SŁOWNIK JĘZYKA POMORSKIEGO. WYDAWNICTWO AK ADEMIT UMIEJĘTNOŚCI c Z ZAPISU Ś. P. JÓZEFA BEŁZY SŁOWNIK JĘZYKA POMORSKIEGO CZYLI KASZUBSKIEGO ZEBRAŁ I OPRACOWAŁ STEFAN RAMUŁT PRACA, ODZNACZONA NAGRODĄ AKADEMII UMIEJĘTNOŚCI W KRAKOWIE NA KONKURSIE IM. S. B. LINDEGO W R. 1889. W KRAKOWIE. NAKŁADEM AKADEMII UMIEJĘTNOŚCI. SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI SPÓŁKI WYDAWNICZEJ POLSKIEJ. 1893 Z DRUKARNI ZAKŁADU NARODOWEGO IMIENIA OSSOLIŃSKICH POD ZARZADEM JULIUSZA BIRKENMAIERA I SPIS RZECZY, Wykaz skróceń............VII Przedmowa . < ........ IX Wstęp: Kilka słów o Kaszubach i ich mowie ....... XIII I. Rys etnograficzno - historyczny XV II. Obecny obszar etnograficzny. — Wiadomości statystyczne . . . XVIII III. Dźwięki języka pomorskiego ....... XXI IV. Narzecza języka pomorskiego ........ XXX V. Porównanie języka pomorskiego z językiem polskim . XXXI VI. Stanowisko języka pomorskiego w gronie języków słowiańskich . . XXXVII VII. Przegląd prac z zakresu leksykografii pomorskiej ..... XLV Słownik języka pomorskiego .......... 1 Dodatek: Podania i powieści ludu kaszubskiego ....... 279 Pcedańó é vjereńó 283 Poevjôstće é śołobułće , , 295 Woepoevjódańó zdareń prôvgévéx . • . . , 297 Wykaz skróceń. ^ forma przypuszczalna albo przestarzała ang- = angielski Gen. = Genôva czes. = czeski Derd. = Derdowski dol.-niem. = dolno - niemiecki fr- == francuski Fr., Frischb. = Frischbier. Preussisches Wör- terbuch hol. = holenderski łac. = łaciński L. Mai. Beitr. = Beitrage zur slavischen Dia-lectologie von Lucian Malinowski. I. Uber die Oppelnsche Mundart Ht. = litewski. lud.-pol. = ludowo - polski m. = męski n. = nijaki niem. = niemiecki Pobł. = Ks. G. Pobłocki. Słownik kaszubski poł.- kasz. = południowo - kaszubski poł.-pom. = południowo - pomorski półn.-kasz. = północno - kaszubski półn.-pom. = południowo-pomorski pr.-niem. = prusko - niemiecki. Ob. Fr., Frischb. przyim. = przyimek przym. = przymiotnik przysł. = przysłówek ros. = rosyjski rus. = ruski Skôrb — F. Cenôva. Skôrb kaszébsko-słovjnskjë mövé sł. = słowo sp. = spójnik stbułg. = starobułgarski stpol. = staropolski stsł., stsłow. — starosłowieński. Ob. stbułg. Śmuk = ks. Śmuk. Rozmova Pölôchd s PRZEDMOWA. Praca niniejsza, napisana jeszcze w r. 1888., przesianą została Akademii Umiejętności na konkurs im. S. B. Lindego, rozstrzygnięty w r. 1889. Że dopiero w roku bieżącym ukazuje się na światło dzienne, powodem tego z jednej strony długotrwała słabość autora, z drugiej trudności typograficzne, w pierwszym zaś rzędzie konieczność sprowadzenia — w braku giserni w kraju — czcionek odpowiednich z zagranicy. Sądzę atoli, że na opóźnieniu tem słownik mój nie tylko nic nie stracił, ale owszem zyskał. Przesłany na konkurs manuskrypt był tylko skieletem tego, co obecnie zostało wydrukowanem. Sam już bowiem słowozbiór powiększył się 0 kilka tysięcy wyrazów, a nadto znaczna ich część opatrzoną została jednym lub więcej przykładami. Stało się tym sposobem zadość wymaganiom Wydziału •filologicznego Akademii, który zażądał od autora uzupełnienia pracy w tym kierunku. Prócz pomnożenia właściwego słowozbioru wyrazami i przykładami, zaznaczyć jeszcze muszę rozszerzenie książki dodaniem wstępu i małego zbiorku literatury ludowej. We wstępie mieści się krótki rys historyczno-etnograficzny Pomorza 1 Kaszub, objaśnienie brzmień gwar pomorskich, przegląd prac z zakresu odnośnej leksykografii, wreszcie zestawienie różnic pomiędzy językiem polskim a pomorskim czyli kaszubskim, celem określenia wzajemnego ich do siebie stosunku i wyznaczenia językowi kaszubskiemu właściwego stanowiska w rodzinie języków słowiańskich. Rzecz zrozumiała, iż wszystkie te tematy nie mogły być wyczerpująco w książce niniejszej traktowane. Każden z nich domaga się osobnego, na szerszą skalę zakreślonego studyum, zanim jednak takowe się pojawią, uznałem za potrzebne przedłożyć czytelnikowi pewną sumę spostrzeżeń bodaj w zarysie i poruszyć kilka pytań w formie chociażby najtreściwszej. Dodatek, zawierający przykłady języka pomorskiego, jest zarazem zbiorkiem etnograficznym. Badacz rzeczy ludowych znajdzie tam wierne odbicie wierzeń ludu kaszubskiego a zarazem przyczynki do literatury niepisanej, mianowicie kilkadziesiąt podań, powiastek i anegdot. Nadmieniam, że wszystko to zapisane zostało dosłownie z ust opowiadających, z zachowaniem właściwości gwar miejscowych. ii X Cały wogóle materyał językowy, w książce tej zawarty, wzięty jest bezpośrednio z ust ludu, a nie z książek. Literatura kaszubska jest nasamprzód bardzo ubogą a objęty nią zasób leksykalny wykazuje nierzadkie zapożyczenie się ze słownika polskiego lub też świeżo (a nie zawsze szczęśliwie) ukuty wyraz. Wzgląd na ścisłość naukową domagał się tedy jak n'ajwiększej ostrożności w tym kierunku. Równie do pewnego stopnia niebezpiecznem okazało się korzystanie z dawniejszych prac leksykograficznych i wogóle gwaroznawczych, o czem będzie mowa w osobnym rozdziale. Dlaczego słownik mój nazwałem »pomorskim czyli kaszubskim«, zamiast tylko »kaszubskim«, mówię o tem szerzej we wstępie. Tu tylko nadmieniam, że chciałem przez to dać wyraz zapatrywaniom moim na stanowisko kaszubszczyzny w gronie języków słowiańskich, a zarazem przypomnieć niedobitkom Pomorzan stare a piękne ich nazwisko, które z biegiem czasu zatracili, a które po dziś dzień sprawiedliwie im się należy. Toć gdyby obszar etnograficzny ludu polskiego ścieśnił się wyłącznie do Szląska, nie przestaliby jeszcze Szlązacy być Polakami, a mowa ich polską. A gdy Kaszubi niczem innem nie są, jak tylko bezpośrednimi potomkami dawnych Pomorzan, jest zupełna racya używania wyrazów »pomorski« i »kaszubski«, jako synonimów, tem.więcej, że są inne jeszcze powody, za tem przemawiające. Zbiór niniejszy nie wyczerpuje ani połowy zasobu leksykalnego mowy pomorskiej i dlatego w tytule nazwałem go tylko częścią pierwszą. Rzecz jasna, iż całokształtu pracy takiej nie można dokonać w paru latach i bodaj, czy siły jednego człowieka są po temu wystarczające przy zupełnym niemal braku literatury pisanej i trudnościach, z jakiemi ma do walczenia badacz rzeczy ludowych, zdany na własne siły. Podczas gdy słownikarz języka literackiego nie potrzebuje się ani wychylić poza ściany swej pracowni, aby ułożyć leksykon wielotomowy — zbieracz skarbów mowy nieksiążkowej, żyjącej w ustach ludu tylko, ponieść musi wiele trudu, zanim znajdzie ów kwiat paproci, otwierający mu podwoje do skarbca myśli ludzkiej. Nie wszystkim to jest wiadomem, uważałem tedy za stosowne wspomnieć o tem nawiasem. Jakkolwiekbądź rzeczy się mają, żywię nadzieję, iż druga część pracy niniejszej pojawi się w niedługim czasie. Już obecnie mam spory zapas zebranego materyału, nieskontrolowanego jednak jeszcze należycie i nieuporządkowanego. Materyał ten rośnie i mnoży się ciągle, nie wątpię zatem, że ilość wyrazów, które obejmie część druga, nie będzie wcale mniejszą od niniejszego słowozbioru, liczącego około 14.000 wyrazów. Należy bowiem wiedzieć, iż język Kaszubów nie jest wcale tak ubogi, jakby ktoś mógł przypuszczać, kładąc go na równi z innemi gwarami ludowemi. Pomijając już bogactwo dźwięków i form, którem język ten góruje nad mową polską, XI nadmienić muszę, że i w zakresie leksykalnym poszczycić się mogą Kaszubi pokaźnym dorobkiem, który nadto ma tę zaletę, że nie jest wytworem sztucznym, ale produktem naturalnym. Złożyły się na to okoliczności rozmaite. Przede-wszystkiem językiem kaszubskim mówi nie tylko lud wiejski roboczy, ale i klasa średnia, t. z. gburzy i drobna szlachta, warstwa społeczna, pod względem inte-ligencyi stojąca nieporównanie wyżej od ludu polskiego. Nadto położenie geograficzne, odmienne (i dodajmy: zmienne) stosunki polityczne, różnorodność wreszcie zaJeć, pomiędzy któremi żegluga i rybołostwo odgrywają niepoślednią rolę, sprawiły, iż język ten, acz niepiśmienny, wyrobił sobie w ciągu wieków cały szereg wyrazów, których ,przy braku odnośnych rzeczy i pojęć inne narody nie posiadają i posiadać nie mogą. To też mowy Kaszubów nie można tak traktować, jak się traktować zwykło mne gwary ludowe. Zbieraczowi właściwości mowy Podhalan lub Hanaków morawskich wolno ograniczyć się do wykazania różnic, jakie zachodzą między temi gwarami a odnośnymi językami literackimi, bez porównania jednak jest i musi być szerszym zakres badań nad językiem pomorskim. Sądzę bowiem wogóle, że wyliczenie tych tylko wyrazów, których niema w słownikach języka literackiego, stanowi dopiero część pracy nad poznaniem mowy ludu i nie odsłania nam bynajmniej całego bilansu językowego, którego znajomość zarówno dla lingwisty, jak i dla psychologa społecznego nieodzownie jest potrzebną. Stosowanie tej zasady we wszystkich pracach gwaroznawczych byłoby w praktyce niemożliwem, do pewnego stopnia nawet zbytecznem, tam zwłaszcza, gdzie różnice językowe są nieznaczne — wychodząc jednak z założenia, któremu daję wyraz na każdej karcie tej książki, iż mowa Kaszubów jest czemś więcej, niż zwykłą gwarą, nie mogłem ograniczyć się do słowniczka »prowincyalizmów«, ale musiałem spisać wszystko, co tylko jest własnością tego języka, a więc zebrać i przedstawić cały jego zasób leksykalny. Na zakończenie słów jeszcze kilka. Mowa kaszubska przedstawia dla bada-czów języka tak wiele interesu, iż dziwić się wypada, że niwa językoznawstwa pomorskiego leżała tak długo w zupełności niemal ugorem. To, co dotychczas na tern polu zdziałano, jest nie tylko niedostatecznem, ale z małymi wyjątkami błędnem i niedokładnem. Tak dalej być nie powinno. Dzieje się przez to krzywda wielka nie tylko Kaszubom, ale i nauce. Jeżeli tedy książka niniejsza rzuci choć trochę nowego światła w tę mało znaną dziedzinę i utoruje drogę dalszym pracom w tym zakresie, autor jej dozna szczerego zadowolenia w przeświadczeniu, że przyczynił się do zwrócenia uwagi świata uczonego na ten zaniedbany szmat ziemi słowiańskiej, na ten lud zapomniany i jego mowę, tak piękną i bogatą. Zadowolenie nasze będzie jednak zupełnem dopiero wtedy, jeżeli dziełko to wywoła żywszy ruch umysłowy pośród XII samychże Kaszubów i pobudzi ich do gorętszego, niż dotychczas, zajęcia się językiem ojczystym. Najskromniejsza praca, najmniejszy przyczynek do poznania ludu kaszubskiego i jego mowy, witane będą przez naukę z uznaniem i wdzięcznością. Niech więc każdy w miarę sił swoich gromadzi te skarby, niech spisuje nieznane sło-wnikarzom wyrazy i zwroty, podania i pieśni, przysłowia i zagadki, póki czas jeszcze, póki one żyją w ustach ludu. Żleby było, gdyby ta piękna spuścizna po przodkach zmilknąć i zniknąć miała na wieki!*) Apeluję w pierwszym rzędzie do Duchowieństwa kaszubskiego, które w ciągłej a bezpośredniej styczności z ludem będąc, tyle najrozmaitszych ma sposobności do robienia ciekawych spostrzeżeń. Niechby tylko cząstkę uratowano z tego, co ginie bezpowrotnie! Ze zaś wielu z tych szanownych Kapłanów odczuwa bardzo dobrze całą wagę rzeczy, o którą chodzi, doświadczyłem tego niejednokrotnie, znajdując ułatwienia wszelkiego rodzaju na każdym kroku. To też tak Im, jak niemniej tym wszystkim osobom, które w czemkolwiek podczas moich studyów były mi pomocnemi, składam tutaj winne podziękowanie. Wyliczenie Ich nazwisk przed kilku laty było jeszcze możliwem — dziś po tylu wędrówkach po najrozmaitszych kątach Pomorza kaszubskiego poczet moich orędowników wzrósł do takich rozmiarów, że ograniczyć się muszę do tej ogólnej podzięki. Pisałem we Lwowie w 1892. roku. Stefan Ramułt. *) Wszelkich potrzebnych wyjaśnień i pomocy w tym względzie udzieli jaknajchętniej autor tej książki (Lwów, ul. Sokola, 1. l). Pod tym też adresem raczą pp. recenzenci i wydawcy czasopism komunikować autorowi wszelkie uwagi swoje i oceny, WSTĘP. KILKA SŁÓW O KASZUBACH I ICH MOWIE. I. Rys etnografiezno - historyezny. ^akie ludy mieszkały w dobie przeddziejowej na południowym brzegu morza Bałtyckiego, między dolną Wisłą a dolną Łabą, dotychczas stanowczo nie rozstrzygnięto i wątpić się godzi, czy na pytanie to przy ograniczonym, a przynajmniej nader szczupłym dotychczas zasobie środków dowodowych znajdzie się kiedykolwiek odpowiedź zadowalająca. Świat naukowy słowiański walczył dotąd ze zmiennem szczęściem pod hasłem i w obronie twierdzenia, że kraina, o której mowa, była od niepamiętnych czasów słowiańską. W twierdzę tych poglądów bije jednak wiedza niemiecka tak potężnymi taranami, iż — jeżeli utrzymanie się na dotychczasowem stanowisku jest wogóle możliwem — natenczas nauka słowiańska winna sięgnąć po nowe środki obrony, w każdym zaś razie stare i zawodne odczyścić i udoskonalić. Ostatnie słowo w tym przedmiocie wypowiedział po stronie niemieckiej Mullenhof1), wedle którego Germania Tacytowska sięgała istotnie, iiie tylko politycznie, o co mniejsza, ale i etnograficznie, o co głównie chodzi, po Wisłę i Podgórze karpackie. Dopiero poza tą linią graniczną siedzieli na północnym wschodzie Słowianie, kraje zaś pomiędzy Wisłą a Łabą tudzież Czechy i Morawę zajęli podczas wędrówek ludów germańskich, gdy te ostatnie opuściły swe -pierwotne« siedziby, szukając szczęścia na zachodzie i południu Europy. Na wywody uczonego niemieckiego świat słowiański odpowiada, jak dotychczas, milczeniem. Najwięcej w tym turnieju interesowani Polacy i Czesi ograniczyli się do nielicznych sprawozdań i jeszcze mniej licznych sprostowań, ale nie zdobyli się ani na przyznanie słuszności wnioskom Mullenhofa ani na obalenie jego twierdzeń. Czekajmy jednak cierpliwie. Odpowiedź spóźniona będzie może dosadniejszą i skuteczniejszą, niż dorywcza, pozbawiona siły nowej argumentacyi, którą ciągle niesie nauka. Tak oto niepewną jest wiedza nasza o stosunkach etnograficznych w Zachodniej Słowiań-szczyźnie aż do piątego wieku po Chrystusie. Że od tego czasu siedzą tam już Słowianie, to nie ulega żadnej wątpliwości, są bowiem na to dowody materyalne, nie zaś hipotezy. Temu i Niemcy nie przeczą. Od tej też więc chwili można już mówić o tym kraju, jako o Słowiańszczyźnie zachodniej. W dobie, gdy z mroku niepewności wyłania się ona na widownię dziejową, zamieszkałe są jej ziemie mimo gęstych puszcz, lasów, bagien i nieużytków przez tak liczne rzesze słowiańskie, iż wierzyć się nie chce, aby to były świeże, co dopiero stworzone sadyby. Im dalej na zachód, tern ludy są liczniejsze, grody i osady gęstsze, organizacya społeczna doskonalsza. Życie osiadłe kwitnie tam w całej pełni, a owiewa je we wszystkich jego objawach jakaś stara, wysoko *) Deutsche Alterthumskunde. XVI w rozwoju posunięta cywilizacya, nie będąca zapewne owocem paru stuleci... Wystarczy wspomnieć o kulcie, przywiązanym wyłącznie do pewnych miejscowości, o rozmaitych starych grodach i t. p., co świadczyć się zdaje o długiem zasiedzeniu się mieszkańców. Pośród ludów zachodnio-słowiańskich, noszących rozliczne nazwy i imioniska, wyróżniają się następujące cztery grupy etniczne: 1. Czesko-slowacka, którą możnaby także nazwać morawską ze względu, że Morawa stanowi środek między Czechami a krainą Słowaków, zamieszkałą zaś jest nie tylko przez Czechów, ale i przez lud słowacki. Miałoby to i uzasadnienie swoje historyczne. Grupę tę nazywa się powszechnie tylko czeską, co i rzeczy nie odpowiada dokładnie i pewną ujmę czyni gałęzi słowackiej. Do skupienia tego należały przed wiekami wszystkie ludy słowiańskie, osiadłe w Czechach, na Morawie i Słowacczyźnie aż po Dunaj, może i poza tę rzekę. 2. Grupa polska, obejmująca Polan, Kujawiaków, Mazurów, Chrobatów, Ślązaków i inne drobniejsze ludy od Karpat i gór czeskich na południu po Drwęcę, Noteć i dolną Wartę na północy. Od ludów serbskich dzieliła szczep polski rzeka Bober i część Odry aż do ujścia Warty, na wschodzie zaś gubiły się granice Polski w puszczach prusko-litewskich i posadach ruskich. 3. Grupa serbska, w skład której wchodziły ludy, zamieszkujące nie tylko dzisiejszą górną i dolną Łużycę, ale także ziemie od gór Kruszcowych na południu mniej więcej po rzekę Hawolę na północy. Zachodnią granicę stanowiła rzeka Sala, dalej zaś Łaba. 4. Grupa pomorska wreszcie obejmowała wszystkie ludy, na północ od Polaków i Serbów osiadłe, a więc na całem Pobałtyczu od dolnej Wisły po dolną Łabę, tudzież ludy słowiańskie za Łabą. O ile co do dwóch pierwszych grup niema prawie żadnej różnicy w zapatrywaniach, o tyle znów klasyfikacya ludów nadbałtyckich i nadłabskich nie jest dotychczas ustaloną. Większość historyków, wychodząc zwykle z punktu widzenia politycznego, podciąga pod jeden mianownik wszystkie ludy słowiańskie, na zachód od właściwej Polski osiadłe, i zalicza je w większej lub mniejszej mierze do ludów polskich, »lechickich«. Utarła się też dla nich nazwa wspólna »Słowiańszczyzny zaodrzańskiej«. Co do Pomorzan w ściślejszem znaczeniu, zamieszkujących kraj, między dolną Wisłą a dolną Odrą położony, mówi się i pisze zwykle, że był to szczep polski, nie różniący się zgoła niczem od właściwych Polaków... Zapatrywania te są całkiem mylne i stoją w zupełnej sprzeczności z wynikami badań archeologicznych, etnograficznych i lingwistycznych. W pierwszym rzędzie należałoby ściślej określić znaczenie wyrazu »lechicki«. Boć przedewszystkiem nasuwa się pytanie, co ten wyraz oznacza, a następnie, jaka suma właściwości etnicznych i językowych jest potrzebną do uzyskania miana »lechickości« ? Owóż co się tyczy samej nazwy »Lechita«, to ukutą ona została przez kronikarzy łaciń-sko-polskich od pierwotnika Lech, Lech, Lach, a »lechicki« zamiast »leski« jest równozna-cznikiem wyrazu »polsku. Przyjmując go w tem znaczeniu, rozszerzamy jeżeli już nie teryto-ryum etnograficzne polskie, to w każdym razie nazwę Polaków czy Lechitów na wszystkie ludy zachodnio-słowiańskie, których siedziby sięgały niegdyś aż do Holsztynu, Wezery i lasu Turyngskiego! Tymczasem ludy te ani posługiwały się rzeczonemi nazwami, ani obecnie ich używają, zaczem oktrojowanie im nazwy ludów >>zachodnio-lechickich« nie ma żadnego uzasadnienia faktycznego. Więc może wyraz »lechicki« pełni jedynie funkcyę terminu naukowego? W takim razie objęcie tą nazwą ludów niepolskich winno być umotywowane przynajmniej bliskiem ich pokrewieństwem, etnicznem i językowem, z właściwymi Polakami czyli »Lechitami wschodnimi*. XVII Tego jednak dotychczas nie uczyniono i uczynić byłoby chyba trudno, jeżeli Pomorzan wschodnich zalicza się do Polaków, ludy zaś połabskie, mową najbliższe Pomorzanom, łączy się z Serbami łużyckimi... Decydujący głos w tej sprawie może mieć jedynie językoznawstwo porównawcze. Brak dokładnej znajomości języków zachodnio-słowiańskich, zwłaszcza gwar pomorskich, nie pozwolił nauce tej dotąd wypowiedzieć zdania stanowczego, wątpliwości jej jednak odnoszą się wyłącznie do gwar połabsko-pomorskich, bo co dotyczy języków łużycko-serbskich, to już dawno uznane one zostały za odrębne gałęzi mowy słowiańskiej. Bliższemu rozbiorowi tego pytania ze stanowiska lingwistycznego poświęcam jeden z następnych rozdziałów, ta tylko wyrażam zapatrywanie, że przy zupełnym braku podstaw do nazywania ludów pomorskich i nadłabskich Lechitami, bo tak się one nie nazywały nigdy, a w°bec poważnych wątpliwości lingwistycznych i etnograficznych, sprzeciwiających się takiemu rozszerzaniu pojęcia »lechickości«, z drugiej strony, należałoby zarzucić dotychczasową klasyfi-kacyę ludów zachodnio-słowiańskich na dwie, choćby nawet i trzy gałęzi, jako dzisiejszym wymogom naukowym nie odpowiadające, a przyjąć podział na cztery skupienia etniczne, tak jak je wpierw naszkicowałem, mianowicie grupy: t. czesko-słowacką (morawską), 2. polską, 3- serbską, 4. pomorską (pomorsko-połabską). Różniczkowanie bowiem w dziedzinie faktów, niedostatecznie jeszcze zbadanych, postawi nas w każdym razie w bliższem sąsiedztwie prawdy, aniżeli pospieszne uogólniania. Pomijając chwilowe zdobycze i przemijające panowania, wspomniane grupy ludów zachodnio-słowiańskich żyły każda dla siebie życiem odrębnćm, chociaż nie zawsze jednolitem. Czesi z Morawcami utworzyli państwo czeskie, w którem jednak skutkiem zaboru węgierskiego Słowacy nie znaleźli już miejsca. Ludy polskie, nie stykając się bezpośrednio z potęgą niemiecką, związały się w silne państwo polskie. Serbskie, w pierwszym rzędzie narażone na nawałę germańską, nie zdołały utworzyć samodzielnego, narodowego związku politycznego 1 wkrótce uległy przemocy niemieckiej. Pomorskie wreszcie łączyły się w mniejsze lub większe państwa i państewka, z pomiędzy których samodzielność narodową zdołały te utrzymać najdłużej , które były najdalej na wschód wysunięte. W grupie pomorskiej wyróżnić można dwa następujące skupienia ludów. W najbliższem sąsiedztwie Polski siedzieli za Notecią i Wartą od dolnej Wisły do Odry Słowieńcy, zwani przez Niemców Wendami, Kaszubi i t. d. Kraj ich nazywano Pomorzem wschodniem, później tyl-nem (Hinter-Pommern). Dalej nad Odrą, mniej więcej po granicę dzisiejszej Meklemburgii, zajmowali niezbyt wielki obszar ziemi Lutycy, dzielący się na Czrezpenian, Ratarów, Wkranów Rojan czy Banów (Rugijczyków) i t. d. Szczep to był potężny i odznaczający się wysoko rozwiniętą kulturą, a kraj ich, zwany Pomorzem zachodniem lub przedniem, stanowił centrum życia politycznego i religijnego na całem Pomorzu. Wszystkie, wymienione dotąd ludy znane były sąsiadom pod ogólną nazwą Pomorzan. Na zachód od tych Pomorzan w ściślejszem znaczeniu, w dzisiejszych księstwach me-klemburskich, w Holsztynie i Hanowerze za Łabą mieli swoje siedziby Bodrycy (Obotryci), do których należeli Wagrowie i Warnowie w Holsztynie, Rarogi w Meklemburgii, Smoleńcy i Drzewianie w Hanowerze. Jest prawdopodobnem, że już w zaraniu dziejowem Słowiańszczyzny Pomorskiej szczep bodrycki wyróżniał się, choć nieznacznie, od reszty Pomorzan. Organizacyi ściślejszej między ludami pomorskimi nie było nigdy. Łączyło je tylko pokrewieństwo rodowe i językowe, tudzież wiara w tych samych bogów, w obronie których stawali razem do bohaterskich walk z wspólnym wrogiem, chrześciaństwem niemieckiem. Z rpwną Słownik jęz. pomorsk. XVIII zaciętością walczyli Pomorzanie przeciwko supremacyi polskiej, której ostatecznie nigdy im stale narzucić nie było można. Smutne dzieje tych śmiertelnych zapasów znane są powszechnie... Przewaga nieprzyjaciela z jednej, brak zmysłu politycznego z drugiej strony, nie pozwoliły ludom pomorskim utrzymać niezależnego bytu politycznego, za czem poszła utrata mowy ojczystej i innych znamion narodowych. Dziwnym zbiegiem okoliczności zachowała się narodowość słowiańska najdłużej na dwu, najwięcej od siebie oddalonych punktach Pomorza: u Drzewian za Łabą tudzież u Słowieńców i Kaszubów nad ujściem Wisły. W nielicznym zasobie dochowane szczątki mowy połabskiej wskazują dowTodnie, że w czasach, kiedy na całem Pomorzu od Wisły po Łabę mieszkały tylko ludy słowiańskie, musiano mówić jednym chyba z nieznacznemi odmianami językiem, jeżeli po tylu wiekach, po tylu przejściach dziejowych, przy zupełnym braku jakiegokolwiek łącznika moralnego i przy kilkudziesięciomilowem oddaleniu, resztki Pomorzan załabskich dochowały w swej mowie cały jeszcze szereg właściwości, świadczących o ich najbliższem pokrewieństwie z Pomorzanami nadwiślańskimi. Mowa Połabian wyginęła atoli do szczętu jeszcze w zeszłem stuleciu, tak iż jedyną pozostałością potężnego ongi szczepu pomorskiego są dzisiaj tylko Kaszubi i Słowieńcy, którzy też są wyłącznymi dziedzicami nazwy Pomorzan. II. Obeene terytoryum etnograficzne szczepu pomorskiego. Wiadomości statystyczne. Żaden z ludów słowiańskich nie uległ tak znacznemu skurczeniu pierwotnie zajmowanego przez siebie terytoryum, jak Pomorzanie. Niegdyś około lub przeszło dwa tysiące, dziś obszar ich etnograficzny obejmuje zaledwie sto mil kwadratowych, przerzedzony nadto jeszcze tu i owdzie elementem obcym. Nazwa »Pomorze« ma dziś zresztą zgoła inne znaczenie, niż je miała w dawnych czasach, bo i granice t. zw. »prowincyi pomorskiej« nie odpowiadają obszarowi Pomorza historycznego i lud tej ziemi jest przeważnie niemiecki, ostatki zaś Słowian pomorskich kupią się głównie w Prusiech Zachodnich. Dzisiejsi potomkowie dawnych Pomorzan nazywają się powszechnie Kaszubami. W rzeczywistości jednak nie wszyscy noszą to miano. Resztki Pomorzan dokoła jeziora Łebskiego w powiecie słupskim prowincyi pomorskiej znani są pod nazwą Kabatków (Kabôtk, Kabôtkji, Kabôtći, na Kabotka%), niedobitki zaś nad jeziorem Garnskiem czyli Gardeńskiem w tymże samym powiecie zowią się sami Słowieńcami (Slovinc, Slovinka, słowińsko bjalka, slovinsko ëprôka, slovinskô moeva, slovinstji xlop, slovinstji le%e). Trudno orzec, żeby nazwa Kabôt-ków uchodziła u nich samych za narodową — jest to raczej narzucone im imionisko — zanik zresztą poczucia narodowego jest zarówno u nich, jak i u Słowieńców, tak wielki, że i nazwy odrębnej nie potrzebują. Gwarą pomorską posługują się oni w najściślejszem tylko kółku rodzin-nem, na zewnątrz zaś są niemal — Niemcami. To też o Kabatkach mało kto wie i mówi, a o Słowieńcach już prawie słych zaginął. Jednak najbliżsi ich sąsiedzi niemieccy chętnie wyróżniają się od nich, patrzą z pogardą, jako na coś niższego i nazywają tych Mohikanów pomorskich — Wenden, a mowę ich wendische Sprache. Wszystek zresztą lud pomorski, pomijając nazwy czysto lokalne, nazywa się i nazywanym bywa Kaszubami, tak w Prusiech Zachodnich, jak niemniej w powiecie bytowskim na Pomorzu, tudzież w graniczących z Prusami XIX wsiach powiatu słupskiego i lęborskiego. Tej też nazwy, chociaż biorąc rzecz ściśle, nie obejmuje ona całej ludności słowiańsko-pomorskiej, używam i ja w książce niniejszej, jednak zawsze w znaczeniu szerszem, jako równoznacznika wyrazu »Pomorzanin*, pokrywającego całkowicie n*e tylko Kabatków i Słowieńców, ale w danym razie nawet Krajniaków i inne, częściowo lub zupełnie spolszczone odrośle szczepu pomorskiego. Powiedziałem w przedmowie, że to, co dotychczas napisano o języku kaszubskim, jest niedostatecznem i przeważnie błędaem. Równie niedokładne, często w najwyższym stopniu mylne są wiadomośąi o liczbie Kaszubów i ich obszarze etnograficznym. Trzeba zaznaczyć przedewszystkiem, że jakiegoś kraju, prowincyi, zamkniętej w pewnych granicach, któraby się zwała Kaszubami, niema wcale. Nazywa się tak tylko ten szmat ziemi, który zamieszkują Kaszubi, zatem terytoryum ich etnograficzne, objęte granicami narodowościowemi, a nie poli-tycznemi lub administracyjnemi. Co najwyżej dolicza się do Kaszub te jeszcze okolice, w których »wprawdzie już nie kaszubią, ale dawniej kaszubiono*. Mówią tak nie tyle o stronie zachodniej czyli niemieckiej, ile raczej o granicy wschodniej, gdzie Kaszubi mieszają się zwolna z Kociewiakami i Borowiakami, którzy już »polaszą« t. j. mówią z polska lub zgoła po polsku. Właściwi jednak Kaszubi tudzież ściśle z nimi złączeni językiem i pochodzeniem Słowieńcy 1 Kabatkowie mieszkają w powiatach następujących: 1) w całym puckim (Putzig), 2) w całym wejherowskim (Neustadt), 3) w zachodniej części gdańskiego-górskiego (Dan-ziger Höhe), 4) w gdańskim-miejskim sporadycznie, 5) w całym kartuskim (Karthaus), 6) w północno-zachodniej części powiatu kościerskiego (Berent), 7) w północno-zachodniej części powiatu chojnickiego (Konitz), 8) w północnej i północno-wschodniej części powiatu człuchowskiego (Schlochau). Pierwsze sześć powiatów należy pod względem administracyjnym do regencyi gdańskiej, dwa ostatnie do kwidzyńskiej (Marienwender), obydwie zaś te regencye tworzą prowincyę zachodnio-pruską. W prowincyi pomorskiej, a mianowicie w regencyi koszalińskiej (Köslin), zajmują Kaszubi: 1) południowo-zachodnią część powiatu bytowskiego (Butów), 2) południowe i zachodnie skrawki powiatu lęborskiego (Lauenburg) tudzież wąski pasek nadbrzeżny tegoż* powiatu od Wierzchucina wzdłuż morza do Łeby i dalej na południe do wsi Gace (Speck), wreszcie 3) północno-wschodni kąt powiatu słupskiego (Stolpe) dokoła jeziora gardeńskiego i łebskiego po rzekę Łebę. Na południowym wschodzie tego powiatu wzdłuż granicy zachodniopruskiej wszystka ludność katolicka jest również kaszubską. Aż do ostatniego spisu ludności w roku 1890. urzędowa statystyka pruska nie czyniła żadnej różnicy pomiędzy Kaszubami a Polakami, a nawet w ogóle nie zawsze uwzględniała rubrykę narodowościową. Dopiero przy liczeniu ludności, które się odbyło dnia 1. grudnia 1890. roku, wzięto pod uwagę także narodowość mieszkańców, przyczem poraź pierwszy odróżniano Kaszubów od Polaków. W kierunku tym rząd pruski poszedł jednak za daleko, bo nawet z gwary Mazurów wschodnio-pruskich utworzono osobną Muttersprache. Dokładne rezultaty ostatniego spisu ludności nie zostały dotychczas ogłoszone, z góry jednak z całą stanowczością twierdzić można, że cyfry statystyki urzędowej niezupełnie będą odpowiadały rzeczywistemu stanowi rzeczy. Pomijając bowiem znane fakty, że komisye kon-skrypcyjne zapisywały wielu Kaszubów (zwłaszcza w prowincyi pomorskiej), jako Niemców, zaznaczyć muszę jeszcze i tę okoliczność, iż ze względów politycznych większość inteligencyi kaszubskiej a nawet całe wsi podawały się, jako polskie, chociaż mieszkańcy ich, jak to sam stwierdziłem na miejscu, mówią tylko po kaszubsku. XX Prywatne obliczenia prowadzono dotychczas systemem, którego wprawdzie nie zalecam nikomu, który jednak zdumiewa mnie swoją prostotą... Bierze się cyfry statystyki urzędowej, do tego dodaje się mniej więcej 10% — oto przepis na robienie prywatnej statystyki narodowościowej. I jakoś nam to wystarcza. Nikt, absolutnie nikt, nie zadał sobie trudu obliczenia ludności polskiej lub kaszubskiej bodaj w jednym powiecie. Nic więc dziwnego, że w dziełkach, traktujących o Kaszubach, liczba ich chwieje się między 80.000 a 200.000... Nawet dr. Nadmorski w pracy swej p. t. »Ludność polska w Prusach Zachodnich*. (Warszawa, 1889., odbitka z Pamiętnika fizjograficznego) osiąga cyfry ludności polskiej w ten sposób, że tworzy kombinacye na podstawie statystyki rządowej (z różnych lat!), pomaga sobie przy tem wykazami szkolnymi, ucieka się następnie do statystyki wyborczej, a wkońcu obcina lub zaokrągla cyfry wedle osobistego zapatrywania. Ustęp, dotyczący ludności kaszubskiej, wypadł w dziełku dra Nadmorskiego stosunkowo najgorzej i jest poprostu całkiem bałamutny. Nie tu miejsce na szerszy rozbiór tej pracy, wspomnę więc tylko nawiasem, że autor »Ludności polskiej« zalicza do Kaszubów mieszkańców całego powiatu kościerskiego, jakkolwiek wschodnią połać tego okręgu zamieszkuje przeważnie ludność polska. Mówi nawet dr. N. o Kaszubach w północnej części powiatu starogardzkiego, gdzie ich niema absolutnie (chyba w rozproszeniu), opuszcza natomiast ważny powiat człu-chowski, gdzie Polaków niema wcale, a ludność kaszubska liczy przeszło 11.000 głów. W północnych częściach powiatu starogardzkiego (sic!) i chojnickiego znajduje autor Kaszubów tylko 2.000, podczas gdy w samym chojnickim jest ich zwyż 20.000. Co dotyczy wkońcu ludności polskiej i kaszubskiej w powiatach gdańskich, to obliczenie jej jest tak pogmatwane, iż mimo najlepszych chęci ani tego ustępu zrozumieć ani czegokolwiek z niego dowiedzieć się nie można. Wkońcu dochodzi dr. N. do rezultatu, że Kaszubów jest przeszło 132.600 głów, która to znowu cyfra na dobitkę nie odpowiada zgoła sumie poszczególnych pozycyi. Przy takim stanie wiadomości statystycznych o Kaszubach nie pozostało mi celem poznania prawdy nic innego do zrobienia, jak dokonać spisu ludności na własną rękę. Przystępując do tego dzieła, nie marzyłem zgoła o wielkich rezultatach, pocieszałem się atoli nadzieją, że bodaj jeden powiat uda mi się obliczyć dokładnie. Wynik przeszedł tymczasem moje oczekiwania. Blisko dwieście osób z najrozmaitszych stanów i zawodów zdołałem zachęcić do tej wspólnej pracy, do której też każda z nich w miarę sił swoich i możności dołożyła większą albo mniejszą cegiełkę. W ten sposób, już to sam, już też przy współdziałaniu rzeczonych pomocników, zebrałem materyał statystyczny z całego obszaru, zamieszkałego przez ludność kaszubską, nieliczne zaś braki wypełnione zostaną — wypełnione być muszą — danemi urzędowemi. A gdy każda cyfra (dla każdej poszczególnej miejscowości) skontrolowaną została przez inne osoby, co w razie potrzeby powtarzało się i trzykrotnie, nie ulega wątpliwości, że zebrany materyał statystyczny jest najzupełniej wiarogodnym. Zanim rezultat moich obliczeń ukaże się w osobnem opracowaniu, pozwalam sobie tutaj podać do wiadomości bodaj cyfry ogólne. Owóż z dotychczasowych moich zestawień wynika, że ludność kaszubska rozpada się między poszczególne powiaty w sposób następujący: A. Regencya gdańska: 1) powiat pucki liczy około 19.000 dusz, 2) powiat wejherowski około 29.000, 3) powiat gdański górski około 8.000, 4) powiat gdański miejski około 4.000, 5) powiat kartuski około 50.000, 6) powiat kościerski około lub przeszło 12.000 dusz. Razem w regencyi gdańskiej żyje około 122.000 Kaszubów. jB. Regencya kwidzyńska: 7) powiat chojnicki liczy około 21.000 dusz kaszubskich, 8) powiat człuchowski około 11.000. Razem tedy w regencyi kwidzyńskiej około 32.000 dusz. XXI Ogółem w ośmiu powiatach kaszubskich Prus Zachodnich żyje około 154.000 Kaszubów, do których doliczyć należy co najmniej 1.000 dusz kaszubskich, rozproszonych po innych powiatach tej prowincyi. Ogólna cyfra ludności kaszubskiej w Prusiech Zachodnich wyniesie tedy 155.000 dusz. G. Regencya koszalińska: 9) powiat bytowski liczy około 5.000 dusz kaszubskich, 10) powiat lęborski około 5.000, 11) powiat słupski około 4.000. Razem więc w trzech tych powiatach około 14.000 dusz. Do tego doliczyć trzeba więcej niż 1.000 dusz, rozproszonych na służbach i robotach w innych powiatach pomorskich, tak iż ogólna cyfra ludności kaszub-sko-słowieńskiej na Pomorzu wyniesie około 15.000 dusz. Ogółem żyje w Prusiech Zachodnich i na Pomorzu około 170.000 Kaszubów — rozumiem tu oczywiście i Słowieńców. W armii i marynarce służy około 2.000. W Saksonii, Brandenburgii, prowincyach nadreńskich i innych krajach niemieckich, do których lud kaszubski roboczy idzie tłumnie co roku na zarobek a nie wszystek wraca, przebywa jakie 10.000 ludzi w najlepszym wieku. Zestawiwszy pozycye powyższe, otrzymamy sumę około 182.000, jako cyfrę ludności kaszubskiej w obrębie granic cesarstwa niemieckiego. Dodawszy do niej Kaszubów, osiadłych w Stanach Zjednoczonych północnej Ameryki, których liczbę podają co najmniej na 60.000 — cyfra ta jest znacznie niższą od tej, jaką wypośrodkować można na podstawie dat, dotyczących emigracyi z powiatów kaszubskich — uzyskamy sumę 242.000 czyli około ćwierć miliona, jako ogólną liczbę ludności kaszubskiej. Pomijając Rezyan, których liczbę na podstawie spisu z d. 31. grudnia 1861. roku podaje prof. Baudouin de Courtenay1) na 3.268 głów, możemy przyjąć, że najmniejszym narodem słowiańskim są Dolnołużyczanie czyli Serbowie dolnołużyccy. Liczba ich wynosiła w roku 1884. zaledwie 75.910 dusz. Nieco liczniejsi od nich są Górnołużyczanie czyli Serbowie górnołużyccy, których liczba wynosiła w tymże samym roku 100.059 dusz. Obydwa ludy łużycko-serbskie liczyły tedy razem 175.969 głów, którą to cyfrą skrzętny statystyk2) objął już i rozrzuconych Po Ameryce i Australii wychodźców serbskich. A gdy liczba ludności kaszubskiej w samem tylko cesarstwie niemieckiem dochodzi cyfry 183.000, zatem Kaszubi są trzecim z rzędu (w sze-regu wstecznym) co do siły liczebnej ludem słowiańskim, liczniejszym, aniżeli obydwa ludy łużycko-serbskie, razem wzięte. III. Dźwięki języka pomorskiego. Iloezas. Akcent. Zanim przystąpię do wyliczenia i określenia poszczególnych dźwięków gwar pomorskich, wspomnieć wpierw muszę, jakiemi rządziłem się zasadami przy układaniu dla nich grafiki odpowiedniej, która zresztą nie wiele odbiega od tej, jakiej się dziś powszechnie używa w pra-cach językoznawczych. Grafika polska jest tak ubogą w ilość znaków, nie wystarczającą do wyrażenia w piśmie nawet dźwięków polskich, iż o zastosowaniu jej do gwar pomorskich, pod względem fonetycznym może najbogatszych wśród rodziny słowiańskiej, nie może być ani mowy w jakiejkolwiek Pracy naukowej. Zbytecznem chyba byłoby wskazywać tutaj na to, że każde studyum z dzie-dziny językoznawstwa winno być w przedstawieniu materyału językowego jaknajdokładniejszem. Kto tę zasadę zapoznaje, wyrządza nauce krzywdę wielką, bo wprowadza w błąd innych pra- ') Rezja i Besjanie. a) Dr. E. Muka. Statistika lusishich Serbom. XXII cowników i stwarza cały szereg nowych błędów, które przez długie lata powtarzają się następnie w najznamienitszych nawet dziełach naukowych, tamując postęp wiedzy. A właśnie prace z zakresu dyalektologii pomorskiej przyczyniły się, niestety, do zaciemnienia niejednej już kwe-styi językowej, między innemi także przez nieumiejętne lub niedbałe określenie dźwięków mowy. Okoliczność tę mając na względzie, starałem się usilnie, aby słownik mój odpowiedział — o ile to jest możliwe — wymaganiom dokładności i ścisłości naukowej. W* tym celu zwróciłem baczną uwagę na oznaczenie brzmień w piśmie, wychodząc z założenia, że jakkolwiek kwestya grafiki i pisowni w odniesieniu do języków literackich i dobrze znanych może być sprawą drugorzędną, to jednak przy traktowaniu gwar, niedostatecznie jeszcze zbadanych, występuje z konieczności na plan pierwszy i domaga się szczególniejszej staranności i pieczołowitości. Że jednak i w tym względzie praca niniejsza nie może rościć sobie pretensyi do doskonałości, wie o tern, najlepiej sam piszący, ma atoli na usprawiedliwienie swoje tę okoliczność, że chyba nie ułożono dotychczas takiego sposobu oddawania dźwięków mowy ludzkiej zapo-mocą pisma, któremuby żadnego zarzutu nie można było uczynić. Potrzeba dodania kilkunastu znaków do grafiki polskiej dla brzmień pomorskich, których język polski nie posiada, była jednakowoż powodem pójścia dalej na tej drodze, a mianowicie w kierunku ujednostajnienia zasad grafiki, tak aby brzmienia o podobnej sobie naturze głosu opatrzone były podobnymi znakami. Możnaby np. dla wyrażenia długiego o pomorskiego użyć od biedy polskiego o, jak to czynili Cenova i ks. Pobłocki, mimo iż dźwięk polski ó nie różni się niczem od u, już atoli dla długiego a, okazało się*niemożliwem przyjęcie znaku d, ile że rozumianoby przezeń raz długie a pomorskie, to znów d staropolskie, to wreszcie d gwarowo-polskie, fonetycznie nie wiele różniące się od o. Pragnąc tedy uniknąć wszelkich nieporozumień, przyjąłem za zasadę: długie samogłoski oznaczać kreską, od lewej ku prawej ręce idącą, krótkie zaś kreską od prawej ku lewej. Zatem d, ë, ô, są samogłoskami długiemi, é krótką. Samógłoski, odznaczające się odrębną, właściwą sobie przytłumioną tonacyą, oznaczam w ślad za Cenovą umieszczeniem nad niemi daszka. Są niemi ë i o. Podobnie rzecz się ma ze spółgłoskami. Pomijam całą niedogodność oznaczania dźwięków pojedynczych zapomocą znaków, złożonych z dwu liter, zwłaszcza przy rz, które raz jest wykładnikiem czeskiego r, to znów pełni funkcyę kombinacyi dźwięków r+z. Ważniejszą jest okoliczność, że jednolite brzmienie polskie rz, które fonetycznie niczem innem nie jest, jak tylko z (względnie s), różni się znacznie od analogicznego dźwięku pomorskiego. Fonetyczne określenie tego brzmienia znajduje się poniżej, tu tylko nadmieniam, że z powodu zaznaczonej właśnie różnicy między polskiem a pomorskiem rz zdecydowałem się na oznaczenie tego ostatniego literą czeską r, za czem poszło przyswojenie alfabetowi pomorskiemu trzech innych znaków prawopisu czeskiego, mianowicie c, ë. z, a już tylko wynikiem prostej konsekwencyi było oznaczenie dźwięków dz, di, dé, cli zapomocą przystosowanych odpowiednio liter greckich, które w książce niniejszej występują pod postaciami X• W ten sposób uczyniłem zadość zasadzie wyrażania każdego odrębnego brzmienia zapomocą osobnej postaci graficznej, która to zasada wydała mi się przynajmniej dla celów dyalektologii pomorskiej najodpowiedniejszą. Tych kilka słów uważałem za stosowne tu nadmienić, głównie pod adresem tych, nielicznych zresztą, przeciwników używania nowych, ulepszonych znaków piśmiennych nawet w pracach naukowych. XXIII Dzieląc utartym zwyczajem dźwięki mowy ludzkiej na samogłoski i spółgłoski, przystępuję nasamprzód do wyliczenia samogłosek, a następnie spółgłosek, nadmieniając, że liczba pierw-szych jest w języku pomorskim dwa razy większą, niż w polskim. A. Samogłoski. Język pomorski posiada następujące samogłoski: a, a, a, e, é, ë, é, e, i, o, o, o, ce, 9, y. Pomijając klasyfikacyę tych dźwięków, przechodzę do objaśnienia każdego z nich zosobna. a brzmi, jak a w języku polskim lub innych słowiańskich narzeczach: varna (wrona), vrona (wrona), gapa (wrona), ale, Kaśeba, Kasebka, abé, gadać. a >wymawia się zapomocą szerszego, niż przy a, otwarcia ust i brzmi, jak niemieckie aa \ i ^r® (brała), gróda (gadała), mja (miała), gciłova (wołała), vécigd (wyciągała); statk 0 statk (statek, naczynie), tatk obok tatk (tatko), matk obok matk (matek). % brzmi, jak francuskie en w enfin, niewątpliwie jak połabskie a w sa (się), podobnie wreszcie, jak opolskie ą w gaś (gęś)1): Ąton (Antoni), ąęelsći (angielski), kądé (kędy), vąxcic Vwąchać), krącéc (kręcić), sostrą (siostrę), setméęesąt (siedmdziesiąt), svincąt (prosiąt), gąsąt (gąsiąt). , . e " brzmi, jak polskie i ogólno-słowiańskie e: ęe (gdzie), moere (morze), może (może), jefg, (biorę ), le (tylko ), jem (jestem), je (jest), ce (ciebie), Le, vjeréc (wierzyć), jegła (igła), v lese. é — krótkie, ścieśnione, nieco jakby ku i lub y pochylone, z których pochodzi: é (i), té (ty), me (my), vé (wy), zéma (zima), sévy (siwy), %évy (dziki), v Strepcé (w Strzepczu), na moeré Vna morzu), léxoe (licho), béka (oskard, niem. Bicke) vérénac (wyrzynać), stołem (olbrzym), gburé {gburzy), Bélôcé (Bylacy), Kartezé (Kartuzy), Kôrtoséce (* Kartoszyce, mieszkańcy Kartoszyna), P+edą (przędę), trése (trzęsie), %ékoevac (dziękować), scéscë ('obok ścescë, szczęście), vrocé (wróć), Pré%é (prządź), trésé (trząś). W pewnych razach, z których zakresu nie umiem sobie do tej pory zdać sprawy dokładnej, rzmi e', jak ea, niemal jak a: lea%i, laxi — lé%i, leaxtôr, laxtôr = léxtôr (lichtarz), seaja, saja = séja (szyja). ë — wymawia się szerszem, niż e, rozwarciem ust i brzmi podobnie, jak niemieckie ee lub ei w Meer lub mehr, np. jem (jem), bjëda (bieda), côrnë (nom. singul., czarne), snôzë% (piękne), tyelę&goe (wielkiego), mëłëgoe (małego), głupemu (głupiemu), cervjonemu (czerwonemu), zelonë V§en. sing. fem., zielonej), béstrë (nom. plur. fem. i neutr., bystre), sec (sieć), zele (ziele), biUvice inać kartofli), Poemoerë (Pomorze), drëst (śmiało, niem. dreist, doi. niem. dreest), mëster (majster, mistrz, niem. Meister, doi. niem. Meester). e — długie, przytłumione, brzmi podobnie, jak niemieckie ö w schön: brzmienie to jest bardzo zbliżone do pomorskiego dźwięku o, a różnica między nimi jest ta, że przy wymawianiu ë język przybiera pozycyę więcej płaską, niż przy o; jest więc pod względem fonetycznym ë bliższe dźwiękowi e? a ô bliższe dźwiękowi o; zaznaczyć jeszcze należy, że dźwięk ë występuje wyłącznie przed spółgłoską ^ i że w południowo-pomorskich narzeczach nie różni się od ö: dëł (dał), brëł (brał)', grëł )' (grzał), mëły (mały), bjëfoj (biały), zëłty (żółty), bjëłtk (białko), zëłtk (żółtko), ffis (fałsz), gëłka (gałka), réxëU (ściana sąsieka, przegroda, niem. Richtholz). W narzeczach kaszubskich, które nie mają l, ë pojawia się przed zastępczem Z, zbliża się już jednak więcej do o. e — brzmi jak polskie ę w ręka, a występuje w niektórych gwarach przeważnie lub pro-Mtscue obok a, we wszystkich zaś prawie narzeczach głównie w narzędniku rzeczowników męskich 1 nijakich, jako refleks polsk. -em: sę = są (się), kędé = kądé (kędy), Jędri — Ądfi (Andrzej), v§xac^vąxac (wąchać), sękôrka — sąkôrka (szynkarka), tędqd = tąztqd (stamtąd), tętejsi-tą- eJśi (tamtejszy); panę (panem), Boegę (Bogiem), sanę (sianem), moefę (morzem). Mówią też Bylacy ę zamiast a przed następującą spółgłoską nosową: kęm^kam (kamień), sęno = sano (siano). Natomiast w niektórych gwarach pomorskich nawet owo narzędnikowe -e (pol. 6m brzmi, jak ą: s Pana Boegą (z Panem Bogiem). 1) Lucyan Malinowski. Beitrdge sur slawischen Dialectologie. Ueber die Oppelnsche Mundart. XXIV i — brzmi, jak polskie i ogólno-słowiańskie i: bic, bijateka. cignqc (nie: 6ignqc ani też cygnąc, ciągnąć), rozdimąją (rozdymam), %iso (nie dźiso ani też dzysô, dzisiaj), flf (wykręt), %inqc (ginąć), hiska (koń), (c^ytry), mjic (miąć), jikac są (jąkać się) jic (iść), Usk obok łysk (*łysek, wół z białą gwiazdą na czole), młin (młyn), ńi%t (nikt), ri% (rydz), rimsći (rzymski), sin (nie sin ani syn!), tipka (kurka), zib (nie zib ani zyb!), Żidka (Żydówka), ćij (kij). \ — brzmi podobnie, jak opolskie { (L. Mai. Beitr.), a pod względem fonetycznym stoi w takim stosunku do i, jak ą do a, ę do e, q do o : p\c (pięć), %ev{c (dziewięć), %es{c (dziesięć), fĄf obok tinf (tynf), fl{ta (flinta), p\t (funt). o — brzmi, jak polskie i ogółno-słowiańskie o: co, to, no (owe), dobri, Job, lovic, rodę. ô — jest ciemne i długie o i brzmi podobnie, jak niemieckie o w Noth, a nie jak polskie o ( = u): Bög, cörka, formansći (furmański), gor (gniew), hot (w prawo), stoik ( stołek), lod (lód), moj (mój), ost (wiatr wschodni), pol (pół), połbrat (kuzyn), rod (ród), sodmy (siódmy), sonovac oszczędzać, niem. schohnen, sv f\ P> b, w, m. Jedynie w okolicy Strzepcza i Mira-chowa (południowa część powiatu wejherowskiego i północna kartuskiego) spotkać się można z oe także i po innych spółgłoskach np. toebje, noes (nos), droega i t. p. Zresztą na całym zapewne obszarze Kaszub tylko po wymienionych wyżej spółgłoskach: boe (bo), roboeta, goedé (gody, ale: god) są goeréc (gniewać się, ale: gor, gniew), Goevidléno, ^osrec (chorować), koe (toć, prze cież), zôrkoe (ziarko), (szybko), zimkoevy (wiosenny), moeva (mowa), moevi (mów, ale movją, mówię, movjeł, mówił), moera (zmora), poe (po), Poelox (Polak), poeléca (półka, ale polka, toż), woe (o), woeb (*ob), woet (od), woeda (woda), woeza (wozu, ale: woz, wóz) woejc (ojciec), Woejk (Wojciech). 9 — brzmi, jak polskie a, starobułg. g, połab. o: kqt (kąt), strqd (brzeg morski, niem. Strand), pjąknq (piękną), pésnq (okazałą), bibléjq (biblią), bjalkq (kobietą), wukrodkq (ukradkiem), stąpjq (stępo), miłejq (miłują), bjerq (biorą), jidącé (idąc), bjerqce (biorąc). *) Reeja i Rezjańe tudzież Opyt fonetiki rezjańskićh govorov. u — brzmi, jak polskie i ogólno-słowiańskie u: mur, gbur, dura (dziura), gubac (fałdować), kupjac (kupować), śonuj (oszczędzaj), puscéc (puścić), susają (ssę), rełujta (ratujcie), féwują s$ (dziwię się), wu (u), wuja (wuj), Zuzka, zuzu (spij). — jest nosowe u i ma się do u, jak a do a, ę do e i t. p. W niektórych gwarach występuje w miejsce ogólno-kaszubskiego q: zky,d = zkqd (skąd), mąz — mąz (mąż), pri^d=prqd (prąd). Obok tego we wszystkich gwarach pojawia się samodzielnie, jako samogłoska nosowa pochodna, powstała ze zlania się samogłoski a, o lub u z następującem m lub n: but (bunt), sput (szpunt), Gdąsk = Gdąsk = Gdônsk (Gdańsk). "ii — brzmi, jak rezyańskie u, połabskie u, francuskie u, niemieckie ii. Jest refleksem sta-robułg. i polsk> u lub starobułg. i polsk. o w zgłoskach zamkniętych: trup (trup), mur (mur), skoerupa, ogólnie skoerepa (skorupa), tu (tu), hilva (kobieca czapka, niem. Haube, doi. niem. Huwe); kiinc (koniec, połab, kiinac), zwunc — zwonc (dzwoniec, roślina1). Ja piszę wszędzie u, c, W2ględnie o, a więc: trup, mur, skoerepa, konc, zwonc, gdyż to wymawianie jest powszechniejsze. y — brzmi niemal jak i, nawet po ^ i n, co dla ucha polskiego wydaje się czemś bardzo obcem i do wymówienia niemożliwem. Na północnych Kaszubach, w narzeczu żarnowskiem, mówią: ni: mëłi (nie mëły!), młin (młyn), Łisk (nazwisko), zeloni (nie: zelońi!). W środkowych Kaszubach utrzymuje się dźwięk pośredni między y a i, zawsze jednak bliższy i. Bliżej Polaków na południu przechodzi on zwolna w zwykłe polskie, grube y. Przyjmując narzecza środkowe, jako podstawowe dla mego słownika, piszę y po ł i n, nadmieniając jednak, że to y jest bliższem i, aniżeli V polskiego. Jeżeli zaś po b,p,m,v piszę także y, to czynię to więcej dla odróżnienia od miękkiego i. B. Spółgłoski. Język pomorski posiada następujące spółgłoski 'b, c, ć, c, d, §, |, f, g, h, x-> j, k, h > m •> n, ń, p, r, r, s, s, L, w, a, 0, 0, do których należy dodać jeszcze następujące spółgłoski *miękkie« : b\ d', f, g', x\ k', m', p', t', v' które oznaczam za pomocą spółgłoski twardej +j. b — brzmi, jak polskie i ogólno-słowiańskie b: baba, bexjer, Bog, Boega, bakretovac, Bqsok, bąt. c — brzmi, jak polskie c (z wyjątkiem przed i): całovac, muca, ruca, Serakoejce, vécégac Vwyciągać), cignqc (nie: ćignqc; ciągnąć), cëza (rodzaj sieci, niem. Zehse), co, cota. ć — brzmi podobnie, ale tylko podobnie, jak polskie i łużycko-serbskie ć, prawdopodobnie tak jak połabskie k' w nilk'ë (wilki), a niemal tak samo, jak serbsko-chorwackie ć, w kuca, rzradović, jak wreszcie rezyańskie tj w Bzvancitj (Jaś): ćej (kiedy), ćh (kiedy), poelsći (polski), kasebsći, poemoerći (pomorski), słovinsći (słowieński), słovjanści (słowiański), (szybkie ), vesoće (wysokie), ćij (kij), cipa (kosz), ćile (kilka), są ćivac (kiwać się). Pochodzenie pomorskiego c' jest zupełnie inne, niż polskiego c'. Temu ostatniemu odpowiada 2 reguły c we wszystkich gwarach pomorskich. Również inną jest geneza rezyańskiego tj, łużycko-serbskiego i serbsko-chorwackiego c'. Analogicznem jest jedynie k' połabskie, które, jak wskazują źródła, brzmiało niewątpliwie, jak tj, tś, c, a zatem tak, jak w gwarach kaszubskich. To c' pomorsko-połab-skie jest refleksem staro-bułgarskiego k przed samogłoskami twardemi, jak np. u (kudy) i y (kyj), a polskiego k(i) przed e i i (kiedy, kij). W powiecie puckim, lęborskim i słupskim tudzież w wejherowskim nad morzem, zatem na Kaszubach północnych, użytemu przezemnie znakowi c' odpowiada brzmienie pośrednie pomiędzy kj a choć i c' albo raczej tś także się słyszy. Mówią więc kasebskji i kasebstji, wreszcie kasebsći, ale w tern c' zawsze coś z pierwotnego k przebrzmiewa. Jest to tak charakterystyczny dźwięk pomorski, jeżykowi polskiemu tak obcy, że dla Polaka wymówienie go należyte jest prawie niepodobnem. Idąc na południe, słyszymy coraz wyraźniejszą pronuncyacyę c', zwolna przechodzi ono jednak w Kaszubach środkowych w cj, c, na południu zaś występuje znowu w postaci c'. Geograficznie rzecz biorąc, można, wytyczywszy sobie linię, biegnącą z północy na południe, ułożyć z przemian tych głosowych szereg następujący: kj — tj — tś — c' — cj — c — cj — c' — tś — tj —kj. Dr. Biskupski przytacza ten wyraz w postaci »złyńc« i wyprowadza — gdybyż go choć od »zły« wy- ioa(. — a|e on wyprowadza go od pierwiastka zel a genezę przedstawia taką: *zeleńc, *zlénc, slyńc... dziwny humor miał ten człowiek ! Słownik jęz. pomorsk. IV XXVI c— brzmi, jak polskie cz i ogólno-słowiańskie ć: caréc (czarować), ćąsti (częsty), cepc (cza-piec), césti (czysty), cë (kiedy), cëlno (czółno), cisc (czyściec), corxac (zdzierać), ćôrny (czarny), cąstka, cubk (wierzchołek), ćłordac (deptać). O c = c obacz wyżej. d — brzmi, jak polskie i ogólno-słowiańskie d: dac (dać), dafi (dęty), desa (dusza), déxt (zupełnie, niem. dicht, doi. niem. decht), dic (dąć), djôx&% (dyabeł), dłeęi (długi), dlô (dla), dobri, dot (martwy, niem. todt, doi. niem dôd), dolo (dal), dqb, dąb (dąb), dvjere (drzwi). § — brzmi, jak polskie dz: ęarna (darń), ći%a (trawa morska), (gdzie), ęéfći (śmiały), (część), %is (dziś), %ôc są (dziać się), %ura obok dura (dziura), no%e (nodze, dat.), sroęe (srogo, srodze, bardzo). Dźwięk pomorski ;§ występuje, jako refleks polskiego dz i dé. g — brzmi podobnie, jak polskie i łużycko-serbskie dé, prawdopodobnie tak samo, jak połabskie g' w vog'il (pomor. VQ%el, vą%el, pol. węgiel), vug'iń (pom. woeęiń, pol. ogień), a niemal tak samo, jak serbsko-chorwackie dj, gj w Djordjo, Gjorgjo, jak węgierskie gy w nagy, wreszcie jak rezyańskie dj w Djuljana (Julianna): ęertla (łopata, niem. Gerstel) %ibći (gibki), naęibac (naginać), vjel%i (wielki), mnoęi (mnogi), wuboeęi (ubogi), ro%i v. roęe (rogi), no%i v. noęe (nogi), vjel%ë (wielkie), stroje (srogie, wielkie). To, co się wyżej rzekło o ć, mutał/is mułandis powtórzyć można i o A więc, że na północy koło Łeby i Żarnowca, na »kępach«, swarzewskiej, puckiej i oksywskiej, % jes^ dźwiękiem pośrednim pomiędzy gj a dj, w ustach poszczególnych osobników brzmi jednak też, jak jg lub dé. Mówią tam tedy: wuboegji, wuboedji, wubcedéi, wuboeęi, choć w tem dj, dé, | nie trudno się pierwotnego g dosłuchać. Podobnie jak ć, jest i g dźwiękiem, gwarom polskim zupełnie obcym, a Polakowi do wymówienia nadzwyczaj trudnym. Dla gwar południowo-środkowo-kaszubskich znak | jest wykładnikiem brzmienia \j (dżj) i | (dż). Na południowych Kaszubach pojawia się znowu g, tak iż wdłuż linii, idącej od północy ku południowi, ułożyć można następujący szereg przemian tego dźwięku: gj — dj — dé — jg — — I — —4 — dé — dj — gj. Pomorskie | nie stoi nigdy na miejscu polskiego lub łużycko-serbskiego dé, któremu w gwarach pomorskich odpowiada z reguły g. Jest to | refleksem starobułg. g przed samogłoskami twardemi, jak u lub y, a polskiego g(i) przed i lub e: starobułg. gybuku, polsk. gibki, pom. %ibći. Geneza re-zyańskiego dj tudzież serbsko-chorwackiego dj, gj jest również inną, a najwięcej analogii przedstawia jedynie język połabski. | — brzmi, jak polskie dz : ęadulink (dziaduś), Ęôd (dziad), zĘą (czekam), poezje (poczekaj). Zakres użycia tego brzmienia w gwarach pomorskich byłby nadzwyczaj małym, gdyby go nie rozszerzała wymowa %, jak |, w środkowych Kaszubach. Ob. wyżej pod f — brzmi tak samo, jak polskie f, łacińskie, niemieckie ph i t: d.: farva (farba), felac ( brakować), fëłë (fałsz),/L/"( fortel), flax (miejsce ), fora ( fura), foelvark (folwark ), ful (pełny, doi. niem. vull), fydovac (fundować). g — brzmi zupełnie tak samo, jak polskie g: ga (gdy), gas (gęś), gëłka (gałka), głodńiś (chudopachołek), gnôt (kość), goedńik (grudzień), gbra (góra), godka (mowa), grôf (hrabia), gub (fałd), gvjozda. O gj obacz wyżej pod jg. h — brzmi podobnie, jak polskie h (w wymawianiu ludzi inteligentnych, a nie gwar ludowych), tak samo, jak h małoruskie, białoruskie, czeskie i słowackie: halva (halba, pół kwarty), hądel (handel), Heromin (Hieronim), heta ( huta ), héltka ( dzikie jabło ), Hel (półwysep Hela ), hi (wio !) , hôkôr (przekupień), hul (ul). Obok h, przyswojonego z obcych języków, jest też i rodzime pomorskie h. Genet. sing. dekli-nacyi zaimkowej i przymiotnikowej, toż rzeczowników nijakich, zakończonych w nom. sing. na -ë, starobułg. -ije, kończy się w narzeczach pomorskich na -egoe (zaimki) i ëgoe (przymiotniki, rzeczowniki): tegoe, łwoejegoe, dobrëgoe, bélnëgoe, zelëgoe (ziela), sćescëgoe (szczęścia). W północnych Kaszubach mówią jednak: tewoe, dobrëwoe, zelëwce, a w Sławoszynie, skąd był rodem Cenova: teho, dobrëho, zelëho lub niemal: teo, dobrëo, zelëo. To czysto-pomorskie h jest różnem od polskiego h, a najwięcej chyba przypomina francuskie li aspiré. X — brzmi, jak polskie, czeskie, ruskie, i t. d. ch: %ałepa (chałupa), xW (chęć), #cec (chcieć), %erct (choroba), %éce (dom), (chytry), %fopoet (kłopot), xle%ac (jęczeć), x (jechać), jądfny (jędrny), jesen (jesień), jicmé (jęczmień), jwer (zgryzota), Jozev (Józef), jo (tak, niem. ja, doi. niem. jo), 3° Ua)i ju (już), są boejec (bać się), stojec (stać), krój (kraj), dej (daj), poemagój (pomagaj). . Wyrazy i zgłoski, rozpoczynające się w języku polskim od i, mają zawsze w gwarach pomor-s ich j na początku. Jeżeli ją tedy umieszczam w tych wypadkach, nie jest to bynajmniej wynikiem zapatrywania ortograficznego, ale wyrazem rzeczywistego wymawiania: jinaći (inaczej), są jiscéc (martwić się)} jigła, jegła (igła), jicec (jęczeć), ten jistny (ten sam), zajikała (jąkała), pfeji-nocó (przeinacza), naji (nasz, nas dwojga), té są boejiŚ (ty się boisz). k '— brzmi, jak polskie i ogólno-słowiańskie k: kam (kamień), kapa (wyspa), këł (kał, foto), klin (łono), knóp (chłopiec), knap (ledwie), knopa (guzik), knip, knyp (nóż), koe (toć), ^ąsk (kawałek), ksąę (ksiądz), kumka (czarka), rébók (rybak), kvjótk (kwiatek). 0 kj ob acz wyżej ć. ł brzmi na północnych Kaszubach, jak książkowo-polskie, a więc jak rosyjskie i ruskie ^, nawet przed i, w innych stronach niemal jak w: łamie (łamać), łągoevac (krzywić), łbę (łbem), e lc (ługiem zaprawiać), Łekós (Łukasz), łékoe (łyko), łonsći (łoński), łótvje (łatwo), łza (kłamstwo), młin v. młyn (młyn), są łiśce (błyska się), mëłi (mały), bjëłi (biały). Ze Bylacy i Słowieńcy zamiast ł mówią Z, obacz niżej. 1 — jest w pomorskich narzeczach dwojakie. Jedno brzmi, jak polskie l i jest miękkie: latoś (latoś, tego roku), letći (lekki), lés (lis), lebic (lubić), Létva (Litwa), lik (ciągle), mól (miejsce), lod (lód), pced lodę (pod lodem), lud/leęe (ludzie). h Drugie l jest wyłączną własnością Słowieńców, Bylaków i t. z. »bylaczących« Kaszubów, mówiących l zamiast l Bylacy (Bélôcé) zamieszkują wschodnią część powiatu puckiego i północno-wschodni kącik wejherowskiego, jednakowoż wymawianie ł, jak ż, trafia się sporadycznie i w innych stronach Kaszub. To l brzmi więcej twardo od polskiego, nie umiem jednak określić stosunku jego do l czeskiego i południowo-słowiańskiego: lava = łava, lóvka = łóvka (ławka), lepie = łepic (łupić), lgcic = łgac, Iza— łza (kłamstwo), lisk = łisk = łysk (wół z białą gwiazdą), léséna = łéséna (czoło). m — brzmi, jak polskie i ogólno-słowiańskie m: ma (my dwaj), Maci (Maciej), mą%el (magiel, niem. Mangel), mex, més (mysz), mëły (mały), mjesk ( woreczek ) , moedri (niebieski), muza (mazgaj). n — brzmi, jak polskie i ogólno-słowiańskie n: na, narva (darń), ną%a (nędza), nenka (matka), nekac (pędzić), noséc (nosić), nógle (nagle), Nusa (Hanusia), nen (ów). ń. — brzmi tak samo, jak polskie ń: ńe, nëfx (tarło rybie), nibé (niby), ńińa (teraz), n%sréx, ńistrex (ciekawy, doi. niem. nischirig = neugierig). p — brzmi, jak polskie i ogólno-słowiańskie p: padole, póle (palec), pązlec (biednieć), pestri (pstry), péféna (trocha), pif ceń (pierścień), pic (pić), pjic (piąć), pjeck (piec pokojowy), Pjoter (Piotr), póp, Presé (Prusyj. r — brzmi, jak polskie i ogólno-słowiańskie r: rek (rak), ród (rad), raka (ręka), rąk (r^k), rips (rzepak), rog (róg), droga. r — nie jest polskiem rz ani też czeskiem r, ale raczej kombinacyą r +z, względnie r + L, w której więcej słychać z lub s, aniżeli r. Kaszubi wymawiają ten dźwięk szybko, tak iż słyszy się właściwie 0 lub s, poprzedzony podniesieniem i lekkiem drgnięciem końca języka, jakie na większą skalę odbywa się podczas wymawiania głoski r. O ile wnoszę z określenia prof. L. Malinowskiego, r opolskie musi być podobne do f pomorskiego; na całym zresztą obszarze etnograficznym polskim dźwięk rz nie różni się niczem od s, względnie ś. Różnicę pewną między tymi dźwiękami zauważyłem jedynie w żargonie rusko-polskim, używanym na przedmieściach Lwowa i w miasteczkach Galicyi wschodniej. W gwarze tej rusko-polskiej powszechnem jest wymawianie: kaw alir z, malarz, na mo-rzu... Jednak i to rz (rs) gwarowo-polskie nie jest jeszcze pomorskiem f. Rzecz zrozumiała, iż pod wpływem polskiego języka literackiego i sąsiednich narzeczy polskich r pomorskie upodabnia się do polskiego rz. s — brzmi, jak polskie i ogólno-słowiańskie s: sano (siano), są%éc (sądzić), sestfónk (siostrzeniec), véséxac (wysychać), vésixają (wysycham), sostra (siostra), sec (sieć), sq%ą (sądzę), seséc (suszyć), susą (suszę). XXVIII ś — brzmi, jak polskie sz i ogólno-słowiańskie s: sadi (najeżony), séper (rybak, niem. Schiffer), sëper (owczarz, niem. Schafer), sec (szyć), śątoporka (piosnka), sôtora (szmata), sivor (krawiec), sur (szczur), sere (szczury). t — brzmi, jak polskie i ogólno-słowiańskie t: tatk (tatko), tąga (tęcza), terôz (teraz), té (ty), te (tedy), tuztąd (stąd tutaj), tôcô (dziesięcina, łac. decima), trôca (trawa). w — brzmi, jak małoruskie w w prawda, jak angielskie w w Wales, niewątpliwie jak rezy-ańskie w w woda, podobnie wreszcie, jak gwarowo-polskie brzmienie, opisywane w pracach dyalek-tologicznych już to przez ł, już przez u. Dźwięk ten pojawia się wyłącznie tylko przed o, o, ce i u i tylko wtedy, gdy od samogłosek tych rozpoczyna się wyraz lub zgłoska, także i w środku zgłoski, ale po przyimku: wovs (owies), wovsny (owsiany), woe (o), woet (od), woeb (*ob), woekoe (oko), woebrôzk (obrazek), woesoc (perz), zawoesocéc (zaperzyć), wceęiń (ogień), zawcegńeńe (zaognienie), zwoerac (zorać), zawoerac (zaorać), préwcerac, véwoerac, Woeksévjë (Oxhoeft), Woekoeńino (Okonin), wucéc (uczyć), nawucac (nauczać), nôwuka (nauka), wud (udo), wuja (wuj), poewumarlé (poumierali), poewucekle (pouciekali). Jest też w pomorskie refleksem polskiego w i starobułg. v, jeżeli po niem następuje o t. j. w gwarach pomorskich o, ce, ô lub u: woeda (woda), woejna (wojna), woeęéc (wodzić), wcezéc (wozić), woz (wóz), ńewod (niewód), woeńó (woń), wonny, wcejewoętwoe, krolevstwoe, zwon, zwoeńic, łwoeréc ale: słrarac, znowu, farwują (farbuję; farva, farba). v — brzmi, jak polskie w, ogólno-słowiańskie, łacińskie i t. d. niemieckie w: varéc (warzyć), dvjere (drzwi), svor (swar), (wąchać), vijqg (wierzba), vyglądé (oględziny), vpôd (najazd, napad), vqłorńik (dżdżownica), vélôz (wylazł), veda (pastwisko, niem. Weide, doi. niem. Weede), vula (gąska). z — brzmi, jak polskie i ogólno-słowiańskie z: za, ząbisće (zębisko), ze, zéc (zięć), zëdel (kufel), zib (*ziąb, zimno), zoboetac (szargać), zoc (zacz), zômk (zamek), zqb (ząb), Zuzka (Zuzanna), zvjarti (zwarty). z — brzmi, jak polskie i ogólno-słowiańskie z, z: żarna, zaboeféc (mniszyć), zebé, zéćéc ( życzyć), zëćert (kurtka), zëłti ( żółty ), Źidka ( Żydówka), zotądk, zor ( żóraw), zogovka ( pokrzywa ), ządnosc (chuć), zuzac (spać). C. Iloezas. Oznaczenie iloczasu ograniczyłem w moim słowniku do tych tylko wypadków, w których długość lub krótkość samogłosek nie podlegała wątpliwości. Dokładne, wyczerpujące opracowanie tego działu fonetyki pomorskiej wymagałoby dłuższych i mozolnych studyów, zwłaszcza że różnica pomiędzy krót-kiemi a długiemi samogłoskami jest w niektórych okolicach częstokroć nieznaczną, zebranych zaś dotąd przezemnie spostrzeżeń nie mogę jeszcze uważać za wystarczające. To jest powodem, że nie wszędzie uwidoczniłem iloezas samogłoski e, bo jakkolwiek dla danej wsi lub nawet pewnej okolicy dałaby się w tym względzie w/snuć jakaś zasada, nie mogłaby ona jednak być uważaną za regułę, stosującą się do całego obszaru języka pomorskiego. To, co powiedziałem, odnosi się przeważnie do długiego e czyli ë. Zdaje się np. być niewątpli-wem, że e, będące refleksem starobułgarskiego ł (jat'), jest w narzeczach pomorskich z reguły długiem, nie osiągnąwszy jednak pod tym względem zupełnej pewności, wolałem niejednokrotnie opuścić znak długości nad e, niż umieścić go fałszywie. Różnica w pronuncyacyi pomiędzy e a ë jest zresztą wybitną głównie w wyrazach obcych, zwłaszcza pochodzenia dolno-niemieckiego (pomor. mëst, mëster, dol.-niem. meest, Meester, gór.^-niem. meist, Meister), w wyrazach swojskich nie jest ona zbyt znaczną. Odkładając tedy więcej szczegółowe omówienie tego przedmiotu do innej sposobności, zamykam go na razie w ramach następujących kilku uwag: 1) a jest długiem: a) w zakończeniu 1. 2. i 3. os. sing. fem. tudzież 1. i 2. os. dual. praet. act.: jo jem da, té jes da, woena da (dałam, dałaś, dała), ma jesma da (my dwaj daliśmy, my dwie dałyśmy, my dwoje daliśmy), va jesta da (wyście dwaj dali, wyście dwie dały, wyście dwoje dali), mabé jesma da, mabjesma da, mabésma da (my dwaj dalibyśmy, my dwie i t. d.), |e té jes są poe%eva? (gdzieś ty się podziewała?), fi) w zgłoskach, powstałych ze ściągnięcia dwu lub więcej zgłosek skutkiem wyrzucenia samogłoski, odpowiadającej starobułg. h lub datk, bratk, XXIX poedatk, rozanc, woeklepanc, matk. W jednym i drugim wypadku na a spoczywa akcent. Zresztą — 0 ile moje spostrzeżenia sięgają — a jest wszędzie krótkiem. 2) a w 1. 2. i 3. os. sing. fem. tudzież 1. i 2. os. dual. prset. act. jest długie: jo jem vzą { wzięłam ), té jes vzą (wzięłaś), woena vzą (wzięła )> poeća (poczęła ), wuja (ujęła), wuza (użęła), verną (wyrżnęła), ma jesma zapoecą (myśmy dwaj rozpoczęli, myśmy dwie rozpoczęły, myśmy woje rozpoczęli), vasta zapoecą (wyście dwaj rozpoczęli i t. d.). 3) e jest długie: a) we wszystkich formach deklinacyi przymiotnikowej ściągniętej: dobre, do-[Ggw, dobremu; bélnëgoe knôpa, stôremu pane; dobre bjałći (dobrej żony), dobre bjałći v. jatce (dobre żony); vjel%ë ęeckoe (wielkie dziecko), léxë koeńe, snoze %ëvcéné, nôpartë %ëcé, () w deklinacyi rzeczowników nijakich, zakończonych na -ije (-ë): zécë (życie), zécëgoe, zécëmuy ^ozanë (kazanie), kôzanëgoe, kozańemu, zboezë, -ëgoe, -ëmu, y) we wszystkich wypadkach, a przynajmniej w przeważnej części tychże, gdzie e jest refleksem starobułg. ^ (jat'): spyéu, bjëda, gyiezęéc są, w zgłosce wë- w wyrazach: ńełońi (zaprzeszłego roku), ńeuitro (pojutrze), zańe-Vl* o, poezańevitro (pojutrze), ńevćero (przedwczoraj), zańevćero , poezańevćero (przedprzedwczoraj), nv>X*o (ktoś), ńeco (coś) i t. p., e) w wyrazach, wziętych z narzeczy dolnoniemieckich, w których to e Je^t już długiem: mëst, mëster, t'ëda, kreda i t. p., 0 w wielu jeszcze wyrazach, których wyliczenie zabrałoby tutaj wiele miejsca. 4) e jest zawsze długie, 5) é jest zawsze krótkie, 6) ö jest zawsze długie, 7) ö również zawsze długie. D. Akcent. Jak już słusznie przedemną zauważano, odróżnić należy akcent gwar północnych od akcentu gwar południowo-kaszubskich. Te ostatnie odznaczają się tem, że akcent w nich pada na zgłoskę, najwięcej' od końca wyrazu oddaloną, ułożenie tedy zasad akcentuacyi dla gwar południowych nie Przedstawia trudności, gdyż wyjątki od tej reguły są nieliczne. Mniej natomiast łatwem jest oznaczenie prawideł akcentuacyi w narzeczach północno-kaszubskich, które mają właściwy sobie akcent ruchomy. Ogólną zasadą w nich jest, że przycisk nie pada nigdy dalej, jak na trzecią zgłoskę od końca, a przeważnie na przedostatnią. Wyjątek stanowią superlatywy przymiotników i przysłówków, które mają akcent na zgłosce nô: nômqdreŚi, nôzelenśi, nôcervjenśi, nocorńesi, n&boegałsi, nomajątńesi, nópoekoerńi (najpokorniej), nopoeboezńi (najpobożniej), novjeseli (najweselej). Na ostatnią zgłoskę pada akcent w następujących wypadkach: a) w nom. sing. rzeczowników męskich, zakończonych na c i k, które to zakończenia odpowiadają starobułgarskim -kCL, -uku, polskim ~ec, -ek: goescinc, rozanc, véxwvanc, topjelc, zastafelc, budink, dostatk, dodatk, koerusk, dołysk, koezuëk, majątk, nalozk, nôsik = nośijk (naszelnik, naszyjnik), poesłanc, ratenk, so/a-skoevronk, tatink, staresk, woezenk, zogłovk i t. p., b) w odmianie przymiotników dwu-zgtoskowyeh~: bcibsći, cv jar di, cérny, dreęi, drąęi, , głexi, %utći, łonsći, Mxi, mjodny, nizći, poelsói, resći, sélny, woevci, vqzći, zémny, iéw/ i t. p., w formach atoli trój zgłoskowych tych przymiotników akcent pada na przedostatnią; wyjątek stanowi gtupy, który i w formach dwu-zgtaskowych ma akcent na przedostatniej, c)xw odmianie przymiotników trzyzgłoskowych, zakończonych na -any: drevjany, gleńany, slomjany, pijany i t. p. z wyjątkiem form czterozgłoskowych, w których akcent pada na przedostatnią, d) w rzeczownikach, zakończonych w nom. sing. na -ó, a^e tylko dwuzgłoskowych: ceróó (cień), cązô (ciąża), dôlô (dal), gtąbjô (głąb) i t. p., e) w wyrazach: kamrôt, de&óć, f) w dwugłoskowyeh komparatywach przysłówków: da/i, vési, ńizi, żóńi, fópi, goeri i t. p., g) w trybie bezokolicznym słów, kończących się na -ic, -jic (pol. -ac, -^ćj, -(7JÔC (pol. -(j)ać) i niektórych na -(iJec (pol. -(j)eć): nadic (nadąć), (nagiąć), (wyjąć), (zapiąć), zapjôc (zapiać), prégrôc (przygrzać), woeprec (oprzeć) i t. p. , M w l. 2. i 3. os. sing. fem. tudzież i. i 2. os. dual. act. praet.: se&ra (zebrała), poeznd (poznała), (wyjęła), m (wyrżnęła), predova (sprzedawała), rozrind (rozrzynała). Na trzeciej zgłosce od końca akcent spoczywa: a) w całej odmianie rzeczowników, zakończonych na -a: béléca, ćixała, ćikuta, carovńica, hôkbaba, x^cistra, jafouicci, kozalńica, léséca, łéséna, j*lJodovńica, ńweka, rocéznct, spoevjedńica , vqsevńica, vqgarda , b) w całej odmianie rzeczowni-ków, zakończonych na -iëćę, -esce, -éskoe: batoźésce, bulwoeviśće, bulviskoe , bulwoeviskoe , Słownik jęz. pomorsk. V xxx woegńisće, zômcéśce, zómkoeviśce, jićńiśće, cerkviëće, klepisce i t. p., c) w całej odmianie rzeczowników, zakończonych na -d^o: ceęédto, vą%édło, moetovidto, krosédło, d) toż u rzeczowników, zakończonych na -stwoe : krolevstwoe , pjeńąstwoe, e) na -iwa?, -éwos: woegmwoe, łecéwoe, f) w wyrazach, używanych tylko w liczbie mnogiej: woeglądé, viglądé, poedsłexé, médléné, boeboeviné, gro%oeviné, rejęcéné, Kartezé , Skarśevé, Wobec zupełnego niemal braku monografij z zakresu dyalektologii pomorskiej, trudno dziś jeszcze myśleć o dokładnem oznaczeniu granic gwar poszczególnych i o wykazaniu wszystkich różnic , między niemi zachodzących. Wyodrębnić już jednak można następujące trzy główne grupy: a) gwary północne , 6 J środkowe, c J południowe. Do pierwszej' grupy zaliczam mowę Słowieńców i Kabatków w powiecie słupskim, gwarę Kaszubów połebskich w północno-wschodniej części powiatu lęborskiego, gwarę żarnowską w północno-wschodniej części powiatu lęborskiego i w północno-zachodniej puckiego, narzecze Bylaków na »kępach« swarzewskiej, puckiej i oksywskiej, wreszcie gwarę Rybaków na półwyspie Helskim. Gwary północne odznaczają się głównie tem, źe ogólno-pomorskiemu dźwiękowi c odpowiada kj, tj, refleksem zaś ogólno-pomorskiego | jest gj, dj. Proces zmiękczenia zatrzymał się w tych gwarach, że tak powiem, w połowie drogi. Gzy istotnie się zatrzymał, czyli też skończy się na wytworzeniu brzmień ć, | lub im podobnych, jak w innych narzeczach pomorskich — pytanie, na które trudno dać odpowiedź kategoryczną, a tylko na podstawie analogii domyślać się wolno, że i gwary północne dojdą zczasem do tego punktu, do którego doszły gwary środkowo- i południowo-pomorskie. Przypuszczenie to potwierdzać się zdaje w wysokim stopniu okoliczność, iż obok powszechnego wy-wymawiania na północy kj, tj i gj, dj nierzadko usłyszeć można z ust jednej i tejże samej osoby coś jakby 6 i Ledwieś jednak przyłapał mówiącego na gorącym uczynku tego ciakania i dziakania, a już w następnym wyrazie słyszysz tj, dj albo zgoła kj, gj, Ale w każdym razie dążność do mięk-czenia jest widoczną, bo nawet te kj, gj brzmią tak miękko, jak nigdzie indziej, i jeżeli miękkie k, g (k\ g') uważać mamy za osobne, jednolite dźwięki, to przedewszystkiem posiadają je Kaszubi. Gechą gwar północnych jest także znacznie większy zakres przemiany u w e; i w é; a, ę w i, é: półn. Kartezé, połudn. Kartuzé, heta — huta, brekoevac — brukoevac (potrzebować, niem. brauchen, doi. niem. bruken ); é — i (spójnik i); prisc — prąsc, smcony — svjącony. Ogólno-po-morski dźwięk a brzmi tak samo u Kabatków i Słowieńców, w gwarze zaś żarnowskiej i bylackiej przeważnie, jak e, choć i ą słyszy się często. Dźwięk q brzmi »na Rybakach« czyli na półwyspie helskim, jak z czem zresztą i na krańcowem południu spotkać się można. We wszystkich gwarach północnych j, kończące wyraz lub nawet zgłoskę, często odpada: Ądri(j), zło%i(j), poemagô (j), pcemagô (j) ta, poemago(j) ce, poeku(j). Ale krój, mój, rój i t. p. W mowie Bylaków występuje ę zamiast a przed następną spółgłoską nosową: kem —kam (kamień), seno — sano (siano). Stąd-to sąsiedzi „poedkórbjają" t. j. przedrzeźniają ich w sposób następujący: „Jęńe prénesé-ze mje te sa?eńe! (Janie, przynieś-że mi te nosidła !). Na południe od Bylaków mówią „kam", „sąnou, jeszcze dalej „kam", „sano". We wszystkich gwarach północnych ogólno-pomorskie g w gen. sing. masc. i neutr. przymiotników i zaimków tudzież rzeczowników nijakich, zakończonych na -c, przechodzi w w lub h. To ostatnie jest czasem ledwie słyszalne. Dobrëwoe, dobrëho = dobrëgoe. Tątewoe, tateho, tąteo = tątegoe. Zbce-źëwoe, zboezëho, zbcezëo — zboezëgoe, zboezô. Wymowa dźwięku ł dzieli Kaszubów północnych na dwie grupy. Słowieńcy i Bylacy — mimo iż bezpośrednio nie stykają się z sobą — mają l twarde , reszta Kaszubów w tych stronach wymawia l czysto, jak Rosyanie, Rusini i Litwini. Gwara rybacka najbliższą jest bylackiej, różni się jednak od niej w wielu wypadkach, głównie pod względem iloczasu i akcentu, których ogólne zasady naszkicowałem w rozdziale o dźwiękach. Nadmieniam, iż Floryan Cenova, jedyny na seryo publicysta kaszubski, pisał w narzeczu żarnowskiem, którem między innymi mówią także mieszkańcy Sławoszyna, skąd pisarz ten pochodził. Narzeeza języka pomorskiego. XXXI Gwarą środkowo-kaszubską mówią w południowych okrainach powiatu puckiego , w całym prawie powiecie wejherowskim i kartuskim a po części i gdańskim. Język mego słownika jest uogólnieniem asciwości gwar środkowych , którą mówi przeważna część Kaszubów, charakteryzowanie ich byłoby ciy u taj zbytecznem , tyle tylko napomknę, że dźwięk ć brzmi w zachodniej części powiatu kartuskiego, jak cy, c, a jak |, w Kartuskiem też zaczyna się ściąganie zakończenia 1. os. sing. praes. -tyci w om, -ąni: znają, znom, znąm (znam), koe%ają, koexom, koe%ęm (kocham). Akcentuacya, zrazu północno-kaszubska, przechodzi w południowej części powiatu kartuskiego w południowo-kaszub-ą, kUfrej dążnością i zasadą, jak w czeszczyźnie, przycisk na pierwszej zgłosce wyrazu. Gwarami południowemi mówią Kaszubi powiatu bytowskiego w prowineyi pomorskiej tudzież ko-scierskiego, człuchowskiego i chojnickiego w Prusiech Zachodnich. Obok c, c/, pojawia się w trunku. z północy na południe c, które przy zetknięciu się z gwarami polskiemi przechodzi zwolna w tj, kj\ dj, gj. Dźwięk ą jest tutaj panujący, zarazem jednak pojawia się zatrata rynizmu: Sa pk°k są (się), raka (rękę). Refleksem półn.-pom. pierwotnej samogłoski nosowej \ jest ją: pjąc, %evjąc, ^esac, natomiast pochodnemu { odpowiada in, flinta, pynt. Półn.-pom. 6 (wzgl. a) W !ns|rum- sing. rzeczowników męsk. i nijak, odpowiada em: knôpem, BoeĄem, roćem (knope, Boege, Dźwięk Zam. ę: mąka; öm, ęm, zam. ę: s moejąm dobrym cörką i L p. o zatracanie się nazalizmu w gwarach południowych nie jest jednak zjawiskiem powszechnem. Owszem, samogłosek czystych lub kombinacyi ich ze spółgłoskami nosowemi napotkać można i samogłoski naJ wyraź ni ej nosowe zwłaszcza przed następującą spółgłoską: boejeł sa obok woen są boejeł, bał się itp. Cechą znamienną gwar południowych jest także odpadanie i (wzgl. e) we wszystkich formach rybu rozkazującego: zrób, półn. zrobi, trac, półn. tracé. Dźwięk ë w gwarach południowych nie r^zni się prawie od ô: dół, mjôł, fôłs. Charakterystycznem także jest wtrącanie ń między spółgłoskę m ^ następującą samogłoskę miękką: mńasto (miasto)-, mńesac (mieszać). O akcencie mówiłem wyżej, ką wreszcie pewne różnice między narzeczami pomorskiemi, które możnaiby nazwać tylko ilościowemi. Zjawiska językowe, stanowiące na północy regułę, występują na południu w ograniczonej tylko ilości, w pewnych jedynie formach. Tak rzecz się ma np. z przemianą u we, która ma miejsce na Kaszubach północnych nawet w zgłoskach zamkniętych : ced, cede ( cud , cudu ). W środkowych Kaszubach pizeważa reguła: cud, cede, na południowych: cud, cedu. . W narzeczu południowem pisał swoje poematy Hieronim (Jarosz) Derdowski, posługiwał się jednak grafiką wyłącznie polską, zacierając tym sposobem zupełnie właściwości języka pomorskiego. le uwzględnił też zasad prozodyi kaszubskiej, ale budował wiersz po polsku, na czem ucierpiała Mimika. Brał wreszcie wyrazy i całe zwroty ze słownika polskiego, stutkiem czego język jego utworów jest raczej mieszaniną polsko-kaszubską i dlatego przy czerpaniu z niego materyału językowego należy Yc bardzo ostrożnym. Czuł to sam poeta, skarżył się na brak czcionek odpowiednich, przyrzekał Postarać się 0 nie i drukować niemi następne swoje wydawnictwa, ale tymczasem wyjechał do Ameryki. Do ogólnej charakterystyki narzeczy pomorskich dodać jeszcze wypada, że gwary północne ucier-Platy znacznie więcej, niż południowe, z powodu sąsiedztwa swego z Niemcami, zarówno pod względem leksykalnym, jak i syntaktycznym. Na południu natomiast widoczniejszem jest oddziaływanie nie tylko polszczyzny książkowej, ale nadto gwar ludowych, kociewskiej i borowiackiej, których stosunku Pokrewieńswa do języka pomorskiego nie umiem dziś jeszcze należycie określić. W tym krótkim zarysie uwidoczniłem zaledwie najważniejsze znamiona, któremi poszczególne gwary pomorskie różnią się między sobą. Różnic tych jest bezwątpienia więcej, nie są. one jednak tak znaczne, jak to tu i owdzie podnoszono. y. Porównanie języka pomorskiego z językiem polskim. Porównanie wszystkich gwar pomorskich ze ws&ystkiemi gwarami polskiemi przechodziłoby ramy ^niejszego artykułu, byłoby też i przedwczesnem, gdyż zarówno pierwsze, jak i drugie, nie są jeszcze dostatecznie znane. Dotychczasowy sposób zestawiania właściwości języka kaszubskiego i polskiego Uważam zaś za nieodpowiedni. Polega on na tem, że w braku tożsamości lub bodaj analogii zjawisk 1 P^aw językowych pomorskich w języku polskim literackim szukać się zwykło podobieństw na wyrywki XXXII raz w tej, to znów w innej gwarze polskiej ludowej, przyczem nie uwzględnia się różnic, dzielących te gwary od języka pomorskiego. W ten sposób uzasadnienie pewnych twierdzeń albo raczej postulatów apryorycznych staje się bardzo łatwem.. . Udowodnienie tych samych twierdzeń okazałoby się atoli bez wątpienia znacznie trudniejszem, gdyby przy postępowaniu odwrotnem przetrząsano wszystkie gwary pomorskie celem wykazania braku pewnych zjawisk wyłącznie w języku polskim literackim. Uważając zarówno jednę, jak i drugą metodę za błędną, a nie mogąc i nie chcąc zapuszczać się tutaj w porównywanie wszystkich gwar pomorskich z całym obszarem językowym polskim, ograniczam się w szkicu niniejszym jedynie do wykazania różnic, zachodzących między narzeczem mego słownika, zatem narzeczem środkowo-pomorskiem, którem mówi przeważna część Kaszubów, a językiem polskim książkowym. Nadmieniam przytem, że podnoszę tutaj tylko najważniejsze, najczęściej spotykane zjawiska językowe, pomijając cały szereg faktów mniejszego znaczenia, których wyliczenie pomnożyłoby niewątpliwie wykaz nasz kilkakrotnie. Zarówno bowiem wyczerpanie przedmiotu, jak i układ systematyczny zanotowanych tu spostrzeżeń, jest dla nas w tej chwili rzeczą drugorzędną. Najwięcej różnic zasadniczych napotykamy przedewszystkiem w zakresie fonetyki i odmienni, mniej stosunkowo znajdujemy ich w obrębie tworzenia tematów i wyrazów, bo też wogóle języki słowiańskie najmniej w tym względzie różnią się między sobą. Znaczne różnice zachodzą także w składni. Wykazanie odrębnych właściwości morfologicznych i syntaktycznych, jak niemniej zestawienie zasobu leksykalnego Kaszubów z słowozbiorem polskim odkładam jednak do innej sposobności, w nadziei, że porównanie mowy pomorskiej z polską, choćby tylko w zakresie głosowni, będzie zupełnie wystarczają-cem do wypowiedzenia pewnych twierdzeń w rozdziale następnym. Rozpoczynamy tedy rzecz od wyliczenia odrębnych w języku pomorskim zjawisk w zakresie wokalizmu, opatrując dla łatwiejszego przeglądu każdą, poszczególną notatę osobnym numerem, A. Samogłoski. 1) Ani język polski literacki w obecnem stadyum rozwoju swego, ni też którakolwiek z gwar polskich ludowych, nie posiada dźwięku a t. j. a długiego. Język książkowy zamienił go w a krótkie, gwary ludowe w d czyli o. Natomiast gwary pomorskie obok ó, które jest refleksem staropolskiego i ludowo-polskiego a, mają także dźwięk d, któremu odpowiada czyste a polskie: brdtk, statk, stdrk, da (dała), mja (miała), gôda, 6ra, véciga (wyciągała). 2) O pochylaniu się a, obcem wprawdzie dzisiejszemu językowi polskiemu książkowemu, ale właściwem wszystkim niemal gwarom polskim ludowym, nie należałoby tu może zbytnio wspominać, czynię to jednak ze względu, że gwary kaszubskie wykazują nie tylko znacznie większy, ale i odmienny zakres tego zjawiska fonetycznego, aniżeli, narzecza polskie, przyczem nie należy zapominać, że ô pomorskie jest dźwiękiem, różniącym się znacznie od gwarowo-polskiego d. 3) Polskie a przed (j)é: \ic (giąć), mjic (miąć), pjic (piąć), prisc (prząść), vjizc (*wi ąść, dziergać sieci), trisc (trząść), prédą (przędę), préęé (prządź), vjizą, vizą (*więżę), źré.sg (trzęsę), tréséce (trząście), %ékcevcic (dziękować), pjisc (pięść), %ëvcéca (dziewczęcia), %évcéci (dziewczęcy), krosńica (kraśnięcia), krosńicó (kraśnięca). 36) Pol. (i)e w liczebn. : pięć, dziewięć itd. = pom. j: pfe, p{zesąt, %ev{cnosce, %es{c. 37) Pol. ą w przyrostku et liczebników porządkowych, zakończonych w polskiem na -ąty, ginie w gwarach pomorskich skutkiem analogii do dva%esti, tréęesti, śteręesti zupełnie: pfóesti, śescęesti, setméęesti, wcesméęesti, %ev{c%esti. Oprócz samogłosek nosowych pierwrotnych język pomorski posiada także samogłoski nosowe pochodne, powstałe ze zlania się samogłoski czystej z następnem w lub w. Samogłoski nosowe pochodne są: g, ę, e, ^ a pojawiają się zarówmo w nasłowiu, środosłowiu, jak niemniej na końcu wyrazów. 38) Pol. an, ań — pom. g: A ton, Ądri, Ągléjô, ąęelsći (angielski), tącovac, hąclel, tą (tam). Tu także wymienię: mąglovac (maglować, niem. mangeln), sg& (szynk, niem. Schank), 6Zg& (niem. blank), ządara. 