. Trzeba też pamiętać, że nasze emocje, jak i zamknięta przestrzeń podnoszą reakcję i emocje psów. Zaczęłabym od wzięcia pupilów na dłuższy spacer, połączony z zabawą. Po powrocie do domu izolujmy je na czas, gdy nie mamy nad nimi kontroli. To rozwiązanie doraźne, ale konieczne. Należy również zwrócić uwagę na zachowania kontrolne wobec właściciela, po ludzku zwane zazdrością. Każdy pies uważa, że wtaśdcieJ jest jego. a nie drugiego psa. A to człowiek musi pokazać, że to on decyduje, którego psa pogłaszcze, a drugi z czworonogów powinien to grzecznie znieść. NA GŁOWĘ Glos Dziennik Pomorza lUllSIf U ty fl Sobota-niedziela, 1-2.12.2018 Płaszcz lub kurtka z kapturem to coś dla tych, którzy nie lubią czapek Zima z kapturem Dziś kurtki nosić można w różnych kombinacjach np. do sukienek Magdalena Baranowska-Szczepańska m.baranowska@glos.com ajmodniejsze kolory płaszczy I i kurtek na ten sezon to szarość i camel. Płaszcze zimowe z futerkiem to propozycja na chłodniejsze dni. Tej jesieni i zimy futro przy płaszczach pojawia się zarówno na rękawach, jak i kołnierzach, a nawet przy kieszeniach. Płaszcze zimowe z futrzanym kołnierzem to świetna propozycja dla tych, którzy często zapominają o szaliku lub nie lubią go nosić. Futrzany kołnierz przy płaszczu czy kurtce przyjemnie grzeje. - Dodatkowo takie płaszcze wyglądają bardzo stylowo i kobieco - podkreśla Beata Ruszkowska, projektantka i stylistka, oraz dodaje, że sportową alternatywą dla płaszczy z futrzanym kołnierzem są modele z kapturem. Futerko przy kapturze jest efektowną ozdobą, a sam płaszcz bardzo uniwersalny: jest elegantszy niż typowa puchówka, ale wciąż idealny do codziennych stylizacji. Płaszcz ze stójką z kolei wygląda bardzo elegancko, a jego klasyczny krój sprawia, że będzie pasował do większości ubrań. Kiedy mrozy staną się bardziej dokuczliwe, niezbędny będzie jednak szalik lub sweter z golfem, który ochroni szyję przed chłodem. - Coco Chanel mawiała, że każdy dzień jest pokazem mody, a świat wybiegiem, dlatego proponuję, by panie rozweseliły nieco ulice i zdecydowały się także na kolorowe płaszcze i kurtki - namawia B. Ruszkowska. - Kurtki i płaszcze w odcieniu czerwieni to wyrazisty akcent i kolor pełen ekspresji. Może przybierać odcień wiśni, burgundu oraz klasycznej czerwieni. Z czerwonych okryć wierzchnich najmodniejsze są płaszcze o prostej formie, asymetryczne, gigantyczne i puchowe idealne na świąteczne klimaty. Zimą nie można zapominać też o czapkach i rękawiczkach. Modna pani włoży dodatki kolorystycznie dobrane do płaszcza, szalona - odwrotnie, postawi na największe kontrasty. Długi, kolorowy szal doskonale sprawdzi się do ciemnych okryć Glos Dziennik Pomorza Sobota-niedziela, 12.12.2018 rodzinny 15 nie ukrywa prawdy o sobie i nie ma z tym problemu Za miodu mieszkał w jednym pokoju z matką i trójką rodzeństwa. Ucieczkę z biedy pomogła mu znaleźć w sztuce Kora z Maanamu. Dzisiaj jest wybitnym aktorem oraz jedną z najbarwniejszych postaci polskiej bohemy artystycznej, Gwhtzthi Paweł Gzyi p.gzyl@gk.pl statnio częściej było o nim głośno przy okazji kontrowersyjnych wypowie-dziniż aktorskich dokonań. Ato skrytykował sądzącą partię, a to obśmiał akcję #metoo, a to zdystansował się odkręcenia seriali. Jakby tego wszystkiego było mało, do intemetu trafiły niedawno jego... nagie zdjęcia z prywatnej kolekcji. Całe