39) Lać.-pol. ew = pom. g: testamąt, {stramąt, 40) Pol. ań, niem. an — pom. ę: źęc (Tanz, taniec), sćręcż (Strand, wybrzeże). 41) Pol. em w instr. sin. masc. i neutr. subst. —pom. ę: panę (panem), Boegę (Bogiem), boerę, knôpę, %eckę, zgrebicę, słony skę, moerę , topoeréscę. 42) Pol. i obce m = pom. ^: ft\ta, {stalacéjô, \stramat. 43) Pol. i obce wn, =pom ^(bunt), (niem. Kunst), Diicék (Duńczyk). Zresztą pojawia się dyalektycznie zamiast ogólno-pomorsk. ę : Gdt^sk, , woetkąd. Jednem z najważniejszych zjawisk w zakresie wrokalizmu pomorskiego jest potęgowanie się (natężenie) samogłosek w konjugacyi, nieznane nie ^tylko językowi polskiemu i jego gwarom, ale obce wszystkim wogóle językom słowiańskim. Samogłoska pierwotna lab osłabiona pozostaje jedynie w trybie bezokolicznym i rozkazującym; we wszystkich innych formach dokonywa się natężenie samogłoski. Zjawiska tego nie należy oczywiście mieszać z pochylaniem się samogłosek. 44) A natęża się w o: gadać (gadać), gadôj (gadaj), gadôjma (gadajma) i t. d., ale: gôdają, gôdôś, gôdô i t. d., gôdającé (gadając), gôdôny, godańe, gôdëł, gôda (gadała); paléc (palić), xxxv palé (pal) i t. d., ale: pôla (palę), pôląci (palący), pôlony (palony), pôlenë (palenie), Pôléł (palił). 4-5) E natęża się w u: recac (rzucać), recôj (rzucaj) itd., ale: fucają (rzucam), fucuś itd., rucającé (rzucając), rucôny (rzucany), fucańe, rucëł, fuch (rzucała); fecéc (rzucić), fecé ( rzuć) i t. d., ale : rucą (rzucę), rneony (rzucony ), ruceńe , rucéł. 46) É natęża się w i: zaklénac (zaklinać), zaklénôj, ale: zaklinają, zaklinające, zaklinôny, zciklinanë, zaklinët; trémôj, tfimają, trimëł; vécégac (wyciągać), vécégôj, ale: vécigaja i t. d. 47 ) natęża się w y. bévac, bévôj, byvają, byvët; woebmévac, woebmyvają, woebmyvëŁ 48) O, a? natęża się w ô: moevic (mówić), mcew (mów), ale: movjeł (mówił), mbvją (mówię); vrocéc (wrócić), vroce (wróć), ale: ^rôca (wrócę), vröcéł (wrócił). 49) 4 natęża się w ę: Lgdac (żądać), zadôj (żądaj), ale: żądają (żądam), (żądał); (sądzić), (sądź), ale: (sądzę), (sądził). 50) Pol. -aw, stbułg. -ają, w zakończ. 1. os. sing. praes. słów od tematów, zakończonych na a=r pom. -ają: dają, gnog/g, koe%ają, gôdają, rozmôvjają, si(/a/g (sięgam), vécigają (wyciągam). 51) Zakończenie przysłówków w języku polskim -oko, -eko, -o&o = pom. -a&, -e&, -o&: rovnak (jednakowo, równie), jednak (jednakowo, jednako), dwoejak (dwojako), trojak, p{corak, óilkoerak (kilkorako), daleką głąboek, vésok. 52) W trybie oznajmującym słowa od pnia samogłoska ę wypada, a ślad jej istnienia pozostaje w wargowo-nosowej spółgłosce w, kompensującej wargowosć spółgoski & i nosowość samogłoski ę; mdu (będę), m^e, męema, męeta, mąemé, męece, mdą. Obok tych form skróconych gwary północne i środkowe mają także formy dawniejsze: bąęes, bąęe i t. d., gwary południowe: bada, bąęes, bąęe i t. d. B. Spółgłoski. 53) Polskie c= pomorsk, c: dac, koe%ac, jic (iść), jic (jąć), prisc (prząść), ce (cię, ciebie), C(I> (cię), cebje, wuce%a, mac (mać, macierz), precivkoe, casto, celécéna (cielęcina). 54) Pol. c przed v = pom. c: ćuirc (ćwierć), cvikła. 53) Pol. csć stbułg ćkL = pom. tc, /c: wutcévy, wutcévje (uczciwie), wutcéwoesc (uczci-wość), poetcévy (poczciwy), /ćec (czcić), źće (czcij), tfći (czci). 56) Pol. cZ, og.-słow. d = pom. §: far (darł), vé%arlé (wydarli), ęarti (darty), ęarna (darń). Porówn. nr. 6. i 73. 57) Pol. dz — pom. L: zwon (dzwon), zwoeńic (dzwonić), nązny obok nąęny, barzo ob. bar o i bar o ( bardzo). 58) W ślad za tem pol. dé = pom. z: barzi (bardziej), nôbarzi. 59) Pol. dé = pom. §: ęafo są (działo się), seęa (siedziała), seęi (siedzi), %ëcą (dziecię), r°%éna (rodzina), %ék (dzik), %ivny (dziwny). 60) Pol. dé, og.-słow. d = pom. d: dvigac (stbułg. dvigati, dźwigać), dv jer e (stbułg. dvkri, *dźwrzi, drzwi), 'dvjerńik (odźwierny), mjedvje% (niedźwiedź), dura (dziura). Pominąwszy nieliczne wyjątki, każdy wyraz pomorski, zaczynający się w innych językach od samogłoski, musi mieć spółgłoskę »przydechową«, do których należą h, j, w, v. Z tych h i v pojawiają się w tej roli bardzo rzadko. W wyrazach złożonych część druga, zaczynająca się od samogłoski, także ma spółgłoskę przydechową. 61) J przydechowe: Jagata, Jadri, JeUka (Elżbieta, Halszka), jegła (igła), jic (iść), jiny (inny), jimjeńine, jistny (ten sam), najiscéc są (namartwić się). 62) W przydechowe: wce, most, woena, woekoe (oko), woebrósk (obrazek), woerac (orać), zwoerac, sawoerac, préwcerac (przyorać), nowuka (nauka), nawućac (nauczać). 63) V przydechowe: vitro (jutro), vitreśi (jutrzejszy), ńhmtro (pojutrze), zôvitfny (ranny, wschodni). Najwięcej gwary pomorskie od gwar polskich wyróżniającem zjawiskiem w dziedzinie konsonan-lyzinu, z którem spotvkamv się tvlko w mowie wymarłych Połabian, jest miękczenie spółgłosek gardłowych A: i g w tych wypadkach, \v których w pierwotniejszem, stosunkowo niezbyt dawnem stadyum języka po spółgłoskach tych następowała samogłoska twarda. Język starobułgarski wykazuje jeszcze XXXVI samogłoskę twardą, w języku polskim zaś zamieniła się ona wprawdzie na miękką, ale nie zdołała już zmiękczyć poprzedzającej spółgłoski do tyla, aby ją zamienić w jednę ze spółgłosek syczących w duchu ogólnych zasad języków słowiańskich. 64:) Pol. k(i), stbułg. k -f- samogł. twarda = pom. ć: ćedé (kiedy), matći, matce (matki), gronći, gronće (garnki), ćij (kij), kasebsći, kasebsće%, kasebsćë, %utći, vésoći. Nawet w obcych wyrazach: će%a (niem. Kette, doi. niem. Kedde), cista (niem. Kiste). Go do wartości fonetycznej znaku c ob. rozdział o dźwiękach. 65) Pol. g (i), stbułg. g -f samogł. twarda = pom. vjel%i (*wielgi, wielki), na%i, stromi (srogi, wielki), %inqc (ginąć), vé%ibac (wyginać), %ic (giąć), mno%e (mnogie), vjel%e%, drąęemi (cierpkiemi). Ob. rozdział o dźwiękach. 66) Dźwięk pomorski r różni się znacznie od ogólno-polskiego rz , o czem patrz szerzej w rozdziale trzecim. 67) Pol. rs = pom. r: goespcedarći, lekarći, zołnerci, séderći, moerci, poemoerćiy poe zoł-nerku, séderkoe, karcmartwoe, sédertwoe, lekarko (lekarska), poemoerkô, pirceń (pierścień). 68) Pol. r -f-s = pom. r: mjarnąc (marznąć), zmjarły (zmarznięty), zmirały (*zmierziały, obmierzły). 69) Pol. r + spółg. twarda lub zmiękczona = pom. r -f spółgł. zmiękczona: cefvjony, cer-vjeńic (czerwony — czerwienić), ętrebrńik, koercôk, koerćev (warzecha). 70) Pol. s = pom. s: scwo, sg (się), 56 (się), sém/ (siwy), sec (sieć), sw& (siwek), ségac (sięgać), signąc (sięgnąć), sod-fo (siodło), sowi/ (siany), koeséc (kosić), prosé (proś), prosa (prosię), svińa (świnia), sfosc (złość), boelesc (boleść). 71) Pol. s = pom. s: svisL, snirgoeléc (świergotać), muséc (musieć), rozméślac. 72) Pol. sr, sr = pom. str: stroda (środa), stredny (średni), véströdk (środek), poestre-dńik (pośrednik), strebro, strebrńik, strebnqc (*sorbnąć, upić). 73) Pol. t = pom. c: car (tarł), rozcar (roztarł), caWi (tarty). Por. nr. 6 i 56. Spółgłoska t ulega zmiękczeniu nawet w tym razie, jeżeli od miękczącej samogłoski przedziela ją inna jeszcze spółgłoska: cvjardi, cvir%éc. 74) Pol. w (czytaj v) przed o i u = pom. w: wceda, woejna, poewbd, stwor, twoeréc, prawoe, Woą/fc (Wojciech), woejewoeda, znowu. 75) Pol. s' = pom. 0: »a (zima), zébnąc (ziębnąć), grozéc (grozić), grozi, grrosé (groź), zib (*ziąb, zimno), zôrkoe (ziarnko), zibovka (chuśtawka). 76) Pol. sr, sr = pom. se?r, sdf: zdrąbé (zręby, wióry), s^rec (*źrzeć, patrzeć), sdre-mca, zdfodło. 77) Odnośnie do nr. 14 zaznaczyć jeszcze należy, że język pomorski wykazuje samogłoskę e, e w wielu innych wypadkach, w których język polski jej nie posiada: péstri (stbułg. pkstryj, pstry), setmé (stbułg. sedmk, siedm), woesmé (stbułg. osmk, ośm), plévac (pluć), scévac (szczuć), ^cęcé (chcąc), rekącé (*rzekąc, mówiąc), stojące (stojąc) i t. p. 78) Jedną z cech charakterystycznych języka pomorskiego, wyodrębniającą go od innych języków słowiańskich, jest także to skupienie dźwiękowe, które oznaczamy typem *tart. Odpowiada mu w języku polskim *trot, w ruskich * torot, w innych słowiańskich *trat: skarńa (skroń), barda (broda), bardovka (brodawka), gard, garda {gród), woegard (ogród), zôgarda (sąsiek), vqgarda (miedza), Stargard, Starogard, Starogord, Bjëłgard, Garno (*Gardna, wieś w powiecie słupskim), garnsći, gardensći (przymiotnik do Garno), Garc (* Gar dc, Grodziec), varna (wrona), sarka (sroka), varbel (wróbel), Yarblénô (*Wróblinia, wieś w powiecie puckim), (karm, pasza), Xarst, #arL (chróst), zvarcéc (zwrócić, przewrócić), prevarcéc, borna (brona) , karno (stado, grono). To *tart utrzymało się tylko szczątkowo w gwarach pomorskich, w dawniejszej jednak epoce rozwoju języka stanowiło ono bezwątpienia powszechne prawidło fonetyczne na całem Pomorzu. Świadczy o tem nie tylko mowa Połabian, ale nadto cały szereg nazw geograficznych od dolnej Wisły po dolną Łabę jak np. Darzéno (Darsin), tudzież imion osób, jak Yarcéslôv (Wrocław, czes. Vratislav, w źródłach: Wartizlaus, Vuartizlaus i t. p.), Barnim (Bronim), Barńisłov (Bronisław), Dargoemésł (Drogomysł, w źródłach: Dargomezle) i t. d. XXXVII VI.. Stanowisko języka pomorskiego w gronie języków słowiańskich. O stosunku kaszubszczyzny do języka polskiego pisano już dosyć wiele. Jak to jednak często bywa, do roztrząsania i rozstrzygania zagadnień tego rodzaju biorą się w pierwszym rzędzie ludzie, nie posiadający odpowiedniego przygotowania naukowego, ludzie, nie tylko z umiejętnością slawistyczną nieobeznani, ale częstokroć niemający nawet jasnego pojęcia o stosunkach pokrewieństwa między poszczególnymi językami słowiańskimi, niezdający sobie nieraz sprawy dokładnej ze znaczenia terminów naukowych, którymi w swych określeniach się posługują. Ileż to razy zdarzyło nam się czytać, że język kaszubski jest »zepsutą polszczyzną, zeszpeconą naleciałościami niemieckiemi« albo^»mowa Kaszubówr niczem innem nie jest, jak tylko słabym odcieniem dyalektu mazowieckiego«, o którym autor niemiał oczywiście najmniejszego wyobrażenia. Im płytszym zaś sąd, tem autor jego bywa pewniejszym siebie, co samo Przez się nie szkodziłoby jeszcze nikomu; niestety jednak, zapatrywania tego pokroju językoznawców przechodzą nie tylko na własność bezkrytycznej opinii publicznej, ale co gorsza, Przedostają się nawet do dzieł poważniejszych i żyją potem kosztem prawdy przez długie lata. Tymczasem prawdziwa nauka nie wypowiedziała jeszcze stanowczego zdania w tej sprawie, a n*e wypowiedziała go dlatego, że Kaszubami zajmowała się wogóle bardzo mało. Drukowanego materyału językowego, na którymby się z ufnością oprzeć i wnioski z niego snuć było można, jest nie wiele, nie każdy zaś z uczonych ma sposobność do przedsiębrania dłuższych 1 mozolnych studyów na miejscu, do czego trzeba też mieć i osobne zamiłowanie. Nic więc dziwnego, że o sprawie tak ważnej, jaką jest bezwątpienia stosunek mowy kaszubskiej do pol-skiej, panują dotąd jeszcze w świecie naukowym słowiańskim z jednej strony sprzeczne, z dru-§lej mylne zapatrywania. Postaramy się tutaj streścić z nich co ważniejsze. Celestyn Mrongovius był prawdopodobnie pierwszym, który zwrócił uwagę świata naukowego na język Kaszubów. »Die Kaschubische altpommersche Sprache, eine Schwester der Wendischen*, powiada on na str. 709. swego »Słownika niemiecko-polskiego« (Danzig, 1823.), pod Wendami rozumiejąc Połabian, których pomniki językowe były już wówczas znane i rozbierane. W słowach jego było jednak niewątpliwie więcej przeczucia prawdy, aniżeli wyniku badań i zastanowienia, ile że uczony pastor gdański, acz studya odnośne prowadzić mógł na miejscu, język Kaszubów znał w mierze niedostatecznej. Trochę światła na odrębności językowe Kaszubów rzuca następnie Preis w r. 1840. w swojem »Zdaniu sprawy« dla rosyjskiego ministerstwa oświaty. Wypracowanie to skromniutkie, nie wolne od błędów, a zakończone następującym poglądem: »Dy alek t kaszubski, tak jak dyalekt Słowian nadbałtyckich (t. j. Połabian), należy bezsprzecznie do języka polskiego. Ale różnice (poprzód przez autora naprowadzone) każą się domyślać, że plemiona Lachów z trudnością rozumiały Słowian nadbałtyckich. Dziś nawet Kaszubi źle rozumieją Polaków*. Na żywsze zajęcie się Kaszubami wpłynęło jednak dopiero pojawienie się na arenie literackiej młodego podówczas lekarza, dra Floryana Cenóvy. Było to około roku 1850., w Parę lat p0 pamiętnym roku 184-8., w którego wypadkach gorący Pomorczyk żywy wziął udział. Dało to oczywiście wiele do myślenia, że znalazł się ktoś, co uznał za stosowne i potrzebne pisać po kaszubsku a w dodatku wystąpił odrazu z programem odrębności narodowej XXXVIII Kaszubów. Idea ta niewielu wprawdzie zyskała zwolenników, sam bowiem autor szkodził jej bardzo wiele, zadzierając z duchowieństwem i czyniąc sobie wrogów naokół. Myśli, wypowiedziane przez Cenovę, wywalały jednak znaczniejszy ferment w dotychczasowych zapatrywaniach. Zaczęto mówić o »kwestyi kaszubskiej«, w ślad za czem świat naukowy zwrócił znowu uwagę na ten zapadły kąt słowiański. W roku 1856. wybrał się na Kaszuby znany slawista rosyjski A. Hilferding i zwiedził je w towarzystwie Cenovy> głównie atoli zajął się krainą Słowieńców i Kabatków. Owocem jego studyów była książka p. t. »Ostatki Sławian na jużnom bjeregu bałtijskavo morja« (Petersburg, 1862.), przejęta najgorętszą sympatyą dla tych niedobitków pomorskich. Zapatrywania Hilferdinga na stanowisko języka kaszubskiego streścić się dadzą w słowach następujących: »Język polski i język Słowian nadbałtyckich stanowiły jednę wspólną gałąź mowy słowiańskiej, którą można nazwać lechicką (laśskoju). Gałąź ta rozdzieliła się na dwa narzecza: polskie i pomorskie (pribałtijskoje), jak np. gałąź ruska rozdzieliła się na narzecze wielkoruskie i małoruskie. Język Kaszubów i Słowieńców jest ostatnią żywą pozostałością narzecza pomorskiego, którego obszar w średnich wiekach rozciągał się aż poza Łabę. Mowa dzisiejszych Kaszubów z powodu bezpośredniego sąsiedztwa z Polakami nie przedstawia jednak czystego typu mowy pomorskiej«. (Ost. Słav. str. 80—82.). Jeżeli się nie mylę, pierwszy Hilferding wzbogacił terminologię językoznawczą nazwą »lechicki«, że jednak nie uważał jej za równoznaczną z wyrazem »polski«, widać to z całego przedstawienia rzeczy. Mimo to znaczenie tego terminu wypaczył później Schleicher, autor pomnikowej , acz nie wolnej od błędnych zapatrywań i innych usterek gramatyki języka połab-skiego. Zaznacza on wprawdzie, że opiera się tylko na zdaniu Hilferdinga, a jednak wypowiada zdanie znacznie od niego odmienne: »Das polabische bildet mit dem noch lebenden kaschubi-schen ein ganzes, das dem polnischen im engeren sinne coordiniert zur seite steht, so dass beide von einer gemeinsamen grundsprache ab stammen, fur welche Hilferding den namen Lechisch vor schlagt. Wir können demnach das polnische oder lechische Sprachgebiet in westlechisch (polabisch und kaschubisch) und ostlechisch (polnisch im engeren sinne) scheiden«. (Aug. Schleicher. Laut und Formenlere der polabischen Sprache. Petersburg, 1871., str. 15.). Jak widzimy, Schleicher przejął od Hilferdinga sam tylko wyraz »lechicki«, ale podsunął ma inne znaczenie. Podczas gdy Hilferding pod familią lechicką rozumiał język polski i pomorski, u Schleichera »lechicki« i »polski« są już terminami równoznacznymi. W tym też duchu dzieli Schleicher grupę narzeczy opolskich czyli lechickich« na gałąź wschodnią (polską w ściślejszym znaczeniu) i zachodnią (połabsko-kaszubską). Już jednak o dwie stronice dalej pożałował uczony slawista nawet tej nieznacznej, »zachodnio-lechickiej« odrębności narzeczu kaszubskiemu. »Cała Słowiańszczyzna zachodnia — powiada na str. 17. wspomnianego dzieła — rozpada się na dwie wielkie familie: 1) lechicką (polską) czyli połnocną z samogłoskami nosowemi, 2) czeską (czesko-serbską) albo południową bez nosó^^j. Familia lechicką dzieli się na wscho-dnio-lechicką (polską) i zachodnio-lechicką (połabską), między któremi kaszubszczyzna a pod niektórymi względami także narzecza zachodnio-polskie zdają się stanowić pewne przejście. Familia czeska dzieli się w podobny sposób na wschodnio - czeską (czeską i słowacką) i za-chodnio-czeską (serbską )«. Z pomiędzy uczonych polskich częścią zapatrywania Hilferdinga, częścią Schleichera, podzielają w mniejszym lub większym stopniu Baudouin de Gourtenay i Lucyan Malinowski, którzy zresztą narzeczami pomorskiemi zajmowali się tylko przygodnie. »Połabskoje XXXIX airjQ3je niclioditsja boleje iii mjeńije w lakom otnoseńiji k polskomu, w kakom slovjenskoje (słovackoje) k ceśsko-moravskomu«. (Baud. de Gourt. O drjevńe-polskom jazykje. Lejpcig, 1870. Położeńija. Str. II. 20.). »Als den Ueberrest der polabischen Stamme kann man wohl die noch jetzt existirenden Kaschuben ansehen. Jetzt sind die Kaschuben in ihrer Sprache ihren unmittelbaren slawischen Nachbarrn, den Polen, so ahnlich, dass man ihre Mundart fiir eine der polnischen Mundarten gewöhnlich ansieht«. (Baud. de Gourt. Uebersicht der slawischen Sprachenwelt. Leipzig, 1884., str. 7—8.). »Mowa Kaszubów — powiada zaś prof. Luc. Malinowski — jest jedynem, dziś jeszcze zyjącem, z wielu narzeczy bałtyckich czyli pomorskich, stanowiących przejściowe ogniwa od narzeczy polskich do połabskich. A jakkolwiek wskutek położenia geograficznego i wpływów historycznych język kaszubski więcej od innych narzeczy połabskich zbliża się do polskiego, to zawsze bardzo wiele znamion (dość tu wspomnieć o pierwotnym akcencie) zapewnia mu charakter zachodiiio-lechicki«. (Biblioteka warsz. 1875., str. 141—146., Recenzya »Fonetiki ka-śebskavo jazyka« Stremlera). Wszystkie przytoczone wyżej zdania zgodne są w jednym punkcie, mianowicie, że pomiędzy językiem kaszubskim a połabskim istnieje pewne pokrewieństwo; stosunek języka kaszubskiego do polskiego bywa natomiast rozmaicie formułowanym i objaśnianym. Jedynie Hil-ferding wyznacza mowie Kaszubów i Słowieńców odrębne od języka polskiego stanowisko, nadmienia tylko, że mowa ta w dzisiejszej swej postaci nie przedstawia czystego typu pomorskiego. Najbliżej uczonego rosyjskiego stoi niewątpliwie prof. Luc. Malinowski, który w rozprawie, P°wyż zacytowanej, przejmuje wprawdzie klasyfikacyę języków zachodnio - słowiańskich Schlei-ehera, zastrzega się jednak najwyraźniej przeciwko »dość upowszechnionemu mniemaniu, jakoby mowa kaszubska była poprostu narzeczem, odmianą języka polskiego*. Wręcz przeciwne stanowisko zajmują A. A. Kryński, śp. L. Biskupski i ks. Pobłocki. Pierwszy w dysertacyi swojej p, t. »0 nosovych zmikach v slovjańskich ja-zykachmianowicie w rozdziale „O nosowych zvlikach kasubskoj rjeci9 kak narjecija pol-$kavo jazyka", dochodzi do wrniosku, że »mowie Kaszubów nie można nadawać nazwy języka Wrębnego, lecz tylko — narzecza języka polskiego«. Dwaj inni są autorami »Słowników kaszubskich^ o których będzie mowa w rozdziale następnym. Obadwaj zaś — mimo, iż polemizowali z sobą w innych kwestyach, dotyczących kaszubszczyzny — zgadzają się z sobą w tem, ze mowa kaszubska jest również tylko narzeczem polskiem. Ks. Pobłocki nazywa ją nawet raz *P°drzeczem polskiem« (Słow. kasz. str. IX.), to znów »starożytnym językiem polskim« (tamże str. XXII.). O połabszczyźnie L. Biskupski utrzymuje, że jest »eine altpolnische Mundart« (Beitr. zur slav. Dialekt., str. 63.). Cytowanie innych autorów wydaje nam się zbytecznem, ile że poglądy ioh nie wiele odbiegają od powyżej przytoczonych. Przystępuję natomiast do wypowiedzenia własnych w tej rnateryi zapatrywań, formułując je w następujących sześciu punktach: 1) Mowa Kaszubów i Słowieńców nie jest bynajmniej narzeczem polskiem, ale odrębnym językiem słowiańskim. W poprzednim rozdziale przeprowadziliśmy częściowe porównanie języka pomorskiego 2 polskim, mianowicie jednej gwary pomorskiej z językiem polskim książkowym, przyczem nwzględniliśmy właściwości także gwar polskich ludowych. Porównaniem tem objęliśmy jeden zaledwie dział gramatyki — fonetykę, a jednak rezultatem jego było wykazanie około stu właściwości środkowych gwar kaszubskich, wyodrębniających je od języka polskiego. Wykaz ten możnaby bez trudu powiększyć w dwój- i trójnasób, wydało nam się to jednak zbytecznem, XL sądzimy bowiem, że połowa zanotowanych przez nas różnic byłaby zupełnie wystarczającą do wypowiedzenia sądu naszego o języku kaszubskim. Dość było wspomnieć, że język ten posiada drugie tyle samogłosek, co język polski, a wogóle więcej, niż którykolwiek inny język słowiański; że ogólno-słowiańskie samogłoski i, y, u przechodzą w nich w e, e, z czem jedynie w mowie Połabian spotkać się można; że rozwój nazalizmu doszedł w nich do rozmiarów, właściwych chyba tylko językowi francuskiemu; że gwary pomorskie posiadają nieznane innym językom słowiańskim prawo w fleksyi słów — możemy je nazwać wzdłużaniem lub potęgowaniem się samogłosek; wystarczyło wskazać na takie fakty językowe, jak np. że polskim spółgłoskom ś, 0, ć, dé odpowiadają w gwarach pomorskich s, s, c, dz\ że polskie i ogólno-słowiańskie &, g przed samogłoskami pierwotnie twardemi miękczą się w ć, dé, co znowuż odnaleść możnatylko w mowie Połabian — wystarczyłoby, powiadam, wymienić kilkanaście takich różnic zasadniczych, aby już zdecydować się na postawienie tezy o odrębności mowy Kaszubów i Słowieńców, jeżeli znacznie mniejszy szereg właściwości językowych bywa uważany za dostatecznydo wyodrębnienia języka słowackiego od czeskiego a małoruskiego lub białoruskiego od rosyjskiego. Dodajmy do wykazanych przez nas w rozdziale poprzednim odrębności fonetycznych długość i krótkość samogłosek, obcą i językowi polskiemu książkowemu i wszystkim gwarom polskim ludowym; dodajmy zgoła odmienne zasady akcentuacyi, polegające w przeważnej części gwar pomorskich na akcencie ruchomym, którego niezna żadne z narzeczy polskich, a posiadał go język połabski; doliczmy wreszcie równie znaczny, jak w głosowni, poczet odrębnych właściwości w zakresie odmienni i, składni, nawet w dziedzinie sło-wotwórstwa — a przyjdziemy do przekonania, że języka Kaszubów i Słowieńców, w dzisiejszej nawet jego postaci, a więc mimo długowTiekowego i ciągle jeszcze trwającego oddziaływania języka polskiego, żadną miarą nie można zaliczać do narzeczy polskich, ale wyznaczyć mu należy samoistne w gronie języków słowiańskich stanowisko. Pogląd nasz na tę sprawę najbliższym jest zapatrywaniu Hilferdinga, nie wiele też odbiega od zdań, wypowiedzianych przez Baud. de Courtenay i Lucyana Malinowskiego, a zwłaszcza ostatniego. Jeżeli zaś z sądów tych uczonych przebija pewna chwiejność, to powodem tejże jest niewątpliwie brak substratu językowego, z konieczną w takich razach sumiennością i dro-biazgowością spisanego i pod względem fonetycznym należycie objaśnionego, któryby i bez przedsiębrania badań na miejscu umożliwił nauce wypowiedzenie zdania stanowczego. Materyału takiego nie dostarczył bowiem ani Hilferding, który przybywszy na Pomorze, mowę Kaszubów i Słowieńców znać mógł jedynie z niedokładnych próbek, ogłoszonych przez Cenovę w Petersburgu, tudzież z paru pierwszych jego książeczek, skutkiem czego też wielu właściwości gwar pomorskich nie zdołał ani pochwycić ani oddać należycie. Grafika jego pozostawia także wiele do życzenia a cała wysokiej zresztą wartości książka przepełnioną jest błędami drukarskimi. Na pół polskie utwory poetyckie Derdowskiego nie mogą również stanowić przedmiotu badań lingwistycznych. Same zaś słowniki, ogłoszone w ostatnich czasach, choćby były najlepsze, nie obejmując jednak przykładów mowy, nie wystarczą także do poznania języka — cóż dopiero powiedzieć, jeżeli prace te zacierają w dodatku bardzo wiele właściwości fonetycznych. Jedyne, najczystsze względnie źródło do poznania mowy dzisiejszych Pomorzan, a przynajmniej jednej ich gwary, stanowią nieliczne książeczki śp. dra Floryana Cenovy, który pisał w narzeczu wioski swojej rodzinnej, Sławoszyna w powiecie puckim. Narzecze to nazwałem żarnowskiem, gdyż z małemi odmianami mówią niem na całej Żarnowiźnie, to jest w okolicy Żarnowca, wsi kościelnej, w której znajdowała się niegdyś siedziba słynnego opactwa. Nieliczne XLI stosunkowo w pracach Cenôyy nowotwory językowe i polonizmy z łatwością wyszukać i oddzielić się dadzą, stroną ujemną publikacyj tego pisarza jest natomiast brak grafiki odpowiedniej i należytego określenia dźwięków, choć zarówno jedno, jak i drugie leżało mu wielce na sercu. Obracając się na terenie tak niepewnym, nauka musiała się gubić w domysłach albo nawet schodzić na wręcz fałszywe tory. Nie wątpię przecież, że po rozejrzeniu się w dokładniejszym materyale językowym zapatrywania dotychczasowe na stanowisko kaszubszczyzny ulegną co najmniej znacznej modyfikacyi, że nawet ci — mówię tu o ludziach nauki — którzy w dobrej wierze na podstawie mylnych danych wysnuwali mylne wnioski, zmienią swe zdanie odpowiednio. Boć jeżeli pracownik tak sumienny, jak autor .»Samogłosek nosowych w językach słowiańskich*, utrzymuje, że język Kaszubów jest tylko narzeczem polskiem, to aż nadto z całej jego argumentacyi jest widocznem, iż do twierdzenia tego popchnęła go tylko niedostateczna znajomość gwar pomorskich, za co winić należy nie jego. ale chyba te źródła, w których szukał oparcia i poparcia. Nie jest tedy język kaszubski ani narzeczem polskiem, jak mniemał śp. Biskupski, który zresztą pomimo, iż tak długo przebywał na Kaszubach, język ten znał powierzchownie tylko, materyał zaś książkowy opracowywał z bezgraniczną lekkomyślnością i niedbalstwem, czego złożył tysiączne dowody. Nie jest też język kaszubski »podrzeczem polskiem«, jak znowu sądzi ks. Pobłocki, któremu wystarcza argument, że »Kaszuba Polaka a Polak Kaszubę rozumie, jako też, że nie na innej, jak na polskiej modlimy się książce, nie innych, jak polskich, słuchamy kazań«. Nie jest wreszcie język kaszubski »starożytnym językiem polskim<', jak ten sam ks. Pobłocki utrzymuje na innem miejscu, bo starożytnego języka polskiego nie znamy wcale, urywki zaś jego z średnich wieków nie wskazują bynajmniej na jakieś bliższe z dzisiejszą pomorszczyzną pokrewieństwo. Twierdzenie, że »Kaszuba Polaka a Polak Kaszubę rozumie« i t. d., nie przedstawia właściwie tematu do dyskusyi ze stanowiska lingwistycznego. Argument taki niczego jeszcze innego' nie dowodzi, jak chyba rozpowszechnionej znajomości języka polskiego na Kaszubach, czem zresztą pochwalić się może dziś i język niemiecki w pewnej mierze. Muszę jednak sprostować zapatrywanie ks. Pobłockiego i pod tym względem. Kaszubi rozumieją istotnie język polski, ale składały się na to i składają jeszcze ciągle okoliczności różne, te same okoliczności, które sprawiły, że i Rusin Polaka rozumie dobrze. A jednak któżby się odważył utrzymywać, że język ruski jest narzeczem polskiem? Język polski był przez kilka wieków organem życia publicznego na Kaszubach a do dziśdnia jest językiem kościelnym, językiem kazań i książek do nabożeństwa. Podobną funkcyą spełniała przez długie lata czeszczyzna nie tylko na Słowac-czyźnie, ale i na Szląsku polskim, ba nawet w całej Polsce w pierwszych wiekach po zaprowadzeniu chrześciaństwa. Dziś jeszcze wielu Polaków szląskich modli się z książek czeskich, co w księstwie Cieszyńskiem nie należy wcale do rzadkości, nikomu przecież przez myśl nie przyjdzie identyfikać ich z Czechami, bo sam fakt, że Szlązacy modlą się po czesku, jest tylko wypływem stosunków dziejowych, mianowicie długo wiekowego panowania Czechów na Szląsku, preponderacyi kultury czeskiej w tamtych stronach, obecnie zaś jest tylko wynikiem i objawem prostego przyzwyczajenia. Podobnie rzecz się ma z Kaszubami, z tym na ich korzyść dodatkiem, ze Szlązacy mają tysiące modlitewników polskich do wyboru, Kaszubi zaś kaszubskich książek do modlenia nie mają wcale. Z jakichże tedy książek mają się modlić, jeśli nie z polskich? Nie nazywają się też Kaszubi nigdy Polakami, chyba pod wpływem czynników politycz-nych, ani mowy swojej polską, ale zawsze tylko kaszubską. Cała zaś znajomość języka polskiego polega u nich na tem, że go rozumieją — oczywiście w zakresie bardzo skromnym — i że Słownik jęz. pomorsk. VII LXII modlą się po polsku, z kaszubska wymawiając każdy wyraz polski, jak to nie raz i nie tysiąc razy miałem sposobność skonstatować. Nieliczne tylko wyjątki zdołały sobie przyswoić język polski do tyla, że się mogą nim w rozmowie posługiwać, nigdy zaś Kaszubi inaczej między sobą nie rozmawiają, jak tylko po kaszubsku. Drugiej części twierdzenia ks. Pobłockiego, mianowicie, że »Polak Kaszubę rozumie«, pozwolę sobie wręcz zaprzeczyć. Słowa te mogą się odnosić jedynie chyba do Polaków, zrodzonych lub wychowanych na Kaszubach, ale to samo możnaby też powiedzieć i o Polakach, mieszkających na Rusi. Polak z dalszych stron nie tak łatwo jednak zrozumie Kaszubę, a najlepiej doświadczyłem tego na sobie, gdym po raz pierwszy przybył na Pomorze, choć uzbroiłem się wpierw w całą, dostępną mi wówczas teoretyczną znajomość mowy kaszubskiej. Otóż wiadomości moje okazały się w praktyce nie wystarczaj ącemi, zwłaszcza gdym opuścił tery tory um Kaszub południowych, dążąc ku Kaszubom północnym. Zaznaczyć też muszę, że łatwiej przychodzi rozumieć Kaszubów wtedy, gdy rozmawiają z Polakami, mówiącymi do nich po polsku, niż gdy Kaszubi mówią między sobą po kaszubsku. Rzecz ta nie wymaga bliższego objaśnienia, podobnie bowiem, jak Rusini, tak też i Kaszubi, w rozmowie z Polakami naginają nieraz mowę swoją do polskiej t. j. starają, się »polaszyć», aby ich lepiej rozumiano. Niejeden Kaszuba czyni to zresztą bardzo niezdarnie, mówiąc np. są lub sę zamiast sie, a naodwrót siobie zamiast sobie, co przy zachowaniu innych właściwości języka kaszubskiego bodaj czy przyczynia się do lepszego zrozumienia interlokutora. Wogóle o typowych, bezpośrednio z polskiemi nie stykających się gwarach pomorskich można powiedzieć, że same już właściwości ich fonetyczne czyli tak zwana w języku potocznym »wymowa* czyni je dla ucha polskiego obcemi, a ks. Pobłocki, który sam jest Kaszubą, nie może być w tej mierze sędzią kompetentnym. Przeciwko odrębności języka pomorskiego fwytaczają gdzieniektórzy ten jeszcze argumenty że po odtrąceniu wyrazów, wziętych żywcem z języka niemieckiego, Kaszubi posiadają bardzo mały zasób słów odrębnych, nieobjętych słownikami polskimi. Równie i ten argument nie jest naukowym, gdyż nie leksykon, ale budowa języka rozstrzyga o jego pokrewieństwie i przynależności. Musimy jednak odeprzeć i ten zarzut. Że przeciwnicy się mylą, najlepszym dowodem słowniki Cenovy, Hilferdinga i ks. Pobłockiego, przyczem i w naszym zbiorze, choć nie było jego zadaniem zebranie wyrazów, specyficznie kaszubskich, znajdą się jeszcze setki słów, poprzednim słownikarzom nieznanych. A jest to przecież dopiero część pierwsza naszej pracy, obejmująca słowozbiór, w przeważnej części wspólny z mową polską. Nie trzeba też zapominać, że jeżeli w sąsiednich Kaszubom gwarach ludowych, np. w kociewskiej, malborskiej, borowiac-ldej, krajniackiej i t. d. trafiają się te same lub podobne kaszubskim wyrazy, to przyczyną tego jest okoliczność, iż lud tych okolic jest albo w zupełności albo co najmniej w znacznej części pochodzenia pomorskiego. 2) Mowa Kaszubów i Słowieńców tudzież mowa Połabian są narzeczami jednego i tego samego języka. Pod tym względem niema prawie żadnej różnicy w zapatrywaniach zarówno naszych, jak i obcych lingwistów. Byłoby natomiast pożądanem, aby wyniki badań językowych uwzględniane były także w pracach historyograficznyeh. 3) Grupę narzeczy, reprezentowanych przez mowę Połabian, Słowień-ców i Kaszubów, nazwać należy pomorską. Przemawia za tem przedewszystkiem wzgląd na dawną, historyczną nazwę ludów wymienionych, które znane były pod ogólną nazwą Pomorzan. Termin »baltycki« lub nadbałtycki* wydaje nam się mniej odpowiednim, raz, że jest obcym, powtóre, iż wyraża pojęcie XLIII ściśle geograficzne, podczas gdy przymiotnik »pomorski«, podobnie jak »polski«, mieści w sobie pojęcie zarówno topograficzne, jak i etnograficzne. Ponieważ zaś mowa Kaszubów i Słowieńców jest dziś jedyną żyjącą pozostałością języka dawnych Pomorzan, przeto też i nazywanie jej pomorską znajduje w fakcie tym zupełne uzasadnienie, przez co jednakowoż bynajmniej jeszcze nie chcę powiedzieć, iżby nazwy »Kaszuba«, »kaszubski« były nieodpowiedniemi lub zbytecznemi. Jako analogia, niech tu posłużą nazwy narodowe »Serb« i »Łużyczanin«. 4) Język pomorski t. j. grupa narzeczy pomorskich należy do familii języków zachodnio-słowiańskich. 5) Familia języków zachodnio-słowiańskich dzieli się na cztery grupy: a) czesko-słowacką (morawską), b) serbską (łużycko-serbską, c) polską, d) pomorską. Dotychczasowy, przez Schleichera sformułowany podział zachodnio-słowiańskiej familii językowej na dwie gałęzi, czeską i lechicką, wydaje nam się wręcz nieodpowiednim, choćbyśmy do klasyfikacyi tej przywiązywali znaczenie tylko naukowego, czysto teoretycznego uogólnienia. Jeżeli bowiem według Schleichera momentem decydującym przy podziale języków zachodnio-słowiańskich ma być okoliczność, że jedne z nich posiadają samogłoski nosowe, a drugie nie, natenczas z równem prawem możnaby przyjąć inne kryteryum tego rodzaju, jak np. zastąpienie z. półsamogłosek samogłoskami pełnemi w jeżyku polskim i czeskim, a odrzucenie ich w ka-szubszczyźnie i serbszczyźnie, jak wskażą następujące przykłady: 1) pol. kupiec, czes. kupec, kasz. kupc, serb. kupc, 2) pol. samiec, czes. samec, kasz. same, serb. same, 3) pol. świadek\ czes. svedek, kasz. svjodk, serb. svjedk, 4) pol. synek, czes. synek, kasz. synk, serb. synk.. Na tej podstawie moglibyśmy języki zachodnio - słowiańskie podzielić również na dwie tylko gałęzi: 1) polsko-czeską i 2) serbsko-pomorską. Miękczenie t na c', d na dé, jest znowu właściwością tylko gwar polskich i serbskich. Najzabawniejsza kombinacya wypadłaby wtedy, gdybyśmy chcieli utworzyć osobną grupę językową, złączoną węzłem t. z. »mazurzenia«. Otrzymalibyśmy wtedy familię polsko-dolnołużycko-połabską, w której c, s, z wymienone zostały na c5 s, 0, ale w grupie tej, którą, idąc utartym torem, moglibyśmy także nazwać »lechicką«, nie pomieściłby się nie tylko język górno-łużycki, nie tylko kaszubski, ale nawet język polski literacki! Powyższe demonstracye na przykładach są, zdaje nam się, aż nadto wystarczające nie tylko do odrzucenia Schleicherowskiego podziału języków zachodnio-słowiańskich na podstawie istnienia lnb nieistnienia w nich samogłosek nosowych, ale wogóle do zarzucenia tego rodzaju nietody klasyfikacyjnej, polegającej na sprzęganiu języków poszczególnych na zasadzie nielicznych tożsamości lub analogii. Fakt, że samogłoski nosowe utrzymały się w gwarach polskich i pomorskich nie dowTodzi jeszcze sam przez się bliskiego ich pokrewieństwa, bo w takim razie należałoby zaliczyć do tej grupy także i język starobułgarski. Ta ostatnia okoliczność świadczy owszem, że pewne zjawiska językowe powstają lub — jak w tym wypadku — utrzymują się niekoniecznie na sąsiadujących z sobą terenach. Zanotuję tu tylko tożsamość niektórych dźwięków w gwarach pomorskich i języku rezyańskim. Ażeby orzec o wzajemnym do siebie stosunku pewnych języków, nie wystarczy wskazać na jeden lub kilka punktów stycznych, ale należy zestawić albo cały szereg właściwości, językom tym wspólnych, albo również cały szereg różnic, dzielących je od siebie. W każdym razie s^dzę, że należy zachować większą oględność w tworzeniu grup językowych, a zwłaszcza w nadawaniu im nazw takich, jak »czeska«, w której mieszczą się już nie tylko Słowacy, ale i Serbowie łużyccy, albo »lechicka«, obejmująca nawet Słowian załabskich. Ani Polacy ani XLIV Czesi nic na tem nie zyskują, a traci nauka na jasnem przedstawieniu rzeczy, boć nazwanie np. Serbów łużyckich »gałęzią zachodnio-czeską« (termin Schleichera) służy chyba do zaciemnienia a nie do objaśnienia przedmiotu. 6) Język pomorski zajmuje stanowisko pośrednie między językiem polskim a grupą narzeczy serbskich. Gwary pomorskie posiadają pewne właściwości językowe, wspólne tylko z gwarami pol-skiemi, inne zaś, wspólne wyłącznie z narzeczami łużyckiemi. Podobnie ma się rzecz i z gwarami polskiemi, które posiadają wiele znamion, właściwych jedynie narzeczom serbskim, a obcych gwarom pomorskim. Język pomorski stoi tedy w pośrodku między językiem polskim a grupą serbską, ta ostatnia w pośrodku między grupą polską a pomorską, polska między serbską a pomorską. Podobnie zajmuje grupa czeska miejsce środkowe między serbską a polską i t. d. Rzecz oczywista, iż nasze stanowisko w tej sprawie i metoda Schleichera wykluczają się wzajemnie. Z konieczności wypada nam jeszcze zwrócić się z kilkoma słowy do tych ludzi, którzy tez naukowych nie umieją czy nie chcą odróżnić od zapatrywań politycznych. Muszę mianowicie uspokoić obawy, jakoby stwierdzenie przez naukę odrębności mowy Kaszubów pociągnąć miało za sobą jakąś szkodę dla żywiołu polskiego. Przypuszczenie to jest zgoła nieuzasadnione, choćby tylko z tej racyi, że zakres użycia języka polskiego na Kaszubach ograniczony został w życiu społecznem wyłącznie do kościoła. A gdy już raz (w r. 1843.) pojawiły się dążności, mające na celu usunięcie mowy polskiej z kościołów kaszubskich a zastąpienie jej — bynajmniej nie kaszubską, ale — niemiecką, przeto też Kaszubi w swoim własnym interesie obstawać muszą za załatwianiem potrzeb ich religijnych w języku polskim, który bądź co bądź jest im przecież więcej zrozumiały, aniżeli niemiecki. Sądzę, iż stanowisko moje w tej sprawie zaznaczyłem dosyć jasno. Z drugiej jednak strony wystąpić muszę stanowczo przeciwko tym, którzy w fałszywie zrozumianym interesie żywiołu polskiego spychają język kaszubski do rzędu »gwary chłopskiej«, »zepsutej polszczyzny« i t. p. Nie potrzebuję chyba wyłuszczać szeroko, że z tej taktyki nierozsądnej żywioł polski nie odnosi żadnych zgoła korzyści, tracą zaś bardzo wiele sami Kaszubi, którzy już tu i owdzie zaczynają się wstydzić swej mowy ojczystej, a nie mając sposobności do wyuczenia się języka polskiego, wolą mówić po niemiecku, niż »skażoną« polszczyzną. Lingua non habet osorem nisi ignorantem... Zamiast tedy głoszenia zapatrywań, świadczących tylko o nieznajomości rzeczy, stokroć byłoby lepiej zabrać się do poznania tej pięknej mowy, która nie jest wcale jakimś tam żargonem sztucznym lub zepsutym, ale nawskroś oryginalnym, samorodnym indywidualizmem językowym, pełnym znamiennych zjawisk, godnym żywszego i serdeczniejszego, niż dotąd, traktowania. Byłoby też rzeczą nadzwyczaj pożądaną i pochwały godną, aby ci, co władają językiem kaszubskim w mierze dostatecznej, zechcieli próbować sił swoich na polu literatury i zapoznawać ogół polski z mową wielkich ongi Pomorzan. Nauka polska i wogóle nauka, jako taka, byłaby im za to bardzo wdzięczną a kaszubskich książeczek choćby dziesięć nie przyniesie jeszcze ani literaturze polskiej ani polskiemu społeczeństwu żadnej szkody ni ujmy. XLV YII. Przegląd prae z zakresu leksykografii pomorskiej. Ze wszystkich działów dyalektologi pomorskiej najwięcej stosunkowo prac wykazuje sło-wnikarstwo. Już Mrongovius zachęcał innych pracowników do zebrania idyotykonu pomorskiego, sam jednak niestety zdobył się na zanotowanie zaledwie kilkudziesięciu , mniej lub więcej przekręconych wyrazów. Nie wiele więcej, bo tylko dwieście kilkadziesiąt słówek, znajdujemy w »Zdaniu sprawy« Preisa. Dopiero Cenova zabrał się do ułożenia słownika kaszubskiego na większą skalę. Miał to być leksykon kaszubsko-niemiecki („Shvńićk kasebsko-słoninskjë e ńemjeckje moevé"), nie ujrzał on jednak światła dziennego, mimo iż przedpłata na niego ogłoszoną została przez księgarza gdańskiego T. Bertlinga. Go się stało z rękopisem, nie jest mi wiadomem. Część zebranego materyału ogłosił Cenova w tomie piątym „Materjatov do srcivńitjelnavo i objasńitjelnavo słovarja i grammatiki" p. t. „Sborńik osnovnych shv kasubskavo narjecija" (Petersburg, 1861., szpalta 257—272). Słowniczek ten obejmuje około 1200 wyrazów kaszubskich z tłumaczeniem ich rosyjskiem. Mamy tu wyrazy zarówno specyalnie kaszubskie, jak niemniej i takie (większa część), które posiada język polski lub rosyjski. Wstępu, objaśnienia graficznego lub jakiegokol-wiekbądź innego komentarza nie dodał wydawca wcale. Grafika tekstu kaszubskiego jest łaciń-sko-polska z małemi odmianami i dodatkami. Znak o' służy do wyrażenia dźwięku ce, nj — ńitp. Wyrazy poszczególne znajdują się pod literą, od której się zaczynają, poza tern jednak nie są wcale alfabetycznie ułożone. Zbiorek ten błędów rzeczowych i omyłek drukarskich obejmuje ilość nieprzebraną. Tłumaczenie rosyjskie jest często niedokładne a nawet fałszywe, że przytoczę tu tylko kilka przykładów: kasz. bjełszi, ros. bjeleje; k. bozi, r. bozij, k. b&zi, r. bosoj; kasz. gvjostka, ros. svjatoćnyje podarki; kasz. zot, ros. upotrebleńije; kasz. zgnilerna, ros. gńitost' i innych mnóstwo. O ile sądzę, Cenova przesłał swój zbiorek Akademii nauk w Petersburgu, jako słownik kaszubsko-niemiecki, który też dopiero w Petersburgu przerobić musiano na kaszubsko-rosyjski. Wnoszę to właśnie z fałszywego określenia znaczeń wTyrazów poszczególnych, przedewszystkiem zaś z zabawnego przetłumaczenia wyrazu „sizenu, który w Sborniku Cenovy znaczy »monastyr« to jest klasztor. Przy wyrazie „sizeńu (a nie vsizenu) umieścił Cenova tłumaczenie niemieckie „Klafter". Ten, co przerabiał jego słownik na kaszubsko-rosyjski, zamiast „Klafter" odczytał „Kioster" i z całym spokojem ducha z kaszubskiego sążnia zrobił klasztor... W rok później (1862) pojawiły się ^Ostatki Słavjan« Hilferdinga. W książce tej obok części opisowej (str. 1—89) znajduje się także zbiór podań, powieści, pieśni i t. p. (str. 90— 151), wreszcie „Sobrańije stovinskich i kaszubskich słovil (str. 152—191). Słownik ten, obej-mujący około 1800 wyrazów, jest w przeważnej części zestawieniem materyału, znajdującego się w »Sprawozdaniu« Preisa i »Sborniku« Cenovy. Ponadto czerpał jeszcze Hilferding z nie-drukowanych zbiorów Cenovy, przyczem i sam zebrał trochę wyrazów, głównie między Sło-wieńcami i Kabatkami. Podobnie jednak, jak zbiór podań i pieśni, tak również i słownik jego grzeszy brakiem dokładności i precyzyi w oddaniu dźwięków mowy pomorskiej, o ile też za opis stosunków narodościowych na Pomorzu nauka słowiańska nie przestanie być Hilferdingowi nigdy wdzięczną, o tyle z drugiej strony wytknąć mu musi z żalem pewną jakby obojętność na dokładne przedstawienie materyału językowego. XLVI Z małym »Słowniczkiem prowincyonalizmów kaszubskich» spotykamy się następnie w dodatku do poematu Hier. Derdowskiego »0 panu Czorlinscim« (Toruń, 1880., str. 135—138). W zbiorku tym znajdujemy około 230 wyrazów, specyalnie kaszubskich. Przykładów nie dodał • autor wcale, a wyrazy, podobnie, jak cały poemat, spisał w narzeczu południowo-kaszubskiem z zatarciem właściwości wymowy pomorskiej. Na jałowej, chwastami zarosłej niwie językoznawstwa pomorskiego ukazał się dopiero przed niedawnym czasem ważny przyczynek do poznania skarbu językowego Kaszubów. Mówię o »Słowniku kaszubskim z dodatkiem idyotyzmów chełmińskich i kociewskich«, ułożonym przez ks. Gustawa Pobłockiego (Chełmno, 1887, 8-, str. XXXVIII, i 160), o którym wspomnieliśmy już w rozdziale poprzednim. Właściwy słowozbiór poprzedził autor rozprawką p. t. »Uwagi gramatyczne czyli mowa kaszubska czym się różni od języka książkowego«. W uwagach tych znajduje się określenie niektórych dźwięków mowy kaszubskiej, rzecz »o zmianie czyli (sic) pochylaniu się samogłosek«, dalej »przemiana spółgłosek* i główne zasady akcentuacyi. Jak to widać odrazu, ks. P. nie jest obeznany z nowszemi zasadami traktowania zjawisk językowych, to też wiele doniosłych faktów pomija milczeniem, inne znów tłumaczy sobie niewłaściwie. Tak np. brak samogłoski w wyrazach, jak math, padole, objaśnia »elizyą wsuwki«, przemianę o w oe nazywa »pochylaniem się« i t. p. a wogóle wychodzi z założenia, iż »samogłoski a, o, e są z sobą, jak uczy gramatyka, najściślej spokrewnione i jedne w drugie często przechodzą, zwłaszcza na Kaszubach...« Z przyjemnością natomiast stwierdzamy, że część leksykalna pracy ks. Pobłockiego polega na dokładnej znajomości języka kaszubskiego, który jest jego mową ojczystą. Niedostatek metody umiejętnej i pewnego zasobu wiadomości z zakresu slawistyki, które do roztrząsania poruszonych przez niego zagadnień nieodzownie są potrzebne, wynagrodził on tą właśnie praktyczną znajomością języka, która pozwoliła mu zebrać około 1800 wyrazów czysto kaszubskich. A choć pod względem graficznym nagromadzony przezeń materyał językowy nie został jeszcze należycie przedstawiony, to jednakowoż nie uległ on także takiemu wykoszlawieniu, do jakich to barbarzyństw jesteśmy już przyzwyczajeni. Ks. Pobłocki trzyma się twardo obowiązującej w języku literackim grafiki polskiej i pozwolił sobie tylko na cztery odstępstwa: dźwięk ô oznacza za pomocą znaku a, krótkie e przez e, długie e przez e, po spółgłoskach syczących używa wreszcie znaku y, który u niego jest wykładnikiem dźwięku i. Do dalszego pójścia w tym kierunku zbrakło już albo ks. Pobłockiemu odwagi i ochoty albo też czcionek w drukarni. Temu ostatniemu przypuszczeniu zdaje się przeczyć okoliczność, iż ks. P. pisze ki, gi zamiast ć, | (kierznia = óerńa, dręgi = drąęi i t. d.), choć przecież każda drukarnia polska w litery ć, dé bywa dostatecznie zaopatrzoną. Tym sposobem zatarł autor jedne z najosobliwszych właściwości języka pomorskiego, która wyodrębnia go nie tylko od gwar polskich, ale wogóle od wszystkich języków słowiańskich. Również względy typograficzne nie mogły stanąć na przeszkodzie oddaniu dźwięku oe choćby przez oe, dźwięku w bodaj przez u i t. d. Półśrodków tych próbował zresztą ks. P. sam we wstępie do swego słownika. Co dotyczy samego słowozbioru, autor starał się zapisać te tylko wyrazy, które w pol-szczyźnie książkowej nie są w użyciu albo też są używane, ale w innem znaczeniu. W tym drugim wypadku należało jednak zawsze zamieścić także znaczenie pierwotne. Tak np. pod wyrazem »kwitnąc« autor podaje jedynie »pleśnieć«, a korzystający ze słownika pozostaje w wątpliwości, czy ten wyraz znaczy także »kwitnąć«, czy nie. I w naszym słowniku nie podano przy niektórych wyrazach wszystkich znaczeń, ale też jest to dopiero część pierwsza a w drugiej znajdzie się niejedno jeszcze uzupełnienie, podczas gdy słowozbiór ks. Pobłockiego XLVII stanowi zamkniętą dla siebie całość. Dodać w końcu musimy, że objaśnianie wyrazów poszczególnych przykładami, które w książce ks. Pobłockiego są bardzo rzadkie, jest nader pożądanem, ile że właściwego znaczenia dochodzi się nieraz dopiero ze związku słów w zdaniu. O poglądach autora »Słownika«, dotyczących stosunku kaszubszczyzny do języka polskiego, mówiliśmy na innem miejscu, tu wyrażamy tylko nadzieję, że — jak to już uczyniło wielu innych na tem polu pracowników — tak też i ks. Pobłocki zmodyfikuje swoje zapatrywania, które u niego bodaj czy nie były jedynie wypływem obaw, o których wspomnieliśmy przy końcu rozdziału poprzedniego. Najgoręcej go też zachęcamy nie tylko do dalszej pracy nad słownikiem pomorskim, ale i do wzbogacenia jakąniebądź książeczką ubożuchnej literatury kaszubskiej. Jak takie przyczynki językowe mile są przez dalszych badaczy języka witane, ksiądz Pobłocki, sam będąc Kaszubą, ani się może nawet nie domyśla. Najświeższą publikacyą na niwie leksykografii pomorskiej jest »Słownik kaszubski porównawczy «, który ogłosił śp. Leon Biskupski pod pseudonimem Aleksandra Berki (Warszawa, 1891., 8°, str. 196). Autor, mimo iż długi czas przebywał na Kaszubach, nie zbierał materyału językowego wprost z ust ludu — zebrał go przynajmniej nie wiele — ale, jak sam powiada w przedmowie, zestawił tylko »wyrazy kaszubskie, objęte słownikami resp. pracami Cenovy, Hilferdinga, Pobłockiego, Derdowskiego i Biskupskiego«. Zadanie tedy miał wielce ułatwione — zobaczmyż, jak się z niego wywiązał. Są ludzie, dla których jest obojętnem, czy napiszą »but« czy »bót«, »mąka« czy »monka«, ^yślę jednak, że od lingwisty mamy prawo wymagać, aby był wolnym od wszelkich pod tym względem wątpliwości. Pierwsza rzecz tymczasem, jaka niemile uderza czytelnika już przy po-bieżnem przejrzeniu pracy Berki, jest brak jakiejkolwiek zasady w graficznem przedstawieniu dźwięków języka pomorskiego. Autor zadowala się w zupełności grafiką polską, zamilczając tym sposobem istnienie kilkunastu odrębnych dźwięków pomorskich, jak g, e, é, é, öy ô, ce, tL, é, 4, w.y Ale nawet i tych nielicznych liter polskich nie wyzyskuje należycie. Pisze tedy przeszłosc, a ma to znaczyć po kaszubsku i presłosc (przeszłość) i pfésłosc (przyszłość) choć już przed nim i Hilferding i Cenova i ks. Pobłocki odróżniali e od e. Wogóle do wyrażenia czterech rozmaitych dźwięków e, e, ë, ë Berka używa stale jednego tylko znaku e. Z drugiej strony, jeden i ten sam dźwięk opisuje rozmaicie, nie siląc się zresztą zgoła na jakąkolwiek konsekwencyą. Tak np. celem wyrażenia dźwięku ô posługuje się raz znakiem a (maniak, czapk), to znów o (jopsc, grof, grop), to ou (dzoud), to wreszcie e (medek,. krewc) i t. p. Czasem niby dla większej dokładności podaje ten sam wyraz w kilku postaciach np. stew, staw, staw, stów — staw. Trudno wymiarkować, mają-li to być cztery sposoby wyrażenia tego samego dźwięku, który ja oznaczam przez o, ks. Pobłocki zaś przez a, czy też cztery sposoby wymawiania^ kaszubskiego, które jednak w rzeczywistości... nie istnieją. Nie-konsekwencyą posuwa Berka do tego stopnia, że nawet w jednym i tym samym wyrazie używa dwu różnych znaków obok siebie, pisząc np. stonid = stajnia, co ja wyrażam przez stońo, ks. Pobłocki zaś napisałby stcmia. Zabrałoby nam to za wiele czasu i miejsca, gdybyśmy chcieli w ten sposób zastanawiać się nad każdym dźwiękiem i jego oznaczeniem przez Berkę z osobna. Postępowanie autora wy-jaśnićby można okolicznością, że materyał czerpał z rozmaitych autorów, którzy używali grafik różnych. Dlaczegóż jednak — powtarzając zresztą liczne błędy, prac poprzednich — nie zadowalał się dosłownem cytowaniem, ale przeinaczał sposób pisania śp. Cenovy i ks. Pobłockiego, których grafikom to i owo zarzucić i wytknąć, ale konsekwencyi zgoła odmówić nie można? XLVIII Dodać jeszcze należy, że Berka nie uznał za stosowne udzielić czytelnikowi najskromniejszej nawet informacyi, jak odczytywać należy jego rozmaite sposoby pisania. Jakichże jednak informacyj udzielić mógł o języku kaszubskim ten, który języka tego sam nie znał dobrze a zasad jego fonetyzmu zaledwie się domyślał? Mniejsza już bowiem 0 grafikę, świadczącą tylko o obojętności autora na dokładność oznaczenia dźwięków, co przecież jest jednem z zasadniczych wymagań każdej pracy lingwistycznej. Gorsza rzecz, iż jaka grafika, taka też jest i kaszubszczyzna tego badacza mowy kaszubskiej. Każda karta pracy A. Berki dowodzi takiej nieznajomości gwar pomorskich, iż mimowoli rodzi się pytanie, dlaczego autor nie postarał się o dokładniejsze poznanie z przedmiotem, któremu poświęcił swoje studyum. Jużbo chyba nie znał języka kaszubskiego ten, co potrafił podsunąć Kaszubom takie wyrazy lub ich formy, jak gusa = gęś; guedac = gadać; gtachy, głochy = głuchy; kuszczew = wa-rzeszka; paljaca = laska; perzynk, pęrzylinka = odrobinka, trochę; porch = próg: pros-nanc = zaprosić; złoty = żółty; zdredzac se = rodzić się; zarzinanc = zagrać; wynia = woń; wuzki = wąski; wourman = furman; wietłd = gałęź, jd pylan = ja palę; wel-nanc = oczarować; jétrok = syn; kleknanc = klęknąć; łaszka, Ijaszka = laska i t. p. Są to wyrazy albo nie do poznania przekręcone, albo posiadające inne znaczenie, albo wreszcie, jak prosnanc, zgoła w języku pomorskim nie istniejące. Znacznie już lepszą jest cżęść porównawcza słownika, w której autor zestawia wryrazy kaszubskie z pokrewnymi wyrazami słowiańskimi lub, gdzie tego potrzeba, z obcymi. Dużo tu jednak balastu niepotrzebnego i zbytecznych objaśnień w rodzaju »baba, strbułg. baba, pol. baba, połab. baba« albo »bec, pol. być, połab. bejt, stbułg. byti« albo »caly, cały, calechny = cały, por. stbułg. celu, pol. cały« i t. p. Etymologia niezawsze bywa także trafną, są też myłki 1 nieścisłości, jak w całej pracy, choć dziwna rzecz, cytaty innojęzyczne są bezporównania dokładniejsze, niż sam tekst kaszubski. Uwagi. Autor wspomina w przedmowie, że książka niniejsza jest tylko częścią pierwszą całej pracy, której dalszy ciąg ukaże się później. Jakkolwiek tedy wyrazy »Część pierwsza« zostały na kartach tytułowych wypuszczone, łaskawy czytelnik raczy nie zapominać, iż ma tylko z początkiem, a nie z całością do czynienia. Wykaz omyłek drukarskich, których zestawieniem autor, chorym będąc w chwili wyjścia książki z pod prasy, zająć się nie mógł, dołączony zostanie do części drugiej. A. a, sp., a. Ńe vi%ël a gôdô (nie widział a gada). Baba są zagôda a svińa v krepé (baba się zagadała a świnia w kaszę). A ńe puda! (a nie pójdę!). A ćej ma do Gdônska %éla, béła ju noc (a gdyśmy wchodzili do Gdańska, była już noc). a ! wy kr z., a ! eh ! ach ! A, dosc mi ju tegoe! A puęeś! (a pójdziesz!). abecadło, -a, n., abecadło. Nas %topcok jes s abecadle ńe je fertix (nasz chłopiec jeszcze z abecadłem nie jest gotów). abecadłovy, przym., abecadłowy. Elamątôf cele ksązka abecadlovo. abé, sp., aby, ażeby, by. Moevjel ji, abé za ńim vjąci ńe %oe%éta (mówił jej, aby za nim więcej nie chodziła). Treba proséc ksąęa, abé poekropjel wumarłëgoe. Częściej używane są takie zwroty, jak np.: moevjel ji, woena ńimó za ńim vjąci x&%źc (dosłownie: mówił jej, ona niema za nim więcej chodzić). abé., przysŁ, choć, chociaż, przynajmniej. Bej mje abé kqsk x^a (daj mi bodaj kawałeczek chleba). aboe, sp., albo. %adé są moedlq aboe X&%<ł poe spraxciX (dziady się modlą albo chodzą po żebrach). Puda do dom aboe do koescola (pójdę do domu albo do kościoła). aboe — aboe, są., albo — albo. Aboe bjëło aboe como, ale recé ju rôz: jak (albo biało albo czarno, ale rzeknij już raz: jak). Aboe tak aboe sak (albo tak albo siak). Abramov ob. J a b r a m ô v. Abrôm, -a, m., Abraham. Ob. Jabrôm. Abromk, - a, m., zdrobn. od Abrôm, Abramko. Ob. Jabrômk. ac, przysł., a co? Ac to (a co to?). Adamov ob. Jadamov. adjé! wykrz., a dieu, z Bogiem, do widzenia, admińistracejo, -i, ż., administracya. Wu nas je léxô admińistracejo. Admińistracejo koescelnô. admińistracijny, przym., administracyjny. Védatće admińistracijne nasë vsé są barzo mele. Koesta admińistracijne. Słownik języka pomorskiego. administrator, - a, m., administrator. Woen je léxim admińistratorę. Svjąti Pjoter je ńeba admińistratorę. admińistratorka, - ći, z., administratorka. Ksązô admińistratorka (księża administratorka). admińistratorci, -kô, -ćë, przym., admi-nistratorski. Setmé dva%esce lat vébél na nym admińistratorćim wurąęe (dwadzieścia siedm lat przebył na owym administratorskim urzędzie). admińistrowac, -eją, -oveł, sŁ, administrować. Admińistrovel poe swoejëmu. Woeńi léxoe admińistreją. admiralsći, -ko, -ćë, przym., admiralski. V%el no są mądur admiralsći (wdział na siebie mundur admiralski). Spôda admiralsko (szpada admiralska). admireł, -ała, m., admirał. Adom, ob. Jadom. adresa, -é, z., adres. Na karcę béla vópi-sônô taka adresa (na liście wypisany był taki adres). adwoekacći, -kô, -ćë, przym., adwokacki. Twoeja moeva je déxt adwoekackô (twoja mowa jest czysto adwokacka). Fifé adwoekacćë (kruczki adwokackie). adwoekatovac, -eją, oveł, sŁ, być komu adwokatem, doradcą. Woeńi mu pré tim barzilkoe adwoekatovalé (oni mu w tej sprawie byli bardzo pomocni radą). Tak ji adwoekatoveł, jaz vsétka zbéla (tak jej adwokatował, aż wszystko straciła). adwoekôt, -a, m., adwokat. Xtezbé są tez Xcëł s adwoekotami spjerac! (Któżby się też chciał z adwokatami kłócić!). Agust, -a, m. im. wŁ, August. Agustina, -é, z. i. wŁ, Augusta. Agustinka, -ći, z., zdrobn. od Agustina. Agustk, -a, m., zdrobn. od Agust, Gustek, Gucio. Agustköv, -cevy, - oevô, -oevë, przym., Guciowy. Agustkoevë zabovće. Agustôv, - ovy, - ovô, - ove, przym., Augustowy. Agustöv knop. Agustove koeńe. Agustovo (żona). 1 2 AX - APTEGNY ax ! wykrz., ach! Ax, jak mją p%ô v boeku! (ach, jak mnie kłuje w boku!). Ax, jaće to péśnë rećé (acłf, jakie to wspaniałe rzeczy!). aj! wykrz., aj! ach! Aj, to %irći knôp! Aj, to belnô bjałka! (Aj, to dzielny chłopiec ! Ach, to urodziwa kobieta !). akacéjô, -i, z., akacya. akacéjovy, przym., akacyowy. Lé$t akacé-jovy (liść akacyowy). akademijô, -i, z., akademia. akcéza, -é, z., akcyza, cło. aksamit, - e, m., aksamit. Cej nas woejc jięe do koescoła, to woen vjedno préwoebleće nô są livk z aksamite (gdy nasz ojciec idzie do kościoła, wdziewa na siebie zawsze kamizelkę aksamitną). aksamitny, przym., aksamitny. Vąps aksamitny (kaftan aksamitny). akt, -e, m., Imn akta, 1) akt, uczynek, 2) akt, pismo urzędowe. Akt skrexé (Akt skruchy). Poeślé do mjasta é tą akt spisalé. Akta wurądove. ala ! wykrz. > hej! no ! Ala knôpi! (hej, chłopcy !) Ala Boegu! (dla Boga ! przebóg !) Ala złemu! (do licha!) Ala pse! (a do kata!). alarm, -u, m., alarm, hałas, gwałt. Bic na alarm. Zwoeńic na alarm. Doc robita taći alarm? (czego taki gwałt czynicie?). alarmoevac, -ują, -oeveł, sł., alarmować. Alarmoevalé nas koezdë nocé. alaźe! wykrz., a hej ! a hejże! no! Alaze, X%opi, ala babé! Alaze, jesta va mądri! ale, sp., ale. Letkoe to rec, ale cązkoe zrobić. Stôri, ale jeś moecny. Aleksąder, -dra, m. i. wŁ, Aleksander. Aleksadrôv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., Aleksandrowy. alt \ wykrz., stój! niem. halt! Alt! — za-woełëł no mją vaxtor (stój! — zawołał na mnie strażnik). amen, wyraz nieodm., 1) amen, 2) koniec, dosyć. Jeś ńe amen (jeszcze nie koniec). Ëećé jeś jedno słowoe, a m%e ju amen (rzeknij jeszcze jedno słowo, a będzie już dosyć). ananas, -a, m., ananas. Mjodny, jak ananas (słodki, jak ananas). ananasovy, przym., ananasowy. Ananasovo goefëłka. Ancin, -éna, -énë, przym., należący do Hanki. Ancin sin. Anćénë nivé. Anćéna nenka. Anecka, -ći, z., zdrobn. od Anka, Andzia. anéż, -e, m., anyż. anéźovy, przym., anyżowy. Prośk anéźovy. Goerëłka anézovô. Anka, -ći, z., zdrobn. od Anna, Andzia. Ob. Hanka. Anna, -é, im. wŁ z., Anna. Annoś, -a, m., Annasz. Woeęélé goe woet Annôśa do Kajfôśa. Annula, -é, z., zdrobn. od Anna, Hanusia. Annusin , - éna, - énë, przym., należący do Hanusi. Annuśéna koeśela. Anula, -é, z., zdrobn. od Anna. Anulin, -éna, -énë, przym., należący do Anuli. Anulin woejc. Anulinka, - ći, z., zdrobn. od Anula. Anulka, -ći, z., zdrobn. od. Anula, Hanusia, ańe, sp., ani. Nimôm ane détka. ańe — ańe, sp., ani — ani. Ańe śelązka, ańe xlvba kqska. ańelsći, -kô, -ćë, przym., anielski. Ańelsćb poezdrovjeńe. Pjesńo ańelsko. Kvjotk ańelsći. ańoł, -a, m., anioł. ańołeck, - a, m., zdrobn. od a ń o ł k, aniołeczek. ańołk, -a, m., zdrobn. od ańoł, aniołek. ańołov, -ovy, -ovo, -ove, przym., należący do anioła, anielski. Presńiłe mu są ańołove skrédła. apelaeéjô, -i, z., apelacja. Woet tegoe véroku ńima ju zôdnë apelacéji. apelacijny, przym., apelacyjny. Poedańb apelacijne. apelovac, -eją, oveł, sŁ, apelować. Mdą apelovëł do samëgoe króla. apoestoł ,-a, m., apostoł. Svjąti Woejcex béł apoestołę Kaśeböv é Presôköv. apoestołka, - ći, z., apostołka. To bela svjąto apoestołka. Ne slexojta, le%e, te apoestołći veznańo djôbelsćëgoe (nie słuchajcie, ludzie, tej apostołki wyznania dyabelskiego; mowa o czarownicy). apoestołovac, -eją, -oveł, sł., apostołować. Svjąti Woejk é svjąti Oto apoestołovalé na Pcemoeré. apcestolsci^ -kô, -ćë, przym., apostolski. Skłôd apoestolsći. Vądrov6e apoestolsćë. Treba mjec apoestolsćë noęe! apoestolstwoe, -va, n., apostolstwo. Za swoejë apoestolstwoe muśéł znoséc sro%e vjelęe pre-sladovańo. aprél, -a, m., kwiecień. %is je pirśëgoe apréla. Ob. Łzékvjat, kvjeceń. aprélovy, przym., kwietniowy. To je %is apré-lovô poegoeda! aptecka, -ći, z., zdrobn. od apteka, apteczka, aptecny, przym., apteczny. Lekaftwoe aptećnë. APTEKA — ĄTOŚÖY 3 apteka, -ći, z., apteka. aptekarcék, -a, m., aptekarczyk, pomocnik aptekarski. aptekarći, -kô, -ćë, przym., aptekarski. Aptekarkô voga. aptekaréc, -ą,-éł,sł., być aptekarzem, trudnić się aptekarstwem. Woen sąkarél é aplekaréŁ aptekartwoe, -va, n., aptekarstwo. Zcibôvjalé su aptekartvę. aptekôrka, -ći, z., aptekarka, aptekarz owa. aptekôr, -a, m., aptekarz. areébiskup, -a, m., arcybiskup. arcébiskupi, -jô, -je, przym., arcybiskupi, arcébiskupstwoe, -va , n., arcybiskupstwo. arcékapłanséi, -kô, -ćë, przym., arcyka-płański. Woebleceńe arcékapłansćë (ubiór arcy-kapłański). arcékapłanstwoe, -va, n., arcykapłaństwo. arcékapłôn, -ana, m., arcykapłan, Żédovsói arcekapłańi. arcéksęźa, -éca, m., arcyksiążę. Vtedé vlô-sne préjaxëł do Berléna cesôr östréjacći s dvuma arcéksąząti. ar^anelsći, -kô, -ćë, przym., archanielski, ar^ańoł, -a, m., archanioł. arka, -ći, z., arka. armata, -é, z., armata. armijô, -i, z., armia. armatny, przym., armatni. Armatnô kula. artéleréjô, -i, z., artylerya. artélerésta, -é, m., artylerzysta. artélerijsći, -kô, -ćë, przym., artylerzycki. Mjeł na sobje kabôt artelerijsći. as, -a, m., as (w kartach). Ob. duz. asekuracéjô, -i, z., asekuracya. asekuracijny, przym., asekuracyjny. asekurovac, -eją, -eveł, sŁ, asekurować, astronom, -a, m., astronom. astronomijô, -i, z., astronomia. atak, - u, m., atak. atakoswac, -ują, -ceveł, sŁ, atakować. Ta-kesma jix atakoevała: jo z prodku, a śva%er ze slôdku (takeśmy ich atakowali: ja z przodu, a szwagier z tyłu). atłasovy, przym., atłasowy. Livk aUasovy. atłôs, -ase, m., atłas. atramat, -e, m., atrament. atramatovy, przym., atramentowy. aukeéjô, -i, z., licytacya. Poezańevitro męema mjała aukcéją v Kartuzax (popo-jutrze będziemy mieli licytacyą w Kartuzach), aukcijny, przym., licytacyjny. ausknext, -a, m., stróż, dozorca domu, niem., Iiausknecht. A. c Ądrés, -a, m., Andrzej. adréska, -ći, z., rodzaj gruszki, której owoc dojrzewa około św. Andrzeja z końcem listopada. Adréska, -ći, z., Andrzejowa, żona Andrzeja. Adrésöv, -ovy, ovô, -ove, przym., Andrzejów. 4drésovô (żona). Adrejôv, -ovy, -ovô, -ove, przym., Jędrzejów. 4drejovo (Jędrzejowa). Ob. Jądrejov. Ądrij, -eja, m. im. wł., Andrzej. Ob. J ądrij. Ągelka, -ći, z., Angielka. agelsći, -kô, -ćë, przym., angielski. Agléjô, -i, z., Anglią. Ąglék, -a, m., Anglik. agrest, - e, m., agrest. agrestovy, przym., agrestowy. ątéfoena, -é, z., antyfona. Ąton, -a, m. im. wŁ, Antoni. Ątonk, -a, m., zdrobn. od Ąton, Antoś. Ątonkôv, - oevy, - oevo, - oeve, przym., Antosiów. Ątonôv, - ovy, - ovo, - ove, przym., Anto-niowy. Ątonovô (żona Antoniego). Ątos, -a, m., zdrobn. od Ąton, Antoś. Ątoseck, -a, m.\ zdrobn. od Ątośk, Antoś. Puda so, puda so do Ątosecka. Pieśń. Ątośeckôv, -oevy, -oevô, -oeve, przym., Antosiów. Ątosk, -a, m., zdrobn. od Ąto§, Antek. Ątoska, -ći, z., Antosiowa, żona Antosia. ĄtośkÔY, -oevy, -oevô, -oevë, przym., dotyczący Ątoska. Ątoskoevo (żona). Ątośôv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., Antosiów. 1* 4 BAB A—BARANIN A baba, -é, z., 1) baba, kobieta, 2) żona, 3) pogardliwie o mężczyznach: baba, tchórz, człowiek bojaźliwy, 4) otwór w przypiecku na węgle, które się tam wsypuje dla prędszego ogrzania izby. Seśłe są tą vsétće babé ze vsé. Moeja baba poesła s rebami na tôrg. Woen je baba : wucëkô, ćejle psa wuzdri. babi, -jô, -jë, przym., kobiecy, babski. Babi pésk. Babidbł (nazwa wsi). Babjë bôjće. babina, -é, z., zdrobn. od baba; babina, kobiecina. babinka, -ći, z., zdrobn. od babina; babinka, kobiecinka. Dobro babinka. Moeja babinko ! babiśce, - a, n., zgrub, od baba; stara baba, babsko. Presło mje drogą storę babisce. Ob. b a b s k oe. babjec, -jeją, -jëł, sł., niewieścieć, babieć. Woen ju na stôrë lata babjeje. babsći, -kô, -ćë, przym., babski, kobiecy, niewieści. Babsći jązék. Babsćë woeblećeńe. Bab-sćë godańe. babskoe, - a, n., zgrub, od baba; stara, brzydka baba, babsko. Nąznë babskoe (nędzne babsko). Ob. babiśće. babula, -é z., zdrobn. od baba; babula, babka. Jo ju ńimoegą, jô stôrô babula. babulinka, - ći, z., zdrobn. od babula; kobiecinka, babula. bacéc, bôćą, bôćéł, bacé, sł., baczyć, uważać. Té musis baćéc na ęëcé, zebé ńe kładłé woegńa mjëęé zdrąbé (musisz uważać na dzieci, aby nie kładły ognia między trzaski). baôny, przym., uważny, baczny. bajeneckoe, - a, n., zdrobn. od b a | e n k oe ; bagieneczko. bagenkoe, -a, n., zdrobn. od bagno, bagienko, bagenny, przym., bagienny. Baęenno trova. Baęenno woeda. bagno, -a, n., bagno. bagnie są, -ńą są, -ńeł są, sł., kocić się (o owcach), mieć jagnięta. Te woevce bagńą są na vjosną. bagńisti, przym., bagnisty. Bagnisto woe-koeléca. bajać, -ają, -ëł, sł., bajać, opowiadać bajki. Cezesta va bajała? (cóżeście wy bajali?). bajovy, przym., dotyczący baju, bajowy. Ob. bój. bajovka, -ći, z., spódnica bajowa. Ob. bój. bajôc, -a, m., bajarz, opowiadacz baśni. Woen dobri na bajôca, ale ńe na wucécela. bajôcka, -ći, z., bajarka, opowiadaczka baśni, podań. Słovno beła na całq vjes bajôcka. bakalarći, -ko, -ćë, przym., bakalarski. Głos bakalarći. Frątovka bakalafko. Godańe bakalafće. bakalartwoe, - va , n., bakalarstwo, organisto stw o. bakalaréc, - ą, - éł, sł., bakałarzyć. Setme é śteręesce lat woen wu naju bakalaréł (czterdzieści siedm lat u nas bakałarzył). bakalafôv, -ovy, -ovó, -ove, przym., bakałarzowy. Bakalarov sin. Pańe bakalarovo (pani organiścina). bakalôrka, -ći, z., 1) bakalarka, nauczycielka, 2) żona bakalarza, organiścina. bakalôr, - a, m., 1) bakałarz, nauczyciel, 2) organista. bałgosxvôlca, -é, m., bałwochwalca. bałgoexvalci, przym., bałwochwalczy. To je nôrod bałgoexvalći. bałgoexvalstwoe, -va, n., bałwochwalstwo, baléjô, -i, z., wanna, balia. balijka, -ći, z., zdrobn. od baléjô; balijka, wanienka. balka, -ći, z., belek, belka, kłoda drzewa ociosanego. Nakłôd za vjele balk na woz é koeńe ńijak ńimoegą wucignąc. Na svjąti Valk ńima poed lodę balk (na św. Walentego niema pod lodem belek t. j. lód się już załamuje). Przysł. balecka, -ći, z., zdrobn. od balka; baleczka. balsamoevac, -ują, oeveł, sł., balsamować. Poetemu cało jegoe balsamoevalć. balsamoevy, przym., balsamowy. Balsamoeve żele. balsom, -amu, m., balsam. Krolevsći balsom. bańa, -e, z., 1) bania, kopuła, 2) głowa, zwłaszcza łysa głowa. bańati , przym., mający kształt bani, baniasty, bańka, - ći, z., zdrobn. od bańa, 1) bańka, 2) główka. baraneck, -a, m., zdrobn. od barônk, baran eczek. barani, przym., 1) barani, 2) barankowy. Barańi rog. Barańo muca. Barańe mjąso. barańina, -é, z., baranina, baranie mięso. BARAŃINKA — BĄDERKA 5 barańinka, - ći, z., zdrobn. od baranina, baraninka. Barbara, -é, z. im. wł., Barbara. barbarinc, -a, m., barbarzyniec. Sq jeś na svjece barbarincé, co le%i jodajq (są jeszcze na świecie barbarzyńcy, którzy ludzi zjadają). barbarinka, -ći, z., barbarzynka. Té bar-barinko, te. vilce ęeckoe! barbarinséi, -kô, -ćë, przym., barbarzyński. Woeńi mają jes déxt barbafinsćë woebéćcije (oni mają jeszcze całkiem barbarzyńskie obyczaje). barbarinstwce, -va, nbarbarzyństwo. To je nôniksë barbarinstwoe, jeslé są koemu vćdre jcgoe moevą macerinskq. Barbórka, -ći, z., zdrobn. od Barbara, Barbarka, Basia. bardôvka, - ći, z., brodawka. Ob. b r o d ô v k a. Baréśa, -é, z., zdrobn. od Barbara, Basia. Baréśka, -ći, z., zdrobn. od Baréśa, Basia. bargoevac, -ują, -oeveł, sl, zbierać, chronić. Jestto wyraz rybacki, odnoszący się głównie do zbierania szczątków rozbitych okrętów. Prus. niem. ba,rgen (bergen, aufheben, besonders gestrandetes Gut) Fr. Nasi le%e mjelé co bargoe-vac jaz do rena. bargoevńik, -a, m., ten co barguje t. j. zbiera resztki rozbitych okrętów. barx, -u, m., 1) kołowacizna, 2) obłęd, głupota. Barx mje%é woevcami. Woen tak gôdô, jakbé mjëł barx ve łbje. Mô barx v gfovje. barxanovy, przym., barchanowy. Barxanove buksę. barxńec, -eją, -ëł, sł., 1) dostawać kołowa-cizny, 2) głupieć, tumanieć. Ćej jedna woevca woebarxńeje, tej vsetce za ńq barxńcjq. Wcena dćxt barxńeje (ona całkiem głupieje). barna, -é, z., brona. Ob. brona. bar o, przysł. bardzo. Ob. barzo. baron, -a, m., baron. baronka, -ći, z., baronowa lub baronówna. baronöv, - ovy, - ovo, - ove, przym., baro-nowy. Stońo baronovo. Pańe baronovo. baronsci, - kô , - ćë, przym., baroński, ba-ronowski. Bcironsći le%e (służba barona), barôn, -ana, m., baran. barônk, -a, m., zdrobn. od barôn; 1) baranek, 2) pączek na wierzbie, baz, kotek. Ob- bąśk. bartće , - kóv, l. mn., dążki, mocowanie się, pasowanie się, branie się za bary. Poejma v bartće! (mocujmy się!) Woenbé é s mjedvjë%e Pwśed v bartće (onby się i z niedźwiedziem wziąJ za bary). bartkoevac są, -ują są, -oeveł są, sl, mocować się, brać się za bary, pasować się. Zdfele, jak są nasi knôpi bartkują! Woeńibe są bartkoevalé woebęeń é woebnoc (oniby się mocowali z sobą dzień i noc). barzéckoe, przysł., zdrobn. od barzo, bardzo (ze znaczeniem wzmacniającem). To béł barzéćkoe mocny x%op (to był okrutnie mocny chłop). To je barzéckoe dobri pôn (nadzwyczaj dobry pan). barzéxno, przysł., zdrobn. od barzo, bardzo (ze znaczeniem, podobnie jak barzéckoe i barzilkoe, wzmacniaj ącem). Jemu to są barzexno poedobało. barzilkoe, przysł., zdrobn. od barzo, bardzo. Woeńi są barzilkoe zmaraxoevalé (straszliwie się pomęczyli). barzo, przysł., bardzo. Stop. wyż. barżi, stop. najwyż. nôbarżi. Ob. bar o. bas, -e, m., 1) bas (głos), 2) basy (instrument). Spjevo basę. Krćvy, jak bas. basé, -ôv, l. mn., basy, basetla. basésta, -é, m., basista, grający na basie. basovy, przym., basowy. Woeńi vsćtcé spje-vajq basovémi głosami. baśk, -a, m., pączek kwiatu na wierzbie. Ob. barônk. bataléjô, -i, z., batalia. batog, -a, m., bat, batóg, bicz. batoźéśce, -a, n., batożysko, biczysko. Poe-gońeł koeńa batozésćę. batożk, - a, m., zdrobn. od batog, batożek. Bavarcék, - a, m., Bawarczyk. Bavaréjô, -i, z., Bawarya. bavarći, -kô, -ćë, przym., bawarski. Bavorka, -ći, z., Bawarka. bavëłna, -é, z., bawełna. bavełńany, przym., bawełniany. bavic, -ją, -jeł, sł., bawić. Starka bavi ęeckce (babka bawi dziecko). bavic są, -ją są, -jeł są, sł., bawić się. Tré dńi są bavjeł. bazôr, -are, m., bazar. ĄĄelsći bazôr. bąbrotac, -tają, (-cą,) -teł, sł., pluskać się. Tficé bąbrotajq v woeęe. bącet, -e, m., bankiet, uczta. bącetńica, -é, z., bankietniczka, biesiadnica. bąćetńik, -a, m., bankietnik, ucztownik. bąćetovac, -eją, -oveł, sł., ucztować. Bąće-tovalć całq noc. bąćetovy, przym., bankietowy, biesiadny, bądera, -é, z., bandera, flaga okrętowa, bąderka, - ći ? z., zdrobn. od b ^ d ę r ą , mała bandera. 6 BĄ?É - BÉLAGÉC bą^é, ob. béc. bakart, -a, m., bękart. bąkrectwoe, -va, n., bankructwo. bąkret, -a, m., bankrut. bakretovac, -eją, -ovëł, sł., bankrutować, bąks, -a, m., 1) bękart, 2) ostatni snop przy wiązaniu zboża w polu. bątka, -ći, z., mała flądra (ryba). beblac, -ają, -ëł, sł., mącić wodę lub jakikolwiek płyn, chlapać się w wodzie, mieszać płyny. Cegoe to beblôs? Beblają v mleku, jak v kale. becec, -ą, -eł, sŁ, beczeć. Koezé becą. becka, -ći, z., beczka. bednarcék, -a, m., bednarczyk. bednarći, -kô, -ćë, przym., bednarski. Bednarko roboeta. bednaf éc, - ą, - éł, sł., trudnić się bednarstwem. bednaröv, -ovy, -ovo, -ove, przym., be-dnarzowy. bednartwos, -va, n., bednarstwo. bednôrka, -ći, z., bednarka, żona bednarza, bednôr, -a, m., bednarz. bejers, -u, m., piwo bawarskie, niem. bayrisch. bejrś , ob. b e j er ś . beknęc, -ną, -nęł, sł., beknąć. Ju navet beknąć ńimoegła. berło, -a, n., berło. Berléno, -a, n., Berlin. Berlincék, -a, m., Berlińczyk. berlinka, -ći, z., rodzaj statku, berlinka. berlinsći, -kô, -ćë, przym., berliński, bernadin, -éna, m., bernardyn. bernadinsći, -kô, -ćë, przym., bernardyński. Bernat, -a, m. im. wŁ, Bernard. Bernatöv, -ovy, -ovô, -ovë , przym., Bernardów, bes, -ese, m., bez (roślina). besovy, przym., bzowy. bestéjô, -i, z., bestya. %évô bestéjô. bestijka, -ći, z., zdrobn. od bestéjô, bestyjka. Mëłô bestijka. bestijńica, -é, z., kobieta niegodziwa, gwałtowna, złośliwa. bestijńicći, -kô, -ćë, przym. niegodziwy, łajdacki. To ju taći rod bestijńicći. bestijńictwoe, -va, n., niegodziwość łajdactwo. To je prôv%évë bestijńictwoe! bestijńik, -a, m., niegodziwiec, człowiek gwałtowny, łajdak. beveréjô, -i, z., brewerya, hałas, awantura; doi. niem. Böwerij (?)v niem. Buberei. Ob. breveréjô. To b&ła beveréjô! beverijka, -ći, z., zdrobn. od beveréjô; awanturka. Woeńi tą zarô zrobją metą beve-rijką. bez, przyim., 1) bez, 2) przez (na południowych Kaszubach), 3) około. Bez détköv (bez pieniędzy). Bez tą górą (przez tę górę). Bez dvasta talar dv (około dwieście talarów), bezgetnosc, -é, z., bezdzietność. bezgetny, przym., bezdzietny. bez^etńe, przysŁ, bezdzietnie. bezmała, przysŁ, nieomal, prawie. Woeńi mają bezmała tak vjel%e goespoedartwoe, jak mé. Bezmała dvje mjôrće. bezpjecnosc, -é, z., bezpieczeństwo, bezpjecny, przym., bezpieczny. bezpjecńe, przysŁ, bezpiecznie. bezpjek, -u, m., bezpieczeństwo, spokój. Woeńi zéją so terôz v bezpjeku (oni żyją sobie teraz w spokoju). bé, sp., by. Woenbé réxli stek pôlca so wurnął, nizbé koemu co dëł (onby rychlej kawałek palca sobie urżnął, niżby komu co dał). Dëłbé jô cé, zebé jem le mog (dałbym ja ci, gdybym tylko mógł). béc, sł., być. Cz. ter.; jem, jes, je, jesma, jesta, jesmé, jesce, sq. Cz. przyszły: będą (mdą), bę^eś (m^es) Lt. d. Spos. rozkaz.: bą^é, bą^éma, -ta, -mé, -ce. Cz. przeszły: jo jem béł i t. d. Imiesłowy: bądęcé, bévśé, béł. bécka, - ći, z., zdrobn. od béka, mały oskard, rydel. bédełkoe, -a, n., zdrobn. od bédło, bydełko. bedło, -a, n., bydło. bédlą, -éca, n., bydlę. bédlôk, -a, n., bydlę. bedlęteckoe, -a, n., zdrobn. od bédlętkoe, bydląteczko. béd^tkoe, -a, n., zdrobn. od bédlą, bydlątko. béka, -ći, z., motyka śpiczasta, oskard, rydel, hak do rozbijania kamieni, gruntu kamienistego i t. p., pr. niem. Bicke, doi. niem. Böck, śr. łac. becca, franc. bëche, ang. bik. Fr. békac, -ają, -eł, sł. 1) uderzać béką, pr. niem., bicken, 2) w ogóle uderzać czemś twardem, dziobać, pukać. Boc békôë v dvjere? békn9C, -ną, -nęł, sł. 1) uderzyć béką, oskardem, 2) uderzyć wogóle czemś twardem o twardy przedmiot, dzióbnąć. Ptôsk beknął v woećenkoe (ptaszek uderzył w okienko). bélacći, -kô, -ćë, przym., bélacki. Bélackô moeva. Bélacći ksąę. Bélacćë woebleceńe. bélacéc, -ą, -éł, sł., bélaczyć, mówić po bé-lacku. Woena tak bélaći, jakbé z Pucka béła. BÉLE — BJAŁKA 7 béle, sp.} byle. Béle pôlcę ćivnął, zaro do negce lecą. Bélesma mjała pją%e, vsétkoe dobre bąęe. bélege, przysłbyle gdzie, gdziekolwiek. Bele^e legńe (kładzie się gdziebądź). béle^teren, -na, -né, zaim., byle który, którybądź. Bélexteren cłotjek tą prinęe é so sadńe. Bélexternë ęëckoe cé to poevje. Ob. bélejfteri. bélexteri, -ô, -e, zaim., bylektóry, którybądź. Zarnął bélexterq woevcą. Xtere jôjkoe Môm vzic? Belextere. Ob. béle^teren. bélejaći, -kô, -će, zaim., byle jaki, jaki bądź. Woenbé ńe mjeskëł v bélejaéim domu. Woena bé ńe jadła bélejaćëgoe jôdła. Bélejakô roboeta. bélejak, przysł., byle jak, byle jako, jakbądź. Zrobi bélejak, a kozę so dobre zapłacéc. Zjôd bélejak, a robjeł woeb^eń é woebnoc (zjadł co-bądź, a robił dzień i noc). béléca, -é, z., bylica (rośL). bélécka, - ci, z., zdrobn. od béléca, by-hczka. bélnosc, -é, z., cnota, cnotliwość, dzielność, bćlnota, -é, z., cnota, cnotliwość, dzielność (łac. virtus). V nim je vjele bélnoté. Jegoe bélnota ńe vsésćim je do smaći. Woena mo téle bélnoté, zebé moegła jic zarôz do ńeba. bélny, przym., zacny, dobry; dzielny, tęgi; spory, wielki. Bélne tovaréstwoe (dobre, porządne towarzystwo). Bélny X%°P (tęgi, okazały mężczyzna). Bélny %ewus (zuch-dziewczyna). Rëlnë bédło (ładne, dobrze utrzymywane bydło). Woena mô ju bélnëgoe knôpa (ona ma już sporego chłopca). belńe, przysł., dobrze, pięknie, dzielnie. To je belńe napisônë. Té to belńe zrobjeł. Béiôcka, -ći, z., Bélaczka. Bélôk, -a, m., Bélak. Bélakami nazywają szczep pomorski, osiadły koło Pucka, Oksywii 1 Swarzewa., na t. z. kępach: puckiej, oksywskiej i swarzewskiej. Nazwa ich pochodzi rzekomo od wyrazu bél zamiast béł (był) dla zaznaczenia, że wogóle mówią l zamiast ł. Źródłem tego wyrazu jest jednak niewątpliwie ten-sam pierwiastek, z którego poszły wyrazy: b é 1 n y , bél nota i t. p. benomńi, przysł., bynajmniej. béstri, przym., bystry, wartki, gwałtowny, nagfy; dzielny, tęgi, chwacki. Na tim vłósńe môlu je reka nôbéstreśô. Béstri x%°P- Béstrô koebéła. béstri, przym., pstry, srokaty (jedynie o sierci zwierząt lub upierzeniu ptaków). Ob. p éstri. béstro, przysł., bystro, wartko, nagle, silnie. Woeda bjëzi béstro. béstro, przym,, srokato, pstro. Moeja krova woeceléła są na béstro. Ob. péstro. béstrosc, -é, z., bystrość, wartkość; dzielność, bét, -e, m., byt, istnienie, życie. Jej ix bét je barzilkoe léxi. Bétovjôk, -a, m., mieszkaniec Bytowa. Bétovjôn, -a, m., mieszkaniec Bytowa. Ob. Bétovjôk. Bétovjônka, -ći, z., mieszkanka Bytowa. bétovsći, -kô, -ćë, przym., bytowski. Bétowoe, -a, n., Bytów, miasto w prowincyi pomorskiej. bévac, bywają, byweł, bévôj, sł., bywać. Musis snôzo spjëvac, jeslé tą #ces bévac. Woeńi tą byvalé co dvje ńeęele. Bévającé (bywając). bévsé, ob. b é c. bibi! wykrz., luli, spij! (przy usypianiu dzieci). Bibi, zabinko, bibi, zuzuzu! Ob. b i ż u i ż u ż u. bibléjô, -i, z., biblia. Bibléjô svjątô. To je v bibléji napisône. biblijny, przym., biblijny. bic, biją, bjeł, sł., bić. bic, - a, m., 1) bijak u cepów, 2) bicz, batog, bicék, -a, m., zdrobn. ód bic, biczyk. bicéśce, -a, n., biczysko, pręt batoga. bick, -a, m., zdrobn. od bić, mały bijak. bidło, -a, n., belka u brony, w której są gwoździe. bijatéka, -ći, z., bijatyka. biret, -a, m., biret. Ksą% v birece. biskup, -a, m., biskup. biskupi, -jô, -jë, przym., biskupi. Biskupjô stoléca. biskupsci, -kô, -ćë, przym., biskupi. V bi-skupsćex vscix• Biskupsćë doxcodé. biskupstwoe, -va, n., biskupstwo. bitva, -é, z. bitwa. biżu! wykrz., luli, spij! (przy usypianiu dzieci). Bizu, sinku, bibibi! Ob. bibi i żużu. bjałecka, -ći, z., zdrobn. od bjałka, 1) kobietka, 2) żonka. bjałéśce, -a, n., zgrub, od bjałka, żo-nisko, żonka; kobiecina, kobiecisko. Moeje poetcévë bjałéśce (moje poczciwe żonisko). Bfédćë bjałésce (brzydkie babsko). bjałka, -ći, z., 1) kobieta, białogłowa, 2) żona. Moeja bjałka (moja żona) Jegoe bjałka buksę nosi (jego żona spodnie nosi t. j. trzyma go pod pantoflem). V ny xałepje są tré bjałće (w owej chacie są trzy kobiety). g BJAŁOGŁOYA — BŁĄDNY bjałogłova, -é, z., białogłowa., kobieta. bjałogłovka, - ći, z., zdrobn. od b j a ł o -g ł o v a , kobietka, kobiecinka. bjałogłovsci, -kô, -ćë, przym., kobiecy, niewieści. Woebleceńe bjałogłovsće. Bozmoeva bjałogłovskô. Svaré bjałogłovsóë. bjermoevac, -ują, -oeveł, sł., bierzmować, bjesada, -é, z., biesiada, uczta. bjesadny, przym., biesiadny. bjesadńica, -é, z., biesiadnica, ucztownica. bjesadńik, -a, m., biesiadnik. bjesadovac, -eją, -oveł, sł., biesiadować, ucztować. Tak to nasi prödkoevje bjesadovalé. bjesôdka, - ći, z., zdrobn. od bjesada, mała uczta, bibka. bjëc, -źą, bjëg, bjëżé, sł., biec. Nimog bjëc, boe béł xoeri. Bjëg, jak soreń. bjëda, -é, z., 1) bieda, 2) kosz na rękę z wiekiem, otwierającem się na obydwie strony. Pobł. Nasë bjëdé m%e dłezi, jak vasegoe panstva. bjëdaeći, -kô, -ćë, przym., odnoszący się do człowieka ubogiego. To je taćë bjëdacćë śćescë. Bjëdacći zorobk (zarobek biedaka). bjëdactwoe, -va, n., 1) ubóstwo, bieda, 2) ludzie ubodzy. Jes jem ńe vięëł taćëgoe bjedactva (jeszczem nie widział takiego ubóstwa). V ny vsi są sami bjëdôcé, ćéstë bjëdactwoe (kompletni biedacy). bjëdacéc, -ą, -éł, sł., biedować, żyć w niedostatku. Woen tak bjëdaći woet samëgoe poe-cątkti. Zémq woeńi vsétcé bjëdacą (w zimie żyją oni wszyscy w niedostatku). bjëdno, przysł., biednie, ubogo. bjëdny, przym., biedny, ubogi. bjëdôck, -a, m., zdrobn. od bjëdôk, biedaczek, biedaczyna. bjëdôcka, -ći, z., biedaczka. bjëdôk, -a, m., biedak, nieborak. bjëdota, -ę, z., 1) bieda, ubóstwo, 2) człowiek biedny. Woekropnô ta béła bjëdota. Ax, moeja bjëdoto! (moje ty biedactwo!). bjëdotka, -ći, z., zdrobn. od bjëdota, biedna istotka, biedaczek, biedaczka. Moeja bjë-dotko! — mówi się do chorego dziecięcia. bjëgée są, -ą są, -éł są, sł., biedzić się, troskać się. Bjëęéł sa cały %eń é ńimog ńick véméśléc. bjëg, -u, m., bieg. Bjëg konsói. bjëgac, -ają, -eł, sł., biegać. Bjëgô, jak zajc. bjëgnoc ob. bjëc. bjëlava, -é, z., 1) łaka, pastwisko. W przeciwieństwie do mokradeł zowią się bielawami łąki i pastwiska suchsze, 2) blech na płótno, bielnik. bjëlec, -eją, -eł, sł., bieleć, stawać się białym. Płotno bjëleje na słońcu. bjëléc, -ą, -éł, sł., bielić. Męema bjëléc to płotno. Bjëlonë scané. bjëléc są, -ą są, -éł są, sł., bielić się. Na. stéré mile z moera wuzdfis, jak są bjeli na gbra. bjëlés, -a, m., człowiek z białymi włosami, bjëléska, -ći, z., kobieta, dziewczyna z białymi włosami. bjëlézna, -é, z., bielizna. bjëlô, -é, z., biel, białość. Bjëlô płótna (białość płótna). bjës, -a, m., bies, czart, dyabeł. bjesńica, -é, z., kobieta zła, do biesa podobna , złośnica, sekutnica. bjesńik, -a, m., człowiek zły, do biesa podobny, złośnik. bjëtka, -ći, ~z., klepka. To bednôr, co ńimo cmë jedne bjetći. bjëźec, -ą, -ëł, sł., 1) biec, 2) płynąć^ jechać, Bôt bjëzi poe moeré. %evcąta bjëzą. Beka bjëzi. bjeźeńe, -o, n., rozwolnienie, biegunka, bjëławoe, przysł., białawo. Moere są skléło bjëławoe (morze połyskiwało białawo). bjełavy, przym., białawy. Las béł jakbé bjë-łavy woet sńegu. Za vsq cigną są bjełave déné (za wsią ciągną się białawe wydmy piaszczyste). bjełka, -ći, z., ob. bjałka. bjëło, przysł., biało. bjełosc, -é, z., białość. bjëły, przym., biały. bjëłtk, -a, m., białko (jaja). bjodro, -a, n., biodro. bjodrovy, przym., biodrowy. Gnôt bjodrovy. bjôj! 2. os. trybu rozkaz, słowo, które posiada tylko ten jeden tryb i czas ; idź, biegaj, biegnij ! Bjôj, bjôjma, bjôjta, bjôjmé, bjôjce! Bjôj sobje s Boegę! bjôtće, -köv, l. mn., mocowanie się, pasowanie się, branie się w pół, zapasy. bjotkoevac są, -ują są, -ceveł są, sł., mocować się, pasować się, brać się w pół. Nez, knôpi, bjôtkujta są! (nuże, chłopcy, bierzcie się w poły !) błagać, -ają, -ëł, sł., błagać. Błagalé Boega woe létosc. Błagajęcim głosę. Błaźejôv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., Błażejów. Błazejovo (żona). Błażij , -eja, m. im. wł., Błażej. błądny, przym., błędny, niepewny. Błądnô gvjozda. Na błądnéx drozésćax> BŁĄDŃE — BLÉZKCË. 9 błądńe, przysł., błędnie. Jięeta błądńe. błągéc, błgęą, błęgéł, błąęé, sL/ błądzić. Błąęéc może koezdi cłovjek. Ńe błąęé vici! Prez całe zécë błq%éł. błe^a, -é, z., pchła. bleśka, -ći, z., zdrobn. od błe^a, pchełka, błéskac, błyskają, błyskëł, błéskôj, sł., błyskać, połyskiwać. Vzqł spéęel w rąką é ńim błyskô na słońcu (wziął zwierciadło w rękę i połyskuje niem na słońcu). błéskoet, -e, m., błysk, połysk. Ńimozna béło nijak zdrec bez ten błéskoet słońca. błéskoetac, - ają, - ëł, sł., błyskać, połyskiwać. Gvjôzdé na ńim błéskoetałé. błéskoetlévy, przym., błyskotliwy. Svjotełkoe błéskoetlévë. błésnąc, -ną, -nęł, sł., błysnąć. Slepjami błésnqł, jak vilk. błéścec, błyśćą, błyśćëł, sł., błyszczeć. V woećenka% rébacćex błyśćq svjôtła. E głepc błysći, ćej pésnë ruxna vłozi. Gen. błéścec sa, - ą są, - ëł są, sł., błyszczeć się, połyskiwać. Na koelneru mu są błéscą gvjôzdé złotë. błocésti, przym., błotnisty. Błocésti krój. Błocéstô woekoeléca. Błocéstô zemja. Błocéstô woeda. błocéśce, -a, n., błocko, wielkie błoto. Za-rveł są na nyx błocéscax (ugrzązł w owych wielkich błotach). -go, -|e, przym., błogi, szczęśliwy. Béłé to bło%ë casé. Yjedlé błoęi zéwoet. błogoe, przysł., błogo, rozkosznie. Béło jim vśétćim błogoe na svjece. błogoesc, -é, é., błogość, szczęśliwość. błogoesłavic, - słôyją, - słôvjeł, sł., błogosławić. Błogoesłavi nas, Pańe (błogosław nas, Panie). Błogoesłovjeł jix. błogoesłovjenstwoe, -va, n., błogosławieństwo. Błogoesłôvjenstwoe Boesćë. błona, -é, z., błona. Błoné, l. mn., obłoki, błonka, -ći, z., zdrobn. od błona, błonka. błotkoe, -a, n., zdrobn. od błoto, błotko. Woen tą mjeskô za błotkę. błotny, przym., błotny. Ptôstwoe błotne. błoto, -a, n., błoto. błozno, -a, n., nasad u sań, idący w poprzek klek czyli płozów. błqd, -ąde, m., błąd. błękac sa, -ają są, - ëł są, sł., błąkać się, błądzić. Błqkeł są poe lasax-błysk, -u, m, błysk. bladi, przym., blady. Té môs taćë bladë léca. Słownik języka pomorskiego. blado, przysł., blado. bladość, -é, z., bladość. blaxa, -é, z., blacha. blaxarcék, -a, *m., blacharczyk, pomocnik blacharski. blaxarći, -kô, -ćë, przym., blacharski. Ju bélé fertix s blaxarkq roboetq. blaxartwoe, -va, n., blacharstwo. blaxorka, -ći, z., blacharka, żona blacharza. blaxor, -a, m., blacharz. blasany, przym., blaszany. Blasany dak. blecec, -ą, -ëł, sł., beczeć. Koeza bleci. Woevce blecq. To niedobre ęeckoe bleci, jak baron. blek, -u, m., bek, beczenie. Woena są é barańegoe bleku boeji. bleknęc, -ną, -nęł, sł., beknąć. Koeza ble-knąła na pastviścé. Bij goe, ćim le xce$ > woen ańe blekńe (bij go, czem tylko chcesz, on ani beknie). blekoet, -e, m., bek, beczenie. Blekoet koz. Blekoet %eci. blesk, -u, m., błysk, blask. V blesku słońca. bleskoet, -e, m., błysk, blask. Można woe-slepnqc woet tegoe bleskoete. blesnosc, -é, z., zatumanienie, szaleństwo. Nima ńizodnegoe lekaftva na jegee blesnosc. blesny, przym., szalony, otumaniony. Xoe%i, jak blesny. blesc, -a, m., 1) bielmo na oku, 2) człowiek, patrzący z podełba, podejrzliwy, chytry, 3) wół złośliwy, bodący. S blescę na woeku. Jo są boeją tegoe blesca. bleścati, przym., mający bielmo na oku. Nen blescati ksq% mjëł kozańe. bleścéc sa, -ą są, -éł są, sł., patrzeć z podełba, chytrze, podejrzliwie, Woen są blesci a zdri, jakbé koemu są poepsocéc (spogląda z podełba a patrzy, jakby komu psotę zrobić). blevjqzecka, -ći, z., zdrobn. od bleyjęzka, wstążeczka, tasiemeczka. blevjozka, -ći, z., wstęga, taśma, pasek. Ve vłosax wó same cefvjone blevjqzće. Blevjqzka poela, ńive (szmat, kawał pola). blézći, - kô, -cë, przym., bliski. Blézsi. Nôblézśi. blézé, przysł., blisko. Ju bélé barzo blézé. blézé, przyim., blisko, w pobliżu. Blézé vsé (w pobliżu wsi). Blézé x^ci, blézé woegrode (w pobliżu domu, blisko ogrodu). blézkoe, przysł., blisko. Jemu są zdało, ze to dalëk, a to béło barzo blézkoe. blézkoe, przyimblisko. Blézkoe koescoła. Blézkoe mńe. Té jes za blézkoe moejë cörći. 2 10 BLÉZNY - BCEGCEBÖJNE. blézny, przym., bliźni. Koexôj bléznëgoe, jak sebje samëgoe. Ne poeządôj źoné bléznëgoe twoejëgoe. blezńą, -ica, n., bliźniak. To jim są wuro-%éłé bléznąta. blezńąci, przym., bliźnięcy. Bléznącë %ëcé. bléznôk, -a, m., bliźniak. blezńęteckoe, - a , n., zdrobn. od blezńęt-k oe, bliźniąteczko. blózńt^tkoe, - a, n., zdrobn. od blezńą, bliźniątko. bliza, -é, z., latarnia morska, prus. niem. Blise. bluśc, -e, m., bluszcz dziki, roślina pnąca się po dębach i bukach. bob, 2. p. bcebu, m.} bób. bóbk, -u, m., bobek. bobkoevy, przym., bobkowy. Böbkoevë lésce. bôcéck, - a, m., zdrobn. od b ô c é k , bóciczek. bôcék, -a, m., zdrobn. od bot, bócik. bócéskoe, -a, w., zgrub, od bot, bócisko. Ob. bôcéśće. bócéśce, -a, w., zgrab, od bot, bócisko. Bóg, 2. prz. Boega, m., Bóg. Bog je spra-vjedlévy. Woestańice s Boegę (Boeęem) (zostańcie z Bogiem). Moezeta są wudac se skargą do Pana Boega. bój, 2. przyp. boeju, m., bój, walka. Poeślé v boj. Zafrąbilć do boeju. bókadosc, -é, z., bogactwo, zamożność, obfitość. Woeńi mają vsétćëgoe bökadosc. Żélé so v bökadoscé. bôl, 2. p. boelu, m., ból. Wuceł boi v pravy rące (uczuł ból w pr. ręce). Pjećelny boi (piekielny ból). Z boelu récëł, jak buła (z bolu ryczał, jak wół). bor, 2. p. boere, m., bór. V" boeru są vełće (w borze są wilki). Poed boere. bose, boedą, böd, sł., bóść. Woł bceęe. bot, -a, m., bót. Côrnë boté do roboeté, ćervjonë do tąca. Pieśń. bôżk, -a, m., zdrobn. od bóg, bożek. Nasi prodkovje łcélé rozmajitéx bbzkov. bôbcin, -éna, -énë, przym., babczyn. Bôb-ćéna paléca. bôbka, -ći, z., zdrobn. od baba, 1) stara kobieta, 2) żebraczka, 3) przyrząd do klepania kosy. bobńica, - é, z., kruchta, babiniec. Woena tu tak pcetrebno, jak x^°P w bobńici. bôénosc, -é, z., baczność, uwaga, wzgląd. Dejta bôćnosc na moeje koeńe. Ńimo bôćnoscé anë na stôrë lata, anë na goednosc. bocńe, przysł., bacznie. Xto są rôz temu bocńe prézdri, ten ju sôm dregą razą vékcenac poetrafi. bój, 2. przyp. baju, m., baja, rodzaj ma-teryi wełnianej; prus. niem. Baie. bójka, -ći, z. ,-l)baśń, opowieść, 2) bajka, plotka. Bojka woe zakląti krolevjonce. To bojka, fëłs! bôłtécći, -kô, -ćë, przym., bałtycki. Ka-śebi mjeśkają nad moerę bôłtécćim. Bôłték, -u, m., Bałtyk. Bôśa, -é, z. i. wł., zdr. od Barbara, Basia. Bósecka, -ći, z., zdrobn. od Bôśka, Ba-sieczka. Bóśka, -ći, z., zdrobn. od Bôśa, Baśka, bôśta, -é, z., baszta. bót, -a, m., bat, statek. Hel nas to je nôsćestlévśi z cały zemi kątk, boe xto mo tą porą botov, vjel%i mo majątk (gra wyrazów: bót = statek i bot = bót). Derd. bótovy, przym., dotyczący b ô t u (batu). Bôtovë zôgle. boe, sp., bo. Ne puda do roboeté, boe jem Xoero. boeber, - bra , m., bóbr. boeboeviné, - in , l. mn., łodygi bobu. boeboevy, przym., bobowy. Boeboevë zôrka. Boeboero mąka. boebrovy, przym., bobrowy. Boebrovy koezex. boecanovy, przym., bociani. Boecanove gńozdo. boecón, -ana, m., bocian. boecónk , - a, m., zdrobn. od b oe c ô n, młody bocian, bociek. boećk, -u, m., zdrobn. od boek, boczek. Na boecku stoją bjaUe é %ëvcąta. Boeck kabôtka (poła kabacika). boedór, -a, m., drąg kolczasty do łowienia węgorzy. Boedôfami pxcilé vągoefe (kłuli węgorze). boegacći, -kô, -ćë, przym., dotyczący bogacza. Boegacćë sćescë. boegacec, -eją, -ëł, sł., bogacić się, stawać się bogatym. Nick ńe wumjeje, a boegaceje. boegactwoe, -va, n., bogactwo. E pré nô-vikséx boegactvax można béc ńeśćestlevym. boegati, przym., bogaty. To je boegati gbur. Boegati plon. boegoebôjnosc, -é, z., bogobojność. Cezzte-goe, ze jix jegoemoesc nakłońo do boegoebojnoscé! boegoebójny, przym., bogobojny. To je cło-vjek prôv%évje boegoebojny. Woena vje%e zéwoet boegoebojny. boegoebójńe, przysł., bogobojnie. Steręesce lat zélé v grepce boegoebojńe. BGEGÔG — BRATERGI. 11 boegôc, -a, m., bogacz. To je nôniksi boe-gôc kasebsći. boegôcka, -vći, z., bogaczka. Boegusłavöv, - oevy, - oevô, - oevë, przym., Bogusławowy. Boegusłavoevë %ëcé. Boegusłôv, -a, m. i. wł., Bogusław. boejazlévje, przysł., bojaźliwie. Wusôd slôdé é boejazlévje zdrëł na téx, co pred ńim seęelé. boejazléwoôsc, -é, z., bojaźliwość. boejazlévy, przym., bojaźliwy. Boejazlévy, jak zajk. boejazńo, -ë, z., bojaźń. Woegarnąła goe boejazńo. S boejazńq v sercé. boejec sa, -ą są, -ëł są, sł., bać się. Wcen są boeji vłôsnë ceńe (on się boi własnego cienia). Boejała są s ńim gadać. boejeviśce, -a, n., bojowisko. Poeslé na boe-jeviśće śekac wubitëgoe wödcé (poszli na pobojowisko szukać zabitego dowódcy). boejiśce, -a, n., boisko, gumno. Draskoevje stoją na boejiscé (młocarze stoją na gumnie). boejovac, -ują, -oveł, sŁ, bojować. Naśi prödkoevje boejovalé s Poeloxa,*ni- boejovńik, -a, m., bojownik, wojownik, żołnierz. Nôprôd sed ksązą a za ńim jegoe boe-jovńice. boek, -u, m., bok, strona, poła, połać. Na nym boeku göré. Se%i na boeku. Boek kawôtći. boelec , - ą, - ëł, sł., boleć. Boelëł mje mely pole (bolał mnie mały palec). 0x, to mją no-barzi boeli! boele^a, -é, m. i z., flegmatyk, człowiek apatyczny. boelesc, -é, z., boleść. Woetsed woet ńix s boelescq v serce. Boelesłavöv, - oevy, - oevô, - oevë, przym., Bolesławo wy. Boelesłavoevy zołnere. Boelesłov, -a, m. i. wł., Bolesław. boelesti, przym. tłusty, otyły. PréŚed do vaju nen boelesti xł°P> boelestno, przysł., boleśnie. Beło mu tą za nami boelestno. Vzdéxëł é jićëł boelestno. boelestny, przym., bolesny. Boelestno x^ta. Boelestny cos. Boelestnë zécë. boelôk, -a, m., bolączka, wrzód, rana. Xoe%i vjedno s boelôkami na pésku. boeńic, -ą, -eł, sł., maścić, krasić. Ku-Xorka boeńi terôz krepé. Woeńi sadło masłę boeńą (oni sadło masłem kraszą). boerovice, -a, n., krzaczek borówki. Mjeęé boerovićim nalazłé są é grébé. boerovjacói, -kô, -ćë, przym., borowiacki. Frątovka boerovjacko (piosnka borowiacka). Boeroyjôck, -a, zdrobn. od Boerovjôk, m., Borowiaczek. Boerovjôcka, -ći, z., Borowiaczka. Borovjok, -a, m., Borowiak. Borowiacy, szczep pomorski, osiadły w borach około Tucholi i Chojnic. boerovka , - ći, z., borówka. boerovy> przym., borowy. boeréśka, -ći, z., sosna karłowata. boeréśkoevy, przym., odnoszący się do boe-r é ś k i. Boeréśkoevy las. Por. Boeféśkoeyé (miejscowość w okręgu człuchowskim). boesći, -kô, -ćë, przym., boski. Na rozkôz boesći. Matka Boeskô. boeskoesc, -é, z., boskość. Boeskoesc Pana Jezesa je dovjodło (dowiedziona). boeskę, przysł., boso. Xoe%éc boeską. Té są jes boeskq naxoe%is! boesi, przym., bosy. Boesemi nogoma sta-nąła na zemi. boesôk, -a, m., człowiek chodzący boso. Vitro mdq boesokov vjesac. bcestwoe, -va, n., boskość. Pôn Jezes mjëł dvje nôteré: łqcéło są v ńim boestwoe s no-terq ćłovjećq. Boeźenk, -a, m., zdrobn. od Bóg, Bozia. Woestańice s Boezenkę! boeżi, przym., boży. Vi%ëł v tim pole bcezi. Boezë drevkoe. boeźôk, -a, m., zadatek, który się daje służącemu przy ugodzie. Vzqł boezôka *jes na svjąti Jôn é vici ńe présed. bocôl, -a, m., nać kartofli, brukwi, marchwi i innych roślin okopowych. będa ob. béc. bok, -a, m., bąk (owad). brac, bjerą, brëł, bjeré, sł., brać. Bjere vjoré z poedwoerô. Bjere są jedną lesćecką woelévé (bierze się jednę łyżeczkę oliwy). brac sa, bjerą są, brëł są, bjeré są, sł., 1) zabierać się do odejścia, 2) brać się, zabierać się do kogo, iść w zapasy. Bjeré są preć! Woen są do ńi brac ńe wumjeje. Môma są brac do roboeté. bracéśk, -a, m., zdrobn. od brat, 1) braciszek, 2) braciszek zakonny. Möj bracésku! Préjaxëł poe kvesce bracéśk z Vejrova. bracô, l. mn.. bracia. Ob. brat. brantuz, -a, m., gorzelnia, niem. Brandhaus. brantuzovy, przym., gorzelniany. brat, -a, m., brat. Za liczbę podwójną i mnogą: brącô (bracia). braterći, - kô, - ćë, przym., braterski. Bratefćë poezdrovjenë. Miłosc braterkô. Braterćë svaré. 2* 12 BRATERTWOE — BRUTKA. bratertwoe, -va, n., braterstwo. Pféségalé na bratertwoe. bravada, - é, z., 1) brednia, gadanie od rzeczy, 2) człowiek, który gada nie do rzeczy. Jak cé są xce présłex(&vac taćim bravądom! Ne moevi głepstv, té bravądo! brayą^éc, - ą, - éł, sł. , bred zić, mówić od rzeczy. Xoeri bravą%éł v gcerącce. Co tez té bravą%is? Tak bravąęélé do pöłnocé. bredota, - é, z., brud , brudota. Wu ńix tako bredota w koezdim kątku, zebé förą gnoju mog vévjesc. bregéc, -ą, -éł, sł., brudzić, brukać. Woena so sama vąglami bre%i race. brejka, -ći, z., polewka z mąki, żur, niem. Brei. brejtling, -a, m., szprot, breitling (ryba), niem. Breitling. bretling ob. brejtling. brev, -vje, z., brew. breveréjô, -i, z., hałas, awantura. Woen wcebęeń é woebnoc breweréje véstvôrô. Ob. beveréj ô. breverijka, -ći, z., zdrobn. od breveréjô, awanturka. Woeńi sq goetov zarô jakq breve-rijką zrobić. brevijarek, -a, m., zdrobn. od brevijor, brewiarzyk. brevijor, -a, m., brewiarz. brevka, ći, z., zdrobn. od brev, brewka. bréła, -é, z., bryła, kawał, gruda. Bréła sńegu. Bréła zemi. bréłecka, -ći, z., zdrobn. od briłka, bry-łeczka. brélasti, przym., bryłowaty. Na naśéx ńi-vax zemja je brélastô. bréźgéc, briż|ą, briż|éł, bréż|é, sł., smażyć, gotować ladajako. Brézęi v kuxńi ju dv je goeęéné é ńevje%ec, ćej m%e ten woebjôd. brëda, -é, m. i z., człowiek bredzący, zmyślający, mówiący brednie. brëgéc, -ą, -éł, sł., bredzić, mówić od rzeczy. Té ńimos tegoe vje%ec, co woen brëzi. broda, -é, z., 1) broda (część twarzy), 2) broda (zarost). brodati, przym., brodaty. Brodati, ćej Żid. v brodavećka, -ći,ś., zdrobn. od brodôwka, brodaweczka. brodecka, -ći, i., zdrobn. od bródka, bro-deczka, brodusia. brodôć, -a, m., brodacz, człowiek brodaty. Co X%°P i to brodôć. brodovka, -ći, z., brodawka. Ob. bard ôvk a. brogéc, -ą, -éł, sł., brodzić. Broęélé v błocę, na moeré. brogônka, -ći, z., rodzaj sieci na ryby. brohuz, -a, m., browar, niem., Brauhaus. brohuzovy, przym., browarny. brojec, -ą, -eł, sŁ, broić. Xto złe broji, le%i są boeji. brona, -é, z., brona. Ob. bar na. bronovac, -eją, - oveł, sł., bronować. Bronowali do samëgoe pełna. bronie, -ą, -eł, sł., bronić. Brońeł goe, jakie mög, v köncu muséł wustąpic. brońic są, -ą są, -eł są, sł., bronić się. Brońile są woetvozńe. brot, - a, m., bochenek, niem. Brot. brovarcek, -a, m., pomocnik, praktykant piwowarski. brovaréjô, -i, z., browar. Ob. brovôr. brovarijka, -ći, z., zdrobn. od brovaréjô, mały browar. brovarći, -kô, -ćë, przym., piwowarski. Brovarćë Aivé (pola należące do piwowara). brova?éc, -ą, -éł, sł., wyrabiać piwo, trudnić się piwowarstwem. Mówi się nawet: piwoe brovaréc. brovartwoe, -va, n., piwowarstwo. brovor, -are, m., browar, piwowarnia. brovôrka, -ći, z., żona piwowara, piwo-warka. broYor, -a, m., piwowar. bród, 2. przyp. brodę, m., bród, miejsce płytsze w rzece lub jeziorze. bródka, -ći, z., zdrobn. od broda, bródka, brózda, -é, z., brózda. brozdecka, - ći, ź., zdrobn. od brózdka, brózdeczka. brózdka, - ći, z., zdrobn. od brózda, brózdka. bróg, 2. przyp. brogu, m., bróg. brôma, -é, z., brama, wrota. Stoji wu brômé. Yésokô Brôma ve Gdônsku. brud, 2. przyp. brede, m., brud. Mo całq fora brede na séji. brudno, przysł., brudno. brudny, przym., brudny. brukoewac, -ują, -oeveł, sł., potrzebować, mieć obowiązek, (powinienem), niem. brauchen pr. niem. bruken. Té ńe brukujes téle jësc. Woen ńe brukoeveł jic do mjasta. bruno , przysł., brunatno. bruny, przym., brunatny, niem. braun, lit. brunas. brutka, -ći, z., panna młoda, niem. Braut, pr. niem. Brut. Panna młodô ćélé brutka. BRUTMAN - BU?ÉC SĄ 13 brutman, -a, m., kawaler, narzeczony, pan młody, pr. niem. Brutmann. bradovńictwoe, -va, n., sadownictwo, owo-carstwo. bradovńici, przym., sadowniczy, owocarski. bradovńick, -a, m., zdrobn. od brado-v ń i k, sadowniczek. bradovńicka, -ći, z., sadowniczka, owocarka. bradovńik, -a, m., sadownik, owocarz. bradovy, przym., owocowy. Bradovó brejka (zupa owocowa). braga, - é, z., drzewo owocowe. brak, - u, m., brzęk. brakac, -ają, -ëł, sł., brzękać. Brąkëł sabléscę. brąkoet, -e, m., brzęk. Brąkoet zwoenov. Brąkoet śklónk. brex, -a, w., brzuch. Mo brex, jak becka. bre^ati, przym., brzuchaty. Nen brexati slaxcéc présed do vaju. bre^atosc, -é, z., brzuchatość, otyłość. brexoc, - a, m., brzuchacz, człowiek z wielkim brzuchem. bre^ol, -a, m., brzuchacz. Ob. brejcôć. brexoevy, przym., brzuszny. Brex(&ve boele. bremją, -mina, n., brzemię. To za cązćë bfemją. breséśce, -a, n., zgrub, od brex, brzuszysko , wielki brzuch. Woen musi dvigac swoeje breëéśce — ńeboerós! bfeśk, -a, m., zdrobn. od brex, brzuszek, brezéna, -é, é., brzezina, gaj brzozowy, brezénecka, -ći, z., zdr. od bfezinka. Gaik brzozowy. Woeńi są sx(%%élé v ny brezénecce. brezinka, -ći, z., zdr. od brezéna, brzezinka. brédalstwoe, -ya, n., brzydalstwo, brudota. Woenci je goetov do nôviksëgoe brédalstva. brédći, -kô, -ćë, przym., brzydki. Brédkô baba. Bfédćë vjodro (brzydkie powietrze), brédkoe, przysŁ, brzydko, szpetnie, brédkoesc, -é, z., brzydota. brédota, -é, z., brzydota. brédôl, -a, m., brzydal. brédôlka, -ći, i., kobieta brzydka. bretev, -tvje, z, brzytwa. brétevka, -ći, z., zdr. od b ? é t e v, brzy-tewka. brëg, -u, m., brzeg, krawędź. Nad bfëgę (brëęem) moera. Na brëgu jęzora. Z brëga &jaxet do woedé. Na brëgu łasa. bregoevy, przym., brzegowy. Brëgoevë pra-(prawo brzegowe, na podstawie którego, to, co woda wyrzuci na brzeg, staje się własnością właściciela gruntu). brëźk, - a, m., zdrobn. od b r ë g, brzeżek. Na brëzku komći (na krawędzi ławki). brmjec, -ą, -ëł, sŁ, brzmieć, huczeć. Woer-gané brmjałé, jak woeńi vx&\\élé do kaplécé. Moere brmi. brmjel, -a, m., trzmiel (owad). broza, -é, z., brzoza. brozecka, -ći, z., zdrobn. od brożka, brzózka. brozovy, przym., brzozowy. Brozovë prącéće. brôstwoe, - va, n., kora brzozowa, brzosta , z której wypala się dziegieć. PobŁ brożka, -ći, z., zdrobn. od broza, brzózka, bród, 2. przyp. brade, m., owoce sadowe, jak jabłka, gruszki, ^ śliwki i t. p. Sex i bród (suszone owoce). Nedozdrelciły bród (owoce niedojrzałe). Męema mjała tegoe lata bbkadosc brade (będziemy mieli tego roku obfitość owoców). brôna, -é, gatunek mareny (ryba, podobna do leszcza), niem. Ostseeschnapel. brôsk, -u, m., brzask. br burô - ë, z., burza. burôn, - a, m., człowiek surowy, dziki, nieokrzesany. bufônka, -ći, s., kobieta dzika, bez wychowania. bufténovy, przym., bursztynowy. Burténovë pôcörée. buftin, -éne, m., bursztyn. buftink, - u, m., zdrobn. od buftin, bursz tynek. Fefka s buftinkę. busny, przym., butny, pyszny. Woen je taći busny, jakbé mu cała vjes nôleza (on taki butny, jakby cała wieś do niego należała). buśńe, przysł., pysznie, butnie. Busńe pré-stąpjeł do zołnera. BUTEN — CEĆERK 15 buten, przysł., zewnątrz, na dwór, na dworze, pr. niem. buten. Woetvarła dvjere é véśła buten (wyszła na dwór). Woen béł ju buten (był już na dworze). buten, przyim., rządzący 2. przypadkiem, zewnątrz, poza, ponad, pr. niem. buten. Buten séku (dosłownie: zewnątrz szyku; nad miarę). Buten domu (poza domem). bąt, -e, m., bunt, powstanie. biątovac, -eją, -oveł, sł., buntować. Bątoveł jiX precivkoe ksąęe. bi\tovac sa, -eją są, -oveł są, sł., buntować się. bt\tovńica , - e, z., buntowniczka. bi^tovńictwoe, -va, n., buntownictwo. bątovńici, przym., buntowniczy. To je no-rod déxt bątovńići. bi\tovńik, -a, m., buntownik. byk, -a, m., 1) byk, buhaj, 2) belka poprzeczna u przodu sań. byśk, -a, m., zdrobn. od byk, byczek, by ta, -é, z., zdobycz, łup, niem. Beute. Wyraz ten służy do oznaczenia szczątków okrętów rozbitych, które fale morskie wyrzucają na brzeg. Kto je pierwszy znajdzie, zwłaszcza na swoim gruncie, ten staje się ich właścicielem. bytovńictwoe, -va, n., chodzenie za bytą; zbieranie byty. bytovńik , - a, m., ten co chodzi po s t r q -dzie za bytą, ten co zbiera by tę. c. cało, -a, n., ciało. Ćłovjek skłôdô są z cała é desé. Mô vłosé na cele. Woen pu%e s całe do pjekłov. cało, przysł., cało. Jonôś véśed cało z brex& vjelgoeréba. całovac, -eją, -oveł, sł., całować. Proc té wiją całej es? cały, przym., cały. V pjątk dëśc, cały ti-%eń dësć. Woen mo całe cało woebrosłë. cale, przysł., wcale. Cale mëło (dosyć mało). Cale droęë sboezë (wcale drogie zboże). calexny, przym., zdrobn. od cały, calutki. Calexnq noc pilovała. Vełk mu wujod ca-lexny... pole (wilk mu ugryzł cały... palec). caluśći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od calu ś i, caluteńki. Calusći %eń musi xćći piłować (caluteńki dzień musi pilnować chaty). caiuśi, przym., zdrobn. od cały, calutki. Jô ju precétëł calusą ksązecką. Bez caluse kozańe zdra na woełtôr. caluśińci, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od caiuśi, caluteńki. Calusinką noc vaxtovalé. cap, -a, m., cap, kozieł. car, -a, m., car. carovô, - é, z., carowa. carti ob. trec. carći, -kô, -ćë, przym., carski. Poed carćim panovańim. Carćë woejska. cartwoe, -va, n., carstwo. Cartwoe moesćevsće. casno, przysł., ciasno. Casno, jak v svin-sćim xlevje. casnosc, -é, z., ciasnota. V taći casnosci ańe są moedléc ńimozna. casny, przym., ciasny. V nym casnym vądole. casto, -a, n., ciasto. Mitći, ćej casto (miękki, jak ciasto). castovy, przym., ciastowy. Castovo łezka. cątnôr, -ara, m., cetnar. cążći, -kô, -ćë, przym., ciężki. Cązći, jak młynsći kam. cąźéc, -ą, -éł, sł., ciężyć. Jemu to cązi na semjeńu. Słabemu é pjorkee cązi. cażkoe, przysł., ciężko. To béło cązkoe! Jemu to béło za cązkoe. cążkoesc, -é, z., ciężkość. Woen mo taką cązkoesc na pirsax, ze so radé nalesc ńi-moeze. cążô, -ë, z., ciąża. cążôr, -are, m., ciężar. L tim cązare ńe-dalek zonęeś. cebula, -é, z., cebula. cebulecka, - ći, z., zdrobn. od cebulka, cebuleczka. cebulka, -ći, z., zdrobn. od cebula, cebulka. cebulovy, przym., cebulowy. Listk cebulovy. cec, ceką, cek, cećé, sł., ciec. Cece, jak z daku. Łzé mu z woecu ceką. cecevjô, -ë, z., drabina. cećer, 2. przyp. cekre, m., cukier. cećerk, -a, m., zdrobn. od cećer, cukierek. Cećerće (cukierki, bonbony). 16 CEGERŃANY — CEPŁO cećerńany, przym., cukierniany. eećerńik, -a, cukiernik. cećerńó, -ë, é., cukiernia. cecô, -ë, z., ciecz. cedacci, -kô, -ćë, przym., cudacki, dziwaczny. Cedacćë woeblećeńe (dziwaczny ubiór). cedactwoe,-va, n., cudaclwo, dziwactwo. Ce-dactva véstvôrô (dziwactwa wyprawia). To ju taćë jegoe cedactwoe. Woen v tim cedactvje woestańe do smircé. cedacéc, -ą, -éł, sl., dziwaczyć, wyrabiać dziwactwa. Tcik cedaci, jakbé béla jaką kro-levjonką. cedôck, -a, m., zdrobn. od cedôk, cuda-czek. Muśą jes kusnąc tegoe cedôcka. cedôcka, -ći, z., dziwaczka. Cez to za ce-dôćka! cedôk, -a, m., cudak, dziwak. Cé té jes abé vi%ëł tegoe cedôka? cedotwörca, -é, m., cudotwórca. To béł svjąti, woen béł cedotworca. cedotwörcéna, -é, z., cudotworczyni. cedotwôrstwoe, -va, n., cudotworstwo. Dej té so poeku s cédotworstvę! cedovnosc, - é, z., cudowność. Na woe-statku wuvjerélé vsétcé v cedovnosc negoe woebraze. cedovny, przym., 1) cudowny, nadprzyrodzony, 2) cudny, uroczy. Matka Boezô cedownô. Cedovnë woecé. cedovńe, przysł., cudownie. Tą bélo cedovńe, jak v raju. ce§éc, -ą, -éł, sł., cedzić. Woena tero mle-koe ce%i. ce^édełkoe, -a, n., zdrobn. od ce^edło, mały druszlak, sitko (do herbaty i t. p.). cegédło, -a, n., cedzarka, naczynie do cedzenia, druszlak. cegełka, -ći, z., zdrobn. od cegła, cegiełka, cegelny, przym., dotyczący cegły. Ceęelno gléna. cegelńo, -ë, z., cegielnia. cegła, -é, z.y cegła. ceglarći, -kô, -ćë, przym., ceglarski. Ce-glarćë {stramąta. ceglartwoe, -va, w., ceglarstwo. ceglati, przym., ceglasty, koloru cegły. Ce-glatô zemja. ceglôrka, -ći, z., ceglarka, robotnica przy cegielni. ceglôr, - a , m., ceglarz. cek, -u, m., cieknięcie. To tak, jakbé cek z daku. cekavje, przysł., ciekawie. Zdfi cekavje. cekavy , przym., ciekawy. Cekavo baba! cekawoesc, -é, é., ciekawość. Prez ceka-woesc mo załosc. cekrovac, -eją, -oveł, sł., cukrować. Pjer-ńik cekrovony. cekrovy, przym., cukrowy. cel, -e, m., cel. cela, -é, ë.7 cela. Zôkonnicé zéją w woesö-bnyx celax- cela, -éca, n., cielę. celacéna, - é, z., cielęcina. celąci, przym., cielęcy. Celące skore. celącinka, - ći, zdrobn. od celącéna, z., cielęcinka. celc, -a, m., cielec. Tącovalé nawoekoł zło-tëgoe celca. celebrovac, -eją, -oveł, sł., celebrować. Sôm probosc celebroveł. celécsą, -ą są, -éł są, sł., cielić się. Jemu są é te nôstarsë krovska celą. celestnosc, -é, z., cielesność. celestny, przym., cielesny. celestńe, przysł., cieleśnie. celny, przym., cielny. Ta łéska je celno. celnik, -a, m., celnik. celôk, -a, m., cielak, ciołek. celôśk, -a, m., zdrobn. od celôk, ciołeczek. celątkce, -a, n., zdrobn. od celą, cielątko, celęteckoe, -a, n., zdrobn. od celętkoe, cieląteczko. Woestatnë celątećkoe vénekała ze stońe na tôrg. celskoe, -a, n., zgrub, od cało, cielsko. Cej goerącka całe celskoe woebejmje. cemica, - é, z., ćma, ciemno, ciemność, cemją, -ińa, n., ciemię. cemnosc, -é, z., ciemność. cemnota, - é, z., ciemnota. cemńec, -eją, - eł, sł., ciemnieć. Ju cem-ńeje. cena, -é, z., cena. cenći, -kô, -ćë, przym., cienki. To za cenći óijôsk na taką grebą svińą. Cenćë płbtno. Cenkô ńic. cenexny, przym., zdrobn. od cenći, cie-niuchny. Cenexne płbtno. cenkce, przysłcienko, cenkoe, tą są rvje. cenkoesc, -é, z., cienkość. ceńic, -ą, -eł, sł., cenić. To ńe je téle vôrt, co woeńi ceną. ceńisti, przym., cienisty. V ceńistim gaju. ceńo, -ë, z., cień. Woen są vłosne ceńe boeji: cepé, -ôv, l. mn., cepy. cepło, -a, n.y ciepło. CEPŁO — CICK 17 cepło, przysł., ciepło. cepłosc, -é, z., ciepło, ciepłota. ceplec, -eją, -eł, sŁ, ciepleć. Wu nas poe-zdńi cepleje. cerćev, -kvje, #., cerkiew. Ob. cerkvjo. cerkviśce, -a, n., 1) kościelisko; miejsce, na którem stała cerkiew, 2) cmentarzysko, cmentarz (zwłaszcza protestancki; katolicy używają wyrazu smątôr). cerkvjô, -jë, z., cerkiew, kościół. cerń, /-a, m., cierń. I. mn. cerńe. cerpjec, -ją, -jëł, sł., cierpieć. Zdrele, jak woeńi cerpją! cerplévje, przysł., cierpliwie. cerplévy, przym., cierpliwy. Pôn Bog je cerplévy. cerpléwoesc, -é, z., cierpliwość. Woen wu-mjeje nawucéc cerpléruoescé! cerléca, -é, z., cierlica, międlica. cerléćka, -ći, z., , zdrbn. od cefléca, cier-liczka, międliczka. cerńe, -i, l. mn., ciernie. cerńisti, przym., ciernisty. Na cerńisti droęe. cerńovy, przym., cierniowy. Cerńovo koerona. cerpjec, -pją, -pjëł, sł., cierpieć. Ob. cer-Pj ec. cesarći, -kô, -ćë, przym., cesarski. Wu-rądńik cesarći. cesarov, - ovy, - ovô, -ovë , przym., cesa-rzowy. cesarovo,ë, z., cesarzowa. cesartwoe, -va, n., cesarstwo. ceselsći, -kô, - ćë, przym., ciesielski. Ce-selskô roboeta. ceselstwoe, -va, n., ciesielstwo. cesla, -é, m., cieśla. cesńina, -é, z., cieśnina. cesńinka, -ći, z., zdrobn. od cesńina, mała cieśnina. Mjeęé temi jęzorami je mëłô cesńinka. cesńo, - ë, z., cieśń, ciasność; utrapienie (przenośnie). cesôr, -a, m., cesarz. Kroi presći je tez ńemjecćim cesôrę. ceśéc, -ą, -éł, sł., cieszyć. To mja cesi. ceśéc są, -ą są, -éł są, sł., cieszyć się. Woeńi są tak ceśq, jakbé Bóg vje co nalezlé. cetno , przysł., cet, do pary. Cetno cé léxoe? cevka, -ći, z., cewka, część przyrządu tkackiego. ceza, -é, z., 1) mały niewód, z macicą po gruncie chodzącą; sieć na stórńe, 2) łowienie ryb cezą. Por. pr. niem. Zese, Zelise (znaczenie tosamo). Fr. Poeślé s cezq na stórńe. Pceslé na cezą. Słownik jeżyka pomorskiego. cezi, przym., cudzy, obcy. To cezi ćłovjek. Ceze woebéćaje. cezo, przysł., cudzo, obco. Jemu tu tak cezo, jak ve Gdonsku. cezołostwoe, -va, n., cudzołostwo. cezołoźéc, - ą, - éł, sł., cudzołożyć, cezołożny, przym., cudzołożny. cezołożńica, -é, z., cudzołożnica, cezołożńik, -a, m., cudzołożca. cezozemc, -a, m., cudzoziemiec. cezozemka, -ći, z., cudzoziemka. cezozemsći, -kô, -ćë, przym., cudzoziemski. Cezozemsćë zvécaje. cezozemstwoe, -va, n., cudzoziemszczyzna. Cez to za cezozemstwoe? Jięé prec s tim ce-zozemstvę! ceż? zaim., cóż? Cez té poevjës? Cezbésta jes %cała? céc, -a, m., cyc, pierś kobieca, sutka. cécac, cicają, cicëł, cécôj, sł., ssać. Naji mëłë ju ńexce cécac. cécati, przym., cycaty. Cécatô %ëvcéna. Cé-catô krova. cécatosc, -é, é., cycatość. cégac, cigają, cigëł, cégôj, sl, ciągać. Woeńi vaji mdq jes długoe cégac poe sqdax• cégansći, -kô, -ćë, przym., cygański. Cé-gansćë woezé. Cégansćë ęëcé. cégaro, -a, n., cygaro. cégôn, -a, m., cygan. Zarekô są, jak cégôn. cégônka, -ći, z., cyganka. céxi, przym., cichy. céxnoc, -ną, -nęł, sł., cichnąć. Tak cexńe, jak pred kozańim. cexoe, przysł., cicho. Céxoe, jak v koescele, jak v skodę. céxoesc, -é, z., cisza. eénamon, -oene, m., cynamon. cénamoenovy, przym., cynamonowy. Céna-moenovë krople. césk, -u, m., ucisk, udręczenie, niepokój. Mo vjel%i césk — mówi się o ciężko chorym. césnęc, - ną, - nęł, sł., cisnąć, pchać, popychać, wiosłowaniem przeć łódkę naprzód. Treha mcecno césnąc, ćej głada na moeré (podczas ciszy morskiej trzeba silnie wiosłować). céśô, -ë, z., cisza, spokój. V poevjetré béła vjelgô césô. cétréna, -é, z., cytryna. cétrénovy, przym., cytrynowy. cic, tną, cęł, tńi, sł.. ciąć. Treba dobre cic v taći cvjardi pńok. Tńi, bracésku, ńe pétôj! cick, -a, m., zdrobn. od céc, cycek. a 18 CIGŁO - GEDÉBQ? cigło , - a, n., dyszel. cignęc, -ną, -nęł (lub: cig), sł., ciągnąć. Koeńe cignąłé, kulkoe-le moegłé. Nôtera cigńe wilka do łasa. cignęc są, -ną są, -nęł są, sł., ciągnąć się. Yzłuz moera cignq są déné. cknęc, - ną, - nęł, sł., czuć węchem. Yqxają, ale ńic ńe ckną. Ckńeś, jak to tu smirąi ? Ńick ńe ckną. cma, - é, z., ćma (motyl nocny). cmuléc, -ą, -éł, sŁ, tulić, strzydz (uszyma). Koet wuśé cmuli, ćej xce drapnqc. cmuléc są, - ą są, - éł są, sł. , uśmiechać się, mizdrzyć się. Woen na ńq ańe ńe vezdri, a woena są vjedno do ńegoe cmuli. Do ńegoe są djôbłé cmulą. Koń są cmuli, ćej xce grésc. cnota, -é, z., cnota. cnotlévje, przysł., cnotliwie. cnotlévy, przym., cnotliwy. cnotléwoesc, -é, z.,mcnotliwość. Bez cnotlé-woescé ńima śćescô na svjëce. co, zaim., co. Co tez té gôdôś? Co? co, sp., co, że, iż, aby. Woen, co ńigde ńe vjë%ëł, co sq wu. ńegoe %ało. Woena mé-slała, co woeńi ju vici ńe prindą. Woen tak robjeł, co woena ńiga ńimja vje%ec, %e woen są woebrôcô (on tak postępował, aby ona nigdy nie wiedziała, gdzie on się obraca). cobęg, zaim., cobądź, cokolwiek. Woena cobq% vezńe do gąbé. cofac, -ają, -ëł, sł., cofać. Ne cofôjta, sq-se%e! cofac są, -ają są, -ëł są, sł., cofać się. Jim są zdovało, ze ślé nopfod, a woeńi są cofalé. cofnęc, - ną, - nęł, sł., cofnąć. Cofńijta pe-finką vaje krasło. cofnęc są, -ną są, -nęł są, sł., cofnąć się. Poetemu cofną są do Pucka. cofńol, -a, m., gwóźdź w grzędzie (część pługa), zapomocą którego podnosi się lemiesz lub pogłębia. cokoelvjek, zaim., cokolwiek, cobądź. Co-koelvjek #ces, dôm cé zarô. cora, -é- z., córa, córka. coreśka, -ći, z., zdrobn. od córka, córeczka, córka, -ći, z., córka. corula, - é, z., zdrobn. od cora, córeczka, corulinka, -ći, z., zdrobn. od corula, córuchna, córusia. cos, zaim., coś. Ob. ń ë c o." cota, -é, z., czarownica. Té ńeśćestno coto! (ty przeklęta czarownico! ). cotcin , - éna, - énë, przym., ciotczyn. Cot-ćénë goespoedartwoe. cotecny, przym., cioteczny. Cotećnô sostra. cotexa, -é, z., poch. od co tka. 1) ciotka, 2) czarownica. coteśka, - ći, z., zdrobn. od coteja, ciotunia. cotka, -ći, z., ciotka. côłkoe, -a, n., zdrobn. od cało, ciałko. Côłkoe Jezesove. col, - a, m., cal (miara). corn9c, -ną, -nęł, sł., otrzeć, potrzeć. Bąkq cornąła nogą (ręką potarła nogę). cornęc są, -ną są, -nęł są, sł., otrzeć się. Cornqł są woe scaną (otarł się o ścianę). cud, 2. przyp. cede, w., cud. Taćëgoe cede jeś jem ńe vi%ëł. Ceda véstvarac. Ceda ve-stvôfô (dziwy robi). cug, -u, m., przeciąg, niem. Zug. cvirga, -é, z., twierdza. cvirgéc, -ą, -éł, sł., 1) twierdzić, 2) utwierdzać, umacniać. Woen tak cvir%i. To zdrovje cvir%i. cvjardi, przym., twardy. To cvjarde drewoe. Na cvjardi kloc treba jeś cvjardśi klin. Jim koet starsi, tim woegon cvjardśi. cvjardo, przysł., twardo. To cvjardo ji%e. cvjardosc, -é, é., twardość. ć. ćeba, -é, m. i z., człowiekpłaczliwy, płaksa. ćebé, sp., gdyby, żeby. Cebé ńe ta gbra, béłabésma ju blézé mjasta. Cezbé té mjëł, ćebé té są ńe béł woezeńeł? ćebic, -bją, -bjeł, sł., płakać, szlochać. Zdré, jak woena ćebi! Cegoe ćebiś? ćecka, -ći, z., kiecka, ubranie kobiece. Ob. k j e c k a. ćedé, sp., kiedy, gdy. Cedé to béło? Cedé słoniśkoe svjëcéło. ćedébę^, przysł., kiedybądź, kiedykolwiek. Moneta to zrobić ćedébq%. GEDÉBQ2 - GILKCERAGI 19 ćedébęg, sp., kiedykolwiek. Cedébą§ cą wu~ zclrą, ro&ć sa wa sercé. ćedékoelvjek, przysł., kiedykolwiek. Woena prinęe do nas ćedékoelvjek. Ob. ćejkoelvjek. ćedékoelvjek, sp., v kiedykolwiek, kiedybądź. Mözeta woetevrec, cedékoelvjek %ceta. éedéś, przysł., kiedyś. Jo /es ćedes prindą do raju. To są %ało ćedés, ńe vjëm gvé-sno ćedé. ćedéż? przysł., kiedyż? Ćedéz to tak béło? ćej, sp., gdy, kiedy. Ćej jaxulé do Koescerné. Cez cé dôm, cej sôm ńick ńimom ? ćejbé, sp., gdyby, jeśliby. Ćejbé tak woedé nebéło na svjëce, cezbé tez robilé kaśebsći rébôcé? ćejinga, przysł., kiedyindziej, innym razem. Prinęé do mńe %is. Ńe, %is ńimoegą, prindą ćejinga. ćejkoelvjek, przysł., kiedykolwiek. Mözes są véspac óejkoelvjek. ćejkoelvjek, sp., kiedykolwiek. Poemńi no to, ćejkcelvjek woen ce m%e woe co proséc. ćejle, sp., skoro tylko, jeżeli tylko. Cejle m%e xcała. cela, -e, z., kielnia, niem. Kelle; Mauer-kelle. ćelix, -a, m., kielich. ćelixoevy, przym., kielichowy. Celixoevo nozka. ćeliśeck, - a, m., zdrobn. od ć e 1 i ś k, kieliszeczek. Celiśećk goerëłći. ćeliśk, a, m., zdrobn. od ćelijc? kieliszek. ćeliśkoevac, -ują, -oeveł, sł., wychylać kieliszki, pić wiele. Ćeliśkoevalé tré dni é tré nocé. ćeliśkoevy, przym., kieliszkowy. Skło celi-skoeve. ćerda, - é, z., świnia, zwłaszcza wielka albo stara; kiernoz. ćerenk, -u, m., kierunek. Taći bél vćera ćerenk vjatre. Pu%eta w tim ćerenku. ćernoz, - a, m., knur, kiernoz. Ob. k n o r z. ćerovac, -eją, -oveł, sl, kierować. Gérovalé bôté ku Jastarni. ćerovac są, -eją są, -oveł są, sŁ , kierować się. Tfeba są vjedno za vjatrę ćerovac. Léxoe są ćerovalé. ćerovńictwoe , - va, n., kierunek, kierownictwo. Poed Twoejim ćerovńictvę, Nôsvjątsô Paneśko! ćerovńicka, -ći, z., kierowniczka. Woena béła jegoe ćerouńićką v tim lese. ćerovńik, -a, m., kierownik. To béł jejix ćerotmik é nawućécel. Bog je nôvézsim ce-rouńikę svjata. cer, 2. p. kra, m., kierz, krzak, krzew. Trafjeł v cer, a zajk ju za górami. Wusôd poed krę. ćerenka, - ći, z., zdrobn. od ćerńó, maśniczka. ćerńó, -ë, z., maśnica, naczynie do robienia masła. ćerńac, -ają, -ëł, sł., robić masło. Ob. ćerńó. ćerńica, -é, z., maśnica. Ob. ćerńó. ćerńók, - a, m., kij do robienia mleka w maśniczce. ćeśeńó, -ë, z., kieszeń. Nimo ańe dętka v ćeseńi. ćeśonka, -ći, ż., zdrobn. od ćeśeńó, kieszonka. ćid, -e, m., wnętrzności rybie, wogóle wszystko to, co się przy sprawianiu ryby odrzuca. To sôm ćid. ćidac, - ają, - ëł, sł., 1) rzucać, ciskać, 2) łamać, utłukiwać. Óidajq jabkami, ćej kamińami. Kaćće ćidac (kaczki zbijać kamykami na lodzie lub wodzie). ćidac są, -ają są, -ëł są, sŁ , łamać się, utłukiwać się, przełamywać się. Gałąze są ćidajq woet vjatre. Kasel są ćidô (przełamuje się, przechodzi ze suchego w flegmowy). ćidlon, - a, m., rodzaj płaszcza. ćiga, - é, z., trawa morska. Ob. ć i,L é n a. ćigéna, -é , z., trawa morska. ćixac, - ają, - ëł, sł., kichać. ćixała, - é, m. i z., człowiek często kichający. ćixn9C, -ną, -nęł, sł., kichnąć. Cixnqł, jakbé z kanoné véstreléł. ćij, -a, m., kij, laska. Xoe%i so s ćiję, jak slaxcéc. ćijk, -a, m., zdrobn. od ćij, kijek, laseczka, ćijônka, -ći, z., kijanka (do prania). ćijôśk, -a, m.y zdrobn. od ćij, kijek, ki-jeczek, laseczka. Maznqł goe ćijôskę. ćijovy, przym., kijowy. Cijovô nôwuka. ćikut, -a, m., czkawka. Sxvôcéł goe ćikut (porwała go czkawka). ćikuta, - é, z., czkawka. Ob. ćikut. ćilka, licz., kilka. Té môs ćilka ćijöv. Musą poezdac ćilka jes lat. ćilka^esąt, licz., kilkadziesiąt. ćilkanôsce, licz., kilkanaście. ćilkarocny, przym., kilkoletni. Cilkaroćne ęeckoe. ćilkoeraći, -ko, -ćë, przym., kilkoraki. Ciść je ćilkoeraći: nońizsi dlô téx goerséx le%i, nôöézsi dlô téx, co ju majq jic do ńeba (czy- 3* 20 ĆILKCERAK — GATÉ ściec jest kilkoraki: najniższy dla tych gorszych ludzi, najwyższy dla tych, co już mają iść do nieba). ćilkoerak, przysł., kilkorako. Woenbé to ćil-koerak zrobjeł: tak, sak é jes woevak. ćilkoero, licz., kilkoro. Woeńi mają ćilkoero %ëci. ćinęc, -ą, -ęł, sł., rzucić, uderzyć, trącić z lekka. Ćinął goe ćiję. cipa, -é, z., kosz, kobiałka pleciona, pr. niem. Kipę, Kiepe, lit. kypas. ćipjec, -ją, -jëł, sł., kipieć. Woeda ćipi. Tak tą cos ćipjało v nym woetmące (tak tam coś wrzało w tej topieli). cipka, Łći, z., zdrobn. od ćipa, mały kosz lub kobiałka. ćipńik, - a, m., człowiek chodzący z ć i p ą; przekupień, chodzący po wsiach i skupujący nabiał i t. p. ćipńicka, -ći, z., kobieta chodząca z ćipą, skupująca ser, jaja i t. d. ćirkac, -ają, -ëł, sł., kichać. ćirknęc, -ną, -nęł, sł., kichnąć. cista, -é, é., pudełko, skrzynka, niem. Kiste. Woena mo cistą ful pjq%i (ona ma skrzynię pełną pieniędzy). ćistka, - ći, z., zdrobn. od ć i s t a , pudełko, skrzyneczka. ćit, -e, m., kit. ćita, -é, z., 1.) kita, kiść, pęk, 2) po-wiesmo czyli pęk lnu, przygotowanego już do przędzenia. Uw. Wyrazu p o w i e s m o niema w słowniku Lindego ani w wileńskim. Z jedne ćité wuprąęe są stęka płótna. ćitel, -tla, m., wierzchnia suknia kobieca, kitel, niem. Kittel. ćitka, -ći, L., zdrobn. od ćita, skrętek czyli pęczek lnu, przygotowanego do przędzenia. Uw. Wyrazu skrętek niema w słowniku Lindego ani w wileńskim (w tem znaczeniu). ćitovac, -eją, -oveł, sł., kitować. Gitovalé so lemę woekna (kitowali sobie klejem okna). ćivac, -vją, -veł, sł., kiwać. Woena ćivje ćiję. Pôlcę ćiveł na ńegoe. ćivac są, -vją są, -veł są, sł., kiwać się. Woen są ćivje. ćiynęc, -ną, -nęł, sł., kiwnąć. Civnqł na séna. ćiynęc są, -ną są, -nęł są, sł., kiwnąć się. Civnqł są ćilka razov za stołę. v c. camic są, -ją są, -jeł są, sł., męczyć się, zwłaszcza czuwaniem nocnem. Camiła są, ńe-boerôćka, tak prez steré nocé. capa, -é, m. i z., osoba niezgrabna. Jubés tez mcsgła są nawućéc x<&%źc, té capo! öapac, -ją, -ëł, sł., chodzić niezgrabnie. Capje, jakbé mja drevjane no%e. capnęc, -ną, -nęł, sł., stąpnąć niezgrabnie. Capnął, jaz troje le%i woebrizgnqł kałę. carcék, -a, m., zdrobn. od ćôrt, czarcik, dyabełek. carcéna, -é, m., zdrobn. od côrt, dya-blina. Nąznô car cena. ëarci, przym., czartowski. Carcë ro%ę. caré, -ôv, l. mn. czary, uroki. V nyx xććax béłé ćaré. Woena wumjeje zadavac ćaré (rzucać uroki). ôarovnica, -é, z., czarownica. Na Helu béła woestatnô ćarovńica pôlonô. Sarovńik, -a, m., czarownik. ôartovsci, -kô, -ćë, przym., czartowski. Cartovsćë fifé. öaréc, -ą, -éł, sł., czarować, rzucać uroki. Woena wumjeje ćaréc, woena ju ńejednegoe woećaréła. öarécel, -a, m., czarownik, czarodziej. Té môś wucekac woet taćex ćaréceli. carécelka, -ći, z., czarownica, czarodziejka. Treba vénekac preć tą carécelką. carécelsći, -kô, -ćë, przym., czarowniczy, czarodziejski. Sq nô to ćarécelsćë spoesobé. öarécelstwoe, -va, n., czarownictwo, czarodziejstwo. Wucélé są woet ńi carécelstva. cas, -e, m., czas. Ju je vjel%i ćas koeséc zéto. Nëgoe case. casę, przysł., czasem. caté, -ôv, l. mnczaty. Stalé na ćatax< GATOYAC — GËŁNO 21 catovac, -eją, -ovëł, sł., czatować. Koet ćateje na més. cąsc, -é, z., część. Woeńi mjeskają v tany ćąsci vse. Ta cąsc ńive je lepsô. cąsti, przym., częsty. cąsto, przysł., często. cec, ćeją, ceł, sł., 1) czuć, 2) słyszeć. Mésé figleją ? ćej koeta ńeceją. Té m%eś helsćë zwoené ceł! Woen ceł zwoené, ale ńevje %e. ceca, -éca, n., szczenię. Mjelé dwoeje me-łéx ćecął. cecôk, -a, m., szczeniak, psiak. cecoteckoe, -a, n., zdrobn. od ćećętkoe, szczeniąteczko. cecotkoe, -a, nzdrobn. od cecą, szczenię, psiątko. cexło , - a, n., koszula śmiertelna. cexléc, -ą, -éł, sł., obierać z łupin kartofle, jabłka i t. d., skrobać z grubsza, obcinać korzenie u roślin okopowych. celadny, przym., czeladni. Celadnô jizba. celôdka, -ći, z., zdrobn. od celô^, cze-ladka. Ksą% se swoeją celôdką. celô|, -a^é, z., czeladź. Mjaso dlô panstva: gnôté dlô celaęé. cepc, -a, m., czepiec. cepeck, -a, m., zdrob. od ćepk, czepeczek. éepiradełkoe, -a, n., zdrobn. od cepira-dło, czupiradełko. cepiradło, -a, n., człowiek, ubierający się dziwacznie, pretensyonalnie; czupiradło. cepk, -a, m., czepek. V bjełym ćepku są roęéł. cepréna, -é, z., czupryna. Mô cepréną, jak dva vjexce słomę. ceprénecka, -ći, z., zdrobn. od ceprinka, czupryneczka. Zdré, jaka to ceprénecka wu tnoejegoe Atosecka. ceprinka, -ći, z., zdrobn. od ćepréna, czuprynka. cerńec, - eją, - eł, sł., czernieć. Drewoe ćer-ńeje na słońcu. cervc, -a, m., czerwiec (miesiąc). cervcovy, przym., czerwcowy. Desc cerv-covy. cerńe, -i, l. mn., ciernie. Stąpô poe saméj; ćerńa%. Ob. cerńe. cerńic -ą, -eł, sł., czernić. Cerńone bolce. cerńic są, -ą są, -eł są, sł., czernić się. Nawoekbł cerńą są boeré é lasé. cerńovy, przym., cierniowy. Ob. cerńovy. ceryjeńec, -eją, -ëł, sł., czerwienieć. Jabka ju ćervjeńałe. cefyjeńic, -ą, -eł, sł., czerwienić. ceryjeńic są, -ą są, -eł są, czerwienić się. Jabka są cervjeńq. Woena są cervjeńi. ceryjonka, -ći, z., krowa czerwona. cervjono, przysł., czerwono. Poemazëł so gąbą na cefvjono é tak poe vsi x°e%i> stra-sqcé %ëcé. cervjonosc, -é, z., czerwoność. cervjony, przym., czerwony. Cervjonë bötë. Ćervjone race. cesc, 2. p. tcé, z., cześć. Na cesc Pana Boega. Na vaji cesc. Woejc musi vémagac tcé woet swoejex %ëci. cestny, przym., czcigodny, uczciwy. Ćestny pôn. Bećé mu dva cestnë słova. cestńe, przysł., uczciwie, godnie. Woen će-stńe poestąpoeveł. cestovac, eją, -oveł, sł., 1) czcić, cześć oddawać, 2) raczyć, częstować, ugaszczać. Woeńi goe cestovalé, jak swëgoe woejca. Ćc-stoveł ją, cimAe mög (ugaszczał ją, czem tylko mógł). cé, sp., czy. Cé té môs abé semjeńe? Ćé to je twoeje? cé — cé, sp., czy — czy. Cé dostońeś poe łbje, cé poe polcax, jednak ce m%e boelało. célé, sp., czyli. Kasebi célé Poemoerańi. ceńic, -ą, -eł, sł., czynić, robić. Woena to ceni pfé koezdi leznosci (ona to robi przy każdej sposobności). cérny, przym., czysty, sam, niezmieszany z niczem. Cérnë sboezë (czyste zboże). Ćérnë dekôté (same dukaty). Cérnë złoto (szczere złoto). Cérny djôbëł (prawdziwy dyabeł). Ćérnô prôvda (szczera prawda). Cérnë łgartwoe (skończone kłamstwo). céscéc, - sćą, -scéł, sł., czyścić. Vłosńe césćą woekna. Goerëłka césci garło pij oka. césti, przym., 1) czysty, chędogi, 2) sam, prawdziwy. Mô céstë race é no%e. Tak mje v zoce boeli, jakbé tą ćéstë robôće béłé. Céstë talar é! césto, przysł., 1) czysto, chędogo, 2) zupełnie, całkiem. Wu ńix tak öésto, jak v stóńi. Woena to césto zabéła (ona o tem najzupełniej zapomniała). Ta je ćésto drevjanô. céstosc, -é, z., czystość. Ćéstosc cała é deśé. cétac, -ają, -ëł, sł., czytać. Ćé té jes abé ćétëł emńeUją svjątq? cétévac, -eją, - évëł, sł., czytywać. Ćétévëł jim vselejaćë ksqzće. ^ cëłgac są, -ają są, -ëł są, sł., czołgać się. Ćëłgalé są pfed nim poe zemi. cełno , -a, n., czółno. Ob. ö o ł e n. 22 GIJ - GVIKŁA cij, ćéja, céje, zaim., czyj. Cij to ćij? (czyj to kij?). Ćéja, ale ńe twoeja (czyjabądź, ale nie twoja). ôim, sp., im, o ile. Ćim mci xto gôdô, tim mńi robi. Cim koet starsi, tim woegon mo ćvjardśi. cin, 2. p. ćéne, m., czyn. To są jegoe ćéné. Lé%ë ćéné sq sénami złéx słöv. cinnosc, -é, z., czynność. Poetemu zdôvalé spravą ze swoejë ćinnoscé. cip-cip, wykrz. Woła się na kury: cip, cip, cipka, cip, cip, cip! cipka, -ći, z., kura. ciśc, -a, m.y czyściec. ëiścovy, przym., czyścowy. Ciśćove mące. cłek, -a, m., człek, człowiek. Ob. ćłovjek. cło, -a, m., cło. Cło rëbjeralé z koezdëgoe woekrąte. Ob. col. cłon, -a, m., członek. Vsétćë cloné mje boelą (bolą mnie wszystkie członki). cłonk, -a, m., zdrobn. od cłon, członek, cłordac, -ają, -ëł, sŁ, deptać, tłamsić. Zdrijta-le, jak vama koeńe wovs cłordają (patrzcie-no, jak wam konie owies tłamszą). cłovjectwoe, -va, n., człowieczeństwo. Tré-ęesce é tré lat cłovjectva Pana Boega. cłovjecą, -éca, n., zdrobn. od ćłovjek, człe-czątko. Vi%eł jes ćej krosńoka? Ne, taćëgoe cłovjecéca jes jem ńe vięeł (czy widziałeś kiedy krasnoludka? Nie, takiego człeczątka nie widziałem jeszcze). cłovjecéna, -é, m., zdrobn. od ćłoyjek, człeczyna. Bjëdny ćhvjećena! cłovjeci, przym., ludzki. Gąba cłovjećo, ale garło, jak wu vełka (twarz ludzka, ale gardło, jak u wilka). cłovjeck, -a, m., zdrob. od ćłoyjek, człowieczek. cłovjec9tkoe, -a, n., zdrobn. od ćłoyjećą, człeczątko. cłovjek, -a, m., człowiek. cłovy, przym., cłowy. Cłovo woepłata. cmyr, - e, m., rzecz drobna lub licha , drobiazg, lichota, ladaco. To ńizodne rébé, to cmyr (to żadne ryby, ale sam drobiazg). Zdri do mjeska — sôm cmyr; talara ju dovno ńebeło (patrzy do portmonetki — same drobne; talara już dawno nie było). cołen, -łna, m., czółno. Ob. ceł no. cop, -a, m., czop, zatyczka. Woenbé zpoed copa ńigde ńe vélôz! corxac, -ają, -ëł, sł., targać, zdzierać, odłamy wać, zbijać. Na taóex kamińax Xutkoe knôpi boté corxcijq. <5orxac sa, -ają są, - ëł są, sł., drzeć się, odłamy wać się. corxnęc, -ną, -nęł, targnąć, szarpnąć, odłamać. Corxnął gałąź. corjcnęc sa, - ną są, -nęł są, sł., targnąć się, szarpnąć się. cosac, -ają, -ëł, sł., czesać. cosac są, -ają są, -ëł są, sł., czesać się. cosełka, -ći, z.,' zdrobn. od ćosła. cosła, -é, z., narzędzie żelazne do wyżłabia-nia niecek, łyżek, warzech i t. p. Mô ząbé, jak ćosłé (t. j. ostre). co! wykrz., słysz, słuchaj, hej! Jest - to niewątpliwie jedna z form trybu rozkazującego od ć e c. côpcéśce, - a, n., zgrub, od ćôpka, czapisko. côpecka, -ći, z., zdrobn. od côpka, czapeczka. côpk, -a, m., kapelusz, zarówno męski, jak i kobiecy. côpka, -ći, z., czapka. Ob. ćôpk. copńictwoe, -va, n., czapnictwo, kapelu-sznictwo. copńici, przym., dotyczący czapnika. Cópńiće vérobé. copńicka, -ći, z., czapniczka, kapeluszniczka. copńik, - a, m., czapnik, kapelusznik. cór, 2. p. ćare, m.% czar. Ćaré zadavac (rzucać uroki). côrnexny, przym.,^ zdrobn. od ćôrny, czar-niuchny, czarniutki. Côrnexnë woecka. côrno, przym., czarno. côrnosc, -é, z., czarność. côrnusi, przym., zdrobn. od ć ô r n y, czarniusi. côrnuśinéi, - kô, -ćë, przym., zdrobn. od ć ô r n u ś i, czarniuteńki. côrnuśénecći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od côrnuśinći, czerniuteńki. corny, przym., czarny. côrt, 2. przyp. ćarta, m., czTart, dyabeł. Jięé do ćarta! cęstecka, -ći, z., zdrobn. od ćęstka, cząsteczka. Ne dalé mu ańe jedne ćąstećći. cęstka, - ći, z., zdrobn. od ć ą s c, cząstka. Dejta mi abé jedną ćąstką vasé bokadoscé (dajcie mi choć jednę cząstkę waszego bogactwa). cub, -a, m., czub, koniec wystający, wierzch, wierzchołek, szczyt. Ylôz na sôm cub. Cub goré. Cub vjezé. cubk, -a, m., zdrobn. od cub, czubek, wierzchołek. ëvarti ob. ć v j ô r t i. cvartk ob. ć v j ô r t k, ć v ô r t k. cvikła, -é, i., ćwikła. ĆYIKŁOYY — DEBELTOWCE 23 cvikłovy, przym., ćwikłowy. cvirc, -é, z., ćwierć. Ćvirc roku. Cvirc milé. cvjoraći, -kô, -ćë, liczb., czworaki. Cvjo-raćë rozkctzé. cvjorak, przysł. licz., czworako. Té to mô-zes ćvjorak zrobic. cvjoro, liczb., czworo. Mô ćvjoro ęëci. cvjôrti, liczb., czwarty. Ob. ć v a r t i. ôvjôrtk, -u, m., czwartek. Ob. ćvartk. cvjôrtka, -ći, z., zdr. od ćvirc, ćwiartka. cvjôrtkoevy, przym., czwartkowy. Ob. ćvôrt-k oe v y. cvjôrtôcka, -ći, z., febra, powtarzająca się co cztery dni. cvortk, - u, m., czwartek. Ob. ć v j ô r t k, ć Y a r t k. cvortkoevy, przym., czwartkowy. Ob. ćvjôrt-koevy. D. dac, dom, deł, dej, sł., dać. Dające (dając). Davśé (dawszy). Ob. davac i dajac. daxtac, -ają, -ëł, sł., gdakać. Woena navet dci%tac ńe wumjeje. daxtél, - a , m., daktyl. da^teloyy, przym., daktylowy. Da%télovô goerëłka. daxtélövka, -ći, z., nalewka, wódka daktylowa. dajac ob. davac. dak, -u, m., dach. dakoevizna, -é, z. 7 słoma ze strzechy. Vezńi per inką dakoevizné é zapalé v pjecku. dakoeyy, przym., dachowy. Słoma dakoevo. daleći, -kô, -ćé, przym., daleki, odległy. Daleko rejza (daleka podróż). dalekoesc, -é, z., oddalenie, odległość. Na taką dalekoesc jo są ńe goeęą. dalëk, przysł., daleko. Ma mjeskôma dalëk woet mjasta. To je tak dalëk, jak ser ok. dama, -é, z., dama, pani, franc. dame, niern. Dame. To je vjelgo dama. dama, -é, z., tama, grobla, niem. Damm. Prervônô dama. Dańijo, -i, z., Dania. dańina, -é, z., danina. Muśélé wcepłacac vselejaćë poedatće é dańine. danńictwoe, -va, n., czynszownictwo. Te grenta béłé jim v danńictwoe woetdônë. danńici, przym., czynszowy. Xłopi se%elé v néx kôtax na danńicim pravje (chłopi siedzieli w tych chatach na prawie czynszowem). danńicka, -ći, z,, czynszowniczka. danńik, -a, m., czynszownik. To bélé jegoe danńice. daremno, przysł., darmo, daremnie. Daremno goe prosélé é poe rąkax kusalé. darmôk, -a, m., gratyska. Dostëł darmôka. Za darmôka (darmo, gratis). Woen %ce vśétkoe kupjac za darmoka (on chce wszystko kupować za darmo). darmoe, przysł., darmo. Dalé mu darmoe dvje woevce é jedną koezą. darmcedajk, -a, m., dający darmo. Jest przysłowie: darmoedajk ju dovno zdex (ten, co daje darmo, już dawno umarł). darmoedajköv, -oevy, -oevô, -oevë, przym., odnoszący się do d a r m oe d a j k a. Darmoedaj-kov cas ju dovno minął. darovac, -eją, -oveł, sł., darować. Daroveł ji tré koerce bulev. darovizna, -é, z., darowizna. Woena to dosta v daromzńe. daréc, -ą, -éł, sł., darzyć, obdarzać. Da-rélé goe, ćimle moeglé. daréc są, -ą są, -éł są, sł., darzyć się, powodzić się, udawać się. Daréło jim są na dobétku é na %ëcax- davac, dôvają, dôvëł, davôj, sł., dawać. Dôvëł ji, co le mog. Davôj rôz, co môś do dańo. dąbcôk, -a, m., młody dąbek, dębczak. dąbina, -é, z., dębina, drzewo dębowe, dąbinka, -ći, z., zdrobn. od dąbina, dę-binka. dąbcevy, przym., dębowy. Dvjere dąboeve. dąbrova, -é, z., dąbrowa. dbać, -ają, -ëł, sł., dbać. Woen tak dbô woe xźce, jak woe psa budą. Woen dbô woe swoeją bjałką, jak woe woekoe v głovje. dbałość, -é, z., dbałość. dbały, przym., dbały. Woena je dbało woe zdrovjë swoejex %eci. debeltowoe, przysł., dubeltowo, podwójnie. Woen vsétkoe robi debeltowoe. 24 DEBELTOVY — DEŚG debeltovy, przym., dubeltowy, podwójny. Debeltovy lencux (podwójny łańcuch). Debel-tove buksę (podwójne spodnie). dex, 2- Pr&> de^u, m., dech, oddech. Ni-mog zödnëgoe clexu dostać (złapać). dexoevjenstwoe, -va, n., duchowieństwo. Ka-telécćë dexoevjenstwoe. dexoevny, przym., duchowny. To béł jix dexoevny ćélé ksq%. dexoevy, przym., duchowy, duszny. Ksą% są ąfôrô woe naśë dex<%vë poetrebé. dekôcék, -a, m., zdrobn. od de kot, dukacik. dekôt, - a, m., dukat. dekotovy, przym., dukatowy. Dekotove złoto. denkoe, -a, n., zdrobn. od dno, denko, przykrywka.. dennica, -é, z., miska, w której trze się tabakę. derdes, -e, m., rdest (roślina). dergoet, -e, m., drżenie^ trzęsienie. V tim dergoece ńimog ańe spac ańe x<%%éc. Ob. d r e g oe t. dergoetac, -ają, -ëł, sŁ , drgać, podrygiwać, trząść się. Dergoeteł, jakbé mjëł woegrôzką (trząsł się, jak w febrze). Ćejle poeceł mtizéką, zarô mu no%e dergoetałé (jak tylko posłyszał muzykę, zaraz mu nogi drgały). Ob. dregoetac. dernexno, przysŁ, zdrobn. od der no, głupiutko. Woen to dernexno woebmésléł. dernexny, przym., zdrobn. od demy, głupiutki. Dernexno %evćinka. derno, przysł., durno, głupio; gburowato. dernox, -a, m., głupiec, głuptas; gbur. dernosc, -é, z., głupota. dernota, - é , z., głupota. dernovati, przym., głupkowaty. Dernovato %ëvcéna: %es{c razé ji recé, rôz ńe zrobi (głupkowata dziewczyna: dziesięć razy jej powiedz, nie zrobi ani razu). dernovato, przysŁ, głupowato. Wusmjexeł są dernovato. dernovatosc, - é, z., głupowatość. Le%e są %évilé jegoe dernovatosci. derny, przym., durny, głupi; gburowaty. Demy x'ł°P? jak snop. Derne %eckoe. derńec, -eją, -ëł, sŁ, durnieć, głupieć. S koezdim dńę derńeje co rôz vici. deska , - ći, z., deska. desa, -é, z., dusza. Twoejci desa m%e jes zbavjono. deścećka, - ći, z., zdrobn. od deska, deseczka, deśéc, -ą, -éł, sł., dusić. Ćej jem présed, tej woen ją ju deśéŁ Ne desé mją tak stroje! (nie duś mnie tak silnie). deséćka, -ći, z., zdrobn. od deska, duszyczka. Moeja desécko! Rôdbé deëéckci do ńeba, ćej ńimo tegoe, co ji poetreba. deska, -ći, z., zdrobn. od desa, duszka. Takô mëłô cleska ńimoze dox jic do pjekła. detk, -a, m., pieniądz, dziś już nieużywany, doi. niem. Dettchen, grosz. W liczbie mnogiej: detće, - k ô v (pieniądze). Woen ńimo detkov (on niema pieniędzy). Por. pod względem znaczenia małoruskie: h r o s i. défelka, -ći, z., zdrobn. od défla, mały chodaczek drewniany. défelkoevy, przym., dotyczący défelki, cho-daczkowy. défla, -é, z., chodak drewniany. Karłowicz objaśnia przez niem. Toffel, Tuffel z Pantoffel. déflovy, przym., dotyczący défli, chodakowy. Déftovym remyskę zdreséła mu rąkov (rzemykiem chodaczkowym związała mu rękaw). déxac, -ają, -ëł, sł., dychać. Ledvje ju dexo. déxavica, - é, dychawica, astma. déxavicny, przyim., dychawiczny. Koń dé-Xavicny. dext, przysł., całkiem, zupełnie, dobrze, tęgo, niem. dicht, doi. niem. decht. Woena je głupô, déxt ćésto głupô. déxtovny, przym., gęsty, tęgi, nabity, silny, porządny. To je déxtovny x%°P (tęgi chłop). Déxtovny woeęiń (silny ogień). Déxtovnô zéma (ostra zima). To mu poevjë%ëł déxtovnë kô-zańe (porządne kazanie). Déxtovnô brejka (gęsty żur). dextovńe, przysł., tęgo, silnie, porządnie, sporo. Wurnął goe clextbvńe mjeęé woecé. dél, -a, m., dyl, deska. délovy, przym., dylowy. Délovô poedłoga. demie, -ją, -jeł, sł., dymić, kurzyć. Dé-mjąci pjeck. Sńeg démi. démic są, -ją są, -jeł są, sł., dymić się. Z woegńisca są clémi. démôc, -a, m., mieszek, przyrząd do rozniecania ognia w piecu. demoevy, przym., dymowy. Démoevô xmurc*>• déna, - é, z., odsypisko nadmorskie, wydma piaszczysta nad morzem, zwykle tylko wrzosem porosła, niem. Diine. Yzłuz moera cignę są déné. Woet téx din do tąnéx je poł milé. dénega, -^i, i., ob. de na. denovy, przym., odnoszący się do d é n y. Pjôsk dénovy. déśel, -śla, m., dyszel. Ob. déśla. déśla, -é, z., dyszel. Ob. déśel. dëśc, -e, m., deszcz. V pjątk dëść, cały tięeń desc. DEŚGÉK — DOBIERAĆ dëścék, -u, m., zdrobn. od dëść, deszczyk. dëśeovy, przym., deszczowy. Dëśćovy %eń. Dëscovë robôsće (deszczowe robaczki czyli dżdżownice). dic, dmą, dęł, dmi, sł., dąć. Yjater dął. Stroje dmje. Dąti (dęty). didli! wykrz., naśladowanie głosu skrzypiec, podobnie jak dęm basów. Didli, didli, dąm, dąm! Jak pôn spjëvô, tak jo grom. Piosnka. dixtix> przysł., dobrze, porządnie, tęgo, całkowicie, niem. tiichtig, doi. niem. diichtich. Napilé są dixtix a pcetemu poeślé spać. Sie tak dixtix dv je goeęéné. dim, 2. przyp., dému, m., dym. V" jizbje ful demu (w izbie pełno dymu). dimk, -u, m., zdrobn. od dim, dymek. Wukôzëł są dimk nad xécami. djôbeł, -bła, m., dyabeł. djôbelséi, -kô, -ćë, przym., dyabelski. Djfó-belsćë prékôzanë. Młyn djôbelsći. Djobelsko muca. djôbelstwoe, -va, n., 1) dyabelstwo, 2) zbiór dyabłów. Yitro m%e v pjekle gromada całegoe djobelstva (jutro będzie w piekle zgromadzenie wszystkich dyabłów ). djôblą, -éca, n., zdrobn. od djôbëł, dyablę. Présło do mńe no mëłë djôblą. djobieca, -é, z., dyablica. djôblécka, -ći, z., zdrobn. oddjôbléca, mała dyablica. djôblék, -a, m., zdrobn, od djôbëł, dya-bełek. djôbléśce, -a, n., zgrub, od d j ô b eł, dya-blisko. djôbli, przym., dyabli, dykbelski. Djôblë %ëckce Djoblë vjeselë. Djôblô desa. djôblęteckoe, -a, n., zdrobn. od djoblętkoe, dyablątko. djôblętkoe, -a, n., zdrobn. od djôblą, dyablątko. djôxëł, •> dyabeł. Dopoemôgalé mu v§edernuscé djôxlé. dłavic, dłôvją, dłôvjeł, sł., dławić. Dłovjeł goe woebjema dvjema rąkoma. dłebac, - ją, - ëł, sl, dłubać. Té ^ męeś steré lata dłebëł v ti zemi, a woena cé ńick ńe do. dłegi, -gô, -Le, przym., długi. dłegoesc, - é, z., długość. dłeźńica, - é, z., dłużniczka. dłeźńik, -a, m., dłużnik. Woet złëgoe dłe-zńika é plevé bjeré. dłeżny, przym., dłużny. dłoń, -e, z., dłoń. Słownik języka pomorskiego. dłôtkoe, - a, n., zdrobn. od d ł ô t o, dłutko, dłôto, -a, m., dłuto. dług, -egu, n., dług. Zacignął dług. Woen mo dłeęe. długce, st. wyz. dłeżi, st. najw. nôdłeżi, przysł., długo. Tak długoe są gronkę woeda nosi, jaz są wuxoe wurvje. Nasë bjëdé męe dłezi, jak jejix pcmstva. dłuźk, -u, m., zdrobn. od dług, dłużek. dlô, przy im., dla. Dlô ńegoe. Dlô svjąte vjaré. Ne dlô psa ćełbôsa. dlccegc3, przysł., dlaczego. Dlôcegce jo mom tjedno no cą pracovac? dlôtegoe, przysł., dlatego. Té m%es w ubogim prez całë swoeje zécë dlôtegoe, ze ńimós woe-Xoeté do roboeté. dmuxac, -ają, -eł, sł., dmuchać. Té môs v woeęiń dmuxac é ńic ńe gadać. dmuxnoc, -ą, -ęł, sł., dmuchnąć. Dmu-Xnqł na svjecką. dno, -a, n., dno. Na dńejęzora. Woebrocó becką dnę do goré (obróć beczkę dnem do góry). dńec, dńeje, dńało, sł., dnieć. To męe vkrbtce dńało. dńę , przysł., we dnie. Dńe spovo, a nocą cétô. do, przy im., do. Do ćisća. Do Gclônska. Do té poeré. Do samëgoe końca. doba, -é, z., doba. Léxo doba. dobéc , dobędą, dobéł, dobą^é, sł., zwyciężyć , zdobyć, przemóc. Ćej Poemoerąńi no mjasto dobélé (zdobyli). Jô ce jeś dostôna é dobądą (ja cię jeszcze dostanę i przemogę). dobétk, -u, m., dobytek, bydło. Muséł jic prec s całym swoejim dobétkę. dobévac, -byvają, -byvëł, sł. , przemagać, zwyciężać. Nen stołem ją premog, woen ją dobćł, a ćej ją dobyveł, nalazła są vnet é na stôrô stolmôcka. dobie, -biją, -bjeł, sł., dobić. Swoeją vłosną rąką dobjeł séna. dobie sa, -biją są, -bjeł są, sł., 1) dobić się, 2) dostać się. Dobjeł są vłosnym mjećę. Yądrejącé woet vse do vsé, dobilé są na woe-statku clo jednëgoe mjastka. dobijać, -ają, -ëł, sł., dobijać. Sami bédło dobijalé. dobijać są, -ają są, -ëł są, sł., 1) dobijać się, 2) kołatać, stukać. Dobijô są goerëłką. Dobijalé są do dvjeri. dobijôck, -a, m., zdrobn. od dobij ok. Sxvôtalé mëłëgoe le dobijôćka. dobijôk, - a., m., jakaś mała ryba. dobjerac, -ają, -ëł, sł., dobierać. Woena wumjeje słovk dobjerac. 4 26 DOBJËC — D03CÖD dobjëc, -bjëgną, -bjëg, sł., dobiec. Ksązô ju vé%oe%élé, ćej woen ledvje do koescoła dobjëg. dobjëgac, -ają, -ët, sł., dobiegać. Dobjëgëł do %éci. dobrać, -bjerą, -brëł, sł., 1) dobrać, przybrać , 2) wybrać. Dobjerą so jes jedną lescecką mleka (przybiorę sobie jeszcze jednę łyżeczkę mleka). Ne wumjeté so dobrać pôré (nie umieli sobie dobrać pary). dobri, przym., dobry. To dobri knôp. Jes dobrô koebóła. Dobri %eń Pane! Do lepśa (ku lepszemu). Ji%e do lepśa (jest już lepiej). dobro, -a, n., posiadłość ziemska,. dobra. To je z moejegoe dobra. dobroć, - é, z., dobroć. dobrocinca, - é, m., dobroczyńca, dobroćinny, przym., dobroczynny, dobrocinstwoe, -va, n... dobroczynność. dobrogij, -eja, m., dobrodziej. Woen je całe vsé dobroęëję. dobrogiika, -ći, z., dobrodziejka, dobrogëjstwoe, -va, n., dobrodziejstwo. Za-bralé ji %ëckoe é poevjôdają, ze to je dobroęej-stwoe. dobrotléwoesc, -é, é,, dobrotliwość. Słôvny béł ze swoejë dobrotléwoescé. dobrotlévje, przyślą dobrotliwie. Wnsmjë-Xnqł są dobrotlévje. dobrotlévy, przym., dobrotliwy. O, dobrotliwy Boeze! dobrowoelno, przysŁ , dobrowolnie. Dobro-woelno to poedpisëł. dobrowoelnosc, -é, 0., dobrowolność, dobrowcelny, przym., dobrowolny. Wucink dobrowoelny. dobre, st. wy z. lepi, st. najw, nôlepi, przysł., dobrze. Dobre mjec pją%e, lepi scescë. Nôlepi doma seęec. docégac, -cigają, -cigëł, -cégôj, sł., dociągać. Muśélé sami docégac bôt do brëga. docignoc , - ną, - nęł, sł., dociągnąć; dobić się, dostać się. Ledvje moeglé sańe dodom do-cignąc. Na noc docignąló do Pucka. doc, przysł., do czego. Doc to? (do czego to?) A woeńi mje pitają, doc to jo zrobjeł (a oni mnie pytają, w jakim celu ja to zrobiłem). Poejta do %éci, doc môta zébnąc? (chodźcie do chaty, czego macie ziębnąć?). docec sa, -eją są, -eł są, sł., dosłyszeć, dosłuchać się. Nimog są docec serca bico. docétac, -ają, -ëł, sł., doczytać. Docétôj ksązką do końca (doczytaj książkę do końca). docétac sa, -ają są, -ëł są, sł., doczytać się. Té bé jes są ^rcéł docétac vselejaéi mądrości. dodać, -dają, -dôm, -deł, - dej, sł. , dodać. Jo ci ju vici ńick ńe dodôm (ja ci już więcej nic nie dodam). dodatk, - u, m., dodatek. To vama m%e v dodatku. dodavac, -dôvają, -dôvëł, -davôj, sł. , dodawać, przyczyniać. Corôz vici koeńom woevsa dodôvëł. Yjedno ji dodôvali roboeti. dodôm, przysł., do domu. Yrocélé dodöm. Poejta dodom. Mówi się też zdrobniale: d o domku. Rozemku, poej do clomku (rozumie, chodź do głowy). dodrec, - drą, - ^ar, sł., dodrzeć. Ju gvésno ńe dodrą tegoe vąpsa (już chyba nie dodrę tego kaftana). dogagac, -gô^ają, -go^ëł, - ga^ôj, sŁ, dogadzać. Jakie wumjëlé i moeglé, tak ji dogô-ąali (jak tylko umieli i mogli, tak jej dogadzali). Dogaąôj mu, jak ^ces, jemu vjedno ńerext bą%e (jemu zawsze będzie źle). dogańac, -góńają, -gońeł, -gańoj, sł., doganiać. Ju goe psé dogońałe, ale zajk zemk (już go psy doganiały, ale zając zemknął). dogoeda , - é, z., wygoda, dogodność. Mjelé s tim tą dogoeda, jez ńe brekoevali datek Xoe%ec poe woeda (mieli przez to tę dogodność, że nie potrzebowali daleko chodzić po wodę). dogoedno, przysł., dogodnie, wygodnie. Do-goedno ji béło. dogoednosc, -é, z., dogodność. Zo tą do-goednosc bélé mu barzéćkoe v%ećny. dogoedny, przym., dogodny, wygodny. To béł rôz dogoedny mol (to było bardzo dogodne miejsce). dogoegéc, -ą, -éł, sł., dogodzić, zadowolić. Jes są taći ńe wuroęił, cobé vsétćim dogoeęéł. dogoeńic, -ą, - eł, sł., dogonić. Na woestatku dogoeńiłasma i tegoe bestijńika. dogrésc, -ézą, -iz, sł.. dogryść , dojeść. Nimoeglé ńijak dogrésc tegoe mjąsa. Woen ją dogréze. dogrézac, -grizają, -grizëł, -grézôj , sł., dogryzać , dojadać. Psé dogrizałé gnôté. Té mi vjedno muśis dogrézac. dox, przysł., wszakże, przecież, toć, no, niem. doch. Lud kaszubski posługuje się tym przysłówkiem często bez widocznej potrzeby. Poejle dox Yaspôn do naju (chodźno waćpan do nas). Jo goe dox ńe vi%eł (toć ja go nie widziałem ). doxa§ac, -xôLają, ~x^ëł, -xa?oj, sł., dochodzić. Nocką do ńi doxôąëł. doxôd, -oede, w., dochód. Woen ńimo z të vëdé ńijaćegoe doxoede (on niema z tej łąki żadnego dochodu). Woena mô vjel%e do%oedó. DOXÖVK — DOMÔCTW CE 27 doxövk, -u. m., dochowek. To cciły jejix do%övk é majątk. doxoegéc, - ą, - éł, sł. , dochodzić^ Doxoe%éma do Karvjë. doxoevac, -ają, -ëł, sŁ, dochować. Woena mu vjaré do%cevô é poe smirci. doxoevac są, -ają. są, -ëł są, sł., dochować się. Doxoevalé są dviipp sénöv é śtérex cörJc. dojadać, -jôdają, -jôdëł, -jadôj, sł., dojadać, kończyć jedzenie. Dojôdëł do woestatkci (dojadał do ostatka). Dojôdëł na woestatku (kończył jeść ostatni). dojaxac, -dą, - jëł, -je^é, sł.,. dojechać. Nimoeglé dojaxac do Goerącéna. dojësc, -jëm, -jôd, sł., dojeść, dokończyć jedzenia. Ne dojëdlé jeś poelevói, ćej veślé nomj goesce. dojeź|ac, -ają, -ëł, sł., dojeżdżać. Dojezęeł do Bétova. dojic, -ją, -jił, sł., doić. Woen muśéł sôm dojic swoeje krové. dojńica, -é, z., krowa dojna. dojôzd, -jazdę, m., dojazd. Va tą mota baćéc na ten dojôzd. doka, -ći, z., mgła, pr. niem. Dak. dokazac, - kôżą, - kôzëł, - każé, sł., dowieść, udowodnić. Koeperńik dokôzëł, ze zemja są woebrôcô nawoeköł słońca. Dokaże mje, ze to je provda. dokazovac, -eją, -oveł, sł., udowadniać, dowodzić. Dokazoveł na vselejaće sp)oesobé: ale ńićegoe ńe dokôzëł. dokładać, - kłód ają, -kłôdëł, -kładôj, sł., dokładać, dodawać. Treba ji dokładać, woena sama ńe vezńe. Dokłôdalé poe feńigu. dokoncéc, - ą, - éł, sł., dokończyć. Grvesno ju dokonćéł roboeté. dokoeła, przysł., dokoła, naokół. Jak tu pésno dokoeła! dokoeła, przyim., dokoła, naokół. Dokoeła Xałepé rostą bulve. Dokoeła ńegoe vsétkoe są smjeje. dokęd , przysł., dokąd. Dokąd puęes? Do-kqd, xwta. dokodes, przysł., dokądś, dokądciś. Yaji Anka dokądes poesła. dokędkoelYjek, przysł., dokądkolwiek. Do-kądkoelvjek są zvrocą, vsąęe mją ścigają. dokodle, przysł., dokądkolwiek. dokodlebog , przysł., dokądkolwiek. dokodże? przysł., dokądże? Dokądze to nięe derovało? (dokądże to będzie trwało?). doktor, -a, m., doktor (przedewszystkiem medycyny), lekarz. doktorka, -ći, z.-, doktorka, lekarka. doktorov, - ovy, - ovô, -ovë, przym., należący do doktora, Doktorov płôsc. Pańe doktorowo (pani konsyliarzowa). dokupić, -pją, -pjeł, sł., dokupić. Dokupjeł so jeś dva koerusće zeta. dokupjac, -pjają, -pjëł, sł., dokupywać. Woena so co roku dokupja jeclen zôgon. dołę, przysł., dołem, na dole. Te puęes gorę, a jô dołę. Dołę béło jegoe nazvistkoe napisônë. dolożéc, -ą, -ćł, sł., dołożyć, dodać. Doło-zélé mu dva%esce talardv. dołyśk, -a, m., zdrobn. od dół, 1) dołe-czek (w ogóle), 2) dołek (w brzuchu). dolatac, -lôtają, -lôtëł, -latôj, sł., dolatywać. Dolôtałé nas głosé z moera. dolecec, -ą, - eł, sł., dolecieć. Doleceł do dreęi vsé. doléna, -é, z., dolina. dolénecka, - ći, é., zdrobn. od d o li n k a, dolineczka. dolinka, - ći, z., zdrobn. od d o 1 ë n a, dolinka. dolôc, -ëją, -ëł, sł., dolać. Woen doleł woe-lévé do zare. dół, 2: prz. dołu, m., dół. V tim dole są méśé. Xutinkoe béłé na dole. dôłk, - a, m., zdr. od dół, dołek. V tim mńeśim dołku (w tym mniejszym dołku), dolny, przym., dolny. doma, przysł., w domu, doma. Woen je vśą%e doma. domaklac są, -ają są, -ëł są, sł., domacać się. Maklalé poe vsétćex kątax jizbé, jaz są domaklalé skradłë sekńe (ukradzionej sukni). domeck, - u, m., zdrob. od dömk, domeczek. domésł, -u, m., domysł. Vpôdô na vsele-jaćë domésłé. doméślac są, -myślają są, -myślëł są, -mé-ślôj są, sł., domyślać się. Woen są ane ńe domyslô. Woena ńe wumjëje są doméslac. doméśléc są, -ą są, -éł są, sł., domyśleć się. Woeńi są tegoe ju dôvnô doméślélé. domińik, -u, m., wielki jarmark letni w Gdańsku na św. Dominika. domoci, przym., domowy, swojski. Domôcô ćelo% (czeladź domowa). Domôcë ptôstwoe (drób domowy). To jë domoci cłovjek (nasz człowiek, domownik). Por. czes. domaci. domôctwoe, - va, n., 1) domostwo, gospodarstwo domowe, 2) swojszczyzna, ojczyzna. Moeje domôctwoe je barzo léxe (moje gospodarstwo 4* 4 28 DOMÔGKA — DOSTATNO jest bardzo 'biedne). Pétôj są cégôna woe do-môctwoe! (pytaj się cygana o ojczyznę). domôćka, -ći, L., 1) mieszkanka tegosa-megodomu, 2) w dalszem znaczenia: swojaczka, rodaczka. domôk, - a, m., 1) mieszkaniec tegosamego domu, 2) w dalszem znaczeniu: swojak, rodak. domoevy, przymdomowy. Domoevo roboeta. dom, -omu, m,, 1) dom, 2) sień. Dom, jak koescoł. dômk, -u, m,, zdrobn. od dôm, domek. Rozemku, poej do domku! donaśac, -ôśają, -ôśëł, -aśôj, sŁ, donosić. Donos ają woestatnë snopće do stodołę. dônc, dôndą, dosed, sŁ, dojść. Ńimog do Xéci donc. Nedalek dosed. Tak vésok jô ńe donclą. donod, przysł., do owego miejsca. Donącl sigają mon je poda. dońesc, -ńosą, -ńos, -ńese, sŁ, donieść. Dońese mje jeś tré talaré, a jô cé védôm twoeje koeńe. dopić , - iją, -jeł, sŁ , dopić. Ńimog dopić jednegoe statecka (nie mógł dopić jednego kufelka). dopijać, -ijają, -ijëł, sł., dopijać. Dopijalé reśté. dopjec, -pjećą, -pjek, -pjećé, sł., dopjec. Cé sci lé%oe pôléło, cé co, ńimoegła nijak dopjec xleba. dopjec sa, -pjećą są, -pjek są, sł., dopiec się. Xleb są ja dopjeh. dopjekac, -ają, -ëł, sł., dopiekać. Naśa goespoedeńe ja woet pełna xl&b clopjeko. Jemu słonyśkoe dopjekô. dopjekac sa, -ają są, -ëł są, sł., dopiekać się. Cesia są, ęëcé, vaśe pjerńicće ja są do-pjekajq. dopjefe, przysł., dopiero. Dopjefe présed é ja wcet%oe%i. Dopiefe poe zo%oe%e słońca. doplacac, - płôcają, - płôcëł, - płacôj, sł., dopłacać. P\c marköv mu dopłôca. ale ńe Xceł p fedac. dopłacéc, -ą, -éł, sł., dopłacić. Dopłacélé mu vsefkoe, kulko żądeł. dopłata, -é, z., dopłata. Za ńevjelgą dopłatą. dopłénoc , - ą, - ąl, , dopłynąć. Dopłénąlé do Scecéna. dopłévac, -ają, -ëł, sł., dopływać, wpadać. Na nym môlu, Yisła dopłévô do moera. dopoemagac, -môgają, -môgeł, -magôj, sł., dopomagać. Woen ji pfez cciłë zécë dopoemôgëł. Dopoemagôj swoejemu bléznëmu. dopoemôc, -moegą, -môg, -moeżé, sł., dopomóc. Depoemoezé mje Boeze! dopuscéc, -ścą, -scéł, sł., dopuścić. Do-puscéł goe na tré kroće. Ńe %celé jë anë do dv jer i dopu'scéc. Za dopaśĆeńim boesćim. dopuścac, -ają, -eł, sł., dopuszczać. Dopu-scała goe do se. dorabjac, -rôbjają, -rôbjëł, -rabjôj, sł., dorabiać. V zodny fabréce rozemu ńe dorôbjają. dorabjac sa, -rôbjają są, -rôbjëł są, -rabjôj są, sł., dorabiać się. Nasi le%e dorobjają są majątku za moefę a poetemu dodom vrocają. dorada, - é, z., dorada. Woen mo doradami poedśéti jązék. Doradé lekarce. doragac, -rô^ają, -rô^ëł, -ra^ôj, sł., doradzać. Jô ji tegoe ńe cloroęeł. doragéc, -ą, -éł, sł., doradzić. Doraęélé j% abé s ńimi jaxciła do mjastci. doraza, przysł., naraz, wTraz. Doraza vstalé é doraza zavreśćelé. dorastać, -rôstają, -rôstëł, -rastôj, sł., dorastać. To ju tak je na svjece, co dreva ńeha ńe dorostają. dorobić, -ją, -jeł, sł., dorobić. Woen to kołkoe sôm dorobjeł. dorobić sa, -ją są, -jeł są, sł., dorobić się. Ńimog są ńićegoe dorobić. dorôsc , - rostą, - ros, sł., dorość. Woen ju ńe dorosce. Dorota, -é, z. i. wł., Dorota. Dorotka, -ći, z., zdrobn. od Dorota, Dorotka. Dorotko , ńecnotko, to té jes bywa? Pieśń. doröbk, -u, m., dorobek. Woen muśéłpfe-pic vseden dorobk. dosc, przysł., dość. Dosc mi ju tegoe! dosignoc, -signą, -sig, sł., dosięgnąć. Jo ce jes dosigną! doskoenałosc, -é, z., doskonałość, doskcenały, przym., doskonały. Jedeńe Pôn Bog je doskoenały. deskoenale, przysł., doskonale. Woena to wumjëje doskoenale. dostać sa, -aną są, -ëł są, sł., dostać się. Dostać są le djobłu v scépé! (dostać się dyabłu w łapy!) dostarcéc , -ą, -éł, sł., dostarczyć. Jô pcme vnet dostarćą tegoe sana. dostarcac, -stôrćają, stôrćëł, sł., dostarczać. Rébôcé dostôrcają rib do Gdônska. dostatk, -u, m., dostatek. Woeńi mają vsetćegoe dostatk é bokadosc (oni mają wszystkiego dostatek i obfitość). dostatno, przysł., dostatnio, dostatecznie. To są bcegciti gburé, w u ńix je vsétćëgoe dostatno. \ DOSTATNOSC — DRAŚOYAC 29 dostatnosc, - é, z., dostatek , zamożność. Moeji starkoevje zéjq so v vjel%i dostatnosci (moi dziadkowie żyją sobie w wielkim dostatku). dostatny, przym., dostateczny, dostatni. Do-statne jodło. dostąp, -u, m., dostęp. Brońile dostąpu woet stronę moefa. dostąpić, -stępją, -stępjeł, sł., dostąpić, zbliżyć się. Nimozna do negoepsa nijak dostąpić. dostąpoevac, -ują, -oeveł, sł., dostępować. Dostąpceualé poetemu nôvikśéx zascétöv (dostępowali potem największych zaszczytów). dosvjadcac, -svjôdćają, -syjôdćëł, -syjadcôj, sł., doświadczać. Pôn Bbg naju cązkoe do-svjôdcô. dosvjadcéc, -ą, -éł, sł., doświadczyć. Bo-svjadćélé jegce łasói. dotéxcas , przysł., dotychczas. dotęd , przysł., dotąd. detrémac, - tri mają, - tfimeł, - trémôj, sł., dotrzymać. Té môś wugodé dotrémac. dotrémoevac, -ują, -oevëł, sL., dotrzymywać. Woeńi dotrémują préséęi całe zócë. dowód, -oede, m., dowód. Nimajq nô to zodnëgoe dowoede. dowoegéc, -ą, -éł, sł., 1) dowodzić, 2) udowadniać. Woena tegoe tak dowoeęéła. Bowoeęi całym woejskę. dowô^twos, -va, n., dowództwo. Cesôf woet-dôł mu dowoętwoe nad całym woejskę. dovjesc, - vjodą, - vjôd, - vjed^é, sł., 1) dowieść, przyprowadzić, 2) dowieść, udowodnić. Ledvje dovjedlé tegoe byska na tôrg. Woeńi ńe wumjëlé tegoe nijak doijesc, ze ta ńiva do jejix woejca nôleza. To je dôimo dotjodłë (to jest davno dowiedzione). dozdrëc, -ą, -ęł, sł., dojrzeć, doglądnąć. Ten goespoedôr musi stracéc, co sôm ńe do-zclri v koezdi kqtk. dozdrëiałcsc, -é, z., dojrzałość. dozdrëlec, -eją, -eł, sł., dojrzeć, stać się dojrzałym. Mierna sbjerała kresce, ćej dozdfë-lejq "(będziemy zbierali gruszki, gdy dojrzeją). Bozdrëlały bród (dojrzałe owoce). dozdrelevac, -ają, -eł, sł.. dojrzewać. Te jabka %titkoe dozdrëlevajq. dozerac, -ają, -eł, sł., dozierać, doglądać. Bozerô roboeté w poelé. doznać, -ają, -ëł, sł., doznać. Ju tero ńe doznôs ńizodnegoe wutrapjeńo ańe jadłobé (już teraz nie doznasz żadnego utrapienia ani zgryzoty). doznavac, -znôvają, -znôvëł, -znavôj, sł., doznawać. Boznôvalé jegoe łasói. dozór, -ore, m., dozór. Poed dozorę woejca. dozwceléc, - ą, - éł, sł., dozwolić, pozwolić. Bozwoelé mi roz princ do cebje. dozvalac, -ôlają, - olei, -alôj, sł., dozwalać, przyzwalać. Woena ju ner vsétkce dozvôlô. doźdac, -ź|ą, -żdeł, -dozfé sł., doczekać, zaczekać. Boz\é - le, jaz vrocą (zacz.ekaj - no, aż wrócę). Nimoeglé dozdac Vjel%i nocé. doźée, - żéją, -żéł, sł., dożyć. Mözemé są na%evac, ze é mé Kasebi doźéjemé lepśćję casov. doźńivic, -ją, -jeł, słdokończyć żniwa. Boznwilésmé, xvciła Boegu. doźńivk, -u, mi, koniec żniwa, dożynki. Wu ń%x é na dozńivku bjedci. dôt, przym. nieodm., nieżywy, martwy, niem. todt, doi. niem. dôd. Ju je ciot. Gej nić ta préslé, woené béłé ju dot. dôlébôg! wy kr z., dalibóg! Bôlébbg, ze to je provcla! dôlô, -ë, z., dal, odległość. Poećeł głos z dole (usłyszał głos z oddalenia) Jo ńick ńe wuzdrą v ti doli (niczego nie ujrzę w tej odległości). dôr, 2. przyp. dare, m., dar. To je vjelĄi dôr. Bëł cć Pôn Bog daré, wuzévôj mjaré. dôvca, - é, m., dawca. Pôn Bbg je dôvcq zécô. dôvno, przysł., dawno. To béło barzo dôvno. dôvny, przym., dawny. Bôvnë ęëje, Mé Kci-śebi tëz mômé swoeje ęëje z bctrzo dôvnéx casov. To béło v téx dôvnéx, nôdovneséx casax- dob, 2. przyp. dąba. m., dab. dobk, -a, m., zdrobn. od dqb, dąbek, dom! wy kr z., naśladowanie głosu basów, podobnie jak didli skrzypiec. Ob. di dl i. dożéc, - ą, - éł, sł., dążyć. ^Rôdbé jem vjë%ëł, dokąd dqzq te vircépjąté. doźnosc, -é, z., dążność. Treba poepjerac dobrë dqznoscé. Bqznoscq prôv%évëgoe xrescć~ jôna mô béc, abé so zasłezéc na krolevstwoe ńebjesće. draga, -Li, z., kotwica u sieci, pr. niem. Dragge. dragoevy, przym., odnoszący się do dragi. Bragoevy kam (kamień kotwiczny). drapać, -ją, -eł, sł., drapać. Brapëł są poe głovje. drapnoc, -ną, -nęł, sł., drapnąć, zadrapać. Ne igrôj s koetę, boe ca drapńe. draśk, -a, m., młocek, młocarz. drasovac, ~eją, -oveł, sł., młócić, niem. dreschen. Woen lepijązékę, jak cepami draseje. 30 DRĄ|I — DROŻINKA drągi, -gô, -gë, przym., gorzki5/ cierpki (o owocach, napojach, lekarstwach). Ne koezde lëkartwoe je draĄë. drągoesc, -é, z., cierpkość, gorycz, kwas (owoców, napojów i t. p.). drak, -u, m., łajno. dreji, -gô, przym., drugi. Na dreĄi rôz. Dregą razą. drek, - u, m., druk. drekarcék. -a, m., pomocnik, uczeń drukarski. drekarńo , - ë, z., drukarnia. drekarći, -kô, -ćë, przym., drukarski. Kąst drekafći. drekartwoe, -va, n., drukarstwo. Nawucéł są drekartva. drekórka, -ći, z., drukarka, żona drukarza, drekof, -a, m., drukarz. drekoevac, -ują, -ceveł, sł., drukować. Je tez pôrą ksązk kaëebsćex drekoevônéx- dremne, -ëgoe, n., karlątko, krasoludek. V na sex XŹcax sq dremne. Ob. drobne. dremnô , - ë, z., karliczka, kobieta kraso-ludka. dremny, przym., drobny, mały. Mówi się przedewszystkiem o krasoludkach, że są dremne. dretći, -kô, -ćë, przym., cierpki. To jabkoe je dretćë. Woect je dretći (ocet jest cierpki). dretkce, przysŁ, cierpko. To jabkoe smakô dretkoe (to jabłko ma smak cierpki). dretkoesc, -é, z., cierpkość. Môm taką dretkoesc v gąbje, jakbé jem kvasne jabkoe zjôd. dreźéna, -é , z., drużyna, świta, orszak. Svjąti Mixéł se sruoeją drezénę. dreźinka, - ći, z., zdrobn. od dreżéna, drużynka, mała drużyna. dréga., -é, z., rdza. dregavy, przym., rdzawy. drégevjec, -eją, -ëł, sł., rdzewieć. Żelazo v wceęe dré%evjeje. drégac, -ają, -ëł, sł., drgać. Pajićéné dré-gaję v pcevjetré. dréganic, - ą, - eł, sŁ, męczyć, nękać. Woen mtiśi swoeje koeńe stroje dregańic, ćej taćë wumjartë. drégnoc, -ną, -nęł, sł., drgnąć. Drégnęł, jakbé mu noz v pirsé vrazéł. drégoet, -e, m., drganie, drżenie Ob. dér-goet. drégoetac, -ają, -ëł, sł., drgać, drżeć. Ob. dérgoetac. dréva, 2. przyp. drev, l. mn., drwa. Na-bjeré drev, kulkole wuńeses é naskacé wce%iń (nabierz drew, ile tylko uniesiesz i roznieć ogień). dréźec, - ą, - ëł, sł., drżeć. Woen drézi, jak lésté na woesce (drży, jak liście na osice), dreźeń, -a, m., rdzeń drzewa. dréżox, -a, m., 1) człowiek bojaźliwy, drżący na widok niebezpieczeństwa, 2) pijak, który popadł w delirium tremens. dréźôn, -u, m., ciernie. Ob. dr on. dréżôk, -a, m., pijak, dotknięty chorobą delirium tremens. Ob. dréżox- dréżocka, - ći, z., drżenie, konwulsye, drgawki, delirium tremens. drëst, przym. nieodm., śmiały, odważny, dziarski, niem., dreist, doi. niem. dreest. Woena je drëst do vśétćëgoe. drëst, przysł., śmiało, odważnie, dziarsko. Woeńibe to drëst zrobilé. dribco, przysł., kłusem, truchtem. Dribćą jaxalv, ńi%e ńe poepôsalé. drist ob. drëst. drobjôzg, -u, m., 1) drobiazg, 2) drób, ptactwo domowe. drobne, -ëgoe, n., krasoludek. Ob. dremne i krosńą. drobno, przysł., drobno. Wodna tak drobno skôce. drobny, p>rzym., drobny. droboeléc, -ą,-éł, sł., dreptać, drobno chodzić, prędko a drobno chodzić; prędko mówić. Woen tak droboeli, jak panna v tqcu. droboetac, -tają (-cą), -teł, sł., dreptać, drobno chodzić, prędko a drobno chodzić; prędko, pieszczotliwie mówić. Ob. d r o b oe 1 é c. drogi, -gô, -^ë, przym., drogi. Stop. wyz. d r o g s i, st. n. nôdrogśi. To koeśteje droęe pjeńąęe. - droga, -^i, z., droga. drogoe, przysł., drogo. To je za drogoe, to ńe je téle vortne. drogoesc, -é, z., drożyzna. drozdovy, przym., drozdowy. Drozdove pjorkoe. Ob. drozd. droż|e, -i, l. mn. drożdże. Casto na droz-%u>X- droż|ovy, prz., drożdżowy. Drozęovë rogôle. drożéna, -é, z., drożyna, wąska droga, drożénecka, -ći, z., zdrobn. od drożinka, drożynka. droźéścami, przysł., manowcami, ogródkami. Slé drozéscami. Zagôdëł goe drozéśćami. droźéśce, - a, n., zła, kręta droga, manowiec. drożézna, -é, s., drożyzna. V néx ćasax, ćej ta vjelgô drozézna panova na Kasebax- drożinka, - ći, z., zdrobn. od dr ożéna, drożyna, wąska lub licha droga. DRÖBKA - DYAKROTNY' 31 drôbka, - ći, z., odrobina, trocha. Nevôrt jëęenô takô dröbka. dróbką, przysł., trochę. Terô są poemoedlą drbbką. Ne koe poejle vasc sa a mierna dox drbbką kôrbała (pójdź-no waść tutaj a pogadamy z sobą trochę). Smuk. drozd, -a, m., drozd (ptak). dróżka, -ći, z., 1) dróżka, mała, wąska droga, 2) przedział we włosach. drób, -ôbi, L., drabina. Vząlé drób é pfé-stanilé do diaku. drôbće, - köv, l. mn., drabina, za którą daje się siano bydłu i koniom, jasła. Jemubé są no leżało za dr ôbće davac jodło. drôbka, - ći, z., zdrobn. od drób, drabinka. Poe drôbce vélôz na dak, ale są do ńeba ńe dostëł. drog, -'a, m., drąg. drogôl, -a, m., drągal, człowiek wysoki, drożk, -a, m., zdr. od dręg, drążek, "drużba, -é, m., drużba. drużka, -ći, z., drużka. drec, drą, ^ar, sł., drzeć, odzierać, rozdzierać. %ar rnjąso ząboma, jak vełk (darł mięso zębami, jak wilk). %arti (darty). dree sa, drą są, ^ar są, sł., drzeć się, zdzierać się. Corôz nici mu są %ar préwoe%ëvk (coraz więcej mu się darła odzież). dfewoe, -va., w., drzewo. drewoevy, przymdrzewny. Bfewoeny hądel. Na Drewoemym targu ve Gdônsku (Holzmarkt in Danzig). dreveckoe, - a, n., zdrobn. od df e v k ce, drzeweczko. drevjany, przym., drzewny, drewniany. Bfe-vjanë koeło. Breijanô kömka. Bfevjany knôp. Drevjany zajc. drevją, -ica, n., drzewo. Sadnął so poed dreince. dreyjoteckoe, -a, n., zdr. od dfeyjętkce, drzewko. dreyjotkoe, -a, n., zdrobn. od dfevją, drzewko. drevkoe, -a, n., zdrobn. od dfewoe, drzewko. dfevny, przym., drzewny. Koera clrevno. drésta, -é, z. i mczłowiek niechlujny. Karto drésta, rodzaj mchu białego, rosnącego na wilgotnych polach, dréstac , dristają, dfisteł, sł., mieć rozwolnienie. dréstavica, -é, zdysenterya. dréstôvka, -ći, z., rozwolnienie. drémac, -ją, -eł, sł., drzemać. Koet drëmje Ma woecenku. drón, -u, m., ciernie. Ob. dréżôn. dux, 2. przyp. deja, m., duch. Svjąti Bux. Do Svjątegoe Bexa ńe zd/jimoj koeze%a, a poe Svjątim De%u %oe%é tez v koeze%u. dura, -é, z., dziura. Ob. ^ura, ^ e r a. durećka, -ći, z., zdrobn. od durka, dziu-reczka. durka, -ći, z., zdr. od dura, dziurka. Bącék, -a, m.y Duńczyk. Di^ka, -ći, z., Danka. dąsći, - ko, - ćë, przym., duński. dwójka, - ći, z., dwójka. Pazerna ve dwójką. dwójny, licz., podwójny, dwojaki. Woena mja dwojnë rejjunće: dlô se jinsë, a dlô xłopct jinsë (miała dwojakie rachunki: dla siebie inne, a dla męża inne). dwójńe, Ucz., podwójnie. Woena musi vsët-koe dwojńe robie. dwór, 2. przyp. dwoera, m.. dwór. Wit ńix „ v xććax je tak, jak ve dwoere. Za dwoerę. Bo clwoera. dwórc, -a, m., dworzec, gmach większy. Bworc w Novym mjesce. To je snôzi dworc! dwórk, -u, m., zdrobn. od dwór, dworek, dwôrcôk, -a, m., szlachcic, dziedzic, właściciel posiadłości dworskiej, dawniej szlacheckiej; w ogóle właściciel ziemski, mieszkający we dworze. Tą ńima gburov, le sami dwbrcôcé (tam niema włościan, sarna szlachta). dwórńica, -é, z., pole, niedaleko 'dworu (w ogóle domu) położone. dwórńik, -a, m,, ekonom, włodarz, zarządca folwarku. dwoejaći, licz., dwojaki. dwoejak. licz., dwojako. Woena to dwoejak poevje%a. dwoejic, -ją, - jił, sł., dwoić, podwajać. Woen co rok dwoeji swbj majątk. dwojic są, -ją. są, -jił są, sł., dwoić się, robić się podwój nem. Jemu są v woećax dwoeji. dwoejôće, -kóv, l. mn., dwojaki, w których się nosi jedzenie. dwcerći, -kô, -ćë, przym., dworski. Bwoerći słega. Bwoerkô %ëvćéna. Bwoerćë łané. dwoeréśce, -a, n., 1) stary dwór, 2) miejsce, gdzie stał dwór. dva, dvaji, m., dvje, z.,, dva, ndwoje, licz., dwa, dwaj, dwie, dwa. Seślć są roz dvaji djôblé. Bwoeje %ëci. Bvje bjałće. Bva psé. dvagesce, licz. , dwadzieścia. dvaLcscoro, licz., dwadzieścioro. dvagesti, licz.) dwudziesty. dvakroc, licz., dwakroć. dvakrotny, licz. , dwukrotny. 