szczęście na ekrany naszych kin wszedł właśnie nowy film Krzysztofa Zanussiego, w którym Jacek Poniedziałek gra główną rolę. Być może to sprawi, że zwrócimy na niego uwagę jako na aktora, anie skandalistę. - Nosiłem tę postać w sobie przez dwa lata. Pan Krzysztof najpierw przesłał mi zręby scenariusza. Spodobało mi się, że Zanussi z dużą swobodą pokazuje człowieka, który rzuca wyzwanie wierze, kulturze, a razem z nią fałszywie pojętej grzeczności i przyzwoitości. Pomyślałem sobie, że to w sumie dość brutalny tekst, jakby napisał go młody człowiek. I to jest mi bardzo bliskie - podkreśla aktor w Onecie. *** Wychował się w ubogiej rodzinie mieszkającej w Krakowie. Ojca, który był zawodowym kelnerem, praktycznie nie znał, bo umarł młodo. „Był kochliwy, skakał z kwiatka na kwiatek, zdradzał matkę" -wyznawał potem. Miał dwóch starszych braci i siostrę. Cała czwórka gnieździła się w małym mieszkaniu, na które składał się jeden pokój i kuchnia. Nawet toaleta była na zewnątrz. Wszystko spoczywało na głowie matki, która pracowała, gotowała i sprzątała. - Nie raz doświadczyłem w dzieciństwie tego, że zaproszenie kolegi czy koleżanki ze szkoły do domu, do swojego mieszkania, może być niemożliwe, bo człowiek się wstydzi ubóstwa, nędzy, mi- JACEK PONIEDZIAŁEK Urodził się i wychował w Krakowie z dwoma starszymi braćmi, Bolesławem (starszym o 11 lat) i Józefem (o 9 lat), oraz o rok starszą siostrą Anną. %< Gdy miał cztery lata, zmarł jego ojciec, który był zawodowym kelnerem. Matka aktora pracowała * | w hucie szkła. Ukończył szkołę zawodową i technikum elektroniczne. Będąc w klasie maturalnej, zajął drugie miejsce w ogólnopolskim konkursie recytatorskim, po czym postanowił zdawać na PWST w Krakowie, którą ukończył w1990 roku. Na początku swojej kariery występował w krakowskim Teatrze KTO. W latach 1990-1992 grał na deskach Teatru im. Juliusza Słowackiego, a w latach 1992-1997w Starym Teatrze w Krakowie. Od 1999 występuje w warszawskim Teatrze Rozmaitości a od 2008jest członkiem zespołu Nowego Teatru w Warszawie. W filmie zadebiutował w1999 rolą w „Mojej Angelice". W 2005 dokonał gejowskiego coming outu. liśmy opinię bardzo drogich. atrze KTO. Niskie zarobki spra- Zbierałem też gruszki i brzos- wiły, że musiał dorabiać w in- kwinie w Grecji. Potem han- nym zawodzie. dlowałem na Ukrainie, w Sofii -Miałem kiepskie chwile i Stambule gumą do żucia w życiu. Byłem załamany, nie „Donald", lornetkami, nożycz- chciałem już być aktorem kami, dżinsami, a nawet mini- i wydawało mi się, że mój za- tokarkami. Nie zarobiłem nic, wód jest pozbawiony sensu, ale co się najeździłem, to moje że mi nic nie udaje, że się - śmieje się w „Playboyu". w nim nie sprawdziłem, że nie *** jestem potrzebny. Byłem Kiedy Jacek skończył podsta- akwizytorem otwartych fun- wówkę, dostał się do krakow- duszy emerytalnych, bo właś- skiego technikum telekomuni- ciwie nie miałem za co żyć - kacyjnego. „Znalazłem się opowiada w „Playboyu", w nieodpowiednim czasie *** w nieodpowiednim miejscu" - Ponieważ Jacek miał talent, stwierdził potem. Zaczął wów- udało mu się przebić. Najpierw czas słuchać muzyki rockowej, do Teatru Słowackiego, potem a jego ulubionym zespołem do Starego, w końcu wyjechały stał się The Doors. Zainspiro- do Warszawy i tam trafił na naj- wany poezją jego wokalisty modniejsze sceny - najpierw Jima