32 DYAKROTŃE — 2EV|CNÔSTI dvakrotńe, licz., dwukrotnie. Dvakrotńe daje, %to xwtJcoe daje. dvanascoro, licz., dwanaścioro. dvanosce, licz., dwanaście. dvanosti, licz., dwunasty. dvarocny, przym., dwuletni. Dvarocny knôp. Dvarocne celą. dvigac, -ają, -ëł, sł., dźwigać. Dvigeł vśe-lejace cązaré. dyignęc, -ną, -nęł, sł., dźwignąć. Dvignqł koes s rébami. dvjere, -i, l. mn., drzwi. Za dv jerami. Zamk dvjere (zamknął drzwi). Wu dvjeri je moecny zômk (u drzwi jest mocny zamek). dvje?ńik, -a, m., odźwierny, furtyan. dvjerńo , -ë, z., drzwi, brama. dvjerovy, przym., dotyczący drzwi. Zômk dvjefovy. dvjesce, licz., dwieście. dvudńócka, -ći, z., febra, powtarzająca się co dwa dni. gałac, -ają, -ëł, sł., działać. Zły prékłôd ęałô na zepsece woebéćajov. gało, -a, n., przędza, len przyrządzony do przędzenia. gar ob. d r e c. garna, - é, z., darń, kawał wykopanej murawy, garti ob. drec. gągel, -gle, m., dzięgiel, ł. angelica. Linn. ge, przysł., gdzie. Jo mdą tą stojeł, %e mje są męe poedobało. %e to zwoeńą? geba, -é, z., pypeć (choroba kur). gebac, -ją, -ëł, sł., dziubać. Kuré %ebją wovs. Ob. gobac. gegc, -e, m., dziegieć. Vésmcirovëł so ęegcę böté. gek, -u, m., dzięki, podzięka. Jo présed vama %ek wućeńic. gekanści, -kô, -će$ przym., dziekański. 7>ekanskô goednosc. gekanstwoe, -va, n., dziekaństwo. gekôn, -a, m., dziekan. gekoelvjek, przysł., gdziekolwiek. %ekoelvjek pfebyveł, vsą%e mu dobre béło. gekoevac, -ują, -oeveł, sł., dziękować. %e-koevalé mu vśétcé. ^ekują vaspane (dziękuję waćpanu). gekucéjô, -i, z., egzekucya. gekucijny, przym., egzekucyjny. gekutńik, -a, m., egzekutnik. gele, przysł., gdziekolwiek , gdzie tylko. Mo-zes sadnqc, ęele %ceś. genny, przym., dzienny. Zorobk ęenny. Svjotło enne. genńe, przysł., dziennie. Woen ęenńe zarób jo dvje marce. geno, przysł., gdzie to. Na nym molu, %eno zé%é wukrizovalé Pana Jezesa. geń, 2. przyp., dńa, m., dzień. Tak ji ęeń za dńę s%ce%éł. gera, -é, z., dziura. Woena navet ęeré v sekńi załatać ńe wumjëje. Ob. g u r a, dur a. gergnęc, -ną, -nęł, sł., trzeć, ocierać, ugniatać. Skoerńa za vqzko ęergńe nogą (but za mały naciska na nogę). gergnoc są, -ną są, -nęł są, sł., trzeć się, ocierać się. Koń ęergńe są woe dreęegoe koeńa. Płovk są ąefgńe woe cervjonką (wół płowy ociera się o krowę czerwoną). ges, przysł., gdzieś. Jô goe %es vi%eł, ale sôm ńe vjem ęe. gesąc, liczb., dziesięć. gesącéna, - é , z., dziesięcina, ^esącéna kce-scelnô. gesącinka, -ći, z., zdrobn. od gesącéna, dziesięcinka. gesącoraći, -kô, -ćë, licz., dziesięcioraki. gesącorak, liczb., dziesięciorako. gesącoro, licz., dziesięcioro. gesie ob. gesąc. gesącoraći ob. gesącoraći. gesącorak ob. gesącorak. ges^coro ob. gesącoro. gesęti, licz., dziesiąty. gesętka, - ći, z., dziesiątka. gev^c ob. gevjąc. gev^cgesąt ob. gevjącgesąt. gev j,cgesti ob. g e v j ą c g e s t i. gev\cnosce, licz., dziewietnaście. Ob. g e -vjątnôsce. gev^cnôsti ob. geyjącnôsti. ^YiCORAGI — ^ËYICA 33 gev^coraći ob. ^evjącoraći. gev\corak ob. ^evjącorak. gev^eoro ob. ^evjącoro. gev\cset ob. % e v j ą c s e t. * gev^csetny ob. ^eyjącsetny. gevjąc, licz., dziewięć. gevjącgesąt, liczb., dziewięćdziesiąt. gevjącgesti, licz., dziewięćdziesiąty. gevjąenôsce, licz., dziewiętnaście. §evjącnôsti, liczb., dziewiętnasty. §evjącoraći, -kô, -ćë, liczb., dziewięcioraki. gevjącorak, liczb., dziewięciorako. gevjacoro , licz., dziewięcioro. gevjącset, liczb., dziewięćset. gevjącsetny, licz., dziewięćsetny. geyjęti, licz., dziewiąty. geyjętka, -ći, z., dziewiątka. gez ob. ^eźe. geźe, przysŁ, gdzież, gdzie-że. géći, -kô, -ćë, przym., dziki. %ékô svińa. SkoecéH, jak ęéći. gék, -a, m., dzik, dzika świnia. gékoe, przysŁ, dziko. gékoesc, é, z., dzikość. S ęékoescą préskoe-*Léł do woełtôra. gérći, - kô, - ćë, przym., śmiały, odważny, dziarski. To je baro ęérći X%°P- gérkoe, przysŁ, śmiało, odważnie, dziarsko. ^érkoe pféstqpjeł do ńegoe. gérkoesc, -é, z., dziarskość, odwaga, śmiałość. gésesi, przym., dzisiejszy. V %éseséx casax-géwoe, przysŁ, dziko. Woen tak %éwce zdri na ńq, jakbé ją xc^ nmjësc. géwoesc, -é, z., dzikość. géwoevac są, -ują są, - ceveł są, sŁ, dziwić się. %éwoevalé sa vsétcé, ćej vsteł z łozka. Ne %ewuj są! gévic sa, -ją są, -jeł są, sŁ, dziwić się. Ob. Léwoevac są. ęévy, przym., dziki. %évy cłovjek. %évô svińa (dzik, dzika świnia). %évy kur (cietrzew). §ëcą, -éca, n., dziecię, l. mn., ęëcé. gëcąci, przym., dziecięcy, ^ëcącô koeselka. gëeé, -i, l. mn.. dzieci. Yaji %ëcé skôćq poe pastviscé. Ob. ^ ë c ą. gëeinny, przym., dziecinny, dziecięcy. V moe-jex latax %ëcinnéx. gecinstwoe, -va, n., dzieciństwo, lata dziecinne. Woet samëgoe %ecinstva (od lat dziecięcych). gëckac są, -ają są, - ëł są, sł., być dziecinnym, postępować jak dziecko. Va sa tak %ëckôta, jakbésta béła stéré lata stôri. Słownik języka pomorskiego. gëckoe, -a, n., dziecko. |ëckoevac są, -ują są, - ceveł są, sŁ, zachowywać się po dziecinnemu. Ob. ^ëckac są. gëcôk, -a, m., dzieciak. Nicdobri %ëcôk. gëcęteckce, -a, n., zdrobn. od gecętkoe, dzieciąteczko. gëcotkoe, -a, n., zdrobn. od gëcą, dzieciątko. gëgéc, -a, m., dziedzic, spadkobierca. Té möźeś béc jeś mcejim %ë%éce. gëgéctwoe, -va, n., dziedzictwo. Ta ńiva é na xałepka to moeje %ë%éctwoe. gëgécéc, -ą, -éł, sŁ, dziedziczyć. Woeńipoe mńe %ë%éćéc ńe bqdq. gëgécka, - ći, z., dziedziczka. To m%e moeja %ë%écka. gëgécny, przym., dziedziczny. To je nase %ë%éćnë goespoedartwoe. gegecńe, przysŁ, dziedzicznie. Nen bork presed na ńegoe %e%ecńe, zôs tąnen smnzk sôm poezdńi dokupjel (ów borek przeszedł na niego dziedzicznie, a zaś tamten pas łączki sam dokupił później). gëje, -ÖY, l. m., dzieje. To sq te nąse stôrë %ëje. gëło, -a, n., dzieło. Vjel%ë sq % ëła boesćë. gël, - a, m., dział, część, oddział. Treci Iël woet të mjôrći m%e pérną za vjele. gëléc, -ą, -éł, sł., dzielić. Tegoe ńimozna nijak %ëléc. gëwuxa, '-é, z., dziewucha, dziewczyna. To bélnô %ëwiixct/ gëwus, -a, m., dziewucha, dziewoja, zuch-dziewczyna. A to %ewus! Ten %ëwus je moecny, jak xtop. gëwuśka, - ći, z., zdrobn. od L ë w u j a, dzieweczka. gëvcą, -éca, n., dziewczę. gevcąci, przym., dziewczęcy. gëvcéna , -é, z., dziewczyna. gëvcénecka, -ći, z., zdrobn. od ^evćinka, dziewczyneczka. gëvcéśce, -a, n., zgrub, od ^evćą, dziew-czysko. To %ëvćéśće xoe%i zamnq, jak jagńok za woevcq. gevcinka, -ći, z., zdrobn. od ęevććna,ł dziewczynka. geycęteckoe, -a, n., zdrobn. od geycętkoe, dziewcżątko. gevc9tkoe, -a, n., zdrobn. od ęevćą, dziewczątko. gëveëka, -ći, z., zdrobn. od ^evka, dzieweczka. gëyica, -é, z., dziewica, dziewczyna. 5 34 2EYICTWCE — |ÔD gôvictwoe, -va, n., dziewictwo. F %ëvictvje $éła do staroscé. gëvka, -ći, z., dziewka. gis, przysł., dzisiaj. giv, 2. przyp. gévu, m., dziw, rzecz dziwna, osobliwość. Nôvikśë %évé svjała sq ńicim na-procim cedöv ńeba (największe osobliwości świata są niczem wobec cudów nieba). givno , przysł., dziwnie. givny, przym., dziwny. §obac, -ją, -ëł, s ji%é so preć (skoro niemasz pieniędzy, idź sobie precz). gadać, gôdają, gôdëł, gadôj, sł., gadać, mówić. Woena ńe wumjëje gadać. Gôdô wce zelôznym vilku. Ne gadôj głepstv. Gôdającé, véslé z mjasta (rozmawiając, wyszli z miasta). gajéna, -é, z., gadzina, gad. V tim leseje v§elejakô gaęéna. Sôm so véxoeveł tą gaęéną. gagénovy, przym., gadzinowy, jadowity. Sléna ga%énovô. gafelće, - kôv, l. mn., zdrobn. od gafie, małe widły drewniane; widelec. gafie, -i, l. mn., widły do siana lub słomy, niem. Gabel, doi. niem. Gaffel. gaflovy, przym., dotyczący g a f 1 i. gajda, -é, z., l)noga, wielka noga, nożysko, 2) gałąź, rozsocha. Jô cé jes gajdé prëćidną (ja ci jeszcze nogi przetrącę). gajick, -a, m., zdrobn. od gajik, gaiczek. gajik, -a, m., zdrobn. od goj, gaik. gajovy, przym., gajowy. Ptôsće gajove. gałąź, -é, z., gałęź. gałązésti, przym., gałęzisty, rozsochaty. Stroje gałązéstë drewce (ogromnie gałęziste drzewo). gałązny, przym., dotyczący gałęzi. Gałąznë lésté (liście z gałęzi). Gałaznô Góra (wzgórze Galgenberg obok Lęborga). gałovac, -eją, -oveł, sł., wołać, krzyczeć, narzekać. Woena tak gałova, zebé ji xto P?é-sed do poemoecé (ona tak wołała, aby jej kto przyszedł z pomocą). GAŁQZEĆKA — GBURGI 39 gal^zeëka, - ći, z., zdrobn. od g a ł q z k a, gałązeczka. gałęzka, -ći, d, zdrobn. od gałąź, gałązka, galop, -u, m., galop, cwał. Jax'éł galopę. galopoevac, -ują, -oeveł, sł., cwałować, galopować. ganić, -ą, -eł, sł., ganić. Jakoż ńe gańic vaji złéx woebécajöv ? gapa, -é, z., wrona. Ob. varna. gapi, -jô, -jë, przym., wroni. Gap je mjąso. Gapjô zepa. Woena mo gapi rozem. gapskoe, -a, n., zgrub, od gapa, stara, brzydka wrona. garbarcék, -a, m., garbarczyk; pomocnik, czeladnik garbarski. garbarći, -kô, -će, przym., garbarski. Nöz garbarći.Garbarkô gasa ve Gdônsku. garbaréc, -ą, -éł, sł., być garbarzem, trudnić się garbarstwem. %e tobje do garbareńo! (ty się zgoła nie znasz na garbarstwie), garbartwoe, -va, n., garbarstwo. garbôrka, -ći, z., garbarka albo żona garbarza. garbôr, -a, m., garbarz. garboevac, -ują, -oeveł, sł., garbować. Woeńi goe wucą sköré garbovac. garc, -a, m., zdrobn. od gard, grodziec, gródek. Gródków takich było na całem Pomorzu od Łaby po Wisłę bardzo wiele, jak świadczą po dziś dzień liczne miejscowości tego nazwiska. gard, -e, m., gród. Forma »gard« ustępuje, zwłaszcza w Zachodnich Prusiech, polskiemu »gród«, zachowuje się jednak nienaruszenie w nazwach miejscowości np. Bjëłgard (niem. Belgardt), Nowgard (niem. Naugardt), Starogard (niem. Stargardt). garda, -é, z., gród. Ob. gard. gardło, -a, n., gardło. gardny, przym., grodowy, grodzki. Gardnô albo Garnô (niem. Garden), wieś nad jeziorem Gardeńskiem w powiecie słupskim. garjéc, -ą, -éł, sł., gardzić. Woena mną garnęła, ćej jem béł v bjeęe. gark, - a, m., garnek. Ob. g r o n k. garło, -a, n., gardło. Ob. gardło. garłôe, -a, m., krzykacz. garlany, przym., gardlany. garnąc, -ną, -nęł, sł., garnąć, zgarniać, garny, przym., grodowy. Ob. gardny. gasa, -é, z., ulica, niem. Gasse. gaséc, -śą, -séł, sł., gasić. gasédło , - a, m., przyrząd do gaszenia świec, gasidło. gasnęc, - ną, -nqI, sł., gasnąć. Wceąiń gasńe. gatenk, -u, m., gatunek, niem. Gattung. Woeńi tą mają vśelejaće gatenće rib. gatenkoevac, -ują, -oeveł, sł., gatunkować, dzielić na rodzaje. Dopjere na targu kozëł jim to zboezë gatenkoevac. gazeta, -é, z., gazeta. gazetka, -ći, z., zdrobn. od gazeta, gazetka. gąba, -é, z., gęba .Mo gąbą ful slin. Woena tak godô, jakbé mja v gąbje klosće. gabecka, -ći, z., zdr. od gąba, gębusia, gąbôl, -a, m., człowiek wiele lub ostro mówiący, pyskacz. gabôlka, -ći, z., kobieta, lubiąca dużo mówić, krzykliwa. gabula, -é, z., zdrobn. od gąba, gęba, gębusia. Woena mo gabula,, jak gdônskô brôma (ma buzię, jak gdańska brama). gąbuleëka, -ći, zdrobn. od gąbulka, z., buziaczek. Dej ze mje gąbulecći! gąbulka, - ći, z., zdrobn. od g ą b u 1 a, gębusia, pysio. gągac, -ają, -ëł, sł., gęgać. Vase gąse tak stroje gęgają. gągańica, -é, z., gęś. Wyraz ten jest mniej używany. Używa się go podobnie, jak w pol-skiem »kot« zamiast zając. gągoet, -e, m., gęganie gęsi. Vaji gasé terô vłosńe s gągoetę poelecałé na jezoro. gągcetac, -ają, -ëł, sł., gęgać. Ob. gągac. gąs, -é, z., gęś. gąséna, -é, z., gęsina, mięso gęsi. gasi, przym., gęsi. Gąsë mjąso. Gąsë pjorkoe. gąsti, przym., gęsty, zbity. Gąsti sôd. Gąstë piwoe. gąstńec, -eją, -ëł, sł., gęstnieć. gąsto, przysł., gęsto. Tą m%e jes gąsći (tam będzie jeszcze gęściej). gąstosc, -é, z., gęstość. gąścéna, -é, z., gęstwina, las gęsty, krzaki gęste. gbur, -a, m., kmieć, włościanin; gospodarz, posiadający własny grunt, w przeciwieństwie do chałupnika lub zagrodnika, zarazem w przeciwieństwie do szlachcica. W języku kaszubskim wyraz ten niema wcale pogardliwego znaczenia, jak w polskim. Gbur to mur. Przysł. gburk, - a, m., zdrobn. od gbur; chłopek, kmiotek. gburka, - ći, z., żona gbura albo włościanka, posiadająca własny grunt. gburci, - kô, - ćë, przym., gburski, włościański, chłopski. Gburćë woebécaje. Gburkô 40 GBURGANSĆI — GŁĄBJÔ vjes (wieś chłopska w przeciwieństwie do zaścianka szlacheckiego lub taka, w której niema wcale posiadłości szlacheckiej). gburcansći, -kô, -ćë, przym., wieśniaczy, chłopski. Gbufćanskô cörkci. gbur canstwoe, -va, n., stan wieśniaczy, chłopstwo, włościaństwo (jednak nigdy w po-gardliwem znaczeniu). Zéł mjeęé slaxcécami, ale są ńe vsté%éł swoejegoe gbufćanstva. gburcą, -éca, n., zdrobn. od gbur, chłopię gburskie. gburcec, -eją, -ëł, sł., chłopieć, stawać się gburem. Wyraz ten ma dwojakie znaczenie: dodatnie i ujemne, hej koemorńik gbufćeje, tej mu są dôbfe %ëje. Całô tątejśô ślaxta gbufćeje. gburöôk, -a, m., syn gbura, chłopiec gbur-ski. To bélny gbufćôk! gbur eon, - a, m., tyle co gbur; syn gbura, człowiek z gburów pochodzący. Genôva obok innych pseudominów używał także » K a s e b a gburcęn «. gburcônka, -ći, z., chłopka, włościanka, wieśniaczka. gburcętkce, - a, n., zdrobn. od g b u r ć ą, chłopiątko, dziecko chłopskie. gburéna, -é, m., zdrobn. od gbur, chłopina, chłopek (z politowaniem). gburéśëe, - a, n., zgrub, od gbur, gbu-rzysko, brzydki, niezgrabny, zły gbur. gburtwce, -va, n., 1) gospodarstwo chłopskie, należące do gbura; folwarczek chłopski, 2) stan chłopski, włościański. gdé, sp., gdy. Spójnik ten rzadko używany, więcej ć e j. gdébé, sp., gdyby. Gdébé ńe belo zimku, ńe béłobé é poezimku. Gdébé ńe to „gdébé!" gdôkac, - ćą, - këł, sŁ, gdakać. Kura gdôce. Poeci ksą% gdôce, ksą%evô skôce (dopóki ksiądz gdacze t. j. spełnia obowiązki kapłańskie, dopóty księdzowa skacze). Przysłowie luterskie. gdônsći, -kô, -ćë, przym., gdański, Jemu tak lôtô pésk, jak gdônsói babje. Gdônsk, -a, m., Gdańsk. Gdônścôn, -a, m., Gdańszczanin. Grdônścônka, -ći, z., Gdańszczanka. gge ob. ^e. g^ez, przysł., ob. L e ź. generalsći, -kô, -ćë, przym., generalski. Generalsći koelnef. generalstwoe, -va, w., generalstwo. generëł, -ała, m., generał. gédlé — gédlé! wykrz., używany przy łaskotaniu. Ob. gédléc. gédléc, -ą, -éł, sł., łaskotać, łechtać. Gé-dléł ją poepoed race. Ob. g eł^ é c. gëłda, -é, z., giełda. Na gëłęe ve Gdônsku. gełdovy, przym., giełdowy. To są gełdove cené. gëłgéc, -ą, - éł, sł., świędzieć, łaskotać. To mją gëłp (to mnie łaskoce). Jo jem barzo gełęąci (jestem bardzo łaskotliwy). gëłka, -ći, z., 1) gałka, 2) owoc niedojrzały. Xlëboevô gëłka (kulka z chleba). Bostëł woe-łovjaną gëłką v samą łéséną (dostał ołowianą gałką w samo czoło). gidléc ob. gédléc. gidli — gidli! Ob. g é d 1 é. gimnazéjô, -i, z., gimnazyum. gjera ob. Lera. gjic ob. ^ic. głada, -é, z., powierzchnia morza podczas pogody. głagéc, - ą, - éł, sł., gładzić, głaskać. Gła-jgété goe poe bresku. głagéc są, -ą są, -éł, są, sł., gładzić się. głagédło, - a, n., narzędzie do gładzenia wogóle. Słyszałem ten wyraz, gdy mowa była o żelazku do prasowania. Ks. Pobłocki zaś pisze: »Gładzedło, narzędzie niby do gładzenia t. j. przycinania wystających gałęzi świeżo nagrodzonego płotu. Parobcy (lub ktokolwiek inny), chcąc kogo zpośród siebie wziąć na fundusz i wywieść w pole, wysyłają go na wieś do gospodarzy »po gładzedło« z miechem po ugrodzeniu płotu. Pierwszy gospodarz wysyła przybyłego do drugiego, któremu go niby pożyczył, ten znów do drugich, aż ostatni, włożywszy tajemnie do miecha spory kamień, odsyła z tym, o co prosił, do domu, gdzie z wysłańca śmieją się do rozpuku. Zabawra ta, odbywana na wiosnę, kiedy płoty grodzą, kosztem przygłupich, zowie się > chodzenie po gładzedło«. Jest to rodzaj Prima Aprilis na Kaszubach«. głagéna, -é, z., miejsce gładkie, np. lód na stawie, powierzchnia wody na jeziorze podczas pogody. gła§uśi, przym., zdrobn. od g ł ô d ć i, gła-dziusi. Woena mô tace głaęusë léca. gła^uśinći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od g ł a g u ś i, gładziusieńki. głagutći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od g ł ô d ć i, gładziutki. głąba ob. głąbjô. głąbina, j'é, z., głąb, głębia. Moj wo&jc v ti głąbińe stracéł zécë. gfcjkjô, -jé, Ł, głąb, głębina. GŁĄBCEGI — GLEŃ 41 głąboeći, - kô, - ćë, przym., głęboki. Moere na tim molu je barzo głąboećë. głąboek, przysł., głęboko. Tu je barzo głąboek, ale tą jes głąbi. Nôgłąbi poed lépą. głąboekoesc, -é, z., głębokość. głexawoesc, -é, z., głuchowatość. To je no-lepsë lëkartwoe na głe%awoesc. głexavy, przym., głuchowaty. Jakuz té są jes s tim głe%avym knôpę dogôdëł? głexi, przym., głuchy. głexnoc, -ną, -nęł, sŁ, głuchnąć. głexoe, przysł., głucho. głexoesc, -é, z., głusza. głexoeta, -é, z., głuchota. głepawoe, przysł., głupowato, idyotycznie. Woen tak zdfi głepawoe. głepawcesc, -é, z., głupkowatość. Jemu vsétće %ëcé %cerejq na głepawoesc. głepavy, przym., głupkowaty, tumanowaty. Głepavy knôp. Wcena mô déxt głepavë woecé! głepc, -a, m., głupiec. É głepc mądri, ćej poeznô, cegoe mu felô (i głupiec mądry, gdy pozna, czego mu brakuje). głepcék, - a, m., zdrobn. od głepc; głuptasek. Ba,|ë cé%oe; té głepćéku! (bądź cicho, ty głuptasku). głepje, przysł., głupio. Woen tak głepje gôdô, jak ęëckce. Té to jes barzo głepje zrobjeł. głepjec, -eją, -ëł, sŁ, głupieć. Dolebog, ze ta bjałka głepjeje! głepoe, przysł., głupio. Koe té to jes barzo głepoe poemésléł (tyś to bardzo głupio pomyślał). głepoesc, -é, z., głupota. Prez swoeją głepoesc ześed z tegoe svjata. głepoeta, -é, z., głupota. Na głepoetą ńima ńijaćegoe lekartva. głepstevkoe, -a, n., zdrobn. od głepstwoe; głupstewko. To głepstevkoe ńe vôrt gôdanô. głepstwoe, -va, n., głupstwo. Głepstwoe je vjedno głepstvę. Same głepstva gôdô. głepuśi, przym., zdrobn. od g ł u p y, głupiutki. Moj sinku, té jes jes barzo głepuśi. głepuśinći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od głepuśi, głupiuteńki. głeśô, -ë, z., głusza. Głesô, jakbé woe~ caréł (głusza, jakby kto oczarował). głodno, przysł., głodno. Głodno, ale swoe-boedno. głodny, przym., głodny. Głodny woe %lebje vjedno mésli. głodńiś, - a, m., chudopachołek, biedak. Bejta ńeco temu głodńiśovi! > głodńiśka, - ći, z., od g ł o d ń i ś; dziewczyna, kobieta uboga. Słownik języka pomorskiego. głogéc, -ą, -éł, sł., głodzić. Woen naju tak głoęéł, zesmé vsétcé poewucekalé. głogéc są, -ą są, - éł są, sł., głodzić się. Woen są tak głoęi z vłôsnë woelé, mô dox vselejaćëgoe jëstku, kulkoele sôm #ce (on się tak głodzi z własnej woli, ma przecież wszelakiego jadła, ile tylko sam chce). głogoevy, przym., głogowy. Głogoeve kre. głos, -e, m., głos. Béxt cłoijećim głosę zagôda do mńe krova. głoséc, -śą, -séł, sł., głosić, opowiadać. Woen tak gôdô, jakbé svjątq evańelejq głoséł. głosécel, -a, m., głosiciel, apostoł. Głosécel słova Boezëgoe. głosécelka, -ći, z., głosicielka, apostołka, głośno, przysł., głośno. Te krosńoće tak głośno spjëvałé, zesmé vsétcé celé. głośny, przym., głośny. Ten zwoen je no-głosńesi. głosovac, -eją, -oveł, sł., głosować. Ysélcé katolécé głosovalé vtedé na pana Kalksteina. głova, -é, z., głowa. Mô głovą, jak stodoła. Co głova, to rozem. głovecka, -ći, z., zdrobn. od głovka, główeczka. głovina, - é, z., zdrobn. od g ł o va , mała albo biedna głowa. głoviśce, -a, n., wielka albo brzydka głowa. głovjasti, przym., głowiasty, posiadający wielką głowę. To głovjasti knôp. Głovjasto réba. Głovjastô koebéła. głovôc, -a, m., 1) głowacz, człowiek, odznaczający się wielką głową albo rozumem, 2) drya-kiew (rośl.), łac: scabiosa. głód, 2. prz. głode, m., głód. Té są jes namfes głode. głóg, 2. przyp. głogu, m., głóg. Same głoęe é cerńe. głovka, -ći, z., zdrobn. od głova, główka. głovny, przym., główny. Setme grëxbv gło-vnéx- głovńe, przysł., głównie. To głovńe môs vaspon mjec na vzglą%e. głôdći, -kô, -ćë, przym., 1) gładki, 2) spokojny (gdy mowa o morzu podczas ciszy). Moere głôdćë, jak mlëkoe. głupy, st. wyz. głepśi, st. najw. nôgłepśi, przym., głupi. Głupéx ńe sejq, a jednak są ro%Q. glemda, -é, m.i z., charłak, ślamazarnik. glemza, -é, z., zsiadłe, kwaśne mleko, gléna, -é, z., glina. gleń, -a, m., gleń, bochenek chleba. Gleń Xlëba. 6 4Ś GLEŃANY - GÖRA glśńany, przym., gliniany. Gleńany gronk. Woena mo gleńaną głovą. glśńasti, przym., gliniasty. To są déxt glé-ńaste grenta. gleńock, -a, m., zdrobn. od gleńók. gleńók, -a, m., koń maści gliniastej, gléścka, -ći, z., chuda, licha ryba. glinca, -é, z., miejsce, gdzie się dobywa glinę. glinka, -ći, z., zdrobn. od gléna, glinka. glistevka, -ći, z., zdrob. od glisty a, dżdżownica. glistva, -é, z., glista, dżdżownica. glistwoevy, przym., dotyczący dżdżownicy. Vezńe są glistwcevegoe soku jeden palećńik é dô są x°er&mu (bierze się soku z dżdżownic naparstek i daje się choremu). gl^goeiac, - aj ą, -ëł, sł. , dyndać; trzepotać się, wisząc. Sątopjere glĄgoetają v poevjetre. glomza, -é, z., 1) twaróg, 2) m. i z., człowiek rozlazły, ślamazarny, niemrawy. glonk, -a, m., zdrobn. od gleń, boche-neczek, bułka. glugdac, -ają, -ëł, sł., bełkotać (wydawać głos indyka). Gulôre glugdają na poedwoeré (indyki bełkocą na podwórzu). glugdóc, -a, m., człowiek, mówiący niewyraźnie, bełkocący, jak indyk. Nick ńe roz-mjëją tegoe glugdôća. gmax, -u, m., gmach. gmina, -é, z., gmina. gminny, przym., gminny. gnac, - ają, - eł, sł., gnać. gna ob. Lic. gnabic, -ją, -jeł, sł., gnębić. Tą ńe gnąbją naśë vjaré. gnąbicel, -a, m., gnębiciel. To béł nas novikśi gnąbicel. gnąbicelka, -ći, z., gnębicielka. gnojic, - ą, - ił, sł., gnoić, mierzwić. gnojoviśće, -a, n., miejsce, gdzie się gnój składa, gnojownica. gnojoyy, przym., gnojowy. Gnojovo deska. gnojóvka, -ći, z., gnojówka. gnój, 2. przyp. gnoju, m., gnój. gnôcany, przym., kościany; twardy, jak kość. Nozék gnôcany. To je taka gnôcanô moeva (to taka twarda mowa). gnôcék, -a, m., zdrobn. od gnôt, kostka, gnôt, -e, m., gnat, kość. Na nim ju nic ńima, le skora é gnôté. gńesc, gńotą, gńot, gńece, sł., gnieść. Jegoe é ńic gńece (dwuznaczne w kaszubskiem, bo ńic = nic i nić). gńesc są, - otą są., - ot są, - ecé są, sł., powoli coś robić, guzdrać się. Gńot są calexny %eń é ńic ńe zrobjeł. gńev, -u, m., gniew. Wyraz ten mniej używany, natomiast g ö f. gńevac, -ają, -eł, sł., gniewać. Té ńimusis djôbła gńevac, boe są no ca rozgoeri (nie powinnaś dyabła gniewać, bo się rozzłości na ciebie). / gńevac są, -ają są, -ëł są, sł., gniewać się. Ne gńevojta są! gńevlewoesc, -é, z., gniewliwość. gńevlevje, przysł., gniewliwie. Koet pôrce é mreci gńevlevje, ćej mu są més woetbjere. gńevlevy, przym., gniewliwy, popędliwy. To je nógńevlevso bjałka, jaką jem v zécu vi%ëł. gńevno, przysł., gniewnie. Gńevno spcezerô, jakbé jem Bóg vje co zrobiła. gńevny, przym., gniewny. gńezgec, - ź|ą, - z^éł, sł., gnieździć, j^eze vé to xc&ta vaśą koekoes gńeząec? gńezgec są, -ż|ą są, -z^éł są, sł., gnieździć się. Woené są na tim woestrovku nômili gńeząą (one się na tej wysepce najchętniej gnieżdżą). gńic, gniją, gnił, sł., gnić. Ten scir ju dovno gnije (ta padlina już dawno gnije). Woenbé gńił do samëgoe pełńa. gńida, - é, z., gnida. gńidka, -ći, z., zdrobn. od gńida. gńijus, -a, m. i z., leniuch, człowiek lubiący wylęgać się w łóżku. gńijusovati, przym., leniuchowaty. To gńi-jusovati knôp! gńijusovatosc, -é, z., leniuchowatość, znie-wieściałość. gńiłka, -ći, z., gruszka uleżała, ulężałka. gńota, -é, m. i z., ślamazarnik, ślamazar-nica; guzdralski, -ska, człowiek niemrawy, gńotą ob. gńesc. gńózdeckoe, - a, n., zdrobn. od gńozdo, gniazdeczko. gńózdkoe, -a, n., zdrobn. od gńozdo, gniazdko. gńozdo, -a, n., gniazdo. gorneśeck, -a, m., zdrobn. od gorneśk, garnuszeczek. gorneśk, - a, m., zdrobn. od gronk, garnuszek. goelc, - a, m., 1) człowiek goły, golec, 2) biedak, hołysz, 3) okpisz, oszust. gónba, -é, z., gonitwa. gónc, - a, m., goniec. góra, -é, z., 1) góra, 2) strych. Zesed z göré. Yénesé to na gbrą (na strych). GÖRALSGI — G(EŁQB góralsci, - kô, - će, przym., góralski. Góralsko śątoporka (śpiewka góralska). górecka, -ći, z., zdrobn. od górka, górka, pagórek. górka, -ći, zdrobn. od góra; górka, pagórek. górno, przysł., górno, wysoko. Skoevronk lótô barzo gorno. Cos ta vaji Marésa gorno głovą nosi. górny, przym., górny. V li gbrńesi strońe. górńictwoe, -va, n., górnictwo. górńici, przym., górniczy. górńicka, -ći, z., żona górnika; górniczka. górnik, -a, m., górnik. górol, -a, m., góral. górôlka, -ći, z., góralka. gór, 2. p. goefe, m., gniew. górésti, przym., górzysty. To je barzo go-résti krój. góréstosc, -é, z., górzystość. góvno, -a, n., gówno. gozj, 2. przyj), gcez^a, m., gwóźdź. Te vjel%e goezęe nazévômé poelô%ami (te wielkie gwoździe nazywamy polakami). gôd, 2. przyp. gade, m., gad, wąż. Te jes ńe vi%ëł taćegoe gada. gôdała, -é, m., gaduła. gôdecka, -ći, z., zdr. od gôdka, 'l) mówka, 2) przypowiastka, sentencyjka, przysłowie. gôdka, -ći, z., 1) mowa, język, narzecze, 2) mowa, przemowa, opowiadanie, 3) przysłowie, sentencya. Gôdka Rébôkov je jińso, ńiśle Kabôtkov (język Rybaków jest inny, niż Kabatków). V jegoe gôdce je vjele prôvdé. S takq gôdką dalek ńe zonęeś (z taką gadaniną nie zajdziesz daleko). Gôdka koemorńicó {przysłowie komornicze). gôdôc, -a, m., gaduła, wielomowski. To je gôdôć! gôdôcka, - ći, z., kobieta, lubiąca wiele mówić, goj, 2. przyp. gaju, m., gaj. gôrmëster, -tra, m., starszy rybak, który przewodzi innym podczas łowienia ryb, niem. Oarnmeister. gôrmësterći, -kô, -ćë, przym., dotyczący zajęcia gôrmëstra. gôrmëstróv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., dotyczący gôrmëstra. Gôrmëstrovô (żona gôr-m ë s t r a). gôrc, -é, z., garść. Woena tfimo ptoxa v gofci. Mjeł gore ful sboezô (miał garść pełną zboża). gôrtecka, -ći, z., zdrobn. od gór tka, gar- steczka. gôrtka, -ći, z., zdrobn. od gôrc, garstka. Gô f tka pjepre. goedé, 2. przyp., gód, l. mn., 1) gody, 2) święto Bożego narodzenia. goedło, -a, n., godło, nazwa. goednosc, -é, z., godność, zaszczyt, honor. To je novikso goednosc v całym woekragu. goedny, przym., godny, zasługujący. To ńe je goednë vjaré. goedńik, -a, m., grudzień (miesiąc). Ob. g r e L e ń. goegéc, -ą, -éł, sł., 1) godzić, jednać, 2) godzić kogoś do czegoś. Woen jix xtół goeęéc, ale to mu są ńe poevjodło. Woeńi goe goe%q za formana. goegéc sa, - ą są, - éł są, sł., 1) godzić się, jednać się z kimś, 2) godzić się, być godziwym. Co, té sa #ces na cały rok goeęéc? To sa ńe goe%i. goegéna, -é, z., godzina. %eń mô steré dva-ęesce goeęin. goegénecka, - ći, z., zdrobn. od g oe g é n a; godzineczka. goegéwoesc, -é, z., godziwość, uczciwość. To taka twoeja goeęéwoesc! goegévje, przysŁ, godziwie, uczciwie. Woen so jes ńigde goe%évje ńe poestqpjeł. go3gévy, przym., godziwy, uczciwy. Ne koe-zdi ćin je goe%évy, ^cec je mądri. goeginka, -ći, z., zdrobn. od goeęéna; godzinka. gossjic, -ją, -jił, sl, goić. Pôn Bóg goeji vśelejaće bodę. goejic sa, -ją są, -jił są, sł., goić się. To są ńe tak xutkoe m%e goejiło. goełąbi, -jô, -jë, przym., gołębi. Goełąbjë pjbrka. goełąbica, -é, z., gołębica. goełabici, przym., dotyczący gołębicy, goełabicka, - ći, z., zdrobn. od goełąbica, gołębiczka. goełabiter, - tra , m., gałgan, szelma, włóczęga, oczajdusza, hultaj. goełąbja, -ica, n., gołębiątko. goełąbjoteckoe, -a, n., zdrobn. od goełą-bj ętkoe, gołębiątko. goełabjętkoe, -a, n., zdrobn. od goełąbją, gołębiątko. goełąbńick, -a, m., zdrobn. od goełąbńik. Woeńi so tu së%q v tim goełąbńićku. goełąbńik , - a , m., gołębnik. goeło, przysł., goło. Woenbé é prez vjes sed goeło. Goeło, ale vjesoło. gjoełob, - ąbja, m., gołąb. 6* \ 44 GCEŁQBEGK — GCESC goełobeck, -a, m., zdrobn. od goełębk; gołąbeczek. goełębk, -a, mzdrobn. od goełęb; gołąbek. goeły, przym., 1) goły, nagi, 2) w znaczeniu przenośnem: ubogi. goelas, -a, m., 1) golec, człowiek nagi, 2) w znaczeniu przenośnem: chudopachołek. goeléc, -ą, -éł, sł., golić. Te bretvje dobre goelq. Jemu é sédła goelq. goeléc są, -ą są, -éł są, sł., golić się. Woenabé są goeléła, zebé le mjała co. Gcelijôt, 1 a, 1) m. i. wł., Goliat, 2) olbrzym, człowiek wysokiego wzrostu. gceluśi, przym., zdrobn. od goeły, golutki. goeluśinći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od goeły; golusieńki. Całô béła goeluśinkô. goemułka, -ći, z., gomółka. goemuléca, -é, z., gomółka. goemulécka, -ći, z., zdrobn. od goe mule ca, gomółeczka. goeno, -a, n., stajanie, kawał pola. Używane również w 1. mn.: goené, 2. p. gon. goeńic, -ńą, -ńeł, sł., 1) gonić, 2) pędzić, 3) ścigać. Ten koń dobre goeńi. Roscką goe goeńiła. Goeńeł goe, ale ńe dogoeńeł. gceńie są, -ńą są, -ńeł są, sł., gonić się, ścigać się. Goeńiló są ńewoemal całą goeęéną. goenidjôbëł, -bła, m., niegodziwiec, hultaj. Ta %ëvcéna to prôv%évy goeńidjobeł. goeńitva, -é, é., 1) gonitwa, 2) polowanie. Véprôvjalé so goeńitve é jinse zabavé. goerac, - ają, -ëł, sł., gorzeć, palić się. Na złoęeju skora goerô. Przysł. goercéca, -é, z., gorczyca. goercécovy, przym., gorczyczny. Semją goer-cécovë. Ob. gcercéćny. goercécny, przym., gorczyczny. Zôrkoe goer-ćécnë. goeréć, -é, z., gorycz. To béła nôvikśô goeréc v moejim zécu. goerléwoesc, -é, z., gorliwość. goerlévje, przysł. gorliwie. Té môs goerlévje spełńac swoeje woeboevjqzće (powinieneś spełniać gorliwie swoje obowiązki). goerlévy, przym., gorliwy. Woena je barzo goerlévô. goerlivc, -a, m., gorliwiec. goeręci, przym., gorący. Goerqci %eń. Goe-rqcô głova. Goerącë mlëkoe. goeręco, -a, n., gorąco, upał. 7>is je tace goerąco, jaćegoe jeś ńe béło. goeręco, przysł., gorąco. To %is tak goerąco, jak v pjekle, goerocosc, -é, z., gorącość. goerocka, -ći, z., gorączka. goeręckoeyy, przym., gorączkowy. Xoerobé goerqćkoeve. goerśéc, -ą, -éł, sł., gorszyć. Złémi woe-béćajami całą vjes goerśéł. goerśéc są, -ą są, - éł są, sł., gorszyć się. Koeźdi są goerséł, vi%qc, co woeńi véstvôrajq. goerśécel, -a, m., gorszyciel. Bjôbëłgoerśécel. goerśécelka, -ći, z., gorszycielka. Taka jedna goersécelka całq vjes zepseje. goerśi ob. zły. goerała, -é, z., gorzałka, wódka (pogardl.). goerałecka, -ći, z., zdrobn. od goerëłka, wódeczka. Dobro goerałecka! gcerći, -kô, -ćë, przym., gorzki. gceréc, -ą, -éł, sł., gniewać, irytować. Woena mją vjedno musi goeréc! Ne goeré djôbła! goeréc są, -ą są, -éł są, sł., gniewać się, złościć się. Cegoe są tak no mją goefis? goerëłcany, przym., gorzałczany. wódczany. Nôvikśô trécézna to ta goerëłćanô. goeréłka, -ći, z., gorzałka. Wyraz > wódka« na Kaszubach nieznany. goeri ob. z 1 e. goerkawoe, przysł., gorzkawo. To tak goer-kawoe śmakô (to ma taki gorzkawy smak). goerkavy, przym., gorzkawy. To pefną goer-kave. goerkńec, -eją, -ëł, sł., gorzknieć. To zarô goerkńeje, jak dłezi poestoji. goerkoe, przysłgorzko. To mu goerkoe béło, jakbé mu pjcpre w gąbą vsépëł. goerkoesc, -é, z., gorzkość. Môm goerkoesc v gąbje. goesceje, -i, l. mn., ospą. goespôdka, -ći, z., zdrobn. od goespoeda, mała gospoda, szynczek. goespoeda, -é, z., restauracya, traktyernia, szynk. goespoedarći, - kô , - ćë, przym., gospodarski. Norąęa goespoeclafće. Córka goespoedarkô. goespcedaréc, - ą, -éł, sł., gospodarzyć. Woen dobre goespoedari. goespoedartwoe, -va, n., gospodarstwo. Cez mu poe całym goespoedartvje, ćej ńimo goe-spoedeńe. goespoedeńe, -ë, z., gospodyni. Ksązô goe-spoedeńh. goespoedôr, - a, w., gospodarz. Bobri goespoe-dôr nôré%li vstaje. goesc, -a, m., gość. Goesc v dom, Bog v döm. Blô goesca vsétkoe, dlô złoęëja ńic. GCESCÉC - GRĄ^ÉC SĄ 45 goescéc, -śćą, -scéł, sł., gościć. Tylko w znaczeniu: gościć kogoś u siebie, a nie: być u kogoś w gościnie. Woeńi goe goescélé é rô-célé, cim le moeglé (gościli go i częstowali, czem tylko mogli). goescéna, -é, z., gościna. Wu ńeaoe nalezlé goescéną. goescinc, -a, m., hotel, dom zajezdny, austerya. Niema ten wyraz, nigdzie na Pomorzu znaczenia bitej drogi, szosy, jak w Polsce, goescinka, -ći, z., zdrobn. od g ce s c é n a. goescinnosc, -é, z., gościnność. Wu ńix paneje vjelgo goescinnosc. goescinny, przym., gościnny. Tak Poelôse, jak é Kasebi są baro goescinny. . goescinny, -ëgoe, m., właściciel domu zajezdnego, gospodarz hotelu. goescinńe, przysł., gościnnie. Pane goespoe-deńe pfejąła nas barzo goescinńe. goetowoesc, -é- z., gotowość. . goetov, - ovy, - ovô, - ovë, przym., gotów, gotowy. Melą zarô goetov. goewoer, -e, m., 1) głos, 2) mowa, rozmowa. Woena mo taći mjodny goewoer, jak cećer (ona ma taki słodki głos, jak cukier). Ćejes ten goewoer? (słyszysz tę rozmowę?). gcewoereck, -u, m., zdrobn. od goewoerk, 1) głosik, 2) rozmówka. goewoerk, - u, m., zdrobn. od g oe w oe r, 1) głosik, 2) rozmówka. goewoeréc, -ą, -éł, sł., gwarzyć, rozmawiać, gawędzić. Goewoeréłasma do północe. goevjenkoe, -a, n., zdrobn. od govno. goevńock, -a, m., zdrobn. od goevńok, ttiały żuk, żuczek. goevńockoevy, przym., dotyczący żuczka. goevńók, -a, m., żuk. Ob. goevńól. goevńokoevy, przym., dotyczący żuka. goevńol, -a, m., 1) żuk (owad), 2) człowiek niechlujny. goez^ék, -éka, m., zdr. od gozę; gwoździk, gobcati, przym., gąbczasty. gębjeréc są, -ą są, -éł są, sł., krzywić S1§, paczyć się. Te dvjere gąbjerą są (te drzwi paczą się). gębka, -ći, z., 1) zdrobn. od gąb a, buzia gąbka. Dej mje abé roz gąbói. To są gąbką zmévô. gęsą, -éca, n., zdrobn. od gąs, gąsię. gęska, -ći, z., zdrobn. od gąs, gąska, gęsor, -a, m., 1) gąsior, 2) żuraw studzienny. gęsoreck, -a, m., zdrobn. od gęsork, gęsioreczek. g^sork, - a, m., zdr. od gęsor, 1) młody gąsior, 2) żuraw studzienny. gosęteckoe, - a, n., zdrobn. od g q s q t k oe, gąsiąteczko. gęsQtkoe,-a, n., zdrobn. od gęsą, gąsiątko. gęśc, -a, m., rzemień u cepów, łączący bijak z dzierżakiem. »Na gęśc — powiada ks. Pobłocki — bierze się skórę owczą niewyprawioną lub węgorzynę, kilka razy skręconą«. gra, -é, ż., 1) zabawa np. w karty, 2) gra np. na organach. grab , - u, m., grab (drzewo). grabie, -ją, -jeł, sł., grabić. Do pełna grabilésmé jicmé. grabina, -é, z., grabina, drzewo grabowe, grabie, -i, l. mn., grabie. grabieć, -eją, -ëł, sł., drętwieć, kostnieć, sztywnieć z zimna. Pôlce ji woet zémna gra-blałé. grabövka, -ći, z., osełka z drzewa grabowego do ostrzenia kosy. graboevy, przym., grabowy. Graboeve drewoe. grac, -ąją, -ëł, sł., 1) grać, 2) igrać, bawić się, 3) szumieć. Woergańista gro na woerganax. Ne grôj s koetę, boe ca drapńe. Moere gro (szumi, gdy jest wzburzone). gradovy, przym., gradowy. Gradovo bura. graj da, -é, z., 1) nożysko, 2) rozsocha, 3) osoba powolna, ślamazarna. W tem ostatniem znaczeniu przybiera także rodzaj męski. Por. gaj da. grajdac, -ają, -ëł, sł., rozłazić się, ślamazar z yć. Co té tak grajdôś do nocé. gramatécka, -ći, z., zdrobn. od grama-téka, mała gramatyka. Jo są z të gramatéćći wucéł poe poelsku. gramatécny, przym., gramatyczny, gramatéka, - ći, z., gramatyka. granca, - é, z., granica. grancéc, -ą, -éł, sł., graniczyć. graneny, przym., graniczny, pograniczny, grancńica, -é, z., sąsiadka, kobieta z sąsiedniego kraju lub okolicy. grancńik, -a, m., sąsiad, człowiek z sąsiedniego kraju. grańati, przym., graniasty. Yezńes ten gra-ńati kam é zaseńeś goe na sôm konc. grąpéc, grę^ą, grę^éł, grą^é, sł., zanurzać, zagłębiać, pogrążać, sondować, gruntować. Kam v sëci grąęi ją na dno (kamień w sieci nurzy ją na dno). grą^éc są, grQ?ą są, grę^éł są, grą^é są, sł., nurzać się, pogrążać się, iść na dno. Sëc są grąęi / ćej v ńi za vjele rib. 46 GRĄPA -- GROX(EVINÉ grapa, -é, z., wzgórze, pagórek stromy, grebjec, -eją, -ëł, sŁ, grubieć, tłuśnieć. Corôz vici moeja bjałka grebjeje. greboe, przysł., grubo. To je za greboe tegoe masła. grebcenos, - a , m., grubonos (przezwisko). greby, przym., gruby, tłusty. grecoł, -a, m., gruczoł, guz. Mo ze steré tace grecołé na séji. grecołk, -a, m., zdr. od grecoł, mały gruczoł. grecołkcevati, przym., gruczołkowaty. grecołovati, przym., gruczołowaty. Woena mo całą śéją grećołovatq. greda, -é, z., gruda. Woen tak je%e, jak poe greęe. gredka, -ći, z., zdrobn. od greda, grudka, Gredka zemi. gredńovy, przym., grudniowy. gredńacći, -kô, -ćë, przym., odnoszący się do urodzonego w grudniu. gredńócka, -ći, , urodzona w grudniu (kobieta lub zwierzę). gredńók, - a , m., urodzony w grudniu (człowiek lub zwierz). gre§eń, -dna, m., grudzień (miesiąc). Ob. g oe d ń i k. gregéna, -é, z., gruda. Jakuz va #ce/a jaxac poe ti greęeńe? grexac, -ają, -eł, sł., gruchać. grejcnęc, - ną, - nęł, sł., gruchnąć, odezwać się z łoskotem. gre^oet, - e, m., gruchanie (gołębi lub innego ptastwa). ' grela, - é, z., łopata do wygartywania ognia i popiołu z pieca. grelega, i, ś., łopata do wygarty wania żaru i popiołu z pieca. Ob. grela, grelka. grelka, - ći, z., zdrobn. od grela, łopatka do wybierania popiołu i węgli z pieca. grencék, -u, m., zdrob. od grent; grun-cik, mały grunt. grentovac, -eją, -oveł, sł., gruntować, iść w głąb, dna szukać. grentovnosc, -é, z., gruntowność. grentovny, przym., gruntowny. grentovńe, przysł., gruntownie. Woen to ju grentovńe preśukëł. grentovy, przym., gruntowy. grepa, - é, z., grupa, kupa. Xoe%éc v grepje (chodzić kupą, razem, społem). Vjelgo grepa (wielka kupa). grepica, -é, z., grupa, kupa. Ob. grepa. grepka, - ći, z., zdrobn. od grepa, kupka. V grepce (razem). grezdac, -ają, -ëł, sł. pisać lub malować brzydko, bazgrać. Yébacéta mje to grezdaitë. grezdactwoe, -va, n., bazgranie, bazgranina, grezdôc, - a, m., człowiek piszący lub malujący brzydko, bazgracz. grezdôcka, -ći, z., bazgraczka. grezmôk, - a, m., gruz, kawałek. Używane zwykle tylko w 1. mn. grezmôće (gruzmaki). greźel, -zla, m., gruzeł, bryła, gruda. Ob. gruz. gréfoevy, przym., dotyczący gryfa. Grefoeve skrédła. grézc, grézą, gréz, sł., gryść. Cim wti-mjartsô ves, tim barzi gréze (im chudsza wesz, tem bardziej gryzie). Przysł. grézc są, grézą są, gréz są, sł., 1) gryść się, kąsać się, 2) martwić się. Psé są grézą. Woen mo vjelgq jadłobą, woen są gréze. gricka, -ći, z., zdrobn. od grika, gryczka, grif, 2. prz. gréfa, m., gryf (ptak mityczny, herb Pomorza). grika, -ći, z., gryka. grinlpanovy, przym., grynszpanowy. Woesocl grinspanovy. grinspôn, -ane, m., grynszpan. grob , przym. nieodm., gruby, niedelikatny, nieokrzesany, niem. grob. Taćegoe grob x^opa jeś jem ńe vi%a (takiego nieokrzesanego chłopa jeszcze nie widziałam). Grob-Kaseba, -é, m., mieszkaniec Kaszub południowych, gdzie nie mówią tak czysto po kaszubsku, jak na północy. Ob. Fejn-Ka-śeba. Grob -Kaśebka, -ći, z., mieszkanka Kaszub południowych. grobkaśebsći, -kô, -će, przym., południowo-kaszubski. Ob. Grob-Kaśeba. grobelka, - ći, z., zdrobn. od grobla; grobelka. grobla, -é, z., grobla. grobôśce , - a, n,, ściągn. z groboeviśće , gro-bowisko. grobovc, -a, m., mogiła, grobowiec. groboeviśce, - a, n., grobowisko , cmentarzysko. groboevy, przym., grobowy. Groboe>vy kam. Tu je grobowo césô. grocék, -a, m., zdrobn. od grot; grocik. gro^éc, - ą., - éł, sł., grodzić. Zarô na poe-zimku treba płoté groęéc. grox, -u, m., groch. groxoevcéskce, -a, n., grochowisko. groxoeviné, -in, l. mn. , łodygi i stręki grochowe. GROX(EVIŚGE — GRÔFJÔNEGKA 47 groxoeviśce, -a, n., pole zasiane grochem albo na którem był groch. Ob. groxoevcéskoe. gro^oeyjany, przym., grochowy. groxoevjônka, -ći, z., zupa grochowa, gro^oeyy, przym., grochowy. grom, - u, m., grom. gromada, -é, 0., l)kupa, gromada, 2) zgromadzenie, wiec, 3) stos drzewa, przeznaczony do zwęglenia. Gromada le%i. Yitro m%e nasa gromada. Gromadńice kurą gromada (węglarze wypalają drzewo na węgiel). gromadny, przym., gromadny, liczny, mnogi, gromadne, przysŁ, gromadnie. Seślé są gromadne. gromadńica, -é, z., miejsce, gdzie stała gromada t. j. stos drzewa, przeznaczonego na węgiel. Ob. gromada. gromadńik, -a, m., węglarz. Ob. gromada, gromagći, -kô, -ćë, przym., odnoszący się do zgromadzenia, wiecowy. Naradę gromadce. gromagéc, - ą, - éł, sŁ , gromadzić. Wbsw gromami. gromagéc są, -ą są, -éł są, sł., gromadzić S1§, zbierać się. Gromaęélé są na botax (zbierak się na batach). gromnica, -é, z., gromnica, świeca gromniczna. Gromnice, -ic, l. mn., święto Matki Bo-skiej Gromnicznej. gromńicka, -ći, é., zdrobn. od gromnica, świeczka gromniczna. gromńicny, przym., gromniczny. Nosvjątso Matka Boeskô Gromńicno. Na Gromńicnq. gromńicńik, - a , m., miesiąc luty, tak nazwany od święta Matki Boskiej Gromnicznej, luti. gromôdka, -ći, z., zdrobn. od gromada; -U gromadka, 2) małe zgromadzenie, 3) mała gromada, stos drzewa. groneckce, -a, n., zdr. od grono, małe stadko, ęjroneśk, -a, m., zdrob. od gr o n k, garnuszek. Ob. gorneśk. gronk, -a, m., garnek. Ncibjeré do gronka Wcedé. Tak długce są gronkę woeda nosi, jaz S(ł wuxoe wurvje. gronkoe, -a, w., zdr. od grono, gronko, stadko. grono, -a, n., 1) grono, stado, kupa, 2) winogrono. Grono gasi. śjroś, -a, w., grosz. grośk, -u, m., zdrobn. od groj, groszek. 9r°t, -e, m., grot, ostrze strzały lub oszczepu. aśi prödkoevje poetreboevalé (używali) ka-ny'enné% é zelôznéx grotöv do stref. groza, - é, é., zgroza. Na samą mésl woe tim groza cłovjeka musi prejic. groźba, -é, z., groźba. Groźbami goe ńe prekoenôs. Jo są grozbé ńe wuląkną. grozéc, -żą, -zéł, sŁ^ grozić. Woeńi mi grozélé, ze puda do prézoné (grozili mi, że pójdę do więzienia). Ne grozé, jak ńimos ćim (nie groź, jak nie masz czem). groźno, przysŁ, groźnie. Nas Mack tak groźno nawoeköł spoezerô, jakbé pfenomńi béł króle. groznosc, -é, z., groźność. Jo są jegoe gro-znoscé ńe boeją. groźny, przym., groźny. To béł stroje groźny sqd. Jeś prinęe é nô ca groźny %eń. Na jegoe grozné^ lécax (na jeg° groźnem obliczu). grób , 2. przyp. grobu, m., grób. gróbk, - u, m., zdr. od grób; mały grób. grósk, -a, m., dziad, dziadek. grôtka, -ći, z., 1) siara kobieta, baba, babka, 2) akuszerka. gróvce, - óv, l. mn., sieć na ryby, zwane dobijakami. Ob. d o b i j ô k. grôö, -a, m., 1) gracz przy kartach, 2) gracz, muzykant. To nôlepśi grôć z całe kqpańije. Woejas, jak zdéxëł, pôlcami rexëł: boe béł grôc. gród, grade, m., grad. Z dëśce poed gród. gróf, - a, m., hrabia. Mé tëz mômé naśéx kasebsćex grôfbv. Jeden woet ńix prestet do moejegoe woejca na parobka (my też mamy naszych kaszubskich hrabiów. Jeden z nich zgodził się do mojego ojca na parobka). grôfi, -jô, -jé, przym., hrabski. To béła le jegoe grôf jô buxct, prez x^rq poezbéł cały swój majqtk (to była tylko jego hrabska duma, przez którą stracił cały swój majątek). grófick, -a, m., zdr. od gro fik, grafiątko. grófik, -a, m., zdr. od gróf; hrabiątko, grafiątko. grôfin, -y, -a, -ë, przym., odnoszący się do hrabiny. S grôfinémi svińami poejaxciła na tórcj. grôfina, -é, L., grafma, hrabina. grôfinecka, -ći, é., zdrobn. od grôfinka; hrabianka. grófinka, -ći, z., zdrobn. od grôfina; hrabinka. gróf ja, -ica, n., hrabiątko. Ńe gadôj do tegoe grôfica, boe cą wujë. S grófjąti są ńe vdavój. grôfjônecka, -ći, z., zdr. od grôfjônka; hrabianeczka. 48 GRÔFJÔNKA — GUBIĆ grôfjônka, -ći, i., hrabianka. grôfj9teckoe, -a, n., zdr. od grôfjętkoe, hrabiąteczko. grôfjtjtkoe, -a, n., zdrobn. od grôfją, gra-fiątko, hrabiątko. grôfka, -ći, z., hrabina. Ob. grôfina. grôfôv, -oevy, -cevô, - oevë, przym., dotyczący hrabiego. Grôfoevë łąće. grôfoevstwoe, -va, n., 1) hrabstwo, tytuł hrabiowski, 2) hrabia i hrabina. grôfsći, -kô, -ćë, przym., hrabski. To sq jejix grôfsćë prévileje. grôfstwoe, -va, n., hrabstwo. Ob. gr ô foe v-st woe. grôl, -a, m., gracz, towarzysz zabawy. Wcet grôli prinęe do srôli (od zabawy przyjdzie do przezywania się). Przysł. grôp, -a, m., garnek żelazny, pr. niem. Grapen, Groppen. Prémôvjô koecëł gropoevi, a woeba smoelą. Przysł. gropoevy, przym.,» dotyczący g r ô p a. Gro-poeve dno. grod, -e, m., miejsce wzniosłe i" suche pośród błót lub łąk mokrych. Tą na nym grąęe so sadńema. grunt, 2.przyp. grente, m., 1) grunt, ziemia, gleba, 2) spód, dno (rzeki, jeziora i t. p.), niem. Grund. Samë letćë grenta. Movjq, ze to jęzor o ńimo grente. gruz, 2. przyp. greze, m., gruz, bryła, gruda. grąda, -é, z., grzęda. Dac le koekoesi grądé, to woena %ce vsądé. Przysł. grebac, -ją, -eł, sł., grzebać. Zdré, jak kuré grebjq! grebac sa, -ją są, -ëł są, sł., grzebać się. Grebje są, jak moeze, ale woen są ju do smircé z téx dłegov ńe végfebje. grebc, -a, m., źrebiec. Ob. zgrebc. grebełkoe, -a, w., zdr. od grebło. zgrze-bełko. grebék, -a, m., zdrob. od grebiń, grzebyk, grebiń, -a, m., grzebień. To je za rôdći grebiń na jegoe vsé. Przysł. grebja, -ica, n., źrebię^ Ob. zgrebją. grebjô, -é, z., grubość. Woena télkoe v gre-bją rosce (ona tylko w grubsz rośnie). grebło, -a, n., zgrzebło. Léxi to go&spoedor, co grebła załeje. grexoet, -e, m., grzechotanie. Jięéta preć s tim gre%oetę! grexoetac, -tają (-cą), -teł, sł., grzechotać, trzaskać. gre^oetka, -ći, z., grzechotka, trzaskawka. grem, -u, m., hałas, trzask , łoskot. Sgremę wupôd na zemją. Tącovałé s taćim gremę, jaz déle poepąkałé. gremjëc, -ą, -ëł, sł., (akcent na ostatniej zgłosce), grzmieć. Ob. grmjec. gremoet, - e, m., (akcent na ostatniej), grzmot. Ob. grmoet. gréboevy, przym., grzybowy. Gréboevô woeda. grépa, -é, z., 1) grupa, kupa, 2) pagórek, wzgórze. Ob. grepa i grąpa. gréva, - é, z., grzywa. Ne xvoto są koeńa za woegon, le za grévą (nie chwyta się konia za ogon, tylko za grzywę). Przysł. grévôl, -a, m., koń mający wielką grzywę, grëcnosc, - é, z., grzeczność, uprzejmość. Ne znô są na grëćnoscé. Woet grëcnoscé jeś ńixt ńe wumar. grëcny, przymgrzeczny. To grëćny x^°pcok. grecńe, przysł., grzecznie, uprzejmie. Kuśnął ją grecńe v raka. grex, -u, m., grzech. Woena mo ńe jeden grex na semińu. grexoevy, przym., grzechowy. grëśec, -ą, -éł, sł., grzeszyć. Djôbëł są cëśi, ćej xt° grësi. Przysł. grëśk, -u, m., zdrob. od grë^. Woena mo tëz swoeje grësće. grëśnosc, -é , z., grzeszność. grëśny, przym., grzeszny. Xto dlô djôbła głecny, ten dlô Boega grësny. Przysł. greśńe, przysł., grzesznie. To bé béło gfesńe. greśńica, -e, i., grzesznica. greśńik, -a, m., grzesznik. To nôviksi grës-ńik, co wudaje dobrëgoe. grib, -éba, w., grzyb. Xłop, jak gfib (o człowieku małego wzrostu). gribk, -a, m., zdrobn. od grib; grzybek. g?ibkoevy, przym. grzybkowy. gripka, -ći, z., zdrobn. od gfépa; małe wzgórze, pagórek. grivka, - ći, z., zdrobn. od gréva, grzywka, grmjec, -ą, -ëł, sł., grzmieć. Ob. gremjëc. grmoet, -e, m., grzmot. Ob. gremoet. grmoetowy,prLi/m., grzmotowy. Grmoetovy huk. grôc, -eją, -eł, sł., grzać. Nasa Kasa to je taka gcespoedeńe, co na słonku greje krepé. grôc są, -eją są, -ëł są, sł., grzać się. Stark są greje pré pjëcku. gub, -u, m., fałd. Sekńo s gubami (suknia fałdzista). gubac są, -ają są, -ëł są, sł., podkasywać się. Na téx błotax treba są lik gubac. gubić, -ją, -jeł, sł., gubić, niszczyć. Gce-rëłka gubi nomąjątńeśegoe goespoedôra. GUBIG SĄ — GZÉMSÉK 49 gubić sa, -ją są, -jeł są, sł., gubić się. Ti leąe sami są gubją. gubicel, -a, m., gubiciel, niszczyciel. To je guUcel leęi! gubiceika, - ći, z., gubicielka, niszczycielka. Gdébé ńe ta gubicelJca, mjëłbé jem poe%is%eń zdrovjë é majątk. gubik, -a, m., zdr. od gub, fałdzik. 8 gu-bikami na slôdku (z fałdzikami z tylu). guboevac, -ują, -oeveł, sł., fałdować, w fałdy układać. To musi béc barzo boegato gubovone (to musi być bardzo bogato fałdowane). guboevac sa, -ują są, -oeveł są, sŁ, fałdować się. To są ńe m%e dobre guboevało. guła, -é, m. i z., indyk, indyczka. Ob. gulga, gulôr. gulga, -|i, z.} indyczka. Ob. guła. gulgoet, - e, m., gdakanie indyka. Nôgoersi ten jejix gulgoet. gulgoetac, -tają (-cą), -teł, sŁ, gdakać (głos mdyka). Jakbé całe karno gułov gulgoetało (jakby całe stado indyków wrzeszczało). guli, przym., indyczy. Gały guli nôrod vesed na poedwoerë. Gule mjąso. gulôk, -a, m., indyk. Ob. gul ör. gulôr, -a, m., indyk, indor. gurgoet, - e, m., hurkot. Co woedet%ńe, fo mu są gurgoet z brexct woetezvje. gurgoetac, -tają (-cą), -teł, sł., hurkotać. Jemu v źoce vjedno cos gurgcece (jemu w żołądku zawsze coś burczy). gusło, -a, n., gusło, czar, zabobon. Xto vjefi v gusła, temu réc wus%ła. Przysł v guslarći, -kô, -ćë, przym., guślarski. Côrnô Maréśa. Woena są znô nolepi na téx gw-slarćex woebrądax é praktékax> guslartwoe, -va, n., guślarstwo, czarodziejstwo. Źebé jem są le mog %e guslartva na-wućéc, tobé jem mjëł é pjq%e. guslôrka, -ći, z., guślarka, czarodziejka. To je słôvnô guslôrka. guslôr, - a , m., guślarz, czarnoksiężnik. Treba są poeraęéc tegoe guslôra. Gusteck, -a, m., zdrobn. od Gustk, Gucio. Gusteckov, - oevy, - oevo, - oeve, przym., Guciowy. Ax, moeja Gusteckoevo! Gustk, - a, m. im. wł., zdr. od Agust, Gucio. Gustköv, -oevy, -oevô, -oevë, przym., Guciowy. Qustkoevo (żona Gucia). guz, -a, m., 1) guz, guzik, 2) guz, na-brzęk, narośl na ciele. guzéck, -a, m., zdr. od guzek, guziczek, guzék, -a, m., zdr. od guz, guzik, guziczek. guzovati, prz., guzowaty. Cały łeb mô guzovałi. Słownik języka pomorskiego. guzovatosc, -é, z., guzowatość. gvara, -é, i., mowa, narzecze, język. Ka-sebskô gvara. Słovinskô gvara. Poelskô gvara. Bélackô gvara je pérną jinśô, ńisle téx woestatnéx Kaseböv. gvardéjô, -e, ś., gwardya. gvardéjôn, -a, m., gwardyan. gvargésta, - é, m., gwardzista. gvaréc, - ą, -é ł, sł., gwarzyć, mówić. Cejta sąseęe, ten pôn gvari pce kasebsku! V Poe-moerce gvarq jes poe najemu v nexteréx woekcelécax- Woen tak woe bélecim gvari. gvés, przysł., pewnie, zapewne, niem. ge-wiss. Wcen są ju gvés ńe woezeńi. gvésno , przysł., pewnie, zapewne, niewątpliwie. Vaspôn gvésno ńe z nasex stron. Takbé gvésno béło lepi. Ob. gvés. gvésnosc, - é, z., pewność. Poed tim vzglądę ńima zôdnë gvésnoscé. gvésny, przym., pewny. To je déxt gvésnë, ze są zemja nawoekoł słońca woebrôcô. Ńima ńic gvesńesegoe. gvełt, -e, m., gwałt, przemoc, niem. Gewalt. To je nôviksi v svjëce gvełt. gvëłcéc, -ą, -éł, sł., gwałcić, gwałt komu zadawać. gvëłtovnosc, - é, z., gwałtowność. W u bjałk gvełtovnosc ńe poepłôcô, le grëćnosc. gvëłtovny, przym., gwałtowny. Ne vdavoj są s gvëłtovnémi legami. gvełtovńe, przysł., gwałtownie. Woen ji to vé%ar gvełtovńe. gvizd, - e, m., gwizd. Gvizd, -a, m., chłopak, który towarzyszy »Gvjozdce«, chodzącej po domach podczas Świąt Bożego Narodzenia. Dzwonieniem oznajmia zbliżanie się Gwiazdki. Ob. Gviż|. gvizdac, - ż|ą, - zdeł, sł., gwizdać. Na-wućą jo jegoe poe koescele gvizdac! gvizdnęc, -ną, -ngł, sł., gwizdnąć. Gviz-dnqł rôz é dre%i, a ga są ńixto ńe wcete-zvëł, wucëk do łasa. gvizdovka, -ći, zświstawka, piszczek. Gviż| ob. Gvizd. gvjôzda, -é, z., gwiazda. Ksązéc é gvjôzdé svjëcq v nocé. Woeńi nosq gvjôzdé na pirsax-gyjôzdecka, -ći, z., zdrob. od gyjôzdka, gwiazdeczka. To moeja gvjozdećka. gyjôzdka, - ći, z., zdrobn. od gvjôzda, 1) gwiazdka, 2) gwiazdka, z którą chodzą kolędnicy po domach w czasie świąt Bożego Narodzenia. gzéms, - e, m., gzyms, niem., Gesims. gzémsék, -u, w., zdr. od gzéms, gzymsik. 7 50 HA — HËL H. lia! wykrz., ha, hej, aha! ach! Ha , dëł mi pcemaską! (poczesne). Ha, môm ca! Ha, cez môm robie! Ha, dobre! Ha, kceté, do roboeté! habit, -e, m., habit. hac! hacka! wykrzyk celem popędzenia konia; wio! Hac, hać! hacka, - ći, z., lichy, nędzny koń, habeta. Tébé jes %ceł taćemi hackami do Varśavé zaja%ac. haftarći, -kô, -ćë, przym., hafciarski. #a-ftarkô roboeta. haftartwce, -va, w., hafciarstwo. Wcena znô tëz haftartwce. Bjere są do haftartva, a śéc ńe wumjeje. haftôrka, -ći, z., hafciarka. haftôr, -a, m., hafciarz. haftovac, -eją, -oveł, sł., haftować. Hafto-vałabé dńę é nocą. halac, -ają, -ei,sł.9 przynieść, niem. holen. Woen mu to haleł. halba ob. halva. halebarda, - é, é., halabarda. halśték, -a, m., halsztuk, chustka na szyję. halva, - é, z., halba, pół kwarty. Dvje halvé piva. Halva goefeUi. hamoevac, - ują, - oeveł, sł., hamować. Z goré jadące, treba hamoevac. hamulc, - a, m., hamulec. Hanka, - ći, z., zdrobn. od Anna. 06. Anka. harfa, -é, é., arfa. harfjarći, -kô, -ćë, przym., harfiarski. harfjartwoe, -va, tt., harfjarstwo. harfjorka, -ći, z., harfiarka, arfinistka. harfjôr, -a, m., harfiarz. harneja, -e, i., pewien rodzaj kurtki, marynarki. harśeńik, n., w., arszenik. harśeńikoevy, przym., arszenikowy. hart, - e, m., hart, twardość. Ta stoi mo hart. hartovac, -eją, -oveł, sł., hartować. Ta stoi je dobre hartovônô. Bjëda cłovjeka harteje. hartovnosc, -é, z., hart, hartowność. hartovnosc (tegoe zelaza) môs wuvazac. hartovny, przym., hartowny. Hartovny, jak stoi. hądel, - dle, m., handel. Hądel drevę. Jemu do hądle! Té są na hądlu ńe rozmjëjes. Wcena mô vsétkce na hądel. hądlarći, -kô, -ćë, przym., handlarski. Zésk hądlarći. hądlartwoe, -va, n., handel, handlarstwo. Do hądlartva treba vici rozemu é sćescô, jak pjeńąęi. hadlôrka, - ći, ż., handlarka. hadlôr, - a, m., handlarz , kupiec. hadlovac, -eją, -oveł, sł., handlować. hadlovy, przym., handlowy, he?Wykrzyknikpytajny: co? Cotégôdôs — he? Hebrejcék, -a, m., Hebrajczyk, Zyd. hebrejsći, -kô, -ćë, przym., hebrajski, heftka, -ći, z., haftka. hej ! wykrz., hej! hej - no! wykrz., oto tam! hej tam! hełm, - u, m., hełm. hełmik, -a, m., zdrobn. od hełm; hełmek. hela, hela! wykrzyk. przy popędzaniu gęsi. herb, -u, m., herb. herbcevy, przym., herbowy. Slaxcéc herboevy. heretécći, -kô, -ćë, przym., heretycki, heretécka, - ći, z., heretyczka. hereték, -a, m., heretyk. herezéjô, -e, i., herezya. Heromin, -a, m. im. wł., Hieronim. Herominov, - ovy, - ovô, - ovë, przym., Hieronimów. Herominovo (bjałka). hert, -a, m., herszt. To béł hert te zbo-jecći drezené. hevel, -via, m., hybel. hevlék, -, m., zdrobn. od hevel; hybelek. hevlovac, -eją, -oveł, sł., hyblować. hevloviné, -in, Im., hyblowiny, wióry, het, przysł., precz. To ju je het (to już minęło). Nina m%e het (teraz będzie kwita). heta, -é, z., huta. Żelôznô heta. Skłonno heta. héltka, -ći, i., owoc dzikiej, polnej jabłoni, psiarka. Wcekoeło God héltka, jak mjod (około Bożego Narodzenia psiarka, jak miód). Przysł. Z głode é pjes héltką je (z głodu i pies psiarkę je). Przysł. Hel, -u, m., 1) półwysep Hela, 2) miasteczko Hela na Rybakach. HËLÔN — XAŁEPEĆKA 51 Hëlôn, -a, m., mieszkaniec miasteczka Heli. Hëlônka, - ći, z., Helanka , mieszkanka miasteczka Heli. hëlsći, -kô, -ćë, przym., helski. Té m%es hëlsćë zwoené ceł (dosłownie: będziesz helskie dzwony słyszał; znaczy: popamiętasz! zobaczysz!). hi, hije, wykrz., ^io! (na konie). hisisi! wykrz., hej! wio! (na konie). hiska, -ći, m., konik. Zachęcając konia do jazdy, woła się: hiska, hisisi, hi, hije! hisiorijka, -ći, z., zdrb. od historijô, historyjka. Stôri Mark wospoevjôdô knôpom hiśtorijće. historijô, -e, z., 1) historya, 2) zdarzenie, 3) opowiadanie. Historijô Poelsói. To są stała taka historijô. Jo vama woepoevjem historijq. hiśpansći, -kô, -ćë, przym., hiszpański. Hiśpańijo, -e, z., Hiszpania. Hiśpôn, -a, m., Hiszpan. Hispônka, -ći, z., Hiszpanka. ho! wykrz., oho! ach! Ho, co té so mésliś? Ho, tak! Ho, ńe! hoja! wykrz., Hej, hola! Hoja, fiłopé, do roboeté! Hoja, dej no poekoj! Holader, - dra, m., Holender. Holaderka , - ći, z., Holenderka. Holadéjô, -e, z., Holandya. Holadré, - ôv, Im., 1) okolica około Gdańska, gdzie mieszkają potomkowie kolonistów holenderskich, 2) Holandya. holer, -e, m., kłopot, ambaras, nieszczęście. Novy holer no mją spod. Môm s nimi ćéstë holeré. holovac, - eją, - oveł, sł., holować. honor, - e, m., honor. Jemu wutcéwoesc do honore ńe je poetfebnô (jemu uczciwość do honoru nie jest potrzebna). honorowy, przym., honorowy. hop! wykrz., hop! hej! Ńe rećé ré%li hop, jciz preskoećis. hot, przysł., w prawo, po prawej stronie. Jo hot, a té ksob (ja w prawo, ty w lewo). hot, przy im., w prawo, z prawej strony, po prawej stronie. Hot droęi (po prawej stronie drogi). Hot woeza (na prawo od wozu), hot! wykrz., na prawo! hôk, -a, m., 1) hak, 2) haczyk u haftki, hôk-baba, z., Herod-baba, hic-mulier. hôkarei, -kô, -ćë, przym., handlarski. hôkartwoe, -va, n., handlarstwo. hôkôrka, -ći, z., handlarka. hôkôr, - a , m., handlarz , przekupień, pr. niem. Haker, Höker, Höcker (Kleinhan-dler). Fr. hoejno, przysł., hojnie, obficie. hoejnosc, -é, z., hojność, obfitość. hoejny, przym., hojny, obfity. Tegoe roku m%e zétkoe hoejnë. hcołd, -e, m., hołd. Préslé s hoełdę do ńegoe. hoełdovac, -eją, -oveł, sł., hołdować. hoełdovńictwoe, -va, n., hołdownictwo. hcełdovńici, przym., hołdowniczy. Ksąstwoe hoełdovńice. hosłdovńik, -a, m., hołdownik. hęk, -a, m., pipa, kurek, kran. Także qk albo ąk. Z ńegoe leci, jak z hqka. hucec, -ą? -ëł, sł., huczeć. Moere hući. hucny, przym., huczny. To béło hucne vjeselë. hufnôl, - a, m., hufnal, gwóźdź poęłkowny. huk, - u, m., huk. hukać, -ają, -eł, sł., hukać. Bqdą jez%éł', bqdą hukëł, bqdą sobje bjałći śukeł. Piosnka. hukała, - é, m. i z., hukała, człowiek hałaśliwy. huknoc, -ną, -nęł, sł., huknąć. Huknąło, jak grem. hul, -a, m., ul. humor, -oere, w., humór. X. * Xadac, -ają, -eł, sŁ, chodzić, iść. Xadoj, Xadôjma, %adôjta, xadôjmé, xadojce. Ńe xce ane xadac ańe gadać. Słowo ułomne. Inne formy, prócz wymienionych, nie są w użyciu. Xaja, -e, m., żyd, żydzisko, żydziak (po-gardl.) Mo brodą, jak XaJa- Xto są mjesô mjeęé zedbv, musi sôm woestac Xajq (kto się z żydami wdaje, musi sam zostać żydem). Xałepa, -é, i,, chałupa, chata. Storo xa~ łepa, ale moeja. Na jegoe x^łepje rostq bulvé (na jego chałupie rosną ziemniaki t. z. że już jest bardzo stara). Xałepé (wieś powiatu puckiego na półwyspie helskim). jfałepecka, -ći, z., zdrobn. od ^ałepka, chałupeczka. V ny xafep&cce poed boerę wuro-%éło są %ecqtkx. 7* 52 XAŁEPKA — XERA Xałepka, -ći, z., zdrobn. od jałepa, chałupka. Woeńi mjeskają v ti stôri %atepce. Xałepńica, -e, z., chałupnica, właścicielka chałupy bez gruntu. , Xałepńictwoe, -va, n., chałupnictwo. Na Xałepńictvje ńe donieś do vjel%ex zascétöv (na chałupnictwie nie dojdziesz do wielkich zaszczytów). Xałepńici, przym., chałupniczy. Nedolo xa~ łepńico. Gloespoedartwoe %atepnićë. Na x®łe-pńicim xł&bje. Xałepńik, - a, m., chałupnik. To je vjel%i pôn! Woen je z \ada praęada... xałepńik. Xałepskoe, -a, w., zgrub, od jałepa, stara, licha chałupa, chałupsko. Mają le xa^epskoe é pôrą zogoenov. Xarakter, -e, m., charakter. Ten %ewus mo ńicdobri xarakter. Jô vama présigają na möj poetcévy (ja wam przysięgam na mój poczciwy charakter). Xarakternosc, - é, z., dzielność charakteru. Té muśis mjec vjelgą x^ra^ernosc, jeslé s tą babą mozes vétrémac. Xarakterny, przym., pełen charakteru. To je knôp bélny, x^rakterny. Woen mo x sucha gałązka. Ta koedra visa na ny séxi xavce (ten łachman wisiał na owej suchej gałęzi). xąc, -é, z., chęć, ochota. Nas knôp mo vjelgą XQ>C do nôwuói. S x$CQ bjeré są do roboeté (z chęcią bierz się do roboty). Xątka, -ći, é.\ zdrobn. od x^c5 chętka. Sbjerô mje XQ>tka rnąc goe v pésk. xatnosc, -é, z., gotowość, ochoczość. 8 XQ-tnoscą sgoeęéł są na vsétkoe, cosma mu roz-kôzała. Novici wu mńe znaci x^tnosc. xątny? przym., chętny, ochoczy. Nimog na-lezc x$tnćx Nalezlé bé są xytny, cobé to kupilé, ale woena ńexce predac. Xatńe, przysł., chętnie, ochoczo. Vselejciką roboetą vekoeneje x$tńe. Xątńe bém cé dëł, zebé le jem sôm mjëł (chętnie bym ci dał, gdybym tylko sam miał). xcec, xcą, s%- •> chcieć. Woenabé vsétkoe Xca zagarnąć, zebé ji le poezwoelélé (onaby wszystko zagarnęła, gdyby jej tylko pozwolono). Ten moerdôf xcmje wuduséc (ten zbójca chciał mnie udusić). Słowo xcec z trybem bezokolicznym następującego słowa miewa także znaczenie trybu rozkazującego lub czasu przyszłego. Ma xc^ma terôz jic do roboeté (chodźmy teraz do roboty). Ma xc^ma ńińa procovac (pracujmyż tedy). Xcéwoesc, - é, z., chciwość. %e woena mcegła të xcéwoescé véknąc? (gdzie ona się mogła nauczyć tej chciwości ?). Xcevje, przysŁ, chciwie. Sbjerëł vsétkoe Xcévje do mjëska, jakbé mu to z prava no-lezah. Boc tak xcévje pij eta? Xcévy, przym., chciwy. Xcévy, jak kuna. Przysł. Xcévemu vjedno cezi majątk na mésli. Przysł. Xcévy, jak boegôc. Przysł. Xcivc, - a, m.} chciwiec. Tacemuxcivcovińiga ńe m%e za vjele. Judôs je patrone zédöv é xc^cov. Xemijô, -e, z., chemia. Xemik, -a, m., chemik. Xemicny, przym., chemiczny. Xemicńe, przysł., chemicznie. Woeńi to xe~ micńe rozbjeralé. Xera, - é, z., choroba, słabość (więcej wrodzona, organiczna, niż nabyta, przypadkowa — stąd: xerlôk — chartak).. XERLAC — XŁOPGĄ 53 Xerlac, -ają, -ëł, sł., być słabowitym, cherlać. Tak x^rlëł prez całë swoeje zécë. Xerlacći, -kô, -ćë, pzym., charłacki. Tu ju całë tace %erlacće poetomstwoe. Xerlacće zdrovje. Xerlactwoe, -va, n., charłactwo, niedołęstwo fizyczne. V tim %erladvje vas tatink ńe ré%ło zamrę. Xerlaćéc, - ą, - éł, sł., być charłakiem, słabować. Woen tak %erlaci woet dônnëgoe ćase. Xerlacqcé, dozéł setnëgoe roku. Xerlôck, -a, m., zdrobn. od xei*lôk, char-łaczek, zdechlaczek. Véxoevalé so taćegoe #er-lôcka. Xerlôcka, -ći, z., charłaczka, kobieta słabowita. Xerlok, -a, m., charłak, cherlak, zdechlak. Xéba, przysł., chyba, może. Xéba mu v głovje są zakrqcéło (chyba mu się w głowie przewróciło). To woen x&ba poe aęelsku gôdô (to on chyba po angielsku gada). Xébic, -ją, -jeł, sł., chybić, spudłować. Na-méslé są dobre, to ńe xébis. Xéce, - i, l. mn., mieszkanie, dom. Vlezéta do Xéćiy doc môta zébnąc? (wejdźcie do domu, czego macie ziębnąć?) Buten xéći (dosłownie: zewnątrz domu, znaczy: na dworze, na dwór). Xéce: xałvpa — dom (w ogóle): chata. Wu ńegoe v xécax je snôzo. Xecovô, - ë, sługa domowa, (w przeciwieństwie do tej, która chodzi koło bydła lub do roboty w polu). Xécovô je do xécovë roboeté. Xecovy, przym., dotyczący domu lub mieszkania , domowy. Xécovë nôrą%a, Xécovë smjece. ^éjac, - ają, - ëł, sł., zmykać, uciekać. Zdré, jak zajc xźjo! (patrz, jak zając zmyka!). Xelac, 3Citéł, jélôj, sł., pryskać wodą lub innym płynem. Xilajq no są, jak gąsé. Xétri ob. ;jritri. Xétrosc, -é, z., chytrość. Ob. jitrosc. Xétre ob. xitre. xixcet, -e, m., chichot. S x^X^tę vpadła za Tonq do jizbé (z chichotem wpadła za Antkiem do izby). xixretac, -tają (-cą), -teł, sł., chichotać, śmiać się. %ëcé X^XGQtajq v kqceku. To ńe je pjąkńe v kcescele x^X^tac. Xilnęc, -ną, -nęł, sł., prysnąć wodą, bry-znąć, chlapnąć. To mu téle znôći, jakbé jes na gąs woedé xilnqł (to u niego tyle znaczy, jakbyś na gęś wodą chlapnął). Ob. jélac. Ximeré, - öv, l. mn., chimery, kaprysy, grymasy. Woena mô É na je lëkartwoe. Ximerny, przym., chimeryczny, kapryśny. To x^mernV %ëwus! (to kapryśne dziewczę!). Ximernô koebéła. Ximerovac, -eją, -oveł, sł., chimerować, kaprysić. Woenabé xc& x^merovac ? a^e woena vje, ze to ji ńick ńe poemoeze. Xitri, przym., chytry, przebiegły. Xitri, jak lés. Stop. wyż. jitreśi obok jetreśi. St. n. nôjitreśi obok nôxétreśi. Té jes ale jo jem x^treso. To je nox^treso baba na Bebokax (to jest najchytrzejsza baba na półwyspie helskim ). xitrosc, -é, z., chytrość, przebiegłość. To je kaśebskô x^trosc. Tu m%e treba vjel%i xitroscé. Xitre, przysł., chytrze, przebiegle. Wusmjë-Xnął są xitre é są vröcéł. Woen to x^tfe woebmésléł. Xiźe; przysł., chyżo, żwawo, prędko. Xa-dôjta, X^e- (chodźcie szybko!). Xadojtale Xezi! (chodźcie-no prędzej!). Jakxize cas leci! Xizi, przym,, chyży, wartki, żwawy. Bar-zilkoe xizo woeda. Xizi, jak soreń, jak zajc. Xiźosc, - é, é., chyżość, prędkość, żwawość. Bjëg s takq x^0SCQ ? ledvje dex mog wu-Xvacéc, jaz sekńe za ńim semjałé (biegł z taką chyżością, że ledwje tchu mógł zachwycić, aż suknie za nim szumiały). xiodno, przysł., chłodno. Na Bébôkax je łatę xł°dńi, ńiz v Kraju, a zémą cepli (na półwyspie helskim jest latem chłodniejniż na stałym lądzie, zimą zaś cieplej). xłodny, przym., chłodny. Mômé rôz xłodny vjater. xłod, 2. przyp., x^°de> m- 5 chłód. Tu je xłod, jak v zémje. xłogéc, - ą, - éł, sŁ, chłodzić. Woenë so tak Xło%Q rozzôlônë bolté (bulté) (one sobie tak chłodzą rozpalone żelazka). xłogec sa, -ą są, -éł są, sł., chłodzić się. Jegoemoesc są xło%i poed ceńą dreva. Woen są %ło%i goerełkq. xłop, -a, m., 1) człowiek, mężczyzna, 2) mąż, małżonek, 3) chłop, włościanin (w przeciwieństwie do pana, dziedzica). Xłop strelô, a Fon Bog kule nosi. Xłopi mjelé jic v pravq, bjałće v levq. Moj xłop mo takq Xoerosc, ze ńimoze ńick jësc. To béłé zvécajnë bijatéće mje%é xł°P^i & slaxcécami. Xłop, jak snop, pôn, jak zbôn. xłopc, -a, m., chłopiec. Bavi są, jak mëły Xłopc. Jemu tak treba, jak x^opce, poemaską (jemu tak potrzeba, jak chłopcu, poczesnego). xłopca, -éca, zdrobn. od x^°Pc, n., chłopię, chłopczyk. Jo ńick złëgoe ńe zrobją temuxłopcéce. 54 XŁOPĆÉCI — 3CMUREGKA xlopcéci, przym., chłopięcy. To béło za moeje% x^'0pcécéx lat (to było w moich chłopięcych latach). xłopcok, -a, m., zdrobn. od X^°PC, chłopak, parobczak, młodzian. Ax, jaćiz to sékoe-vny x^opcoJc! (Ach, cóż to za zgrabny młodzian !). Xłopc9teckoe, -a, n., zdrobn. od x^°P* ć q t k oe, chłopiątko, mały chłopaczek. Masma v lese nalazła to x^opcqteckoe. Fôn Jezes, jakoe xłopcąteckoe, lezeł na sańe mjeęé zvjerąti. ^łopcętkcs, -a, n., zdrobn. od ^opcą, chłopię, chłopiątko. Te dva x^opcqtka, to bélé dvaji ańołovje. xłopik, - a, zdrobn. od x ł o p , m., chłopek, chłopiec. To bélny (to dzielny chłopina). xłopina, -é, m., zdrobn. od x^0P> chłopina (w znaczeniu »mężczyzna«, - a nie » małżonek lub - »włościanin« ). Xłopiśce, -a, n., zgrub, od jłop, chłopisko. Boc tu prévądrovało to x^opisce? xłopoet, -e, m., kłopot. Woen md vjedno Xtopoeté. Nimja baba x^°Poe^e r kupiła so prosa. xłopoetac, - tają (-cą), - teł, sł., kłopotać, dręczyć, martwić. Woeńi mu głovą xłopoecq. Xłopoetae są, -tają (-cą) są, -teł są, sł., kłopotać się, trudzić się, dręczyć się. JCłopoetëł są pfez całë zécë swoejemi woevcami. Xłopoetléwo3sc, -é, é., kłopotliwość. To je złqconë z vjelgq xł°Poetléwoescq. xłopoetlevy, przym., kłopotliwy. Té môs barzo x^opoetlévë goespoedartwoe. Xłopsći, -kô, -ćë, przym., 1) męski, 2) chłopski, wieśniaczy. Bozem xłopsći — babsćë łze! Xłopsći rozem — pansćë ścescë! Xłopstwoö, -va, n., 1) mężczyźni (zbiorowo), 2) chłopstwo, 3) stan wieśniaczy. Samegoe Xłopstwa béło ze dva tésące, a bjałk jes vici. Tu xłopstwoe — tą panovje §laxcéce. Jô jes ńevjem, co vici vôrtnë: twoeje panstwoe, cé moeje xłopstwoe. Xłoscéc, - śćą, - scéł, sł., wabić, nęcić. Woeńi goe zdovjendovna xł°sfy do se. Woen jix proséł, woenabé goe ńimja xł°scéc. Xłe vjelgo xmara! jrmjel, -e, m., chmiel. Xmjelarcek, -a, m., pomocnik chmielarski. X^ijelarći, -ko, -ćë, przym., chmielarski. Ńińa xcema są zabrać do roboeté. xmjelaftwoe, -va, n., chmielarstwo. Xrnjelny, przym., chmielny. Xmjelno (wieś w powiecie kartuzkim). xmjelorka, -ći, z., chmielarka, żona chmie-larza. xmjelor, -a, m., chmielarz. Xmura, -é, z., chmura. Zdré, to ji%e dë-sćovô xmurci- Xmurecka , - ći, zdrobn. od x m u r ^ a ? 4*\ chmureczka. E z taći möze béc dësc. XMURKA - XHOMY 55 pnurka, -ći, z., zdr. od ^mura, chmurka. Xmurka za x}nurką ? a v końcu dësć. Xmurno, przysł., chmurno. Xmurny, prZym ? chmurny. -y.Xm^C s^> s^"> chmurzyć się. Xmufi są, m%e léjjë vjodro. Xod, 2. przyp., jcede, m., chód. Letćim X<&dę można béc za tré goeęéné ve Gdônsku. Xor, -e, m., 1) chór (głosowy), 2) chór (w kościele). Spjëvalé #ôre wa JCÖv, 2. przyp., joeve, m., chów. Te a ksązë goespoedénë za zona ńe bjeré. Loec, przysł., choć, chociaż, bodaj, przynajmniej. Musą béc %oec rôz na moeré. Xoec, sp., choć, chociaż, jakkolwiek. Xcec ńvmó detkov, mte vjesoło. Xoecbe, przysł., choćby, przynajmniej. Jes %oecbé rôz goe woebôcą (jeszcze bodaj raz go zobaczę). Xoecbé, sp. choćby, chociażby. Xoecbésta mje wjała buten végnac, jô vama poevjem ćernq provdą (choćbyście mnie mieli wygnać z domu, Ja powiem wam szczerą prawdę). Xcecoź ob. jfoec. Xoedoćk, -a, m., zdrobn. od ^oedôk, trzewiczek. Xoedok, - a , m., chodak, trzewik. Eoegéc, - ą, - éł, s'omossc ńima le-kartva. Xromy, przym., 1) chromy, kulawy, 2) nieruchawy, nie mogący się swobodnie poruszać, chorowity. Nen xromy ślaxcéc pféjaxëł do Stfebjeléna (ów kulawy szlachcic przyjechał do Strzebielina). Ten %lopc je déxt xromy (sxro-mjahj) (ten chłopiec jest bardzo chorowity, niezdrowy, do niczego lub t. p.). 56 3CR0ŃIC — XUTGI xrońic, - ą, - eł, sł., chronić. Woeńi goe navet woet vjatre xr°ńile. Xrońic są, -ą są, -eł są, sł., chronić, się. V tim kące xr°ńą są rébôce pfed sturmę. Xrost, -e, m., chróst, suche gałęzie. To mota na całą zémą tegoe xr<*ste do poleńo. xrostovy, przym., chróstowy. Xrbstovë płoté. Xrostove gałązce. xręśc, -a, m., chrząszcz. Ju dovno ńe béło téle xrQSci. Xroścék, -a, m.\ zdrobn. od jręśc, chrząszczyk. Jes vcero vi%eł jem taóegoe %rą-scéka. xroscovy, przym., chrząszczowy. Xrąśćovë skrédełkoe. Xranovy, przym., chrzanowy. Tegoe x^ano~ vegoe soku do są pefną s cekrę x°er^mu- Xrcelńica, -e, z., chrzcielnica. Ob. kfcelni c a. xrcée, -cą, -céł, sŁ, chrzcić. Jô ce ^;rca v jimją Woejca é Séna é Dexa svjątëgoe. To môta zéda Ob. krcéc. xrcécel, -a, m., chrzciciel. Svjąti Jôn Xrcé-cel. Ob. krcécel. Xrcécelka, -ći, z., chrzcicielka. Woena béła moeją pirsą x^celką (z wody). Ob. krcé-c e 1 k a. Xrcéné, -in, l. mn., chrzciny. To béłé pésnë Xrcéné. Ob. k r c é n é. Xrescéjôn, -a, m., chrześcianin. Mé x^e~ scéjani vjerémé v jednegoe Boega. Xrescéjônka, -ći, z.-} chrześcianka. Jeslé Xces béc dobrą x^^scéjonką, musis miłovac Boega nadevśétkoe. xrescéjansći, -kô, -ćë, przym., chrze-ściański. Vjara x^esc,éjanskô. Woebrądé scéjansćë. To ńe béło poe xrescéjansku. Xrescéjanstwoe, -va, n., chrześciaństwo. Xre-scéjanstwoe célé vjara Xristusovô. xrest, 2. przyp. jrte, m-> chrzest. Desa cłovjecô ńimoze béc bez x?te svjątëgoe zba-vjonô. xrestny, przym., chrzestny. To je moj woejc Xrestny. Xrôn , 2. przyp., jrane > m• > chrzan. xteren, - na (-ô), - no (- ë), zaim., który. Xteren to zrobjeł? Xterna są poemoedléła, möze jic na plebańiją. Ob. jteri. Xterenle, -rôle, -rële, zaimktórybądź. Xterenle préśed, dostëł poemaską. Xteri, -ô, -ë, zaim., który. Jeslé xteri z vaju ńimo detköv, ńex ji%e dodöm. Seré, mésé v kąt! Xterô głexô, ńex poesłexô, Xterô slepô, ńex wucekô. Śeré, mésé v kąt! (Szczury, myszy w kąt! Która głucha, niech posłucha, która ślepa, niech ucieka. Szczury, myszy w kąt!) Pieśń. Ob. X t e r e n. Xterib9z, zaim., którybądź. Xterobąz to poe-vje%a, dostane poe pësku. xterikoelvjek, zaim., którykolwiek. Xteri-koehjek z naju zgrëséł,\ musi béc wukôrôny. Xterileb9g, zaim., którybądź, którykolwiek. Xterilebą% prin%e, mô s sobą vzic dva gleńe Xlëba. xteriź? zaim., któryż? Xteriz taje? Xterez to préśło P XJceź? ceż? 2. przyp. koegoeź, ćegoeź, zaim., któż, cóż? Xtez to vi%ëł? Cez té poevje%a? xto, co, 2. przyp. koegoe, cegoe, zaim., kto, co. Xto m%e jod z tegoe dfeva, smircą wumre. Koemu té to jes dała? S ćim woena poesła do koescoła? S cim té jes pfésła ? xtokoelvjek, cokoelvjek, zaim., ktokolwiek, cokolwiek. Cokoelvjek #ces, abé są tobje %ało, robi bieżnemu twoejemu. xtole, cole, zaim., kto, co; kto jeno, co jeno. Xtole #ce, ten tą leze. Cole zaządôś, dôm cé. xterade, przysł., którędy. Xterądé xce^a jic? Jo ńimoegą vje%ec, #ćeracźe va jest a śła. xterądekcelvjek, przysł., którędykolwiek. Xte-rądékoelvjek puęeta, ńi%e ńe woebôcita le%i (którędykolwiek pójdziecie, nie ujrzycie nigdzie ludzi). Xudi, przym., chudy. To xU(%i knôp, jak óij. Xudëmu é sadło s masłę ńick ńe poemoeze. Xudn9C, -ną, -nql, sŁ, chudnąć. Va xu~ dńeta corôz barzi. Xudo, przysł., chudo, biedno. Wu ńix je vjedno xu(ło. Xudosc, - é, z., chudość. Prez tą xudosc ńe vząlé goe na zołnera. xuxac, -ają, -ëł, sł.f chuchać. Xuxo v półce, boe zmjafnął. xuxnqc, -ną, -nęł, sł., chuchnąć. Xuxnął v race, jaz mu są cepli zrobiło. xusta, - é, z. / chusta, chustka ( na plecy, szyję)- Xustecka, -ći, z., zdrobn. od xus^ka, chusteczka. Tace nosą x^opi na séji, a bjałće na głovax> Xustka, -ći, z., zdrobn. od jus ta, chustka (na szyję, do nosa i t. p.). xutći, -kô, -ćë, przym., ochoczy, żwawy, chętny, szybki, prędki, rychły. Woen je xu^ do roboeté. Beka xutkô (wartka). Zéma je wu nas xiwtśô, ńiz v Sasax (zima u nas jest wcześniejsza, niż w Saksonii). XUTÉNEGK(E - INTONOYAG 57 Xuténeckoe, przysł. , zdrobn. od x u t i n k oe, prędziutko, bardzo szybko. Bjôj xu^neckoe (biegaj prędziusio). Xutinkce , przysł. , zdrobn. od j u t k oe, prędziutko. Dvakrotńe daje, xto %utinkoe daje, a trékrotne, xto woexoetńe. Przysł. Xutkoe, st. wyz. xutci, st. najwyé. nô-JCutci, przysł., szybko, żwawo, prędko, ochoczo, rychło. Co są xutkoe vzńeci, to ńedłegoe svjeci. Przysł. Por. małorus. x^tko: bizaj xwtko (biegaj szybko). Xutkoesc, -é, z., ochoczość, żwawość, szybkość. S taką x^tkoescq ńe zônęes do ńeba. Xvacéc, xyôcą, jyôcéł, jvacé, sł., chwycić. Xvôcéła goe za rąką. Xvôcéł goe za koelner. Té gce ńe xvôcis. Xvacéc są, xvôc^ » Xyôcéł są, xvacé są, sł., chwycić się, jąć się. V końcu xvôcéł są bednartva (wkońcu jął się bednarstwa). Xvacé są rôz cegoe! Xvaléc, j[vôlą, jyôléł, xvalé, sł., chwalić. Té xvôlis tą zńiją! (ty chwalisz tę żmiję!). Té goe ńimos za co xvaléc. Xvalé Pana Boega, jak le wumjëjeś. Xvaléc sa, xvôH jvôléł są, xva^ sł-, chwalić się, przechwalać się. Woeńi są Xvolą, ze nôlepi poe kaśebsku go dają. Ńe Xvalé są, boe to grex-f Xvaléś, -a, m., chwalca, samochwalca. To je nôvikśi xvalés z całë vsé. Xvat, -e, m., chwyt, zdolność chwytania, ostrość. Moeja brétvja mô dobri xva^- Ta zôga mô léxi xvat (ta piła źle chwyta czyli źle rznie iii! wykrz., eh! ba! Ih, boe to provda! Ih, dej ta poeköj, sąseąef infuła, -é, é., infuła. Biskup seęi v infule na trońe. instalacéjô, -e, i., instalacya. Ńe spjeselé sy s instalacéją. Na instalacéji bélé vnet vśétcé ksązô z całëgoe dekanate. instalacijny, przym., instalacyjny. No ten instalacijny woebrąd prébélé starsi é starkoevje probcesća. instancéjô , -e, z., instancya. Instancéją za nim vnosélé do samëgoe króla. instrukcéjô, -e, z., instrukcya. Taką dostalé woet pana śkölnëgoe instrukcéją. instruktor, - a, m., instruktor. To béł jejix instruktor é nawućécel. Słownik języka pomorskiego. deskę). Woena mô x^t v rąkax (mówi się o kobiecie robotnej). Xvatac, jyôtają, xvôt^> Xvatôj ? s^--> chwytać. Xto x^e rébé x^tac, musi są smacac. Woen rébé xvôtô na — misce. Bébé są xvoto ńe-woedę, a le%i dobremi słovami. Moeja koesa lepi terôz trôvą xvoto (moja kosa lepiej teraz trawę chwyta t. j. ścina). Xvatac sa, xvôtąją xvôtéł są, jjratôj są, sŁ, chwytać się, brać się do czego, imać się czego, Té są muśiś cegoe xvatac. Xvatoj są jaćegoe remjąsła (imaj się jakiego rzemiosła). Xvoto są, jak smoeła pôlca. xvila, - e, z., chwila. Prez xvHa ńe vje%a-łasma, %esma béła. xvilecka, - ći, z., zdrobn. od x v i 1 k a, chwileczka. Xvilka, -ći, z., zdrobn. od xvila, chwilka, Ż\é - le xvttką (zaczekaj - no chwilkę). Xvilovy, przym., chwilowy. To bél le xvilovy boi xvjôc, -eją, -ëł, sŁ, chwiać. Yjater xvjeje drevami. Xvjôc są, -eją są, - ëł są, sł., chwiać się. Xv jej e są, jak lést na woesce (chwieje się, jak liść na osice). Xvj9dac są, sł., drapać się podczas swędzenia skóry (x = fe!). A to są xvjądają nase woełé! xvôła, - é, é., chwała. Na xvôłą Boezq. To béł tréjąf, moeja bjałkoe, xvôta naśë vjaré! Taći spôs dox vici vôrtny, jak stéré talaré. Derd. instruktorka, -ći, z., instruktorka. Woena béła ve fabréce instruktorką vsétćex %ëvcąt. intaneéjô, -e, z., intencya. Poemoedlélé są na intancéją ścestlévëgoe poevrote. isa, -é, z., wyraz pieszczotliwy na konia, ciś, cioś. isa! iska! wykrzyk. Tak się woła na konie, aby przyszły. Isa, iska, isisi! Ob. hiska. isisi! wykrz., hej, wio ! nuże! Tak woła się na konie. Ob. hisisi! iska, -ći, z., zdrobn. od isa, konik, ciś, cioś (pieszczotl.). iska! wykrz. Ob. isa. intonoyac^ -eją, -oveł, sł., intonować. Ksq% intonovëł, Śvaba spjeveł, 8 58 / IDULT - JADAMCEYIG I. t \dult, - e, m., indult. Zdovańe za {dultę. Ędult woetrémalé woet pôpjeza. \st, -a, m.y ogier, niem. Hengst, prus. niem. Hingst. ^stalacéjô, -e, z., instalacya. Ob. instala-céjô. ^stalacijny ob. instalacijny. |stalovac, -eją, -oveł, sł., instalować. Na łim môlu béł pfed %es{c latami \stalovony. \stovac, -eją, -oveł, sł., okazywać chęć pójścia do \sta (o klaczach). Ob. \st. ^stramącék, -u, m., zdrob. od ^stramąt instrumencik, małe narzędzie. To je pésny {stra-mącék. S taćim {stramącékę vzqł są do pu-sćańo krvje. ^stramąt, -e, m., instrument, przyrząd, narzędzie. Ęstramąta mularćë, bednarce, stolarce i t. p. Té ńimós tak śékoevnéx \stramątov. j. jabcany, przym., jabłczany. Jabćano poetka. Jabćano brejka. jabcônka, -ći, z., zupa jabłczana. jabkoe, -a, n., jabłko. Nima tegoe roku anë kreśk ańe jabk. Ńedalek są jabkoe woet jabłońe woetkulńe. (Jabłko od jabłoni nie daleko się odtoczy). jabkoevy, przym., jabłkowy. Kvas jabkoevy. Tak vjel%i, jak jabkoeve zorkoe. jabłonecka, - ći, z., zdrobn. od jabłonka, jabłoneczka. Ta mëłô jabłonecka novici dała latoś brade. jabłonka, -ći, z., zdrobn. od jabłońó, jabłonka. Woen sukô kreśk na jabłonce. jabłońó, -ë, z., jabłoń. Ne se%é na jabłoni, na nima zôdnéx jabk. jabłońovy, przym., jabłoniowy. Z jabłońo-vëgoe dreva. jabłuśeckoe, -a, n., zdrobn. od jabłuśkce, jabłuszeczko. jabłuśkoe, -a, n., zdrobn. od jabkoe, jabłuszko. jaći, -ka (czasem także: -kô), -će (-ćë), zaim., jaki. Jaći pon, taći krom. Jaką mja, taką da (jaką miała, taką dała). Jaće to pé-śne! (jakie to wspaniałe). Pféwceblek kabôt, jaći mjëł (wdział surdut, jaki miał). Jaći to %is %eń? jaćikoelvjek, - kakoelvjek, - ćekoelvjek, zaim., jakikolwiek, jakibądź. Jaćikoelvjek to ksąę, vjedno je ksąęe. Jaćekoehjek %ceś, dej, béle jes dała. jaćilebęg, -kalebę^, -ćelebęę, zaim., jakibądź, jakikolwiek. Prinęe do vsé jaćilebąę vądrövćék é ządô vspoemözći (przyjdzie do wsi pierwszy lepszy wędrowny i żąda zapomogi). jaćiż, -każ, -ćeż, zaim., jakiż. Jaćiztoęeń %is nastëł? Jaćez to vjesele? Jaćez to zvéćaje? jadać, jôdają, jôdëł, jadôj, sł., jadać. Nasi knôpi vśëtkoe jôdają. Yici jadôj a m%es zdrovsi. Ne jôdô są v pjątk mjąsa. Woenabé jôda vici, ćej ńimo co (onaby więcej jadała, kiedy niema co). jadalny, przym., odnoszący się do jedzenia, jadalny, ale tylko: jizba jadalnô. W znaczeniu »dający się jeść« (np. grzyb) nie używane. Jadameck, -a, mzdrobn. od Jadômk, Adaś. Jadamecköv, -oevy, - oevô, -cevë, przym., Adasiów. Jadamećkov kabôt. Jadamkôv, -oevy, -oevô, - oevë, przym., Adasiów. Mceja dobrô Jadamkoevo! Jadamöv, -cevy, -oevô, -oevë, przym., Adamowy. Jadamoevë jabkoe. Jadamov sin, Kajin. Jadamoevo (żona). Jadamoejc, -a, m., syn, potomek Adama. Jadamoevic ob. Jadamoejc. JADĄ - JAKKCELYJEK 59 jadą ob. jajac. jaderkoe, -a, n., zdrobn. od jadro; mała sieć na ryby. jadłoba, -é, z., zgryzota, zmartwienie, kłopot. Woznci mo vjedno jaką jadłobą. Prez ńeśćesco e jadłóbé zeëed s tegoe svjata. jadłobic są, -bją są, - bjeł są, -bi są, sł. i gryść się, martwić się, irytować się. Bele ćegoe są zarô jadłobi. Ńe jądłobi są tak sro%e! jadovic są, -ją są, -jeł są, -vi są, sł., srożyć się, gniewać się. Cez té są tak jadovis, jakbé jes vilka pëłk? (cóż ty się tak srożysz, jakbyś wilka połknął?). Ńe jadowi są tak, moj ańołecku! jadovice, przysł., jadowicie, złośliwie. Wu-smjëxëł są jadovice, jak zńija, jak lés. jadoviti, przym., jadowity, złośliwy. Smoek jadoviti. Sléna jadovitô. Jadonitë pcetomstwce. jadovitosc, -é, z., jadowitość, złośliwość. Woet%ekoeveł są s nimi s taką jadovitoscą v sercé, jakbé jix Xc^ wusmircéc (rozstał S1§ z nimi z taką jadowitością w sercu, jakby ich chciał uśmiercić). jadôc, -a, m., ten, co je, albo co wiele jada. To béł stromi jadoć! To narna felovało jes tegoe jadôca! jadôcka, - ći, z., kobieta, wiele jadająca. Jadôcka, jaćex mało. Jadom, -ama, m. im. wł., Adam. Pirëi rozéc, Jadôm. Jadômk, -a, m., zdrobn. od Jadôm, Adaś, jadro, -a, n., 1) tkanina, siatka, 2) sieć na ryby lub ptaki. Jadra célé sëcé. Dobrë jadro. Moecnë jadra. jadvącék, -u, m., zdrobn. od jadvąt, adwencik. Jes jedna ńeęela é ju m%e poe jadvącéku (jeszcze jedna niedziela i już będzie po adwencie). jadvąt, -e, m., adwent. Pred jadvątę. Poe jadvące. jadvątovy, przym., adwentowy. Jadvątove nôboezenstwoe. Poest jadvątovy. Pjesńe jadvą-tove. Jagełło, - a, m., Jagiełło. Jaęełło, kroipoelsói. Ja|ełłöv, -ovy, -ovô, -ové, przym Jagiełłów. Ja%ełłov brat, Yitołd, vjel%i ksąze létevsći. Jagata, -é, z. im. wł., Agata. Jagatcin, -éna, -énë, przywi., dotyczący Agatki. To je Jagatcéna woelô, a jô ńimom ńic do godańo. Jagatka, -ći, z., zdrobn. od Jagata, Agatka. Jagna, - é, z., zdrobn. od Jagńiśka, Agnieszka. jagńą, -ica, n., jagnię. Ten xłopcok tak za mną xw&>> jak jagńą za woevcą. jagńąci, przym., jagnięcy. Krev jagńąco. Jagńąco skora. To je prôv%évje jagńąco ńe-vinnosc. Jagńin, - a, - ë, przym., dotyczący Jagny, Agnieszki. Jagmnë woećé są côrnë. Jagńiśka, -ći, i. im. wł., Agnieszka. Jagńiścin, -éna, -énë, przym., dotyczący Agnieszki. Jagńiścin woejc. Jagńisćena nenka. Jagńiscene ęëckoe. jagńok, -a, m., jagnię. To séti jagńok. jagńoteckoe, -a, n., zdrobn. od jagńętkoe, jagniąteczko. jagńotkoe, -a, n., zdrobn. od jagńą, jag-niątko. jagódka, -ći,^., zdrobn. od jagoeda; jagódka. jagceda, -é, z., 1) jagoda (owoc), 2) jagoda, lice, policzek. Poeslé sbjerac jagoedé. Poe jagoedax łzé ji są tocą. jagoedecka, -ći, z., zdrobn. od jagódka; jagódka. jagoedovi<5e, - a, n., krzew jakichkolwiek jagód. jagoedovy, przym., dotyczący jagód. Jagoe-dovo poelevka. To są pije s sokę jagoedovym. jagoedovka, -ći, z., wódka, robiona na jagodach. jaxac, jadą, jajeł (jeł), sł., jechać. Jô jël Woeńi jëlé. Woe panu Côrlinsćim, co do Pucka poe sëce jaxeł. Tak jadącé, rozmôvjalé woe stôréx %&jaX- jaxta, -é, é., polowanie, niem. Jagd. Koe-zdegoe dńa ślé na jaxtą. Poesed v jaxtą. Na jaxce wustréléł dva zajce. jajco, -a, n., jądro, testiculum, l. mn. jajca, jaje, -a, n., jaje. jajecńica, -e, z., jajecznica. jajovati, przym., jajowaty, do jaja podobny. Ten jejix knôp to mo taći jajovati łeb. Jajo-vati kstëłt. Jajovato %ura. jajovy, przym., jaja dotyczący, jajeczny. Ja-jovo skoerepa. jak, przysł., jak. Jakgôdôs? Jak? Jak vi-%is. Jak woeńi to pesńe napisali! jak, sp., jak. Jak prinęe, tak vyn%e. Jak so xl° poesceli, tak są véspi. Jak receś, tak m%e. jakbé, przysł., jakby, jakżeby. Jakbé to moegło bec? jakbé, sp. , jakby, jak gdyby. Zginął, jakbé kam v woedą rucéł. j akkoelvjek, przysł., j akkolwiek, jakbądź. Ńex s(ł $je jakkoelvjek — jo są ńe wutopją. 8* 60 JAKKCELYJEK - JASNOZELONO jakkoelvjek, sp. jakkolwiek, chociaż. Jak-koelvjek to ńe moeje, ale prosa. Jakkoehjek ńe vi%elé, a jednak gôdają. jakie, sp., jakbądź, jak tylko, jakkolwiek-bądź. Robi, jakie sôm #ce. jakno, sp., jak to, jak. Jo ńe jem taći, jakno wceńi. jakoż, przysł., jak, jakże? Jakoż to terôz męe? Jakoż ma môma jësc, ćej nama lëzk ńe dalé? Jakub, -a, m. im. wł., Jakób. Jakubk, -a, m., zdrobn. od Jakub, Ja-kóbek. Jakubköv, -oevy, -oevô, -oevë, przym., Ja-kubków. Jakubkoevo (bjałka). Jakuböv, -oevy, -oevô, -oevë, przym., Jakubów. Jakuboevë xéce. jakuź ob. jakôż. jałmużna, -é, z., jałmużna. Xto daje jałmużną , skłôdô sobje pjeńąęe wu Pana Boega. jałojca, -e, z. Ob. jałovica. jałowoe, przysł., jałowo. Terôz jôdają jałowce. jałowoesc, -é, é., jałowość. Jałowoesc grente ńe pcezvolo na wuprôvą psencé. jałovic, -ją, -jeł, sł., jałowić, niszczyć. Té jałovis swceje grenta. jałovica, -e, z., jałowica, jałówka. jałovici, przym., jałowiczy. Skora jałovićo. Mjąso jałovićë. jałovjec, -eją, -ëł, sł., jałowieć. Ta rolo jałovjeje co rôz barzi. jałovy, przym., jałowy. To są barzo jałovë grenta. jałovka? - ći, z., jałówka. jama, -é, z., jama, otwór. V ti jam je są lésé. jamka, -ći, z., zdrobn. od jama; jamka. jamrot, -e, m., szwargot. Zedovsći jamrot. Vśćqł są taći jamrot, jakbé ju konc svjata są zblizëł. jamrot, -a, mczłowiek szwargocący (o żydach , niemcach i t. p.). Nen jamrot tak godeł, ze jegoe na zôden spoesob ńimozna béło zro-zemjec. jamrotac, -tają (-cą), -teł, sł., szwargotać. Jo môm ju dosc tegoe jamrotańo. Woen tak jamroce, jak zid. Janojc, -a, m., syn lub potomek Jana. Janovic ob. Janojc. Janöv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., Janów. Janov dom. Janom. jarci, -kô, -ćë, przym., sypki, żwirowaty. Zemja jarko. jargoeléc sa, -ą są, -éł są , sł., gniewać się, irytować się. Té są ńimos nô mją jargoeléc. Ńe jargoelé są, śva%erku! jari, przym., 1) jary, krzepki, zdrowy, czerstwy, 2) jary, wiosenny. Jari Jwë zéto. Jarô pśenca. jarmułka, -ći, z., jarmurka (czapka żydowska). Na głovax nośą jarmułće, jak zéęe. Jaroś, -a, im. wł. m., Hieronim. Jaroë Berdovs6i. Ob. Heromin. jarébina, -é, z., jarzębina (drzewo). Nô-lepsô do tegoe m%e jarëbina. jarébinovy, przym., jarzębinowy. Z dreva jarébinovëgce. Jagoedé jarébinovë. jaréc, -ą, -éł, sł., żarzyć (węgle). Vjecorę jarélé vągle. jaréc sa, -ą są, -éł są, sł., żarzyć się. Jeś są pérną jarą vągle (jeszcze się trochę węgle żarzą). jaréna, -é, ë., jarzyna. Sa%ą same le ja-rené, z mają noviksi doxod. jarénovy, przym., jarzynowy. Lésté jaré-novë. Zepa jarénovô. jarinka, -ći, z., zdrobn. od jaréna; jarzynka. jarinny, przym., jarzynowy. Woegrod ja-rinny. Ob. jarénoyy. jaskułca, -éca, n., młoda jaskółka, pisklę jaskółcze. Ju jaskułcąta z gńozd vélôtają. jaskułci, przym., jaskółczy. Jaskułćë gńo-zdo. Jaskułci gnbj. Jaskułcë woeckce, jaskułcë woecé, macoszka polna. (rośl.). jaskułka, -ći, z., jaskółka. Ob. jaskuléca. jaskuléca, -é, z., jaskółka. Ob. jaskułka. jaskulécka, ći, 0., zdrobn. od jaskuléca; jaskółeczka. Jedna jaskuléćka lata ńesbudeje. Przysł. jasnexno, przysł., zdrobn. od jasno, ja-śniutko. Tak są jasnexno zrobiło, jak v %eń. jasnexny, przym., zdrobn. od jasny, ja-śniutki. Jak %onk jasnexny. jasnocervjono, przysł., jasnoczerwono. To m%e na jasnocervjono wufarwoevônë. jasnocervjony, przym., jasnoczerwony. Pré mucax nosą blevjązće jasnocervjone. jasnomoedri, przym., jasnoniebieski. Pré-woeblek livk jasnomoedri. jasnomoedro, przysł., jasnoniebiesko. Jasno-moedro m%e nopjąkńi. jasnosc, -é, z., jasność. Yjelgô jasnosc béła narôz do vi%eńo. Woena ju vnet wuzdri jasnosc ńebjeską (ona już wnet ujrzy jasność niebieską t. j. wkrótce umrze). jasnozelono , przysł., jasnozielono. JASNOZELONY - JEDNAKCEYY 61 jasnozelony, przym., jasnozielony. Jasnoze-lonë lésté. jasnożëłti, przym., jasnożółty. jasnożëłto , przysł. , jasnożółto. jasnuśći, -kô, -ćë, przym.. zdrobn. od jasny, jaśniutki. jasnuśénecći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od jasny, jaśniutki, bardzo jasny. jasnuśéneckoe, przysŁ, zdrobn. od jasno, jaśniutko, bardzo jasno. jasnuśi, przym., zdrobn. od jasny, jaśniutki , bardzo jasny. Gej są robi ten ęeń ja-snuśi, to é cłovjekoevi na sercé vjeseli. jasnusinći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od jasny, bardzo jasny. Noc jasnusinkô. jasnuśinkoe, przysł., zdrobn. od jasno, jaśniutko. To béto jasnusinkoe, jakbé v %eń. jasnuśo, przysł., zdrobn. od jasno, jaśniutko, bardzo jasno. V koescele béło ja-snuso. jasny, przym., jasny. V %eń jasny. Noc je jasno. To męe wufarwoevônë v jasnë koeloré. Jasńesi, jak słonce. Sôm Nojasńeśi cesôr męe Woe tim vjë%ëł. Jasny prąg na ńebje (mleczna droga). jasńisti, przym., jasny. Żebé ca gromé ja-snistë! (żeby cię piorun siarczysty trafił!). jastrę, 2. przyp. jastr(ôv), l. mn., Wielkanoc, święta wielkanocne. Na Jastré. Za tięeń m%e poe Jastrax- jastrany, przym., wielkanocny. jastrébi, -jô, -jë, przym., jastrzębi. Woen jastrébjë serce. Jastrébje mjąso. To sq jcistfébjë woebécaje. Jastrebög, -oega, m., nazwa pagórka w powiecie Wejher o wskim. jastrib, -éba, m.t, jastrząb, jastribk, -a, m., zdrobn. od jastrib, ja- strząbek. Jaś, -a, m., zdrobn. od Jon, Jaś. Jaśeck, -a, m., zdrobn. od Jaśk, Jasieczek. Jaśeckôv, -oevy, -oevô, -oeve, przym., Ja-siec^ków. Jaseckoeve koeńiće. Jaśk, -a, m., zdrobn. od Jaś, Jasiek. Jaśkôv, -oevy, -cevô, -ceve, przym., Jaśków. Jcisko3vo koeza. Jaśöv, -ovy, -ovô, -ove, przym., Jasiów. Jciśovo (żona). Jaśulink, -a, m., zdrobn. od Jaś, Jasieńko. Jaśulinkôv, -oevy, -oevô, -oevë, przym., Jasiów. Nomjodńeso gąbka Jaśulinkoevo. jawor, -oere, m., jawor. jawôrk, -a, m., zdrobn. od jawor, młody, mały jawor. jawoerovy, przym., jaworowy. Drewoe jawoe-rove. jawoevac, - ują, - oeveł, sł., szczekać, haukać. Psé jawoevałé prez całq noc. java, -é, z., jawa. To ńe béło na javje. javic sa, -ją są, -jeł są, sł., jawić się. Ja~ vilé są vsétcé v kąplece. jazda, -é, z., jazda. Jazda wołami. Jazda woezę, bôtę. y jazgoet, -e, m., szwargot, gwara, żargon. Źédovsći jazgoet. jazgoetac, -tają (-cą), -tëł, -cé, sł., szwar-gotać, mamrotać. Jazgoetalé poe ëédovsku. jaz, sp., aż. Tak długoe są gronkę wóedą nosi, jaz są wuxoe wurvje. Ńe gadôj, jaz wuzdriś. jaźe ob. j aż. Jądrejôv, -ovy, -ovô, -ovë , przym., Andrzejów. To beł znôny Jądrejöv pésk. Jądrij, -eja, im. wł. m., Jędrzej, Andrzej. Ob. Ądrij. jądrny, przym., jędrny, miąższy, tęgi, obfity, płodny. Wövs je jądrny; m%e dobre sépëł (owies jest »silny*; będzie dobrze sypał). Woena mo jądrne cało. jeden, -dna, -dno, licz., jeden. Bog je jeden. Jedną razą. Jednegoe raza. jedénacći, -kô,^ -ćë, przym., jedynaka dotyczący. Jedénacćë prévileje. jedénactwoe, -va, n., jedynactwo. Woen vjele budeje na swoejim jedénactvje. jedénôök, -a, m., zdrobn. od jedénok, jedynaczek. jedénôcka, -ći, z., jedynaczka. jedénôk, -a, m., jedynak. To męejegoe vśétkce, boe woen je jedénôk. jedény, jedyny. Boeze jedeny! To moeja cörka jedénô. jedeńe, przysł., jedynie. Jo tu dlôtegoe jedeńe préjaxëł, zebé vasą Bôsą wuzdręc. To jedeńe vama nôlezi. jedinka, -ći , z., jedynka, cyfra jeden, jedléna, -é, z.; drzewo jodłowe, jedlina; las jodłowy. jednaći, -kô, -ćë, przym., jednaki. Woebaji dvaji mają jednaćë livće é jednaćë ćidloné (obadwaj mają jednakowe kamizelki i płaszcze). jednak, przysł., jednakowo, w jednakowy sposób. Cé tak, cé sak, na końcu m%e jednak (czy tak, czy siak, w rezultacie będzie tosamo). jednak, sp., jednak, jednakże, jednakowoż. Xoec to ńe moeje, jednak proëą: bjeréta! jednakoevy, przym., jednaki, jednakowy. Je-dnakoevë mô léca é v dësć é v poegoedą (je- 62 JEDNAKUŚGI - JELZBJETĆm dnakowe ma oblicze i w deszcz i pogodę t. j., gdy się śmieje lub płacze). jednakuśći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od j e d n a ć i, jednakuteńki. jednakuśi, przym., zdrobn. od j e d n a ć i, jednakutki. jednakuëkce, przysł., zdrobn. od jednak, jednakutko. jednascoro, licz., jedenaścioro. jednastoraći, -kô, -ćë, jedenastoraki. jednocée, -ą, -éł, sł., jednoczyć łączyć. Ma musima jednocéc nase séłé, abé nama ńe dalé radé. jednocéc sa, -ą są, -éł są, sł., jednoczyć się, łączyć się. V" tim je jix séła, ze są jednacy. Jednocélé są v tovaréstva. jednodńovy, przym., jednodniowy. To béł jegoe jednodńovy zéwoet. jednogłośny, przym., jednogłośny. Woeboeré v nasi vsi béłé jednogłośne. jednogłośne, przysł., jednogłośnie. To je ńe-moezlévë, zebé goe vébralé jednogłośne. jednokoela, -éca, w., półwózek; tylna albo przednia część wozu. jednoméslnosc, -é, z., jednomyślność. Yésła jim na dobre ta jejix jednoméslnosc. jednoméslny, przym., jednomyślny. Vsétće jejix gromadę byvałé jednoméslnë. jednoméslne, przysł., jednomyślnie. Tej 'wu-Xvôlélé jednomeslńe, ze są treba §ékoevac do woejné. jednonôźka, -ći, m. i z., człowiek pozbawiony jednej nogi (wyrażenie więcej żartobliwe). Dejta co jësc é pic temu jednonozce. jednoraći, -kô, -ćé, przym., jednoraki, jednego rodu, jednakowy. Wu ńix vśétkoe je-dnoraćë. jednorocny, jednoroczny. Jednoroćny celôk. Jednorocnë ęeckce. jedność, -é, z., jedność, zgoda. Jedność pa-nova vtédé v całym koescele. jednôck, -a, m., jedynaczek. Ob. jedénôćk. jednôcka, -ći, z., jedynaczka. Ob. jedé-nôcka. jednôk, -a, m., jedynak. Ob. jedénôk. jednôsce, licz., jedenaście. Na zwön jednôsce mômé są zenc vsétcé (o godzinie jedenastej mamy się zejść wszyscy). jednôsti, licz., jedenasty. Mają ęesfcoro %ëci, a jednôste ju ji%e. jednuśći, -kô, -ćë, zdrobn. od jeden, zupełnie sam, sam jeden tylko. jednusi, zdrobn. od jeden, sam jeden. Jo jem béł v xéćax sôm jeden, jednusi. jednuśinći, -kô, -ćë, zdrobn. od jeden, jednusi, zupełnie sam jeden. Jô jednusinkô poeśła jem na smątôr. jedvob, -ju, m., jedwab. jedvobny, przym., jedwabny. Jedvôbnô ma-terijô. Woena mo same jedvôbnë xu^té. Ne vjeré jedvôbnym słövkom! jegełka, -ći, z., zdrobn. od jegła, igiełka, jegelny, przym., igielny. Wuskce jeęelnë. jegelńica, -e, z., igielnik. jegelńicka, -ći, zdrobn. od je^elńica, z., igielnik. jegła, -é, é., igła. Navlecé nitką na jegłą (nawlecz nitkę na igłę). Woena mô jegłé v ją-zéku (t. j. ma złośliwy język). jegoemoesc, -é, m., jegomość. Tak się mówi księdzu lub osobom, dla których się ma szczególniejszy szacunek. jegoemoescin, -éna, -énë, przym., jegomościu. To je jegoemoscin pjes. Jegoemoescéna poleca. To sq same jegoemoescénë woevjecće. jegoemoesculk, -a, zdrobn. od jegoemoesc, jegomościunio. Pijta, jegoemoesculku, to ńe je za stroje (pijcie, jegomościuniu, to nie jest za nadto dobre — tak się eufemistycznie wyraża Kaszubka, zapraszając księdza, dajmy na to, do kawy lub herbaty). jej! wykrz.j 1) na trwogę: gwałtu! ratunku! na pomoc! 2) na wyrażenie podziwu, zdumienia: to dziwne! nie może być! Jej, le%e, ratujta! Jej, jakoż to może béc! Jelbjog, -a? m., Elbląg. Ob. Elbjgg. Jelbjęgcék, -a, m., Elblągczyk, mieszkaniec Elbląga. Ob. Elbjęgcék. jelbjęgsći, -kô, -ćë, przym., elbląski. Ob. elbjęgsći. Jelbjęzôn, -a, m., Elblągczyk, mieszkaniec Elbląga. Ob. Elbjężôn. Jelbjężônka, -ći, z., mieszkanka Elbląga. Ob. Elbjężônka. jeleń, -a, m., jeleń. jeleńą, -ica, n., jeleniątko. Tądé jidq woebje stôrë z jeleńąti do stovku. jeleni, przym., jeleni. To sq jelenë roęe. Jeleńo skora. jeleńętkoe, -a, n., zdrobn. od jeleńą, jeleniątko. Natrafjeł jem v lese na mëłë jele-ńątkoe. jeloneck, -a, m., zdrobn. od jelonk, jelonek. jelonk, a, zdrobn. od jeleń, jelonek. Jelzbjeta, -é, z. im. wł., Elżbieta. Jelzbjetcin, -éna, -énë, przym., Elżbietki. To béła Jelzbjetcéna nenka. jelzb jętka — jezoréśće 63 Jelzbjetka, -ći, z., zdrobn. od Jelzbjeta, Elżbietka. Jelźcin, -éna, -énë, przym., Halszki. Jelz-cin sin. Jelzcénë wuro%éné. Jelźka, -ći, z., zdrobn. od Jelzbjeta, Halszka. jem ob. b é c. jemno, przysł., łagodnie, łaskawie, przyjemnie, dobrotliwie, uprzejmie. Woen tak jemno gôdô. jemnosc, -é, z., łaskawość, łagodność, dobrotliwość , uprzejmość. Za jegoe jemnosc vsétcé goe koe%ają. jemny, przym., dobry, łagodny, przyjemny, łaskawy, dobrotliwy. Jemny pôn. Jemno pańe. Jemny le%e. jemńe, przysł., łaskawie, łagodnie i t. d. Ob. jemno. jenće! wykrz., gwałtu, jej! Jenće, co tu zédöv! Jenće, to té mje xce$ zabić! jeneralsći, -kô, -ćë, przym., generalski. Mt^dur jeneralsći. jeneralstwoe, -va, n., generalstwo. jenerëł, -a, m., generał. Préjaxéł tudotqd jeden moesćevsći jenerëł. jené! wykrz., biada! gwałtu! rety! O, jené, jené! Woe jené! jenku! wykrz., ach! biada! gwałtu! Jenku, ju po& nas! Jeremijaśôv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., Jeremiaszów. Proroctwoe Jeremijaśove. Jeremijôś, -a, m. im. wł., Jeremiasz. jerk, -u, m., wiklina, janowiec (krzew), doi. niem. Jerkenkraut. Z chróstu jerkowego robi się miotły i faszyny. jerkovc, -a, m., wiklina, janowiec. Ob. jerk. jerkoevice, -a, n., krzew jer ku, wiklina. jerkoevy, przym., wiklinowy. Jerkoeve prą-céće. Ob. jerk. jesenny, przym., jesienny. Jesennô poe-goeda. Jesenne vjatré. jeseń, -ë, z., jesień. To je pjąknô jeseń. jesonka, -ći, z., kura, która się wylęgła w jesieni. jesora, -é, z., ość rybia. Wcestavilé nôm same jesoré. jesorka, -ći, z., zdrobn. od jesora, ość rybia. Wudłovjeł są taką mety jesorkq. jesoter, -tra, m., jesiotr. jesotrovy, przym., jesiotrowy. Jô môm rôd jesotrovë mjąso. jeś, przysł., jeszcze. Jeś stôri Bôg zéje! Jô ce jes wuxvocą! Łońi béło jes goeri, jak latoś. Jes Kasebi ńe ząinąlé! jeślé, sp., jeżeli. Jeslé môs detće, to mje poezéćé (jeśli masz pieniądze, to mi pożycz). Jeslé to xto wukrôd, to jo złotej a vénôndą (jeżeli to kto ukradł, to ja złodzieja wynajdę). Ob. ślé. jeslébé, sp., jeżeliby. Jeslébé to mja béc prôvda, jô vici do ńix ńe puda (jeżeliby to miała być prawda, ja więcej do nich nie pójdę). Cezbé to béło, jeslébé są Pôn Bog nad nami ńe zmiłoveł! Ob. slébé. Jeva, -é, z. im. wł., Ewa. jevańeiecka, - ći, z., zdrobn. od jevaneléjô, ewangielijka, książeczka z ewangieliami. jevańelejo, -e, z., ewangelia. Ob. evańelejo. jevanelésta, -é, m., ewangielista. Svjąti Mark, jevańelesta. Jevcin, -éna, -énë, przym., Ewki. Jevcin Xłop (mąż Ewki). Jevka, -ći, z., zdrobn. od Jeva, Ewka, Ewunia. jezdny, przym., konny, dotyczący jazdy. Na skrące wukôzalé są jezdny le%e (na skręcie ukazali się jeźdźcy). jezdńik, -a, m., jeździec. jezgéc, -ż|ą, -zgéł, sł., jeździć. Jibé na svińi jezęéc, ale ńe na koeńu! Co tięeń jeząą s masłę na tôrg. Jezexijel, -a, m. im. wł., Ezechiel. Jezexijelôv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., Eze-chielowy. Proroctwoe Jezexijelove. Jezes, - a, m., Jezus. Jezes Xristus. O* Je-zese! Woe Jeze! Ob. Jezus. Jezesöv, -ovy, -oyô, - ovë, przym., Jezusów. Jezesöv zéwoet. Jezesovô mąka. Jezesove ceda. Jezesovy véznôvcé. jezoreckoe, -a, n., zdrobn. od jezorkce; je-zioreczko. V tim mëłym jęzorecku sq vjel%ë rébé. jezorkoe, -a, n., zdrobn. od jęzor o, jeziorko. jezorno, przysł., jeziorno, pełno jezior. Tą tak vsądé jezorno, jak na Kasebax (tam tak wszędzie pełno jezior, jak na Kaszubach). jezorny, przym., jeziorny, pełen jezior. Je-zorny krój. jezoro , -a, n., jezioro. Łebsće jęzor o. Nad Garnsćim jęzorę (nad jeziorem Gardeńskiem). Poedzemnë jezoro. jezorésti, jeziorzysty, pełen jezior. To je taka jezoréstô woekoeléca. jezorésto, przysł., jeziorzysto, pełno jezior. Ńi%e ńe je tak jezofésto, jak na Kasebax. jezoréśce, -a, n. , 1) zgrub, od jezoro, wielkie lub brzydkie jezioro, 2) miejsce, gdzie było jezioro. 64 jezujicgi — jistota jezujicći, -kô, -ćë, przym., jezuicki. ZôJcön jezujicći. jezujita, -é, m., jezuita. Jezus ob. J e z e s. Jezusov ob. Je z es ô v. jeź, spójn., iż, że. Jez té mje xc&ł wos-sekac, to je dovjodłe (że ty mnie chciałeś oszukać, jest dowiedzione). jeżbé, spójn., iżby, żeby. Jezbé to beto prôvdą, béłbé jes dôvno poevjeśony. jëmoesc, -é, z., jejmość, pani, pani dziedziczka. Nasa jëmoesc lezi v tozku do samegoe • pełna. jëse, jëm, jôd, jë^, sł., jeść. Je%, brace, jëig, poeci co môś! Jod, jaz mu slepje na vjerx głové vétazété. jëstk, -u, m., jadło, jedzenie. Dalé nama dobre jëstku é pitku. Tą béta bokadosc jëstku. jëź, -a, m., jéż. jeźovy, przym., jeżowy. Jezovo skora. jëł ob. ja^ac. jic, jidą, (śed), ji^é, sł., 1) iść, 2) udawać się, powodzić się. Jięe pôn. Woena tak ji%e, jakbé mja tré no%e (ona tak idzie, jakby miała trzy nogi). Jięé preć! Jemu to sto léxoe. To ji tak ji%e, jak poe lo%e. jic, jęł, st., jąć, chwycić. Jął goe v poł. Słowo ułomne. jicec, - ą, -ëł, sł., jęczeć, stękać. Jaz jici, tak goe bodli. Stąkalé é jicelé vsétcé — neboerôsé! jicmé, -ińa, m., jęczmień, l. mn., jicmjona, jicmińe. jicny, przym., jęczmienny. Jicnë krepé (jęczmienna kasza). Mé mômé é jicną é wovsną mąką (mamy i jęczmienną i owsianą mąkę). jicńiśce, -a, n., jęczmienisko; pole, z którego zebrano jęczmień. Na jicńiśce pôsą są gąsé (na jęczmienisku pasą się gęsi). jidą ob. jic, jigléna, -é, z., jałowiec (krzew). jiglénovy, przym., jałowcowy. Zôrka jiglé-novë. Goerëłka jiglénovô. Woeńo jiglénovô (zapach jałowcowy). Sok jiglénovy. Cer jiglénovy (krzak jałowcowy). Jignôci, -ëgde, m. im. wł., Ignacy. Jignôcöv, -ovy, -ovo, -oprzym., Ignaców. Na Jignôcovym poelé (na Ignacowem polu). Jignocovo (żona). Jignôś, -a, m., zdrob. od Jignôci, Ignaś. Jignôśeck, -a, m., zdrobn. od Jignôśk, Ignasio. Jignôśeckôv, -oevy, -cevo, -oeve, przym., Ignasiów. Jignôseckcevô. Jignôśk, - a, m., zdrobn. od Jignôś, Ignasio. Jignôśkôv, -oevy, -oevô, -oeve, przym., Ignasiów. Jignôśkoevë koeńe. Jignôśöv, -ovy, -ovô, -ove, przym., Ignasiów. Jignôsovô. jigoe, -a, n., jarzmo. Woełé %oe%ą v jigu. jigoevy, przym., jarzmowy. Woł jigoevy. jik, -u, m., jęk. Nôgle wucelésmé głośny jik. jikac są, -ają są, -eł są, sł., jąkać się. Jikô są, bjëdôk, woet wuroęeńo. jikała, -é, m. i z., jąkała. Jo są ńimog nijak dogadać s tim jikatą. jiknęc, -ną, -nęł, sł., jęknąć, stęknąć. Jiknął tak głośno, zesmé są jaz wuraslé (jęknął tak głośno, żeśmy się aż przestraszyli). jimac, -ają, - eł, -oj, sł., imać, brać, chwytać. Jimôjta goe! jimac są, -ają są, -ëł są, sł., imać się czego, brać się do czego, zabierać się do czego. Jimôjta są roboeté! Ne łotvje są jimac taćegoe %eła. jimją, -ińa, n., imię. V jimją Woejca é Séna é Bexa svjątegoe. To je moeje jimją a to prezvistkoe. Wyraz ten mniej używany, więcej natomiast mjôno. jimjenny, przym., imienny. Sebrôny préstą-pilé terôz do jimjennëgoe głosovańo. jimjeńine, -in, l. mn., imieniny. jinaci, przysł., inaczej To jinaci béc ńimoze. Jinaci gôdôs a jinaci poestąpujes. Wu nas jinaći. jinak, przysł., inaczej. Woen tak, woena jinak. jinge, przysł., gdzieindziej. Jin%e leęe mają pją%e, a wu nas die%e. jinśi, zaim., inny. Jinsi le%e prôceją poe nocax, a woena é v %eń prozneje. Tfeba jic jinsemi drogami. jinvątôr, -a, m., inwentarz. To béł jejix cały jinvątor. jiny, zaim., inny. Puda do jinëgoe kraju. Jinë woebéćaje. Ob. jinśi. jirmoe, -a, n., jarzmo. Woen (wół) jes ńe Xoe%i v jirmje. jirmoevy, przym., jarzmowy. Woł jirmoevy. jiscéc są, -ą są, -éł są, sł., martwić się, gryść się. Ne jiscé są! Woena są tak jisci, jaz zaxwreje. jistibka, -ći, z., zdr. od jizba, izdebka. Jakoż woeńi moegą vsétcé spac v ti jistibce? jistny, przym., rzeczywisty, prawdziwy, istotny. To je jistnô provda. jistota, -é, z., istota. Le%e są jistotami rozemnémi: JISTOTKA — JUNC 65 jistotka, -ći, z., zdrobn. od j istota, istotka. Ta meto jistotka ńe wumjëje jeś gadać. jitréc są, -ą są, -éł są, sl, jątrzyć się, obierać (wrzody, rany). Ta rena jitri są ju barzo dôvnô (ta rana jątrzy się już bardzo dawno). jiver, -vre, m., zmartwienie, zgryzota. Jo tez môm swoeje jivré. Jes jem ńimjeł taćegoe jivre. jivrovac, -eją, -oveł, sł., gryść się. Woena bële cegoe zarôz jiweje. Ńe jiwujta, nenkoe! jizba, -é, z., 1) izba, pokój, 2) chata, dom. Snôzą jizba mota. jizbica, -e, z., 1) wielki pokój, sala, komnata, 2) chata, chałupa. jizbiśce, -a, n., zgrub, od jizba; izbisko, brzydka, brudna, stara izba. Job, -a, m. im. wl, Job. Jobôv, - oevy, - oevo, - oeve, przym., Hiobowy. Joboevë ńescesch. jodełka, -ći, z., zdrobn. od jodła, jodełka, jodła, -é, z., jodła. jodłovy, przym., jodłowy. Jodtovo deska. Jost, -a, m. im. wł., Justyn. Jostoje, - a, m., nazwisko familii J o s t a (Justyna). Ścepôn Jostojc Selin (Stefan syn Justyna Selin). Jostöv, -ovy, - ovo, -ove, przym., Justynowy. Jostovo (Justynowa). Jozafat, -a, m. im. wl, Jozafat. Jozafatöv, -ovy, -ovo, -ove, przym., Jozafatów. Sgromaęémé są vśétcé na Jozafatovy doleńe. Jozev, -zva, m. im. wł., Józef. Jozevk, -a, m., zdrobn. od Jozev, Józek. Jözk, -a, m., zdrobn. od Jozev, Józek. Jôzköv, -oevy, -oevô, -oprzym., Józków. Jozkoevo (żona). Jözwôv, - oevy, - oevô, - o§vë,przym., Józefów. Jozwoevo. jo, zaim., ja, 2. przyp.: mńe, 3. mje, 4. mją, mńe, 5. jô, 6. mną, 7. mńe; l. podw.: ma, naju, nama, naju, ma, nama, naju; l. mn.: nié, nas, nom, nas, mé, nami, nas. Jo jem Kaseba. Prinęé do mńe (przyjdź do mnie). Dej mje rôz poekoj. Woena vreści no mją, jak na psa. Se mnq. Ve mńe. Ô, jo ńesće-stlévô! Ma môma (my dwoje mamy). Do naju. Nama lé%oe ji%e. Zleca na naju (zleciała na nas dwoje). S nama. V naju. Mé Poemoerańi. Wu nas. Dej nôm %is. Vpôd mje%é nas. Té garęis nami. V nas. jo, przysł., tak, tak jest, niem., ja. Jô,jô jem tą bél jôd, 2. przyp. jade, m., trucizna. Jod ga-%énovy. Woet tegoe jade raka mu spuxła. jôjkoe, -a, n., zdrobn. od jaje, jajko. Jon, 2. przyp. Jana, m. im. wl, Jan. Na svjąti Jon. Jônk, -a, m., zdrobn. od Jon, Janek. jôvnose, -é, z., jawność. jovny, przym., jawny, wyraźny. To béto dlô vsétćex jovne. jóvńe, przysł., jawnie. Woen to robjeł déxt jovńe. jôzc, -a, m.} jaźwiec, borsuk. Woena so se%i, jak jôzc v %ure. jozcovy, przym., borsuczy, jaźwcowy. Jozcove sadło. jôźg, 2. przyp. jaź|a, m., jazgarz, jażdż (ryba). jęderkoe, -a, n., zdrobn. od jędro, jąderko. jodro, -a, n., jądro. V tim woerexu béto barzo mele jqdro. ju, przysl, już. Ju poe nas! Ju zapoezęe skoebléc goezęe. Przysł. Ju ńick ńimom. To ju tak musi woestac. judaśovsći, -kô, -ćë, przym., judaszowski, chytry, podstępny. S wusmjexę judasovsćim poedët mu raka. Judaśöv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., Judaszowy. Judôs są poevjesét, ale woestało Ju-dasove plemją. Judôś, -a, m. im. wl, Judasz. To ten sôm Judôs, co spredët Xristusa. Judôsk, -a, zdrobn. od Judos, człowiek podobny do Judasza, chytry, podstępny, układny. juxa, -é, z., krew zwierzęca. Jula, -é, z. im. wl, Julianna. Julcin, -éna, -énë, przym., Julczyn. Jul-céna Maréska. Juleck, -a, m., zdrobn. od Julk, Julek. Julecka, -6i,z., zdrobn. od Julka, Julcia, Juleckôy, -oevy, -oevô, -oeve, przym., Jul-ciów. Julećkoeve vjesele. Julijanôv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., Julianów. Julijanovo. Julijôn, -a, m. im. wt., Julian. Julin, -éna, -énë, przym., Julianny. To je Julin sin. Julk, -a, m., zdrobn. od Julijôn, Julek. Julka, -ći, z., zdrobn. od Jula, Julka. Julkóv, -oevy, - oevô, -oevë, przym., Julków. Cały Julkov majątk poesed na poekrécë dtegov woejca. junc, -a- m., młody byk. Słownik języka pomorskiego. 9 66 KABACĆI — KAM k. kabacći, -kô, -ćë, przym., kabacki, dotyczący Kabatków. Kabackô moeva. Kabacćë zve-ćaje. Kabacćë wubjoré. Kabaetwoe, -va, n., lud i ziemia Kabatków. Całë Kabaetwoe véslo na strąci é zdrało na woekrąté. kabôt, -a, m., kabat, surdut. V svjato préwoeblekq kabôté. kabôtk, -a, m., zdrobn. od kabôt; kabacik. Tak $topi, jak é bjałće v kabotka%. Kabôtk, -a, m., Kabatek. Kabatkowie stanowią osobny szczep pomorski, a mieszkają nad rzeką Łebą i około jeziora Łebskiego aż do morza. Liczba ich wynosi zaledwie parę tysięcy. Rabatkami nazwani przez sąsiadów od kabôt-ków czyli surdutów, które noszą mężczyźni. kaca, -éca, n., kaczę. Vaji kaćka poesła s kaćąti na woeda. kacéca, -e, z., kaczka (specyalnie żeńskiego rodzaju). kacéśce, -a, n., zgrub, od kacka, kaczy-sko; brzydka, zła kaczka. kaci, przym., kaczy. Kacë pjerë. Kace mjąso. Woena mo kaci zołqdk. kacka, -ći, z., kaczka. kacor, -a, m., kaczor. kacork, -a, m.} zdrobn. od kacor, mały kaczor. kaduci, przym., kaduczy, zatracony, przeklęty, szatański. Kaduće plemją. Kaducë scescë. kaduck, -a, m., zdrob. od kaduk, kadu-czek, dyabełek. Dejta poekoj temu kaduckoevi, boe vaju wujë. kaduk, -a, m., dyabeł, kaduk. Do kaduka! Spoetkëł są v lese s kadukę. kagéc, - ą, - éł, sł., kadzić. Woeńi tak ka%q v x&cax, jak v koescele. kagédło, -a, w., kadzidło. To mu téle poe-mceze, co wumarłëmu kaęédło. To kaęédło mile woeńo. Kagémjër, -a, m. im. wŁ, Kazimierz. Ka-%émjër Vjel%i, kroi poelsći. Kaęémjër, ksqze poemoerći. Kagémjërôv, -ovy, -ovô, -ove, przym., Kazimierzów. Kaęémjërovë rądé. Poed Kaąémjë-rovym panovańim. Ka%émjërovô (żona Kazimierza). Kagmjër ob. Ka^émjër. kaxel, ~xlał m-> miska, w której się miele tabaka. Kajfôś, -a, m. im. wŁ, Kajfasz. Tak mu-selé x<*s%éc wcet Annôsa do Kajfôśa. Kajin, -a, m. im. wŁ, Kain. W cen tak, jak Kajin, z abj et swoejegoe brata. kałamarék, -a, mzdrobn. od kałamôr; kałamarzyk. kałamôr, -a, m., kałamarz. kałdun, - a , m., kałdun, brzuch. Poexoevalé goe kałdunę do goré. kałduńati, przym., brzuchaty. Ta kałduńato bjałka zdfi na ce. kalafijor, -a, m., kalafior. kalafoeńijo, -e, z., kalafonia. kaladarék, -a, m.} zdrobn. od kalądôr, kalendarzyk. To bélo v tim melym kaląda-réku. kaladarovy, przym., kalendarzowy. Badé kalądarovë. Présłovjô kalądarovë. kaladôf, -a, m., kalendarz. To je v kalą-dôru védrekoevônë. kaléskoe ob. kaléśce. kaléśce, -a, w., kałuża. Cesi są, jak svińa v kaléscé. kaligrafijô, -e, z., kaligrafia. Nasa Nuska wuci są v skoele kaligrafije. kaligrafoevac, -ują, -ceveł, sŁ , kaligrafować. Woen tak snôzo kaligrafuje. kaligrôf, - a, m., kaligraf. Ne musis béc zarôz grôfę, abé woestac kaligrôfę. Przysł. kalmus, -e, m., tatarak (rośl.), łać. acorus calamus. kalmusovy, przym., tatarakowy. Goerëłka kalmusovô. Krople kalmusovë. Kalvarijô, -e, z., Kalwarya. Z tąnë vsé x(&%1l kcezdegoe roku dvje kqpańije na Vejherovskq Kalvarijq. kalvarijséi, -kô,^-ćë, przym., kalwaryjski. kalvin, -a, m., kalwin. kalvinka, -ći, z., kalwinka. kalvinsći, -kô, -ćë, przymkalwiński. Kalvinskô vjara. kam, -ińa, m., kamień. Trafjeł na kam. Trafiła koesa na kam. To jakbé kam v woeda fucéł. A na tim kamińu lezi jeś cązsi kam. kamék, -a, m., zdrobn. od kam; kamyk, kaminc, -a, m., kamieniec, pole kamieniste, kamjenny, przym., kamienny. Kamjennô gora. Kamjennô droga. Kamjenny zbon. Ka-mjennô kumka. kamjenovac, -eją, -oyëł, sł., kamienować, Pirsi mąćenńik, svjąti Ścepôn, béł kamjeno-vôny. kamjeńec, -eją, -eł, sł., kamienieć. Taće drew Ge v woe%e kamjeńeje. kamjeńisti, przym., kamienisty. Te grenta s<2 vsétće kamjeńiste. kamrôcék, - a, m., zdrobn. od kamrôt, dobry towarzysz. Tak są prez całą noc s ka-wirôcékami zabôvjalé. kamrôctwoe, -va, n., kamractwo, związek, sojusz. Zavjązalé mjeęé sobą taće kamrôctwoe, ze jeden bez dreęëgoe ane spac ane jësc ńimog. kamrôt, -a, m., kamrat, towarzysz. Dobrëł so kamrôtöv ć s nimi na dwoeré napôdëł. kamrôtka, -ći, z., kamratka, towarzyszka. T° je nasa kamrôtka. Ćej ma jięema v las, woena jeęeńe nama vari. kamuśk, -a, m., zdrobn. od kam; kamyczek. Ob. k a m y § k. kamyśk, - a, m., zdrobn. od kam; kamyczek, kanapa, -é, z., kanapa. To vjel%e pan-stwoe: woeńi mają kanapą v jizbje. kanëł, -ałe, m., kanał. Ten kanëł cigńe są dvje mile. kanona, -é, z., działo, armata. kanońicny, przym., kanoniczny. Prepisé ka-nońióne ńe poezvolają no to. kanonik, - a, m., kanonik. Woen béł %ekane e kanonikę honorovym. kanońikov, - oevy, - oevô, - oevé, przym., kanoników. Dlô mńe je nômilse kanońikoeve kozane. kanońizacejo, -e, z., kanonizacya. Woena so za zécô zasłezéła na kanońizaceją. kanońizovac, -eia, -oyeł, sł., kanonizować. •j-jr # ' * * 1 1 l±anomzovalé goe v sto lat poe smirci. kańa, -e, z., kania. kańi, przym., kani. Kanë pjörkoe. Kanë nioekoe. Kańo drésta (nazwa pewnego mchu, rosnącego w wilgotnych miejscach). kap, -u, m., kapka, kropla, kapanie, kapanina, Ćej es le vjedno nen kap z doku. kapa, -é, z., 1) kapa, 2) daszek na ulu, 3) skóra, łącząca dzierżak i bijak u cep. kapać, -ją, -ëł, sł., kapać. To woeda kapje z daku na kamińe. kapela, -é, z., kapela, orkiestra, banda muzyczna. Sprovô%élé so kapelą z Pucka do Jastarńe. - KARGK 07 kapelansći, -kô, -ćë, przym., kapelański. kapelanstwoe, -va, n., kapelaństwo. Na tim kapelanstvje se%i naś ksą% ju %es\c lat. kapelańijo, -e, z., kapelania. kapelmester, -tra, m., kapelmistrz. To je nôlepsi kapelmester z całë woekoeléce. kapelôn, -a, m., kapelan. kapitansći, -kô, -ćë, przym., kapitański. Goedno.sc kapitańsko. kapitanstwoe, -va, n., kapitaństwo. Jemu są kapitanstwoe nôleza. kapitôn, -a, m., kapitan. Woestatny kapitôn ześed z woekrąte. kapituła, -é, z., kapituła. Naśa kapituła je v Pepleńe. kapitulny, przym., kapitulny. Kanonik kapitulny. kapłansći, - kô , - ćë, przym., kapłański. Kapłansćë woeboevjązće. kapłanstwoe, -va, n., kapłaństwo. Wumar v pięestim roku kapłanstva. kapłon, -ana, m., kapłan. Lexi to kapłon, Xteren ńe daje dobrëgoe prékłade swoejim woevjećkom. Béł prez całë zécë nôlepsim ka-płanę. kapléca, - e , z., kaplica. kaplécka, -ći, z., zdrobn. od kapléc.a; kapliczka. kapôven, przym. nieodm., gotów, zdolny, w stanie, prus. niem., kapawel (kapabel, fahig). Woena je kapoven jemu noz v pirsax wu-topic. kapralsći, -kô, -će, przym., kapralski. kapralstwoe, -va, n., kapralstwo. kaprôl, -a, m., kapral. kaptur, -a, m., kaptur. Jô môm kaptur pré płôscu. kapturk, - a, m., zdrobn. od kaptur, kapturek. kapuscany, przym., kapuściany. Jedlé to s woedą kapuscaną. Kapuscanô głova. kapuscônka, -ći, z., woda z kapusty, kwas kapuściany, zupa kapuściana. kapusta, -é, z., kapusta. Se%i, jak zajc v kapusce. Kapu&té slaxectwoe ńe woeboeńi (kapusty szlachectwo nie omaści). Przysł. kapustka, -ći, z., zdrobn. od kapusta, kapustka. kapuza, -é, z., czapka barania z uszami, prus. niem. Kapuse (litauische Miitze, Kapuze), śr. ł. caputium. karcany, przym., karciany. Gra karcanô. Karcanô trecézna. Karcany kamrôcé. karck, -u, m., zdrobn. od kark, karczek. 9* 68 kargemka — kaśeba karcemka, - ći, z., zdrobn. od karcma, karczemka. karcma, -é, z., karczma. karcmarcék, -a, m., 1) pomocnik karcz-marski, 2) syn karczmarza. karcmarecka, -ći, z., zdrobn. od karć-môrka, karczmareczka. karcmarći, -kô, -ćë, przym., karczmarski. Karcmarći sin. karcmaréc, - ą, - éł, sŁ , być karczmarzem, trudnić się karczmarstwem. Woena tu ju tre lata karćmari. karcmartwoe, -va, n., karczmarstwo. Woen są ńe zno na karćmartvje. karcmôrka, -ći, z., karczmarka, żona karczmarza. karcmôr, -a, m., karczmarz. kardeca, -é, z., szczotka, niem. Kardetsche. kardecka, -ći, z., zdrobn. od kardeca, szczoteczka. kardénalsći, -kô, -ćë, przym., kardynalski. Goednosc kardénalskô. kardénalstwoe, -va, n., kardynalstwo. Poed konc zécô dosed do kardénalstva. kardénëł, -ała, m., kardynał. Pôpjeza vébje-rają zpoemjeęé kardénałov. kareta, -é, z., kareta. Sékoevny, jak woł do kar été. Kroi jaxéł v złocésti karece. karetka, -ći, z., zdrobn. od karetka, karetka. To je taka krosńico karetka (to jest taka krośnięca karetka). kark, -u, m., kark. Woen mô téle brede na karku y zebć mu bulvé saęéc można. karkac, kôrcą, kôrkëł, karcé, sł. , gdakać. Koekoes korce. Kura korka (kura gdakała), karkuléca, - e , z., kij u góry zakrzywiony, karkulécka, -ći, i., zdrobn. od karkuléca, laska, zakrzywiona u góry. karno, -a, n., stado (ptaków). Karno gasi. Karno gap. Karol, -a, m. im. wł., Karol. Karoléna, -é, z. im. wł., Karolina. Karolinka, -ći, z., zdrobn. od Karoléna, Karolka. Karolk, -a, m., zdrobn. od Karol, Karolek. Karolkov, -oevy, -oevô, -oeve, przym., Ka-rolków. Karolkoevo. Karolöv, - ovy, - ovô, - ovë, przym., Karolów. Karolovo. karpuza, -é, z., czapka barania z uszami. Ob. kapuza. karś, przym. nieodm., dzielny, dziarski, butny, prus. niem. karsch (munter, frisch, stark bei Kraften, keck). Fr. To sqkars x^opi. kartuzći, - kô , - ćë, przym., kartuski, dotyczący miejscowości Kartuzy. Woekrqg kartuzći. Kartuzé, -uz, l. mn., Kartuzy, miasteczko powiatowe na Kaszubach. Woen ja%eł z Pucka na Kartuzé do Gdônska (ironicznie, gdyż Kartuzy nie są po drodze). Kartuzéjôn, -a, m., Kartuzyanin (zakonnik), kartuzéjônka, -ći, z., kartuzyanka (gatunek likieru). karus, -a, m., karaś (ryba), łać. carassius vulgaris. karwoevy, przym., krowi. Karwoeny xl (stajnia krowia). W Zachodnich Prusiech mówią już tylko kro vi. karva, -é, z., krowa. Ob. krova. karvi, -vjô, -vjë, przym., krowi. Karvje mlëkoe. Ob. k r o v i. Karvotk, -a, m., rybak pomorski, noszący k a r v ô t k ę. karvotka, - ći, é., surdut albo raczej długi kaftan, jaki noszą rybacy nadmorscy w Pomorsce (w powiatach lęborskim i słupskim). Karvôtka, - ći, z., kobieta pomorska, nosząca karvôtkę . Ob. K a r v ô t k. karéna, -é, z., wielki kosz na ryby. Ob. karna. karńa, -e, z., wielki kosz do przenoszenia ryb na plecach. Ob. ka»réna. kasa, -é, z., kasa. Jegoe kasa vjedno prozno. kasijer, -a, m., kasyer. kasovy, przym., kasowy. Wurądńice kasovy. Kasper, -pra, m. im. wł., Kasper. Kasperk, -a, m., zdrobn. od Kasper, Ka-spruś. Kasperköv, - oevy, - oevô, - oevë, przym., Ka-sprusiów. Moeja złotexno Kasperkoevo! kasprovac, -eją, -oveł, sł., robić mąkę pośledniejszą. Męka kasprovono. Kaspröv, -ovy, -ovô, -ove, przym., Kasprów. Kasprove xćće. kasprovka, -ći, z., gatunek mąki pośledniejszej. Mąka kasprovônô célé kasprovka. Kasa, -é, z., pieszczotl. od Kataréna, Kasia. Kaśeba, -é, m., Kaszuba. Kaszubami nazywają dzisiaj powszechnie pozostałe resztki Pomorzan. Nie wszyscy jednak oni sami używają tej nazwy. I tak mieszkańcy półwyspu helskiego nazywają się Rébokami, ostatki zaś Słowian pomorskich, osiadłych nad jeziorami Łebskiem i Gardeńskiem, Kabôtkami i Słovincami. A i w innych stronach nazwy lokalne przeważają częstokroć nad ogólną. kaśebećka — kayalertwce 69 Kaśebecka, -ci, z., zdrobn. od Kaśebka; młoda, zgrabna, piękna Kaszubka. To snôzô, pjąknô, sékoevnô Kaśebećkci! Kaśebé, 2. przyp. Kaśeb, l. mn., kraj zamieszkały przez Kaszubów, Kaszuby. Do Kaszub nie wlicza się zwykle powiatów: bytowskiego, lęborskiego i słupskiego, jakkolwiek i w nich żyją jeszcze resztki Pomorzan. Kaśebixa, -é, z., zgrub, od Kaśebka; stara albo brzydka Kaszubka. Kaśebina, -é, m., zdrobn. od Kaśeb a, biedny, nędzny, słaby Kaszuba. Kaśebiśce, - a, n., zgrub, od K a ś e b a; Ka-szubisko, stary, zły lub brzydki Kaszuba. Kaśebją, -ica, n., zdrobn. od Kaśeb a; Kaszubię. Cobé tez dac temu młodemu Ka-sebicé ? Kaśebjętkoe, - a, n., zdrobn. od Kaśebją, Kaszubiątko. Kaśebka, - ći, z., Kaszubka. To vsétcé mo-VJQ, jez Kasebće sq barzo nôboeznë é cnotlévë. kaśebsći, -kô, -ćë, przym., kaszubski. Kaśebsći krôj. Kasebskô zemja. Kasebsći le%e. Kasebsćë woebécaje. Kaśebstwoe, -va, n., Kaszuby, jako kraj i jako lud. V Poemoerce %ińe Kasebstwoe s koe-zdim rokę. Por. łużyckie Serbstwo. Kaśecka, -ći, z., zdrobn. od Kaś a, Ka-sieczka. kaśel, -śle, m., kaszel. kaśer, - e, m., rodzaj sieci na ryby, służącej do nabierania ryb z beczki lub sadzawki. kaśerovy, przym., dotyczący kaśer a. Ob. kaśer. Kaśénecka, -ći, z., zdrobn od Kaś ink a, Kasiunia. Kasinka, -ći, z., zdrobn. od Kaś a, Kasiunia. Kaśka, -ći, z., zdrobn. od Kaś a, Kaśka, kaślec, - ą, - ëł, sŁ , kaszleć. kaśörk, - a, m., zdrobn. od kaśer, mała siatka, służąca do nabierania ryb z sadzawki lub beczki. kaśorkoevy, przym., dotyczący k a ś ö r k a. Ob. kaśôrk. kaśtanovy, przym., kasztanowy. kaśtelanöv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., kasztelanów. Pańe kastelanovo. kaśtelansći, -kô, -ćë, kasztelański. Kaste-lanskô seęéba. kaśtelanstwoe, -va, n., kasztelaństwo. Kaste-lanstwoe poemoerce. kaśtelôn, -a, m., kasztelan. Kastelôn gdônsći. kaśtelônka, -ći, z., kasztelanka. kaśtôn, - ana, m., kasztan. Kaśula, -é, z., zdrobn. od Kaś a, Kasiunia. Kaśulin, -éna, -énë, przym., Kasin. Ka-śulin X%op (mąż). Kaśulinka, -ći, z., zdrobn. od Kaśula, Kasieczka. Kaśulka, -ći, ë., zdrobn. od Kaśula, Kasiunia. kat, -a, m., kat. Kat scqł ji głova. Woen je katę dlô swoejë bjałći. To bel noviksi kat koescoła katolécćëgce. Kataréna, -é, z. im. wŁ, Katarzyna. Katarinka, -ći, é., zdrobn. od Kat a féna, Katarzynka. katedra, - é, z., katedra. V katedre pe-plinsći je taći woebrôz Pana Jezesa. katedralny, przym., katedralny. Koescoł katedralny. Kanonice katedralny (kanonicy katedralni). katexeta, -é, m., katecheta. katexiz ob. k a t e x i z m • katexizm, -u, m., katechizm. To je kate-X'izm é ksqzka do moedleńo. katexizmcevac, -ują, -oeveł, sŁ, katechizować. Ksq% naju v koescele kate%izmoeveŁ katexizmoevy, przym., katechizmowy. No-wuka katexizmoevo. katolécći, -kô, - ćë, przym., katolicki. Koescoł katolécći. Yjara katoléckô. Zvéccije é wcpbrądé kafolécćë. katolécka, -ći, z., katoliczka. katolék, - a, m., katolik. V ny vsi mjeskajq samy katolécé. Pôpjez je nôvézsq instancéjq dlô katoléköv. katovac, -eją, -ovëł, sŁ, katować. Katovëł goejak psa. katovsći, -kô, -ćë, przym., katowski. Puęes poed mjec katovsći. kawoevy, przym., kawowy. Woeno tak jakbé mjało kawoevq smaką. Kawoevëgoe koelore. kava, -é, z., kawa. kavałeck, -a, m., zdrobn. od kavëłk, kawałeczek. Kawałeck mjasa. Kavałeck poda. kavaler, - a, m., kawaler. Ćej jem jes béł kavalerę, lé%o$ mi są ęato. Jô jem ęérći ka-valer (jestem dziarski kawaler). kavalerijô, -e, z., kawalerya, jazda. kavalerći, -kô, -ćë, przym., kawalerski. Tak to byvô v kavalefćim stańe. Kavalefćë woebécaje. kavalertwoe, -va, n., kawalerstwo, st.an kawalerski. Do poezdnëgoe case zéł v kava-lertvje. 70 kayel - kidlonsgi kavel, -via, m., los. Kcivle cignąc (rzucać, ciągnąć losy). Kavle puscalé, a jednak są woesekoevalé (losy ciągnęli, a jednak się oszukiwali). kaveł, - ałe, m., kawał, kawałek. To je stromi kaveł grente (to jest spory kawał gruntu). kavełk, -a, m., kawałek. Té doskoenały kavëłk zwoerëł (tęgi kawałek zorałeś). S tim kavełkę ńimoegą so dac radé. kavjarńo, -ë, z., kawiarnia. kavjorka, -ći, z., kawiarka. kavjôr, -a, m., kawiarz. kavlovac, -eją, -oveł, sł., losy ciągnąć, losować. Kavlovalé mi%é sobą, xt° mô jic na woejną (ciągnęli losy między sobą, kto ma iść na wojnę). kazać, kôżą, kozëł, każé, sł., 1) kazać, rozkazać, 2) kazać, mieć kazanie. Pôn mje kôzëł woełé zaprégac. Kazé mu jic prec (każ mu iść precz). Ksą% kôzëł prez dvje goeęéné. kazeła, -é, z., koszula śmiertelna. Ob. zgło. kazéc, -żą, -zéł, sł., bić, tłuc, rozbijać. Co porą dńov kazéł mje to gronk, to spéęel, to ńeco jinsëgoe (co parę dni tłukł mi to garnek, to lustro, to co innego). Kazémjer, -a, m. im. wł., Kazimierz. Ob. Ka^émj ër. Kazémjëröv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., Kazimierzów. Ob. Ka^émjërôy. kacelarijny, przym., kancelaryjny. Papjoré kącelarijnë. kącelarijô, -e, z., kancelarya. Sëłtésovô ką-célarijô. Kącelarijô parafijalnô. kąclërći, -kô, - ćë, przym., kanclerski. Wu-rąd kąclëfći. kaclërtwoe, -va, n., kanclerstwo. kąclôr, -a, m., kanclerz. Bismark béł kacio fę cesartva nemjecćëgoe. kądé, przysł., kędy, gdzie. Kądé są tez, kądé möj koexônk woebrôcô? Piosnka. kadédacći, -kô, -ćë, przym., kandydacki. Moeva kądédackô. kadédovac, -eją, -ovëł, sł., kandydować. Nas Poerąbsći tez x^ëł kądédovac. kądédôt, -a, m., kandydat, jBélé stéfé ką-dédôcé. ka^eravy, przym., kędzierzawy. Woena mja dovńi ką%eravë vłose. kąjora, -é, z., 1) kędzior, lok, 2) człowiek z włosami kędzierzawymi. Mô pésne kąęoré. kapa, -é, z., kępa, miejsce wyniosłe w okolicy bagnistej, wyspa płytka na morzu lub jeziorze, mielizna. Na Pomorzu kaszubskiem są trzy wynioślejsze miejsca, zwane również »ką- pami«, a to: kcipa puckô, svôrevskô é woeksé-vskô, które dawniej były oblane wodą. Nazwy tych kęp pochodzą od miejscowości: Puck, Svôrewoe i Woeksévjô. kapka, -ći, z., zdrobn. od kąp a, mała kępa, wysepka. Na néx błotax są tfé kąpće. kas, -a, m., kęs, kawał. Kas Kas droęi. To je kas zécô. kąsi, przym., kusy, krótki. Kąse kabôté. kaska, -ći, z., kurtka, marynarka, kaftan. Bébôcé Xévë këłpje traf ja ją są casę na Mëłym moeré (dzikie łabędzie trafiają się czasem na Małem morzu t. j. w zatoce Puckiej). këłpi, -jô, -jë, przym., łabędzi. Këłpi spjëv. Këłpjë pjefë. këłpik, -a, m., zdrobn. od këłp, mały, młody łabędź. këłpją, -ica, n., młody łabędź. Dwoeje këłpjąt płévało poe moeré. këłpjętkoe, - a, n., zdrobniałe od k ë ł p j ą, młody łabędź. ki- ob. ći-. Wszystkie wyrazy, zaczynające się w języku polskim lub pogranicznych narzeczach pomorskich od ki-, znajdują się w słowniku niniejszym pod ći-. kidlon, -a, m., rodzaj płaszcza szerokiego. Ob. ćidlon. Kidlon, - a, m., Kidlon, mieszkaniec powiatu kościerzyńskiego. Ob. G i d 1 o n. Kidlonka, - ći, z., Kidlonka. Ob. G i d 1 o n k a. kidlonsći, -kô, -ćë, przym., kidloński. Ob. ć id 1 o n s ć i. kje — klerék 71 kje- ob. će-. Wszystkie wyrazy, zaczynające się w innych narzeczach od kje-, obacz w tym słowniku pod će-. kłańac są, kłóńają są, kłóńeł są, kłańój są, sf-> kłaniać się. Kłóńają są, Vasmoesce! Kłańój są pane. kłasc, kładą, kłód, kła^é, sł. , kłaść. Ńe kłaęé pôlca mjeęé dvjere. kłasc są, kładą są, kłód są, kła^é są, sł., kłaść się. Pfed północą ńe kładą są ńigde spac. kłąbic są, -ją są, -jeł są, sł., kłębić się. Moere vfało é są kłąbiło. kłąboevy, przym., kłębowy. Gnóté kłąboeve (kości kłębowe). kłąbuśk, -a, m., zdrobn. od kłębk, kłę-buszek. kło, -a, n., kieł. %ék mu kłę brex r°z-poerëł (dzik mu kłem brzuch rozpruł). kłobux ob. kłobuk. kłobuk, - a, m., kapelusz. Xłopi nosą vé-soćë, bjałće ńizće kłobuće (mężczyźni noszą wysokie, kobiety niskie kapelusze). kłobukoevy, przym., kapeluszowy. kłoda, - é, z., kłoda , kawał drzewa. kłogéna, -é, ë., kłoda. Lezi, jak kłoęena. Kłoęéna dreva. kłońa, - e, z., rodzaj sieci na ryby. kłonica, - e, z., kłonica. Woen mó nos, jak kłońica. kłos, -a, m., kłos. Sbjeralé kłosépoe dro%e. kłoséc są, -śą są, -séł są, sl, kłosić się, wysypywać się (o zbożu). Vaji wovs ju są kłosi. kłosésti, przym., kłosisty. Kłoséstë zéto. Kłoséstó pśenca. kłosk, -a, m., zdrobn. od kłos, kłosek. kłöc, koelą, kłôł, koelé, sł., kłuć. Próvda v woecé koele. kłódka, -ći, z., kłódka. kłötnô, -ë, z., kłótnia. kłęb, 2. przyp. kłąbu, m., kłąb. V kłąbje Qoe boeli. kłobk, -a, m., kłębek. Dva kłąbće ńici. klafta, -é, z., stos, sąg drzewa, niem. Klafter, prus. niem. Klaft. Vzqł dvje klafté Wa wóz. klapa, -é, z.} klapa. Muca s klapami (czapka z uszami). Klapa v koetle do vépu-sćańó paré. klapka, -ći, z., zdrobn. od klapa, klapka. klarovac, -eją, -oveł, sł., klarować, oczysz-czać (płyn). Mjod klarovóny. klasa, -é, zklasa. Pirsó klasa v skoele. klawuxe, -wuj, l. mn., 1) uszy obwisłe np. u psa, świni i t. p., 2) klapy na uszy u kapuzy. Woeslë klawu%é. kląpa, -é, z., 1) stara, brzydka krowa, krówsko (pogardl.), 2) kobieta nieruchawa lub niechlujna. klec są, -eją są, -eł są, sł., kłuć się, wy-kłuwać się. kiecce, 2. przyp., klećkóv, l. mn., klęczki. Na klećkax gce proséł (na klęczkach go prosił). klecec, -ą, -ëł, sł., klęczeć. Klećëł é moe-dléł są gcerąco do Boega. kiecka, -ći, z., 1) otwór sworzeniowy u wozu, 2) zdrobn. od klęka, klapa na uszy u czapki, 3) klekotka czyli kołatawka, którą się zawiesza bydłu na szyi. klęka, -ći, z., 1) płóz czyli biegun sań, 2) jarzmo, 3) klapa na ucho u kapuzy, 4) klamka, Pobł., 5) krzywa laska, którą sołtysi, jako naczelnicy gmin, zwołują gminę, obsyłając ją po całej wsi. Pobł. Sańe woesaęone są na kleka%. Wół je zapfézony v kleką. Jes dobre kleće wu të kapuzé. klekac, -ają, -eł, sł., klękać. kleknoc, -ną, -nęł, sl, klęknąć. Klęknął na woebadva koelana. klekost, -e, m., klekot, klekotanie. Boecańi klekoet. klekoetac, -cą (-tają), tëł, -eé (lub: -tój), sł., klekotać, dzwonić. Ji tak zémno, ze za-böma klekoece. Ńe klekoecé tak głośno! klepa, - é, z., rodzaj sieci na ryby. klepać, -pją, -pëł, sł., 1) pukać, stukać, 2) uderzać, bić, klepać, ostrzyć. Darmoe klepa do dvjeri. Klepójce, a m%e vóm wcetwcerone. Stark klep je koesą. klepadło , - a, n., babka i młotek do klepania (ostrzenia) kosy. klepce, - óv, l. mn., sidła na ptaki. V kle-pcax nalezlé same gapé (w sidłach znaleźli same wrony). klepiskoe ob. k 1 e p i ś ć e. klepiśce, -a, n., boisko, klepisko (w stodole). Xłopi le stoją na klepisćé é ńe draseją. klepnęc, -ną, -nęł, sł., 1) stuknąć, puknąć, 2) klepnąć, poklepać. Klepnął koesą róz, dreęi, é zaróz dëł spoeköj. Klepnął v dvjefe. klepôc, -a, m., narzędzie do czyszczenia lnu z paździerzy. klepoevac, -ują, -oeveł, sł., klepą ryby łowić. Klepoevalé do samë nocé, ale ńe wu-łovilé ańe të nómjesë ribći. klerék, - a, m., kleryk, seminarzysta duchowny. 72 kleśge — könc kiesce, -i, l. mn., kleszcze, obcęgi. Koe-valsće kiesce. klënot, - e , m., klejnot. klever, -vre, m., koniczyna, prus. niem. Klëwer, Klëber, duń. klever, szw. klöfwer, ang. clover. Fr. klevrovy, przym., dotyczący koniczyny. Kle-vrovë zôrkoe. klëvréskoe, -a, n., konicznisko. Ob. klë-vréśce. klëvréśce, -a, n., konicznisko. Ob. klë-y f éskoe. klic, klną, klęł, klńi, sł.., kląć. Taćimłodi, a ju klic wumjëje. Klńe, jak bjës Kląła bez pamjącé. Ńe klńi! klin, - e , m., 1) łono , podołek, 2) fartuch. Nenka tfimo ęeckce na klińe. V klińe preńosła goe do stodołę. klinka, -ći, z., zasuwka, klamka drewniana. Zamk dvjere na klinka. Zasenął dvjere na klinka. klinik, -u, m., zdrobn. od klin, 1) łono, podołek, 2) fartuszek. Na klińiku mja méłe. Ysépała to vsétko& v klinik é poeśła do dom. kina ob. klic. klon, - a, m., klon. klonovy, przym., klonowy. Klonove drewoe. Klonom kumka. klôsecka, -ći, z., zdrobn. od klöska, kluseczka. Jô môm barzo rod klosecće se serę. klôska, - ći, z., kluska. Woen tak gôdô, jakbé mjëł kloscë v gabje. klôskoevy, przym., kluskowy. Kloskoeve casto. klôśtor, -e, m., klasztor. Kio stor Kar tuzov. Se storq panną do klôstore! klôśtoreck, -a, m., zdrobn. od klôśtor, klasztoreczek. klôśtörk, -a, zdrobn. od klôstor, m., klasztorek. klôśtorny, przym., klasztorny. Klostorny zéwoet. Klostorne ńive. klôtka, -ći, z., klatka. Jemu ptôśće v klôt-kax spjëvajq poe całex dńax. klotva, -é, z., klątwa. Ta klqtva cązi na ńixju sto lat. Pôpjez fucéł klqtvą na cały nôrod. kluc, - a, m., klucz. klucék, -a, m., zdrobn. od kłuć, kluczyk, klucńica, -e, z., klucznica. klucńik, -a, m., klucznik. kluka, -ći, z., kwoka. klukac, -ają, -ëł, sł., gdakać, kwokać. Kluka klukô (kwoka gdacze). klukoet, -e, m., gulgotanie, bełkot (płynów), cłilupotanie. Jes mozes ćec klukoet pwa v statku (możesz jeszcze słyszeć^ jak się piwo chlupoce w beczułce). klukoetac, -tają (-cą), -teł, sł., bełkotać, gulgotać, chlupotać. Jemu woeda klukoece v gardle. kluzdra, -é, z., kobieta niechlujna. Jięé prec é woebméj są, té kluzdro! Ta kluzdra mô nôm varéc jeęeńe? kluzdrovati, przym., niechlujny, brudny. Zdré, jaka to kluzdrovatô %ëvcéna! kmoeter, - tra, m., kumoter. V kmoetré stojec (trzymać do chrztu). V kmoetré proséc (prosić na chrzestnego ojca lub matkę). Xto pré pjekle mjeskô, musi djôbła v kmoetré proséc. Przysł. kmoetröv, - ovy, - ovô, - ovë, przym., kumotrów. Kmoetrovô kôta. knarzovë, -ëgoe, n., opłata od stanowienia lochy. knarzovac, -eją, -oveł, sł., biegać się, la-tować się (o świniach), kiernozić. knarzovy, przym., kiernozi. knega, -^i, z., księga. Vjelgo knega. knepel, -pla, m., patyk, kij, pr. niem. Kniippel. knepeleck, -a, m., zdrobn. od knepelk, patyczek. knepelk, -a, m., zdrobn. od knepel, patyczek. knyp, - a, m., tępy nóż, prus. niem. knif (Taschenmesser, Einschlagmesser, schlechtes Messer ut^rhaupt), franc. canif. Frischb. knovac, -eją, -oveł, sł., rąbać, ciąć, rzezać, strugać. Jo so mdą bicésce knoveł (będę sobie biczysko strugał). Woen knoveł stek (on ciął zębami kawałek chleba). knôpa, -é, z., guzik, niem. Knopf, prus. niem. Knôp. Wu livka mają dva rade knopov. knôga, -|i, z., hak drewniany, prus. niem. Knagge (1. Pflock, etwas daran aufzuhangen, Kleiderriegel, 2. Hölzerner Wirbel an Thur oder Fenster). Fr. knôp, -a, m., chłopak, młodzian, niem. Knabe. Bélny knôp. Śékoevny knôp. knôpiśce, -a, n., zgrub, od knôp, chłop-czysko. knôrz, 2. przyp. knarza, m., kiernoz. Ób. ćernoz. koł, 2. przyp. koeła, m., kół. Trimô są, jak koł v płoce. köłk, -a, m., zdrobn. od kół, kołek, köłkoe, -a, n., zdrobn. od koeło, 1) kółko, 2) kołowrotek, przyrząd do przędzenia lnu. könc, -a, m., koniec, ostatek. Na końcu vsé. V końcu. köncoyy — kcejic 73 köncovy, przym., końcowy. könca, -éea, n., źrebię, łoszę. Ob. koeńą, koeńętkoe. koncętkoe, -a, n., zdrobn. od kôncą, źre-biątko. Ob. koeńą, koeńętkoe. könsći, -kô, -ćë, przym., koński. Kônskô noga. koń, 2. przyp. koeńa, m., koń. końskoe, -a, n., zgrab, od koń, stary nie-.zgrabny koń. köra, -é, é., kora. Köra drewno. Dej mje stek kbré z negoe doba. körcev, -kvje, z., warzecha, duża łyżka. Ob. kôr kvj ô. korćevka, -ći, z., zdrobn. od korćev, wa-rzeszka. körcôk, -a, m., warzecha drewniana, wielka łyżka drewniana. Korcok masła. Korcok łvô-rogu. kôrkyjô ob. kôrćev. kózka, -ći, z., zdrobn. od koe z a, kózka, kog, 2. przyp. ka^é, z., kadź. Nasépëł pjôsku do ka%é. Ylôz v kô%. kôga, -^i, z., choroba bydła rogatego, objawiająca się wydzielaniem krwawego moczu. kogoevac, -ują, -oeveł, sł., puszczać mocz krwawy (choroba bydła rogatego). Yaji cer-vjonka zôs kôguje (wasza krowa czerwona znowu puszcza mocz krwawy). kôrbac, -bją, -beł, sł., gadać, gawędzić, Korb ją so poed pjeckę. Masma le drobką kôr-bała (gawędziliśmy tylko trochę). kôrc, -u, m., pień wykorczowany. korcovac, -eją, -oveł? sł., korczować. kôrkac, -ają, -ëł, sł., kwokać, gdakać. Koekoesće kôrkają. kôta, -é, z., buda, chata, czworaki. Y néx kôtax koel moera mjeskają Kciśebi, v tąnéx domax Ńemce (w owych chatach koło morza mieszkają Kaszubi, w tamtych domach Niemcy ). kozalńica, - e, z., kazalnica, ambona. Té tak va%iś, jak ksą% na kozalńici (ty tak napominasz, jak ksiądz na ambonie). kôzanë, - ô, n., kazanie. Terôz ksq% mo ko-zańe; poetemu m%e msą woefprôvjëł. kozańkoe, -a, n., kazańko. Jôbé xc^ Je$ rôz v zécu taće kozańkoe wusłéśec. koe, przysŁ, toć, no, oto, wszakże, przecież , zaiste. Koe jô bém ca kusnął, zebém le wiög. Koe jô bém cé dëł, zebé le jem sôm mjëł. Koe dox to ńe je prôvda! Ne koe pcej-le Yasc sa, a mierna dox drobką kôrbała (nuże, chodź ino ^ waść tutaj, a pogawędzimy z sobą troszkę). Smuk. Słownik języka pomorskiego. koebéła, -é, é., kobyła, klacz. koebéłka, -ći, z., 1) zdrobn. od koebéła, kobyłka , klaczka, 2) świerszcz polny. kcebéli, przym., kobyli. Koebélô skora. Nalôz koebélą głova. koebjela, -e, z., kobjałka. kcsbjere, -a, n., łopian, łopuch (rośl.). kcebjełka, -ći, z., zdrobn. od koebjała, kobjałka. Ob. koebjela. koecéc są, -ą są, -éł są, sł., kocić się. koecéna, - é, z., kocina. Bjëdnô koecéna. kcecéskoe, -a, n., zgrub, od koet, kocisko. Ob. koeceśce. koecéëce ob. k oe c é s k oe. koecëł, 2. przyp. koetła, m., kocieł. Y koetle varq jezyeńe. koscëłk, -a, m., zdrobn. od koe ceł, kociołek. koeei, przym., koci. Xitrosc koecô. Kcecë figle. koecinka, -ći, z., zdrobn. od koe cén a, kocinka. kcecur, - a, m., koczur. koecurk, -a, m., zdrobn. od koecur, ko-czurek. koecurovy, przym., koczurzy. Koecurovë vąsé. Koecurove sadło. koedra, - é, z., łata, łachman , szmata, pr. niem. Kodder (Lappen, Lumpen). Frischb. kcedraoći, -kô, -će, przym., dotyczący kce-d r ô k a. Yéseblek są ze swegoe koedracćëgoe wcebleceńo (zdjął z siebie swoje łachmany). Té łato koedrackô! koedractwce, -va, n., 1) stan, w którym się znajduje koedrôk, golizna, żebractwo, 2) ob-szarpańcy, obdartusy. M%es zéł v koedractvje do samë smircé. V cały vsi same koedractwoe. koedrôc, -a, m., obdartus, obszarpaniec, hołysz. kcedrôk, -a, m., obdartus, obszarpaniec. Ob. koe dr ô c. koedrôck, -a, w., zdrobn. od koedrôk, mały obszarpaniec. koedrocka, - ći, é., kobieta odziana w łachmany, obdarta. koex&c, -ają, -ëł, sł., kochać. Jo ce koexąją nadevsétkoe. Koexac ńe wumjëje, %evćą goe nawuci. Koexoj bléznëgoe twegoe, jak sebje samegoe. Moj koexôny! Małzenstwoe bez koe-Xańo ńimoze béc śćestlévë. koexonk, -a, m., kochanek. Woona mo koe-XÔnka. kcexônka, -ći, z., kochanka. koejic, -ą, -ił, sł., koić, uspokajać, łagodzić. To ji boi koeji. 10 74 KCEKCEŚ - kcemuńijo koekoeś, -é, z., kokosz, kura. Kcekoes klukô. Kôrkô, ,/a& kcekoes. Dac-le koekoesi gradą! koekoeśi, przym., kokoszy, kurzy. Koekoeśë klukańe. koekoeśka, -ći, z., 1) zdrobn. od koekoeś, kokoszka, 2) belka poprzeczna u samego szczytu dachu, spajająca całe wiązanie dachowe. koełaôovy, przym., kołaczowy. Koełacovë casto. koełeck, -a, m., zdrobn. od kół, kołeczek, koełeckoe, - a, n., zdrobn. od k ô ł k ce, kółeczko. Na koełeckax (część przednia pługa) spoczywa grządziel. koełeckoevy, przym., kółeczkowy. Pfege koe-łeckoevë (pługi kółeczkowe dawniejszego systemu). Ob. koełeckoe. koeło, -a, n., koło. koeło vac, -eją, -oveł, -uj, sł., kołować, krążyć. koełovaze, - a, n., kolej, ślad koła na drodze. koełovrot, -e, m., kołowrotek. koełovrotk, -a, m., zdrobn. od kcełovrot, kołowrotek. koełôc, - a, m., kołacz, pierog. koełtun, -a, m., kołtun. kcełtuńati, przym., kołtuniasty, kołtunowaty. Łeb kcełtuńati. koel, przyim., koło, przy, nad, w okolicy. Koel moera. Koel brëga. Koel Pucka. Koelbrëg (miasto Kołobrzeg na Pomorzu, niem. Kolberg). koelacéjô, -e, #., kolący a. Więcej używana vj ećerô. koele ob. koel. koelano, -a, n., kolano. koelator, -a, m., kolator, nadawca prebendy. koelatorka, - ći, z., kolatorka. koelatorći, -kô, -ćë, przym., kolatorski. koeląda, -é, z., 1) kolęda (pieśń), 2) poczesne, które się daje chodzącym z »gvjôzdkę«. koeladovac, -eją, -oveł, sł., kolędować. Nasi knôpi pceslé koelądovac na plebańiję. koelće, 2. przyp. koelk, l. mn., kolki (kłucie w piersiach lub w boku). Koelće ćélé p%ańe. kcelebac, -ają, -ëł, sł., kołysać. Nebcerôs muśi sôm koelebac %ëcé. koelebecka, -ći, zdrobn. od koelibka, z., kołyseczka. koelibka, - ći, z., kołyska. koelner, -a, m., kołnierz. Xvôcéł goe za koelner. koelnerék, -a, m., zdrobn. od koelner, kołnierzyk. koelor, -e, m., kolor, barwa. Môs terôz na ńebje vselejaćë koeloré. Koelor vłosov. koeloroyy, przym., Xusté nosq koelorove. koemada, -é, z., komenda, rozkaz. No tą koemądą vsétcé vstalé. koemąderovac, -eją, -oveł, sł., komenderować. Koemąderoveł nimi, jak zołnerami. koemądat, -a, m., komendant, dowódca. To béł jix nôvéssi koemadat. koemedéjącći, -kô, -ćë, przym., kome-dyancki. Całë jegoe zécë béło koemedéjącćë. koemedéjąt, -a, m., 1) komedyant, 2) człowiek udający coś. Ne zvazôj na tegoe koeme-déjata. koemedéjatka, -ći, z., 1) komedyantka, 2) kobieta udająca coś. Jistnô koemedéjątka. koemedéjô, -e, z., komedya, rzecz wesoła, ucieszna, krotochwilna. koemeta, -é, z., kometa. Koemeta béła na ńebje do vi%eńo (była widzialna). koemésera, - é, m., policyant, niem. Kom-misar. Ob. koemiser. koeméséjô, -e, z., policya. Ob. koemiséjô. koemin, -a, m., komin. Sadła na ęertlą é véleca koeminę buten (siadła na łopatę i wyleciała kominem na zewnątrz). koemink, -a, m., zdrobn. od koemin, kominek. koeminny, przym., kominowy, koeminńictwoe, -va, n., kominiarstwo, koeminńici, przym., kominiarski. Woepłata koeminńićo. kosminńick, - a, m., kominiarczyk. koeminńicka, -ći, z., kominiarka, żona kominiarza. koeminńik, -a, m., kominiarz. koemiser, -a, m., policyant. Ob. koemésera. koemiséjô, -e, z., policya. Ob. koeméséjô. koemisijny, przym., policyjny. koemoera, - é, z., komora, izba do przechowywania odzieży, sprzętów i zapasów gospodarskich. koemoerecka, -ći, z., zdrobn. od koemórka, komóreczka. koemórka, -ći, z., zdrobn. od koemoera, komórka. V koemörce mja zaxoevônë pjeńq%e. koemörnë, -ëgoe, n., 1) mieszkanie najęte, 2) czynsz za wynajęte mieszkanie. Treba jic terôz na koemornë. Śesc talarov płacą koe-mörnëgoe. koemörny, przym., komorny. koemórńica, - e, z., komornica. koemorńici, przym., komorniczy, dotyczący komornika lub komornicy. Bjëda koemorńićó. Gôdka koemorńićó. kcemorńik, -a, m., komornik. koemuńijo, -e, z., komunia. Koemuńijo svjątô célé sakramąt woełtôfa. KCEMUŃIKĄT - KCERONKCEYY 75 koamuńikąt, -a, m., przyjmujący komunię, koemuńikatka, -ći, z., przyjmująca komunię. koemuiiikoevac, -ują, -oeveł, sł., komunikować, dawać komunię. Ksq% mjëł dvasta le%i do koemuńikoevańo. koemuńikoevac sa, -ują są, -oeveł są, sł., komunikować się, przyjmować komunię. Jeden poe dreęim koemuńikoevaló są. koenac, -ają, -ëł, sł., konać, kończyć życie. ^ic dńov koenëł. Ńimog spoekojno koenac. P°eja%eł do koenajqcëgce s Panę Boegę. kcencéc, - ą, - éł, sł., kończyć. Ju koenci roboetą. Koencq prac. koenev, -vje, s., konew. koenevecka, -ći, L., zdrobn. od koenevka, koneweczka. S koenevećkq poesła poe woedą. koenevka, -ći, z., zdrobn. od kcenev, konewka. / koenno, przysł., konno. Pfébélé koenno do vsé. koenny, przymiotu., konny. Koennym poe-słancę. kcenoplany, przym., konopny. kcenoplasti, przym., konopiasty. Woena mo vłosé koenoplastë. kcenople, - i, l. mn., konopie. koeiiuśk, -a, m., zdrobn. od kônc, koniuszek. Na samym koenusku. Wukôzała mu sôm le koenuëk pôlca. kcenvjô, -é, z., konew. Ob. koenev. kceńecnosc, -é, é., konieczność. Ne béło ńi-ëôdnë koeńećnosce. koeńecny, przym., konieczny. Co koeńecne, to musima zrobić. To ńe je koeńecne. koeńecńe, przysł., koniecznie. Té mje to wôs napisać koeńecńe. koeńa, -ica, n., źrebię, koniątko. koeńick, -a, m., zdrobn. od koeńik, koziczek. Isisij koeńicku, isisi! (hej, koniczku, a hej !). kceńik, -a, m., zdr. od koń, 1) konik, młody, mały, piękny koń, 2) podstawka na struny (u skrzypiec, basów i t. p.). koeńętkoe, -a, n., zdrobn. od koeńą, koniątko, źrebiątko. koepa, -é, z., l)stóg, kopa, kupa, 2) kopa, 60 sztuk. koepac, -ją, -ëł, sł., kopać. Koepëł goe nogöma. Treba moecno koepac. Koepalé na tim môlu. koepalńo , - ë, z., kopalnia. Koepdlńo złota. Koepalńe vągla. koepc, - a, m., kopiec. koeper, -pre, m., koper. koeperta, - é, z., koperta. To musi béc na koeperce napisônë. koepéto, -a, n., kopyto. Woena mo no%e, jak koepéta. koepétkoe, -a, n., zdrobn. od koepéto, kopytko. Zęarła so koepétkoe. koepka, -ći, z., zdrobn. od kcepa, kopka, stożek. kcepnęc, -ną, -nęł, sł., kopnąć. Woenabé goe rôd koepną, zebé le moegła (onaby go chętnie kopnęła, gdyby tylko mogła). koepńo, -ë, s., ziemia zamarznięta, ale nie pokryta śniegiem. Nima ńijaći sańice, le koe-pńo. Zjaxalé na koepńq é złômilé déśla. kceprovy, przym., koprowy. koepuła, - é, z., kopuła. koepułka, -ći, z., zdrobn. od kcepuła, ko-pułka. koeralovy, przym., koralowy. koerba, -é, é., korba. To są koerbq woebrôcô. kcerc, -a, m., korzec. Koerc zéta. Śteré koerce wovsa. Dvasta koercov mqći. koercovy, przym., korcowy. Koercovy mjëx (worek korcowy). koerecka, - ći, é., zdrobn. od k oe r k a, trzewiczek drewniany. koeréto, - a, n., koryto. koerétkoe, -a, n., zdrobn. od kceréto, korytko. koerka, - ći, z., chodak z drewnianą podeszwą, koerkarńo, -ë, z., fabryka korek czyli chodaków drewnianych. Ob. koerka. koerkarći, -kô, -ćë, przym., dotyczący wyrobu koerek. Ob. koerka. koerkartwoe, -va, n., fabrykowanie, wyrób koerek. Le%e zarôbjajq pjąknë pińq%e na koerkartvje. koerkor, -a, m., ten, co robi koerki (chodaki). Ob. koerka. koerkoevy, przym., dotyczący chodaka drewnianego t. z. koerki. koerôl, -a, m., koral. koerona, -é, ë., korona. Krolevskô koerona. Mącenskô koerona. koeronacéjô, -e, é., koronacya. Na koero-nacéjq cesôra zja^alé set vsétcé krblovje é ksqząta. koeronacijny, przym., koronacyjny. Koerona-cijnë woebrądé. koeronka, -ći, z., zdrobn. od koerona, 1) mała korona, 2) koronka, różaniec,, 3) koronka do ubierania sukien. koeronkoevy, przym., koronkowy. Całe woeb-sécë béło koeronkoevë. 10* 76 kcehonoyag — kgeśtoyag koeronovac, - eją, - oveł, sł., koronować. Arcébiskup koeronovëł goe na króla. koeronovac sa, -eją są, -oveł są, sł., koronować się. Sôm są koeronoveł. kceronny, przym., koronny. To béłé dobra koeronnë. koeruśk, -a, m., zdrobn. od koerc , korzec, korczyk (mimo zdrobnienia miara ta sama). Kupjeł jem clva koemsće zéta, ale cez to znaći na téle %eci! koercacći, -kô, -ćë, przym., korczacki. Koercackô bjëda. Koercôk, -a, m., Korczak. Kcercôkami nazywają lud kaszubski południowo - zachodniej części powiatu kartuskiego i zachodniej części kościerzyńskiego. Nazwa ta dotyczy w pierwszym rzędzie drobnej szlachty, osiadłej w owych powiatach. koerenny, przym., korzenny, korzeniami za-prawny. Déxt koerennô goerëłka. koereń, -a, m., korzeń. Kcereńe (korzenie, t. j. suszone zioła i owoce kuchenne lub apteczne). koereńic sa, -ą są, -eł są, sł., korzenić się, zakorzeniać się, krzewić się. kcereńica, - e , é., perz. koeréc sa, -asą, - éł są, sł., korzyć się. Koerą są pred nim, jak pred Bczgę. koeroneck, - a, m., zdrobn. od k oe ? o n k, korzoneczek. Woesoc mô tace mëłë koeronećće. Żebe le jeden woestëł v zemi, to są zarô koe-sceri (perz ma takie małe korzoneczki. Żeby tylko jeden został w ziemi, to się zaraz roz-krzewia). koerônk, -a, m,, zdrobn. od koereń, korzonek. ' koesa, -é, z., kosa. Té môs koesą véklepac. koesba, - é, z., kośba. koese, -é, z., kość. Boeli mją v koesci. koescany, przym., kościany. Koescano jegłci. koescelny, przym., kościelny. Sprąté koe-scelnë. Woezdobé koescelnë. koescelńik, -a, w., kościelny, służący kościelny. Koesceréna, -é, z., Kościerzyna (miasto powiatowe w Prusiech Zachodnich, niem. Berendt). kcescerinsći, -kô, -ćë, przym., koście-rzyński, kościerski. Woekrąg koescerinsći. Koescerna, -é, z., Kościerzyna. Ob. Koe-scef éna. Koescerńocka, - ći, z., mieszkanka Kościerzyny. Koescerńók, -a, m., Kościerzyniak, mieszkaniec Kościerzyny. koescésti, przym., kościsty. Koescéstë mjąso. Koescéstô raka. koescoł, -a, m., kościół. koescôłk, -a, m., zdrobn. od koescoł, kościółek. kossesce, - a, n., kij, do którego przymocowaną. jest kosa. koesmati, przym., kosmaty. Woen mo całe cało koesmatë. koesmék, -a, m., kosmyk. koesńik, -a, m., kosarz. Cezbé nas pôn ro-bjeł, slébé koesnicé ńe véślé vitro na łące P (cózby nasz pan robił, gdyby kosarze nie wyszli jutro na łąki?). kcesieeka, -ći, z., zdrobn. od koestka, kosteczka. Frez tą mëło koestećką rena są ńi-moze végosjic. kcestka, -ći, z., zdrobn. od koesc, kostka, kcestkac, -ają, -ëł, sł., uderzać ręką o rękę, dłonią o dłoń, klaskać. Jak to vaśe %ëcé koe-stkajo! Koestkalé z redoscé. Ne koestkôj tak głośno! koestny, przym., kostny. Brnie koestnë. kosstmca, -e, z., kostnica, trupiarnia. Wu-marły lezëł tré dni v koesfńici. koestreva, -é, z., kostrzewa (roślina). koeś, - a , m., 1) kosz, 2) rodzaj sieci na ryby. Koeś na x^> na bulvé. V téx koeśax noséma rébé na tôrg. Tim koesę jô ja ńemało rib naxvôtëł. koesela, -é, z., koszula. Préwoeblek ćéstą koeśelą é poeśed clo koescoła. koeśelka, -ći, z., zdrobn. od koesela, koszulka. To za mëłô koeśelka na tegoe ęewusa. kceséck, - a, m., zdrobn. od k oe ś é k, koszyczek. koeséckcevy, przym., koszyczkowy. Koeséć-koevô roboeta. koeśék, -a, m., zdrobn. od koeś, koszyk, koeśékafći, -kô, -ćë, przym., koszykarski. Zorobk koeśékarći. koesékartwoe, -va, n., koszykarstwo. Zémą tredńą są koeśókartvę. Z koeśékartva mają swbj doxod. koesékôrka, -ći, z., koszykarka. koeśékôr, -a, m., koszykarz. koeśekcevy, przym., koszykowy. koeśka, -ći, z., koszka, ul. koôsovy, przym., koszowy. koest, -e, m., koszt. Na moj koeśt. Twoejim koeśtę. koeśtovac, -eją, -oveł, sł., kosztować. To ńick ńe koeśteje. Ta ksęzecka koeśteje ęesfc feńigov. koeLtovnosc, - é, z., kosztowność. Woeńi majq v koemoere znacnë koeśtovnoscé. koeśtovny, przym., kosztowny. To sq barzo koestovnë sprąté. koet, -a, m., 1) kot, 2) kotwica. koetecka, -ci, z., zdrobn. od koetka, ko-teczka. koetev, -tyje, z., kotwica. koetka, - ći, ë., kotka. koetłovati, przym., wydrążony jak kocieł, kotlino waty. Ko&tłovatô woekoeléca. koetlarcék, -a, m., kotlarczyk. kcetlarći, -kô, -ćë, przym., kotlarski, koetlartwoe, -va, n., kotlarstwo. koetléna, - é, z., 1) kotlina, 2) łańcuch, w kominie przymocowany, z hakiem na końcu, na którym kocieł wisi. koetlinka, -ći, z., zdrobn. od koetléna, kotlinka. koetlôrka, - ći, z., kotlarka. kcetlôr, -a, m., kotlarz. koetny, przym., kotny. koetvica, - e, z., kotwica. koetyjô ob. koetev. koevac, kują, kuł, kuj, sŁ, kuć. Treba koe-vcic zelazo, poeci goerqce. Koeńa kują, a zaba nogą nadstovjo. koevadełkoo, -a, n., zdrobn. od koevadło, kowadełko. koeyadło, -a, n., kowadło. To tak, jakbé wijeęé młotę a koevadłę. koeyalcék, -a, m., kowalczyk, pomocnik kowalski. kceyaisći, -kô, -ćë, przym., kowalski. Koe-valsćë femjąslo. Koevalskô spjevka. koeyalstwoe, -va, n., kowalstwo. Musą są nawucéc koevalstvci. koevol, -a, m., kowal. koovolk, -a, m., zdrobn. od koevôl, kowalik (pieszczotl.). kcevôlka, -ći, z., kowalka, żona kowala, koeza, -é, é., koza. S&ôće, jak koeza. Vje-soły: jak koeza. koezéca, e, z., koza, kozica. koezéléca, -e, z., łopatka do czyszczenia pługa. kcezélécka, -ći, i., zdrobn. od koezćléca, mała łopatka do czyszczenia pługa. kcezéna, -é, z., kozina, kozie mięso, koezéskce, -a, zgrb. od koeza, licha, stara koza. koezëł, -zła, m., kozieł, cap. Wuparti, jak koezëŁ koezëłk, -a, m., zdrobn. od koezëł, koziołek. &Xvôtalé koezëłka na kapusce! i — KQKGEL 77 koezi, przym., kozi. Koezë mjąso. Koezo skora. koezłovy, przym., kozłowy. Koezhny loj je dobrim lekartvę na boeleńe v pirsax> kcezlą, -éca, n., koźlę. koezléci, przym., koźlęcy. Koezlécô skorka. koezlôk, -a, m., ko ź lak, młody kozieł. koezlęteekos, -a, w., zdrobn. od koezlętkoe, koźląteczko. koezlotkoe, -a, n*, zdrobn. od koezlą, ko-źlątko. koezoröźc, -a, m., koziorożec (konstelacya). koeźdi, zaim., każdy. Koezdi sôm sohje nô-lepi zéci. Koezdi sôm dlô se, le Fon Boy dlo vsetćex. Koezde celą zdri za swoejq nenkq (każde cielę ogląda się na swoją matkę). Koe-zdim razę. Koezdegoe lata. Koezde zémé. kc&źdogenny, przym., codzienny, powszedni, używany w dzień powszedni. Wubjor kcezdo-ęenny. Do koezdoęenne poetrebé. koezdogenńe, przysŁ, codziennie, na co dzień, na dzień powszedni. koeźdońegelny, przym., 1) cotygodniowy, 2) każdoniedzielny. koeźdorocny, przym., coroczny, roczny. Km-zdorocne védatće vpisejq są do ksąęi. kosźdorocńe, przysŁ, corocznie, raz w rok. Koezdorocńe sxw%q są na poeseęenë. koeźex, -a, m., kożuch, futro. Woevći kce-zex- Do svjątegoe Dexa ńe zdjimôj koezexa, a poe svjątim Dexu xw%ć tez v koezexu. Przysł. koezexoeyy, przym., kożuchowy. Vjerx koe-zexoevy. Bąkov koezex<&vy. koöześk, -a, m., zdrobn. od koeźe^, kożuszek. Lési koezesk. Ńe zdjimôj kcezeska, boe zŹ&bńes. koeźesńictwoe, -va, n., futernictwo. koeźesńici, przym., futerniczy. koeźesńicka, -ći, z., futerniczka. kceźeśńik, -a, m., wyrabiacz kożuchów, futer nik. Nasi koeześńice woezq koezexe jaz do G dońska. kęcék, -a, m., zdrobn. od kęt, kącik. %ëcé se%q céxoe v kqcéku. kodektera, - é, m., geometra. kgdel, -dla, m., kundel. ko dukt, - e, m., kondukt . V kqdukce poe~ greboevym nalezlé są é zé%é. kęgel, -é, z., kądziel. Na kq%elax prądq len bjałće é %ëvcąta. kęgelny, przym., kądzielny. kokcel, -koela, m., kąkol. V koezdim sboezé musi béc kqkoel. 78 KQPAG — KRĄGÉG SĄ kępac, -pją., - pëł, sł., kąpać. Nenka mo do roku koezdoęenńe ęeckoe kąpać. kępac sa, -pją są, -peł są, sł., kąpać się. Kąpalé są na tim molu, %e je nôgłąbi. kępańijo, -e, z., kompania. Na Yejhero-vskq Kalvarijq jidą co roku lécnë kąpańije. kępas, -e, m., kompas. S kqpasę v race dôm so radé na koezdim moefé. kępasoyy, przym., kompasowy. Jegła kq-pasovo. kępjel, -é, z., kąpiel. Zzébnął v kqpjeli. kgseck, -a, m., zdrobn. od kęsk, 1) kąse-ćzek, 2) kawałeczek. Kqsećk mjąsa (kąsek mięsa). Dej mje kąseck %leba (daj mi kawałeczek chleba). koseck, przysŁ, trochę, nieco. Kąseck za drogoe. Kąseck za dalek do mjasta. Té jes kąseck pfégłupy (jesteś troszkę głupi). kęsink, -a, m., zdrobn. od kąs, 1) kąse-czek, 2) kawałeczek. Predôjta mje ten kqsink boere. kęsk, -a, m., zdrobn, od kąs, 1) kąsek, 2) kawałek. Dva kqsće x^a. Kąsk droęi (kawałek drogi). kęsk, przysŁ, trochę, nieco. Tegoe mi je kąsk za vjele. Jo to méslëł kqsk jinaci. kęśac, -ają, -eł, sł., kąsać. Pjes, x^eren vjele łaje, ńe kąśô. Kqsôs té mńe, wukąsą jo cebje. kot, -a, m., kąt. Se%i v kące é ńick ńe gôdô. ' kętk, -a, m., zdrobn. od kęt, kącik. V koezdim kątku poe ęecątku, a za pjeckę troje. Piosnka. kęior, -a, m., ropucha. kętrakt, -e, m., kontrakt. Té jes sôm ką-trakt poedpisëł. kra, -é, z., kra, bryły lodu. kraeôj , - aj a, m., krok. Bélo tak bezmała trésta kracajov. krageź, -é, z.y kradzież. kraga, -p, z., stary, lichy koń, klacz, prus. niem. Kragge, Kracke (tosamo znaczenie). Frischb. Ob. kraka. krajać, -ą, -eł, sł., krajać. Kr aj a stek poe steku é koezdëmu da. kr&jik, -u, m., zdrobn. od krój, kraik. Mety krajik, ale jaóez ta pésnë wurąęeńo! krajina, -é, z., kraina. Vjelgo krajina. Cedovno krajina. krajinka, -ći, i., zdrobn. od krajina, mała kraina. krajinsći, -kô, -ćë, przym., kraiński. Ob. Kr aj nô. Krajno, - é, z., Kraina. Tak się nazywa po dziś dzień część dawnego Pomorza około Nakła i Złotowa, granicząca z Wielkopolską. krajńacći, -kô, -ćë, przym., krainiacki. Côpka krajńacko. Zvécaje krajńacce. Krajńocka, -ći, z., Krainiaczka, mieszkanka Kraj ny. Krajńók, -a, m., Krainiak, mieszkaniec Krajny (Krainy). Szczep pomorski Krajniaków, dziś prawie spolszczony, zachował w narzeczu swem bardzo wiele właściwości języka pomorskiego. krajoyy, przym., 1) krajowy, 2) dotyczący stałego lądu w przeciwieństwie do półwyspu helskiego (w mowie R é b ô k ó w). Krajovy hądel (handel krajowy). Krajovo mqka (mąka z »Kraju* sprowadzona). kraka, - ći, z., stary koń, stara klacz, pr. niem. Kracke, Kragge. Ob. kraga. krakać, -ćą, - këł, sł., krakać. Gapé (varné, vroné) kracq. krakoevjôk, -a, m., krakowiak (melodya i pieśń). Terôz spjëvają krakoevjôka. Na notą krakoevjoka. kramarcék, -a, m., kramarczyk, pomocnik kramarski. kramarći, -kô, -ćë, przym., kramarski. Zésk kramarći. Woeńi vjedno prova%q se sobą kra-marćë kłotńe. kramaréc, - ą, - éł, sł., trudnić się kramar-stwem. Zdovjendovna kramarą na tim molu. kramartwoe, -va, n., kramarstwo. Na stôrë lata vzqł są do kramartva. Na kramaftvje dorôbjô są vjel%egoe majątku. kramôrka, - ći, z., kramarka. kramôr, -a, m., kramarz. kranc, -a, m., kraniec. Na samym krańcu vsé. krasc, kradną, krôd, kradńi, sł., kraść. Woet ćase, jak wcen tu nastëł, ńe kradną vici ve vsi. Ne kradńi! krôvcöv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., krawców. Krovcov sin. Krovcovo (żona). kravjecći, -kô, -ćë, przym., krawiecki. No-zécće kravjecće. kravjectwoe, -va, n., krawiectwo. Woen mo swxje goespcedaftwoe, ale tredńi są v woelnéx xvilax kravjectvę. kracéc, kręcą, kręcéł, krącé, sł., kręcić, wić, obracać. Nitką krąci. Té ńe wumjëjes krącéc preęonę. Ńe krącé tak moecno. kracéc sa, -ęcą są, -ęcéł są, -ącé są, sł., kręcić się, krzątać się. Krącé są, pańe Krącći! (kręć się, panie Kręćki). Krąci są, jak móś I v sestńici (kręci się, jak mysz w połogu). krącéśk - krégnqc 79 Musi są krącéc woekoelo goespoedartva woebęeń é woebnoc. krącéśk, -a, m., 1) wiatr kręcący się wkoło, wir wietrzny, trąba wietrzna. Ks. Pobłocki dodaje: 2) krzesełko dla dzieci, poczynających chodzić. krąceśkoevy, przym., dotyczący krącóśka. To je krącéśkoevô roboeta! krącny, przym., wątpliwy, niepewny, chwiejny, przejściowy, krytyczny. V Urn krącnym stańe zéle dłegsi ćas, jaz poestanovilé smirc so zadać (w tem krytycznem położeniu żyli dłuższy czas? aż postanowili zadać sobie śmierć). krągel, -gla, m., kręgiel. krągelk, -a, m., zdrobn. od krą^el, krę-gielek. krągły, przym., krągły. Krągły kłobuk. Pjeń dfeva je krągły. kraglôk, -a, m., krąglak, drzewo ścięte nieociosane. krąti, przym., kręty. Cim krątsô droga, tim je dłegśô. Woen xw%i krątemi stegnami. kreci, przym., kreci. krećev, -kvje, z., kostur, kula. kreci, przym., kruczy. Krecë pjorkoe. kreck, -a, m., zdrobn. od krek, kruczek. Knôpi sxvôtalé mëłegoe kręćka. krecka, -ći, z., brukiew. kreda, -é, z., kreda. kredét, -e, m., kredyt. Woen mô vLą%e kredét. kredétovac, -eją, -ovëł, sł., kredytować. Ne %ce jim vici kredétovac. kre^i, przym., kruchy. To zelazo je barzo krexe. Na krexi poedstovce. Krexi, jak ëkło. kredce, przysł., krucho. kre^oesc, -é, z., kruchość. kre^ta, - é, z., kruchta, babieniec. V krexce se%q streskoevje é są mcedlą. krek, -a, m., kruk. Krek krekoevi woeka ńe vé%ebje. Przysł. krekyjo ob. krećev. krepa, - é, é., krupa. L. mn., k r e p é, krupy, kasza. Rzanë krepé (żytnia kasza). Psennë, jićnë, wövsnë, Utenńane krepé (kasza pszeniczna, jęczmienna, owsiana, hreczana). krepće, -kov, zdrobn. od krepé, l. mn., kaszka, krupki. krepjarći, -kô, -ćë, przym., krupiarski, dotyczący handlu kaszą. krepjartwoe, -va, n., krupiarstwo, handel kaszą. krepjôrka, -ći, é., krupiarka. krepjôr, -a, m., krupiarz, handlarz kaszą i mąką. krepka, -ći, z., zdrobn. od krepa, krupka ziarnko kaszy. krepńik, -u, m., krupnik, zupa zasypana kaszą. krepolc, -a, m., rękawica bez palców, używana do roboty na dworze podczas zimna n. p. przy kopaniu kartofli, które trzeba wybierać z ziemi rękami. kresa, - é, z., kresa (u kapelusza). Kło-buce s śeroćemi kresami. kresa, -é, z., grusza, drzewo gruszkowe, kresec, -eją, -ëł, sl, kruszeć, stawać się kruchym. Mjąso na poevjetfé kreseje. kreśecka, -ći, é., zdrobn. od kreska, gru-szeczka. kreśéc, -ą, -éł, -é, sl, kruszyć, łamać, kresec są, -ą są, -éł są, sl, kruszyć się. Ta zesxńono gléna ńe łotvje są kresi. kreska, -ći, z., gruszka (owoc). kreśkoevy, przym., gruszkowy. Kreskoevy sok. kret, -a, m., kret. kretoviné, -in, l. mn., kreto wina, kretowisko. krev, 2. przyp. kryje, z., krew. Xło krev le%kq prelevo, puęe na vjecne poetąpjeńe. Woełovô krev. Svinsko krev. krevny, przym., krewny. Krevny (kuzyn). Krevno (kuzynka). Na poegrebje sebralé są vsétcé kreuny é préjacele. krevńacći, -kô, -će, przym., krewniacki, kuzynowski. Krevńacće stosenće. Krevńacko miłosc. krevńactwoe, -va, n., kuzynowstwo. To tak byvô v krevńactvje. Navet krevńactva ńimjeł na vzglą%e. krevńic sa, -ą są, -eł są, sl, koligacić się, spokrewniać się. Krevńą są le mjeęé sobą. krevńock, -a, m., zdrobn. od krevńok, kuzynek. Moj miły krevńocku! krevnocka, -ći, z., krewniaczka, kuzynka. krevńók, -a, w., krewniak, kuzyn. kréc, -éją, -éł, sł., kryć. Wroena to kréje prede mnę, a jô vsétkoe vi%ą. kréc są, -éją są, -éł są, sl, kryć się, Krélé są poe lasax é bagnax. krégac, -ają, - éł, sł., otrzymywać, dostawać; niem. kriegen. Krégalé wu ńegoe, co le Xcdć. krégn^c, -ną, -nęł, sł., dostać, otrzymać, niem. kriegen. ^ Woen krégnął dlô ńi to lekar-twoe. Vaxtovaie całę noc, zebé goe krégnęc. A ćej n'oena to krégną, vröcéła są dodam (a gdy to dostała, wróciła się do domu). 80 I krez — krosńict krëz, -e, m., l)krąg, okrąg, koło, 2) obwód, okrąg, powiat, niem. Kreis, dólnoniem. Krees. Kredą nakresléł bjëły krez. V pucćim krëzu. Z słepsćëgoe krëze. kro, -a, n., ikra. kroćevka, -ći, z., zdrobn. od krokvjô, krokiewka. krocéc, -ą, -éł, sł., kroczyć. Zdré, jak wcena kroci, jak krolevjonka! krock, -u, m., zdrobn. od krok, kroczek, mały krok. Nas knôp poe er obje jednegoe kroćku terôz stąpić ńimbze. krok, -u, m., krok. Wused steré kroće é wupôd na zemją. krokvjô, -ë, z., krokiew. kronika, -ći, é., kronika. V stôréx krońi-kax je zapisônë, ze Kaśebi bele ńegdes vjel-%im é moecnym nor odę. kropelecka, -ći, z., zdrobn. od kropelka, kropeleczka. Jes jedną kropelecka! kropelka, -ći, z., zdrobn. od kropla, kropelka. Bjere są dv je kropelce wcst tegoe lekartva na cekre, rôz na tcą, a dreęi rôz pfed spańim. kropelńica, -e, z., kropielnica. kropelńićka, -ći, ź., zdrobn. od kropelńica, kropielniczka. kropie, -ją, -jeł, sł.y kropić. Gej ksą% kro-pjeł wumarłëgce sviconą woedą, nadeslé jegoe bracô. kropla, - é, z., kropla. Kropla woedé. Kropla dësce. Dejta mje abé kroplą goerëłći. kroplésti, przym., kroplisty. krosenka, -enk, l. mn., zdrobn. od krosna, krosienka. krosna, - sen, l. mn., krosna. krova, -é, z., krowa. Dawniejsza forma karva utrzymała się jeszcze tu i owdzie w północno - zachodnich powiatach. kro vi, -jô, -jë, przym., krowi. kroviśće, -a, n., zgrub, od krova, krówsko, krowisko. krój ,2. przyp., kroju, m., krój. Vsétće kabale są jednegoe kroju. król, -a, m., król. Kroi presći. Królevc, -a, m., Królewiec, stolica Prus Wschodnich. Królevcón, -a, m., mieszkaniec Królewca. Królevcónka, -ći, z., mieszkanka Królewca. krölevćônka, -ći, é., królewna. Xoe%i, jak krolevconka. Ob. kröleyjônka. królevic, -a, m., królewicz. krölevjecći, -kô, -ćë, przym., królewiecki. Krolevjecće woekraté. krölevjônka, -ći, z., królewna. Ob. króle- v ć ô n k a. królevséi, -kô, -ćë, przym., królewski. Kro-levsko koerona. Krolevsći płôsc. Krolevsće woejskoe. królevstwoe, -va, n.. królestwo. Krolevstwoe Presćë. Krolevstwce Poelsćë. Prinąé krolevstrvoe Twoeje! (przyjdź królestwo Twoje!). królevscézna, - é, z., królewszczyzna. To je dôvnô krolevscézna. krôlék, -a, m., zdrobn. od król, królik, król małego państewka. krölésce, -a, n., zgrub, od kroi, królisko, stary król. Wcesévjałë kroléśce. króloböjca, -e, m., królobójca. Nôviksô kara je na krblobojcbv. krölobôjstwoe, -va, n., królobójstwo. Zakro-lobojstwoe poeśed poed mjec katovsći. krolovae, -eją, -oveł, sŁ, królować. Nina krolejąci cesôr ńemjecći é kroi presći Yilhelm Dre%i. To ju bél konc jegoe krblovańo. krôlöv, - ovy, - ovô, - ovë, przym., królów. Krolovo (królowa). krom, przyim., krom, okrom, oprócz. Mom vëétkoe krom zoné. krötći, - kô , - ćë, przym., krótki. V krotćim case. To je krotko droga. krótkoe, przysŁ, krótko. Ale to krotkoe de-rovalo (ale to krótko trwało). Jô mdą zéł jes kroci (ja będę żył jeszcze krócej). Nôkroci (najkrócej). krôtkoesc, -é, z., krótkość. Ńima ńizodne radé na tą krotkoesc case. krovka, -ći, z., zdrobn. od krova, krówka, Yénekél krovće do łasa (wygnał krówki do lasu). króvskoe, -a, w., zgrub, od krova, brzydka, stara krowa, krówsko. Ob. kroviśće. krój, 2. przyp. kraju, m., kraj: a) ziemia, b) krawędź. Nas krój je barzo wuboeęi. Na kraju łasa. Krój, 2. przyp. Kraju, m., ląd stały w przeciwieństwie do półwyspu helskiego (nomenklaturą tą posługują się głównie Rybacy). Le%e ż Kraju (ludzie z lądu). Mąka, sano z Kraju. krôm, 2. przyp. krômu, m., kram. Vstąpilé v krôm é nakupilé vselejaćex ruxen. Tegoe ńe dosfańes v nym krômje. krosna, -ica, n., krasoludek, karzełek. Jo to môm woet jednegoe krosńica. Terô ju ńima krósńąt. S krosńąti zéł v dobréx stosenkax. krósńici, przym., dotyczący krasoludków. Krośnice pjeńąęe prénośą sćescë. Krosnicë zabavé. KROSŃOĆK — KRÉŻÉGK 81 krósńóck, -a, m., zdrobn. od krósńók, krasoludek. krósńócka, -ći, z., kobieta krasoludków. Ga moeja bjałka béła %oerô, présła do ńi jedna krosńócka. krósńók, -a, m., krasoludek. Bo moejego woejca pfésed róz krósńók. krósńoteckoe, -a, n., zdrobn. od krósńęt-kce, krasoludek, dziecię krasoludków. krósń^koe, -a, n., zdrobn. od krósńą, krasoludek. To mëłë krósńątkoe spac mje ńe daje. króvc, -a, m., krawiec. krog, -ągu, ni., krąg, koło. Nawoekbł ksą-zéca je jasny krąg. kręźéc, -ą, -éł, sł., krążyć. Zemja woe-brócó są célé krązi woekoeło słony ska. kroźk, -a, m., zdrobn. od kręg, krążek, krucéfiks, - e, m., krucyfiks. Na stole stojel krucéflks a pred ńim dvje zapólóne svjece. Présigëł pred krucéfiksę. kruk, -a, m., dzban, pr. niem. Krucke (gehenkelter Steinkrug, in Cylinderform oder bauchig, mit engem Halse). Frischb. kruśa, -é, z., krowa (pieszczotl.). kruśc, -e, m., kruszec. kruśka, -ći, z., zdrobn. od kruśa, krówka (pieszczotl.). krvawoe, przysŁ, krwawo. krvavic, -ją, -jeł, sŁ, krwawić. Krvavjeńb. Woet vjelĄegoe krvavjeńó ńimog jic dhli. krvavic są, -ją są, -jeł są, sł., krwawić się. Jes dłegoe rena mu są krvaviła. krvavy, przym., krwawy. Krvavy poet spłé-veł mu z łéséné (krwawy pot spływał mu 2 czoła). Płakëi krvavemi łzami. krvisti, przym., krwisty. To je barzo krvisti koń. krasełkoe, - a, n., zdrobn. od k r a sł o, krzesełko. krasło, -a, n., krzesło. krem, -mina, m., krzemień. kremék, -a, m., zdrobn. od krem, krzemyk. kreminny, przym., krzemienny. kremyśk, -a,'w., zdrobn. od krem, krze-myczek. krepcék, - a, mzdrobn. od krept, grzbiecik. Yélôz mu na krepcék. Co ten mëły x^°P^0^ wuńese na krepcéku? krepcéśce, -a, n., zgrub, od krept, wielki albo brzydki grzbiet. Dvigeł na krepcéscé cały mjex bulev. krept, - e, m., grzbiet. Vzqł mjex na krept é poesed do mjasta. Słownik jeżyka pomorskiego. kreptovy, przym., odnoszący się do grzbietu. Kreptovë gnôté. krescéjansći ob. jfescéj ansći. krescéjanstwce ob. x f e s c é j a n s t w ce. krescéjôn ob. x?escéjôn. k^escéjônka ob. jrescéjônka. krest ob. x^est-krestny ob. jrestny. krev, -e, w., krzew. Ob. ćer. krevic, -ją, -jeł, sł., krzewić. Svjąti Woej-cex é svjąti Oto krevilé krescéjanstwoe na Poemoeré. krevic są, -ją są, -jeł są, sł., krzewić się. Yjara Xristusovó krevi są poe całym svjece. krécec, -ą, -ëł, sł., krzyczeć. Ze vśétćex séł krécëł, ale ńixto ńe pfésed mu poemagac. krék, -u, m., krzyk. Co za krékj Ćejés ten krék? krékała, -é, m., krzykała, krzykacz, krékacći, -kô, -ćë, pr&ym., krzykacki. Yfescëł swoejim głosę kfékacćim. krékactwoe, -va, n., krzykactwTo. To m%e tobje v%ék za twceje krékactwoe! (stanie ci się zadość za twoje krzykactwo). krékôc, -a, m., krzykacz. Ńimom spoesobu na tegoe krékóca. krékôćka, -ći, z., krzykaczka. Ądrésovó to nôgoerśô kfékôcka. krékva, -é, z., mróz tęgi, zawierzucha śnieżna. Psa zol vénekac buten v takq krékvą (psa żal wypędzić na dwór na taki mróz). *Koe dox ńimoegą jaxac v taką krékvą! (toć przecież nie mogę jechać w taką zawieruchę). kréwoe, przysł., krzywo. Té to jes kréwce zwoerëł. To je kréwoe napisónë. Yaji pjëck kréwoe stoi. kféwoenos, -a, m., krzywonos, człowiek z krzywym nosem (przezwisko). kréwoesc, -é, z., krzywość. krévic, -ją, -jeł, sł., krzywić. Granca je prosto, a woen ją vjedno musi krénic. f krevic są, -ją są, -jeł są, sł., krzywić się. Ne krévi są, bracésku, to je dobre (nie krzyw się, braciszku, to jest dobre). Krévi są bóle ćegoe (krzywi się o co bądź). k?évy ob. kr iv. kréźacći, -kô, -ćë, przym., krzyżacki. To są ęało jes za krézacćex rądov. Poed pano-vańim krézacćim. Yjelęi mester krézacći. kréźactwoe, -va, n. , krzyżactwo. A tej kré-zactwoe vząło są é do nasë zemje. Krézactwoe zalało cały krój. kréźéćk, -a, m., zdrobn. od kréżék, krzy-życzek. 