Morrisona wystawiał do Teatru Rozmaitości, a po- z kolegami z technikum tem do Nowego Teatru. Suk- szkolne przedstawienia z wier- cesy sprawiły, że dał upust szami Andrzeja Bursy. swemu „histerycznemu" cha- Fascynacja rockiem spra- rakterowi. Kolejne bójki, awan- wiła, że zakochał się w zespole tury i skandale skwitował Maanam. Z czasem dołączył w2005 roku gejowskim do grupy nastolatków koczu - coming outem. jących pod krakowskim - Jestem nietypowym mieszkaniem Kory. Wokalist- gejem. Może dlatego, że je-ka Maanamu szybko zaprzy- stem z takiego elementarnego, jaźniła się z najwierniejszymi podstawowego środowiska, fanami. Jacek pomagał jej ro- Takiego bardzo polskiego, próbie zakupy lub pilnować dzie- stego, twardego, katolickiego, ci. W tym samym czasie zaczął biednego, z klasy pracującej, pisać własne wiersze. gdzie zachowania zniewieś-- Pisałem je pod wpły- ciałe były zawsze potwornie wem miłości do Kory. Kocha- źle widziane, piętnowane. (...) łem jej odrębność, osobowość, No i człowiek tym nasiąka, czy wyjątkowość i przebojowość. chce, czy nie chce - deklaruje Była cudownie ekscentryczna w „Gazecie Wyborczej". i chyba to mnie do niej przy- Prywatnie aktor przyzna-ciągało. Dzięki Korze zakocha- je się do kilku poważnych łem się na przykład w reggae. związków z mężczyznami. Poza tym był pewien niuans: Najważniejszym z nich był ten gdy ją poznałem, poznałem z cenionym reżyserem teatral-również bardzo malowniczego nym - Krzysztofem Kamila Sipowicza. Iw sumie Warlikowskim. Dzielił się nim ą nie wiem, kto mi się bardziej z jego żoną Małgorzatą aż < podobał: ona czy on...-dekla- przez osiemnaście lat. | ruje w „Playboyu". -Często myślę o starości, 2 Artystyczne fascynacje czy będę zdrowy, czy będę 2 sprawiły, że Jacek nie chciał miał z czego żyć. Nie mam, nie - Już nie gram w serialach, od co najmniej dwóch albo trzech lat w ogóle. Jestem zbyt już być technikiem telekomu- potrafię oszczędzać. Po pięć- skandaliczną postacią dla producentów telewizyjnych - podkreśla Jacek Poniedziałek nikacyjnym. Postanowił zda- dziesiątce czas zdecydowanie wać na krakowską PWST - przyspieszył. Zrobiło mi się zerii. Materialnej mizerii tego nosił węgiel, rozpalał w piecu, robić na swym podmiejskim i udało się. Natchniony krea- nieswojo, że wiele dróg się wszystkiego, w czym się żyje: stał w kolejkach. Ojca zastąpił polu, więc latem zbierał tam tywnym duchem uczelni li- przede mną zamyka. Uświa- warunków bytowych, zapa- mu sąsiad-pan Aleksandrów owoce i warzywa. czył, że po jej skończeniu domiłemsobie,żemamzgór- chów, nieświeżości - opowia- - z którym jeździł na grzyby - W połowie lat 80. doszło od razu otworzą się przed nim ki. Nawet jeśli przeżyję 20 czy da w „Gali". lub dłubał w przydomowym do mnie, że świetnie maluję drzwi na wielką scenę. Tym- 30 lat, to jestem już na krzywej Kiedy miał dwanaście lat, warsztacie. Inni sąsiedzi da- mieszkania. Malowaliśmy je czasem zamiast tego, musiał schodzącej - mówi zaczął pomagać matce. Przy- wali młodemu chłopakowi za- z kumplem, ale, niestety, mie- występować w skromnym Te- w„Newsweeku". 16 rodzinny krzyżówka Głos Dziennik Pomorza Sobota-niedziela, 1-2.12.2018 „Planowałam to dziecko, ale kiedy wreszcie zaszłam w ciążę, nie spodziewałam się, że będę sama wychowywać moją córkę. Jestem wychowana w domu pełnym, w pełnej rodzinie". Weronika Rosati, aktorka, mama kilkumiesięcznej dziewczynki Krzyżówka panoramiczna wersja Volkswagena ~v zasłona okienna sztuczny wfacfzy obraz o tematyce morsKiej grecka litera sztuczne jezioro -v zieleń w mieście w muzealnych gablotach r~ mieszana w tenisie r~ raymski klub piłkarski Edward, prawnik -v postawa w gimnastyce warzywo w pęczkach rodzaj dekoltu dramat Krasińskiego taniec z Brazylii skrzynia dla nurka rośnie w Tatrach 1 ł ł tętnica główna oficer kozacki -* ł karciana czerwień ł \ \ twórca dzieła - zbiera szałwię i rumianek -*• 25 1 11 niejedno w Kłosie - broń Bartosza Głowackiego kopiec z królową - 9 l czysta wełna — metai w słowie Hindus wyrzeźbił „Dyskobola" lepszy niz nic — 21 kawa arabska Rolska z estrady cygański u Straussa - odrzucenie oferty poetycko 0 śmierci nad zlewem - \ 33 barwny kuzyn kraski - ł \ 1 23 r_ 1 -* "JSfc"' serial 12 ośmiu muzyków jedno na czole cyklopa głos gryzonia znawca trunków słomkowy kapelusz szturm na pozycje wroga sos do sałatki imię kalifów turecka łódka wyspa w Antylach _ ł 2 czarna w ziele-niaku starszy brat Mojżesza samolot bez pilota - i " ł pod prezbiterium r 1 \ i 24 l mały w smart-fonie Zyjjmunt ł l 1 łzawnik stolica Ghany i 27 wyrób zruły — 18 osioł azjatycki ostra krawędź - ł 5 fachowiec, mistrz w zawodzie pies pokojowy ręądy Piotra Wielkiego imię Arciuch grecka wyspa r 17 zwód na ringu druh Aramisa ł 3 wiersz miłosny - 1 gwałtowny wiatr i i 20 zmierzch domowa duński grosz Ostaszewska - 1 zwitek waty i rzadkie imię męskie - 1 30 arka but Indianina płynie przez Porto od śledzia zapora nadzorcza w spółce 1 uszkodzenie ciała - 13 pusto-rożec z Himalajów - imię Luba-szenki \ mineralna lub ognista model włoskiego auta TT" ł 16 1 otwierane podczas upału - 8 najcięższy wśród metali odkryty powóz konny okręt wojenny ojczulek ł 1 ł szkielet głowy - 32 zator na drodze - ł 26 \ epoka kamienia łupanego gołowąs ^ \ 4 powieść Stanisława Lema włoski złoty przed euro chmara pszczół lub szerszeni rozżarzona cząstka ~v artysta na arenie muzyczna miniatura r miara pojemności auto z Korei Południowej blacho- wy łącznik U \ J lewy dopływ Wołgi - ł i imię kobiece stary kozioł czerwone na Monte Casino r \ 1 \ owoce dla prężnego biznesmena 15 kuzynka lamy Michael, aktor wersja poloneza podział partii na frakcje - 28 1 wazon na cięte kwiaty krój płaszcza świstek z pralni swój człowiek ł l i azjatycka dwu-kółka -* jodła, sosna lub rodzaj pilnika śpi na grzędzie poznański ziemniak gościniec część kubka —• 1 ' 1 na głowie mnicha widliszek rzymsk bożek miłości filmowy we krwi stolica w Europie z Koloseum przepowiednia kolor niewinności ł 10 1 31 odkryty wagon kolejowy polska furgonetka \ i l krążenie krwi ł 29 Egipcjan ł aluminium - 1 1 L 14 od 21 grudnia do 20 marca - samolotowe skrzela - umizgi, amory - ptaki drapieżne despota - 7 22 szkolny przedmiot - > 35 przestępny trwa 366 dni - 19 grecki bóg wojny - U V przeciw-czołgowa wartka w dobrym kryminalne - objaw, symptom choroby 34 6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 120 21 2 2 23 24 25 26 27 128 29 30 31 32 33 34 35 Litery z pól ponumerowanych od 1 do 35 utworzą rozwiązanie - myśl Fryderyka Nietzschego. ANozanao»3iM07zoxvr'3imfi»3iNxviixin :3iNvzViMzoa Litery z pól ponumerowanych od 1 do 35 utworzą rozwiązanie - myśl Fryderyka Nietzschego. ANozanao»3iM07zoxvr'3imfi»3iNxviixin :3iNvzViMzoa