11 82 kréżék — ksq? kréźék, -a, m., zdrobn. od kriz, krzyżyk. Na pirsax nosi krézék złoti. kréżovac, -eją, -ovëł, sŁ, krzyżować. Wcenbé Xcëł za Pana Jezesa koezdegoe zéda krézovac. kréżovy, przym., krzyżowy. Krezom mąka. Krézovë zelë (dziurawiec, hypericum perforatum, rośl.). Kfézovë drewoe. Krézovë dni. Kréźôk, -a, m., Krzyżak. Krézôcé woesedlélé są nôsômpfod za Visłq. Woejna s Krézôkami. kriknęc, -ną, -ngł, sł., krzyknąć. Krikna, jakbé ją x^° wujôd (krzyknęła, jakby ją kto ugryzł). kriv, -évy, -évô, -évë, przym., 1) krzywy, 2) przeciwny, winien. Krévy, jak bas. Pced kférym drevicę. Wcen je vsétćëmu kriv. krivda, -é, z., krzywda. Jemu są sta vjelgô krivda. Zo tą kfivdą m%eś v pjekle poekutoveł. Za nase krivdé! To môs za moeją krivdą! Jemu ta krivda na dobrë ńe vyn%e. kriyjéc, - ą, - éł, sł. krzywdzić. Wceńi gce sroęe kriv%q. To je wcejc, co swceje %ëcé sôm nôbarzi kriv%i! kriy^écel, - a, m., krzywdziciel. Kriv%écel swoejex starśéx, swoejex %ëci (swoich rodziców, swoich dzieci). Té môś béc céx<&, kriv%écelu! krivgécelka, -ći, z., krzywdzicielka. Woena je mceją é twoejq kriv%écelkq. krivgécelstwoe, -va, n., krzywdzicielstwo. Na kriv%écelstvje dorobjeł są majątku. kriż, 2.przyp. kréża, m., krzyż. Kriz Pansći. Pôn Jezus wumar na krézu. Drewoe svjątëgoe kréza. Cvirc mile woet negoe kréza. Za tim krézę. krosédełkoe, -a, n., zdrobn. od kfosédło, krzesiwko. krosédło, -a, n., krzesiwo. Ksaver, - vra, m. im. wł., Ksawery (Franciszek). Ksavereck, -a, m., zdrobn. od Ksaverk, Ksawerko. Moj złoti Ksaverecku! Ksaverk, -a, m., zdrobn. od Ksaver, Ksawerek. Ksaverköv, -oevy, -oevô, -oevë, przym., Ksawerków. Ksaverkcevô (żona). Ksavröv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., Ksa-werego. Ksavrovë bukse. ksa|evô, -ë, é., księdzowa, żona księdza (pastora ewangielickiego). Tą ksą%evô vsétćim rą%i. Poeći ksQ% gdôce, ksą%evô skôce (dopóki ksiądz gdacze t. j. może pełnić funkcye kapłańskie, księdzowa skacze). Przysł. ksą^evsći, -kô, -ćë, przym., księży. Ksą-%evsćë woeblecenë (szaty księże). Ksą%evsćë doxoddé (dochody księdza). Wurąd ksą%evsći. Qb. ksązi. ksą^eystwoe, -va, n., stan księży, duchowny. Zdri za ksą%evstvę (dosłownie: patrzy za stanem duchownym, czyli: uśmiecha mu się sukienka duchowna, radby zostać księdzem). ksągevy, przym., księży, księdzów. Na ksą-%evéx ńivax- ksaga, -Li, z., księga. To je barzo vjelgo ksąga. Woen vjedno v ksągax sukô. Koescelnô ksaga (mszał i t. d.). ksągarńo, - ńe, z., księgarnia. Nas woejc kupjeł v ksągarńi kalądôr. ksągarći, -kô, - ćë, przym., księgarski. Sklep ksągarći. ksągartwoe, -va, n., księgarstwo. Na ksą-gartvje zrobjeł znaćny majątk. ksągôrka, -ći, é., właścicielka księgarni, ksągôr, -a, m., księgarz. ksastwce, -va, n., księstwo. V dôvnéx ca-sax Poemcerë rozpôdało są na léćnë ksąstva. Vjel%e Ksastwce Poeznansćë. ksąźéc, -a, m., 1.) księżyc, 2) miesiąc. Yitro m%e novy ksązéc na ńebje vi%ec. Na dreęi ksązéc musq béc poedatće zapłacone. Ob. mjesęc. ksążécovy, przym., księżycowy. Svjotło ksą-zécovë. Koeło ksązécovë. ksąźék, -a, m., zdrobn. od ksęig, księżyk. Nas ksązék véjaxëł vćerô na wcetpust do Kcescerné. Ob. k s q ż k. ksażéna, -é, m., zdrobn. od ksę^, księżyna. Bjëdny ksązéna ju ledvje nogoma vłoci. ksąźi, przym., księży. Na ksązim fceharku. Ksązô gcespoedénë. Sxvôcélé goe v ksązéx ruxnax (schwytano go w księżem ubraniu), ksażnô, -ë, z., księżna. ksaźńióka, - ći, z., księżniczka. Pcevjostka woe zakląti ksązńicce. Gvésno to musi hec ksązńićką. ksob ! wykrzyk., na lewo! Bjeréta są ksob! (bierzcie się na lewo!). Ksob! — woła się na konie, aby skręcały na lewo. ksob, przysł., na lewo, po lewej stronie. Woen są vzqł ksob, tej jô musëł v pravq skrącéc. ksob, przyim., w lewo, z lewej strony, po lewej stronie. Ksob droęi (po lewej stronie drogi). Skrącéł ksob skcełé (skręcił na lewo od szkoły). ksobje ob. ksob. ksobńeśi, przym., będący po stronie lewej. Ksobńeśo strona. kso|, -ą^a, m., ksiądz. Bëł ksąąe na msq. Zańese to ksą%ovi! (zanieś to księdzu). Vsétcé ksązô z całëgoe dekanate bélé tą zgromaęony. KSQŻĄ — KULKA 83 ksęźą, -éca, m., książę. Svjątopëłk béł nó-słóvńesim ksqzécę poemoeróim. Ńegdeś mje-lésmé swoejex vłôsnéx ksqząt. Ksqzą Bismark. ksęźe ob. ksgżą. ksęźećka, -ći, z., zdrobn. od ksężka, książeczka. Ksqzecka do moedleńó. Jaćez to pésnë poevjôstće sq v ti ksązećce! Woena mô v skreńi vjele taćex kzązeck. ;;Ksązeckci dló Kasebovu (tytuł jednej z broszur dra Cenôvy). ksęźéci, przym., książęcy. Ksązécô gcednosc. Poev]ôdajq, jez woena mja béc ksązécëgoe rode. Ksązéci dwör. Ksqzéci le%e. Na ksqzécéx Q(&dax. ksężk. -a, m., zdrobn. od ksę^, księżyk. Nasemu ksqzkoevi léxoe ji%e (naszemu księżu-niowi źle się powodzi). ksoźka, -ci, z., zdrobn. od ksąga, książka. Jo jem kupjeJ tą ksązką ve Gdónsku. Woeńi kupjaję vjele ksqzk (oni kupują wiele książek). Poezécé mje twoejë Jcsązći do moedleńó. ksgźętkoe, - a, n., zdrobn. od k s q ż ą, książątko. No mëłë ksqzqtkce baviło są s naśémi knópami. kśtëłt, -e, m., kształt, postać, niem. Gestalt. Stolemoevje mjelé vsétkoe tak, jak ęéseśi leęe: kstëłt, race, no%e, vłosé, le vsétkoe nikse (olbrzymi mieli wszystko tak, jak dzisiejsi ludzie: kształt, ręce, nogi, włosy, tylko wszystko większe). kśtëłtovac, - eją, -oveł, sł., kształtować, modelować , urabiać. Woen jq kśtełteje na swoj spoesbb. ku, przy im., ku. Jidq ku xźcom, ku koe-scołovi. Kuba, -é, ni., zdrobn. od Jakub, Kuba. Jak Kuba Boegu, tak Bog Kubje. Kubôv, -oevy, -oevô, -oevë, przym., Jakubów. Kuboevó mqdrosc. Kuboevó (Jakubowa). Kubov tatk (Kubów tatko). kuc, kują, kuł, kuj, sł., kuć. Koeńa kujq. Treba kuc żelazo, poeci je goerqce. Ob. k oe v a c. kudłati, przym., kudłaty. Kudłati pjes. Kudłali knóp. kudłé, -ôv, l. mn., kudły, włosy. Mô kudłé, jak fora sana. kudłôs, - a, m., człowiek z wielkimi lub gęstymi włosami, kudłacz, pies kudłaty. kuxarcék, -a, m., kucharczyk, kuchta, ku^arecka, -ći, 0., zdrobn. od kujôrka, kuchareczka. kuxarći, - kô, -ćë, przym., kucharski. Xłopc kuxarći. Prepisé kuxarćë. Ksqzka kuxcifkó. j Kuxafkó muca. kuxaréc, -ą, -éł, sł., być kucharzem, kucharzyć. Woena wu nas kuxari. %e vjele bjałk kuxctri, tą są léxoe dari (tą ńima co jësc). kuxaröv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., kucharzów. Kuxafovë %ëcé głode ńe cerpjq. kuxartwce, -va, n., kucharstwo. Woena są vzą do kuxaftva. kuxenka, -ći, z., zdrobn. od ku^ńó, kuchenka. kuxenny, przym., kuchenny. Pjëc kuxenny. Sprąté kuxennë. kuxnô , - ë, z., kuchnia. Cepło, jak v kuxńi. kuxôrka, -ći, z., kucharka. Dobro kuxórka é bez woegńa woebjód wuvari. kuxôr, -a, m., kucharz. kukać, -ają, -ëł, sł'., kukać. Kukućka kukó. kukavica, -e, z., kukułka. Ob. kukôvka kukućka. kukła, -e, z., kukiełka (chleba). Pfénos ji kukłą z mjasta. kukovci, przym., kukułczy. Kukóvcó rą-kavica (kluczyk, primula veris, rośl.). kukovka, -ći, z., kukułka. Kukóvće lótajq é „kukuk!" woełajq. kukuććin, -éna, -énë, przym., kukułczyn. Kukuććénë jójkoe. kukućka, -ći, z., kukułka, czes. kukućka. Ob. kukavica, kukôvka. kukuk! wykrz., kuku! A kukuk! Strex babą wutłuk. kukułci, przym., kukułczy. Kukułćë gnózdo. kukułka, -ći, z., kukułka. Ob. kukavica, kukôvka, kukućka. kukuléca, -e, z., kukułka. Ob. kukułka, kukulécka, -ći, 0., zdrobn. od kukuléca, kukułeczka. kula, -e, z., 1) kula, 2) jama, dół, dziura w ziemi, 3) sadzawka, mały staw. Kulq reńony (raniony kulą). Ju kulą na wumarłëgoe vé-koepalé. V ti kuli trimômé rébé. kulać, -ają, -eł, sł., toczyć coś po czemś, posuwać coś okrągłego. Vévröcéł sklônką é kulëł jq poe stole. kulać są, -ają są, -ëł są, sł., toczyć się (po czemś). Wupod e kuleł są z gore (upadł i toczył się z góry). kulajka, -ći, z., pigułka. kulavjec, -eją, -eł, sł., kuleć, chromać. Tak kulavjeje woet młodéx lat. kulecka, -ći, z., zdrobn. od kulka, kuleczka, kulka, -ći, z., zdrobn. od kula, 1) kulka, mała kula, 2) stawek, sadzawka, 3) mała jama w ziemi, 4) dołek w brzuchu. To sq ftftove kulce. Ta kulka je snôdkó. V ti kulce sq serë. 11* 84 KULIG — kuréc Jegoe gńece v kulce. (To są kulki do strzelania. Ta sadzawka jest płytka. W tej jamie są szczury. Jego gniecie w dołku). kul|g, -a, m., kulik (ptak). kui^goevy, przym., kulikowy. Kulfgoeve mjaso smakô lé%oe. kulkce, przysł., ile. Kulkoe vas je? (ilu was jest?). Kulkoe lat zójes na tim svjëce? Kulkoe môta ęëci? Poemôgëł ji, kulkoe le mog (pomagał jej , ile tylko mógł). kum, - u, m., żłób, koryto, wyciosane z jednego kawała drzewa. Woeńi v tim kumje tri-majq solone mjaso. kumać, -ają, -eł, sł., dłubać, żłobić. Woeńi wumjëją koeréta kumać. Woen so sôm kumo koerétka dlô svińi. kurnik ob. kumk. kurnk, -a, m., zdrobn. od kum, żłóbek; korytko, wyżłobione w jednym kawale drzewa. V tim kumku dôva jësc vjeprovi. kumka, -ći, z., czaszsi, czarka, filiżanka (zwłaszcza gliniana, w przeciwieństwie do porcelanowej, która się nazywa taska). kuna, -é, z., kuna. Xcévy, jak kuna. Przysł. kuni, przym., kuni. Kuno skorka. Kuni woegon. kupc, -a, m., kupiec., Woen je kupce bez tovare. Préjaxëł kupc z mjasta do vsé. Kupcé ńerod mjeńają ju rôz predônë tovaré (kupcy niechętnie mieniają już raz sprzedane towary). kupćéc, -ą, -éł, sł., kupczyć, handlować. Nasi le%e kupco jajami. Woena vsétćim kupci. kupćék, -a, m., zdrob. od kupc, kupczyk. Musiś są woegańac pred zédovsćimi ku-pcékami. kupci, przym., kupny, sklepowy. Kupci kdbot. Kupce jodło (t. j. kupowane, a nie w domu robione). Kupce płotno. kupie, - ją, -jeł, sł., kugić. Kupjeł so prosa. Kupiła tré łokće varpe. Scescô ńe kupis. Ku-pivsé so ńeco do jeęeńo, wusadła poed koe-scołę. kupjac, -ają, -eł, sł., kupować. Woeńi rod tońe kupjajq — bez dętkov (oni lubią tanio kupować — bez pieniędzy). Woena vsétkoe wu zédov kupja (ona wszystko u żydów kupowała). kupjecci, -kó, -ćë, przym., kupiecki. Ku-pjecći zésk. Kupjeckô nôtera cigńe vjedno do łokca é vô%i (kupiecka natura ciągnie zawsze do łokcia i wagi). Kupjecćë scescë. kupjectwoe, -va, n., kupiectwo, handel. No-młodsëgoe séna preznôcéł do kupjectva. Woena z kupjectva mô vjel%ë doxoedé. kupjô, -ë, , handel, kupczenie. Preslé cały krój za kupjq (przeszli cały kraj za handlem, kupcząc). Za kup ją jidq do cezéx krajov (za handlëm idą do cudzych krajów). kupno, -a, n., kupno. To béło léxë kupno. kur, -a, m., kur, kogut. Kur sod na płoce é zapjëł. kurca, -éca, n., kurczę. Ob. kufą. kurcéc, -ą, -éł, sł., kurczyć. Kurćeńe brexa» kurcéc są, - ą są , - éł są, sł., kurczyć się. Kurci sa, jak djôbéł, poekropjony sviconq woedq. kurcéci, przym., kurczęcy. Kurćécë mjaso je dobrë dlô #03m/Ge. Ob. kuréci. kurcôk, -a, m., kurczak, kurczę. Zabiła kurcôka na vjecerą. kurc^eckoe, -a, n., zdrobn. od kurcętkoe, kurcz ąteczko. kurcc^tkoe, -a, n., zdrobn. od kurćą, kurczątko. Mëły, jak kurcqtkoe. kurdupel, - pla, m., człowiek mały, karłowaty, niedorostek, prus. niem. Korduppel, Kur-duppel (kleiner, dicker Mensch). Frischb. kurix, przym. nieodm., śmiały, odważny, butny, czupurny, franc. courage? Mëły, ale kurix (mały, ale czupurny). To kurix %ëwus (to dzielna dziewczyna). Kurix baba (odważna babina). kurk, -a, m., zdrobn. od kur, kurek, ko-gucik. Kurk é koekoeska. kurka, -ći, z., zdrobn. od kura, kurka, kurńik , - a , m., kurnik. kuropatci, przym., kuropatwi. Kuropatće mjaso lepi smakô, jak kurę. kuropatecka, -ći, z., zdrobn. od ku ropa tka, kuropatewka. kuropatka, - ći, z., kuropatwa. Poeslé strelac kuropatće. Woeńi xv^tajq kuropatće v jadra. kuropłox, - a, m., lekkoduch, człowiek lekkomyślny, t.rzpiot. kurôśk, -a, m., zdrobn. od kur, kogucik. Poesła ńevjasta s kur oskę do mjasta, boe ji ńe xceł v domu pjôc. Piosnka. kur, -e, m., kurz, dym. Kur, jak nad gromadq. Ob. gromada. kufava, -é, z., kurzawa. kuravica, -e, z., kurzawa, zamieć. Ob. k u r a v a. kurą, -éca, n., kurczę. Ob. kurcą. kuréc, -ą, -éł, sł., 1) kurzyć, dymić, czadzić, 2) dąć piaskiem, śniegiem i t. p. To sńeg kuri, ze svjata ńe wuzdriś. Pjôskę kuri v woecé. Sńegę kuri. Gromadńice kurq gromadą (węglarze wypalają węgle). kuréc są — kyiltag 85 kuréc są, -ą są., -éł są, sŁ, 1) kurzyć się, 2) dymić, czadzić się, 3) pokrywać się pianą, niby pyłem. To są z koemina kuféło. Jemu są ze łba kufi. To są gromadę kurą (drzewo tli się na węgiel, skutkiem czego dym się unosi; ob. gromada). Moefe są kufi, ćej je sturm. kuréci ob kurćéci. kuri, przym., kurzy. Vjel%i, jak kufë jôjkoe. Woena mô kufi rozem. Kufo głepoeta. kuśac, -ają, -ëł, sŁ, całować. Kusëł goe poe rąkax, poe nogax. Woen goe kuso, ale bé goe rôd wugréz. kuśkac ob. kuśac. kuśnoc, -ną, -nęł, sŁ, pocałować. Kusnął jq v gąbą, v raka. Kusńi ksą%a! Jo cejes kuśną! kuza, -é, z., stara, brzydka krowa, krówsko. kuzńica, -e, L., kuźnia, kuźnica. To sejô cepło, jak z kuźnice (ciepło bucha, jak z kuźni). Ob. kuzńo. kuzńó, -ë, z., kuźnia. Goerqco, jak v kuzńi. Tfeba jaxcic s końmi do kuzńe. Pféstanął wu kuzńe é dëł koeńe poedkoevac. kużel, -żla, m., cyga, bąk. Jemu ktizle są bavic, a ńe moetékq! k^del, -dla, m., 1) kundel (pies), 2) część dolna sieci, zwanej brodzianką, pr. niem. Kutel (dichtes Netz zum Aalfang) Fr., 3) piec w »gromadzie« do wypalania węgli. ki^śt, - e, m., kunszt, sztuka, artyzm. Kąst malafći. To je vjel%i, to ńe je vjel%i kąśt. Żéc — łôtvje, ale. dobre zéc — to kufit! (żyć — łatwo, ale dobrze żyć — oto sztuka!) To je s vjelĄim kąstę véfezbjonë (to jest z wielkim artyzmem wyrzeźbione). ki^śtmester, -tra, m., sztukmistrz, artysta. To je kąśtmëster poenad vsétćex ! Pfed taćim kiĄstmëstrę nôlezi ćôpką zdjic. ki^śtmësterći, -kô, -ćë, przym., sztukmi-strzowski, artystyczny. To je déxt kąstmëstefkô roboeta (to jest prawdziwie artystyczna robota). kąśtmëstertwoe, -va, w., sztukmistrzowstwo, artyzm. Do taćegoe kąstmesteftva jo ńe dondą ńigde. ki^śtovnosc, -é, z., kunsztowność, artyzm. Bez të k/ąstovnoscé tobé ńevjele béło vôrt. ki\śtovny, przym., kunsztowny, artystyczny. Kąstovny zeęer. Kąstownô budova. K%stovne {stramąta. Kąśtowno roboeta. kąśtovńe, przysł., kunsztownie, artystycznie. To vsétkoe tak kąstovńe zrobjonë, jakbé béło zévë. kvakac, kvôkają (kvôćą), kvôkëł, kvaćé, sł., 1) kwokać, gdakać, 2) rechotać. Kura kvôce. Kaćka kvôkô. Żabé kvôcq v błoce. kvarta, -é, é., kwarta (miara), kvarterka, -ći, z., kwaterka (czwarta część kwarty). kvartalny, przym., kwartalny. Kvartalno wugoeda. kvartalńe, przysł., kwartalnie. Jô cé mdą kvartalńe płacéł. kvartëł, - ałe, m., kwartał. Kvartëł célé cvirc roku. Co kvartëł vépłacq cé pjeńąęe. kvas, -e, m., kwas. Jabćany kvas. Terôz jë%q bulvé le s kapuscanym kvasę (teraz jedzą ziemniaki tylko z kapuścianym kwasem). kvaséc, -śą, -séł, sł., kwasić, kisić. Kva-sonë woegorće. Kvaseńe kapustę. kvasno, przysŁ, kwaśno. Mje tak v gąb je kvasno, jakbé jem ńedozdfelałe jabkoe zjôd. kvasny, przym., kwaśny. Nas a kapustka, jes ńeje déxt kvasnô. Ne je% kvasnegoe jabka! kvasńec, -eją, -ëł, sł., kwaśnieć , kisnąć. Mlëkoe v cepie zarô kvasńeje. kvatera, -é, z., kwatera. Żołnefe pféślé na kvaterą. kvaterenk, -u, m., kwaterunek. A ćej ju bél s kvaterenkę fertix, poesed v jaxtą (a gdy już był z kwaterunkiem gotów, poszedł na polowanie). kvaterenkoevy, przym., kwaterunkowy. Kva-terenkoevë (zapłata za kwaterę). kvatermester, -tra, m., kwatermistrz. kvaterovac, -eją, -oveł, sŁ, kwaterować. Ve vśétćex xécax bélé zołnefe kvaterovony. kvaterovac sa, -eją są, -oveł są, sł., kwaterować się. Kvaterujta są, jak mbzeta. kvesta, -é , z., kwesta. Ti zokonńice jezęélé poe kvesce. kvestovac, -eją, -oveł, sł., kwestować. Zokonńice jeźęą poe vsax é dwoerax é kve-stejq. kvestôrka; -ći, z., kwestarka. Pfésła tu kvestôrka, co sbjerô woefjaré na ńejaći koescoł. kvestor, -a, m., kwestarz. Na woezu seęeł kvestôf é są moedléł. kvicec, - ą . - eł, sł., kwiczeć. To vaji svincą tak kvići, jakbé je xto ze sköré woebęar (to wasze prosię lak kwiczy, jakby je kto ze skóry obdarł). Kvi^éno , - a, n., Kwidzyna, miasto powiatowe i siedziba regencyi w Prusiech Zachodnich. kyi^insći, -kô, -ćë, przym., kwidzyński. Begjencéjô kvi%inskô. Woekrqg kvi%insći. kvik, -u, m., kwik. Svinsći kvik. Kvik %é-véx svińi. kvikac, -ają, -eł, sł., kwikać. Svinće kvi-kajq v xl&vje' 86 kv1knqc — łajdactwom kviknqc, -ną, -nęł, sł. kwiknąć. Svińa kvikną é véleca, z woegrode (świnia kwiknęła i wybiegła z ogrodu). kviléc, -ą, -éł, sł., kwilić. %ëcqtkoe kmleło v koelebce. Plosąta kvilq, ćej jim zémno. kvit, -e, m., kwit. Lei ji kvit na sto ta-larov. kvitenk, -u, m., kwit, pokwitowanie, niem. Quittung. kvitk, -a, m., zdrobn. od kvit, kwitek, kartka. kvitovac, -eją, -oveł, sł., kwitować. Vé-płacéł ji vsétkce, a woena dotéxcas ńe%ce goe kvitovac. Xrcécel (Jôn) rnqł Jevańelestą (Marka) v pésk é tak goe kvitoveł. kvjat, -e, m.y kwiat. Snôzô, jak kvjat (piękna, jak kwiat). Kvjat roze, bese. kvjatox, -a, m., wół, byk z białą gwiazdką na czole. kvjatoxa, -é, z., krowa z białą gwiazdką na czole. kvjatośk, -a, m., zdrobn. od kvjatoj- Ob. kvj at o x• kvjatośka, -ći, z:, zdrobn. od kyjato^a. Ob. kvjatoxa- kvjatovy, przym., kwiatowy. Kvjatovô woeńo (zapach kwiatowy). kvjeceń, -tńa, m., kwiecień (miesiąc). Ob. łżékvjat, aprél. kvjecë, -ô, n., kwiecie. Béło wu n%x dosc vselejaćegoe kvjecô. kvjetńovy, przym., kwietniowy. Zginął, jak kvjetńovy sńeg. Kvjetńovo poegoeda. kvjoteśk, -a, m., zdrobn. od kvjat, kwiatuszek. Snôzë, pjąkne kvjôteśće. Te nômjesë kvjôtesće nômili woeńają (te najmniejsze kwiatki pachną najprzyjemniej). kvjôtk, -a, m., zdrobn. od kvjat, kwiatek. %ëcé shjerają kvjotće na łące. Panné %oe%q s kijotkami ve vłosax. Ł. łabas, - a, m., człowiek wysoki a gruby i ociężały, niezgrabiasz, nicpoń, prus. niem. Laband, Labach, Labasch, Labas (grosser, tra-ger, unordentlicher Mensch, Nichtsnutz, Tauge-nichts). Frisęhb. łabasovati, przym., niezgrabny, ociężały, do niczego. Jegoe %ëcé sq taćë vsétće łabasovate. łabasovatosc, -é, z., niezgrabność, ociężałość, niezdarność. Prez swoeją łabasovatosc ńimog są na ńizoden mol dostać (nie mógł żadnego miejsca t. j. kondycyi znaleść). łacéna, -é, z., łacina. Poe łaceńe (po łacinie). łacinséi, -kô, -ćë, przym., łaciński. Moedléł są z łacinsći ksąźći. Moeva łacińsko. łagas, -a, m., łazęga, włóczęga. S nôgoer-sémi łagasami trimô kqpańijq. Łagasov są ter oz namnozéło. łagoednosc, -é, z., łagodność. Swoejq łagoe-dnoscq predobéł gór woejca (swoją łagodnością zwyciężył gniew ojca). łagoedny, przym., łagodny. Łagoedny, jak woevjecka. Słowoe łagodne mje vici znaci, jak zôpłata. łagoedńe, przysł., łagodnie. Łagoedńe pre-movjeł do në (łagodnie przemawiał do niej). Poestąpoevëł s nimi łagoedńe. łagoedńec, -eją, -eł, sł., łagodnieć. Woen są goeréc długoe ńe wumjëje, le łagoedńeje vkrotce. łagoegéc, -ą, -éł, sł., łagodzić. Woena jegoe smątk łagoeęéła spjeve. To je balsom, #Lerew łagoeęi vsétće boele. łagoe^éc są, - ą są, - éł są, sł., łagodzić się, uspokajać się. Bura minąła é moere łagoeęéło są zwoelna. łaxa, -é, z., łach, łachman, stara suknia. V taćex łaxcix Xoe%iś do kcescoła! Zabralé ji v§eden dobétk, le łaxé na ńi woestavilé (zabrali jej cały dobytek, tylko odzież na niej zostawili). łajdaeći, -kô, -ćë, przym., łajdacki, nic nie wart. Łajdacćë woebécaje. Łajdacćë scescë. To je déxt łajdaeći wövs (to jest całkiem gałgański owies). łajdactwoe, -va, n., 1) łajdactwo, czyn łajdacki, 2) łajdacy (zbiór.). To je ćéstë łajda-ctwoe (to jest prawdziwe łajdactwo). Tą v ny i łajdôćk - łeb 87 karem je sxoe%i są z woekoeléćnéx vsi vselejaćë tajdactwoe (wszelkiego gatunku łajdacy). łajdôck, -a, m., zdrobn. od łajdôk, mały, młody łajdak (wyraz pieszczotliwy.). Té mëły łcijdôcku! łajdôëka, -ći, é., łajdaczka, kobieta niegodziwa. Dô Pôn Bog, ze ta łajdôcka mje ńe predobąęe (da Pan Bóg, że ta łajdaczka mnie nie zmoże, nie weźmie nademną góry). łajdôk, -a, m., łajdak, gałgan, oczajdusza. Prinęe taći łaj dok é smjëje va%éc nô mją (taki łajdaczyna przyjdzie i śmie mnie gromić), łajno, -a, n., łajno. łaknoc, -ną, -nęł, sł., łaknąć. É vilk ła-knqci kamińa ńe wugréźe. Przysł. łakńęcka, -ći, z., głód, łaknienie. Łakńąćka je nôlepsą préprôvq. łakoemic są, -ją są, -jeł są, sł., łakomić się. Woenci są na béleco ńe łakoemi. Ne ła-koemi są na mceją córką (nie łakom się na moją córkę). łakoemje, przysł., łakomie, chciwie. Jod łakomje , jakbé ńigde jeęeńo ńe vi%eł. łakoemoesc, -é, z., łakomstwo. Ob. łakoem-st woe. łakomstwoe, -va, n., łakomstwo, chciwość. Té jeś puęeś do pjekła za twoeje łakoemstwoe! łakoemy, przym., łakomy. Łakoemy, jak Ićs, jak svińa. łamignot, -a, m., człowiek silny, mogący niby łamać kości. łamis, -a, m., chłopiec lub młodzieniec wysmukły, ale za cienki stosunkowo, stąd niefo-remny, jakby łamiący się. łapa, - é, z., łapa. łapica, -e, z., łapka (na myszy lub inne zwierzęta). łapickarći, -kô, -ćë, przym., dotyczący łapićkôra. łapickartwce, -va, n., zajęcie łapićkôfa. łapickôr, -a, m., człowiek, wyrabiający lub sprzedający łapice czyli łapki na szczury, myszy i t. p. łaska, -ći, z., łaska. To je vjelgo łaska Pana Boega. Łaska pańsko jez%i na péstrim koeńu. Przysł. łaskawoesc, -é, z., łaskawość, dobrotliwość. Wuprôsają pansći łaskawoescé (upraszam pańskiej łaskawości — mówi się uniżenie). To béła jegoe vjelgo łaskawoesc, ćej nom dëł poe feńigu. łaskavje, przysł., łaskawie , dobrotliwie. Ve-zdrëł na ńegoe łaskavje. łaskavy, przym., łaskawy, uprzejmy, dobrotliwy. To je barzo łaskavo paneska. łata, -é, z., łata, płat sukna lub płótna. Cały płôsc mo łatami pcekréti. łatać, łôtają, łôleł, łatôj, sł., łatać. Treba ęuré łatać, ćej są jeś mëłë (trzeba dziury łatać, gdy są jeszcze małe). Woena dobre łôtô. łatećka, -ći, z., zdrobn. od łôtka, łatka. Tu musis préséc taką mëłq łatecką. łatôc, -a, m., łatacz, ten, co suknie łata, lichy krawiec, partacz. Ne davôj vici séc temu łatoćovi. łatôćka, -ći, z., łataczka, kobieta trudniąca się łataniem. łava, -é, é., 1) ława, ławka, 2) chmura podłużna, niby kształt ławy mająca, zwykle deszczowa. Łava stoji, łava véxos%i, jiąe — męe dëść. To ji%e vjelgo łava. łavecka, -ći, z., zdrobn. od łôvka, ławeczka, łavica, -e, z., ławka, ławica. Łavice stojq jedna za dregq. łazéc, -żą, -zéł, -zé, sł., łazić. Ju ńimoegą łazéc. Yaji koń ju ledvje łazi. Ńe łazé poe cezéx moegrodax! łącéc, łgćą , łęćéł, łąćé, sł., łączyć. Daremne jix łąćiś: w ceni są pcełącéc ńe da%q. łąćéśce, -a, n., zgrub, od łąk, niezdarny, lichy smyk. Jo ńe jem dosc ąérći grac tim łąćéścę (nie mam odwagi grać takim smykiem). łąck, -a, m., smyczek. Jak Yalk zacął grac a łąćóem vćvijac, vsétcé muselé tącovac. łąckoevy, przym., smyczkowy. Łąckoevo kalafoeńijó. Łąckoevë drewoe. łą|i, -gô, -|ë, przym., gibki, wiotki, giętki. To drevkoe je za łą%e. Woen je taći łą%i, ze są do zemje może premie (on jest taki gibki, że się do ziemi może przygiąć). łągcevac, -ują, -ceveł, sł., giąć, krzywić, paczyć. Łągoeveł swój ćij, jaz goe złômjeł (giął swoją laskę, aż ją złamał). Ńimom mzôdnë radé na to łągoevańe (nie mam żadnej rady na to krzywienie się np. młodych szczepów). łągoevac są, -ują są, -oeveł są, sł., giąć się, krzywić się, paczyć się. Deska są łąguje, ćej je mcekro (deska się krzywi, gdy jest mokra). Te dvjere są łągujq (te drzwi się paczą). łbiskee, -a, n., zgrub, od łeb, łbisko, wielki łeb, wielka głowa. To je za mëły kłobuk na jegoe łbiskoe. Mo łbiskoe, jak wół, jak koń, jak smoek. Ob. ł b i ś ć e . łbiśce, -a, n., zgrub, od łeb, łbisko, wielki łeb, wielka głowa. Ob. łbiskoe. łeb, 2. przyp., łba, m., łeb, głowa. Są ńe movi: łeb, le: głova. Koń mo łeb (nie mówi się: łeb, tylko: głowa. Koń ma łeb). Wcen mô 88 łeba — łokcoyy cv jar di łeb. Tłuk łbę woe scaną (tłukł łbem o ścianę). Xvôcéł goe za łeb, za vłosé. Łeba, -é, z., 1) Łeba, rzeka wpadająca do jeziora Łebskiego, 2) Łeba, miasteczko w powiecie lęborskim. łebie, -ją, -jeł, sł., łużyć, ługiem zaprawiać, gotować (bieliznę) w wodzie, zaprawnej ługiem. łebiné, -in, l. mn., łużyny; woda, ługiem zaprawna (do gotowania brudnej bielizny). łebjonka, -ći, z., beczka do parzenia bielizny w wodzie, ługiem zaprawnej. łebk, - a, m., zdrobn. od łeb, łebek, główka. Tako vjelgo ves na taćim mëłym łebku! łebsći, -kô, -će, przym., łebski; jeziora, rzeki, miasteczka Łeby dotyczący. Woen je z téx Kaseböv, co to mjeskają nad Łébsćim jezorę. łecéwoe, -va, w., łuczywo. Wuboeęi le%e jeś ter oz łecévę svjecą« łecévkoe, -a, n., zdr. od łećéwoe, łuczywko. łeck, r u, m. > czosnek. łeckoevy, przym., czosnkowy. Łeckoevo woeńo (zapach czosnku). łegoevy, przym., ługowy. Łegoevô woeda célé łebiné. Łekaśôv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., Łukaszów. Łekaśovô evangjeléjô. Łekôś, -a, m. im. wł., Łukasz. Na svją-tëgoe Łekôsa evangjeléstą. łepic, łupją, łupjeł, łepi, sł., 1) łupić, obłupywać, 2) łupić, grabić. Łepi terôz skorą, poeci można. Łupi pôn %łopa, jak skoepa, a côrt pana, jak barana. łepina, -é, z., łupina. Bulwoevo łepina. Jabkoevo łepina. Yénesé te łepiné (wynieś te łupiny). łepinka, -ći, z., zdrobn. od łepina, łupinka. łezka, -ći, z., zdrobn. od łza, łezka. Poe lécax ji łezce spłévałé. łez ob. łza. łéëacći, -kô, -ćë, przym., łyczacki, dotyczący Łyczaków. Łéćacćë bjałogłové. łéckoe, -a, n., zdrobn. od łékoe, łyczko. To treba zdreséc cenćim łéćkę (to trzeba związać cienkiem łyczkiem). Łécôk, -a, w., Łyczak. Łyczakami nazywają Kaszubów, osiadłych w zachodniej części powiatu kościerzyńskiego. łékac, łykają, łykeł, łékôj, sł., łykać. Łykëł Xcévje, jakbé steré clńi ńick ńe pjeł. Ńe łé-kôjta tak boe są wudłovita. łékoe, -a, n., łyko. Lépoevë łékoe. Dfé łékoe, poeci le möześ (drzyj łyko, póki tylko możesz). Przysł. łékoevati, przym., łykowaty. Könsćë mjąso je łékoevatë. łékoevy, przym., łykowy. Xce%ą v łékoevéx Xoedokax- łésec, -eją, -eł, sł., łysieć. Ju łéseje, a jeś figleje. łéséna, -é, z., czoło. Jemu łéséna rosce (jemu czoło rośnie). łési, przym., łysy. Łésëmu grebiń, głupëmu ksązka. Przysł. łéska, -ći, z., krowa lub jałówka z białą gwiazdą na czole. Ob. łysk. łéskac sa, łyśćą są (łyskają są), łyskëł są, sł., błyskać się. Ycerô są tak łyska, ze az są vidno robiło. To są łyśći! M%e są łéskac! łéskavica, -e, z., błyskawica. łéskavicny, przym., błyskawiczny. Svjotło łéskavićnë. łésôl, -a, m., człowiek łysy, łysek. Również, gdy mowa o zwierzętach. łésôlka, -ći, z., kobieta łysa. Ob. łésôl. łéścec sa, łyśćą śą, łyścëł są, łéśćé są, sł., błyszczeć, połyskiwać. Jemu są woećé łyécą, jak głovńe. łgac, łżą, łgeł, łżé, sł., łgać, kłamać. Cej łgac, to ju łgac dobre. Jo ńigde ńe łzą. Ne łzé ju vici! (nie kłam już więcej). Té są łgańim ńe vékrqcis (ty się kłamstwem nie wykręcisz). Łgëł prez całë zécë. łgarći, - kô, - ćë, przym., łgarski. Gej ćeją jegoe łgarćë woepoevjodańe, rôdbém goe są za-pytëł, cé woen to vsétkoe vi%ëł (gdy słucham jego zmyślonego opowiadania, radbym się go spytać, czy on to wszystko widział). łgartwoe, -va, n., 1) łgarstwo, kłamstwo, 2) łganie, opowiadanie zmyślonych faktów. To je łgartwoe (to kłamstwo). Za koezde łgartwoe muśiś mu zapłacéc. łgôrka, -ći, z., łgarka. To je łgôrka, jaćex mało. łgôr, -a, m., łgarz, kłamca, zmyślacz. Té łgôré! (ty łgarzu!) Łgôrovi vsétkoe jedno, cé mu vjerq, cé ńe vjerq. Ne vjeré temu łgofoni! łojic, -ją, -jił, sł., łoić, łojem smarować. łojovati, przym., łojowaty, pełen łoju, podobny do łoju. Bulvé łojovate. łojovy, przym., łojowy. Łojovo svjecka. łokc, -a, m., łokieć 1) część ręki, 2) miara. Mńe łokc boeli. Xłopa ńe mjeri są ańe łokcę ańe koercę (człowieka nie mierzy się ani łokciem ani korcem); Bva łokce v vyzq (dwa łokcie wysokości). łokcovy, przym., 1) łokciowy, dotyczący łokcia w ręce, 2) łokciowy, dotyczący łokcia ŁONKCE — ŁŻÉKVJAT 89 mierniczego. Koescé łokcove (kości łokciowe). Hądel łokcovy (handel towarami materyalnymi). łonkoe, -a, n., zdrobn. od łono, narączko. Jedno le łonkoe dreva pfeńos é są zmara-Xcevëł, jcikbé calusi %eń robjeł (jedno tylko narączko drzewa przyniósł i zmęczył się, jakby caluteńki dzień pracował). łono, -a, n.: 1) łono, żywot, 2) naręcze. Té mog jes wumrec v łońe nenći! (mogłeś umrzeć w łonie matki). Nenka trimô %eckoe na łońe (na ręku). Sano, trôvą, jęarną dlô bédła nôsô są łonami aboe lepi v płoxtax (siano, trawę, paszę dla bydła nosi się naręczami albo lepiej w płachtach), łonsći, -kô, -oh, przym., zeszłoroczny, łoński. Jô mom jes łonsćë sano (ja mam jeszcze przeszłoroczne siano). łońi, przysł., zeszłego roku, łoni. Łońi mje-lésmé vici zéta, jak latoś. łopacéśce, -a, n., zgrub, od łopata, ło-pacisko, stara, niezgrabna łopata. Nićegoe ńe dokôzeta s Hm łopacéscę. łopata, - é, z., łopata. Łopatami rélé zemją. Woena é na łopace jezęéc wumjëje! łopjeńe, -ô, n., łopian, kobylak (*ośl.). łopôtka, -ći, z., zdrobn. od łopata, łopatka. łos, -a, m., łoś. łosos, -a, m., łosoś. Yitro mierna łosose łovilé (jutro będziemy łososie łowić). łososéna, -é, z., mięso łososia, łososina. łososinka, - a, 0., zdrobn. od ło sosén a. Dejze mje kqsk te łososinći! łososovy, przym., łososiowy. Mjąso łososove. Kro łososove (ikra łososiowa). łosovy, przym., łosiowy. Łosove rąkavice. Łosove buksę (spodnie). łoter, -tra, m., łotr, zbrodniarz. Pôn Jezes visëł mjeąé łotrami. Jo ńe prebôcą ńigde temu łotrovi. łot, -a, m., łut. Pynt mô dva é treęescé łotov. łotovy, przym., łutowy, mający wagę jednego łuta. łotrék, -a, m., zdrobn. od łoter, łotrzyk; mały, młody lub zręczny łotr. łovic, -ją, -jeł, sł., łowić, chwytać. Bébôcé łovjq rébé. Zémą łovjeł ptôśóe. Mébésmé poeslé łovic rébé, ale ńimome ćim. łovitva, -é, z., łowy, połów. łovnosc, -é, z., łowność. Môs, koetku, za twoeją łovnosc. łovny, przym., łowny. Mômé terôz barzo łovnëgoe koeta. Słownik języka pomorskiego. łoźe, -a, n., łoże, łóżko. V kqce stojało vjel%ë łoze. Na Remijasovym łozé, %e sq bré-tvje é noże (na Madejowem łożu, gdzie są brzytwy i noże). łoźeckce, -a, n., zdrobn. od łôżkoe, łóżeczko. ^ëcątkce spało v łozecku. łój, 2. przyp. łoju, m., łój. Tu je vici łoju, jak mjąsa. Sôm łoj. Ńimome masła, musimé bulvé boeńic łoję. łômjac, -jają, -jeł, -jôj, sł., łamać. Tegoe ńe w celno łomjac. Woenbé terôz é skałé łbmjëł. Woeńi so nad tim głové łomjalé. łöv, 2. przyp., łove, m., łów, połów, łowy. łöżkoe, -a, n., zdrobn. od łoże, łóżko. Koeżdi musi mjec swoeje vłosne łozkoe. łôtwoe, przysł., łatwo. To ńe je tak łôtwoe, jakbé jes méslëł. Łôtvi vilkoevi z gardła ve-drec, jak jemu, ćej rôz co vezńe. łôtwoevjernosc, -é, z., łatwowierność. To je dext babsko łotwoevjernosc. łôtwoevjerny, przym., łatwowierny. Łôtwoe-vjerny, jak ęëckoe. Takô łotwoevjerno baba do są letkoe woesekac. łotvje, przysł., łatwo. Ob. łôtwoe. łôtvuśi, przym., zdrobn. od łôtvy, łatwiutki. To je déxt łôtvusô sprava (to jest całkiem łatwa sprawa). łotvuśo, przysł., zdrobn. od łôtwoe, łat-wiutko. To ńe je tak łotvuso zrobić, jak są poeméslało. łôtvy, przym., łatwy. To je déxt łôtvô sprava (to jest zupełnie łatwa sprawa). Nôłô-tvjesô nôwuka za młodu. łôvka, -ći, z., zdrobn. od łava, ławka. Wusôd v łôvce é moedléł są długoe. łocka, -ći, z., zdrobn. od łęka, łączka. Na vaji łqćce pase są całe karno cezéx gąsi. łoka, - ći, z., łąka. ług, 2. przyp. łęgu, m., ług. Legę zaprô-vjajq bjałće woedą. łysk, 2. przyp. łéska, m., wół lub byk z białą gwiazdą na czole. Ob. łéska. łza, -é, z., łza. Moeji bjałce vjedno łzó z woecu kapjq (mojej żonie zawsze łzy z oczu kapią). łza, -e, z., kłamstwo, staropol. łeż. Łzq ńedalek zonęes (kłamstwem niedaleko zajdziesz). Łzq są ńe najës, a provdq są ńe wudłovis (kłamstwem się nie najesz, a prawdą się nie udławisz). łżel, -a, m., kłamca, łgarz. To noviksi łzel, jaćex znają. łźékvjat, -e, m., kwiecień, Ob. aprél i kvjeceń, 12 90 ladenk — lecec L. ladenk, -u, m., 1) ładunek, pakunek, 2) nabój. Vząle na woz za vjel%i ladenk. Yłozéł ve fi,{tą ladenk é véstreléł. ladovac, -eją, -oveł, sł., ładować. Ne la-dujta vici, m%e koeńom za cązkoe (nie ładujcie więcej, będzie koniom za ciężko). lajk, - a, m., wiercipięta , trzpiot, śmieszek, lekkoduch. Ten lajk lik neco gôdô é są wu-smjexo (ten trzpiot tylko gada i uśmiecha się). Ne vjeré ńick temu lajkcevi! (nie wierz nic temu lekkoduchowi). laksa, - é, z., dyarya, rozwolnienie. Xoero-valé vsétcé na laksą. laksovac, -eją, -oveł, sł., laksować, mieć dyaryę. lamąt, -e, m., lament, narzekanie. Ax, to męe lamąt poe jegoe smirci! Jo ńimog nic v tim lamące zrozmjec. lamątovac, -eją, - oveł, sł., lamentować, narzekać. Jes długoe za ńq lamątoveł. Ne, bracéśku, ńe lamątuj tak sroęe! Ju tobje la-mątovańe ńick ńe poemoze. las, -a, m., las. To je krolevsći las. V nym łase. Poed lasę. lata ob. rok. latać, lôtają, lôtëł, latôj, sł., latać. Ptôśće lôtają. Lôtô, jak s pjeprę. Jemu pésk tak lôtô, jak gdônsći babje. laterńo, - é, z., latarnia. Xlewoevo laterńó. Moerkô laterńó célé bliza. łatę, przysŁ, latem, w lecie. Latę %oe%q v ktobakax, zémq v copkax- latkoe, -a, n., zdrobn. od lato, latko. Ji%e latkoe, ji%e zéma, megoe Jônka dotąd ńima. Piosnka. lato, -a, n., lato. Tegoe roku m^e pjąknę lato. Kcezdë lato jidq do Poemoerći na roboetą (każdego lata idą na robotę do prowincyi pomorskiej). Babjë lato. latorözga, -^i, z., gałąź, latorośl, odnoga, latoś, przysł., tego roku, latoś. Vaji bulvé sq tatos lepsë, jak nase. lazaret, - e, m., lazaret. Wumar v lazarece. lazaretovy, przym., lazaretowy. lągnoc są, -ną są, lęg są, sł., ląc się. Gej są jaskulécé lągnq. Na tim drevje lągną są ptôxé. ląpa, -é, z., lampa. Tero svjecq łapami, ale dovńi samym le łecévę. ląpecka, -ći, z., zdrobn. od ląpka, lam-peczka. ląpka, -ći, z., zdrobn. od ląpa, lampka. Treba zasvjëcéc ląpka pred Nosvjątśq Pannq. le, przysł., li, tylko, no (jeno). Poej-le tu! (pójdź no tu). Le mu ńick ńe gôdôj woe tim (tylko mu nic nie mów o tem). Mômé le krepé (mamy tylko kaszę). Wcen le vzdixo a płace. Jak le présła, zarô vząła są do roboeté. lebas, -a, m., człowiek wątły, słabowity, nieruchawy, rozlazły, prus. niem. Lebas (fauler, trager Mensch) Frischb. lebawce, przysł., powoli, ociężale. Cez va tak lebawoe stqpota? Woena tak lebawoe ji%e do xtóvov, jak krovci. lebawcesc, -é, z., powolność, ociężałość. Zo tą lebawcesc ńe xceł jegoe dłezi trémac wu se (dla tej powolności nie chciał go dłużej trzymać u siebie). lebavy, przym., powolny, ociężały. Lebavy, jak wöł. Lebcwô, jak krovci. Woeńi vsétcé sq tak lebavy, jak Anka. lebic, lubją, lubjeł, lebi, sł., 1) lubić, miłować, 2) nieprzech.: służyć, być dobrze, miło. Woeńi są lubjq, jak dva koeté v marcu. Jemu tu lubi, boe Kasa krepé vari (jemu tu dobrze, bo Kasia kaszę gotuje). Ksąęovi vu naju lubi. leboesc, -é, z., wątłość, giętkość, wybujałość, delikatność. Té muśis zvazac na jegoe leboesc. lebus, - a, m., śpioch, leniuch, leniwiec, człowiek do niczego. Ob. lebas. łeby, przym., 1) luby, miły, 2) delikatny, wątły, wiotki, 2) wybujały, gibki. Leby (miły chłopczyna). To ęeckce xu^oe rosce, tej m%e lebë (szybko rośnie, więc będzie delikatne, wątłe). V vajim sa%e drevka sq barzo lebë (cienkie, wiotkie). Na§ Jônk je tak leby, ze goe vjater naęic może. lecec, -ą, -ëł, sł., 1) lecieć, biec, 2) cuchnąć, zalatywać. Ptôxé lecq (ptaki lecą). Tak leci, jakbé jq xt° gneł (tak biegnie jakby ją kto gnał). Woet tegoe mjąsa ju leci (to mięso już czuć, zaczyna już cuchnąć). Woet wumar-łëgoe ju lecało (od umarłego już zalatywało). lecexno — letehći 91 Trupę leci (czuć trupem). Ten trup ju leci (tego trupa już czuć). lecepio, przysŁ, zdrobn. od letkoe, le-ciuchno. Lecexno wujął ją za raka. lece^ny, przym., zdrobn. od letći, le-ciuchny. Poe x^obje zrobiła są tak lece%no jak %ëckoe,~jak pjorkoe. lecir, -éra, m., klamka, Dvjere są zamykô na lecir (drzwi zamyka się na klamkę). Lecérę trôsk robjeł (klamką hałasował). ledojôd, -a, m., ludojad. To je déxt le-dojôd! ledwoe ob. ledvje. ledvje, przysŁ , ledwie, zaledwie. Ledvje x<%%i> ledvje, sp., ledwie, zaledwie. Ledvje jedną lëzką pëłk, wupôd na zemją (zaledwie połknął jednę łyżkę, upadł na ziemię). legći, -kô, -ćë, przym., ludzki. Bod leęći. Nôtera leęko. Tegoe nijak ńimozna poejic leęćim rozemę. le§e, -i, l. mn., 1) ludzie, 2) parobcy, służba. Le%e stwoerony są na poeclobjenstwoe Boezë. To są moeji leęe. Ob. cłovjek. iegéna, -é, z., ścierń, pozostałe w ziemi końce zdziebeł zbożowych. Bédło na leęćńe pase są dobre. Bozsko ńimozna poe leęeńe X(L%éc, boe pxo (boso nie można po ścierni chodzić, bo kole). legnęc, -ną, leg, legńi, sł., lec, położyć się. Legńi so na łozku. Leg na trôije. legoeviśce, -a, n., legowisko. Tuje legoeviśce %évéx svińi. leléjô, -e, z., lilia. Svjątë %evice maleją s leléją v race. lemjeś, -a, m., lemiesz (część pługa). Dobri lemjeś. Wcestri lemjeś. Tąpy lemjeś. Tim lemjeś ę ńe vjele wuwoefeś. lemjęź, -a, m., koziołek, chroniący dach od wiatru. Na najim daku je setmé lemjązi (na naszym dachu jest siedm koziołków). len, 2. przyj), lne, m., len, Poed len treba dobre zemją wupravic. %ibći, łeby, jak len (gibki, wiotki, jak len). Jo jem len cosëł (len czesałem). lencux, -a, m., łańcuch. Wureśélé goe na grebym lencuxu (uwiązali go na grubym łańcuchu). lencuxoevy, przym., łańcuchowy. Woegńiwoe lencuxoeve. lencuśk, -a, m., zdrobn. od lencuj, łańcuszek. leńic są, - ą są, - eł są, sł., lenić się, ociągać się. Xto są ńe leni, nôłog woetmjeńi. Przysł. Ńe leni są, bracéśku! lep, - u , m., lep. Knôpi łovją ptôxé na lep. lepi ob. dobre. lepie, -ją, -jeł, sł., lepić, zalepiać. Lepi scané, pceći jeseń. Muśiś woestac zdunę, abé jes gronće mog lepie. lepie są, -ją są, -jeł są, sł., lepić się, chwytać się (palców). Lepi są, jak smoeła polcov. lepsi ob. dobri. lesacći, -kô, -ćë, przym., lasacki. Gôdka lesackô. lesalsći, -kô, -ćë, przym., lasacki. Lesalskô śątoporka (piosnka lasacka). Ob. lesacći. leséca, -e, z., 1) plecionka z wikliny do suszenia owoców i t. p., 2) płot przenośny, przy pomocy którego robi się zagrodę na pastwisku dla owiec. lesésti, przym., lesisty. Leséstô woekoeléca. Lesésti krój. leśny, przym., leśny, lasowy. Leśno itrova ńe je tak dobro, jak z pazéci. Lesnë goespoe-dartwoe. Djôbëł leśny. leśny, -ëgoe, m., leśny, leśnik, leśniczy. Na starosc zrobilé goe leśnym v krolevsćex lcisax• lesńictwoe, -va, n., leśnictwo, zarząd leśny. Woekceńinsće lesńictwoe (leśnictwo okonińskie, zarząd leśny w Okoninie). lesńici, przym., leśniczy. To są lesńice kôté. lesńik, -a, m., leśniczy, gajowy. Lesńikoevi bez flité, jak pse bez woegoena. lesńikov, -oevy, -oevô, -oevë, przym:, dotyczący leśnika. Lesńikoeve psé łajałé całą noc. Lesôcka, -ći, z., Lesiaczka, Lasaczka. lesôk, -a, m., mieszkaniec lasów. Lesôk, -a, m., Lesiak, Lasak. Lesôcé, szczep kaszubski, osiadły w powiecie kartuskim'. Lesôl ob. Lesô k. Lesôlka ob. Lesôcka. leśc, -a, m., leszcz, kleszcz (ryba). leścék, -a, m., zdrobn. od leśc, mały, młody leszcz. leścéna, - é, z., leszczyna. Grebëgoe dreva tą ńe naleześ, boe tą jedćńe leśćéna rosce. leścovy, przym., leszczowy, kleszczowy. Le-śćove mjąso. letći, -kô, -ćë, przym., lekki. Letći, jak pjorkoe. Jemu vśétkoe letćë. Ńima tak letćëgoe grëxu, x^renbé ćłovjekoevi ńe cązćł. Smirc mjeł letką. Leter, -tra, m., Luter. Jjcter Môrcin. leter, -tra, m., luteranin, ewangielik. Mjeęé nami je vjele letrov. Ńe vjerć letroni! leterći, -kô, -ćë, przym., luterski, luterański. Leterkô vjara. Leterći koescoł. Leterćë woebrądé. 12* 92 letkce - léteynićka letkoe, przysł., 1) lekko, 2) łatwo. Jemu vjedno letkoe. Letkoe to rec, ale zrobić! Ten boi tak letkoe ńe wnstańe. letkoesc, -é, z., 1) lekkość, 2) łatwość. Let-koesc pjerô. Jemu to jięe s letkoescą. letkoeméslnosc, -é, z., lekkomyślność, trzpio-towatość. Woen ju woetpoekutovëł za swoeją letkoeméslnosc. letkoeméslny, przym., lekkomyślny, trzpioto-waty. Woen béł é bq%e tjedno letkoeméslnym. To barzo letkoeméslny ęëwus. letkoeméslne, przysł., lekkomyślnie, trzpio-towato. Yaji sin zéje barzo letkoemóslńe. letnuśi, przym., zdrob. od letny, letniutki. Ta woeda je ledvje letnusô. letny, przym., letni. Go ńe je goerącë aboe zémnë, to je letnë. Letno woeda. lev, 2. przyp. lva, w., lew. Jo jem vi%eł lva v menażeréji. Moecny, jak lev. levąda, -é, z., lewanda (rośl.). levądovy, przym., lewandowy. Moj té vjônku levądovy, ńe spadńi-ze z mceje głové. Piosnka. levy, przym., lewy. Levo raka. Woen %romo (xromje) na levą nogą. Levo raka ńimo vje-%ec, co daje pravo. Przysłówek: vlevq (na lewo). lezc, lezą, lôz, lezé, sł., leść. Ju ledvje leze. Lôz poewoeli, jak woł. Ne lezé, j§e ca ńe prosą. leźec, -ą, -eł, sł., leżeć. Lezi, jak kłoda. Woenabé cały %eń leza. Ksązka lezi na łovce. leźex, -a, m., leń, próżniak, piecuch. Ten lezex ńick-be ńe robjeł, le jôd a spëł. leźéśce, -a, n., legowisko, łoże. Poeślé na swoeje lezéśce. léce, -a, n., lico, policzek. Ku snął ją v léce. Ćervjonë léca. Jedno vama smjôc są bąęe, dreęe płakać léce. Derd. lécba, -é, é., liczba. Woen ju znô vsetće lécbé. Béła vjelgô lécba le%i na woetpusce. lécéc, -ą, -éł, sł., liczyć, rachować. Wcena Xce gvjôzdé léćéc na ńebje! léckoe, -a, n., zdrobn. od léce, liczko, lécny, przym., liczny. V barzo léćnéx vé-pôdkax %ctło są tak, jak jô mbvją. léxi, przym., lichy, zły, nie wiele wart. Yitro m%e léx& vjodro (jutro będzie niepogoda). To léxi koń. Léxe bulvé. Léxi to ptôx, co swoeje gńozdo kalô. lexoe, - a, n., licho, zło, nieszczęście, niedola. Mńe są léxce xvôcéło (przyczepiło się do mnie licho). Jaćez to léföoe ? Nô to léxoe ńima radé. Cetno cé léxoe? (zabawa). léxoe, przysł., licho, źle. Béło jim léxoe na svjece. Tó to léxoe zwoerëł. To m%e léxoel léxoesc, - é, z., lichość, lichota. Le^cesc tovare. léxoeta, - é, z., lichość, lichota. Kupjają samą léxoetą, a poetemu woetpredają za dro%e pjeńąęe. lómic, -ją, -jeł, sł., wykręcać piszczałki z kory drzewnej. Ju zapoezęe pipé lémic (już zapóźno wykręcać piszczałki). leńijka, -ći, z., zdrobn. od leńijo, linijka, leńijo, -e, z., linia. S poemoecą leńije poe-ęeléł to na tré parté (na trzy części). lépa, - é, z., lipa. Lépé mają bjełë kvjotće. lépina, -é, L., lipina, drzewo lipowe. To są robi z lépiné. lépka, -ći; z., zdrobn. od lépa, lipka. lépoevy, przym., lipowy. Lépoevë lésté (liście). Kvjat lépoevy. Lépoevë drewoe. lés, -a, m., lis. Xitri, jak lés. Zrobi tak, zebé lés kur ńe x^oteł! (zrób tak, żeby lis kur nie chwytał!). lésa, -éca, n., młody lis, lisiątko. léscék, -a, m., zdrobn. od lést, liścik. Ysétkoe mu napisa v tim mëłym lóscéku. léséca, - e, é., liszka, lisica. Nalezlé lésécą v grepje s lésąt/i (znaleźli lisicę razem z lisiętami). lési, przym., lisi. Mitći, jak lési woegon. Xitrosc lésô. Xoe%i v lésim koezesku. lésoteckoe, -a, n., zdrobn. od lésętkoe, lisiątko. lesętkoe, -a, n., zdrobn. od lésą, lisiątko. lést, -a, m., 1) liść, 2) list. Woelxve knopé (guziki u kamizelki). livu-livu-livu! wykrz. (przywołując gęsi). Ob. pilili i vul-vul-vul! livula, -e, z., gąska (pieszczotl.). livulka, -ći, z., zdrobn. od livula, gąska (pieszcz.). Ob. vulka. livuśa, -e, z., gąska (pieszcz.). livuśka, -ći, z., gąska (pieszcz.). lizała, -é, m. i z., człowiek, lubiący lizać, wylizywać. Inoc, -ną, -nęł, sł., lgnąć, przylepiać się. Kcesela Ińe do cała. Woen Ińe do ńi, jak smoeła do pôlca. lńany, przym., lniany. Lńane xusté. Lńano kcesela. lodovati, przym., lodowaty. Ćej préśed do dom, mjëł pôlce lodovatë. Moere lodovate. lodovy, przym., lodowy. Lodovô bréła. 94 lox - maceśi 1°X 5 ~u i l°ch 5 dziura, otwór. Poeci tim zômkę sq vjel%ë loxé. Źéje so spoeköjno, jak mes v lo%u. lot, -e, m., lot. Z lotc ptôxov wumjëją vrozéc poegoeclą. loterijny, przym., loteryjny. Gra loterijnô. loterijô, -e, z., loterya. Woen végrëł na loteriji vjel%e pjeńq%e. loz, - e, m., luz , swoboda , niem. los. łozę, przysł., luzem, osobno, wolno, swobodnie. Loże so %oe%élé bez vselejaći koemądé (chodzili sobie samopas bez jakiejkolwiek komendy). lozno, przysŁ, luźnie, osobno, odrębnie, swobodnie. Ob. łozę. lozny, przym., luźny, osobny, odrębny, wolny, zapasowy. To sq dé%t lozny le%e. Loznë koeło (koło zbyteczne, zapasowe). lozovac, -eją, -oveł, sł., 1) luzować, zwalniać, 2) rozrzedzać, rozwalniać. Lozovalé są co dvje goeęóné. To je lëkartwoe lozejocë. lód, 2. przyp. lode, m., lód. Poed lodę. Na loęe. Xoe%i, jak poe lo%e. lôc, leją, lëł, lij, sł., lać% Lôc woedą na woe%iń (lać wodę na ogień). Ne lij vici! (nie lej więcej!) Doc lej es mlëkoe do gropa ? lôc są, leją są, lëł są, lij są, sŁ, lać się, cieknąć. Z tegoe grôpa ju dovno są leje (z tego garnka już dawno cieknie). lôda, - é, é., kram, sklep , niem. Laden. lôla, -e, m. i z., dureń, głupiec. Té jes clé xl lola (z ciebie kompletny dureń!) lôlka, wyraz dziecinny, znaczy: na dwór, na dworze. Dzieci polskie mówią: hajta, hajtja, hajti. Té ces (= xceś) jic lôlka! (ty chcesz iść hajtja!) Nuśa pu%e lôlka (Andzia pójdzie na dwór), lôlku ob. 1 ô 1 k a. lôsk, -u, m., zdrobn. od las, lasek. Béł jes v tąnym lôsku? Mëły lôsk, ale dreva v nim vjel%e. lôska, -ći, z., laska. Woejc le nô to loskq moxn2% (ojciec na to tylko laską machnął). lębrac, -ają, -ëł, sŁ, łuskać, wyłupywać. Knô-pi lqbrajq woerexé (chłopcy łuskają orzechy). lobrac są, -ają są, -ëł są, sł., łuskać się, wyłupywać się. Dozdrelałe woerexe same są lqbrajq. Zclre, jak woen (woerex) są lqbro ! lobrôk, -a, m., orzech wyłuskany; orzech dojrzały, który sam już wypada z łuski. Na-sbjerëł dvje koepé saméx lqbrôkov. lqd, -e, m., ląd, ziemia. E na moeré é na lq%e. Sexq nogq vstqpilé na lqd. Lqdę é moefę (drogą lądową 1 morską). lędoyac, -eją, -oveł, sł., lądować, przybijać do brzegu. Na nym môlu vic lqdejq rébôcé (na tamtem miejscu zwykle lądują rybacy). lędoyy, przym., lądowy, ziemny; ten co jest na brzegu, brzegowy. To je pjôsk lqdovy, a tąnen moerći (to jest piasek lądowy, a tamten morski). lęg, 2. przyp. lągu, m., ląg, lęgnięcie. Ne Xvôtô są ptoxov na lągu (nie chwyta się ptaków podczas lęgu). lsńic są, -ą są, -eł są, sŁ, lśnić się, błyszczeć. Lsńi są, jak śpéęel (lśni się, błyszczy, jak zwierciadło). lud, 2. przyp. lede, m., lud. Kaśebsći lud. S całym ledę presed na vjarą Letra. luka, - ći, z., dziura, otwór, okno bez szyb, prus. niem. Lukę, Lucke (fensterartige, jedoch unverglasste Öffnung in Speichern und Boden-raumen, auch in Kellern). Frischb. luti, -ëgoe, m., luty (miesiąc). Mroź, jak v lutim. Ob. gromńićńik. ląt, -e, m., lont. Poedpôlélé ląt, a tej vé-lecało vsétkoe v poevjetfe. li^tovy, przym., lontowy. Lutovy płomék. lvi, -jô, -jë, przym., lwi. To béła dé xl lvjô séła (to była iście lwia siła). !vica, -e, z., lwica. Woetvozno, jak lvica. lvją, -ica, n., lwię, lwiątko. Cej jem béł v Berleńe, tej jem vięeł lvicą é mëłë lvjąta. lyjętkoe, -a, n.} zdrobn. od lvją, lwiątko. M. ma ob. jo. mac, -ere, zmacierz, matka. Moeja mac. Parbj mo tez swoeją mac (drugorzędny rój pszczelny ma także swoją matkę czyli królowę). macexa, - é, z., macocha. Woene majq dobrq macexęi. Macexa — djôblô poecexa. Przysł. Macejôv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., Maciejów. Macejovo (bjałka). macerinsći, -kô, -ćë, przym., macierzyński. Macerinsćë serce. To je naśa macerinskô moeva. macesi, przym., macoszy. Woena mô dlô naju déxt macesë serce. macéca — malexnö 95 macéca, -e, z., 1) macica, 2) worek środkowy w niewodzie, w który ryby wpadają. macécka, -ći, z., zdrobn. od macé ca, ma-ciczka. macécny, przym., 1) maciczny, 2) dotyczący macicy w niewodzie. Macéćnë boele. Macéćnë jadro (sieć maciczna). Macij , -eja, m. im. wŁ , Maciej. Svjąti Macij zémą traci. Mack, -a, m., zdrobn. od Macij, Maciek. Mackôv, -oevy, -oevô, -oevë, przym., Maćków. Mackoevo muca. macora, -é, z., maciora (świnia, mająca prosięta), locha. macorka, -ći, z., zdrobn. od macora, maciorka. macac, môćają, môćeł, maćôj, sł., maczać. Terô nase bjałće len môcają v n'ce%e. Ne maćôj të xusté. macac są, môcają są, môćëł są, maćôj są, sł., maczać się. Gvés mu są ńe xce macac nog w wceęe! mack, -u, m., zdrobn. od mak, maczek, drobny mak. madac, -ają, -ëł, sł., bawić się, igrać. Ne madôj s woegńę! S firn nimozna madac. magazénovy, przym., magazynowy. Maga-zénovë (opłata magazynowa). magazin, -éne, m., magazyn, skład. To są woejskoevë magazéné. Woekrącćë magazéné (magazyny okrętowe). Magdalena, -é, %z. im. wł., Magdalena. Magdalinka, -ći, z., zdrobn. od Magdalena, Magdusia. magnes , - e, m., magnes. Magnes préćigô zelazo do se. magnesovy, przym., magnesowy. Jegła ma-gnesovô v kąpase. ma^ac, -ają, -ëł, sł., machać, kiwać ręką. Ńe maxoj tak sroęe rąkoma. Woegoenę maxac-majątnosc, -é, z., majętność, zamożność. Majątnosc gburov je v téx stronax vjelgo. majątny, przym., majętny, zamożny. To są majątny goespoedôre. Majątny gbur. Woena je majątńeso, ńizle jo. major, -a, m., major. Béł major ę v woejsku pôpjesćim. majoröy, -ovy, -ovô, -ovë, przym., majorowy. Majorovo (żona). majorći, -kô, -ćë, przym., majorski. Majorko goednosc. majoyy, przym., majowy. Majovy desc. Ma-jovë nôboezenstwoe. Majovë mlëkoe jinaći śmci-kô} jak to poezdńeśe. majotk, -u, m., majątek. Yaji woejc mô znaćny majątk. Cez tobje poe majątku, ćej goe wuzéc ńe wumjëjeś? mak, -u, m., mak. JCtezbé mak saęéł! Hôn'oe tak, seją mak (zabôvka). Mak dobre é v poelé rosce. maklac, -ają, -ëł, sł., macać, dotykać. Ma-klëł jegoe race (dotykał jego rąk). Ne maklôj mńe (nie dotykaj mnie). Makleł poe pjereńe, ale nimog są ńicegoe domaklac (macał po pierzynie, ale nie mógł się niczego domacać). makovka, -ći, z., makówka. Zebé jô mjëł téle talarov, kulkoe je makoevéx zôrk v ma-kovce! makoevice, -a, n., ziele, łodyga maku. makoevicka, -ći, z., biedronka. makoevine, - in, l. mn., makowiny, badyle makowe. makoeviśce, -a, przym., pole, grzędy zasiane makiem. makoevy, przym., makowy. Vjel%i, jak ma-koevë zôrkoe. mało, przysł., mało, stop. wyzszy mńi, stop. najw. nomńi. Béło mu jes tegoe mało. Woena dosta mńi, ńizle té. Jô môm nomńi. małosc, -é, z., małość. Woet małoscé je wu naju. małoźensći, -kô, -ćë, przym., małżeński. Mje są zdô, ze ta pôra zaméslô vstąpic do stanę małozensćëgoe. małoźenstwoe, -va, n., małżeństwo. Małoźenstwoe je snjątim sakramątę. małźensći ob. małoźensći. małżenstwoe ob. małoźenstwoe. małżonk, - a, m., małżonek. Małzonkoevje mają są miłovac é zéc se sobą jaz do smirce. małżonka, -ći, z., małżonka. malarcék, -a, m., malarczyk, pomocnik malarski. malarći, -kô, -ćë, przym., malarski. Malarce farvé. malartwce, -va, n., malarstwo. Malartwce to je vjel%i kąst. Woen są wući malartva. Malborg, -oerga, m., Malborg (miasto). V Malboergu. Jaxalé na Malborg. Malbôrgcék, - a, m., Malborczyk, mieszkaniec Malborga. malboerći, -kô, -ćë, przym., malborski. Malboerćë koeńe. malec, -eją, -ëł, sł., maleć. Ncivet te no-viksë woekrąté corôz barzi maleją. malexno, przysł., zdrobn. od mało, malutko. Barzo malexno tegoe vama dalé. 96 malexny — maąénarćl malexny, przym., zdrobn. od mëły, ma-luchny. Woena mô tace male%në %ecqtkoe. Malexne race, no%e. maléëći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od mëły, maluczki. Terôz dńi sq barzo malécćë. maléckoe, przysł., zdrobn. od mało, ma-lusio, malutko. Woena tak vjedno maléćkoe jôdô. Poe maléćku. Ob. poemaléćku. maléna, - é, é., malina. malénecka, -ći, z., zdrobn. od malinka, malinę czka. malénovy, przym., malinowy. Sok malénovy. Malénovô brejka. malinći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od m ë ł y, maleńki. Malinći knôp. Malinko łepka. malinka, - ći, z., zdrobn. od maléna, malinka. malinkoe, przysł., zdrobn. od mało, maleńko , maluczko. malovac, -eją, -oveł, sł., malować. Woen tak snôzo maleje. Jo ńe wumjëją malovac. malôrka, - ći, z., malarka. malôr, -a, w., malarz. Zamövilé woebrôz wu malôra ve Gdônsku, a tej zavjeselé goe v ti kaplécce. Matejkoe je nosłonńesim ma-lôrę poelsćim. maluśći, -kô, -ćë, zdrobn. od malusi, przym., malusi, malutki. Malusći,jak krosńock. malusi, przym., zdrobn. od meły, malusi, malutki. Yaji bulvé sq barzo maluse, tak vjel%e, jak kcecë piscé (wasze ziemiaki są bardzo malutkie, tak wielkie, jak kocie pięści). maluśinći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od malusi, malutki. maluśinkoe, przysł., zdrobn. od m a 1 u ś o, maluteńko. maluśkoq, przysł., zdrobn. od mało, maluczko , malutko. Nas a cervjonka daje maluskoe mleka. maluśo, przysł., zdrobn od mało, malutko, bardzo mało. mamcin, - éna, - énë, przym., mamczyn. Mamćénë ęëckoe. mamka, -ći, z., mamka. Jak to mëłe présło na svjat, poeśła do mjasta é tą są sgceęéła za mamka. mańce, 2. przyp. manc (obok: mancov), l. mn., 1) rodzaj sieci na ryby zwłaszcza na śledzie, 2) łowienie mancami, prus. niem. Manze, Heringsmanze. Sleęi są ńe poełôvjô cezq, le mancami (nie łowi się śledzi cezą, tylko mancami). PoeŚlé s mancami na sle%e. Poeślé na mańce. manćet, - a, m., manszet, mankiet. Majq cervjonë manćeté pré rąkôvax- manćetk, - a, m., zdrobn. od manćet, mankiecik. manésta, - é, m., szynkarz, karczmarz , pr. niem. Menist, Manist (menonita). Podobnie, jak w Polsce żyd jest niemal równoznacznikiem arendarza, tak w niektórych okolicach Prus zachodnich menonita. mankoeléjô, -e, L., melancholia; zmartwienie, smutek. manna, - é, z., manna. To jakbé manna z ńeba zleca. mańa, -e, m. i z., 1) lewa ręka, 2) mańkut. To mańa, woen le levq rąkq jë é robi. Jo są twoejë mańe ńe boeją. mańic, - ą, - eł, sł., mamić, tumanić, ładzić, zwodzić. Mańq goe, ze mu córką da%q. Ne mani mńe, té woesekance! mańicel, -a, m., mamicie!, zwodziciel. Jięé prec, mańicelu! mańicelka, -ći, L., mamicielka, zwodzicielka, uwodzicielka. Vsétcé xł°P^ c^gnq zo tq mańicelkq. mańicelsći, - kô, - ćë, przym., mamicielski, zwodzicielski. To sq jegoe mańicelsće spoesobé. mańicelstwoe, - va, n., mamicielstwo, zwo-dzicielstwo. Ćej są dovje%a woe jegoe mańicel-stvje, presta goe miłovac. mapa, -é, z., mapa. maraxoevac, -ują, -oeveł, sł., męczyć, trudzić, nużyć, mordować pracą. Doc tak mara-Xujes koeńe ? Maraxoeveł goe roboetq. maraxoevac sa, -ują są, -oeveł są, sł., męczyć się, znojić się, trudzić się, nużyć się. Maraxoeveł są tréęescé lat na tim môlu é ńi-cegoe są ńe dorobjeł. Ne maraxujta są tak babć! marc, -a, m., marzec. Xto seje grox v marcu, vari goe v garcu, a xto v maju, vari goe v jaju. Przysł. marcovy, przym., marcowy. Marcovë mrozé. Marcovo poegoeda. Marcove vjodro (marcowa aura). margel, - gle, m., margiel (gatunek gleby). Tu je vjele barzo margle (tu jest bardzo wiele marglu). maré, 2. przyp. mar, l. mn., mary. Lezëł na marax> maréna, -é, z., marynarka. Także l. mn., maréné, -öv. Woen je napisôny do mcirénöv (został zapisany do marynarki t. j. służy w marynarce). marénarći, -kô, -ćë, przym., marynarski. Mądur marénarći. marénôr — maśoperijô 97 marénôr, -a, m., marynarz, majtek. Té m%es marénôrę. Maréśa, -e, zdrobn. od Marijô, Marysia. Maréścin, -éna, -énë, przym., Maryn in, Maryśczyn. Jes męenié tącovalé na Maréscé-nym vjeselu. Maréśin, -éna, -énë,przym.: Marysiu. Ma-résénë ęëckce. Maréśka, -ći, z., zdrobn. od Maréśa, Marynia. marglovy, przym., marglowy. Marglovô ze-wija. Proskę marglovym poesépoevalé swosje nivé. marxjev, -jyjë, z., marchew. marxjevka, -ći, z., zdrobn. od marxjev, marchewka. marxvj?*ny, przym., marchwiany. Maricka, -ći, z., zdrobn. od Marika, Marysia. Maricin, -éna, -énë, przym., należący do Mariki. Maricin %łop. Marixna, -é, z., zdrobn. od Marijô, Ma-rychna. Marijka, -ći, z., zdrobn. od Marijô, Marynia. Marijô, -e, z. im. rvł. , Mary a. Marijô Ce-nôvjônka. Moedlétva do Nôsvjatsë Panné Ma-rije. Marika, -ći, z. im. wł., Marya. Marika Sëłtésovô. Mark, -a, m. im. wŁ, Marek. Svjati Mark jevangjelésta. Vłoci są, jak Mark poe pjekle. marka, -ći, z., marka. Marka mô sto fe-ńigov, a talôr tre marce. Markôv, - oevy, - oevô, - oevë, przym., Markowy. Markoevô jevangjeléjô. marność, -é, z., marność, nedzota, bezwar-tościowość. Doc tobje te marnoscé? Ysétkoe marność! marnotravic, - troyją, - trovjeł, - travi, sł., marnotrawić. Tero marnotroni matcin majqtk. Ne marnotravi tak pjeńq%i! (nie marnotraw tak pieniędzy). marnotrovca, -e, m., marnotrawca. Ob. marnotrovńik. marnotrovny, przym., marnotrawny. To sq sami mamotrôvny leęe. Ô, mamotrôvny sénn! marnotróvńiea, -e, z., marnotrawczyni. Ve-zńi óija nô ta marnotrovmca (weź kija na tę marnotrawezynię). marnotróvńictwce, -va, n., marnotrawstwo. Pfez to twoeje marnotrovńictwce m%eś vkrotce zbéti (zrujnujesz się wkrótce). marnotrovńik, -a, m.9 marnotrawca. To je déxt marnotrôvmk! Słownik języka pomorskiego. marnotrÔYstwoe, -va, n., marnotrawstwo. marnovac, -eją, -oveł, sł., marnować. Twbj wcejc to sonoveł, a té vsétkoe marnejes. marny, przym., marny, biedny, nędzny, słaby, brzydki, do niczego. Marny, to je téle, co nic ńe vort. Marny x%op. Marne woevce. marne, przijsł. , marnie, biednie, nędznie, słabo, brzydko. Té to robis tak marne, ze jo vśétkoe muśa clre%i rôz robie. marońijó, -e, z., piwonia (tanacetum balsa-mita, rosi.). Ob. piwoeńijó i pamjętka. mars! wykrz., marsz !'Nôprod, mars! Mars, Bébôcé! Mars, do skoełé! marś, -e, m., marsz, pochód. Bjëdny zoł-nere tak bélé tim marsę zmaraxoevony, ze muśeló poetemu cały ęeń woetpoecévac. mars, -a, m., marsz (utwór muzyczny). Vé~ grivëł so na klavikoerce vśelejaće marse. Marta, -é, 'z. im. wł., Marta. Martka, - ći, z., zdrobn. od Marta. maréc, - ą, -éł, sł., marzyć, śnić. Maréło mu są, ze je krolę kasebsćim. Woen tak mari é bravą%i terôz, ale za ćile dńov m%e zdrovy. masc, - é, z., maść. Cedovno masc (na rené ). masło, -a, n., masło. Xlëb s masłę. Woe-boeńiła mu krepé masłę (omaściła mu kaszę masłem). masłovy, przym., dotyczący masła. Masłovy hadel. Na masłonym targu ve Gdônsku. maślany, przym., maślany. Woena mo maślane noęe. maslôk, -a, m., cytrynka (motyl). maśerovac, -eją, -oveł, sł., maszerować. Woestańita s Boegę — jo masereja do samegoe Gdônska ! maséna, -é, 0., machina, maszyna. Woe-gńisto maséna. maśénovy, przym., maszynowy. To sq le masénovë vérobé. maśinka, -ći, z., zdrobn. od maśéna, maszynka. maśkara, -é, 0., dziwo, potwór, dziwadło, człowiek brzydki lub o niezwykłych kształtach. maśop, - a, m., rybak, należący do związku rybackiego, członek maśoperęji, maśop-stva, prus. niem. Mat (Geselle, Genosse, Ge-hilfe bei einer Arbeit, Kamerad), hol. maat, ang. maté; pom. niem. Maschop, śr. doi. niem. Matschop. Maśop masopoevi kfivdć ńe zrobi. Ob. matśop. maśoperéjô, -e, 0., związek rybacki. Ob. maśopstwoe. 13 98 MAŚOPEROYAC — MEX masoperovac, -eją, -oveł, sł., łowić ryby łącznie ze związkiem rybackim t. z. masoperyą, należeć do maśopstva. maśopsći, -kô, -ćë, przym., dotyczący m a-ś o p a lub maśoperyi. Zvjqzk masopsći. Masopsćë naradę. To je tace masopsćë prawoe. masopstwoe, -va, n., związek rybacki, którego członkowie łowią wspólnie ryby i dochodami dzielą się po równej mierze; śr. doi niem. matschopie, pom. niem. maschopij. Woeńi mają swoeje masopstva. V masopstvje ęeli są vsétkoe na rovne parte (w związku rybackim dzieli się wszystko na równe części). maśt, -e, m., maszt. Pgô tré masté na koezdim woekrące. maśtovy, przym., masztowy. To je déxt ma-stove drewoe. Maśtovy zoęel (masztowy żagiel). mata, -é, z., mierzyca, niem. Metze, prus. niem. Mat. Bélo ze dvje maté tegoe woevsa. Poe ćemu mata? matci, przym., dotyczący matki. Wyraz ten znany mi tylko w nazwie: matce żele (matecznik, melisa, rośl.). matćin, - éna, - énë , przym., matczyn. Tobje ńe woelno resac matćénëgoe majątku. materijô, -e, z., materya. Woena so wuséła livk z jedvobne materije. matev, -tyje, z., gałązka owocowa. Ne treba vtedé trisc brade, ćej są jes moecno na ma-tvjax trimô (nie należy wtedy otrząsać owoców, gdy się jeszcze mocno na szypnłkach trzymają). matevka, -ći, z., zdrobn. od matev, szypułka. matinka, -ći, z., zdrobn. od mac, matusia, mateczka. matka, - ći, z., matka. Wyraz mniej używany, niż nenka. Tćé woejca é matką twceją. Ob. nenka. matkoevizna, -é, z., macierzyzna, majątek matki. Ysétcé se%q ter oz na matkoenizńe. matńa, -e, z., część dolna niewodu, w którą ryby wpadają. Woe, moeja ribkoe, ju té są z matńe ńe vćdostońes. Vpod, jak v matńa. matônka, - ći, z., pętlica u płaszcza lub kożucha. matśop ob. maśop. matsoperijô ob. maśoperijô. matśoperovac ob. maśoperovac. matsopsći ob. masopsći. matsopstwce ob. masopstwoe. mavjac, môyjają, môyjëł, mavjôj, sł., mawiać. Woen vic same le głepstra movjo (on zwykle same głupstwa gada). maz, -é, z., maź. Woena tak jak mu%a v mazi. macéc, męcą, męcéł, mącé, sł., mącić. Ju vici ńemące tegoe mleka. Woena mje woedąmąci. macéc są, raęcą są, męcéł są, mącé są, sł., mącić się. Tu na tim molu woeda są nôbarzi mqci. mącéc, -ą, -éł, sł., 1) męczyć, 2) nękać, trudzić. Mącélé goe prośbami. Za vjarą béł mdćony é na stose spolony. mącéc są, -ą są, -éł są, sł., 1) męczyć się, 2) trudzić się, mordować się. Mąci są ju śteré noce. Ńe mącé goe tak sroęe! mącenńica, - e, z., męczennica. Woena wu ńix je déxt mąćenńicq. mącenńictwce, -va, n., męczeństwo. Mącen-ńictwoe pirséx x?Lscéjanöv. mąceimici, przym., męczeński. To je moj zéwoet déxt mącenńici. mącenńik, -a, m., męczennik. Svjąti Sce-pôn, pirśi mącenńik. mącensći, -kô, -ćë, przym., męczeński. Mąćenskô koerona. Ob. mącenńici. mącenstwoe, -va, n., męczeństwo. Ob. mą-ćenńict woe. mądel, - dla, m., mędel, niem. Mandel. Vé-pjeł mądel jôj (wypił pietnaście jaj). mągloyac, -eją, -oveł, sł., maglować. Naśe %ëvcąta mąglejq bjelézną. mąglovy, przym., dotyczący maglu. Mąglovo deska. Mąglove kamińe. mągel, -gle, m., magiel, niem. Mangel. mąka, - ći, z., męka. To je vjelgo mąka. Mąka Pańsko. mąsći, -kô, -ćë, przym., męski. Kłobuk mąsći. Séła mąskô. Bod mąsći. mąstwoe, -va, n., męstwo, dzielność. Poe-moerańi woetznôcalé są znaćnym mąstvę. mąźcézna, -é, z., mężczyzna. Wyraz mniej używany, częściej X^°P- mąźny, przym., mężny, dzielny. To sq barzo mązny le%e. mąźńe, przysł., mężnie, dzielnie. Bjeł są mązńe s ńeprejacelę. mdą ob. bćc. medło, przysł., mdło, nijako, licho, niesmacznie. Ta brejka medło smciko (ta zupa ma smak nijaki). medłose, -é, z., mdłość, niesmaczność. Medło sc strôvé. medły, przym., mdły, niesolony, niesmaczny. Medłô strava. mex, - u, m., mech. Mex rosce v lese. ^uré v scanax wutikô są mexę (dziury w ścianach zatyka się mchem). Lezelé so na mexu poed dfevicę. mex(evy — méśi 99 mej[oevy, przym., mchowy. Me%oeve koe-ronće. Mexoewa (wieś w powiecie puckim). Me-Xwve poeslańe. melodéjô, -e, z., melodya. Znô wselejaće melodéje koescelnë. To béla pjąknô melodéjô. melodijny, przym., melodyjny. Melodijne toné woerganow. mera, - é, z., szkapa, szkapsko, nędzny koń, wiem. Mahre. Ne, stôrô mera! mergac, -ają, -eł, sl., mrugać. Woeckami nô są mer gają. mergnęc, ,.-ną, -nęł, sl. , mrugnąć Ane woekę ńe mercmol. V woeka merańeńu (w okamgnieniu ). merk, -u, m., znak rybacki, godło rybackie. »Często na krzyżu zamiast nazwiska wyryty tylko t. z. merk, jakoby herb szlachecki. Każdy rybak bowiem ma sobie tylko właściwy znak, składający się z kilku w najprzeróżniejszy sposób zestawionych kresek, i to dziwna, że każdy rybak nie tylko swój, ale też każdy inny zna. Tym merkiem naznacza swoje wiosła, pale, szelki i inne narzędzia ^rybackie, ażeby w razie zgubienia każdy natychmiast właściciela poznał. Szczególniejsze uczucie, kiedy się nawet krzyż grobowy tym merkiem oznaczony widzi«. Gol Obr. 61. marléna, - é, z., zboże, trawa licha. Na Urn poelé ńe bélo jes nigdé bélnëgoe sbcezô; vjëc byvô merléna. merma, - é, ż., warga bydlęca i wogóle u zwierząt. Końsko merma. Zajćô merma. Woebernąl krowje mermé. Meséjôś, -a, m., Mesyasz. Zdrélé na ńegoe, jak na Meséjôśa. meśk, -u, m., zdrobn. od mej, meszek. Tą le drobny mesk rosce. meśnë, -ëgoe, n., meszne. meta!ovy, przym., mo lalo wy. Prékriwka metalowo. Prącék metalowy. meter, -tra, m., metr. Śteré metré dlegoescé mja na lina. metôl, -ale, m., metal. To są dro%e metale. metréka, -ći, z., metryka. Metréka x^e-Metréće koeseelnë. metrovy, przym., metrowy. Mjerelé desce metrową mjarą. meznoc, -ną, -ngł, sl., masnąć, trzepnąć. Meznął goe ćijôskę prez pésk. MezM goe rôz ci dobre! mé ob. j ô. méc, méją, méł, sl., myć. Nenka %eckoe Méje. méc sa, méją. są, méł są, sŁ, myć się. ^ëwcąta méją są wu stedńe na poedwoeré. Koet są méje na woekńe. médełkoe, -a, n., zdrobn. od mćdło, mydełko. Preńos ji z mjasta médelkoe. Woena mô woesobnë médelkoe> do mćcô gąbé. médlo, -a, n., mydło. Woeńi barzo vjele poetrebują (używają) médla. Tegoe médlę ńe wépjefes. médłovy, przym., dotyczący mydła, mydlany. Médlowô woeda. mediany, przym., mydlany. Koereń mediany. médlarei, -kô, -ćé, przym., mydlarski. Mé-dlafkô gasa (mydlarska ulica). módlartwoe, -va, n., mydlarstwo. médléc, -ą, -éł, sł., mydlić. Médlé le dobre, a wsétkoe dô są véprac. médléné, -in, l. mn., mydliny. Bozia mé-dléné poe jizbje (rozlała mydliny po izbie), rnédlôrka, -ći, z., mydlarka, żona mydlarza, médlôr, -a, m., mydlarz. méga, -|i, z., komar, niem. Miicke, pr. niem. Migge, Miigge. Frischb. mékcéc sa, -ą są, -éł są, sŁ , przypominać się. Nimoegą so dobre prépoemnąc, ale mńe są ńeco mékci, ze to tak belo. méléc, mylą, myléł, mélé, sl., mylić. Ńe mélé mje pôcera! méléc sa, mylą są, myléł są, mélé są„ sl, mylić się. Té są ńimos méléc (nie powinieneś się mylić). Jo są ńe mylą. Mylél są sroęe. Ne mélé są! mésl, - é, z., myśl. Ilowoe taka mésl wii-roęóla są v moeji glowje. Ćej-no vpod no ną mésl, poesed zarô do sëltésa (wpadłszy na tę myśl, poszedł zaraz do sołtysa). To béla dobro mésl. Glupô mésl. méslec, - ą, -eł, sl., myśleć. Woen nawet méslec ńe wumjëje. Woena mésli, ale ńick ńe gôdô. Ne méslé tak sroęe! Śkoeda nô to mé-slenô. Jô so méslą, ze tak męe nôlepi. méś, -é, z., mysz. Wu nas v xćća% są mése! Krąci są, jak més zamklô w spiżarni (kręci się, jak mysz zamknięta w spiżarni). méśati, przym., myszaty, koloru myszy. Mé-sati koń. mésa, -éca, n., mała, młoda myszka. Preńos nom gńózdo mésë fal mésąt. méséskos ob. m é ś é ś ć e. méśéśce, -a, n., zgrub, od méś, myszysko. Stôrë, brédcë mésésce. méśi, przym., mysi. Mési woegönk. Mésë woećka. 13* \ 100 MÉŚKA — MIŁOSGÉ W (ESC méika, -ći, z., zdrobn. od més, myszka. Nôgle na stole wukôza są méłô méska. Fi-gleje, jak méska. méśętkce, -a, n., zdrobn. od méśą, my-szątko, młoda myszka. mëst, przysł., zwykle, zwyczajnie, niem. meist, dól. niem. meest. Woeńi io mëst robją, sami ńe vjë%ącé dlôcegoe. To są mëst ńe ęëje. Tegoe mëst ńe byvô. mëster, -tra, m., majster , mistrz, niem. Meister, doi. niem. Meester. To je vjeJĄi me-ster. Żôden mëster z ńeba ńe snôd. Mester koevalsći, bednarći, médlarći, pje karci. .Poe-sekôjta so zdatnëgoe mëstra. mësterći, -kô, -ćë, przym., mistrzowski, majsterski. Mësterkô roboeta. To je déxt me-sterćë %eło (to jest prawdziwie mistrzowskie dzieło). mëstertwce, -va, n., mistrzowstwo, maj-sterstwo. Té ńigde ńe donieś do mestertva. mëstrôv, - ovy, - ovô, - ovë, przym., majstrów. To je mëstrovô goefëłka. Pańe më-strovô. mëłknoc, -na,., mëłknęł (mëłk), sł., zwisać, opadać na dół (z powodu zmęczenia i t. p.) drętwieć. Jo jem sa lak ńeroz zmaraxoeveł pisańim të ksązći poe nocax, wje race mëłkłé (tak się nieraz utrudziłem pisaniem tej książki po nocach, że mi ręce drętwiały). mełńó, - ë, z., błyskawica. Mełńó za mełńq sq do viz>eńó. Mełńó ^Zasće (błyska się). mëłpa, -é, z., małpa. Krem są, jak melpa. Głupô mëłpa! Brédći, jak mëłpa. mëłpecka, -ći, z., zdrobn. od mëłpka, małpeczka. mëłpi, -jo, -je, przym., małpi. Woena mó mëłpją gąbą. Mëłpjë figle. mëłpka, -ći, z., zdrobn. od mëłpa, małpka, mëły, przym., mały. To je jes mëły knóp. Mety, ale kurix (mały, ale odważny). Mëlë %ëcą. Mëłë dox milcee, - ą,, - eł, sl., milczeć. Wodna ńe wumjeje milćec. Milcé, glupy hnôpje! Sle-Xajq v miJćeńu. milijon, -a, m., milion. Milijon talar dv. Milijon razov (milion razy). milka, -ći, z., zdrobn. od mila, milka. Tąznqd do Pucka je milka droęi. milknąc, - ną, - nęł, sl., milknąć. Gej- le woen prinęe, woena zarô milkńe. milusi, przym., zdrobn. od miły, milusi, milutki. Milusô ęëvcéna. Milusë vjodro. miluśinći, -ko, -ćë, przym., zdrobn. od milusi, milusieńki, miluteńki. Miluśinće %e-cqtkoe. miluśinkoe, "przysl., zdrobn. od m iluś o, milusieńko. Ni%e ńe je tak miluśinkoe, jak wu vaju. miluśo, przysl., zdrobn. od miło, milusio, milutko. mimoe, przy im., 1) mimo, poprzed, 2) mimo, bez względu na to. Preja%ël %utinkoe mirnoe koescola. Presed mimoe mńe bez poezdrovjeńo. Mimoe tegoe mje są vi%i, ze to ńe je provcla. minóg, -a, m., minóg (ryba). minoc, -ną, -nęł, sl., minąć (przech. i nieprzech.). Minąla goe bez poezdrovjeńo. Ne minął ęeń a woen bél fertix- minister, -tra, m., minister. Té mińistrę ńe bq%e§. Jezęélé s tq prosbq do ministra. Bis-mark bél nôvézsim mińistrę cesarćim. mmistrov, - ovy, - ovo, - ove, przym., ministra dotyczący. To je mińistrov pałac. mir, -e, m., mir, spokój. Nimog ńi%e nalezc mire. Navąt v grobje ńimja mire. mira, -é, z., mira (myrrha). Trej krolovje preńesle Pane Jezesovi złoto, mirą é kaęédło. misa, - é, z., misa. Na misi sq klosće. To je dennica célé misa do traw fobaći (to jest dennica czyli misa do tarcia tabaki). misecka, -ći, z., zdrobn. od miska, miseczka. Poestavi mu woedé na misecce (postaw mu wody na miseczce). miska, -ći, z., zdrobn. od misa, miska. Jedló z misći. miska, -ći, z., mniszka, zakonnica. V tim klôstore sq misce. Cnotlévô, jak miśka. Miską vzql so za zoną. mitéi, -kô, -ćë, przym., 1) miękki, 2) delikatny, łagodny. Ta pjeréna je barzo mitkô. Mitćë drewce. Yitro m%e mitćë vjodro ( jutro będzie odwilż). Woena mô mitćë serce. Mttći, jak bjolka. mitégoevac, -ują, -oeveł, sl., mitygować, uspokajać. Mitégoevël goe, jakie mog, ale woen są goerél corôz barzi. mitégoevac sa, -ują są, -oeveł są , sl., mitygować się, hamować się. Mitégujta są, le%e, va ńimuśita tak vfescec (zastanówcie się, ludzie, nie powinniście tak wrzeszczeć). mitkce, przysl., 1) miękko, 2) delikatnie, łagodnie. Mitkoe, jak na pjereńe. Woen-swceje %ëcé %oevô za mitkoe. mitkoesc, -é, z., 1) miękkość, 2) delikatność, łagodność. Mitkoesc dreva, vlosov, vëlné. Mitkoesc serca. Miikoescq goe preclobq%es (łagodnością go zwyciężysz). mizdréc sa, -ą są, -eł są, sl., mizdrzyć się, umizgać się. 7>evcąta mizdrq set do xlop-cov. Są ńe mizdré tak sro%e! (nie umizgaj się tak strasznie!) m^tus, -a, m.j miętus (ryba). m^tusovy, przym., miętusowy. mjałći, -kô, -ćë, przym., 1) miałki, drobny, 2) pytlowany, przedni, biały. To je za mjałći pjôsk. Bogóle z mjałći mqći (rogale t. j. pierogi z mąki pytlowanej). mjałkoesc, -é, z., l.)miałkość, 2) przedniość. Mjalkoesc pjôsku. Mjałkoesc xlëba. mjanovac, -eją, -oveł, sł., mianować, nazywać. Mjcmoveł goe swoejim nastąpcq é %ë-%écę. Bisknpę bćl mjanovôny. mjanovac sa, -eją są, -oveł są, sl., mianować się, nazywać się. Mjanovalé są sénami boesćimi. 102 mjara — MJERÉG mjara, -é, 0., miara. Woeńi jes poeęisęeń stôrex mjar poetrebują (używają) To je dovno, a to novo mjara. mjarnęc, -ną, -nęł, (mjôr), sł., marznąć. Zemja mjarńe. Pced nogami mjarńe, m%e dobro sańica. Mjôr poed płotę prez całą noc. mjasteckoe, -a, n., zdrobn. od mjastkoe, miasteczko. Na Kąsebax S(l ^ mele mja-stecka. mjastkoe, -a, n., zdrobn. od mjasto, miasteczko, małe miasto. Gej jem béł v Sasax, vi%eł jem vjele pjąknéx mjastkov (będąc w Saksonii, widziałem wiele pięknych miast). Mjastkoe, -a, n., Miastko, miasto powiatowe w prowincyi pomorskiej, niem. Rummelsburg. mjastkcevsći, -kô, -će, przym., miastkowski. Woekrąg mjastkoevsći. mjawcec, - ą., -ëł, sł., miauczeć. Koeté mjawćą na doku. mjawkac, -ają, -eł, sł., miauczeć (częstotl.). Koetka mjawkô na młodë, ćej mô més. mjawknęc, -ną, -nęł, sł.: miauknąć. Koet mjawknął. mjazdra, -é, z., cera. Zdrowy mo zdrovą mjazdrą. To je poe jegoe mjazdre do znano, ze jemu ńeco felô (to można poznać po jego cerze, że jemu coś brakuje). mjąséskoe ob. mjąséśće. mjąséśce, -a, n., zgrub, od mjąso, mię-sisko, niedobre mięso. Doc té to mjasésce ku-pjeł? (po coś ty to mięsisko kupił?). mjasny, przym., mięsny. Poelevka mjąsnô. V pjątk są ńe jôdô mjąsnéx poetrôv. mjata, -é, z., mięta. Mjąta rosce na moe-kréx môlax- mjątka ob. mjąta. mjatus, -a, m., miętus. Ob. m\tus. nijec, môm, mjeł, mij, sł., mieć. Jô môm scescë. Mjëł detće, ale jix ju ńimó. Cez té môs? Jaką mja, taką da. Jo to mjec. Mij sćesce, m%eś boegati. mjec, -a, m., 1) miecz, 2) wierzchnia, poprzeczna beleczka u brony, spajająca bidła t. j. belki dolne, w których osadzone są gwoździe. To je stôrodôvny mjec. Mjece mota dobre, ate bidła są z krexegoe dreva zrobjone. Ob. bidło. mjecék, -a, m., zdrobn. od mjec, 1) mieczyk, 2) poprzecznik u brony. mjedńica, -e, z., miednica. mjedńicka, -ći, z., zdrobn. od mjedńica, miedniczka. mjedvjedńik, -a, m., człowiek, oprowadzający niedźwiedzia, niedźwiedziarz. mjedvjeg, -a, m., niedźwiedź. Mjedvje% sxvôcéł goe v swoeje sćépé, a tej béł ju zbéti (niedźwiedź chwycił go w swoje łapy i było już po nim). mjedvjegi, przym., niedźwiedzi. Mjedvje%i rék. Mjedvje%ô skora. mjeg, -é, z., miedź. Koetłé robją z mje%é. mjega, -e, z., miedza. To moeja mjeęa! Woet mjeęe do mjeęe rosce. Piosnka. mjegany, przym., miedziany. Mjeęane pje-ńąęe. Mjeęany koeceł. mjejé, sp., między. Mje%é nami. Mjeęé lasę a drogą stojałé dovńi vebudovańo. mjejémoerë, -ô, n., międzymorze, »ziemi plac wąski między dwajem morzem« — jakby powiedział Knapski. Półwysep helski jest takiem międzymorzem, które zresztą Kaszubi »Rébô-kami« pospolicie zowią. mjeX 5 _a? m-> miech, wór. Mjex ful sboezô (wór pełen zboża). Mjex pjeńąęi. Źéęé xoe%Q poe vsi é bjerą niedobre ęëcé v mjex (żydzi chodzą po wsi i biorą niegrzeczne dzieci w worek). Mjex koevalsći. mjexoevy, przym., miechowy. Z mjexoevegoe płótna. mjelézna, -é, é., mielizna, miejsce płytsze w morzu, w rzece. No tą mjelézną vpôd woe-krąt é są vévröcéł. mjeiôck, -a, m., zdrobn. od mjelôk, mniejszy mielak. mjelôk, -a, m., kij gruby z twardego drzewa, którym miele się czyli trze tabakę w dennicy. mjeńac, -ają, -eł, sł., mieniać, wymieniać. Na gełęe mjeńale ceze pjeńąęe. V kromax ńerod mjeńają kup jony tovor. Mjemc, -a, m., Niemiec. Ob. Ńemc. Mjemcé, -öv, l. mn., Niemcy (kraj). Ob. Ń emcé. Mjemcék, -a, m., zdrobn. od Mjemc, Niemczyk. Ob. Nemcék. Mjemcura, -é, m., zgrub, od Mjemc, Niem-czysko. Ob. Nemćura. mjemjecći, -kô, -ćë, przym., niemiecki. Mjemjeckô moeva. Se%i, jak na mjemjecćim kozańu. Ob. ń e m j e c ć i. Mjemka, -ći, 0., Niemka. Ob. Ńemka. Mjereja, -e, z., Mierzeja, nazwa kawałka ziemi nad ujściem Wisły, oblanego z jednej strony morzem, z drugiej Zatoką świeżą, niem. Nehrung. Ob. Ń er ej a. mjeréc, -ą, -éł, sł., 1.) mierzyć, 2) celować. To je mjeronë płotno. Mjefą terô sboezë do predańo. Sedt poewoeli é krokami mjeréł pode. Mjeféł v xłopa, trafjeł v popa. MJESĄĆNY — MJOTŁA 103 mjesacny, przym., 1) miesięczny, 2) księżycowy. Poetemu robilé mjesącnë re%unće. Do-X<%dé mjesąćnë. V mjesącną noc. mjesc, mjotą, mjôt, mjecé, sł., mieść. Sńegę mjece. mjeseéc, -ścą, - scéł, sł., mieścić, umieszczać. %e jô vaju mdą mjescéł? (gdzie ja was będę mieścił, gdzie was pomieszczę?). mjescéc są, -śćą są, -scéł są, sł., mieścić się. Jakoż woeńi są mjescą v taći mëły xa~ łepce ? miescéna, -é, z., zdrobn. od mjasto, mieścina. Mëłô mjescéna, wuboegô mjescéna. mjescinka, -ći, z., zdrobn. od mjescéna, mieścina. mjesoc, - a, m., 1) księżyc, 2) miesiąc. Vćerô koel mjesąca béło koeło. Za tré mjesące bq%e lato. mjesock, -a, m., zdrobn. od mjesęc, miesiączek. Novy mjesęćk na ńebje je do vi%eńo. mjeśac, -ają, -eł, sŁ, mieszać. Yino s wcedą wijesalé é pilé. Ńe mjesôj téx krep se sobq. mjesac są, -ają są, -ëł są, sł., mieszać się. Corôz barzi mjesają są s Nemcami. Jemu są gvés ve łbje mjesô. mjeśańina, -é, z., mieszanina. To béła taka drétkô mjeśańina, jakbé do woedé nalëł woecte é pjepre vsépëł. mjeścansći, -kô, -ćë, przym., mieszczański. Mjesćansćë zvéćaje é wcebéćaje. Mjeśćansćë prévileje. Mjeśćanskô swcebceda. Mjeśćanskô bu%a (pycha). mjeścanstwoe, -va, n., 1)^ stan mieszczański, 2) mieszczaństwo (zbiór.). Ne %celé goe dopu-scéc do mjescanstva. Vnet sebrało są całe mjesćanstwce. mjescôn, -a, m., mieszczanin. To bel słôvny mjeśćôn gdônsći. A ga wu mjesćanôv ńick ńe vskurëł, wudël są do kröla. mjescônka, -ći, z., mieszczanka. Mjescônće nosq klobuće na glovax. mjeścura, -é, m., zgrub, od mjeśćôn, mieszczuch. Woebrédly mjescura. mjeśi, stop. wyz. od meły, mniejszy. Ob. mńeśi, mëły. mjeśk, -a, m., zdrobn. od mjej, 1) woreczek, 2) woreczek na pieniądze, sakiewka, pugilares. V tim mjesku béłé krepé. Woźna mô mjesk ful pjeńq%i. Woen mo serce woe-tenikle, ale mjesk zamkły (on ma serce otwarte, ale sakiewkę zamkniętą). mjeśkac, -ają, -eł, sł., mieszkać. Moeja sostra mjeskô pré brace, je ksąęę. Woeńi mjeskajq v ny xa^ePce moefa. mjeskoevy, przym., dotyczący sakiewki, pu-gilaresowy. Mjeśkoevo skorka. mjeiléca, -e, z., 1) miotła, 2) kąkolnica (trawa, rosnąca w zbożu). Jezęi na mjetléci, jak na koeńu. Tą ńima zodnegoe zeta, le mjetléca. mjetlécka, -ći, i., zdrobn. od mjetléca, miotełka. Barzo śékoevnô mjetléćka. mjetlésée, -a, n., zgrub, od mjotła, mie-tlisko. Yérecé buten to mjetlésce! (wyrzuć z domu to mietlisko!). mjevac, -ają, - eł, sŁ, miewać. Woeńi vjedno gvésnë vjadomoescé mievajq. Woen a z tegoe łasa mjeva dovńi znaćnë doxoedé. mjeza ob. mje^a. mjësce, -a, n., miejsce. Na tim mjëscé (na tem miejscu). Z mjësca na mjësce, z mola na mol. mjescovy, przym., miejscowy. S tim musis jic do mjëscovëgoe ksąęa. Mjëscovô é woekoe-lécnô slaxta. mjësći, -kô, - ćë, przym., miejski, miastowy. Muré mjësćë. Bôteś mjësći. Vaxtôr mjësći. mjëł, 2.przyp. mjałe, m., trzęsawisko, błoto, stawisko. V nym mjale wutonąłé jegoe koeńe. mjic, mną, mjęł, mńi, miąć, gnieść. Ńe mńi łbzka! Mjątë sboezë. mjodno, przysŁ, słodko. Bélo mu mjodno, jakbé zjôd ze dva pynté mjode (było mu słodko, jakby zjadł ze dwa funty miodu). mjodnosc, -é, z., słodkość, słodycz. %Mjo-dnosc brade, cekre (słodycz owoców, cukru). mjodnusi, przym., zdrobn. od mjodny, słodziutki. Mjodnuso kreska (słodziutka gruszka). mjodnuśinći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od mjodnusi, słodziusi, słodziutki. Nase %evćąta mają gąbulće, jak cećer, mjodnusinćë. mjodnuśinkoe, przysŁ, zdrobn. od mjodnuso, słodziusieńko. mjodnuso, przysŁ, zdrobn. od mjodno, słodziutko. mjodmitći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od mjodny, słodziutki. Mjodnutćë slévé. mjodnutkce, przysŁ zdrobn. od mjodno, słodziutko. mjodny, przym., słodki. Mozes jësc, to jabkoe je ju dosc mjodnë. Mjodny, jak cećer. mjodovy, przym., miodowy. To mo déxt mjo-dovq smoka. Mjodovo wceńó. Mjodovë kvjôtće. mjotełka, -ći, z., zdrobn. od mjotła, miotełka. Mëł'ô mjotełka. mjotła, -é, z., miotła. Vezńi mjotła é za-mjecé jizbą (weź miotłę i zamieć izbę). Nôlepśë mjotłé sq jerkcevë. i 104 MJÖD — MÖJ mjöd, 2. przyp. mjode, m., miód. Mjod robjq pscołé. Najôcl są mjode, jaz mu są medło robiło. Bilé mjod é piwoe. mjödk, -u, m., zdrobn. od mjôd, miodek. Dobri mjodk. Zdré, jak jim mjodk smakô! mjônóe, 2. przyp. mjônk, l. mn., wyścigi. Buęma są prézdrec na mjônće naśéx knôpov. Ob. vémjônće. mjôno, -a, n., miano, imię. To je moeje mjôno, a to prezvistkoe. mjôreéca, -e, z., miarka (dziś bez stale oznaczonej objętości). Béła tegoż dobrô mjôr-céca. mjôrcécka, -ći, z., zdrobn. od mjôrćéca, miareczka, kwaterka. Yépjeł mjôrcéćką goefełći. Kupiła so mjôrćéćka pjepre. mjôrka, -ći, z., zdrobn. od mjara, 1) miarka (miara), 2) miarka (naczynie). Del mu jedną mjôrką woevsa. Tegoe woevsa ńima mci, jak dv je mjôrće. mjôzga, -Li, z., sok drzewny, znajdujący się pomiędzy korą a właściwem drzewem, miazga. Treba pipé léimc, poeći je mjôzga (trzeba piszczałki wykręcać, dopóki jest miazga). młénarcék, -a, m., młynarczyk, pomocnik młynarski. To vjelĄi młyn: młénôr.mô dvux młénarcékov. młénarei, -kô, -ćë, przym., młynarski. Młénafći svińe ńe bjeré ńigde do Qjoeve (młynarskiej świni nie bierz nigdy do chowu). mlénaréc, - ą, -éł, sł., być młynarzem, trudnić się młynarstwem. Woeńi z ęcida pra-\ada se%q v tim młeńe é młénarą. młénartwoe, -va, n., młynarstwo. Młénar-twoe ter oz ńe poepłôcô. V'sétcé trej tredńq są młénartvę na roznéx môlax. młénovy, przym., dotyczący młyna, młyński. Ob. młynsći. młénôrka, -ći, z., młynarka, żona młynarza, młenor, -a, m., młynarz, Bjely, jak młé-nôf, côrny, jak koeminńik. młodi, przym., młody. Młodi xłop. To jes bar o młodi ęëwus. V moejex młodé x latax-młodo, przysł., młodo. Młodo woevdovjeł, a dre%i rôz są ńe woezeńeł. młodość, - é, z., młodość. Ńe nawucéł są prôcovac v młodoscé, jakuz xc^ci, abé terôz robjeł? Całą młodość prezéł v vjel%i bjeęe. młogec, -eją, - eł, sł., młodnieć. Dólebog, ze vaji bjałka s koezdim rokę młodeje! młogék, -a, m., młodzik, młodzieniaszek. To jes młocek! mło|ônk, -a, m., młodzieniec, młodzianek. Sékoevny, miły, bélny młoęonk. młoguëi, przym., zdrobn. od młodi, młodziutki. Młoęuśi knôp. młoguso, przysł., zdrobn. od młodo, młodziutko. Woezeńeł są młoęuso. młot, -a, m., młot. Zelôzny, koevalsći, ka-minny młot. To tak, jak mjeęé młotę a koevadłę. młoteck, -a, w., zdrobn. od młotk, młoteczek. mlotk, -a, m., zdrobn. od młot, młotek. Mularći młotk. młyn, 2. przyp. młéna, m., młyn. Trosk, jak ve młeńe (hałas, jak w młynie). Woedny, vjetfny młyn. młynk, -a, m., zdrobn. od młyn, młynek. Kawce vy młynk. młynko3vy, przym., młynkowy. Młynkoevo koerba. Młynkoevô suflôdka. młynsći, -kô, -ćë, przym., młyński. Cązći, jak młynsći kam. mlec, mjelą, mleł, mjelé, sł., mleć. Ve młeńe mjelq sboezë na mqką. Ne mjelé tak jązékę! Tôbaka mjele są na denńici. mleckoe, -a, n., zdrobn. od mlekoe, mleczko. Dobre mleckoe. Woen jeś na muńi mo nencéne mleckoe (on ma jeszcze na ustach matczyne mleczko, ma mleko pod nosem). mlecny, przym., mleczny. Nasa cervjonka je barzo mlecnô. mlekoe, -a, n., mleko. Vaji krové dajq mało mleka, ale naje jes mńi. Kvasne mlekoe. Sbjerônë mlekoe. mnogi, -go, -Le, przym., mnogi, liczny. Mnoęe karna gasi (mnogie stada gęsi)/ Lécba mnogo. mnogoe, przysł., mnogo, licznie. Leda béło mnogoe, jak na woetpusce. mnogoesc, -é, z., mnogość. Mnogoesc rib, sboezô, mnogoesc le%i. mnostwoe, -va, n., mnóstwo. Bébôcé poełô-vjajq latoś tace mnostwoe rib, jak ńigde predtim. mnoźéc, -ą, -eł, sł.; mnożyć. To le Bon Jezes mbg mnozéc xl&b & vino, jo tegoe ńe wumjëm. To są mnozi pfez tfé. mnoźéc sa; -ą są, -éł są, sł., mnożyć się. Mnozq są, jak rébé. mńesi, ob. meły. mńesosc, -é, z., mniejszość. Boe jejix strońe béła mńesosc. mńi ob. mało. morz, -e, m., mróz. Ob. mróz. mój, moeja, moeje, zaim., mój. Moj woejc. Mocja nenka. Moeje ęëckoe. V mcejex X^aX-Moeji préjacele. MÓRG - MCEDRÔK 105 mörg, 2. przyp. rmoerga, m., mórg. Jeden morg poela. Dva mceręe. Möżeś, -a, m. im. wł., Mojżesz. Modri, jak Mbzes. Môźeśk, -a, m., zdrobn. od Móżeś, Moj-żeszek. Mëłëgoe Mozeska nalezlé v koelibce płévajqcëgoe poe woeęe. Möźeśôv, -ovy, -ovô, -ove, przym., Mojżeszów. Möześovô nôwuka. môvca, -e, m., mowca. Woen nólepsi mje%é nami movca. môxnoc, -ną, -nęł, sł., machnąć. Móxnqł rąkq. môj, 2. przyp. maja, m., maj (miesiąc). $e%i kvjeceń, moekri môj, bq%e zétkoe, jakbé gôj. môl, -a, m., 1) miejsce, 2) gospodarstwo, posiadłość. Na tim môlu stojeł zómk. DoĆ woeńi tak xoe%Q z mola na mol? Woena są woezeńiła na dobri mól (wyszła za mąż na dobre gospodarstwo). Zaró na molu (z'araz na miejscu). molami, przysł., miejscami, tu i owdzie. Molami tą jes mjeskajq Kasebi. môlék, -a, m., zdrobn. od mol, mała posiadłość, małe gospodarstwo. Ńezły mólék! môltéx, -u, m., biesiada, uczta, obiad, niem. Mahlzeit. Môrcénôv, -ovy, -ovô, - oyh, przym., Marcinów. Môrcénovô. Môrcin, -éna, m. im. wł., Marcin. Na svjąti Mórcin. %is je svjątegoe Mórcéna. Môrcink, -a, m., zdrobn. od Mórcin, Marcinek. Môrcinkôv, -oevy, -oevô, -oeve, przym., Marcinków. Mórcinkoeve svińe pysćq vaji zéto. môrinka, -ći, z., marena (ryba). môrtwoesc, - é, z., martwość. Mórtwoesc Pana Jezesa na krézu béta dokózonó. mortvje, przysł., martwo. Seęq môrhje é ńe resają są. mortvy, przym., martwy. Gej jem présed, woena bela ju mórtvó. Mórtvy, jak kamiń. moec, -é, z., moc, siła, władza, zdolność. Woen mô vjelgq moec v rąkax• Jemu złosc moecé doda. Woena nió moec nad ńim. Ten svjąti mjëł moec ćeńeńó cedov. moecno, przysł., mocno, silnie, bardzo. Scé-snqł goe moecno. Préresé moecno (przywiąż mocno. Woena goe moecno miłuje. To je moecno sesétë. To są moecno trimó. moecny, przym., mocny, silny. Xłop moecny, jak stołem (jak olbrzym). To je moecny len-cu%. Moecno goerëłka. Moecne piwoe. Mack je moecńesi, ńiz té. i Słownik języka pomorskiego. moecńec, -eją, -eł, sł., mocnieć. Woet tegoe ćase, jak zaćqł vici jësc, moecńeje s koezdim dńe. moec, -e, m., mocz. moscéc, -ą, -éł, sł., moczyć. Nenka moeci noąe v łebjonce. Moeceńe Ine. moeda, - é, z., moda. Teróz je taka moeda, zebé bjałće noséłé Mobuće na głovax- Frąceskó moeda. ma?dła, -é, z., modła, modlitwa. Zwykle w liczbie mn.: mcedłé, -óv, modły. Goerącë moedłé zanosélé do Boega. moedléc są, -ą są, -éł są, sł., modlić się. Moedléł są, jak próv%évy katolék. Moedlącé są, ńimóś mésléc woe ńićim jinym. moedlétevka, - ći, z., zdrobn. od m oe d 1 é t v a, modlitewka. Moedlétevka do svjątegoe Jozva. Zmovjeł pócer é dodëł jes jedną krocexnq moedlétevką. moedlétva, - é, z., modlitwa. Seslé są na moedlétvé. Moedlétva do Nôstjątśë Panné. Moe-dlétvé za wumarłéx• Dobri wucink — nó-lepsó moedlétva. mcedńiś, -a, m., modniś, fircyk, gogo. Stroni moedńis, a dętka skazonëgoe ńimó v tasi (okropny gogo, a dutka złamanego nie ma w kieszeni). mcedńisa, -e, z., modnisia, strojnisia. To ńe je belejakó moedńis a! moedńe, przysł., modnie. To tak ńe je moe-dńe. Woena vjedno préwoe%evô są moedńe. mcedny, przym., modny. Moedny kabót. Moedńe ruxna (modne ubranie). Bjałće xw%q v mcednéx sekńax• moedrawoe, przysł., niebieskawy, sinawo. Tu je vsétkoe moedrawoe poemalovóne. mcedrawcese, - é, z., niebieskawość, sinawość. Moedrawoesc moera. moedravy, przym., niebieskawy, sinawy. Moe-dravó farva. Moedravegoe koelore. moedri, przym., modry, siny, niebieski. Kasebi nôvici moedréx koelorov poeirebujq (Kaszubi używają najwięcej modrych kolorów). Ka-sebsćë bjałće nóvici ród majq moedrq fcvrvą (Kaszubki kochają się najbardziej w niebieskiej barwie). mosdro, przysł., modro, niebiesko. Moedro, jak v ńebje. moedrosc, - é, z., modrość, niebieskość. Jinsó je moedrosc ńeba, a jinsó moera. moedrôck, - a , m., zdrobn. od m oe d r ô k, modraczek, bławatek. moedrôk, -a, m., chaber, bławat, łac. cen-taurea cyanus L. H 106 MCEDRÔKÔY — MGERÉC SA moedrôkôv, - oevy, -oevô, -oevë, przym., chabrowy, bławatkowy. Vinc moedrôkoevy (wieniec chabrowy). moeg, moegą, möżeś, môże, môg, moeżé, sł., móc. Té moźes vjele jeś zrobić, ale jô ju ńi-moegą. Jôbé jem to zarô zrobjeł, ćejbé le jem mög (moegła). moegiła, -é, z., mogiła, grób. Woen ju dôvno spoecivô v moeęile. Na moe%iłax rostą terôz bulvé. moegiłka, -ći, z., zclrobn. od moe^iła, mogiłka. Se%i é płace na moeęiłce swoejë coreśći. moegilny, przym. mogilny, grobowy. Moe-%ilnô zemja. Moeęilny spoekoj. moeklézna, -é, z., pot. Jemu moeklézna spłévô z łéséné. mceknoc, -ną, -nęł, sł., moknąć. Jicmé lezi na poelé é moekńe. Doc môta na dëścé moeknąc? (czego macie na deszczu moknąć?) Ju dva tięeńe len moekńe. moeknoc są, -ną są, -nql są, sł.: pocić się. Moeknął są, jaz mu są poet leł poe gąbje é poe iéji (pocił się, aż mu pot spływał po twarzy i szyi). Mé są tak moekńeme, jaz poe nas ćipi (aż na nas wre). moekrawoe, przysŁ, podmokło , wilgotno. Tu je péfną moekrawoe. mcekrawoôsc, -é, z., podmokłość, wilgotność. Moekrawoesc grenie ńe dozvola jim na ńizodną wupravą. moekravy, przym., podmokły, wilgotny. Moe-krave grenta, ńive, tyce. moekri, przym., mokry, wilgotny. Moekrë xusté vjesô są na płoce. Na moekrim poelé psenca m%e léxô. Moekrë grenta. mcekro, przysł., mokro. Moekro, jak na błotax- To je latoś moekro! moekrosc, -é, z., mokrość, wilgoć. Z pfé-céné tb moekroscé ńimog tu długoe prebévac. moemącék, -u, m., zdrobn. od moemąt, momencik, chwilka. To ńe m%e clerovało anb moemącéku. Żęé-le moemącék! (zaczekaj-no chwilkę). moemąt, -e, m., moment, chwila. V tim moemące (w tym momencie). mcenarxa, -é, m., monarcha. Moenarx rozbójniczy, zbójecki. Moerdafćë femjąsło. Tu poed tim łase stojała dovńi moerdafkô karcemka. moerdartwoe, -va, n., 1) morderstwo, 2) zbó-jectwo, rozbójnictwo. Za moerdartwoe poesed na sebjencą. A tej moerdartwoe je vétąpjonë. moerdôrka, -ći, z., morderczyni, rozbójniczka. Na moerdôrka woestôva v xécax ci ti jiny slé na trakt (owa rozbójniczka zostawała w domu a ci inni szli na drogę). moerdôr, -a, m., morderca, zbójca, rozbójnik. To béł rôz jeden moerdôf, x^eren v lese moerdovëł. Tegoe moerdôfa poetemu poevjesélé. moeres, - a, m., 1) człowiek brudny, powalany albo też 2) ciemnej barwy włosów i twarzy, brunet, 3) wół lub byk ciemno - czerwony, zwłaszcza z czarną lub ciemniejszą siercią na głowie. moeresk, -a, m., zdrobn. od moeres, wół lub byk ciemno - czerwony. moereska, -ći, ż.: 1) kobieta brudna, powalana, 2) kobieta ciemnej barwy włosów i twarzy, brunetka, 3) krowa ciemno-czerwona z ciemniejszą siercią na głowie, 4) gatunek gruszek koloru ciemno-szarego. moergoevy, przym., 1) morgowy, 2) jedno-morgowy. Moergoevo mjarci. Moergoevy goe-spoedôr. moerći, -kô, -ćë, przym., morski. Woeda moerkô je słono. Sol moerkô. Yjatré moerćë. Hądel moerći. Bébé moerćë. moefe, -a, n., morze. Na moeré (na morzu). Wcekrąté bjezq poe moefé. Byveł na rozmajitéx moerax• Mëłë moefe (zatoka pucka). Vjel%ë moefe (morze bałtyckie), Bjëłë moefe, Cômë moefe. moeréc, -ą, -éł, sł., 1) morzyć, 2) dusić. Głodę goe moefélé. Moeja bjałka moera moefi ju dva lata. moeréc są, - ą są, - éł są, sł., morzyć się. Moeféł są głodę dobrowolno. mceréśće — mqż 107 moeréśce, -a, n., zgrub, od moera, zła, brzydka zmora. To moeréśce xoe%éło d° m^G koezde nocé. mosscéśce, -a, n., zgrub, od moest, mościsko , zły, stary most. Zarvalé są na tim moescéścé (utknęli, załamali się na tem mościsku). moescévy, przym., mościwy, miłościwy, łaskawy. Moescévy Pańe! Jô préśed s prośbą do moescévëgoe pana. Moescévë państwom. Moe-scevo pańe (miłościwa pani). moôsg^, -ą^e, w., mosiądz. To je z moesąęe zrobjonë. moesąźny, przym,, mosiężny. Moesąznô je-ęełka. Moesąznô blaska. Moeskôl, * - a, m., Moskal, Rosyanin. Moe-skôle cele Beskoevje. Moeskôlka, -ći, i., Moskiewka, Rosyanka. mcesćevsci, -kô, -će, przym., moskiewski. Moesćevsći jązék. Moesćevskô vjara. Moesćevsćë panstwoe. moest, -e, m., most. Té jes tą tak poetrebny, jak v moesce ęura. mcestk, a, m., zdrob. od moest, 1) mostek, 2) kość piersiowa, mostek. rnoesteck, - a, m., zdrb. od moestk, mosteczek. moestovë, -ëgoe, n.. mostowe (opłata). moestovy, przym., mostowy. Moestove balće. Moestove poerące. moet, -e, m., większy motek. Poetemu wu-viła to v dva vjel%ë moeté. moetac, -ają, -eł, sŁ, motać, kręcić, skręcać. Nitce moetac. moetac sa, -ają. są, -eł są, sł., motać się, wić się, kręcić się. Jô tim ńicom radé dac ńimoegą, woene le są moetają. moetk, -a, m., zdrobn. od moet, motek. Moetk lńanex nici. Moetk bavëłné. moetesk, -a, m., zdrobn. od moet, mote-czek. Tré moetesće. moetécka, -ći, z., zdrobn od mcetéka, mo-tyczka. Moetécka woegrodovo. To je déxt %ëcnô moetéćka (to prawdziwie dziecięca motyczka). moetéka, - ći, z., motyka. Vérvëł są s moe-téką na ksązéc. moetovidełkoe, -a, n., zdrobn. od moeto-v i d ł o , motowidełko. moetovidło , - a, n., motowidło. moeva, -é, z., 1) mowa. 2) język, 3) przemowa. Jegoe moeva ńe vort słexcińo. Kaśebskô, poelskô, ńemjecko, reskô, ą^elskô moeva. Pésnô moeva (śliczna mowa). Jegoe moeva, j jakbé ksą% z kozalńice kôzëŁ moevic, mövją, móvjeł, moevi, sł., mówić. Woena navet moevic ńe wumjëje. Té mövis woe ńi vjedno zle. Woen tak movjeł. Ńe moevi tegoe ńikoemu. moevnosc, -é, z., mowność, wielomowność. Moevnosc bjałogłovsko. mcevny, przym., mowny, mówiący wiele. Koet musi béc łovny, a x%°P moevny. moeźnosc, -é, z., dzielność, wyborność, przedniość. Jegoe moeźnosc to spraviła. moezny, przym., dzielny, tęgi, wyborny, wyśmienity, przedni. Moeznëgoe X%opa dostała (tęgiego męża dostała). Moeznô kava (wyborna kawa). Moeznë zóto (przednie żyto). moeźńe, przysł., dzielnie, tęgo, wyśmienicie, wybornie. Spravjeł są moezńe. moóżńisti, przym., tęgi, wyborny, przedni. Moeznistëgoe parobka mota (macie tęgiego parobka ). męca, męcéł ob. mącéc. mocésti, przym., mączysty. Koezde zôrkoe je mącéstë. męcka, -ći, z., zdrobn. od męka, mączka. Bjëłô, pétlovônô mącka. mocny, przym., mączny, z mąki zrobiony. Mąćnô brejka. modralsći, - kô , - ćë, przym., mądralski. To są mądralsćë dokaże (to są mądralskie dowody). mgdralstwoe, -va, n., mądralstwo, mędrkowanie, mądrość (iron.). Za twoeje mądralstwoe jô mdą poekutoveł. modri, przym., mądry. To mądrô baba! Woena je mądresô, ńizló woen. Głupy s mą-drim ńimoze béc v sgoeęe. Mądri, jak Sala-moenovë buksę (jak SalamonowTe spodnie). 1Mądri Poelox poe skoeęe. mędrosc, -é, z., mądrość. Głupy mądroscé sekac ńe wumjëje. modrovac, -eją, -oveł, słbyć mądrym, udawać mądrego, mędrkować. E głepc mądreje, ćej mu są v taśą naleje. Przysł. Hiodrôl, - a, m., mądral, mędrek. Té są ńe dogôdôs s tim mądrole. moirôlka, -ći, z., mądralka. Woezeńeł są s mądrôlką — m%e mjëł głupë %ëcé. modre, przysł., mądrze. Té to jes mądre poeméslëł, ale głepje zrobjcł. modrec, -eją, -eł, sł., mądrzeć. Na storę lata mądreje. mędfela, - e, m. i z., mędrek, mądral; mądralka. moka. - ći, z., mąka. Poejaxëł do młéna za mąką. Pćtlovono mąka je drogsô, jak ka-sprovka. m^ź, 2. przyp. mąza, m., mąż, mężczyzna. Wyraz rzadko używany 14* 108 MREGEG - MULÉZNA mrecec, -ą, -ëł, sł., mruczeć. Mreci, jak koet. mrek, -u, m., mruk, mruczenie. Koeci mrek. Mjedvje%i mrek. mrekac, -ają, -eł, sł., mrukać, pomrukiwać. Kostka mrekô. mreknęc, -ną, -nęł, sł., mruknąć. Z boele jaz mreknąŁ mrocéc sa, -ą są., -éł są, sł., mroczyć się, zmierzchać się. Tero są vnetesći mroci (teraz się wnet, wcześnie zmierzcha). Jemu są gvés ve Ib je mroćéło. mrocno, przysł., mroczno, ciemno. To %is je mroćno. Ju je mrocno. mrocny, przym., mroczny, ciemny. ^'en bćł mrocny. Mrocno jizba. mrok, -u, m., zmrok. Woe mroku (o zmroku). Ju béł mrok, ćej roboetńice sxoe%ele z poela. mrovecka, -ći, z., zdrobn. od mróvka, mróweczka. Pilno, jak mrovećka. 7^e tak poe-spjevos, moeja mrovećkoe? (gdzie tak spieszysz, moja mróweczko?). mrovica, -e, z., mrówka. Ob. mróvka. mroviśce, -a, n., mrowisko. Jakbé jem na mroviścé sadnął! mrozati, przym., siwy, maści siwej. Mrozati koń. Mrozati bulôsk. Yaji mrozatô są woe-céléła. mrozéc, -żą, -zéł, sł., mrozić. Strax mu krev v zéłax mrozi. mroźno, przysł., mroźno. To je %is tak mroźno, jakbé ju zéma nasta. mroźny, przym., mroźny. Mroźny vjater. Mroźno zéma. mrôvci, przym., mrówczy. Mrovce gńozdo. Mrövćë jôjkoe. Mrovćô pilność. mrôvka, -ći, z., mrówka. E mrovće budejq so pałace. mróz, 2. przyp. mroze, m., mróz. Na mroze. To je vjel%i mroź. To je déxt kasebsći mroź. Ob. mor z. mrôzk, -a, m.} wół, byk, koń siwej maści, siwosz. mrôzka, -ći, z., jałówka, krowa o siwej sierci, siwka; klacz siwa. mree, mrą, mar, sł., mrzeć, umierać, zmierać. Tak mrq leęe, jeden za dreęim. Mar z głode, a ńixt mu kqsećka xl&ba ńe dëł. mreźa, - e, z., rodzaj sieci na ryby, cienkiej i szerokiej, ale dosyć płytkiej. mreźésce, -a, n., zgrub, od mreża. mreźka, - ći, z., zdrobn. od mreża, mała siatka do łowienia ryb na wodach płytkich. mreźovy, przym., dotyczący mfezy. Mrezove jadra. mscéc sa, mscą są, mscéł są, mscé są, sł., m'cić się. Msćq są za swoejex starśéx (rodziców). Ne mscé są, boe to je grex- niscécel, -a, m., mściciel. To m%e nas mscécel. mseéceika, -ći, z., mścicielka. Té m%es mscécelką za nase kfivde. mseeselsći, -kô, -ćë, przym., ftiścicielski. Mscécelskô raka. mscéwoesc , - é, z., mściwość. Mscówoesc wu ńegoe béła v serce do könca zécô. mscéyje, przysł., mściwie. Zdrëł mscévje na ńix> mscéyy, przym., mściwy. To mscévy x^op. Zdreł na ńq mscévym woekę. Mscévô raka. msa, -e, z., msza. Ksq% msą woetprôvjô. Poeslé na msą. Knôpi, co do mse słuzq (ministranci). mśalny, przym , dotyczący mszy. Stół msalny. Moedlétvé msalne. 'MścegÔY, - oevy, - oevô, , - ceve, przym., Mszczugów. Mśćegoevy sénovje. Mśćegoeve rądé. Mścug, -ega, m. im. wł., Mszczug, Mestwin. Mśćug béł woestatnym ksącę (ksqzécę) pos-moerćim. mseł, -ałe, m., mszał. Koescelnô ksąga ćélé msëł. mucka, -ći, z., zdrobn. od muca, czapeczka, muck, - a, m., milczek, człowiek skryty. 06. milek. miigéc, -ą, -éł, sł., zwlekać, marudzić. Wcena tak vjedno mu%i, ćej mô woebjôd davac. muxa, -é, z., mucha. Muxé lôtajo v poe-vjetré. muj ob. mój. muł, -e, m., muł, ziemia błotnista. mul, -a, w., mól. Mule rôd se%q v woevcéx koezexciX ? v barańix mucax. Koezdi mô swoejegoe mula, co goe gréze. mularcék, -a, m., mularczyk, pomocnik mularski. mularći, -kô, -ćë, przym., mularski. Mu-larkô roboeta. Mëster mularći. mularéc, , ą, - éł, sł., być mularzem , trudnić się mularstwem. mularöv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., mura-rzów. Mularovô cörka. mulartwos, -va, n., mularstwo. Woen są rozmjëje (znô) é na mulartvje. muléśka, - ći, z., skorupka ślimacza, mulézna, -é, z., gatunek ziemi glinkowatej. MULÔRĆIN — MYTO mulôrcin, -éna, -énë, przym., należący do mularki, do żony mularza. mulôrka, -ći, z., mularka, żona mularza. Te mozes sama béc mulôrką. mulôr, -a, m., mularz, murarz. mumlac, -ają, - ëł, sł., przeżuwać długo pokarm. Gez té tak mumlôs, jakbé jes ańe jednegoe ząba ńimja? mumôc, -a, m., duch, mający siedzibę w studniach. V stedńi se%i mumôc. Ne zdré do stedńe, boe wuzdris mumôća. muńa, - e, z., twarz, oblicze, pysk, morda. Mô muńa, jak ksązéc. Mô muńa, jak sepel. Zvjeséł muńa. mtińka, -ći, z., zdrobn. od muńa, pyszczek (pogardl.). mur, -e, m., mur. Klôstorny mar. Mjësćë muré. murk, -u, m., zdrobn. od mur, murek, mały mur. murłata, -é, z., murłat, deska, podtrzymująca i łącząca belki lub krokwie, niem. Mauer-latte. murovac, - eją, - oveł, st., murować. Mulôre mureją domé. Dom murovony. murovy, przym., murowy. Gzéms murovy. muréśce, -a, n., zgrub, od mur, murzysko. Storę muréśće ju są rozpôdô. Murin, -éna, m., Murzyn. Corny, jak Murin. Muf inka, -ći, z., Murzynka. murinsći j - kô , - ćë, przym., murzyński. Murinsćë vtosé są côrnë a kratę. muśec, - ą, - ëł, sŁ , musieć. Té to musis végrebac. Woen musëł jic do mjasta. Ob. ń i m u ś e c. muśéc ob. muśec. muśéskoe ob. muśéśće. muśéśce, -a, n., zgrub, od muja, mu-szysko. Noparte muséśce. musi, przym., muszy. Letći, jak muse skrédetkoe. muska, -ći, z., zdrobn. od mup, muszka. Mëł'ô muska braća ji koel wuska (mała muszka brzęczała jej koło uszka). muśkatovy, przym., muszkatołowy. Muśka-tovô gëłka. mutka, -ći, z., rybka, ryba mała i chuda. Frischb.: „Mutka, m., der Stint, osmerus eperlanus; kass". Ju tfó dńi tovją same le mutce. muzécka, -ći z., zdrobn. od muzéka, muzyczka. To béta miłô muzécka, jakbé ańotovje gralé na fleta%. muzéka, -ći, z., muzyka. Muzéka koescelnô. Muzéka vjeselnô. Préslé s muzéką poed woe-óenkoe. muzékacći, -kô, -ćë, przym., muzykancki. Zabralé se sobą muzékacćë {stramąta. muzékąeék, - a, m., zdrobn. od muzékąt, muzykancik. Na cimze té grac wumjëjeś, moj muzékącćku ? muzékat, -a, m., muzykant. Poestët poe muzékątöv. muzékatka, -ći, z.} muzykantka. muzg, -u, m., mózg. Muzg je v gtovje. Woen je taći mądri, ze mu ledvje muzg z gtové ńe véleze. Woen lepi muzgę prôceje, jak té rąköma. muzgoevy, przym., mózgowy. Xoeroba mu-zgoevô. muźa, -e, m. i z., ślamazarnik, mazgaj. muź|éc, -ą, -éł, st, miażdżyć, tłuc na miazgę. Ne xc(ł mu Mm razę muzęéc gtové, ale na dreęi rôz mu ją rozmuzęą. muż|k, -a, m., zdrobn. od muzg, móżdżek. Celéci muzęk. muźovati, przym., mazgaj o waty, ślamazarny, rozlazły. Muzovati xłop. muźovato, przyst., mazgajowato , ślamazarnie. Woen tak vsétkoe robi muzovato. muźovatosc, -é, z., mazgajowatość, ślama-zarność, rozlazłość. Jo ńimoegą spoekojno zdrec na jegoe muzovatosc. mądur, -e, m., mundur. Żotnerći tńądur. Cesôr jaxet pfodći v jeneralsćim mądure (cesarz jechał na przedzie w jeneralskim mundurze). m^durk, -a, m., zdrobn. od mą dur, mundurek. mi\durovy, przym., mundurowy. Knopé mu-durove (guziki mundurowe). mi\duréśce, -a, n., zgrub, od mudur, mundurzysko, stary, niezgrabny mundur. myx, -a, m., gatunek jabłek podługowatych. Ob. mij. myłka, - ći, z., myłka, omyłka. To béta vjelgo myłka. V rexunkax bété znacne mytće. mylny, przym., mylny, błędny, fałszywy. Té jes béł vtedé na déxt mylny droęe (tyś był wtenczas na zupełnie błędnej drodze). mylńe, przyst., mylnie, błędnie, fałszywie. Woena so mylńe dociga, jez jô bet xoeri (ona mylnie przypuszczała, że byłem chory). myto, -a, n., zapłata, płaca czeladzi, robotników. Za mocje myto jes mją woebito. To je za mëtë myto. Dostalé myta treęesce talarbv. 110 NA - NAGERAC N. na, przy im., na. Poestcivi misą na stbł (postaw misę na stół). Vélôz na krasło (wylazł na krzesło). Vstqpjeł na gbrą. Woena zdri na woejca. Z%é na Maréską (czekaj na Marysię). Poestavjeł misą na pjëcku. Woena są goeri na x^op>a. Té na ńebje é moefé! (ty na niebie i morzu!). Se%i na daku. Woena je ju stôrô na gąbje. na! wykrz., na! masz! bierz! Nata (1. podw.). Nace (1. mn.). nabajac, -ają, -ëł, sł., nabajać, nazmyślać. Coś jim staresk nabajëł woe zelôznym vilku. nabajic ob. nabajac. nabakalaréc sa, - ą są, - éł są, sł., naba-kałarzyć się. Woen są gvésno ju dosc naba-kalaréł v swoejim zécu. nabargoevac, -ują, -oeveł, sł., nazbierać. Ob. bargcBYac. nabartkoevac sa,, -ują są, - oeveł są, sł., namocować się. Nabartkoevalé są rôz, jaz zmoeklé (namocowali się porządnie, aż spotnieli). nabaćetovac sa, -eją są, -oveł są, sŁ, naucztować się. Nabąćetoveł są, kulkoe le sôm %ceŁ nabéc, -będą, -béł, -bą^é, sł., nabyć, kupić. Nabéł lé%ëgoe tovare. To jé v koezdim krômje do nabécô. Łôtvje nabétë pjeńąęe łôtvje są védajq. nabétk, -u, m., nabytek. To je mój vłosny nabétk. nabévac, -byyają, -byvëł, -bévôj, sł., nabywać, kupować. Co są %utkoe nabyvô, są traci. Nabévôj vjedno le dobrë tovaré. nabić, -biją, -bjeł, sł., 1) nabić, 2) natłoczyć. Nabjeł jix poe péskax> Nabiti, jak sle-%ovo becka. nabijać, -ają, -ëł, sł., nabijać, wtłaczać. Nabijają becće rébami époesiłajq je do Gdônska. nabjerac, -ają, -ëł, sł., nabierać. Yaji %ev-ćéna nabjerô wcedą ze stedne. nabjesadovac są, -eją są, -oveł są, sł., naucztować się. Té są mozes dobre nabjesa-dovac v %eń, a v nocé môs spac. nabjëgéc są, -ą są, -éł są, sł., nabiedzić się, natroskać się. Té są jes ńeroz nabjeęis ! nabjôtkoevac są, -ują są, -oeveł są, sł., napasować się, namocować się. Mozetci są na- bjotkoevac, kulko-le xce^a (możecie się namocować, ile tylko chcecie). Juzesta są dosc na-bjotkoevała! nabłąjéc są, -błę^ą są, -błę^éł są, -błą^é są, sł., nabłądzić się. Té są ju dosc nabłq%éł! nabłękac są, -ają są, -ëł są, sł., nabłąkać się. Nabłqkeł są poe vśelejaćex moerax* naboejec są, -ą są, -ëł są, sł., natrwożyć się. Jo są téle naboejëł, Bbg vjë, dlôcegoe. nabcejovac są, -ują są, -oveł są, sł., nawojować się. Naboejoveł są vjele poe vsétćex lqdax é moerax- nabrać, -bjerą, -brëł, -bjeré, sł., nabrać. Nabrëł sboezô, kulkoe sôm xceł (nabrał zboża, ile sam chciał). nabravągéc, -ą, -éł, sł., nabredzić, nazmyślać. Nabravą%éł ji röznéx reci, a woena vśétćemu vjeri. nabréź|éc, -briż|ą, -briż|éł, -bréż|é, sł., nasmażyć ladajako, napichcić. Woena jim neco nabrizęéła, ale ńick ńe jëcllé woet tegoe. nabrë^éc, -ą, -éł, sł., nabredzić, nazmyślać. Nabrëęé jim, co le #ces, woeńi vsétćemu da%q vjarą. nabro^éc są, -ą są, -éł są, sł., nabrodzić się. Nabroęélé są v błocę vézi koelôn. nabrojic, - ą, - eł, sł., nabroić, Kulkoe woen złëgoe nabrojeł! nabrojic są, -ą są, -eł są, sł., nabroić się. Té są dosc nabrojeł, ńe wunęes sebjence. nabronovac są, -eją są, -oveł są, sł., na-bronować się. Ju jem są dosc nabronoveł, terôz mdą zôs woerëł. nabudovac są, -eją są, -oveł są, sł., na-budować się. Woen są nabudoveł ńemało v swoejim zécu. nac, -é, z., nać, liście roślin okopowych. Nac marxvje. Jaka mac, taka nac (jaka mać t. j. korzeń, taka nać). Przysł. nacałovac są, -eją są, -oveł są, sł., naca-łować się. Nacałovalé są, kulkoe le x^elé. nace^éc, - ą, - éł, sł., nacedzić. Naceęéła mleka cały vąbork. naceknoc, (nacec), -cekną, -cek, sł., naciec. Jemu za koelner nacekło. nacerac, -ają, -ëł, sł. , nacierać. Naceralé mu sńegę race é gąbą. NACERPJEC SĄ — NADOBNOSC 111 nacerpjec są, -ą są, -ëł są, sł., nacierpieć się. Nacerpjëł są vśelejaći bjëdé. naceśéc są, -ą są, -éł są, sł., nacieszyć się. Naceśé są rôz! (naciesz się do syta!). nacégac, -cigają, -cigëł, - cégôj, sł., naciągać. Woen vjedno do se nacigô. nacésk, -u, m., nacisk, napór. Wustqpilé dopjere poed nacéskę ksąęa. nacéskac, -ają, -ëł. sł., naciskać, napierać. Nacéskëł na ń%x vselejacimi spoesobami. nacésnęc, -ną, -nęł, sŁ, nacisnąć, pchnąć. Nacésnqł na ń%x- nacic, - tną, - cęł , - tńi, sł., naciąć, narąbać. Natńi pérną korą na drevje. Nacqł sećerą v pńok. nacignoc, -ną, -nęł, sł., naciągnąć. Naci-gnąlé zôgle na masté é poepłénąlé ku pełńovi. naéerovac, - eją, - ovëł, sł., skierować, nakierować. Naćeroveł woz ku brômje. naćidnęc, -ną, -nęł, sł., nadbić, nadtłuc, natrącić. Woen je naćidnqł (np. jabłko), ju le na mëły matevce visi (on je natrącił, już tylko na małej szypułeczce wisi). Jo mu jes krept naćidną! Xoe%i, jakbé béł naćidły (chodzi, jak gdyby był nadtłuczony, niepewny). naćivac, -vją, -veł, sł., nakiwać. Woena wije polce naćiva (ona mi palcem nakiwała). nacec są, -eją są, -eł są, sł., nasłuchać się. Naceł są röźnéx bôjk. nacexléc, -ą, -éł, sł., naobierać, naskrobać. Naće%léł marxvje. Jô vama zarô nacexlą bulevkov (ja wam zaraz naskrobię ziemiaków). nacétac są, -ają są, -eł są, sł., naczytać się. Woen są nacéłëł mądréx ksązk. nacłordac, -ają, -ëł, sł., nadeptać, natłamsić. Jegoe koeńe mje ńeroz wovs nacłordałé, a jo ńick ńe movjeł. , nacorxac, -ają, -ëł, sł., nazdzierać, nazbijać. Cile jo ju botov nacorxeł na téx kamińax! (Ile ja już botów nazbijał na tych kamieniach!). nacosac, -ają, - eł, sł., naczesać. Woena naćosa vsov cały gfebiń. nad, przyim., nad, przy, w pobliżu. Jasku-léce lot ają nad zemjq. Skoevronk vzlôtô vésok nad zemją. Nad moerę. Nad jęzorę Źarnovs-ćim. Nad reką. Poeslé nad rekci. nadać, - dom, - deł, - dej, sł., nadać. Ti gburé mjelé to woet samegoe krbla nadônë. nadavac, -dôvają, -dôveł, -davôj, sł., nadawać. Bovńi pon nadaveł x^opom grenta. nadąti ob. n a d i c. nadbjégac, -ają, -ëł, sł,, nadbiegać. Ju x°a wucekac, a tej ji sqsôd s poemoecq nad-bjëgô. nadbjëgnoc, -bjëźą, -bjëg, -bjëżé, sł., nad-biec. Xutkoe nadbjëglé. nadenc, -endą, -śed, -en^é, sł., nadejść. Woena ńimoze tak vnet nadenc, jak té bé jes Xceł. Jo jes nadendą. Ju nadsed cas. nadervac, -vją, -veł, sł., naderwać. Na-derveł mu sotką (naderwał mu połę u surduta). nadervac są, -vją są, -veł są, sł., naderwać się. Vjetevka są naderva (gałązka się naderwała). nadeśéc, -ą, -éł, sł., nadusić. Ju mją dosc nadeséła na moera! (już mnie dosyć nadusiła ta zmora!). nadémac, -dimają, -dimëł, -démôj, sł., nadymać. Ńe nadémôj tegoe pąx er a. Nadąti, jak mjex koevalsći. nadémac są, -dimają są, -dimëł są, -démôj są, sł., nadymać się. Nadimô są, jak gulôk. Ne nadémôj są, bracésku! Doc té są tak nadimôś ? nadémic, -ją, -jeł, sł., nadymić, nakopcić. Nadémilé v jizbje, jaz je cemno. nadémic są, -ją są, -jeł są, sl, nadymić się. To są v x^cax nadémiło! nadgragac, -grôpją, -grô^ëł, -gra^ôj, sł., nagradzać. Pôn Bog nadgroęo dobre wucinće, a za złe korę. nadgroda, -é, z., nagroda. To béła nad-groda za jegoe procą. nadgrogéc, -ą, -éł, sł., nagrodzić. Jo ce zo to nadgroęą. nadxoegéc, -ą, -éł, sł., nadchodzić, zbliżać się. Nadxoe%i pôn é rece. nadic, - dmą, - cTęł, - dmi, sł., nadąć. Knôpi nadąlé pąxer a tej véstrelélé. nadic są, -dmą są, - dgł są, -dmi są, sł., nadąć się, napuszyć się. Nadqł są, jak gulôf. nadjadać, -jadą, -ja^ëł (jëł), sł., nadjechać. Woejc nad jeł ze Sławoeśéna, ćej woeńi z poela do dom vrôcalé. nadjeź|ac, -ają, -ëł, sł., nadjeżdżać. Woejc nadjezęo. nadlatévac, -éją, -ovëł, sł., nadlatywać. Ptôsće nadlatejq do naju. nadlecec, -ą, -ëł, sł., nadlecieć. Ptôxé nadlecałé é sadłé na doku. nadmoerći, -kô, -ćë, przym., nadmorski. Nadmoerći krój. V nadmoerćex woekoelécax. nadmuxac, -ają, -ëł, sł., nadmuchać. Jo vama jes v woećé nadmuxciją! (ja wam jeszcze nadmucham w oczy t. j. naleję sadła za skórę). nadobnosc, -é, z., nadobność, piękność. Yśétće bjałće zazdroscéłé ji nadobnoscé. 112 NADOBNY — NAGŃESC nadobny, przym., nadobny, piękny. Nadobno ęewuśka. Nadobne woecé. nadobne, przysł., nadobnie, pięknie. Wu-smjexnąła są nadobne. nadojic, -ą, -ił, sł., nadoić. Nadojiłé całą koenev mleka. nadokazovac są, -eją są, -oveł są, sł., naudowadniać się. Jo jim są dosc nadokazoveł, ze to ńe je provda. nadopoemagae są, -môgają są, -môgëł są, -magôj są, sŁ, nadopomagać się. Woeńi mje są dosc nadopoemôgalé. nadążać, -ają, -ëł, sł., nadążać. Nadążają znôjma (zwolna nadążają). nadoźéc, -ą, -éł, sł., nadążyć. Nimog ji nadązéc. nadpic, -piją, -pjeł, sł., nad pić. Ncidpjeł pérną z ćeliśka a restą vélëł. nadpijac, -ają, -ëł, sł. nadpijać. nadpłénęc, -ną, -nęł, sł., nadpłynąć. Woe-krąt nadpłénął. nadplévac, -ają, -ëł, sł., nadpływać. Bôté nadpłévają. nadrastac, -rôstają, -rôstëł, -rastôj, sł., nadrastać, dorastać. Nadrôstô poewoeli. nadrosc, -rostą, -rôs, sł., nadróść, doróść. Woen jeś nadrosce. nadrec, -drą, -^ar, sł., nadrzeć. Naęcirłé pjefô na dvje pjeréné. nadskakoevac, -ują, -cevëł, sł., nadskakiwać, nadskoecéc, - ą, - éł, sł., nad skoczyć Xutkoe nadskoećéł é poedëł ji rąką. nadwoedny, przym., nadwodny. Yirbé nad-woednë. Pastviscô nadwoednë. nadvircac, -ają, -ëł, sł., nadwiercać. Bo-bôće nadvircają tą deską. nadvircéc, - ą, - éł, sł., nadwiercić. Nad-vircéł mëłą ęurką a tej v ńą xuXną%- nadvjezc, -vjozą, -vjöz, -vjezé, sł., nad-wieść. Nadvjöz ji krep é mąći. nadzerac, -ają, -ëł, sł., nadzierać, mieć nadzór. Nadzęrëł le%i pré roboece. nadzór, - ore, m., nadzór. Poed ncidzorę staresći (pod opieką babki), nadzyéćajny, przym., nadzwyczajny, niezwykły. Yédatće nadzvécajnë. To są nadzvé-cajne recé, co té gôdôs. nadzvecajńe, przysł., nadzwyczajnie. Woena mje są nadzvecajńe spcedoba. nagekoevac są, -ują są, -oeveł są, sł., na-dziękować się. Woeńi mu są télkoe na%ékoevalé, jaz są vsté%él nagevac są, -ają są, -ëł są, sł., spodziewać się. Té mozes są na%evac, ze męeś boegati. Na%eveł są rogôla, dostëł woezegę prez pésk (spodziewał się rogala, dostał ożogiem po pysku). Ob. spoe^evac są i nô^eja. nagéwoevae są, -ują są, -oeveł są, sł., nadziwić się. Ob. na^éyic są. nagévic są, -ją są, -jeł są, sł., nadziwić się. Vasta są ju dosc na%éviła. nagibac, -ają, -ëł, sł., naginać. Na^ibëł vjetevće é kresce zriveł. Treba drewoe naęibac, poeci je młode. Ne naęibôj gałązé, boe są wurvje. nagibac są, -ają są, -ëł są, sł., naginać się. Naęibała są, jak le moegła. Ne naęiboj są tak sroąe, boe są prełomis. Naęibalé są jaz do zemje. Jak vej na vjetev są naęibo! (jak to ta gałąź się nagina!) nagie, -gną, -^ęł, -gńi, sł., nagiąć. Nimög naęic negoe drevka. Jes rôz nagńi. nagie są, - gną są, - ąąl są, - gńi są, sł., nagiąć się. Nagńi są, a jô cé poemoegą vzic ten mjex na krept (nagnij się, a ja ci pomogę wziąć ten wór na grzbiet). naiabrekoevac, -ują, -oeveł, sł., narobić, nafabrykować. Nafabrékoevëł jim vselejaćex pjąknéx reci. nafarwoevac, -ują, -oeveł, sł., nafarbować, zabarwić. Nafarwoeveł skfeńą na zelono. nafejtac, -ają, -ëł, sł., nafajdać. Nafejteł na kam é poesed dali. nafiglovac są, -eją są, -oveł są, sł., nafiglo-wać się. Woeńi są se sobą ńeroz nafiglovalé. nafrasovac są, -eją są, -ëł są, sł., nafra-sować się, natrapić się. Té są jes nafrasejes! nahidrovac, -eją, -oveł, sł., nakarmić, popaść. Nafudrovalé koeńe a tej jaxalé dali. nagadać, -gôdają, -gôdëł, -gadôj, sł., nagadać. Té mozes ji nagadać, co le woena vsétóemu wuvjeri. nagałovac są , - eją są, - oveł są, sł., na-krzyczeć się, nawołać się. Nagałovałé są prez całą noc, ale ńix't ńe ceł jix głose. nagarbcevac, -ują, -oeveł, sł., nagarbować. Nagarboevalé skbr a poetemu predavalé je v mjesce. nagłogéc są, -ą są, -éł są, sł., nagłodzić się, namrzeć głodu. Jo są ńeroz nagłoąéł. nagnac, -ają, -ëł, sł., nagnać, napędzić. Woena xcu g^é nagnac. Nagnëł mu vjatre! nagnąbic, -bją, rbjeł, sł., nagnębić. Na-gnąbjeł jix téle, jaz są vsétcé zbątovalé. nagńesc, -gńotą, -gńot, -gńece, sł., na-gnieść, nadgnieść. Nagńbt pérną negoe robôśka a tej goe woestavjeł (nagniótł trochę tego robaczka i zostawił go). NAGCE - NAKAPAC 113 nagoe, przysł., nago. Mëłë %ëcé nagoe. nagoesc, - é, z., nagość. Nagoesc cała. nagceta, -é, z., 1) nagość, 2) człowiek biedny, hołota, nędza. Woeńi są ńe vsté%élé swoejë nagoeté. Jięé prec, té nagoeto! nagrać są, -ają.są, -eł są, sł., nagrać się. Jô są ju dosc nagrëŁ nagrezdac, -ają, - eł, sŁ , napisać brzydko, nabazgrać. Yébacéta mje, jeslé vama ńe łôtvje bąęe woetćétac, co jô tu nagrezdëł. nagromagéc, - ą, -éł, sł., nagromadzić, nazbierać. Nagromaęéł vselejaćegoe dobétku, a ńińa musi to vsétkoe predac. nagromagéc są, -ą są, - éł są, sŁ, nagromadzić się, nazbierać się. Nagromaęeło sąleęi, jak v koescele. nagrozéc, - żą, - zéł, sł., nagrozić. Nagrozéł mje ćiję (nagroził mi kijem). nagrexoetac, -tają (-cą), -teł, sł., nagrze-chotać, natrzeszczeć. Nagrexoeteł mje nad wuśami. nagrëśéc, -ą, -éł? sł., nagrzeszyć. Jo vjele nagfëséł v moejim zécu. naguiénecći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od n a g u ś i n ć i, nagutenieczki, najzupełniej nagi. naguśéneckoe, przysł., zdrobn. od nagu-śinkoe, nagutenieczko. nagusi, przym., zdrobn. od na^i, nagutki. Jô méslëł, ze to djôbëł, a to béł déxt nagusi, sezoboetôny knôp (ja myślałem, że to dyabeł, a to był nagutki, zabłocony chłopiec). naguśinći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od nagusi, naguteńki. Nagusinkô, jak ją mac wuroęéła. naguśinkoe, przysł., zdrobn. od naguśo, naguteńko. Wukôzëł jim są naguśinkoe. naguśo, przysł., zdrobn. od nagoe, nagutko, całkiem nago. nahevlovac, -eją, -oveł, sł., nahyblować. Nahevloveł vjorov. nahukac, -ają, -ëł, sł., nahukać. Nahukëł ji nad wux§. najcłopoetac sa, -tają (-cą) są, -teł są, sł., nakłopotać się. Va navet ńe vjeta, kulkoe jo są naxłopoeteł! naxlexac są, -ają są, -ëł są, sł., najęczeć się, nawzdychać się. Woeńi są jeś naxlexają! na^cemaréc, -ą, -éł, sł., nagadać od rzeczy, nabredzić. Naxoemareł prez noc röznéx głepstv. naxoepac, -pją, -peł, sł., nawiać, nalecieć. Naxoepało z pjëcka (cepła). naxoerovac są, -eją są, -oveł są, sł., na-chorować się. Naxoeroveł są bjëdôk. Słownik języka pomorskiego. naxcevac, - vają (- vją ), - veł, sł., nachować. Naxoevała bulwov v mjex é skréła są v koe-noplax- naxvatac, -jvôtają, -jyôteł, sł., nachwytać, nałapać. Naxvôtëł rib. Naxvatoj mje téx we-łéx ptôskbv. najadać są, -jôdają są, -jodeł są, -jadôj są, sł., najadać się. Naj ad oj są, poetemu m%eś Xoeri. najadłobic są, -bją są, -bjeł są, sł., na-gryźć się, namartwić się, nazłościć się. Naja-dłobjeł są, ńeboeros! najadovic są, -ją są, -jeł są, sł., nagnie-wać się, nasrożyć się. Najadovjeł są, jak stôri mik. najaxac, -jadą, -jajeł (-jeł), sł., najechać. Najaxëł na ńegoe s koeńami é woezę. najamrotac, - tają (- cą), - teł, sł., naszwar-gotać. Żid ńeco Śvcibje v wuxoe najamroteł. najargoeléc są, -ą są, -éł są, sł., nazłościć się, nagniewać się. Najargoeléł są pérną. najawoevac, -ują, -oeveł, sł., naszczekać, nahaukać. Najawoeveł na ńegoe. najezgéc są, -ż|ą są, -z^éł są, -z^é są, sł., najeździć się. Ma są ju dosc najezęéła poe Kaśebax- najesc są, -jem są, -jôd są, sł., najeść się. Mözes są najësc, kulkoe le x^eś. JSJajedlé są, napilé, poetemu poeslé spac. na-ji, -a, -e, zaim., nasz, nas dwojga., Naji woegrod. Jask xëvcątkoe téle są najiscéło! najivrovac są, -eją są, -oveł są, sł., na-gryźć się, namartwić się. Tó musiś pré goe-spoedartvje są najivrovac ńeroz. naju ob. ma, jô. nakagéc, -ą, -éł, sł., nakadzić. Nakaęéł jim vselejaką woeńą. nakapac, -ją, -ëł, sł., nakapać. Té muśiś no to mjësce nakapac łoję ze svjece. 114 NAKAZAĆ - NALÔC SĄ nakazać, -kôżą, -kôzëł, -każé, sł., nakazać. Jô vama nakozą, a tej męeta musała to zrobić. Nakaże ji (nakaż jej). nakazovac, -eją, -oveł, sł., nakazywać. Jo jim vjeclno nakazeja słexxic star sex- nakładać, -kłôdają, -kłôdëł, -kładôj, sŁ, nakładać, ładować. Ne nakładôj téle na wóz. nakłańac, - kłóńają, - kłońeł, - kłańoj, sł. , nakłaniać. Ne nakłańój goe do proce, boe woen sôni rôd prôceje. nakłaść, -kładą, -kłód, -kła^é, sŁ, nakłaść, nałożyć, naładować. Naklôd jôj v cipą (nakładł jaj w kosz). nakłońic, -ą, -eł, sŁ, nakłonić, skłonić. Nakłoń eł goe do trezwoescé. naklepac, -pją, -peł, sł., 1) nabić, nasiąkać, 2) wyklepać , wyostrzyć, naostrzyć. Naklepëł na dvjefe. Naklepalé koesé. naklic, -klną, -klgł, - klńi, sŁ, naldąć. Naklął nence woet vsétcex bjesöv. naknovac, -eją, -oveł, sł., narąbać, naciąć, nastrugać. Jô so naknoveł haik. nakcepac, -ją, -ëł, sł., nakopać. Nakoepëł pjeńąęi, jak bulev. nakosséc, -są, -séł, sł., nakosić. Ya mota nakoeséc trôvé dlô krov. nakceśtovac, -eją, -oveł, sŁ, nakosztować. Woen goe déxt nakoestovëł v skoełax (on go wiele kosztował, gdy chodził do szkół). nakrajać, - ą, - ëł, sł., ńakrajać. Nakrajeł xleba %ecom. nakrakac, -ćą, - keł, sł., nakrakać. Gapé mu nakrakałé poed woeknę, ze wumre. nakrasc, -kradną, -kród, -kradńi, sł., na-kraść. Nakrôd całą koemorka vśelejaćex ru%en. nakrącéc, -kręcą, -kręcéł, -krącé, sł., nakręcić. Nakrącé déslą ku brômje (nakręć dyszel ku bramie). nakrącéc są, -kręcą są, -kręcéł są, -kn{cé są, sł., nakręcić się. Nakrącéł są ku ńi. nakresléc, -ą, -éł, sł., nakreślić. Nakresléł na dvjerax tą Ićterą. To béł jegoe merk. nakreśéc, -uśą, -uséł, -eśé, sł., nakruszyć. Nakruséł ptôskom x^ba. nakreśéc są, -uśą są, -uśéł są, -eśé są, sł., nakruszyć się. Té musis vje%ec, zkąd są tu nakruséło tële vôpna é gléné. nakréc. -éją, -éł sł., nakryć. Nakréł głovą kłobukę. Nakréła stoł kvjecéstim woebrese (nakryła stół obrusem kolorowym). nakréc są, -éją są, -éł są, sł., nakryć się. Nakréł są pjeréną é spëł do rena. nakropic, -ją, -jeł, sł., nakropić. Nakropjeł na ńegoe ćile kropli. nakrécec są, - ą są, - ëł są, sł., nakrzyczeć się. Nakrécëł są, jaz mu v gardle vésxło. nakrivgéc, -ą, -éł, sł., nakrzywdzić. Woen jix dosc nakriv%éł! nakrosac, -są, -sëł, sł., nakrzesać. Nakło sëł xwfkw woegńa. nakupic, -ją, -jeł, sł., nakupić. Woebśed vsétće krômé v mjesce é nakupjeł mnostwoe pjąknéx reci. nakuréc, -ą, -éł, sł., nakurzyć, nadymić, nadąć. Yjater nakuréł pjôsku. nakuréc są, -ą są, -éł są, sł., nakurzyć się, nadymić się. Ju są tero ńe nakuri. nakvaséc, -śą, -séł, sł., nakwasić. Nakva-sélé kapustę na całą zémą. nałamie, -łómją, -łómjeł, -łami, sł., na-łamać. Nałömilé xroste é préneslé do dom. Nałami knepelkov. nałazéc są, - żą są, -zéł są, sł., nałazić się, nachodzić się. Jo są ju dosc poe mastax na-łazéł. nałepic, -łuj)ją, -łupjeł, -łepi, sł., nałupić, naobłupywać, naobierać. Nałupjeł bulwov cały koesék. nałékac są, -łykają są, -łykëł są, -łékôj są, sł., nałykać się. Té są jeś łzov goerćex na-łykôs. nałgac, -łżą, -łgëł, -łżé, sł., nałgać, nazmyślać. Woen cé ńeco nałgëł (on ci coś nakłamał). Nałzć jes ńeco! Jo vama ńick ńe nałzą. nałovic, -ją, -jeł, sł., nałowić. Nałovjeł rih całą karńą. naladovac, -eją, -oveł sł., naładować, na-pakować. Tak naladovalé woz, ze koeńe ńi-moegłé wucignąc. nalepie, -ją, -jeł, sł., nalepić. Nalepi to na papjore a tej zavjesé na seańe (nalep to na papierze i zawieś na ścianie). nalevac, -ają, -ëł, sł., nalewać. Woen so nalevo treci ju ćelisk. Jo nalevają woedą do grôpa. Té môs piwoe nalevac. nalezc, -lezą, -lôz, -lezé, sł., znaleść. Jo jem nalôz strebrńika. Woena ńięe ńe naleze scescô. Woen so zarô jaką bjedą naleze. nalezc są, -lezą są, -lôz są, -lezé są, sł., znaleść się, zjawić się. Ynet są djôbëł pré ńix nalôz. Nalazłe pjeńąęe prénosą scesce. Lëł mje nalazłëgoe dętka. nalôc, -leją, -lëł, -lij, sł., nalać. 'Nalij mleka do gronka. Grôp je ju nalony. Ją jem nalëł. Woena nala. nalôc są, -leją są, -lëł są, -lij są, sł., nalać się. Nalało są drôbką na zemją. JNALĄBRAC — .NAPINAĆ SĄ 115 naląbrac, -ają, -ëł, sł., nałuskać. Naląbrëł woere%öv całą côpką. namaklac, -ają, -ëł, sł., namacać. Nama-klëł klinką wu dv jer i (namacał klamkę u drzwi). namalovac, - eją, - oveł, sł., namalować, wymalować. Nas malôr namalovëł snôzi woe-brôzk. Na téx woebrazax są namalovônë poe-stacé ksąząt poemoerćex> namaraxoevac, -ują, -oeveł, sł., namęczyć, natrudzić. Tak jix namaraxoeveł, jaz zmoeklé. namaraxoevac są, -ują. są, -oeveł są, sł., namęczyć się, natrudzić się. Namaraxoevalé są bjëdôcé prez cały %eń. namavj ac, - môvjają, - môvjeł, - mavj ôj, sł., namawiać. Moeje coresći ńe treba namavjac do roboeté. Jô ce ńe namovjają: zrobi, jak sôm xces. namącéc, - ą, - éł, sł., namęczyć, natrudzić. Namąćélé mją tim kozańim. namącéc są, -ą są, -éł są, sł., namęczyć się, natrudzić się. Jo są pré tim stroje na-mącéł. namédléc, - ą, - éł, sł., namydlić. Namé-dléłé bjelézną a terô jq pjerq. Jemu treba semjeńe namédléc é véprac. namésł, - e, m., namysł. Wonna vśétkoe robi s namésłę. Bez namésłe. namésléc są, - ą są, - él są, sł. , namyślić się. Naméslé są rôz! Jô są dobre namésléł. naméślac są, -myślają są, -myślëł są, -mé-ślôj są, sł.t, namyślać się. Doc té są tak na-myslôs? Nimôs są ćegoe naméślac. Ńe na-méslôj są! namizdréc są, -ą są, -éł są, sł., namizdrzyć się, naumizgać się. Té jes są dosc namizdréła vćerô ! namjarnoc są, -ną są, -nęł (mjôr) są, sł., namarznąć się. Woen są gvés namjôf poed płotę. namjeréc, -ą, -éł, sł., namierzyć. Namje-rélé mje wutcévje (namierzyli mi uczciwie). namjeśac, -ają, -eł, sł., namieszać. Na-mjesëł vśelejaćegoe zboezô é zavjoz je do młéna. namjic, - mną, - mjęł, - mńi, sł., namiąć, namiętosić, natłamsić. Namńi mu drobką zéta! namlec, -mjelą, -mleł, -mjelé, sł., namleć, zemleć. Namlëł jim krep é mąci, kulkoe le Xcelé. namnoźéc są, -ą są, -éł są, sł., namnożyć się. Latoś namnozéło są sro%e vjele méśöv. namôlu, przysł., zaraz, natychmiast, niezwłocznie. Co mu poevjës, namôlu cé zrobi. Wugoeda stanąła namôlu. namoeva, - é, z., namowa. Za jejix namoevq woezeńeł są s Anką. Woe n a bez namoevé ńick ńe zrobi. namoevic, -mövją, -möyjeł, -moevi, sł., namówić. Woen ją do złegoe namovjeł. Namoeui sostrą, zebé s nami jaxu- nam?ec są, - mrą są, - mar są, - mré są, sł., namrzeć się. Woen są déxt namar głode prez te śteré %ata! nana ob. n e n a. nanriac, -nôśają, -nôseł, -naśôj, sł., nanosić. Koezdoęenńe nanôsô mje woedé do koetła. nanekac, -ają, -ëł, sł., nagnać, napędzić. Nanekëł nama całe karno cezéx Qc}si, a naje woestavjeł na woe%e. nanka ob. nenka. nańesc, - ńosą, - nos, - ńese, sł., nanieść, naznosić. Nańesle błota do jizbé. Nanos ji dreva. napadać, -podają, -pôdeł, -padôj, sł., napadać. V néx lasax moerdôre napôdają na le%i é jix wubijają. napaléc, - pôlą, - pôléł, - palé, sł., napalić. Napôlélé v pjecku, terôz je za cepło. Napalę rôz dobre! naparłącéc są, - ą są, - éł są, sł., nawinąć się niespodzianie, wziąć się ni stąd ni zowąd. Ni tej, ńi sej, zły są nama naparłącéł, pro-śqcé, mjabésma goe vzic na woz (ni ztąd, ni zowąd, przyczepił się do nas dyabeł, prosząc, abyśmy go na wóz wzięli). naparéc, - ą, - éł, sł., wrzucić, naprószyć. Napar eł mu pjepfe do jeęeńo. Napar éła so neco v woekoe. Naparélé pjôsku do stedńe. naparéc są, -ą są, -éł są, sł., wpaść, naprószyć się. Vłos mje są naparéł, muxa mje są napaféła do poelevći. napasc, -padną, -pod, -padńi, sł., napaść. Napôd goe poed boerę é sećerą wurqbjeł mu głovą. napasc, - pasą, - pôs, - pasé, sł., napaść, nakarmić. Napôs woełé na łące a tej prénekëł je do stońe. napasc są, - pasą są , - pôs są, - pasé są, sł., napąść się. Vaji krové napasłé są dixtix> napie są, -piją są, -pjeł są, sł., napić się.; Jo są tero napiją goerëłći. Napjeł są z te stedńe. Té są też napij drobką! napinać, -ają, - eł, sł., napinać. Ńe napinôj tak moecno, boe pąkńe. napinać są, -ają są, -eł są, sł., nudzić, zbierać na wymioty. Tak mje sa napinô, jak poe letny woe%e. 15* NAPISAĆ — NARO^ÉC SĄ napisać, -są, -sëł, -śé, sł., napisać. < Na-pisëł do swoejex stcirëé%, jez ńimo pjeńąęi. Napisé lést do nenći (napisz list do matki). To je poe kasebsku napisônë. napjec, -pjećą, -pjek, -pjecé, sł., napiec. Jô vama napjecą rogolov na vjeselë. Napjeklé koełocov na svjąto. napjerac, -ają, -eł, sŁ, napierać, naciskać. Napjerëł na ńix ze vsétćéx séł. napjic, -pną, -pjgł, -pńi, sł., napiąć. Lina béła déxt napjątô. napłakać są, -ćą są, -këł są, -ćé 'są, sł., napłakać się. Jo są dox ju dosc napłakd. napłénoc, - ną , - nęł, sł. , napłynąć. Zkądés napłénąła woeda do xéći. napłévac, -ają, -eł, sł., napływać. Tą za vjele woedé napłévô. naplévac, -plévają (plevją), -plévëł, -plévi, sł., napluć. Naplévëł na zemją. napôj, - oeju, m., napój, trunek. Moezny napöj (wyśmienity napój). napôł, przysł., napół, napoły. Ëek napöi s płacę. Bulvé napoł pregńiłe. Napoł wuva-ronë krepé. napoejic, -ą, -eł, sł., napoić. Wcectę goe napoejilé. napoeprek, przysł., napoprzek, wpoprzek. Poeslé napoeprek. napoeprek, przyim., napoprzek, wpoprzek. Napoeprek droęi. napoetékac, - tikają, - tikëł, - tékôj, sł., napotykać. Jô tu napoetikają na same preskoedé. Vśą%e napoetikëł na dobréx leęi. napoetkac, -ają, - eł, sł., napotkać. Jeslé jix napoetkôs, rećé jim woete mńe. naprać, -pjerą, -prëł, sł., naprać. Jo vama napra dosc bjëlézné. naprawoevac są, -ują są, -ceveł są, sł., naprocesować się. Té są jes se mną naprawujes! napravic, -ją, -jeł, sł., naprawić. Sevc na-pravjeł mu böté. Napravivsé bôt, poepłénąlé dali. napravjac, -prôvjają, -prôvjeł, -pravjôj, sł., naprawiać. Staresk secé naprôvjô. Té ńe bre-kujeś tero napravjac ńewoede, ale jaz prinęe zéma. naprocom, przyim., naprzeciwko. Naprocom koescoła je plebańijo. naprocomkce ob. naprocom. naprÔcovac są, -eją są, -oveł są, sł., napracować się. Jo jem są déxt naprôcovëł. Té są jes naprocejes! naprec, nôprą, nôpar, napré, sł., naprzeć. Ćej jo na vaju nôpfą, ńe dôta mje rade, Nôpar na wilka, é tej vilk wucek. Napré na ń%x toz a dobre. naprec są, nôprą są, nôpar są, naprę są, sł., naprzeć się. Béle cegoe są nôpre é zarô mu davôj! napreciv, przyim., naprzeciw. Napreciv skoełé. Véslé jemu naprecw. naprecivkce ob. napreciv. naprisc, -prądą, -pręd, pré^é, sł., naprząść. Bjałće naprądłé Ine dva pacce. napsovac, -pseją, - psoveł, sł., napsuć. Doc té téle papjore napsonëł? napuscéc, -ścą, -scéł, -scé, sł., napuścić. Napuscéł vrobli do stodołę. Napuscéła zémna do jizbé. napuścac, -ają, -ëł, sł., napuszczać. Woena mu vjedno napusca gąsé do zboezô. Jeslé ńe j #ces, zebé ce ząbé boelałé, to ńe napuscôj so vjatre do gąbé. nara, -é, m. i z., 1) głupiec, 2) głupota, niem. Narr. Nara ten, co daje, a głupy ten, co ńebjere. Do naré (głupio). Ne robi są do naré. naragac są, -rôgają są, -rô^ëł są, -ra^ôj są, sł., naradzać się. Tu są sbjeralé nasi pfodkoevje é są narô%alé. Ne naraęojta są długoe! Woeńi są tak naroęają nad swoeją bjëdą. naragéc są, -ą są, -éł są, sł., naradzić się. Seślésmé są tu, abé są naraęéc. Naraęélé są se sobą. naredovac są, -eją są, -oveł są, sł., nacieszyć się. A ćej są sobą naredovalé, reće wcejc. narexoevac, -ują, -oeveł, sł., naliczyć, na-rachować. Jo jem jix p{coro narexoeveł. Na-rexcevalé ji stroje kcesta. narexoevac są, -ują są, -oeveł są, sł., na-rachować się, naliczyć się. Narexoeveł są prez całą noc é ńicegoe są ńe dorexoeveł. nareśac, -ruśają, -ruśëł, -reśôj, sł., naruszać. Té ńmioś moeje mjeęé naresac. Sąseęé narusają jegoe ńive. nareśéc, -rusą, -ruséł, -resé, sł., naruszyć. Woen naruséł moeją grancą. narobić, -ją, -jeł, sł., narobić. Narobjeł koenevk, vąbbrkov, a tej poeśed s ńimi na tôrg. narobić są, -ją są, -jeł są, sł., narobić się. Té są jes narobis na swoejim vłosnym goespoedaftvje. Jo są ju narobjeł. narodovy, przym., narodowy. Zvécaje naro-| dovë. Wubjoré narodovë. narogéc są, -ą są, -éł są, sł., narodzić się. Naroę&ł są roku tésąc woesméset pféestëgce NARO^ÉJNiÉ — lN'AbTOJEG SĄ 117 %evjqtëgoe. Naroęenë Jezesa Xristusa. Boezë Naro^enë. narogéné, - in, l. mn. , narodziny. Pré jegoe naro%énax nebéło ńikoegoe v x&cax- Narożne Nôsvjątsë Panné Marije. naród, -ode, m., naród. Naröd kasebsći. Poelsći naröd. V Presax mjeskajq ńe sami le Nemcé, ale é jinse narodé. narva, - é, z., darń, darnina, wierzchnia warstwa pola lub trawnika razem ze źdźbłami traw i korzonkami. Por. prus. niem. Narbe, doi. niem. Narw (leichte Kruste, die sich uber sandigem, auch feuchtem Boden, oder auf einer Wunde bildet), ale także rwać, rwacina. Te ostatnie wyrazy, ze znaczeniem tem samem, co narva w pomorszczyźnie, słyszałem w górach polskich między Suchą a Żywcem. Rwa-ciami zatyka się szczeliny między kamieniami w murze, w śluzie rzecznej i t. p. Rwacie czyli rwaciny przynosi się do izby młodym gąsiętom, które uczą się na nich skubać trawę. Podobnie, ze szkodą dla trawników, dzieje się na Pomorzu. Prénesé nawé dlô piląt (przynieś rwaciny dla gąsiąt). Tak snôdkoe woerëł, ze le nawą zewëł (tak płytko orał, że ledwie rwać odwalił). Yjepfe, %évë svińe, pysćqcé, pseją nawą (wieprze, dziki, psują rwać pyskami). narvac, -rvją, -rveł, sł., narwać. Nawet bracie é pfeńos swoejim starsim (narwał owoców i przyniósł swoim rodzicom). narecac, .-fucają, -ruceł, -recôj, sŁ, narzucać. Ne narecôj vici gnoju na woz. narecéc, -fucą, -rucéł, -recé, sŁ, narzucić. Narucéł na remjona ćidlon, vłozéł muca na wuśé é są zgubjeł. narek, - u, m., narzekanie, skarga. %e są woebrocis, ćejes le płac é narek bjałk é ęëci. narekac, -ają, -ëł, sł., narzekać. Koezdi terô nafekô, ze mu léxoe ji%&> nareśac, -ają, -ëł, sł., nawiązywać, uwią-zywać. nareséc, -ą, -éł, sł., nawiązać, uwiązać. Nareséł halką na lencuxetak cignęł jq na dok. narénac, -finają, -rinëł, -rénôj, sł., na-rzynać, nacinać. Gej jidq prez las, korą na drevax nafinają é merće rohją. narnoc, -ną, -nęł, sł., narznąć, narzezać, naciąć. Nafnąlé proste, naladovalé na woz é zacignąlé jen do dom. nasapać, -sô^ają, -sôgëł, - sa^ôj, sł., nasadzać, sadzić. Ne nasaęoj jes te klući. nasagéc, -ą, -éł, sł., nasadzić. Nasaęélé bulev steré zôgoné, a kapusté pfc. Nasaęéł côpką na głovą. Nasaęéła kluka na jajax (posadziła kwokę na jajach). nasbjerac, -ają, -eł, sł., nazbierać. Boć woena nasbjera téle pjeńq%i! naséjac, -ają, -eł, sł., nawiać, najść (powietrza, zimna, ciepła, zapachu i t. p.) Nasé-jało z pjëcka. nasépac, -ją, - eł, sł., nasypać. Nasépalé pjôsku jaz poed dok. nasépoevac, -ują, -oeveł, sł., nasypywać. Parobcé nasépujq zboezë do mjexov. naskacéc, -ą, -éł, sł., naniecić, rozniecić. Naskacé woeęiń, a jô preńosą woedé (roznieć ogień, a ja przyniosę wody). nasłexac są, -ają są, -e^eł są, sł., nasłuchać się. Nasłexeł są roznéx bôjk wu vaju. nasladovac, -eją, -oveł, sł., 1) następować, 2) naśladować. Poe krotćim zécu docesnym nasladeje zécë vjecnë. Mé mômé nasladovac Pana nasegoe Jezusa Xristusa. nasmjôc sa, -smjeją są, -smjeł są, sł., na-śmiać się. Tosma są nasmjała prez cały vjećor, jaz nama łzé z woeću kapałé. nasmrogéc, -ą, -éł, sł., nasmrodzić. %ëcé nasmroęéłé v jizbje. nasoléc, - ą, - éł, sł., nasolić. Nasolélé mjąso a tej véneslé je do sklepu. nasôc, -seją, -seł, sł., nasiać. Novici na-salé zéta, nomńi woevsa. naspac sa, -spją są, -spëł są, sł., naspać się. Té moźeś są naspac, kulkoe le som* #ces. nasrać, -ają, -ëł, sł., nasrać. Jemu cljôbëł nasrëł cały mjex pjeńq%i. nastać, -aną, -ëł, -ańi, sł., nastać. Poe woejńe musi nastać poekoj. Jak ten novy pôn nastëł, tak ńe woelno vici rib łovic na Urn jezere. nastąpić, -stępją, -stępjeł, -stąpi, sł., 1) nastąpić, 2) nastać. Nastqpjeł ji na nogą. Poe-temu nastqpjq jes goerśë casé. Poe Mśćegu nastqpjeł Svjątopełk, a poe Svjątopełku znowu Mścug, woestatny ksqze poemoerći. nastąpny, przym., następny. Nastąpnëgoe dńa vrocéł do bjałći. nastąpcevac, -ują, -oeveł, sł., 1) następować, 2) nastawać. Jeden poe dreęim nastą-poeveł. Woena mu vjedno na polce nastąpuje. Poe dëśću nastąpuje poegoeda. liastąpstwoe, - va, n., następstwo. Woen mjëł nastąpstwoe prérekłë (przyrzeczone). nastojec są, -stoją są, (-stëł są), sł., nastać się, stać długo. Mé są ńimoeglć na tim rénku nastojec (nie mogliśmy się nastać na tym rynku t. j. staliśmy bardzo długo). 118 tfASTRAŚÉC - NĄYAŻÉG nastraśéc, -ą, -éł, sł., nastraszyć. Nastra-Śélé mją sroęe. nastraśéc są, -ą są, -éł są, sł.. nastraszyć się. Le są zarô ńe nastraśé! nastrojic, -ą, -eł, sł., nastroić. Nastrojilé skrépice é bcisé a tej zagralé poe nciśemu. naś, -a, -e, zaim., nasz. Nas ksąę. Naśa panë. Nasë ęëckoe. Naśi woejcovje. Na naśéx ńiva%. naśagéc, - ą, - éł, sł., naczochrać, rozczochrać, postawić włosy na jeża, przenośnie: wytargać. Nasaęéł so ćepréną. naścac, - ają, - ëł, sł., naszczać. naśekac sa, -śukają są, -śukëł są, -śekôj są, sŁ, naszukać się. Naśukëł sa, ale ńick ńe nalôz. naśéc, - śéją, - śéł, sł., naszyć. Nasélé so ru%en (naszyli sobie odzieży). naśinc, -a, m., swojak, rodak. Na woekrące nalôz są nasinc zpoed Karvjë, a ten wupoe-rajił nama vsétkoe (na okręcie znaleźliśmy rodaka z pod Karwi, a ten poradził nam we wszystkiem). Por. czes. naśinec. naśinsći, -kô, -ćë, przym., swojski, ojczysty. To są naśinsći le%e (to są nasi ludzie, rodacy). Nasinsćë zvécaje. Naśinskô moeva. Ńedalek Garnsćegoe jęzora gôdają jes poe nasinsku. naśôléc, -ą, -éł, sł., nazwodzić, natumanić. Kulkoe woena le%i ju naśôla! (ilu ona już ludzi uwiodła!). natącovac sa, -eją są, -oveł są, sł., na-tańczyć się. Naśe %ëvćąta natącovałé są. natco ob. natcę. natc9, przysł., na czczo. Jo jem natcą woet vćera. Natcą pijają goerëłką. natéxmjast, przysł., natychmiast. Zrobi (zrób) mje to natexmjast. natłocéc, -ą, -éł, sł., natłoczyć, napchać. Natłocéła mąci do vjadra. natłoćéc sa, - ą są, - éł są, sł., natłoczyć się, napchać się. Le%i są natłoćéło, jak v koe-scele. natrafić, -ją, -jeł, sł., natrafić. Nimog natrafić na nen mol. Na dreęi %eń natrafjeł na ńen (nie mógł natrafić na owe miejsce. Na drugi dzień natrafił na nie). natrafjac, - trôfj aj ą / - trôfjëł, - trafjôj, sł., natrafić. Łotvi są natrôfjô na złex leęi, jak na dobréx. natre^éc sa, - ą są, - éł są, sł., natrudzić się. Jo są dosc natreęéł v moejim źécu. natrasłosc, - é , z., trzpiotowatość, brak zastanowienia. Prez twoeją natrasłosc gąsé v wbvs poeśłé, natrasły, przym., trzpiotowaty, narwany, nie-zastanawiający się. Natrasły knôp. Natrasły ęewus. natrisc, -trésą, -tręs, -tfésé, sł., natrząść. Natrésé nôm jabk aboe kreśk. natwcerec, - ą, - éł, sł., natworzyć, narobić. Nasi prodkoevje natwoefélé so rozmajitéx bbzkov é są jim kłońale. nawoejéc, - ą, - éł, sł., skłaniać, spowodo-wywać. E cez goe do tegoe nawoeęi? Poetreba nawoeęi cłovjeka do prôcé. nawoekoł, przyim., naokoło. Nawoekoł jęzora cigńe są sroęe vjel%i las. Knôpi x&%<ł nawoekoł śkoełé. nawoerac, -fą, -rëł, sł., naorać. Woen ju dosc nawoerëł zogonov. nawoerac sa, -rą są, -rëł są, sł., naorać się. Woeńi są déxt nawoeralé. nawoestréc, -ą, -éł, sł., naostrzyć. Ńawoe-stré mje ten knyp. nawoezeńi, - ëgoe, m., pan młody, narzeczony. Nawoezeńi préstąpjeł do woełtôra. Jemu są vje%e, jak nawoezeńemu. Przysł. Seślé są rôz dvaji nawoezeńi (nawoezeńovje). nawucac, -ają, -ëł sł., nauczać. Ksą% jix nawućëł, jak mają zéc poe x^'esc^jansku. nawucéc, -ą, -éł, sł., nauczyć. Woena goe nawućéła boegoebojnoscé. Jô ca nawucą poe koescele gvizdac! nawucéc sa, -ą są, -éł są, sł., nauczyć się. Ju są rôz nawućé të pjesnë! nawucécel, -a, w., nauczyciel. Nawućécel célé pôn skolny. nawucécelka, -ći, z., nauczycielka. Naśa pańe je nôlepsą nawućécelką naséx %ëci. nawucécelsći, -kô, -ćë, przym., nauczycielski. Woena mô taką nôterą nawuęé-celską. nawucécelstwoe, -va, n., nauczycielstwo. Woetmłodéx lat cignąło goe do nawucécelstva a tej je ter oz skolnym. nawużévac, -żivają, -żivëł, -żévôj, sł., naużywać. Nawuzévôj svjata, poeci jes młodi! nava, -é, z., nawa (w kościele). nava|éc, -ą, -éł, sł., nakrzyczeć, zgromić. Pôn nava%éł na nas zo to, zesmé poezje vrocélé do dom. navanożéc sa, -ą są, -éł są, sł., nawłó-czyć się, natłuc się. Jô stôri vądrovćék, jô są ju dosc navanoźél poe svjece. navaréc, - ą, - éł, sł., nawarzyć, nagotować. Navaréła jim vśelejaćegoe jeęeńo. navażéc, -ą, -éł, sł., naważyć. Navazéł nôm krep poł cątnara. naVądrovać są — ńązńec 119 navądrovac są, -eją są, -oveł są, sł., na-wędrować się, napodróżować się. Masma są déxt navądrovała poe roźnéx lqdax é moe-rax. navet, przysł., nawet. Navet moeje vłosne ęëcé mje woepuscéłé! nayéknęc, -ną, -nqł, sł., nawyknąć, nauczyć się. Woen to jeś za młodsa ncivéknqł (on się tego jeszcze za młodu nauczył). Jo ju tegoe na słarosc ńe navekną. navijac, -ają, - eł, sł., nawijać. Né navijoj te ńitći na kłqbk. navinoc, -ną, -nęł, sł., nawinąć. Navinąła blevjqzką na pole (nawinęła wstążkę na palec). navircéc, r ą, - éł, sł., nawiercić. Méśé na-vircéłé %ur v seańe. navizc, -vizą, -vjęz, -vizé, sł., nawiązać. Navjqzlé ńeruoedov é téx jinśéx jader é za-vjezlé je do Pucka. Zémą mô so rébôk navizc seci, abé mjëł ćim na poezimku łovic rébé. navjesc, -vjodą, -vjöd, - vje^é, sł., 1) na-wieść,' naprowadzić, 2) spowodować, skłonić. Navjod jix na nôgcersë drozésce, a tej woe-stavjeł v lese mjeęé vilkami. Woen jo sôm do tegoe navjod. Cez vaju do tegoe navjodło? navjeseléc są, -ą są,-éł są, sł., naweselić się. Jo są ju ńigde téle ńe navjeselą, jak ńińa. navjeśac, -ają, -éł, sł., nawieszać, porozwieszać. Navjesa x^st na płoce. navjezc, -vjozą, -vjôz, -yjezé, sł., nawieść, ponawozić. Navjezlé so z mjasta bélnëgoe jëstku. navjôc, -vjeją, -vjëł, sł., nawiać. Yjater navjeł pjôsku. navlakac, - vlôkają, - vlôkëł, - vlakôj, sł., nawlekać. StareŚka jegłą ncwlôkô. navracac, - vrôcają, - vrôcëł, - vracôj, sł., 1) nawracać, 2) zwracać. Svjąti Oto prébéł do Poemoerći, abé naséx nawacac na vjarą Xrescéjanskq. Ne nawacôj jeś koeńi! navracac są, -yrôcają są, -yrôcëł są, -vracôj są, sł., nawracać się. Mjeęé nami xu^oe na~ vrocajq są na nasą vjarą. navrôcéc, -ą, -éł, sł., 1) nawrócić, 2) zawrócić, zwrócić. Pred koescołę nawocéł koeńe, Nawocéła goe na vjarą katoléckq. Navrocé ja dox rôz! navrôcéc są, -ą są, -éł są, sł., nawrócić się. Nawocéł są na vjarą x^scéjanskq. nazbétk, przysł., nazbyt, zbyt. Nazbétk mômé tegoe mjąsa. nazévac, -zivają, - zivëł, -zévôj, sł., nazywać. Nazivajq goe Woekrątńik, boe byveł vjele na moerax- nazévac są, -zivają są, -ziveł są, -zévôj są, sł., nazywać się. Jak té są nazivôś? Jô są nazivają Jon Novok. nazméślac, -myślają, -myślëł, -méslôj, sł., nazmyślać. Nazméślôj jim, co cé do łba pfinęe. naznacac, -znôćają, -znôćëł, -znaćôj, sł., naznaczać. Rébôcé naznôćajq vsétće swoeje rećé wcesöbnémi mer kami. naznacéc, - ą, - éł, sł., naznaczyć. Na drevje naznaćëł, ze béł na tim molu. nazôd, przysł., nazad. Té môs jic nazôd, zkqd jes présed. nazôd ! wykrz., nazad, w tył! nazwoeńic, -ą, -eł, sł., nadzwonić. Na-zwoeńeł mu v wusé. nazva, -é, z., nazwa. Kasebi, to je nasa nazva. nazvac, -zvją, -zveł, sł., nazwać. Nazvalé goe Sćepôn, boe są wuroęéł v %eń svjątegoe Śćepôna. nazvac są, -zvją są, -zveł są, sł., nazwać się. Nazveł są sénę Boezim, a béł sénę djôbła. nazvistkoe, - a, n., nazwisko. Ąton je moeje mjono, a Selin nazvistkoe. nażaléc, -żôlą, -żôléł, -żalé, sł., narobić węgli z drzewa, zwęglić. Nazalé mje vągli. Jo cé całq gromadą nazôlą (ja ci z całego stosu węgli narobię). W języku polskim brak odpowiednich wyrazów. naźe^oeléc, -ą, -eł, sł., nakrajać, narznąć tępym nożem lub ladajako. Nazexoeleła nom Xleba. naźéc są, -éją są, - éł są, sł., nażyć się. Jo są ju closc nazéł na tim svjece. naźic, - żną, - żęł, - żńi, sł., nażąć. Naząlé zéta śteré koepé é jeden mądel. nącéc, -ą, -éł, sł., 1) nęcić, wabić, 2) zwodzić, tumanić, oszukiwać. Woen wumjëje nącéc ptôxé. Nącéł goe swcejq pfejazńq. nącéc są, -ą są, -éł są, sł., 1) nęcić się, zwabiać się, 2) zwodzić się, oszukiwać się. Muxé są nącq do mjode. Woeńi są tak nącélé. naga, -é, z., nędza, bieda. Yjelgô ną%a panova vtedé mjeęé Kasebami. nągny, przym., nędzny, biedny, chudy. Nąęny zéwoet. Nąęnë zéto. Moeje koeńe sq terôz bar o nąęne. nągńec, -eją, - eł, sł., nędznieć, biednieć, chudnąć. Yseden dobétk nąęńeje na téx dë-scax- Corôz barzi ną%ńejq. nąza ob. nąp. nązny ob. ną^ny. nązńec ob. nągńec. 120 NEKA — NOVY neka, - ći, é., grymas, chimera, prus. niem. Nicke, Niicke, doi. niem. Nöcke (iible, bos-hafte, murrische Laune). Frischb. To sq bjało-cjłovsće neće. Jo na jejix neće ńe bądą zvozeł. nekac, -ają, -ëł, sł. , gnać; pędzić. Pastur nekô bédło. Nękają goe, jak psa. Té mją ńimos nekac. nen, na , no, zaim., ów, owa , owo. Nen kcescoł stoji ju dvasta lat. Nen ksq% tak godeł. Na góra je vésokô. Jak no svinćą kvici! (jak owo prosię kwiczy). Na nym doku se%q varné. Na néx błotax• Do néx kôt. Trafjeł v na virbą. nena, -é, z., matka. Poej do nené, nena dô cé jësc. Częściej używa się nenka. nencin, - éna, -énë, przym., matczyn. Nenćin majątk. Nenćéna koesela. Nencénë goespoe-daftwoe. Wcen béł jes na nenćénym zdovańu (on był jeszcze na matki ślubie). nenka, -ći, z., matka. Moeja nenka je setméęesąt lat storo (moja matka ma siedm-dziesiąt lat). Wu moejë nenći. Jegoe nenka je z woekrągu słepsćëgoe. To je déxt nenka vśétćex bjednéx %ëci. * neńin, przym., matczyn. Neńine serce. Ne-ńina sekńa. Neńina woepinka. nerka, -ći, z., nerka. Zwykle l. mn. nerće (nerki). Zajćô nerka. Celécë nerće. nerkoevy, przym., nerkowy. Woen mo ner-koevq x<%rosc. neta, -é, z., rodzaj sieci, cienkiej, długiej a wązkiej, niem. Netze. neż! wykrz., no! nuże! dalejże! Nez, do roboete! Nez, jięéta prą%i! Woen va%i, nez %ëcé v płac! néba, -é, z., daszek u czapki. Nébą mô wurvonq. nobilovac, -eją, -oveł, sł., nobilitować. Woeńi są jes woet kasebsćex ksqząt nobilovony. noc, -é, z., noc. V nocé sq vśétće koeté burë. Przysł. Jô spëł léxo3 v nocé. Ju je noc. To béła jasnô noc, boe mjesqc svjeceł. nocny, przym., nocny. Svjotło nocne. Ląpka nocnô. nocovac, -eją, -oveł, sł., nocować. Jak Pôn Bög dëł, musëł jem ńeroz nocovac na zemi poed ńebę. no co, przysł., nocą, w nocy. Nocq muselé prôcovac, boe v %eń ńimjele ćase. Nocq pré-jaxalé do Gdônska. noga, - ^i, é., noga. Woena mô krévë no%e. Jo są ledvje trimają na nogax• Vévijô no-goma, jak v tącu. nogajca ob. nogavica. nogavica, - e, é., pończocha, skarpetka. Bjałće nośq moedrë nogavice, xłopi bjëłë. nogavicka, -ći, z., zdrobn. od nogavica, pończoszka, mała skarpetka. To sq déxt %ëcnë nogavićće (to są iście dziecinne pończoszki). nogavicny, przym., skarpetkowy, pończochowy. Kupjeł ji nici nogavicnéx (do vizeńo noga-vic) (kupił jej bawełny do robienia pończoch). Ńogot, -ate, m., Nogat, odnoga Wisły, nos, -a, m., nos. Mo nos, jak kłonica. Poed nosę. nosati, przym., nosaty, z wielkim nosem. Nen nosati ślaxcéc béł tez v koescele. noséc, -śą, -séł, -sé, sł., 1) nosić, 2) ubierać, przyodziewać się. Terô zédom musi woedą noséc. Nosélé goe na rąkax> V Poemoerce nośq bjałće muce na głovax• Ńe nosé vici te sekńe. noséśce, -a, w., zgrub, od nos, nosisko. Dlô twoejegoe nosésća treba pynt tôbaći na jeden %eń. nosk, -a, m., zdrobn. od nos, nosek. Môs bredny nosk. nosovy, przym., nosowy. Nosovo ęurka. Nosovo xoeroba. nosôl, -a, m., człowiek z wielkim nosem, nosôlka, -ći, z., kobieta z wielkim nosem. Noteć, é, z., Noteć. Krajńoce mjeskajq v kaminsćim krëzu é dali jaz poe Noteć. notovac, -eją, -oveł, sł., notować, zapisywać. Ksq% notovëł vsétćex, co wu spoevje%é ńe bélé. nowoe, przysł., nowo, świeżo. To sq nowoe wusétë sekńe. nowoemjësći, -kô, -ćë, przym., nowomiejski, wejherowski. V nowoemjësćim krëzu. Woekrqg nowoemjësći. nowoesc, -é, z., nowość. Vśétće nowoescé ji są poedobajq. nowoeta, - é, z., nowość. Woena mo rod vselejakq nowoeta. Zo tą nowoetą zapłacéł vjele detkov. nowoetny, przym., nowy, nowomodny, najnowszy. Nowoetnë sekńe. Novoetnë zvéćaje. Novëmjasto, -ëgoe mjasta, w., Nowemiasto, Wejherowo, WTejrowo (miasto powiatowe na Kaszubach). novina, - é, z., nowina. Yjélgô novina. No-novsô novina. S novinami x^i poe svjece. novinka, -ći, z., zdrobn. od no vi na, nowinka. Pfeńos nama novinką. novy, przym., nowy. Novy rok. Dozdalésmé są novegoe lata. Na %is préwoebleką nove ru-xncc. Novo sekńa. Novë prepisé. Poestavjeł novy statuśk pica. NOZDRA - NÔPARTOSC 121 nozdra, -é, z., nozdrze. W liczbie mn. n o z d r é lub nozdre. noźécće, - köv, l. mn., nożyczki. Nawoestré nozécće! nożéck, -a, m., zdrobn. od nożék, maleńki nożyk. Tim nozéckę nich ńe wuzexoelis (tym nożykiem nic nie ukroisz). noźék, -a, m., zdrobn. od nóż, nożyk. nozek. Tąpy nozék. nożéśce, -a, n., zgrub, od noga, nożysko. Ledvje poednósó nozéśća, tak ji cązkoe. nöcéc, - ą, -éł, , ¦ nucić. %ëvcąta nocéłé pjesńą do Nósvjątśë Panné. nôrd, - e, m., północ ( część świata), niem. Norden. Wyrazu tego używają tylko Rébôcé. nörda, -é, z., 1) północ (część świata), 2) wiatr północny. Cej są nbrda zapódó, a storo baba zagódó, tej ńima końca. Przysł. Yjater woet nordé. Ob. nôrd. nordovy, przym., północny. Yjater nordovy. nôrdôst, - e, m., północny wschód. Wyraz używany tylko przez Rébôków. nôrt, -e, m., kąt, kraniec. V tim norce jizbé stoji pjëck. V" samym norce. Do samegoe norte. not, -e, m., potrzeba, niedostatek, bieda, niem. Noth. Not do ńex zazeró. Hej, not koele vrot. Piosnka. nôta, - é, é., nuta, melodya. Na vjesołq notą. nôté, 2. przyp. nôt, l. mn., nuty. Woena grô é spjevô z not. nov, 2. przyp. nowu, m., nów. M%e v noce cemno, boe %is je nov. Pred novę. nóż, 2. przyp. noża, m., nóż. Noz rezńicći. To je woestri noz. Noz poetreboevóny dreęa ńe pseje (noża, będącego w użyciu, rdza nie psuje). Przysł. nóżka, -ći, z., zdrobn. od noga, nóżka. Mo nozką, jak ęeckoe. no, przyim., na (tylko przed niektóremi je-dnozgłoskowemi formami zaimkowemi). No ńą. Nô ńen (na niego). Ob. na. nôbarżi ob. bar z o. nôboeżenstwoe, -va, n., nabożeństwo. Tero są woetprôvjô v koescele noboezenstwoe. Zwoeńq na noboezenstwoe. nôboeżnosc, -é, z., nabożność. Naśe bjałće woetznócajq są vjelgq nôboeznoscą. nôboeżny, przym., nabożny. To sq baro nóboezny le%e. Noboeznó katolécka. Nóboezny, jak svjątëgoe Jerëgoe kbń. Przysł. (Cen.). nóboeżńe, przysł., nabożnie. Présłe%oevalé są kózańu nôboezne. Klecëł é moedléł są nóboeżńe. Słownik języka pomorskiego. nôboeżnec, -eją, -ëł, sł., stawać się nabożnym. Na stóre lata nóboezńeje. nóboeżńiś, -a, m., nabożniś, bigot, dewot. Ńe vjefé ńick temu nóboezńisovi! nóboeżńiśa, -e, z., bigotka, dewotka. Moeja bjałka je vjelgó nóboezńisa, moedléłabé są woebęeń é woebnoc. nocelńicka, -ći, z., naczelniczka, przewód-czyni, dowódczym. nocelńik, - a, m., naczelnik. Woen béł jejix wodcq é nóćelńikę. nôdto, przysł., nadto, prócz tego. Woena mó nódto vjele gasi é gułov. Jo cé nódto ńick ńe pcevjem. nôgeja, -e, z., nadzieja. Nóęeja je cnotq evangjelecnq. Tak jięe clo lepsa é je nóęeja, ze prindą ćedéś casé swoeboednë. Cen. Skôrb. nôgłose, -é, z., nagłość. Tu ńick nógłosc ńe poemoze. Nogłoscą ńick ńe zrobis. nôgły, przym., nagły, raptowny. Woet nógłë smircé retuj nas, Pańe! Nógły vjater. Préśła na ńegoe nógłó x^rosc. nôgle, przysł., nagle. Nógle wukózeł są kscizéc. Woen to tak nógle vérek, ze jo goe dobre ńe zrozmjëł. Yjater zerveł są nógle. nôgléc, -ą, -éł, sł., naglić, napędzać. Nóglq mje, źebém są zeńeł, a jó ńe xcQ>- Nôgléł goe do roboeté. nôgoerśi, przym., st. najw. od zły, najgorszy. To je nógoerśó baba. Nógoersë jeęeńe mje dóva. nógoeri, przysł., stop. najw. od zl*e, najgorzej. Mje wu sostré béło nógoeri. Tak m%e nógoeri. nôłög, -łogu, m., nałóg. Nołog je dr ega nótera. Przysł. Xto są ńe leńi, nołog woet-mjeńi. Przysł. nôlepi, przysł., stop. najw. od dobre, najlepiej. Nôlepi seęec céxw é ńick ńe gadać. Tak m%e nolepi. nôlepśi,. przym., stop. najw. od dobri, najlepszy. Woena je mje%é ńemi nólepsó. No-lepsô goerëłka je wu Kalésa. Nôlepsëgoe rogôla da mńe. nôleżec, -ą, -eł, sł., należeć. Woen nólezi do kąpańije. To jemu nólezi. nôparce, przysł., uparcie, uporczywie. Zdri no mją tak nóparce. Ńe ządój tak nóparce, ćej vjes, ze cé ńe dom. nôparti, przym., (imiesł. od naprec są), uparty. Noparli, jak koezëł. Nopartemu ńicegoe ńe dokozes (upartemu niczego nie dowiedziesz). nôpartosc, -é, z., upór, uporczywość, upar-tość. Nópartosc, jak wu ęecka. 16 122 NÔPRÖD — ŃEBELŃICA nôpröd, przysł., 1) naprzód, najprzód, 2) naprzód, przodem, na przedzie. Nôprod pceméslé, a poetemu dopjere gadôj. Jô puda noprod (prodę: prodći), a vé za mną. nôpröd ! wykrz., naprzód ! marsz ! Zakoemą-derovëł: nôpröd! a tej poeslé na ńepfejacela. nôremnosc, - é, é., narowistośó, kapryśność, chimeryczność, upór. Nima ńizódne radé na jegce nôremnosc. nôremny, przym., narowisty, kapryśny, chimeryczny, uparty. Nôremny koń. Nôremnô koebéła. Nôremny ęëwus. noremńe, przysł., kapryśnie, chimerycznie, upornie, okoniem. Woena rjedno noremńe poe-stąpuje. noremńica, -e, z., kobieta uparta, kapry-śnica, chimeryczka. Woezeńeł są s noremńicą. noremńik, - a, m., człowiek uparty, kapryśny, chimeryk. Jakoż té męes zéła v grepje s tlm noremńikę? (jakżeż ty bodziesz żyła razem z tym uparciuchem?). nôröd, -e, m., naród. Nôröd kasebsći, poelsói, zedovsći. Ob. naród. nôskvarnosc, - é, é., wrzaskliwość, dokuczli-wość, naprzykrzanie się. Noskvarnosc %eci. noskvarny, przym., dokuczliwy, wrzaskliwy, naprzykrzający się. Nôskvarne ęëckoe. Nô-skvarnë gulé. Nôskvarnë ptôstwoe. noskvarńe, przym., wrzaskliwie, dokuczliwie. Skoerno są tak noskvarńe m%eś domôgëł, ńe dostońeś. nôśik, -a, m., naszelnik, naszyjnik, rzemień naszyjny. nôtera, -é, z., natura. Jo môm taką nôterą. Nôłog je dregô nôtera. Przysł. Nôtera cigńe vilka do łasa. Przysł. nôteralny, przym., naturalny, zwykły. Koe to je déxt nôteralnë (toć to jest zgoła naturalne). nôwucka, - ći, z., zdrobn. od nôwuka, nauczka. Môs terôz nôwućką. nôwuka, -ći, z., nauka. Nôwuka v skoele. Nôwuka koescelnô. Té muśis placéc za nôwuką. novici, przysł., stop. najw. od vjele, najwięcej. V téx stronax je novici Nemcov. Jo môm nôvici jićnéx krep. Jô ce novici kcexają. novikśi, przym., stop. najw. od vjel|i, największy. To je nôviksô zabava. Nôviksë sćescë. Nôviksi koescoł na całym svjece je svjątëgce Pjotra v Rémje. nôzémica, -e, z., świnia urodzona na wiosnę, nôzimk, -u, m., początek wiosny, pierwsza połowa wiosny. Ob. zimk i poezimk. numer, -e, m., numer. Numer pirsi. Pced numerę p{c%estim. numerovac, -eją, -oveł, numerować. Ysétće domé są numerovônë. Nuśa, -é, z., zdrobn. od Anna, Anuśa, Niusia. Nuścin, - éna, - énë, przym., Hanusin, Niusin. Nuśćéna nenka. Nuśecka, -ći, d, zdrobn. od Nuśka, Ha-nusieczka. Nuśin, -éna, -énë, przym., Hanusin. Nu-śénë %ëcé. Nuśka, - ći, z., zdrobn. od Nuśa, Hania, Niusia. Ń. ńasta, ob. ńevjasta. ńe, przysł.; nie. To moeje goespoedartwoe, a ńe twceje. Ńe te, ale jo %is puda do koe-scoła. Jo jem ńigde ńe béł na moeré. Ne gadôj bele ćegoe. ńe Wyrazów, zaczynających się od ńe-, a tu nie zamieszczonych, należy szukać, odtrąciwszy przeczenie, pod odnośnymi wyrazami. ńebezpjecnosc, -é, z., niebezpieczeństwo. V tim lese ńima ńizodne ńebezpjecnosce. Ré-bôcé ńe zvôzalé na ńebezpjecnosc, ale poe-płénąlé dali. ńebezpjecny, przym., niebezpieczny. Żéwcet rébôköv je barzo ńebezpjecny. Tim razę ło-vitva béłci ńebezpjecno. To je rec ńebezpjećno jaxac v nocé prez ten bor. ńebezpjecńe, przysł., niebezpiecznie. Se%ec na nym bôce béło baro ńebezpjecńe. ńebelny, przym., niegodziwy, niegodny, nieprawy. Nebélny zéwoet. Nebélnë céné same są kôrą. ńebelńica, - e, z., kobieta niegodziwa. Té so ńe dôś radé s tą ńebelńicą. Yénekôj preć z xéći tą ńebelńicą! ŃJEBJŚLŃIGTWGB - ŃEDOYNO 123 ńebólńictwoe, -va, n., niegodziwość, nieprawość, hultajstwo. Mjeęé nami rekącé, to béło woekrutnë ńebelńictwoe (między nami mówiąc, była to straszna niegodziwość). ńebelńik, -a, m., niegodziwiec, hultaj. Jakuz woena möze zéc s tim ńebelńike? Svjąti Pjoter mô dlô ńebelńikov ńeboe zamkłë. ńebjesći, -kô, -ćë, przym., niebieski, nieba dotyczący. Żéwcet ńebjesći. Krolevstwoe ńebjesće. ńebjosa, -os(ôv), l. mn., niebiosa. Woejce na§, xtwi jes v ńebjesex- ńeboe, -a, n., niebo. Ju tez é ksazéc svjëcéł na ńebje. Pôn Jezes kröleje v ńebje. Woena zdri v ńeboe. Poed ńebę. ńeboeracci, -kô, -ćé, przym., biedny, nieszczęśliwy, pożałowania godny. To je déxt ńe-boeracéë zécë. ńeboeractwoe, -va, n., nieboractwo, nieszczęście, biedota. Leęe wulétovalé są nad jegoe ńeboeractvę. ńeboeróćk, -a, m., zdr. od ńebcerok, nieboraczek, biedny człowiek. ńeboerócka, -ći, z., nieboraczka, biedna, nieszczęśliwa kobieta. neboei'ôk, -a, m., nieborak, biedny człowiek, ńeboeros, -a, m., nieborak. Ob. ńeboe rôk. ńeboeroska, -ći, z., nieboraczka, kobieta biedna, pożałowania godna. ńecće, -kôv, l. mn., niecki. Preńbs ńecće ful mqći (przyniósł niecki, napełnione mąką). ńecnota, -é, 1) z., niecnota, niepoczciwość, 2) m. i z., człowiek niepoczciwy, hultaj. Té jes poepełńeł vjelgq ńecnotą. Té ńecnoto! ńecnotka, -ći, z., niecnota, ladaco, człowiek niepoczciwy, lekkoduch. Moeja koetka, ńecnotka, vépiła mje mlekoe. Dorotkoe, ńecnotkoe, to tć jes byva P Pieśń. ńecesti, przym., 1) nieczysty, brudny, 2) sprośny. Woen vjod ńecesti zéwoet Necéstë. méslé. Pen grôp je ńecesti. ńećóstosc, -é, z., 1) nieczystość, 2) spro-sność. Necéstosc je gfexe głovnym. ńedalek, przysł., niedaleko. Provdq ńedalek zonęes, a łzą są ńe wudłoviś (prawdą nie daleko zajdziesz, a kłamstwem się nie udławisz). Przysł. To je ńedalek. Jabkoe woet jabłońe ńedalek są woetkulńe (jabłko od jabłoni nie daleko się odtoczy). Przysł. ńedalek, przyim., niedaleko, nieopodal. Woeńi mJeskajq ńedalek jęzora. Jo jem béł ńedalek Xabrova. ńedbac, -ają, -ëł, sł., niedbać. Woena ńedba na ńic. Ńedbeł ańe na bjałką ańe na %ëcé ańe na swoejex starségę, nedbałosc, -é, z., niedbalstwo. Jo goe witko fą za tą ńedbałosc. ńedbały, przym., niedbały. Ńedbało nenka woestôvjô ęëcé same v xéćax- ńedbale, przysł, niedbale, ladajako. Woen tak vsétkoe robi ńedbale, ńesekoenńe. ńedocec, -eją, -eł, sł., niedosłyszeć. Nas woejc tero ju ńedoćeje. „ ńedogoeda, -é, z., niedogoda, niedogodność. Cé mu tak zrobis, ćé sak, jemu vjedno ńe-j dogoeda. Mjelé s tim vjelgq ńedogoeda. ńedogoednosc, -é, z., niedogodność. To m%e I dlô naju ńedogoednosc. ńedogcedny, przym., niedogodny, niewłaściwy. Tero je ńedogoedńe vjodro do łovjeńo rib. ńedogoedńe, przysł., niedogodnie. Ëecé mje, ślé cé bq%e s tim ńedogoedńe. ńedojda, -é, m. i z., niedołęga, człowiek j do niczego, pod względem fizycznym: nieru-! chawy, pod umysłowym: tumanowaty. | ńedojesc, -jem, -jod, sł., 1) niedojeść, nie i skończyć jeść, 2) za mało zjeść. Ńedojod krep j é vstëł woet misé. Woen jes ńedojod, tej musi jësc dali. ńedołaga, -|i, m. i é.9 niedołęga. Cez té zqdôś woet tegoe ńedołąęi! ńedołąstwoe, -va, n., niedołęstwo. Żôden goespoedôr ńe xce goe vzic za parobka dlô jegoe ńedołąstva. nedołąznosc, -é, z., niedołęstwo. Prez ńe-dołąznosc traci majqtk é są gubi. ńedołąźny, przym., niedołężny. Naś Staresk je ju barzo ńedołąźny. ńedołaźńe, przysłniedołężnie. Woen są vzqł do të roboeté déxt ńedołązńe. ńedostatk, -u, w., niedostatek. A tej présed ńedostatk é ńe mjelé co vzic clo gąbé. ńedovjerac, -ają, - eł, sł., niedowierzać, nieufać. Woen navet swoejim ęecom ńedovjereł. ńedovjórk, -a, m., niedowiarek. Jes są koescoł załbmi ćedéś nad tobq, ńedovjorku! ńedozdrec, -ą, -eł, sł., niedojrzeć, niedo-patrzyć. Woen ju léx ńelpoerny, przymnieszporny. Neśpoernë nôboezenstwoe. ńetcec, -ą, -éł, sł., nie czcić. Woen ńetci swceje% star sex (rodziców). ńetrezwoesc, -é, z., nietrzeźwość. Pôn woet-pravjeł goe za ńetrezwoesc. ńetrezvy, przym., nietrzeźwy. Cez té möześ vskurac wu téx ńetrezvex le%i? ńewod, -woeae, m., niewód. Ńewoedę są poełôvjô rébé. Ne xvôtô są rib pred ńewoedę. Przysł. Zapuscćc ńewod v jęzor o (zarzucić). Vécignqc ńewod (wyciągnąć). ńewodk, -u, m., zdrobn. od ńewod, mały niewód. ńewoemylnosc, -é, é., nieomylność. A U jinsi ńexcele wuvjeréc v ńewoemylnosc popjeza. ńewoemylny, przym., nieomylny. Le popjez je ńewoemylny. Sqdé Boezë sq ńewoemylne. ńewoetstąpny, przym., nieodstępny. Woen bel moejim ńewoetstąpnym tovaréśę. ńewucałosc, -é, z., nieuczoność, brak nauki. Moeja ńewucałosc je préćéną moeje bjëdé. ńewiicały, przym., nieuczony. Jô v skoełax ńewucały, jo są na Urn ńick ńe rozmjëją. ńewutcewoesc, -é, z., nieuczciwość. Jegoe ńewutcewoesc je vśétćim znônô. ńewutcevje, przysł,, nieuczciwie. Poestqpjeł s ńq ńewutcevje. ńewutcevy, przym., nieuczciwy. Woet ńe-wutcévéx le%i ńigde ńick ńe kupjôj! ńewuvóga, -Li, z., nieuwaga. Prez ńewuvogą nalëł mu na lëzką tegoe dreęëgoe lekartva. ńewuvóźny, przym., nieuważny. Woena je baro ńewuvozno. ńewuvóźńe, przysł., nieuważnie. Woen to zrobjeł déxt ńewuvozńe. ńevgecnosc, -é, z., niewdzięczność. Za jegoe dobre serce zapłacélé mu ńev%ecnoscq. ńevgecny, przym., niewdzięczny. Jo môm le ńev%ećnex dłezmkov. ńevgecńe, przysł., niewdzięcznie. Woen so s ńim poesłqpjeł ńev%ecńe. ńev^ecńica, - e, z., niewdzięcznica. ńevgecńik, -a, m., niewdzięcznik. Nepoezéćé nici temu ńev%ećńikoevi ańe dętka. ńevegoeda, -é, z., niewygoda, niedogodność. To je déxt ńevegoeda, ze ma musima do vaju tak dalek jezęéc. ńevegoedny, przym., niewygodny. ńevegoedńe , przysł., niewygodnie. ńevinnosc, -é, z., niewinność. Jegoe ńevin-nosc béła dokôzônô (była udowodniona). ńevinny, przym., niewinny. Nevinnë %eckoe. Woena je ńevinno. ńevinńe, przysł., niewinnie. Jo musą tero ńevinńe cerpjec za cezë gfëxé. ńevjadomstwoe, -va, n., niewiadomość, nieświadomość. Woen to zrobjeł le z ńevjadom-stva. Prez ńevjadomstwoe. ńeyjasta, -é, z., niewiasta, kobieta. Nase ńevjastó xoerova^q pred xéćami. Moeja ńe-vjasta (moja kobieta, żona). Poesła ńevjasta s kurôskę do mjasta, boe ji ńe xc^ł reno pjôc. Piosnka. ńevjedno, przysł., nie zawsze. Nevjedno svjątegoe Jona! Przysł. ńevjesci, przym., niewieści, kobiecy. V ńe-vjescéx sekńax• Nevjescë sqdé. ńevjodro, -a, n., niepogoda. To béło tace ńevjoclro, ze zôl béło psa buten vénekac (taka była niepogoda, że żal było psa na dwór wygnać). To ńevjodro m%e jeś długoe derovało (trwało). ńezbednosc, -é, z., sprośność, niemoralność, nieobyczajność. Woena je znônô z ńezbednoscó v cały woekoeléci. ńezbedny, przym., sprośny, niemoralny, nieo-byczajny. Woena lik va%i na ńix za jejix ńezbedne woebécaje. Jegoe zéwoet je déxt ńezbedny. To je nońezbedńeso %ëvcéna. ńezbedne, przysł., niemoralnie, nieobyczajnie, sprośnie. Woeńi tak zéjq v grepje ńezbedńe ju %es\c lat (oni tak żyją razem nieobyczajnie już dziesięć lat). ńezbedńica, - e, z., kobieta złych obyczajów, latawica. Moj xł°P X(%%i za ty ńezbedńicq. ńezbedńik, -a, m., człowiek złych obyczajów. S nôgoersémi ńezbedńikami trimô kqpańijq. Ax ¦> té ńezbedńiku! ńezdara, -é, m. i z., niezdara, niedołęga. Môm saméx ńezdarov (mężczyzn). Môm le same ńezdare (kobiety). ńesdamosc, -é, i., niezdarność, niezdolność, niedołęstwo. Prez twoeją ńezdarnosc zétkoe na ma léxoe wuroęéło. ńezdarny,^ przym., niezdarny, niedołężny, nieudolny. Nezdarny knôp. Nezdarno raka, co cé to poeda (niezdarna ręka, co ci to podała). ńezdarńe, przysł., niezdarnie, niedołężnie, nieudolnie, Woen to ńezdarńe vémalovëł. ńezgoeda, -é, i., niezgoda. Zgoeda budeje, ńezgoeda rujneje. Przysł, NEZGCEDLÉ W (ESC — ŃDCTERĄDE 127 nezgoedléwoesc, -é, z., niezgodliwość. Ńe Xcelé s ńim v grepje słezéc dlô jegoe ńe-zgoedléwoescé. ńezgoedlevje, przysł., niezgodliwie. Doc va tak nezgoedlévje zéjeta se sobą? ńezgoedlevy, przym., niezgodny. To je no-ńezgoedlivso baba. ńezgoednosc, - é, z., niezgodność, niezgodliwość. ńezgoedny, przym., niezgodny. To są ńe-zgoedny leęe. ńezgoedńe, przysł., niezgodnie. Zélé s sobą ńezgoedńe. ńezmjerno, przysł., niezmiernie, bardzo. Moefe je ńezmjerno głąboećë. Nen vrod boelëł goe ńezmjerno. ńeżecnosc, -é, z., nieżyczliwość, zawiść, nieużytość. Xtez bé goe lubjeł za jegoe ńeżecnosc? Znają goe vśétcé z ńezećnosce. ńeżećny, przym., nieżyczliwy, zawistny, nieużyty. Wcen mje je ńezecny. Trafjeł na ńe-zécnéx Zefi. Woena zdri na sostrą ńezećnym woekę. ńeżecńe, przysł., nieżyczliwie, zawistnie. Woen ji woetpisëł déxt ńeęećńe, ze ńimo dlô ńe ańe skazonëgoe dętka (odpisał jej całkiem nieżyczliwie, że nie ma dla niej ani złamanego szeląga). ńeżecńica, -e, z., kobieta nieżyczliwa, zawistna, nieużyta. Woena cé to poevje%d, ta ńeżecńica ? ńeżecńik, -a, m., człowiek nieżyczliwy, zawistny, nieużyty. Ńe gadôj s tim ńezećńikę, woen cé ńe dopoemoze. ńeco ob. ńe^to. ńe^to, ńeco, zaim., ktoś, coś. Ńexto do vaju préśed. Ńexto poevjë%ëł: ze vaji Anka mja mełe (ktoś powiedział, że wasza Hanka miała dziecko). To je ńeco jinsëgoe. Jo ńeco vjem (ja coś wiem). , ńejaći, -kô (-ka), -će, zaim., niejaki, jakiś. Ńejaće Svabiśce prévadrovało do vsé. Béła tu ńejakó paneska. ńełońi, przysł., zaprzeszłego roku. Nełońi béłé bélnë bulvé, łońi sa ńewuroęełe é zôs latoś mômé bbkadosc bulevkôv (zaprzeszłego roku były piękne ziemiaki, zeszłego roku nie obrodziły i zaś tego roku mamy obfitość kartofli). Ae?x, '-u, m., tarło, ikrzenie się ryb. Rébé jidą tero na ńerx• Tą, %e je na snôęézna, rébé mają swoj ńerx- Ttébé mają latoś dobri ńbrx, boe je cepły zimk. ńófanęc sa, -ą są, -ql są, sł., trzeć się, ikrzyć się. Cej są rébé ńefxną, tu na ten mol préxoeąą. Poedćas ńerxńeńo są bar o wumjartë, ale jak są veńerxną, są znowu sétë. ńerva, -é, m. i z., człowiek powolny, gu-zdrała. Temu nervje ńimozna dac ńizodne robceté, boe vśétkoe zepseje. ńevcero, -a, n., dzień pozawczorajszy. Woen je śvak é #oeW jeś woet ńevcera (on jest osłabiony i chory jeszcze od przedwczoraj). ńevćero, przysł., przedwczoraj, onegdaj. Ńe-vćerô béłasma v Serakoejcax- ńevitro, -a, n., pojutrze. Miisis poezdac jaz do ńenitra. ńevitro, przysł., pojutrze. ńi — ńi, sp., ni — ni. Ni pon, ńi słega — djôxlé vjë%ą, co woen zôć! Ni pitka, ńi jë-stku. Ni bjëło, ńi como. ńibe, przysł., niby, na pozór. Ńibe pôn, ale z jaći vsé! Ńibe pôn, ńibe gbur. Ńibe se mną gôdô, a do cebje są smjëje. ńic, - é, z., nić. Woena bjëłemi ńicami łôtô côrny kabôt. ńicany, przym., niciany. Xoe%ą v ńicanex buksax (spodniach). ńicdobri, przym., niedobry, lichy, ladaco, niegrzeczny, mało wart. To niedobro %ëvćéna. Zé%é bjerą ńiedobre ęëcé v mjex (żydzi biorą niegrzeczne dzieci w wór — w ten sposób rodzice straszą swoje niesforne potomstwo). Ne vdavoj są z ńiedobremi legami, boe jes zbéti (bo będzie po tobie). ńick, przysł., nic. Woen są na tim ńick ńe znaje. Ob. ń i x t. ńicij, -ćéja, -ćéje, zaim., niczyj. To je ńicij dom, boe v ńim ńixt ńe mjeskô. Ćéjé to? Nicéje. Mówi się też: ńiceji, -ô, -ë. ńige, przysł., nigdzie. Jo ju ńięe mire ńe nondą (ja już nigdzie nie znajdę spokoju). Ńi%e mje ńe béło tak dobre, jak na Kaśebax-ńiga, przysł., nigdy. Tobé ńiga tak długoe ńe derovało, zebé moj woejc béł ziv. Jo ju ńiga ńepfindą do ce. ńigde, przysł., nigdy. Jo jegoe ńigde ńe miłova. Jo jem jes ńigde ńe béł ve Gdônsku. Ńigde — preńigde! ńig^e ob. ńi^e. ńixt, ńic, zaim., nikt, nic. Ńixt mńe terôz ńe znô, / cej jem wuboeĄi. Jo jem ńikoegoe ńe vięeł. Ne vjefé ńikoemu. Ńe pij s ńićim. 7>e ńic ńima, tą é djôxëł ńe naleze. Ńe ządôj ńićegoe woetemńe, boe cé ńick ńe dom. Miasto ńic używa się też ńick, przeważnie przysłówkowo. ńi^terąde, przysł., niktórędy, żadną drogą. Ypadlé v ijelgą kulą é ńixterącU ńimoeglć 128 ńdcto — ŃIŻ nazôd (wpadli w wielki dół i w żaden sposób nie mogli się wydostać napowrót). ńixto ob. ńijęt. ńijaći, -kô (-ka), -će, zaim., nijaki, żaden. Woen ńimo ńijaći woelë (on nie ma żadnej woli). Nina ńima ju ńijaćex stolémöv ńi krosńąt (teraz nie ma już wcale olbrzymów ani krasoludków). nijak, przysł., w żaden sposób, całkiem nie, zgoła nie. Nimog ńijak trafie do vsé (nie mógł na żaden sposób trafić do wsi). ńiknęc, -ną, -nęł, sł., niknąć, znikać. Poemału doka ńikną, a tej zabłysło słonyskoe. ńim, sp., nim, zanim. Nim słonysko zonęe, m%eś ju za boerę. Nim słonce zenęe, rosa woecé végréze. Przysł. ńirna ob. ńimjec. ńimjec, ńimom, ńimjeł, sł., nie mieć. Jo ńimom scescô. Woena ńimo %eci. Ńimjd baba xłopoete, kupiła so prosa. Prosélé mńe, jôbé ńimjeł vici do karcmé %ce%éc (prosili mnie, abym więcej do karczmy nie chodził). Nieoso-bowo: ńima. Osob.: ńimo. ńimoec, -é, z., niemoc , słabość, choroba. 1Tpôd v vjelgq ńimoec. É tak jq woegarną vjelgo ńimoec. Na koezdq ńimoec je poemoec. Przysł. ńimoeg, -moegą, -môżeś, -mög, sł., niemóc. Ńimoegą spac. Cébé të jes ńimog mje to zrobić (czybyś ty mi nie mógł tego zrobić). Té ńi-moześ princ do se. ńimuśec, -ą, -ëł, sł., nie musieć, nie mieć obowiązku (nie powinien). Té ńimuśiś tą jic (ty nie powinieneś tam iść). To są ńimusi robie (tego nie powinno się robić). ńińa, przysł., 1) teraz, ninie, 2) więc, no, héj. Ńińa je tak, dovńi beło jinak. Ńińa mômé novegoe pana. Ńińa jëęta é pijta! Woe-stańita ńińa s Boegę! Ńińa bjôj sobje s Boegę! Ńińa brace! Ten ostatni zwrot wtrącają bardzo często w tok rozmowy Kabatkowie i Słowieńcy. Ob.^ Ńińók. Ńińa, -e, z., Ninia, bohaterka jednego z podań pomorskich, rzekoma protoplastka Ni-niaków. ńińacći, -kô, -ćë, przym., niniacki. Ńi-ńacko moeva. Ńińacći wubjoré. Gródka ńi-ńacko. Ob. Ńińók. ńińeśi, przym., niniejszy, teraźniejszy. Ńi-ńesegee ćase. V ńińesex ëasax> V ńińeśi Xviii. Ńińocka, -ći, z., Niniaczka. Ob. Ńińók. Ńińók, -a, m., Niniak. Niniakami nazywają Kabatków i Słowieńców, osiadłych nad jeziorami gardeńskiem i łebskiem, rzekomo od częstego używania wyrazu »ńińa«. Obacz piękne podanie, zapisane przez Cenóyę w Wierzchucinie, wsi powiatu lęborskiego. Skôrb. 158. ńiścec, -eją, - eł, sł., niszczeć. Skoeśonë zéto na dëscu ńisceję. Dobétk nama ńisceł é są baro svak robjeł. ńiścec, - ą, -éł, sł., niszczyć, psuć , niweczyć. Mésé ńiścq nase ploné. Goerëłka ńiśći zdrovje. Woen ńisci twoeje goespoedartwoe. Ńe ńisce moejegoe scescô! ńiścec są, -ą są, -éł są, sł., niszczyć się,~ gubić się. Woen są sam ńisceł goerëłkq é so zdrovje rujnoveł. ńiścecel, - a, m., niszczyciel, gubiciel, tę-piciel. Ńisćecel złëgoe. Ńiścecel psebł. ńiścecelka, - ći, z., niszczycielka, tępicielka, gubicielka. ńiśrex, przym. nieodm., ciekawy, niem. neugierig, prus. niem. neuschirig, doi. niem. nischirig, nuschirig. To ńisrćx baba! To ńiśrex xłop. Jo jes puda do téx ńiśrex %evcąt. ńiśrex, przysłciekawie, z ciekawością. Gez tak ńisrex są prézerôs! Woena ńisrex zdrd na ńegoe. ńiśrix ob. ńiśre^- ńitecka, -ći, z., zdrobn. od ńitka. Seséła to cenexnq ńiteckq. ńitka, -ći, z., zdrobn. od ńic, nitka. Na-vlecé mje ńitka (nawlecz mi nitkę). Bjëłë, côrnë, cervjone, Ińane, bavełńane ńitće. ńiva, -é, z., niwa, pole, rola. Na téx lepséx ńivax sejemé zéto é létevką, na néx léxśéx rvôvs. ńiveka, - ći, m. i z., człowiek niedołężny, charłak, do niczego. Woen so dô radé, woen ńe je ńiveka. Woezeńeł są s takq ńivekq, woena jednegoe vąborka ńe wuduigńe. ńizći, -kô, -ćë, przym., niski. Yaji sq ńizće. Te dvjere sq za nizćë. Wusôd poed ńizćim drevicę. To je nońizse dfevkoe v najim sa%e. ńizena, -é, z., nizina, niż. Ńizenami nazywają Kaszubi także Żuławy. Na Ńizenax Xoevajq lepśë bédło, jak wu nas. Tq ńizenq płeńe mëłô strużka. ńizinsći, -kô, -ćë, przym., nizinny, żuławski. Ni&insćë łqće. To je mzinsćë sano. Nizinsćë krové dajq duzo mleka. ńizkoe , przysł., nisko. Jaskulécée tak ńizkoe lôtajq — m%e dësc. Slaxcéc wukłońeł mje są ńizkoe é rek. Stańi jes ńizi (stań jeszcze niżej). ńiż, przysł., niż, niżeli. Jo jem moecńeśi, ńiz té. Ob. ńiżle. ŃIŻI — ÔBRAMÔY 129 ńizi ob. ńizkoe. ńizle, przysł., niżeli, aniżeli. Té jes pją-kńeso, ńizle twoeja sostra. ńiźo, -ë, z., nizina, niskość; głąb. Ńe$terne rostléné, jakto vrece é jinśe, rostq vici v ńizą, ńizle ve vyzq. Woet te ńize do tąnë göré je poł mile. ńiżoden, -dna, -dne, zaim., żaden. Ńizoden ćłovjek ńimog venc do téx Xe&- Ńe vjeré ńizodnemu woet téx koedrôköv (nie wierz żadnemu z tych obszarpańców). ńoska, -ći, z., kura, niosąca jaja. To je dobro noska. Jôbé të ńosći ńikoemu ńe preda (jabym tej nioski nikomu nie sprzedała). o. ohu ! wykrz., ach ! och! biada! gwałtu ! Ohu, bjëda! Ohu, cez jô poecną terô P Vełcéśce są woezeńiło, wusé woepuscéło.. . Ohu, ohu, ohu, co mje poe tim belo! Piosnka. ox ! wykrz., och ! ach! Ox, jo ńesćestlevo ! Por. ajc- oj ! wykrz., oj! hej! Oj, dididé! (wykrzykuje się wesoło, jakby w takt muzyki). Oj. bjëda, bjëda! (okrzyk smutku). Porówn. woej. Oto, -ona, m. im. wŁ, Otto. Svjati Oto béł apoestotę naséx prodkov. o. o! wykrz., o! ach! Ô, muj vjelLi Boeze! O, to mu dëł! Ô, jô ńescestlevo! Ô, cez jo zrobją! Ob. woe. ort, -e, m., gatunek, rodzaj; sposób, niem. Art. No ten ort (w ten sposób, tym sposobem). Ob. hôrt. ôst, -e, m., wiatr wschodni. Ôst— rébacći trost (wiatr wschodni — pociecha rybacka). Przysł. ôstréjacći, -kô, -ćë, przym., austryacki. Woejskoe ostréjacćë. Cesôr ostréjacći. Ostréjô, -e, z., Austrya. Ôstréjôck, -a, m., zdrobn. od Ôstréjôk. Austryaczek (z politowaniem). Negoe Ostréjôöka sxvôcélé za koelner. Ôstréjôcka, -ći, z., Austryaczka. Ôstréjôk, -a, m., Austryak. To béło tej, jak naśi bilé są s Ostréjôkami. o. Ôbramcin, -éna, -énë, przym., dotyczący Ô b r a m k i. Obramka, -ći, ë., żona Abrahama. Ôbramôv,-oevy, -oevô, -oevë, jprzym., Abrahamów. Ôbramoevë poekoe^ë. Ôbramcevô (żona). Ob. Abramôv. Słownik języka pomorskiego. ^ Ôbram, - a, m. im. wŁ, Abraham. To są ńepoedobo zédovi 6bramoevi. Gąsé zdrq do Obrama (dosłownie: gęsi patrzą do Abrahama, czyli: spoglądają w niebo, otwierając dzioby spragnione). Jest też nazwisko rodowe na Kaszubach Ôbram. Ob. Abrôm. 130 QK — PAM.JĄTNY 0. gk, -a, m., pipa, kurek, kran. Wcejc woet-krącéł ąk. Leci, jak z ąka (leci t. j. płynie, jak z kurka). Sadnął so poed ąkę, a tej mu nakopało za koelner. Ob. hęk i ^k. pacéna, -é, z., wiosło duże (tratwowe) , lit. poczyna, prus. niem. Potschine (grosses Ruder auf den Holzflössen und Gallerten). Frischb. padać, pôdają, pôdëł, padôj, sł., padać, upadać. To dësc pôdô. Lésté z dreva podają. padalc, -a, m., padalec. Jadoviti, jak padole. pagôrk, -a, m., pagórek, wzgórze. Tą na pagorkax mjeskoją Kasebi, dołę zôs Nemcé. pagôrkoevati, przym., pagórkowaty. Pagor-koevatô woekoeléca. paxta, - é, z., dzierżawa, pacht, niem. Pacht. Te ńive wcejc vépuscéł jemu v paxtą. Wceńi tu se%ą na paxce. Tą łącką vząlé v paxtą. paxtarći, -kô, -ćë, przym., pachciarski, dzierżawny. Wugoeda paxtarko. To są jegoe paxtarćë dox&dé. paxtarôv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., pach-ciarzów. To są paxtarove koeńe. paxtartwoe, -va, n., pachciarstwo, dzierżawienie. Paxtartwoe mje ju zmirzało, tero puda na swceje vłosne goespoedartwoe. paxtovac, -eją, -oveł, sł., dzierżawić, arendo wać. Wceńi to paxteją woet moejegoe woejca. paxtôrcin, -éna, -énë, przym., należący do pachciarki. Paxtôrćénë %ëcé zrivają jabka v vajim woegroęe. paxtorka, -ći, z., pachciarka, dzierżawczyni. To je nosa paxtdrka. Woena vzą v paxtą tąne nivé. paxtôr, -a, m., pachciarz, dzierżawca. Na svjąti Jôn é na Goedé paxtôr prénôsô mu pjeńąęe. pajci, przym.; pajęczy. Pajcô nitka. V pa-jćéx secax> pajiôéna, -é, z., pajęczyna. Pajk seęi na pajićeńe. pajk, -a, m., pająk. Se%i céxoe, jak pajk. pałacovy, przym., pałacowy. Yaxtor pała-covy (stróż pałacowy). pałôc, -ace, m., pałac. Ve vestrodku vsé stoji pałôc. pałągoevati, przym., kabłąkowaty, zakrzywiony. Woen taći cały połogoevati. pałog, - ągu , m., kabłąk, pałąk, ucho przy cebrze i t, p. Xvôcéła za pałąg é preńosła vą-bork do jizbé. pałężk, -a, m., zdrobn. od pałęg, ka-błączek, mały pałąk. palecńik, -a, m., naparstek. Doc séjes bez palecńika ? paléc, pôlą, pôléł, palé, sł., palić. Viléją Svjątëgoe Jôna pôlą na Kasebax vjel%ë wcegńe poe poelax é na pogorkax- paléc są, pôlą są, pôléł są, palé są, sł., palić się. Moekrë drewoe ńe #ce są palec (ńe pôli są dobre). paléca, -e, z., laska. Xoe%i s polecą. Woen mje grozi polecą. palécka, -ći, z., zdrobn. od paléca, laseczka. Wufnął so mëłą paléćką v lese. paluśeck, -a, w., zdrobn. od paluśk, pa-luszeczek. paluśk, -a, m., zdrobn. od póle, paluszek. Woen je tak vjel%i, jak ęecny paluśk. pamjac, -é, z., pamięć. Jô môm dobrą pamjąc. Woena ńimo ńijaći pamjącé. pamjątac, -ają, -ëł, sł., pamiętać. Jô to długoe pomjąteł, ale v końcu jo to zabéł. pamjatny, przym., pamiętny. To m%e pa-mjątny %eń v moejim zécu. PAiMJQTKA - PARÖBK 131 pamjętka, -ći, 2., pamiątka. Na pamjątką tegoe cede vésłavilé poetemu na tim molu vjel%i koescoł. panc, - a, m., panicz. Pańe s pancę présła do naju. Taći pancovje krepov ńe jôdają (tacy panicze nie jadają kaszy). TJw. W okolicy Żywca słyszałem formę »paniec«, 2. przyp. »pańca«. paneśk, -a, m., zdrobn. od pôn, pan, pa-nuś. To béł dobri panesk. paneśka, -ći, é., pani, paniczka. Paneska poesła na ńive é pileje le%i (pani poszła w pole i pilnuje ludzi). Moeja złotexno pa-neśkoe f pannav -é, z., panna. Skôce, jak panna v tącu. Cervjeńi są, jak panna. panośec, -eją, -ëł, sł., panoszeć, hardzieć, robić się panem. Présedsé do majątku, znôjma panośëł a tero se mną ńe #ce gadać. panośéc są, -ą są, -éł są, sł., panoszyć się, być hardym. Woen są panosi, woen są spoelôëéł (panoszy się, zpolaczał). Ńe panosé są tak stroje! panovac, -eją, -oveł, sł., panować. Té ńimos nademną panovac. Za panovańo ce-sôra Titusa. Gej na drozézna panova na Kasehax- panovńicka, -ći, z., władczyni, monarchini. panovńik, -a, m., władca, monarcha, panujący. Nomoecńeśi panovńik wumre tak, jak é té. panôv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., panów. To béł panov pjes. Na panovéx ńivax• Za panovë detće. pansći, -kô, -ćë, przym., pański. Moedlétva Pańsko. Poe pańsku. To sq déxt pansćë vé-mésłé. Pańsko łaska jezz>i na péstrim koeńu. Przysł. Pansćë woekoe koeńa teći. Przysł. panstevkce, -a, n., zdrobn. od panstwoe, państewko. Bo cesartva ńemjecćegoe nôlezą röznë mëłë panstevka. panstwoe, -va, n., 1) państwo (Staat), 2) państwo, pańskość, 3) państwo (pan i pani). Moesćevsće panstwoe. V panstvje Presćim. X cer eją na panstwoe. Puda do nasegoe pan-stva. Moescévë panstwoe! panśëézna, -é, z., pańszczyzna. V dôvnéx 6asax X^opi muselé robie panścézną. pańenka, -ći, L., zdrobn. od panna, panienka. Baro miło pańenka. pańó, -ë, z., pani. To je nasa pańe. Wu nase pańe. Poejaxéł s pańą na tôrg. Woen a je za vjelgo pańe na tace mëłë gburtwoe. pańic, -a, m., panicz. Sekęevny, jak pańic. Ob. panc, pańick, -a, m., zdrobn. od pańić, pani-czyk. Nasi pańićkoevje v karćmje se%q, goe-rełkci piją. Moj pańicku! pańin, przym., panin. Z pańinegoe rozkaze. V pańinym łozku. paparc ob. paproć. papjorovy, przym., papierowy, papierzany. Pjeńąęe papjorove. papjôr, -ore, m., papier. To vsétkoe béło na tim papjore napisônë. Skupjają storę pa-pjoré. papjörk, -a, m., zdrobn. od papjôr, papierek. Boć té mje dëł ten papjork? paproć, -é, z., paproć. Lést paprocé. Woena suka kvjate woet paprocé. Ob. paparc i p a r p a c. paprocéna, - é, z., łodyga paproci. Leg na paproceńe. paprotac, -tają (-cą), -teł, sł., paplać, byle co gadać. Woen tak bele co paproce. Va bésta tak paprotała do końca svjata. papuga, - p., z., papuga. Paproce, jak papuga. parafijalny, przym., parafialny. Koescoł pa-rafljalny. Yédatće parafijalnë. parafijka, -ći, z., zdrobn. od parafijô, parafijka. Mëłô parafijka. parafijô, -e, z., parafia. Naśa parafljo mo prez woesmé tésąci des. parafijôn, -a, m., parafianin. Seśło są ćile parafijanov é tak są dogôdalé, jezbé zarô jic do ksąęa. parafijônka, -ći, z., parafianka. To je no-noboezńeso parafijonka. parcany, przym., parciany, z grubego płótna zrobiony. Woeńi navet v svjąto préwoeblekają parcanë buksę. Parcanô slaxta (szlachta zagonowa , chodaczkowa). parg , - u, m., próg. Ob. próg. parx, - u, m., 1) parch (choroba owiec i ludzi), 2) przezwisko na żydów. Używa się także tylko w liczbie mn. w pierwszem znaczeniu. Woen mô parxe. Parx§ leci (czuć od niego parchy, a może: żydem trąci). Parxoevi nosi woedą. Pnęes, tó parxu! parxati, przym., parszywy. Jedna parxato woevca całą strodą zarazi. Przysł. Parxcite Żédé. parxatosc, - é, z., parszywość. parojic są, -ą są, -eł są, sł., wydawać parôj. V pleconkax hući, psćołé są paroją. Ob. parô-j. parôbk, -a, m., parobek. Tą%i, bélny pa-robk. 17* 132 PARÖJ — PĄGÔYKA paröj, - oju, m., rój drugorzędny, wtórny. To m%e poezdnô zéma, ćej młodë pscołé vé-puscą paröj. parpac ob. paproc. parsą, -éca, n., prosię. Ob. prosą. part, -e, m., część, dział. Koezdi vzął so swbj part. Na tré parté poeęelony. V maso-peréjax %eli są vsétkoe na rövnë parté. partesé, - öv, l. mn., przesadna powaga, nadętość; etykietalność; fochy. Jô môm lë-kartwoe na jegoe partesé. Jô są jegoe partesöv ńe boeją. Té ńick ńe zvazôj na jejix partesé. partesny, przym., przesadnie poważny, ety-kietalny, nadęty, pełen wymagań dla siebie. To są barzo partesny leęe. partesńica, -e, z., kobieta przesadnie poważna, wymagająca, pełna fochów lub dumy nieuzasadnionej, ceremoniantka. partesńik, -a, m., człowiek przesadnie poważny, nadęty, wymagający, ceremoniant. paréc, -ą, -éł, sł., 1) parzyć, 2) sypać, rozsypywać. To mją pari. Poe drobce tak pa-réła, jaz rozparéła cale^ny pąk słomę. Pa-rélé snopé z woeza jeden poe dreęim. Górale żywieccy mówią: parzyć (rzucać), sparzyć (rzucić) sparz to o ziem (rzuć to na ziemię). paréc sa, -ą są, -éł są, sł., 1) parzyć się, 2) sypać się, rozsypywać się, rozpraszać się. Jemu są koezdi snop pari. Sano pari są z woeza. pas, -a, m., pas. To je stôrodôvny pas poelsći. pasać, pôsają, pôsëł, pasôj, sł. , pasać, paść. Woeńibe xcelé pasać swoj dobétk v krblevsćex lasax• pôsô v pjątće, ten musi é v svjątće. Przysł. pasc, padną, pod, padńi, sł., paść, upaść. Padńi pred Panę Boegę na koelana! Ledvje to słowoe vérek, pôd na zemją é ju vici ńe poevsteł. pasc, pasą, pas, pasé, sł., paść. Té môs pasc na swoejim pastviśćé, a ńe na moejim. paserb, -a, m., pasierb. paserbica, -e, z., pasierbica. paskuda, -é, z., paskuda, nieczystość, plugastwo. paskudńica, - e, z., paskudnica, kobieta niechlujna. paskudnik, - a, m., paskudnik, człowiek niechlujny, brzydal. pasku^éc, - ą, - éł, sł,, paskudzić, zanieczyszczać. Woen bele%e pasku^i. paskugtwoe, -va, n., paskudztwo, nieczystość, plugastwo, pasovac, -eją, -oveł, sł., być stosownym, pasować. Paseje, jak woł do kar été. To jemu tak paseje, jak zédovi fi{ta. pasturecka, -ći, z., zdrobn. od pasturka, pastereczka. pasturk, - a, m., zdrobn. od p a s t u r, pastuszek. pasturka, -ći, z., pasterka. pasturńo , - ë, é., chata pasterska. To je pa-sturńo célé kôta dlô pasturi. Pôn Jezes présed na svjat v pasturńi. pastuf, -a, m., pasterz. pasturći, -kô, -ćë, przym., pasterski. To są psé pastuf ćë. Pastufko kota. Kłobuk pasturći. pasturtwoe, -va, n., pasterstwo. pastviskoe, - a, n., pastwisko. Yénëkalé vse-den dobétk na pastmskoe. Ob. pastviśće. pastviśce, -a, n., pastwisko. Bobétk xw& poe pastviścé é są ńe pase. patelńo , - ë, z., patelnia. patron, -a, m., patron. Svjąti Scepôn je moejim patronę. patronka, -ći, z., patronka. Svjąto patronka. patronóv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., patronów. V patronov %eń. Paveł, -vła, m. im. wł., Paweł. Pavełk, -a, m., zdrobn. od Paveł, Pawełek. pavi, - jô, -jë, przym., pawi. Pavje pjorkce. pavica, - e, i., pawica. pavicka, -ći, z., zdrobn. od pavica, młoda pawica. pavja, -ica, n., pawię. payjętkoe, -a, n., zdrobn. od pavją, pawi ątko. Pavłôv, -ovy, -ovô, -ove, przym., Pawłów. Pavłovë lésté. pazgerńik, -a, m., październik. pazgerńikoevy, przym., październikowy. pazexa, -é, z., pazucha, zanadrze. Woen ńeco trimô poed pazexą> Za pazexą¦ Véjmi to zarô zza pazexé. pazur, -a, m., pazur. Mô pazuré, jak koet. Drapnął goe pazur ę. Także : pazura, - é, z. pazurk, - a, m., zdrobn. od pazur, pazurek. Koecë pazurće. paźéc, - é, z., łąka, trawnik. Koesńice stoją na pazéci é koesą trôvą. pażéca, -é, z., trawnik, łąka, sianożęć. Ob. pażéc. pacac, -ają, -ëł, sł., pukać, trzaskać. Woen tak batogę pącô, jaz w wusax treści. pącovka, - ći, z., pukawka, zabawka dziecinna do trzaskania. PĄGK - PÉŚNY 133 pąck, -a, m., zdrobn. od pąk, 1) pęczek, kitka, 2) pączek. Pąck słomé, sana, trovó, Xroste i t. p. Na clreva% sq ju pącće. pad, -e, m., pęd, bieg. S pądę reói (z pędem rzeki). V woekrutnym pąęe vjaxéł nôgle na poedwoerë. pągéc, - ą, -éł, sŁ, pędzić, gnać. Pastuf pą%i bédło do łasa. Ne pgęé tak koeńi, boe są bar o zmaraxujq (nie pędź tak koni, bo się bardzo zmęczą). pąxer, -a, m., pęcherz. Nadąti, jak svinsći pąxef. PrzysŁ Knôpi strelajq z rébjex pąxeri. pąxerek, -a, m., zdrobn. od pąxer, pęcherzyk. pąk, -u, m., pęk, snop. Prénos pąk słomé ze stodołę. Pąk sana. pąkac, -ają, -ëł, sł., pękać. Deska pako na samym vestrodku (na samym środku). pąkati, przym., 1) pękaty, wypukły, gruby, otyły; 2) brzemienny. To béłé pąkate snopé. Moeja bjałka je pąkatô. pąknoc, -ną, pąk, sł., pęknąć. Té pąkńes, jeslé m%es tak duzo jod. Woen so pole prefnqł na pakty bndelce (przeciął sobie palec na pękniętej butelce). pąpk, -a, m., pępek. Yaji ęeckoe mo vjel%i pąpk. Boelało jq stroje koel papka. pązlec, -eją, -ëł, sł., nędznieć, biednieć, marnieć, chudnąć. Dobétk pązleje, ćej ńimo co grézc. perovac, -eją, -oveł, sł., pędzić, gnać szybko. Woen z temi gasami tak pereje, jaz woene zépjq (on tak pędzi te gęsi, że powietrze chwytają, że ledwie dyszą). pesternôk, -a, m., pasternak. pestka, -ći, z., pestka owocowa. pestri, przym., pstry, srokaty, nakrapiany. Pestri woł. Łaska pańsko jezęi na pestrim koeńu. pestro, przysł., pstro, srokato. Woen vsetkoe pestro vi%i. Woeni so tak vsétće spfąté na pestro poemalovaié. pestrox, -a, m., byk, wół srokaty. pestrox&, - é , z., • jałówka, krowa srokata. pek, -u, m., 1) pika, dzida, 2) koniec skrzydła u ptaków, 3) człowiek chudy a wysoki. Żołner péke pfebjeł mu serce. Vaji gąsé mają woeberńone peće. Jo ńerod gôdają s Urn pékę. pékön, -a, m., rodzaj małego węgorza, pékônk, -a, m., zdrobn. od pékön, mały węgorz. pékus, -a, m., człowiek wysoki a chudy. Ta vaji Anka, to prôv%évy pékus! pénka, - ći, z., 1) ćwiok drewniany, kołek, którym się podeszew przybija do buta, prus. nieni. Pinne (kleiner Pflock, Zapfen von Eisen, Zinn, Messing; Nagel von Holz, Schuhstift). Frischb., 2) gatunek małych gruszek zimowych. pénkoevac, -ują, -oeveł, sł., kołkować, kołkami przybijać podeszwę. Ob. pénka. pérk, -a, m., mały, chudy śledź. Saméx le pérköv nałovilé. pérénecka, -ći, z., zdrobn. od périnka, troszeneczka, odrobineczka. Cez mje poe taći pérénecce xŁeba ? pérénecką, przysŁ, zdrobn. od périnką, troszeczkę, odrobineczkę. Jo są pérénecką rvoe-poezęéł (troszeczkę się spóźniłem). périnka, -ći, é., zdrobn. od per na, tro-szeczka, odrobinka. Taka mëłô périnka. Do périnći (do ostatka, do ostatniej kruszynki). Dej mje périnką woet tegoe koełôca. périnką, przysŁ, zdrobn. od pérną, trochę, troszeczkę. Jo prindą périnką poezdńi. pérna, -é, z., trocha, szczypta. Cez jo zr ob ją z tą pérnq zéta ? pérną, przysŁ., trochę, nieco. Jô jem pełną vézsi, nizlé té. Prinęé pérną poezdńi (przyjdź trochę później). Woena je pérną głupô (ona jest trochę głupia). Woen mńe są péfną boejëł. pésk, -a, m., pysk. Mô pésk, jak wota. Jemu tak pésk lôtô, jak gdônsći babje (jemu tak pysk lata, jak gdańskiej babie). 'Przysł. Ënqł goe v pésk, jaz mu ząbé lôtałé, jak klaviśe. péskac, pyśćą, pyskeł, péścé, sł., ryć pyskiem. Maje suińe pyścq v moejim zéce. Ne poezvaloj svińom péskac poe pazéci (nie pozwalaj świniom ryć łąki). péskati, przym., pyskaty, zuchwały, krzykliwy, kłótliwy. Péskatô baba. péskatosc, -é, z., pyskatość, zuchwałość, kłótliwość. To môś za twoeją péskatosc. péskoevac, -ują, -cevëł, sŁ, pyskować, głośno , dużo gadać. Woen tak woebęeń péskuje é ńe réx%o wusteme péskoevac. péśno, przysŁ , pięknie, okazale, wspaniale. Jak Ui pésno l Pésno, jak w koescele. Woen tak péśno skôce. Woena to pésno zrobiła. Va tak pésno poe kaśebsku gôdôta. pésny, przym., piękny, wspaniały, okazały. To béło pésne kôzarie! Jaće to pésnë słowoe! Taćex péśnéx reci jo jem jes ńigde ńe vięeł. Zkądći vasta vzą taóegoe pésnëgoe mrozka ? (zkąd wzięliście, gdzieście kupili, takiego dzielnego siwosza?). 134 PÉTAG SĄ - PISARÖY pétac są, pytają są, pytëł są, pétôj są, sł., pytać się. Są ńe pétôj woe béle co. Pyteł są, poe cemu łokc tegoe varpu. pétel, -tla, m., pytel. pétlovac, -eją, -oveł, sŁ, pytlować. Mąka pétlovônô je drogsô, jak ta zvécajnô. pézgléc, -ą, -éł, sŁ, gmerać, zajmować się czem mozolnie, siedzieć w czem (przenośnie), grzebać. Tak pézglącé v ksqzka%, dozdëł rena (tak siedząc w książkach, doczekał rana). Woena pézgli é pézgli v téx bulvax, a ńick vékoepac ńimoze (ona grzebie i grzebie w tych ziemia-kach a nic wykopać nie może). pëpa, - é, m. i z., papla, gaduła. Ten pëpa vsétkoe végôdô, co mu le poevjes. pëpac, -ają, -ëł, sł., paplać. Co woena pëpa? (co ona paplała?). Woena tak pëpô bele co (ona tak gada byle co). pëłny, przym., południowy. Ob. pełńovy. pełne, -a, w., 1) południe, 2) obiad. Woe-koeła pełna préslé do roboeté. Na pełne bulvé, na vjecerą bulvé. pełńovy, przym., południowy. Pełńovy vja-ter. V pełńovex krajan je cepli, ńizle wu nas. V pełńovy strońe vsé. pxac, -ają, -ëł, sł., kłuć. Mńe pxo v boeku. Woena mo pxańe v pirsax• Rébôcé pxaj<ł vągoefe boedôrami (rybacy łowią węgorze, kłując je ościeniami). pxełka, -ći, z., zdrobn. od px^a? pchełka. pxła. -é, z., pchła. Ob. błe^a. pxli, przym., pchli. Pxlë jôjkoe (pchle jajko). pxnęc, -ną, -nęł, sł., ukłuć, kolnąć. Pxnqł goe nozę poed same zebro. pic, piją, pjeł, piła, pij, sł., pić. Ńe pij wcedé. Woenbé le goerëłką vjedno pjeł. pix ob. pyx- pijać, -ają, -ëł, sł., pijać. Jô zvécajno pijają samą le woe da. Ne pijôj télkoe goerëłći (nie pijaj tyle wódki). pijacci, -kô, -ćë, przym., pijacki. Présła na ńegoe pijacko goeęéna. To je jegoe rozem pijacći. pijactwoe, -va, n., pijaństwo. Prez pijactwoe stracéł cały majątk. pijany, przym., pijany. pijanstwoe, -va, n., pijaństwo. Ob. pijactwoe. pijatéka, -ći, z., pijatyka. pijavńica, -e, z., pijawka. pijôcka, -ći, z., pijaczka.' pij ok, -a, m., pijak. piła, -é, z., piła. piłka, -ći? z., zdrobn, od piła, mała piła. Piłôt, -a, m., Piłat. Ymjesëł są, jak Piłôt v Kredo. Wumącony je poed Poencćim Piłôtę. pil, pilą i t. p. ob. pyl. pilno, przysł., pilnie, raźno, ochoczo. Pro-ceje pilno, jaz są serce redeje. pilność, -é, z., pilność. Woena béła ńeroz Xvolono za pilność. pilny, przym., pilny, ochoczy, pracowity. Pilny, jak mrovka. pilovac, -eją, -oveł, sł., pilnować, pilnować się, uważać. Musiś dobre pilovac v skoele. Vasta dała vilkoevi woevce pilovac! pilovnosc, -é, z., pilność. Ob. pilność. pilovny, przym., pilny. Naji knôp je bar o pilovny. pipa. -é, z., piszczałka, fujarka. Knôpi piskają na pipax> pirgec, -ą, -ëł, sł., pierdzieć. pirs, -é, z., pierś, sutka kobieca. Pirs nenći. W 1. mn. pirsé, -i, piersi. Pxô mją v pirsax (kłuje mnie w piersiach). pirsati, przym., piersisty. %ëvćéna pirsatô. Gąsé pirsatë. pirsny, przym., piersiowy. Pirsnô xoerosc-Ob. pirsoyy. pirsńik, -a, m., 1) część uprzęży, rzemień napierśny, 2) półgęsek. pirsovy, przym., piersiowy. Ob. pirsny. pirśi, liczeb., pierwszy. Pirsi rôz. Pirsi jo, poetemu té. To béło jejix pirsë ęeckoe. pirśosc, -é, z., pierwszeństwo. Starsi mają pirsosc pred ęecami (rodzice mają pierwszeństwo przed dziećmi). pirwoerodny, przym., pierworodny. Wumiło-veł goe, jakbé pirwoerodnëgoe séna. pirwcerogtwoe, -va, n., pierworodztwo. Woet-predëł mn swoeje pirwceroętwoe. pirvy, przysł., pierwiej. Pirvy jo dondą do majątku, ńizle té. pirceń, -a, m., pierścień. Na polcax mo mnostwoe dro%ex pirceńov. pirceńovy, przym., pierścieniowy. Złoto pir-cenovë. pirconeck, -a, m., zdrobn. od pircönk, pierścioneczek. pircönk, -a, m., zdrobn. od pirceń, pierścionek. pirconkoevy, przym., pierścionkowy. pisae, - śą, - sëł, - śé, sł., pisać. Woena tak snôzo pise. Ne pisé vici do mńe! Woenbé pisëł, zebé le wumjëł! pisarôv, -ovy, -ovô, -ove, przym., 1) pi-sarzów, 2) sekretarzów. Poetrebé pisarovë poe-krivają są z kasé. Pańe pisarovo. PISARGI - PJEC 135 pisarći, -kô, -ćë, przym., 1) pisarski, 2) sekretarski. Pisarce poetfebé. Pisarce do- X(&dé. pisartwoe, -va, w., 1) przepisywanie, 2) se-kretarstwo. Pisartwoe prénôsô mu znaćnë do-Xozde. pisc, -é, z., pięść. Woena mu piscą poe-grozéła. Vaji bulvé tak vjel%e, jak koecë piscé (wasze ziemiaki tak wielkie, jak kocie pięści). pisévac, -eją, -oveł, sŁ, pisywać. Jo piseją do séna lésté co mjesąc. Jôbé pisovëł jes ćasci, ale mje ćase felô (pisywałbym jeszcze częściej, ale mi czasu brakuje). pisk, -u, m., pisk. Svińe s vjelĄim piskę vépadłé z xlewbv. piskać, -ają, -ëł, sl.K 1) piskać, gwizdać, 2) grać na fujarce. Moj x%op piskô na pipie. Piskôj nama jes drobką. pisknęc, -ną, -nęł, sŁ, pisnąć, zagrać na piszczałce. Pisknął rôz é dreęi, ale pipa béla léxô. piskcer, -a, m., piskorz (ryba). piskoerôv, - ovy, - ovô, - ovë, przym., piskorzowy. Piskoefovo pletva. pismoe, -a, n., pismo. Woen mu dëł to pismoe do woetcetańo. Pismoe svjątë. Snôzë pismoe (piękne pismo). Pismoe wurądove. pisôr, - a, m., 1) pisarz, przepisywacz, 2) sekretarz, 3) autor. Té to muśiś dac dobremu pisofovi do prepisańo. Sëltés s pisôfę bélé wu naju. Pisôf të ksązói bél ńedovno na Kasebax> piścec, - ą, - ëł, sl. , piszczeć. Piści, jak kurą (kurczę). pitk, -u, m.y napoje. Jëstku béla bokadosc, ale zo to pitku ńe bélo zôdnegoe. piwoe, -va, n., piwo. Jo pija piwoe ńe woedą. Woenbé za pwę poesed na konc svjata. piwceńijka, -ći, z., zdrobn. od piwoeńijó, piwonijka. piwoeńijovy, przym., piwoniowy. Koelore pi-woeńijovegoe. piwoeńijo, -e, z., piwonia. Zkąd té jes vzą taką pjąkną piwoeńiją? pivkce, -a, n., zdrobn. od piwoe, piwko. To pivkoe dobre smakô. pivny, przym., piwny. Pivno smoka. Pwnô poelevka. pizder, -dra, m.y ob. pi z er. pizdńica, -e, zmaśnica, naczynie do robienia masła. pizdńok, -a, m., kij w maśnicy do robienia masła. pizdrovati, przym., mizerny, biedny. Pi-zdrovatë ęeckoe. Woena mo pizdrovatą mjazdrą (ona ma mizerną cerę). pizdrovato , przysł., biednie, mizernie. pizdrovatosc, -é, é., mizerność. Cez jô cé poeraęą na twoeją pizdrovatosc? pizer, - zra, m., chudak, biedak, mizerak. Ob. pizder. piźula, -e, z., lura, kawa, herbata licha, podobnie słabe wino, piwo liche i t. p., prus. niem. Piśchull, Piśchulle (schlechtes Bier, aber auch jedes andere abgestandene, fade, diinne, schlechte Getrank). Frischb. p^c, licz., pięć. Minąlo p{c dńov woet tegoe case. p^cdńoyy, przym., pięciodniowy. Pfcdńove %eckoe. p^cgesąt, licz., pięćdziesiąt. Na vajim vje-selim sesło są pfez p{c%esąt le%i (na waszem weselu zebrało się przeszło pięćdziesiąt ludzi), p^cgesti, licz., pięćdziesiąty. p^cgestka, - ći, z., pięćdziesiątka. p^cnôsce, licz., pietnaście. P\cnôsce célé mądel. p^cnôsti, Ucz., piętnasty. Woena ju p\cnosti %eń leźi v lozku. p^coraći, -kô, -ćë, przym., pięcioraki. V ny karćmje dostońe p{coraćegoe piva. p^corak, przysl., pięciorako, na pięć sposobów. Woen to p\corak wumjëje zrobić. p^coro, licz., pięcioro. Woeńi mjelé p{coro %eci, ter oz mają le cvjoro. p^crocny, przym., pięcioletni. Môma p\croc-nëgoe ąëwusa. p^cset, licz., pięćset. p^csetny, licz., pięćsetny. pjana, -é, z., piana. Poe buf i je duzo pjané, semu na woeęe. pjardnoc, -ną, -nęł, sŁ, pierdnąć. pjastovac, -eją, -oveł, sŁ, piastować. Sta-reska pjasteje moeje mele. pjastunka, -ći, z., piastunka. pjaknosc, -é, z., piękność. Woena zdfi v śpé^el, abé są %éwoevac swoeji pjąknosci. pjakny, przym., piękny. To je pjąknô %e-wuska. Pjakny kvjôtk. Pjąknë vjodro. Té jes pjąkńeso, ńizle Frącusa. pjąkńe, przysl., pięknie. Woena to tak pją-kńe véfekla. %ekoevalé mje pjąkńe. pjata, -é, z., pięta. Padalc wugréz gce v pjątą. pjątka, -ći, z., zdrobn. od piąta, piętka, pjec, -a; w., piec piekarski t. j. taki, w którym się chleb piecze. Piec, do ogrzewania służący, zowie się pjëck. 136 pjec — pjerńikarćek pjec, pjeëą (lub: pjeką), pjek, pjećé, sł., piec. Ne pjećé vici taćex rogôli. pjecex, -a, m., piecuch, zmarzluch. Tegoe pjecexa vjedno zib trese (tego zmarzlucha ciągle zimno trzęsie). pjëck, -a, m., piec, służący do ogrzewania izby. Ob. pjec. pjecovy, przym., piecowy. Kamine pjecove. pjećeiny, przym., piekielny. Mące pjećelnë. Trosk pjećeiny (hałas piekielny). pjećelńica, -e, z., kobieta zła, niegodziwa, dokuczliwa, kłótliwa. pjećelńik, -a, m., człowiek zły, niegodziwy, tyran. S tim pjećelńikę nijak vétrémac ńi-mozna. pjecenô, -ë, z., pieczeń. Woełovô, celécô pjeceńo. pjecéwoe, -va, n., pieczywo. Jo sprovo%ają pjecéwoe z mjasta. pjekarcék, -a, m., piekarczyk, pomocnik piekarski. pjekarecka, -ći, z., zdrobn. od pjekôrka, - piekareczka. pjekarńo, -ë, z., piekarnia. pjekarći, -kô, -ćë, przym., piekarski. Pjec pjekafći. pjekaréc, -ą, -éł, sł., być piekarzem, trudnić się piekarstwem. Wicem tu pjekarą woet do-vnegoe ćase. pjekarôv, -ovy, -ovô, -ove, przym., pieka-rzów. Pjekafov dom. pjekartwoe, -va, n., piekarstwo. pjekło, -a, n., piekło. Ju é v pjekle goeri hec ńimoze. To tak, jakbé vsétcé djôxl& v pjekle tącovalé. Xto poed pjekłę mjeśkô, musi djôbła v kmoetré proséc. Przysł. pjekôrcin, -éna, -éne, przym., do piekarki należący. pjekôrka, -ći, z., piekarka. pjekôr, -a, m., piekarz. pjelexa; -é, z., pielucha. Pjelexwwii woevi-ńony, jak ęeckoe. pjeleśka, z., zdrobn. od pjele^a, pieluszka. Zpëckce lezi na pjelesce. pjelgremoevac, -ują, -oeveł, sł., pielgrzymować. Nas woejc vjele pjelgrémoevëł poe svjece. pjelgrim, -éma, m., pielgrzym. Do vsé présed ńejaći stôri pjelgrim. pjelgrimka, -ći, L., 1) pielgrzymka, pątnica, 2) pielgrzymka, wędrówka. Mjeęé nimi béła tez jedna pjelgrimka. Pjelgrimka do Zemje svjąte. pjelgrimsći, -kô, -ćë, przym., pielgrzym-ski(?). Woen je tak stôri, jak pjelgrimsći las. Śed prez vjes s pjelgrimską palécq v race. pjenęg, -a, m., pieniądz. Ob. pjeńę^. pjenężk, -a, m., zdrobn. od pjenQL, pieniążek. Ob. pjeńężk. pjeń, 2. przyp. pńa, m., pień. Sod na pńu. Vélôz na pjeń. pjeńastwoe, -va, n., pieniądze, zasób pieniężny. Moj woejc mjëł bbkadosc vselejaćegoe pjeńąstva. pjeńąźny, przym., pieniężny. Dalé mu vspce-mozką pjeńązną. pjeńic są, -ą są, -eł są, sł., pienić się. Woeda są pjeńi. O ludziach, zwierzętach mówi się: plóso, (pianę wyrzuca z ust, z pyska). pjeńęg, -a, m., pieniądz. Woen mo mjex ful pjeńąęi. To musi béc stôri pjeńąę. Złote, strebfnë, mjeęane, ńiklove, papjorove pjeńoęe. pjeńężk, - a, m., zdrobn. od p j e ń q L, pieniążek. %e té jes nalôz tegoe pjeńązka? pjepr, -e, m., pieprz. Woen są na tim znaje, jak svińa na pjepré. pjepréc, -ą, -éł, sł., pieprzyć. Doc té tak stroje pjepfis P Dostońes poetemu pragńąćći. pjeprék, -u, m., zdrobn. od pjepr, pie-przyk. Dalé mu goerćëgoe pjepréku do zgré-zeńo. pjeprno, przysł., pieprzno. To tak pjepr no smakô. pjeprny, przym., pieprzny, pieprzem zaprawny. pjeprovy,_prs2/m., pieprzowy. Pjepfovo smoka. Pjeprovô goeréc. Pjeprovë zôrka są côrnë. pjerac, -ają, -ëł, sł., prać (częstotl.). Naśe zoné pjerają bjelézną na tim molu. pjerôcka, -ći, z., praczka. Woena je ve dwoere pjerôcką. pjeréna, -é, é., pierzyna. Yélezé rôz zpoed pjeréné! pjerénecka, -ći, z., zdrobn. od pjerinka, pierzyneczka. pjereńiskoe ob. pjereńiśce. pjereńiśce, -a, n., zgrub, od pjeréna, pierzy nisko. pjerë, -ô, n., pierze. Koezdô %ëvćéna mô so nasbjerac pjerô na pjeréną. Pje^X? -u? m- 5 łupież w głowie. Jemu są pjerxu na koelner nasépało. pjerinka, -ći, z., zdrobn od pjeréna, pie-rzynka. pjerńick, -a, m., zdrobn. od pjerńik, pierniczek. Tatink prévjoz pjerńickov %ecom. pjerńickoevy, przym., pierniczkowy. Yérobé pjerńickoeve. pjerńik, -a, m., piernik. ^ëvćąta zajôdajq pjerńiće. pjerńikarcek, -a, w., piernikarczyk. PJERŃIKARGI — PŁODNY 137 pjerńikarći, -ko, će, przym., piernikarski. pjerńikarov, -ovy, -ovô, -ove, przym., piernikarzów. pjerńikartwoe, -va, n., piernikarstwo. pjerńikorka, -ći, z., piernikarka. pjerńikor, -a, m., piernikarz. pjerńikoeyy, przym., piernikowy. Pjerńi-koevë casto. pjes, 2. przyp. psa, m., pies. Cejes jak psé tają (słyszysz, jak psy szczekają). Sromô są, jak pjes, ćej ćij wuzclri (wstydzi się, jak pies, gdy kij ujrzy). pjeseck, - a, m., zdrobn. od p j e s k, pie-seczek. pjesk, -a, m., zdrobn. od pjes, piesek. Woeńi mają mëłëgoe pjeska, %ternegoe bar o koe%ają. pjesńó, -ë, z., pieśń. Pjesńo koescelnô. Śą-toporće é frątovće to są pjesńe vjesołë. pjic są, pną są, pjęł są, pńi są, sl, piąć się, wspinać się. Na vselejaći hbrt pjął są v gbrą. pjornôck, -a, m., zdrobn. od pjornôk, pióro do pisania. pjörnôk, -a, m., duże pióro ze skrzydła gęsi (do pisania). pjorun, -a, m., piorun. Bësć lëł a pjoruné bilé. Pjoter, -tra, m. im. wł., Piotr. Svjąti Pjoter pileje vrot ńeba. Pjoter Bąbis. Pjoterk, - a, m., zdrobn. od P i o t e r, Piotruś, pjotreśka, -ći, z., pietruszka. pjotreśkoevy, przym., pietruszkowy. Smoka pjotreskoevo. Pjotrôv, -ovy, -ovô, -ovë : przym., Piotrów. Pjotrovo (żona). pjôreckoe, -a, n., zdrobn. od pjorkce, pió-reczko. pjôrkoe, -a, n., zdrobn. od pjoro, piórko. Xto z vaji preńese %is kukôvcë pjorkoe ? pjôro, -a, n., pióro. Gąsë pjoro. Yza pjoro v raka é napis a swoeje mjono. pjôc, pjeją, pjëł, sł., piać. Moj knrk ńe %ce pjôc. Bovńi pjëł, ale tero ńe pjeje. pjôrd, -e, m., pierdel. Krąci są, jak pjôrcl v réci. pjôsećk, -u, m.9 zdrobn. od pjôsk, piasek, pjôsk, -u, m.9 piasek. Moere véfucéło całą gorą pjôsku. pjoskcevy, przym., piaskowy. Pjôskoevë goré célé déné. pjoge skróć, z pjeńę^e. Ob. pjeńę^. pjęti, licz., piąty. Jemu to tak poetrebnë, jak pse pjątô noga. Przysł. Pjątë koeło wu woeza. Słownik języka pomorskiego. pjętk, -u, m., piątek. V pjątk dësc, cały ti%eń dësc. Przysł. pjętka, -ći, z., piątka, liczba pięć. pjętkosyy, przym., piątkowy. Poest pjątkoevy. Moedlétvé pjątkoeve. płacéc, - ą, - éł, sł., płacić. Woeńi cé płacą barzo mëłë myto (oni ci dają bardzo małą zapłatę). płac, -e, w., płacz. Jak jem są s ńimi woet%ekoeveł, tej povsteł vjelĄi płac é lamąt (gdym się z nimi żegnał, powstał wielki płacz i lament). Płacébôg, -boega, m., postać idealna, niby Jezus Chrystus, ale specyalnie w Wielki piątek. Uderza się kogoś w ten dzień rózgą i woła: Płaćé, płace, %is je svjątk, Yjelęi pjątk, %is je Płacéboega! (płacz, płacz, dziś jest świątko, Wielki piątek, dziś jest Płaczyboga !). płaxc, - a, m., 1) płat, szmat, kawał (czegoś płaskiego), 2) plama. Płaxcami zéto je bélnë, płaxcami léxë. Na tąnym płaxcu ńick ńima é ju ńick ńe wuYosce. Xoeri dostëł ćôrnë płaxce na cele. Na vaji sekńi są vśelejaće płaxce. płaxetka, -ći, z., zdrobn. od płojta, płachetka , prześcieradełko. Poełozé ęëckoe na ny płaxetce. płakać, -ćą, -këł, -ćé, sł., płakać. Boc té płaćeś ? Woen płakëł krvavemi łzami. Płacące, vésła z x&ci. płatać, płôtają, płôteł, płatôj, sł.,, płatać, rozcinać. Rébé płôtają do smazeńó. płavic, -ją, -jeł, sł., pławić. Parobcé poe-jaxcilé s koeńami do płavjeńó. płavńica, -e, ź., wielka sieć rybacka. płeca, - e, z., płuca. Cłovjek woetdixo płecą. Woe Svabje, co płecą sezar. Poevjostka. płegoevy, przym., pługowy. Płegoeve koełecka. płeźéna, -é, z., płużyna, płużek. Nąznô płezéna. płeżésôe, -a, n., zgrub, od pług, płużysko. Stôre, léxë płezéśce. płénąc, -ną, -nęł, sł., płynąć. Bôt płénął za vjatrę. płévac, -vją (-ają), - veł, sł., pływać. Woen wumjëje płévac. Płévje, jak woełovjanô kcicka. płocéca, -e, z., płotka (ryba). płocécka, -ći, z., zdrobn. od płocéca, płotka. płocéśce, -a, n., zgrub, od płot, płocisko. To stôrë płocesće rozvoli są za %eń. płodny, przym., płodny, urodzajny. To je sro%e płodno zemja. 18 138 PŁOM — PLESKCETKA płom, -ma, m., płomień. Płom svjece. Ob. płomiń. płoméck, -a, m., zdrobn. od płomék, płomyczek. płomék, -a, m., zdrobn. od płom, płomyk. Jasńiste płoméće wunôśajq są nad bagnę. płomiń, -a, m., płomień. Ob. płom. płot, -e (lub:-a), m., płot. Trimô są, jak pijany płote. Z za plota. Poed plotę. Na poe-zimku płoté gro%q. płotk, -a, m., zdrobn. od płot, płotek. Nawoekoł tegoe grobośca stojëł dovńi mety płotk. płotka, -ći, z., płotka (ryba). płovéśa, -e, z., jałówka, krowa sierci płowej. Ob. płóvka. płovy, przym., płowy. Vłosé mają płove. Płove celąta. płovyś, -a, m., wół, byk płowej maści. Ob. płóv k. płöcenkoe, -a, n., zdrobn. od płótno, płó-cienko. Do tegoe poetrebują bjałće kvjęcéstëgoe płocenka (do tego używają kobiety płócienka kolorowego. płód, 2. przyp. płode, m., płód. Yselejaće zemnë płode tą są naxoe%q. To bél ńedońosly plod (niedonoszony płód). płôkac, -ćą, -këł, -ćé, sl., płókać. Té ńi-musiś pivę płokac vqsov. płośc, -a, m., płaszcz. Latę nośq plôśce, ąémą koezexé. płótno, -a, m., płótno. Z bjëlëgoe plotna. Grebë płotno. płotńany, przym., płócienny. Plotńano koe-sela. Plotńane buksę. płovk, -a, m., byk lub wół sierci płowej. Ob. płovyś. płovka, -ći, z., jałówka lub krowa sierci płowrej. Ob. płovésa. płô^ta, - é, z., płachta, chusta, prześcieradło. Woekréla są plôxtą. Bjałćé bjerq no są płôxté. pług, 2. przyp. płega, m., pług. Poejaxéł s płegę w poele. Koełecka woet piega. płuźk, -a, m., zdrobn. od pług, płużek. To je płuzk do vewoerivańo bulwov. płyn, -éne, m., płyn, ciecz. Dej ji lescecką woet tegoe mątnegoe płéne. plaxader, - dra, m., włóczęga, powsinoga, prus. niem. Plachander (Herumtreiber, Ver-leumder, Lumpenkerl). Frischb. plaxaderka, -ći, z., kobieta, lubiąca chodzić po sąsiadach, odpustach, jarmarkach. plaxadrovac, -eją, -oveł, sł., włóczyć się, łazić od domu do domu, prus. niem. plachan- dern (von Haus zu Haus gehen, um zu erzahlen und zu hören, auch um hie und da Zwischen-tragereien machen). Frisclib. plazgoetac, -tają (-cą), -teł, sł., babrać się w czem, mącić coś. Woenabé tak, jak ęëckce, rôd plazgoeta v wceęe. plebanści, -kô, -ćë, przym., plebański. Na plebansćex ńivax- plebańijo, -e, z.} plebania. plebôn, -a, m., pleban, proboszcz. plecati, przym., pleczysty, barczysty. Plecati Xłop. Plecatô baba. piece, -óv, l. mn.y plecy. Woena mo pućel na plecax (ma garb na plecach). Tak ją pxo v pirsax jaz do plecov. pleconka, -ći, z., 1) mata pleciona, 2) ul słomiany, 3) płachta, upleciona ze słomy, którą się wiesza nad klepiskiem i sypie na nią zboże. Xto v pleconka xuXńe, temu pésk spuxńe. Przysł. Na pleconce mjelé ful sboezô. plegawoesc, -é, z., plugawość, ohydność, nieczystość. Ya%eł no ńą za jeje plegawoesc. plegavic, -ją, -jeł, sł. plugawić, zanieczyszczać. Lexi to ptox, co swoeje vłôsnë gńozdo plegavi. plegavje, przysł., plugawo, nieczysto. Vjejix xécax je v koezdim kqtku tak plegavje, jak wu vaju na gnoju. plegavstwoe, - va, n., plugastwo, nieczystość. To sq le%e, co é nôviksë plegavstwoe zjë%q. Jô v tim plegavstvje zéc ńimoegą. plegavy, przym., plugawy, obrzydliwy. Ple-gavë woebécaje. Plegavô baba. Plegavë zvjere. plex, - u, m., l)tonzura, 2) łysina, 3) wierzch kartofla, przeznaczony do sadzenia. Pred plex§ môs zdjic côpką. Woen so plex zakrivo vło-sami. Narnąlé plexov do sa%eńo. plexoc, -a, m., 1) łys, 2) człowiek noszący tonzurę, klecha (pogardl.). Ob. pleśôk. plenny, przym., plenny. Ten wovs je baro plenny. plesc, plotą, plot, piece, sł., pleść, wić , grodzić. To sq koesékôre, x^ernV koeséće plotq. plesk, -u, m., pluta, śnieg z deszczem; górale polscy mówią : m r a ź n i c a. Nexbë béł mroź, a ńe taći plesk. pleskcet, -a, m., człowiek bredzący, mówiący nie do rzeczy. pleskoet, -e, m., brednia, gadanina, gadanie od rzeczy. pleskoetac, -tają, -teł, sł., pleść, bajdurzyć. Ob. plestac. pleskoetka, -ći, z., kobieta bredząca, mówiąca wiele nie do rzeczy. PLESTA — PÔN 139 plesta, -é, 1) s., brednia, gadanina, 2) m. i z., człowiek, mówiący wiele a nie do rzeczy. plestac, -tają (-ścą), -teł, sł., pleść, baj-durzyć, mówić od rzeczy. Tak prépijającé, plescą bélejaće recé (tak przypijając, gadają by-lejakie bzdurstwa). pleść, - a, m., płaski, niedorosły jeszcze lub zmarniały strączek grochu, bobu, fasoli i t. p. Saméx le pieści nasbjeralé. pleścéc, - ą, - éł, sŁ , płaszczyć, zgniatać. Tim kamińę moeja bjałka séré pieści. pleścéc sa, -ą są, -éł są, sŁ, płaszczyć się. piesek, - a, m., zdrobn. od pleść, mały, płaski strączek grochu i t. p. pleścka, - ći, z. Ob. piesek. pieta, -é, z., kałuża, błoto, w^oda płytka a błotnista, bajoro. Jakuz jo pfendą prez tą pietą? Poe nôgłym descu rob ją są pleté na droęe. pletva, -é, z., płetwa. plevc, pieją (plevają), pleyëł, plvij (plevôj), sł., pluć. Jo plvją no to. Ńe plvij tak casto! plon, -e, m., plon. Pseńica vécla (wydała) latoś dobri plon. Plon ńeseme, plon, nasemu jegoemoescé v dom. Piosnka. plonovac, -eją, - oveł, sŁ, wydawać plon, rodzić. Jak vama jicmé ploneje? Abé zétkoe plonovało, poe sto koerci z koepé dało. Piosnka. plôsac, -ają, -ëł, sł., pienić się, wyrzucać pianę z pyska. Plbso, jak pjes solony (wście- kfy)-A plôster, - tra, m., plaster. Cedovny plôster na rené (rany). plôsterk, -a, m., zdrobn. od plôster, plasterek. Préłozéł mu plôsterk na gąbą. pludré, - ôv, l. mn., pludry, spodnie szerokie. plądrovac, -eją, -oveł, sł., plądrować, rabować. Żołnere plądrovalé dwoeré, koescołé. pôł, rzecz, nieodm., pół. Pöł koerca. Pbł dńa. Poł koepé. Poł sta. Ëećé, kulkoe je poł mądla? (powiedz, ile jest pół mędla = 7^2)• pöłbrat, -a, m., kuzyn, krewny, zwłaszcza brat stryjeczny lub cioteczny. pöłcvjôrta, licz., półczwarta. Połćvjorta dńa. Połcvjorte goeąéné. połdńovy, przym., półdzienny. Połdńovo ro-boeta. Połdńovy woetpoecink. połgesgta, licz., półdziesiąta. poł|evjgta, licz., półdziewiąta. połgoeginny, przym., półgodzinny. Połgoe-%innë nôboezenstwoe. półka, -ći, z., półka. Ob. poeléca. pöłkoeśk, - a, m., półkoszek. Zwykle dwa: połkoesće. połkvarterk, -a, m., półkwaterek (ósma część kwarty). Dej ta mje rôz połkvarterk goefëłći. połkvarterkoevy, przym., półkwaterkowy. Pbłkvarterkoevô mjôrcécka. pôłmilovy, przym., półmilowy. pôłmjesaény, przym., 1) półmiesięczny, 2)pół-księżycowy. Pbłmjesącne ąëckoe. połmjes9C, -a, m., półksiężyc. Terce mają połmjesąc v herbje. półnagi, -gô, -|e, przym., półnagi. Połnaęe stwoeré (półnagie istoty) woebstąpiłé goe é Xoetałé mu do woecu. półnagoe, przysł., półnago. %évy (%ééi) le%e %oe%ą połnagoe. północ, -é, z., 1) północ (koniec doby), 2) północ (strona świata). To béło woetpołnocé. Woet pbłnocé jaz do rena. W znaczeniu strony świata używa się rzadziej obok nor da. północny, przym., północny. To béłé poł-nocnë straëédła. pôłpansći, - kô, - ćë, przym., półpański; niby chłopski. Pbłpanskô buxa (pycha). Połpansko bjeda. pöłpanstwoe, -va, n., niby państwo, pozorne państwo. Jemu topołpanstwoe ńe vyn%e na dobrë. pôłpjata, Ucz., półpięta. pôłpônk, -a, m., półpanek; niby szlachcic,' niby gbur; szlachcic zubożały. Lepsi gbur, jak howoe taći połponk. połskoerńa, -e, z., półbucik, trzewik z cholewką , sztyflet. połsodma, licz., półsiodma. pôłsostra, -é, z., kuzynka, krewna, zwłaszcza siostra stryjeczna lub cioteczna. pôłśosta, licz., półszosta. półtora, licz., półtora. Pbłtora kvadrąca (kwadransa). półtorasta, Ucz., półtora sta. pöłtreca, Ucz., półtrzecia. Woeno je połtfeca roku storę (ono ma półtrzecia roku). połwoesma, licz., półosma. pôcer, -a, m., pacierz. Zmovjeł pôcer é poesed spac. pôcörk, -a, m., 1) zdrobn. od pôcer, mały pacierz, paciorek, 2) paciorek, koralik, perełka. Zmovją jes pocork é spac puda. Na séji mô pôcorće. pôl, 2. przyp. pôla, m., pal, słup. Do negoe pôla préresima bôt é vyn%ema na strąd. pôlc, -a, m., palec. Wukôzëł nô ńą vjel%im pôlcę. Woena mô grebë, cenexnë, brednë pôlce. Naćivëł mu pôlce. pôn, 2. przyp. pana, m., pan. To je ôn Frącésk Jata Pëłcinsći (Franciszek Janta Poł- 18* 140 PÔNK - PCECAŁOYAC czyński). Pôn Śkolny (nauczyciel). Pôn Jezes. Pôn Bög. Jô pane neco poevjëm (ja panu coś powiem). Zanesé^ to panovi (zanieś to panu). S panę Boegę! 0, pańe! Koe%ony Pańe! pônk, -a, m., zdrobn. od pôn, panek, półpanek, ubogi panek. pôpjesći, -kô, -ćë, przym., papieski. Woej-skoe pôpjesćë. pôpjestwoe, -va, n., papiestwo. pôpjeź, -a, m., papież. Pôpjez je nôvézśq głovq koescoła katolécéëgoe. Mądri, svjąti, ńe-woemylny, jak popjez. pôra, -é, z., parą, dwoje. Pirsô pora le%i, to bélé Jadôm é Jeva. Pirvy djôbëł porą le%i zedfe, ńizle porą le%i do grepé dostońe. Przysł. To koesteje porą złotex> pôrka, -ći, z., zdrobn. od pora, para, parka. Pirsô pôrka le%i. Pôrka krosńąt. Śé-koevnô pörka! pósńik, -a, m., pastwisko, wygon. Dobétk swbj posajq na poespolnym posńiku (bydło swoje pasą na wspólnem pastwisku). pov, 2. przyp. payja, m., paw. Pésny, jak pov (okazały, jak paw). Buśny, jak pov (pyszny, jak paw). poe, przy im., po. Poesed poe nenką. Poesłëł séna poe goefëłką. Xoe%i poe doku. Seęi na prépjëcku. A tej mze poe nas. Poe najemu. Poe vajemu. Poe kasebsku. Poe bélacku. Poe frącesku. Poe trezvjemu. poe-. Wszystkie wyrazy, poczynające się od poe-, a tu nie zamieszczone, obacz pod odnośnymi wyrazami po odtrąceniu tej przybranki. poebartkoevac są, -ują są, -oeveł są, sŁ, pomocować się. Neze, knôpé, poebartkujta są drobką! poebavic, -vją, -vjeł, sł., pobawić. Poebavi drobką ęeckoe (pobaw trochę dziecko)/ poebavic są, -vją są, -vjeł są, sŁ, pobawić się. Nex są %ëvćąta poebavjq péfną s %fop-cami! poebąkretovac, -eją, -oveł, sł., pobankru-tować. Ysétcé tu poebąkretovalé. poebéc, -będą, -béł, -bą^é, sł., pobyć. Woena tu długoe ńe poebq%e. poebét, - e, m., pobyt. Woen do naju pré-jaxéł na dłegsi poebét. pcebic, -biją, -bjeł, sł., pobić. Woen tak stroje poebjeł bjałką. poebjerac, -ają, -eł, sł., pobierać. Za swoeją prôcą poebjerajq znacnë myto. poebjëgnęc, -ną, -bjëg, sl, 1) pabiedz, 2) zachmurzyć się. JŚfeboe poebjëgło. Neboe je poebjegłë. Poebjëg poe woejca. poebjëlec, -eją, -eł, sł., zbieleć, zblednąć. Poebjëlëł, jak scana. poebjëléc, -ą, -éł, sł., pobielić. Pfed Ja-strami poebjëléła vsétće scané. poebjëléc są, -ą są, -éł są, sł., pobielić się. Poebjëléł są na krepce. poebjotkoevac są, -ują są, -ceveł są, sł., pomocować się. Poebjôtkoevalé są pérną, a tej poeslé do roboeté. poebłągéc, -błę^ą, -błę^éł, -błą^é, sł., pobłądzić. To tak łôtvje v lese poebłą%ec. Jo tą ju ńeroz poebłq%eł. poebłogoesłavic, -ją, -jeł, sł., pobłogosławić. Poebłogoesłavi nas, woejce! poeblézći, - kô, - ćë przym., pobliski, niedaleki. Wuméła są v poeblézći streęe. poebléźe, -ô, n., pobliże. V poeblézu bélé wukréti zołnere. pcebôsc, -boedą, -bôd, -boegé, sł., pobóść. Krova goe poeboedła. poeboecny, przym., poboczny, sąsiedni. Na poeboecnyx moe%iłax- poeboeżnosc, -é, i., pobożność. Woena je znônô ze swoeje vjel%i poeboeznoscé. poeboeżny, przym., pobożny. Ysétcé Kasebi sq baro poeboeżny le%e. pceboeźńe, przysł., pobożnie. Klecélé poe-boezńe é są moedlélé. poebrac, -bjefą, -brëł, -bjeré, sł., pobrać, powybierać. Poebrëł woet ńix pjeńq%e. poebregéc, - ą, - éł, sł., pobrudzić. Le ńe poebreęé mje te xusté! poebreźë, -ô, n., pobrzeże, kraj nadbrzeżny. Na samym poebfezu negoe jęzora stojq dva vebudovańo. poebreźny, przym., pobrzeżny, nadbrzeżny. Poebreznë łqće. poebudovac, -eją, -oveł, sł., pobudować, wybudować. Na tim woestrbvku poebudovalé so x&ce (na tej wysepce pobudowali sobie domy). poebugéc, -ą, -éł, sł., pobudzić. Poebuęé parbbkov, ńex jidq do roboeté. poebujac, -ają, -ëł, sł., 1) pokołysać, 2) pochodzić, pospacerować. Nenka poebujała ęeckoe a tej sama legła spac. Poebujôj so poe woe-groęe. poebujac są, -ają są, -ëł są, sł., pokołysać się. ^ poeburéc, -ą, -éł, sł., poburzyć, powalić. Sturm poebnréł koeminé na xéćax- p(fôbątovac są, -eją są, -oveł są, sł., po-buntować się. Ynet są poebutovałé vsétće nôrodé. poecałovac, -eją, -oveł, sł., pocałować. Té mją jes ńeroz poecałejeś! Ob. kusnęc. PCECAR - PCEGTOYY 141 poecar ob. poetrec. poecexa, -é, i.-, pociecha. V" téx vjel%ex X%opcetax ńe nalôz ńizodnb poecexé. poecekrovac, -eją, -ovëł, sł., ocukrzyé, osłodzić. Poecekrujta so dobre kavą. poecemńec, - ej ą, - ëł, sł., pociemnieć, zmierzchnąć się. Nôgle poecemńało. pceceplec, -eją, -ëł, sł., pociepleć. Woet vcera poeceplało. poecerac, -ają, -el, sł., pocierać. Bąkq poe-cerëł łéséną. poeceśac, -ają, - ëł, sł., pocieszać. Te goe ńe poeceśôj — woen twoeje poecex& ńe brekuje. poeceśac są, -ają są, -el są, sł., pocieszać się. Woeńi są łotvje poecesajq. poeceśéc, -ą, -éł, sł., pocieszyć. Jo goe ńimom cim poeceséc. poeceśéc są, -ą są, -éł są, sł., pocieszyć się. Napjeł są goerëłći é są poeceśéł. poeceśécel, - a, m., pocieszyciel. Pôn Bóg je moejim poeceëécelę. poeceśécelka, -ći, z., pocieszycielka. Goerëłka béła jegoe poecesécelkq. poeceśny, przym., 1) pocieszający, 2) wesoły, ucieszny, krotochwilny. Poecesno novina. Poecesno frątovka. poeceśńe, przysł., 1) pocieszająco, 2) ucie-sznie, wesoło, krotochwilnie. Woen nama to tak poeceśńe rozpcevjodeł. poecéc są, -ą są, -éł są, sł., pocić się. Nex są rôz poeci! (niech się raz poci t. j. pracuje). Poecéł są, jaz béł cały moekri. Poecé są ter oz, m%es poezdńi x^ jôd (poć się teraz, będziesz później jadł chleb). pcecégac, -cigają, -cigëł, -cégôj, sł., pociągać. poecexu, przysł., pocichu. Ëecé ji to poe-céxu! poecésnęc, -ną, -nęł, sł., pocisnąć, popchnąć. Poecésnąlé cołen na moere. poecic, -tną, -cęł, -tńi, sł., pociąć, porąbać. Poecęł moeje papjoré na kqsće. poecignęc, -ną, -ngł, sł., pociągnąć. Poe-cigńi drobką tegoe woeza! poecvirgac , - ają, - ëł, sł., 1) potwierdzać, 2) wzmacniać, umacniać. Pismoe Svjątb to poecvir%ô. Goerëłkq séłé poecvir%ëł. poecyirjac są, -ają są, -ëł są, sŁ, potwierdzać się. Słowoe Pansćë są poecvir%o. poecvirgéc, -ą, -éł, sł., 1) potwierdzić, 2) wzmocnić, umocnić. Té mje to môs poecvi-r%éc. To lëkartwoe jemu zdrovjo ńe poecvir%i. poecvirgéc są, -ą są, -éł są, sł., potwierdzić się. To są letkoe poecvir%i. poećerovac, - eją, -oveł, sł., pokierować. Woen léxoe poećerovëł twoejq spravq. poećivac, -vją, -veł, sł., pokiwać. Woena jemu polce pcećwa. poecamic są, -ją są, -jeł są, sł., pomęczyć się. Tak se%qcé prez całq noc, poecamilé są sro%e. poecec, -ćeją, -ćeł, sł., 1) poczuć, 2) posłyszeć. Jo goe dobre ćiję meznqł, a woen ańe poeceł. Poeceł, ze zwoeńq, ale ńe vje fe. Xto v lece prozneje, głbd v zémje poeceje. Przysł. poecerńec, -eją, -ëł, sł., poczernieć. Poe-ceniëł na słońcu. poecerńic, -ą, -eł, sł., poczernić. Pańicku, ve so musice poecerńic vqsé. poeceryjeńec, -eją, -ëł, sł., poczerwienieć. Jemu léca poecervjeńciłe. poecervjeńic, -ą, -eł, sł., poczerwienić, pomalować na czerwono. poecestnosc, -é, z,, poczesność, zacność, godność, szanowność. Yitalé goe s vjelgq poe-cestnoscq. poecestny, przym., godny, uczciwy, honorowy. Tak woe ńim vsétcé movilé, ze nad ńegoe ńima poecestńesbgoe ćłovjeka. Poecestny wucink sôm są xvoli- poecestńe, przysł., godnie, uczciwie, honorowo. Woen poestqpjeł v tim vépôdku tak poecestńe , jak mjëł poestąpic koezdi dobri #re-scéjôn. Woeńi goe préjąlé baro poecestńe. poecestovac, -eją, -oveł, sł., poczęstować. Poećestovalé goe ćiję, jak cezëgoe psa, e véne-kalé z xéci buten. poecénac, -öinają, -ćinëł, -cénôj, sł., poczynać, rozpoczynać. Woen so léxoe poecinô. poecic, -cną, -cęł, -ćńi, sł., począć, rozpocząć. Jak poecqł, tak skoenćéł. poecic są , - cną są, - ćęł są, - ćńi są, sł., począć się. Poećqł są z Marije Pannę. poecłordac, -ają, -ëł, sł., podeptać, zdeptać, stłamsić. Koeńe mu poećłordałé vsedernuskq pśeńicą (konie mu zdeptały zupełnie wszystką pszenicę). poecorxac, -ają, -ëł, sł., potargać, pozbijać, pozdzierać. Na téx goez^ax poecorxalé so knôpi böté. poecorxac są, - ają są, -ëł są, sł., pozdzierać się, pozbijać się, podrzeć się. poecętk, -u, w., początek. Koezdi poecqtk je tredny. Na poecqtku béło słowoe. Z poecqtku. poecta, -é, z., poczta. Woena nama hala lésté é gazeté z poecté. poectovy, przym., pocztowy. Woepłata poe-ctovô. Woz poećtovy. 142 PCEGYARA - PCEDX(E?ÉC poecvara, -é, m. i z., poczwara, dziwoląg. Jo są dox s tq poecvarq zeńic ńimoegą. poed, przyim., pod. Poed moerę. Poed boerę. Poede dwoerę. Poed presćim radę (pod pruskim rządem). Lezi poed pjerénq. Vlôz poed pjeréną. Skréł są poed zemją. poedac, -dom, -dëł, -dej, sŁ, podać. Woena mu poedci spoesob do zrobjeńo pjeńq%L Jo jemu rąći ńe poedôm. Jô bé jem mu poedëł, ale jo jegoe ńe znają. poedajac, -dôjają, -dôjëł, -dajôj, sł., podawać. Ob. poedavac. poedarovac, -eją, -oveł, sł., darować. Woen mje poedarovëł koerusk zéta. poedatk, -u, m., podatek. A poedatće ńe sq jeś zapłaconë. poedatkoevy, przym., podatkowy. poedavac, - dôvają, -dôvëł, -davôj, sł., podawać. Parobcé gaflami poedôvalé sano na gbrą (parobcy widłami podawali siano na strych). poedbic, -biją, -bjeł, sł., podbić. A tej vnet poedbjeł vsétće sqsednë nôrodé. poedbijac, -ają, -ëł, sł., podbijać. Nasi ksqząta ńe poedbijalé ńigde jinsex norodov poed swoeje panovańe. poedbjerac, -ają, -ëł, sł., podbierać, ubierać trochę. Na poezimku są ńe poedbjerô mjode. poedbjëgac, -ają, -ëł, sł., podbiegać. Ńe poedbjëgôj za blézé (za blisko). poedbjëgnoc, -ną, -nęł, sł., podbiec. Xutkoe poedbjëg é vécignqł goe z woedé za vłosé. posdbrexnik, -a, m., popręg (część uprzęży końskiej). poedcerac, -ają, -ëł, sł., podcierać. Woena so ńigde nosa ńe poedcerô. poedcénac, -cinają, -cinëł, -cénôj, sł., podcinać. Né poedcénôj vici te virbé. posdcic, -etną, -cęł, -etńi, sł., podciąć, przyciąć. Treba ti gąsé skfédła poedcic. pceddac, -dôm, -deł, -dej, sł., poddać. Jo ńe poeddôm moejegoe goespoedaftva poed twbj rozkôz. Woen to vsétkoe mjëł so poeddônë. poeddac są, -dôm są, -dëł są, -dej są, sł., poddać się. Woena mu są poedda. Wusrôm są, a ńe poeddôm są. poeddavac, - dôvają, - dôvëł, - davôj, sł., poddawać. Woen mu poeddôvëł, cegoe le jegoe desa pragną. poeddavac są, -dôvają są, -doveł są, -davoj są, sł., poddawać się. Le są ji ńe poeddavoj! poeddanstwoe, -va, n., poddaństwo. Xłopi dłuęe lata zélé v poeddanstvje é panscézną woedrôbjalé. poeddônka, -ći, z., poddanka. poeddônô, -ë, z., poddanka. pceddôny, -ëgoe, m., poddany. To bélé poed-dôny téx panov v dôvnéx casax-poede ob. poed. poedebrac, -bjefą, -ebrëł, -bjefé, sł., podebrać, ubrać, ująć trochę. Jô najim pscołkom vitro mjode pérną poedbjerą. poedenc, -endą, -śed, sł., podejść. Séxq nogq tądotqd ńe poedenęes. Woen jq x^e poedsed. poedeprec, -eprą, -par, sł., podeprzeć. Drq-gami poedpar é tak jes stoji. poedeprec są, -eprą są, -par są, sł., podeprzeć się. Poedpar są palécq. poedeptac, -tają (-cą), -teł, sł., podeptać. Ëucéł ten papjor na zemją é poedeptëł goe nogoma. poedervac, - rvją, - rveł, sł., poderwać. Woejc mu no%e poederveł, a ćej Tona wupod, sod mu na pirsax- posdernoc, -ną, -nęł, sł., poderżnąć. Poe-dernqł so pole tim serpę. poedesxn9C, -ną, -nęł, sł., podeschnąć. Żéto je ju dobre poedesxłë (podeschnięte). poedesva, -é, z., podeszew. poedetrec, -etrą, -car, -tré, sł., podetrzeć. Woen jemu poedcar réc zôgavicim (krzakiem pokrzywy). poedezdrec, -ą, -ëł, sł., podpatrzyć. Jô goe ju dôvno poedezdrëł, jak woen do naséx %ë-vcąt zaxô%ëł. pcedgic, -egną, -LqI, -egńi, sł., podgiąć. Bjałka mja sertux poedęati. poedgôrći, - kô, - ćë, przym., podgórski. Poedgofko woekoeléca. poedgrézac, - grizają, - grizëł, - grézôj, sł., podgryzać. Mésé poedgrizajq koefonće zboezove. poedgrézc, -grézą, -gréz, sł., podgryść. Ju té mje ńe poedgréześ moejegoe jicmińa. pcedxa§ac, -jô^ają, -jô^ôł, -xa?ôj, sŁ, podchodzić, przychodzić ukradkiem. Woen do ńe nockq poedxô%ô. poedxlebca, -e, m., pochlebca. Në vjere poed-Xlebcom, ale téx słexôj, co cé prôvdą gôdajq. poed^lebjac, - ają, - ëł, sł., podchlebiać. Woeńi goe głôscq é mu poedxlębjajq. Poed-xlebjoj, poedxlebjôj, a bq%es scestlévy. Cen. poedxlebjoc, -a, m., podchlebca. Ob. poed-j[le bca. poedxlebjocka, -ći, z., pochlebczyni. poedxlebstwoe, -va, n., pochlebstwo. Té są jes mog wudłanic tim poedxlebstvę. poedxoegéc, - ą, - éł, sł., podchodzić, zbliżać się. Cej vilk poedxoe%i do stfodé. P(EDJAXAC - PCEDPÉŁNIK 143 poedjaxac, -jadą, -jajëł (jëł), -jegé, sł., podjechać. Poedjaxolé poed sôm koescöŁ poedjeźgac, -ają, -ëł, sł., podjeżdżać. Ne poedjezęôj poed plebańijq, ale są zatrémôj wu moeste. poedjic, -ejmą, -jęł, -ejmi, sl, podjąć, podnieść. Woen bélejaćegoe pjeńqzka ńe poedej-mje z zemje. poedjimac, - ają, - ëł, sl, podejmować, podnosić. Jo poedjimają to, co té paris. poedkarbjac, - kôrbjają, - kôrbjëł, - karbjôj, sl, podrzeźniać komu, podrzeźniać czyją wymowę. Woen poedkôrbjô za nemi rébôkami. Co tę mje poedkôrbjôś? Bélôcé poedkôrbjają Lesôkov, a Lésôcé Bélôkbv. poedkasac, - śą, - sëł, sł. , podkasać. Śla%céc mjëł sebą poedkasônq. poedkasac są, -śą są, -sëł są, sł., podkasać się. Poedkasëł są do pasa. poedkasévac, -eją, -ovëł, sł., podkasywać. Jidqcé prez błota, poedkasejq sekńe. poedkasévac sa, -eją są, -oveł są, sł., podkasywać się. Poedkasujta są, boe vaju këł woebrizęe. pcedkłodk, -a, m. , podkład, jaje, które się daje pod kurę, aby łatwiej swoje zniosła. pcedkovka, -ći, z.\ zdrobn. od poedkoeva, podkówka. poedkoepac są, -pją są, -pëł są, sŁ, podkopać się. To bé museł béc arcé&łoęij, cobé są poed tą koemorką poedkoepëł. poedkoeva, -é, z., podkowa. poedkoevac, -kują, -koeveł, sŁ, podkuć. Dëł so śémla poedkoevac. poedkoevecka, - ći, z., zdrobn. od p oe d-kovka, podkóweczka. poedłebac, -ją, -eł, sl, podłubać. Poedłebëł ńeco v téx bulvax- poedłeżny, przym., podłużny, podługowaty. Na ti poedłeżny pazéci. poedług, przy im., podług. Nex są stońe poedług twoeje woelë. Poedług Pisma svją-tëgoe. poedle, przyim., podle, obok, przy. Poedle Boezë mąci. Poedle jęzora. poedlevae, -ają, -eł, sł., podlewać, polewać. Le za ćąsto ńe poedlevoj! poedleze, -lezą, -lôz, -lezé, sł., podleść. %e ńimozna prelezc, tą treba poedleze. Przysł. pcedlôc, -leją, -lëł, -lij, sl, podlać, polać wodą. Te kvjôtće majq béc poedlônë. pGedmavjac, -môvjają, -môvjëł, sł., podma-wiać, podburzać. Sqse%é poedmôvjajq nama parobköv, pcedmée, -éją, -éł, sł., podmyć, poderwać. Cej woeda vezbra, tej na tim môlu poedméła nasą łqką. poedmévac, -myvają, -myvëł, -mévôj, sł., podmywać, podrywać. Desće poedmyvajq koe-ronće młodéx dfevjąt. poedmoöréi, -kô, -ćë, przym., podmorski. Nëco śemi — to gvésno vjater poedmoerći, boe navet na woesce lésté są ńe rusają (coś szumi — to pewnie wiatr podmorski, bo nawet na osice liście się nie ruszają). poedmoeva, -é, z., podmowa, namowa przeciwko komuś. Woena le z jegoe poedmoeve ńe Xca pfinc do naju na roboetą. poedmoevic, -môvją, -móvjeł, -moevi, sł., podmówić, podburzyć. Poedmovjeł %ëcé precivkoe starsim. poedmuxac, -ają, -ëł, sł., podmuchać. Poe-dmuxoj périnką a vnet są rozpoli. poednaśac, -nôśają, -nôśëł, -naśôj, sł., podnosić często. Nen x^op poednôsëł jednq rąkq nôviksë cązaré. poednoséc, -śą, -séł, -sé, sl, podnosić. Boc woen nogą poednosi ? Woen vi%eł, jak pjes nogą poednôśô. Bećé mit, ńex jes rôz poedńese. poednôżk, - a, m., podnóżek. No%e trimd na poednozku. poedńese, -ńosą, -nos, -ńese, sł., podnieść. Wół poedńos ćitą (wół podniósł ogon). Cej jedna krova woegon poedńese, tej vsétce za ńq. poedobac są, -ają są, -ëł są, sł., podobać się. Mje są to poedobô. poedobjenstwoe, -va, n., podobieństwo. Mjeęe nami ńima ńijaćegoe poedobjenstva. poedobny, przym., podobny. Yaji coreska je poedobnô do moeje bjałói. poedobńe, przysł., podobnie. To są stało poedobńe, jak na vajim vjeselu. poedovjadovac są, -eją są, -oveł są, sł., podowiadywać się. Jo są jem poedovjadoveł woe rozmajitéx twoejex sprovkax. poedpalac, -pôlają, -pôlëł, -palôj, sl, podpalać. Ślé xces Xutk°e naskacéc woeęiń, ńe poedpalôj temi zdrabami (jeśli chcesz szybko rozniecić ogień, nie podpalaj temi trzaskami). poedpaléc, -pôlą, -pôléł, -palé, sl, podpalić. Sôm swoeją vłôsnq x<%łepą poedpôléł a poetemu wucek ze vsé. poedpełny, przymokoło południowy. Te poedpëłnë goeęéné sq nôcązśë. poedpełńik, -a, m., drugie śniadanie. Na pcedpełńik dojajq wu naju mleko kvasnë é kqsk xlŃ>a. 144 PCEDPINAC - PCEDSKCEK poedpinac, -ają, -ëł, sł., podpinać. Ńe poedpinôj vézi rąkawov. poedpis, -e, m., podpis. To bél jegoe vło-snorącny poedpis. poedpisac, -śą, -sëł, -śé, sł., podpisać. Woen poedpisëł swoeje nazvistkoe na nym akce. poedpisac są, - śą są, - sëł są, - śé są, sł. , podpisać się. Woen są navet poedpisac ńe wumjëje. poedpisovac, -eją, -oveł, sł., podpisywać. Ne poedpisujta tegoe, boe męe s vama léxoe> poedpisovac są, -eją są, -oveł są, sŁ, podpisywać się. Ysétcé są poedpisovalé é mją namôvjalé, tej jem musëł tez poedpisac. poedpjerac,-ają,-ëł, sł., podpierać. Woebaji dvaji poedpjeralé stareska poepoed race. poedpjerac są, -ają są, -ëł są, sł., podpierać się. Jidącé, poedpjerô są polecą (idąc, podpiera się laską). poedpjic, -epną, -pjęł, -epńi, sł., podpiąć. Té so musis poedpjic ëötką wu kabota (musisz sobie podpiąć połę u surduta). poedpłeii9C, -ną, -ngł, sł., podpłynąć. Poed-płénqł v tim cełńe poed sôm bfeg. poedpłévac, - płyvają, - płyvëł, - płévôj, sł., podpływać. Le ńe poedpłévôjta za blézé (tylko nie podpływajcie za blisko). poedpôrka, -ći, z., zdrobn. od poedpoera, podpórka. Jeslé ńe dôs poedporći temu drevicé, vjater je łotvje złomje. poedpoera, -é, z., podpora. Jo ńe brekują ńizodne poedpoeré (ja nie potrzebuję żadnej pod-pory). poedprova|ac, -vô^ają, -voęëł, -va^ôj, sł., podprowadzać. Jô vaju lé%oe poedprovô%ają. poedprovagéc, -ą, -éł, sł., podprowadzić. Poedprovaęé mńe dröbką. poedrapac, -ją, -ëł, sł., podrapać. Tak są bilé, za łbé bralé, jaz są poe péskax poedra-palé. poedrastac, * rôstają, - rôstëł, - rastôj, sł., podrastać. E te nômjéśë %ëcé znôjma poedrô-stają. poedreźny, przym., komorny. Woepłata poe-dreznô. Ob. p oe d r u g. poedreźńica, -e, é., komornica. Mja negdés vjel%ë goespoedartwoe, a terôz je poedrezńicą na stôre lata. poedreźńici, przym., dotyczący p oe d r e -żńika, komornika. Bjëda poedrezńico. poedreźńik, - a, m., komornik, człowiek mieszkający u kogoś komornem. poedrévac, -yvają, -yvëł, -évôj, sł., podrywać. Céxë woedé bre%e poedryvają. poedrôbce, przysł., potrosze, powoli. Pjeł poedrobce, jaz vépjeł vsétkoe. poedrobic, -ją, -jeł, sł., podrobić, na cząstki podzielić. Woen to tak dlô ptôsąt poedrobjeł. poedrosc, -rostą, -rôs, ,roscé, sł., podróść. Poedroscé jeś pérną, a vtedé są woezeńima. poedrożec, -eją, -ëł, sł., podrożeć. Bulvé poedrozałé. poedröa, -é, z., podróż. Yébrëł są v poedröz. poedrôżny, przym., podróżny. To są poe-drozny le%e. poedroźńica, -e, z., podróżniczka, poedroźńik, -a, m., podróżnik. To ńe je bëlejaći poedroźńik. Woen byvëł v rozmajitéx dalećex krajax. poedrug, -egu, m.y komorne. Woeńi seęą wu naju na poedregu. Woen wu ńix le poe-dregę mjeskô. pcedrec, -drą, -^ar, -dré, sł., podrzeć. Zebé jem mog, tobé jem poeęar tegoe koedrôca na nômjesë kąsće. pcedrecac, -rucają, -rucëł, -recôj, sł., podrzucać. Te mje ńimos poedrecac je%eńo, jak psé (jak psu). poedrecéc, -rucą, -rucéł, -recé, sł., podrzucić. Poedrecé ji te łaxé. poedrénac, - r inaj ą, - rinëł, - rénôj, sł., podrzynać. Ne poedrénôj mu gardła. poedretńica, -e, z., piernat, materac z pierza (żartobl.). poedsagac, -sô^ają, -śôgëł, -sa^ôj, sł., podsadzać. Pôn kôzëł są pcedsaęac na koeńa. poedsajéc, - ą, - éł, sł., podsadzić. Pcedsaęé mje, bracésku, boe sôm ńe velezą no tą merą (na tę szkapę). poedscelac, -ają, -ëł, sł., podścielać. Woena mu poedscela nômitksë pjeréné. poedsceléc, - ą, - éł, sł., podścielić, podesłać. Poedsceléł jima le słomé do legńeńo. poedséjęac, -sixają, -sijëł, -séjôj, sł., pod-sychać. Ńive ju poedsixajq. poedsevac, -ają, -ëł, sł., podsiewać. Mexce-vatë łące treba poedsëvac bélnemi trovami. poedskacéc, -ą, -éł, sł., podłożyć ognia. Poedskacé pérną poed grôp, m%e są lepi varéc (podłóż trochę ognia pod garnek, będzie się lepiej gotować). poedskakoevac, -ują, -oeveł, sł., podskakiwać. Mje tak vjesoło, zebé jem poedskakoeveł, jak sôren. poedskoecëc, -ą, -éł, sł., podskoczyć. Ją ńimoegą tak vésok poedskoecéc. poedskoek, - u, m., podskok, lansada. Vpoed-skoeku nacignął so źéłé. POEDSÔG — PCE^EYAG 145 poedsôc, -sëją, -sëł, sł., podsiać. Mozes klewę drobką poedsôc (możesz koniczyną trochę podsiać). poedspôd, przysŁ, podspód. Jô vélôz na vjerx, a woen vlôz poedspod. poedstajac są, -stôjają są, -stôjëł są, -stajôj są, sł., podstawać się. Ńexbe są poedstôjało, jakbé xcało, bele dobrë béło. posdstaya, - é, z., podstawa, filar. To je nomoecńeso poedstava. poedstavic, -ją, -jeł, sł., podstawić. Poed-stavi mu nogą, ćej m%e tądé prexoe%éł. poedstavjac, -stôvjają, -stôyjëł, -stayjôj, sł., podstawiać. Ne poedstavjôj no%i bléznëmu twoe-jemu. poedstąp, -u, m., podstęp. Jô jem nizlé vsétće vase poedstąpé. poedstąpic, - stępj ą, - stępj eł, - stąpi, sł. , podstąpić. Nimozna béło poedstąpic poed same Xéce. poedstąpnosc, -é, z., podstępność. Woeńi bélé znôny ze swoeje poedstąpnoscé. poedstąpny, przym., podstępny. Poedstąpnym spoesobę. poedstąpńe, przysŁ, podstępnie. Woen mje to déxt poedstąpńe vé%ar (wydarł). poedstąpoevac, -ują, -oevëł, sł., podstępować. Va tak xttve poedstąpujeta. poedstojec są, -ą są, -ëł są, sł., podstać się. Ta woeda musi są péfną poedstojec. poedstôvka, -ći, é., zdrobn. od poedstava, podstawka. poedstravjac, - ô vj aj ą, - ô vj ëł, - avj ôj, sł., podburzać, podjudzać. Ten x%op s bjałką ńi-moeglé są zgoeęéc, boe jë brat vjedno jix precw sobjepoedstrôvjëł (ten chłop z żoną nie mogli się zgodzić, bo jej brat ciągle ich przeciw sobie judził). poedsenęc, -ną, -nęł, sł., podsunąć. Woejc é sostra poedsenąlé mu kumką s trecezną (ojciec i siostra podsunęli ma czaszę z trucizną). poedseyac, -suvają, -suvëł, -sevoj, sł., podsuwać. Ne poedsevôj mje taćex mésli. poedsépac, -ją, -ëł, sł., podsypać. Ńe poed-sépujta vici pjôsku, le gléną. poedsépoevac, -ują, -cevëł, sł., podsypywać. Pré poedsepoevańu groble natrafilé na gro-boeviśce. posdśéc, -śéją, -śéł, sł., podszyć. Kabôt poedséti lésemi skorkami. poedśéyac, -śiyają, -śivëł, -śévôj, sł., podszywać. pcedśurk, -a, m., pod strzesze; dach wysunięty z przodu domu i tworzący rodzaj ganku; szopa na wozy i inne narzędzia gospodarskie. Słownik języka pomorskiego. pcedwöjny, przym., podwójny. Twoeja vina je poedwojno, temu tez m%eś dva razé korony. Poedwojńe rexunće. poedwojńe, przysł., podwójnie. Té to jes poedwojńe zrobjeł bez nômjese poetfebé. Zełgëł poedwojńe. Woen rsétkoe poedwojńe vi%i. poedwörkoe, -a, n., zdrobn. od poedwoerë, podwórko. %ëcé wucq są z elamątofa na poe-dworku. poedwoeda, - é, z., podwoda. Sëłtésovje mu-selé jim dajac poedwoedé. poedwoedny, przym., podwodny. Poedwoednô krajina. -Jes długoe ćelé ten trosk poedwoedny. poedwoegoeńica, -e, 0., część tylna uprzęży, rzemień idący popod ogon koński. poedwoeré, - ô, n., podwórze. Yseden gnbj vévjezlé z poedwoefô. Woeńi tak dobre tącovalé na poedwoefim, jak panstwoe v pałace. poedwoefoyy, przym., podwórzowy. Poedwoe-fovë smjecé. poedwoezéc, -żą, -zéł, -zé, sł. podwozić. Woen jix gvésno poedwoezi na plebańiję. poedwucac, -ają, -ëł, sł., poduczać. Jakuz té goe mozes poedwucac stolartva, ćej są na tim sôm ńe znaj es. poedwucac są, -ają są, -ëł są, sł., poduczać się. Woén są wu naju poedwucëłgoespoedaftva. poedwucéc, -ą, -éł, sł., poduczyć. Woejc goe poedwucéł swoejegoe femjąsła. poedwucéc są, - ą są, - éł są, sł., poduczyć się. Jo są wu ńegoe poedwućéł péfną koeval-stva. poedvaźac, -vôżają, -vôżëł, -vażôj, sł., podwozić często. Nas parobk poedvozo ją do mjasta. poedvestovk, - u, m., ganek przed domem ; poddasze wystające. poedvignoc, -ną, -nęł, sł., podźwignąć, podnieść. Woena terô %ecka ńimoze poedvignqc. poedvizork, -u, m., szopa przy domu na wozy, pługi i inne narzędzia gospodarskie. poedvjecork, -u, m., podwieczorek. Na poe-dvjecork koza jim pańe veńesc xlëb s tvorogę. posdvjezc, -vjozą, -vjôz, -vjezé, sł., pod-wieść. Poedvjoz nas do vsé. Poedvjezéta nas clrbbką! poedzemny, przym., podziemny. Poedzemnë jezoro. Poedzemnë boegcictva. poedzerac, -ają, -ëł, sł., podglądać, podpatrywać. Woeńi goe na koezdim mjëscé poedzerają. poegebac, -ją, -ëł, sł., podziubać. Ktirk jes drobką poeęebëł é zdex• poe^eyac, -ają, -ëł, sł., podziewać, gubić. %e té pce%evôś pjeńąęe? 19 146 P(E?EVAG SĄ - PGEGREB poegevac są, -ają są, -ëł są, sł., podziewać się, gubić się. poegëléc, - ą, - éł, sł., podzielić. Poeęëlélé cały majątk na rowie parté. poegëléc sa, -ą są, -éł są, sŁ, podzielić się. Va mota są poeęëléc spravjedlévje. Jôbé są s tobą vśétćim poeęëléł. poegëł, - ałe, m., podział. Nen poe%eł to spravjeł, ze sostra zdri no mją tero ńena-vistnym woekę. poegisgeń, przysł., do dzisiaj. Béłbé jem pceęisęeń x<%roveł, zebé ńe Ve, jegoemoesculku. Kaśebi zéją tą jes poeęisęeń. poegôc, -^ëją, -gëł, sŁ, podziać, stracić, zgubić. %e té to pceęa P (gdzieś ty to podziała?). poejôc sa, -^ëją są, -^ëł są, sł., podziać się, zgubić się. Le są té jes poeęeł? (gdzie ty się podziałeś?). poecie, -gną, -|ęł, -gńi, sł., pogiąć. Té to Moś poeęic, ale ńe złamie. Pceęąte dreva. pceginęc, -ną, -nęł, sł., poginąć. Jak présło to poesedło, tej vsétce moeji bracô poe-ęinąlé. poefarwoevac, -ują, -oeveł, sł., pofarbować. Woena so poefarwoevd léca na cervjono. pcefejtac, -ają, -ëł, sł., pofajdać. Moeja Nusinka poefejta vśedernusće pjelesće. poefejtac sa, -ają są, -ëł są, sł., pofajdać się. Są zôs ńe poefejtôj rucet vjel%egce stra%ti! poefudrovac, -eją, -oveł, sł., nakarmić, popaść. Poefudrovalé koeńe a tej xutkw poeja-Xalé dali. poegadac, -gôdają, -gôdëł, -gadôj, sł., pogadać. Poej do xéci a poegôdôma so drobką é są rozvjeselima. poegansći, -kô, -ćë, przym., pogański. Poe-ganskô vjara. poeganstwce, -va, n., pogaństwo. Ti le%e zéją jes v poeganstvje. poegańac, -góńają, -góńeł, -gańój, sł., poganiać, popędzać. Poegańój woełé lepi, boe ju pełne. poegarda, - é, z., pogarda. pcegardleyje, przysł., pogardliwie. Vsétcé sąseęé zdfelé nô mją poegardlévje. poegardléyy, przym., pogardliwy. Vérek do mńe te poegardlévë słova. poegar|ac, -gôr?ają, -gôrfëł, - gar^Oj, sl, pogardzać. Gało familéjô mnąpoegôręa, skoerno są dovje%a, ze jem béł v prizońe. poegar^éc, -ą, -éł, sł., pogardzić, wzgardzić. Tébé jes tim mjeskę ńe poegarąéł, zebé jes bet vjë%ëł, co v ńim je. poegarsac, - gôrśają, - gôrsëł, - garsôj, sł., 1) pogarszać, 2) gorszyć. Ne poegarsôj młodej %evcąt. poegarsac są, -gôrśają są, -gôrsëł są, -garśôj są, sł., 1) pogarszać się, 2) gorszyć się. Jegoe Xoeroba poegorśd są s koezdim dńę. poegaséc, -śą, -séł, sł. pogasić. Poegaséta ju te svjećće. poegasnęc , - ną, poegas, sł., pogasnąć. Ysétće woegńe poegasłé. poegatenkoevac, -ują, -oeveł, sł.. pogatun-kować. Woejc mjëł vseden bród poegatenkoe-vony (ojciec miał wszystkie owoce pogatunko-wane). poegła^éc, -ą, -éł, sł. pogładzić. Pcegłaęéł ją poe lécax- pcegńesc, -otą, -öt, -ecé, sł., pognieść. Le ńe poegńece mje trôvé! poegńic, -iją, -ił, sł, pognić. Jemu vśétće bulvé poegńiłe. poegôn, -a, m., poganin. Poegańi ńe tcą Jezesa Xristusa. poegônka, -ći, é., poganka. poegońóc, - a, m., poganiacz; ten co woły lub konie prowadzi podczas orki lub bronowania. poegóńócka, -ći, z., poganiaczka. pcegoeda, -é, s., pogoda. To gvésno m%e poegoeda, boe słonyskoe pjąkńe zasło. poegoedno, przysł., pogodnie. poegeedny, przym., pogodny. poegoegéc, -ą, -éł, sł., pogodzić, pojednać. Jemu są dopjeré poevjodło poegoeęéc séna s woejcę. poegoegec są, -ą są, -éł są, sł., pogodzić się. Ynet są poetemu poegceęélé. poegoerxa, -é, 1) z., zgorszenie, 2) m. i z., gorszyciel, gorszycielka. Woen vama dôvô le poegoerxą. Ji%é preć, té poegoerx(&! poegoerśéc, -ą, -éł, sł., 1) pogorszyć, gorszeni uczynić, 2) zgorszyć. Woen ńe poegoersi moejegoe goespoedartva. Woenbé vaju poegoerséł? poegoerśéc są, - ą są, - éł są, sł., 1) pogorszyć się, 2) zgorszyć się. Béło ju zle, a ter oz są jes barzi poegcerséło. To są można poe-goerśéc, ćejącé woe jegoe poestąpoevańu. poegrac, -grają, -grëł, sł., pograć. Poegrëł drobką é poesed dali. poegrézc, - grézą, - gréz, sł., pogryźć. Pce-pröbuj poegrézc te gnôłé. poegrozéc, -żą, -zéł, -zé, sł., pogrozić. Woena mje piscą poegrozéła. poegreb, -u, m., pogrzeb. Dłezi ńimoegle ńijak zdać s poegfebę. PCEGREBAC — PCEKAZAG SĄ 147 poegrebac, -bją, -bëł, sł., pogrzebać. Poe-grebalé v pjôsku, ale złota ńe nalezlé. poegreboevy^ przym., pogrzebowy. Pjesńo poegreboeuo. poegubic, -ją, -jeł, sł.y pogubić. Co mjëł, to poegubjeł. poegvizdac, -ź|ą, -zdëł, sł., pogwizdać. Poe-gvizdeł ńeco poed nosę. poegvizdovac, -eją, -oveł, sł., pogwizdywać. poehevlovac, -?eją, -oveł, sł., pohyblować. Poehevlujta per na tą deską. poe^łańac, -^łônają, -jcłóńeł, -xteńoj, sł., pochłaniać. Woena poexłońo vseden moj zôrobk (cały mój zarobek). po3xłonQC, -ną, -nęł, sł., pochłonąć. Jegoe pjekło poexłońe. poe^od, -joede, m., pochód. V tim poex pochwycić, schwycić, uchwycić. Poexvôcéł goe v swoeje rem jona. poexvalac, -xvôlają, -xvôlôł, -jc^alôj, sł., pochwalać, Jo tegoe ńe poexvolają. poexvaléc, -jvôlą, -xvôléł, -xvaté> ¦> P0_ chwalić. Poexvôléł goe. Poexvcdé rôz Pana Boega! poexvaléc sa, ~xvôlą są, -jyôléł są, -jjwale są, sł., pochwalić się. Jôbé są gvésno ńe poexvôléł, zebé jem no to ńe zasłuzéł. poexvôła, -é, z., pochwała. To béła dlô naju nôlepśô poexvôła. poej, sp. rozkaz, od *po-iti, pójdź. Trybu bezokołicznego nie ma. Poejma, poejta, poejmé, poejce. Poejta-le sa! Rozemku, poej do domku! (rozumku, pójdź do domku t. j. do głowy). Ob. pceśed. poejadłobic sa, -bją są, -bjeł są, - bi są, sł., pomartwić się, poirytować się. Poejadłobi są péfną (pogryź się trochę). Vśétcé są zarô poejadłobilé, ćej jem jim to poevjë%ëł; poejadovic sa, -vją są, -vjeł są, -vi są, sł., pogniewać się. Poejadovjeł są drbbką. poejaxac, -jadą, -jajëł (-jeł), -je^é, sł., pojechać. Moeji starkoevje poejélé do mjasta. poejamrotac, -tają (-cą), -teł, sł., poszwar-gotać. Poejamrotalé ńeco mjeęé sobq. poejargoeléc są, -ą są, -éł są, sł., poirytować się. Poejargoeléł są pérną. poejawcevac, -ują, -oeveł, sł., poszczekać. Jięéta psé buten, poejawujta so drbbką! poejavic są, -ją są, -jeł są, sł., pojawić się. Trecëgoe dńa poe smirci Pôn Jezes poejaijeł są svjątim apoestołom. poejavjac są, -joyjają są, -jôvjëł są, -javjoj są, sł., pojawiać się. Nen wumarły poejôvjô są vjedno woe połnocé. poejazgoetac, -tają (-cą), - teł, sł., poszwar-gotać. Nemcé poejazgoetałé ćile słov mjeęé sobq. poejezgéc, -ż|ą, -zgéł, -zgé, sł, pojeździć. Jo drbbką poejezĘą vajemi koeńami. poejësc, -jëm, -jôd, -jëg, sł., pojeść, najeść się. Sadnqł za stołę é poejôd so dixtix. poejic, -jmą, -jęł, :jmi, sł., 1) pojąć, ująć, 2) pojąć, zrozumieć. Nimoeglé goe nijak poejic. Woena to łotvje poeją. Tegoe są ńedo poejic rozemę leęćim. poejic, -ą, -eł, sł., poić. Ćé va ju ńimota vajegoe dobétku poejic ? poejic są, -ą są, -eł są, sł., poić się. Tu są bédło léxoe poeji. poejicec, -ą, -ëł, sł., pojęczeć. Poejićeł jes drobką é woetdëł dexa Boegu. poejiga, -Li, z., swoboda, zachęta. M%e ńicdobre ęeckoe, xternemu są za vjele dôvô poejięi. Dodëł mu poejięi. Poejiga do złëgoe. poejimac, -ają, -ëł, sł., 1) pojmować, łapać, 2) pojmować, rozumieć. A tej goe zołnere poeji-majq. Jo jes tegoe ńe poejimają. poekarac, -kôrą, -kôrëł, -karé, sł., pokarać. Jes ce zo tą gôdką Pôn Bog poekôre. poekarcmaréc, -ą- -éł, sł., być karczmarzem. Jo so jes drbbką poekarcmarą. poekarkac, -kôrćą, -kôrkëł, -karćé, sł., po-gdakać, pokwokać. Té mje vići ńe poekôrces! poekaślovac, -eją, -ovëł, sł., pokaszliwać. Poekasleje, jak stôrô bobka. poekazac, -kôżą, -kôzëł, -każé, sł., pokazać. Woena mje ńe #ce poekazac tegoe woebrôzka. Jô cé ńeco poekôzą (ja ci coś pokażę). Poekazé mje rôz tegoe beńla (pokaż mi wreszcie tego kawalera). poekazac są, -kozą są, -kôzëł są, -kazé są, sł., pokazać się. To są dopjefe poekôze, jak béło poeprôv%e (na prawdę). 19* 148 PCEKAZÉC — PCEKULAG SĄ poekazéc, -każą, -kazéł, -zé, sł., potłuc. Xłop mje poekazéł vsétće gronće é grôpé. poekazovac, -eją, -ovëł, sł., pokazywać. Ne poekazujta ji, %e jô są wnkrivaja. Woena pôlcę poekazova na ńegoe. poekazovac są, -eją są, -ovëł są, sł., pokazywać się. Krosńąta bélekoemu są ńe poe-kazejq. poekłase, -kładą, -kłód, -kła^é, sł., pokłaść, położyć. Poekłaęeta to v poefqdku. pcekłońic są, -ą są, -eł są, sł., pokłonić się, ukłonić się. Poekłońi mu sa ńizkoe, boe to je vjel%i pôn. poeklekac, - ają, - ëł, sł., poklękać. , Vśétcé poeklekalé, jak do pôcera. poeklepac, -ją, -ëł, sł., 1) poklepać, 2) po-ostrzyć. Poeklepëł koesą é poesed na pazéca. Poeklepëł mją poe remjonax- poeklukac, -ają, -ëł, sł., pogdakać. Poe-klukôj so drobką! poekoj, -oeju, m., 1) spokój, 2) pokój. Dej mje poekoj. Woen navet poe smirci ńe m%e mjëł poekoeju. Na śteré lata poekoj béł wu-stanovjony. poekôz, -aze, m., pokaz, pokazanie. Jo ńi-môm tegoe na poekôz. poekcelebac, -ją, -ëł, sł., pokołysać. Ne #ca navet ęecka poekcelebac. poekoeleńe, -o, n., pokolenie. V cvjortim poekoeleńu. Do %esqtëgoe poekoeleńo. poekoencéc, -ą, -éł, sł., pokończyć. Masma ju vsétkq roboetą poekoencéła. poekoepac, -ją, -ëł, sł., pokopać. %evcąta %e ńeco poekoepałé, ale ńizodnex bulev ńe preńosłe. poekoera, - é, z., pokora. Poekoerq predobq%es noviksq buxą (pokorą pokonasz największą pychę). poekoernexno, przysł., zdrobn. od p oe -koerno, pokorniutko. Tak mje są poekoernexno wukłońeł. poekoernejcny, przym., zdrobn. od p cek cer -ny, pokorniutki. Yéfek te poekoernexne słova. poekoerno , przysł., pokornie. Woejc są sxiléł poekoerno do panovéx koelôn. poekoerny, przym., pokorny. Poekoerny, jakbé poe spraxax Xoe%éł (jakby po żebrach chodził), poekoerńec, -eją, -ëł, sł., pokornieć, poekoeséc, -są, -séł, sł., pokosić. Masma ju vsétće ńive poekoeséła. poekęśac, -ają, -ëł, sł., pokąsać. Psé goe pcekąśałé e mu kabôt poervałé (potargały). poekrajac, -ają, -ëł, sł., pokrajać. Cały gleń dlô naju poekraja. poekrakac, -ćą, -këł, sł., pokrakać. Gapé poekrakałé pred woeknę. pcekrasc, -kradną, - kród , sł., pokraść. Xar-łązńice nama vsétkoe poekradlé. poekrącéc, -kręcą, -kręcéł, -krącé, sł., pokręcić. Ne poekrącé mje téx nici. Vjat er pce-krqcéł dreva v lese. poekrącéc są, -kręcą są, -kręcéł są, -krącé są, sł., pokręcić się. Poekrącéł są pérną mjeęé %ëvcąti. poekrątńik, -a, w., krwawnik (rośl.), łac. achillea millefolium L. poekreśéc, - kruśą, - kruséł, - kresé, sł., pokruszyć. Ëecé ji, woenabé mja poekreséc ptô-skom x^a (powiedz jej, aby nakruszyła ptaszkom chleba). poekresec są, -kruśą są, -kruśéł są, -kreśé są, sł., pokruszyć się. To zelazo ńe łotvje są poekrusi. poekréc, -éją, -éł, sł., pokryć. Nimjelé cim poekréc xéći. poekréo są, -éją są, -éł są, sł., pokryć się. Moere poekréło są semę. poekrécë, -ô, w., pokrycie, wierzch. Poekrécë daku. Poekrécë łozka, pjeféné, koezexa- pcekréva, - é, z., pokrywa. Dej le poekrévą, a m%e są lepi varéło. poekrévac, -krivają, -krivëł, -krévôj, sł., pokrywać, osłaniać. Łozka poekrivajq bjëłemi płoxtami. poekrevac są, -kriyają są, -kriveł są, - krévôj są, sł., pokrywać się. Poe sturmje moere poe-krivo są pjaną. poekrivka, -ći, z., zdrobn. od poekréva, pokrywka. Poed poekrwką. poekropic, -ją, -jeł, sł., pokropić. Ksą% poekropjeł wumarłëgoe sviconq woedq. poekrvavic, - -vją, - vjeł, sł., pokrwawić. Poe-krvavjeł so race é kabôt. poekrvavic są, -vją są, -vjeł są, sł., pokrwawić się. Masma są stroje pfé tim poe-krvaviła. poekrécec, -ą, -eł, sł., pokrzyczeć. Poekrécëł Xvilką, ale vnet dëł poekoj. poekrevic, -ją, -jeł, sł., pokrzywić. Doc té mje ten prącék poekrévjeł? poekrévic są, -ją są, -jeł są, sł., pokrzywić się. Jemu są noęe poekréviłé. poekuxaréc, -ą, -éł, sł., pokucharzyć. Jo vama %iso pcekuxarą. poekulae, -ają, -ëł, sł., potoczyć coś okrągłego po równem. poekulae są, -ają są, -ëł są, sł., potoczyć się. Poekulôj są poe trovje. PCEKUPIC — PCELEPIC 149 poekupic, -ją, -jeł, sł., pokupić. Jô są woebovjają, ze jô vama tegoe vsétćegoe ńe poekupją. poekusa, - é, z., pokusa. Woen mńe ju vé-proboevëł vśelejaćemi poekusami. Woena je cvjardo na poekusé. poekuśeńe, -ô, n., pokuszenie. E ńe woe%é nas v poekuśeńe. poekuta, -é, z., pokuta. To béła jegoe poe-kuta za grëxé. poekutny, przym., pokutny. Moedletva poe-kutnô. poekutńica, -e, z., pokutnica. poekutńici, przym., pokutniczy. poekutńik, -a, m., pokutnik. poekutovac, -eją, -oveł, sŁ, pokutować. Dese, poe smirci poekutejqce. poekvicec,-ą,-ëł, sł., pokwiczeć. To svincą vama poekvici. poekvitovac, -eją, -oveł, sł., pokwitować. Woena mu to na pismje poekvitovd. poełajac, -ają, -ëł, sł., poszczekać. Psé poełajałé a tej zôs bélo céxoe. poełamic, -łômją, -łömjeł, -łami, sł., połamać. Woenabé mu gnôté poełömiła, zebé woe tim vje%a. Posłami te knepelće! (połam te patyki !). poełamjac, -łômjają, -łômjëł, -łamjôj, sł., połamywać, łamać. Tak mją v gnôtax poeło-mjô (tak mnie łamie w kościach). To ca m%e poetemu poełômjało v koescax (będzie cię potem łamać w kościach). poełatac, -łôtają, -łôtëł, -łatôj, sł., połatać. Woena to bar o sékoevno poełôta (ona to bardzo zręcznie połatała). poełavjac, -łôvjają, -łôvjëł, -łavjôj, sł., łowić, poławiać. Na tim môlu poełovjajq Xałe-pjańi vjel%e mnostwoe rib. poełacéc, -łęcą, -łęćéł, -łące, sł., połączyć. Ksq% poełqcéł naju na całe zécë. Nijak ńimog jiX poełącéc. poełącéc są, -łQćą są, -łgcéł są, -łąćé są, sł., połączyć się. Poełącé są s nami, a donieś vnet do pjeńq%i. poełągoevac, -ują, -oeveł, sł., pogiąć, pokrzywić. Doc té tak poełągoeveł to drevkoe ? Poe-łągoevony (spaczony). poełągoevac są, -ują są, -oeveł są, sł., pogiąć się, pokrzywić się, spaczyć się. Tak te, jak é ne dvjere poełągoevałé są. poełc, -a, m., połeć, kawał. Mômé jes dva poełce mjąsa. poełékac, -łykają, -łykëł, -łékôj, sł., połykać. Ńe poełékôj tak boe są wudłovis. poełgac, -łżą, -łgëł, -łżé, sł., połgać. To woena vsétkoe poełga. Jo vama poełzą jeś drobką. poełogoeyy, przym., połogowy. Goerqcka poe-łogoevo. poełova, - é , L., połowa. To je dopjere poe-łova. V poełovje droęi. Poeęelima są poe bra-terku na rovnë poełové. poełovica, -e, z., połówka. Jedną poełovicą dëł mje, dregq zatrimëł dlô se. poełożeńe, - ô, n., położenie. Droga do naju je prétkô (stroma), a poełożeńe vsé je ńedo-goednë. poełożéc, -ą, -éł, sł., położyć. Poełozé misą na prépjëcku. poełoźéc są, -ą są, -éł są, sł., położyć się. Tim razę poełozéłasma są na zemi. Poełozé są s nami. poełög, -ogu, m., połóg. Ob. śestńica. poełov, -ove, m., połów. Poełov łososov claje jim znacny doxod. poel ob. poele. poelaśec, -eją, -ëł, sł., polszczyć się. Woeńi poe dwoerax vnetesći poelasejq. poelaśec, -lôśą, -lôśéł, -lasé, sł., 1) polszczyć, polonizować, 2) zacinać z polska, mówić po polsku. Pon skolny movjeł, ze ksązô nas poelosq (nauczyciel mówił, że księża nas polonizują). Poelaséta s nami pérną! (pogadajcie z nami trochę po polsku). Va tez tak poelôsita, jak rojony Poelôse (tak mówicie po polsku, jak sami Polacy). poelaśéc są, -lôśą są, -lôséł są, sł., polszczyć się, polonizować się. Na poesłegax pré dwoere znôjma są poelosq. poelatovac, -eją, -oveł, sł., polatywać. Roz pcelateje v gbrą, to zôs spôdô. poele, -a, n., pole. To je naji skrovk poela. Na poelé (na polu). poele, przyim., przy, obok, w pobliżu, koło. Ńexto stoji poele stedne (ktoś stoi koło studni). Poele woećenka (pod okienkiem). poelebic, -lubją, -lubjeł, -lebi, sł., 1) polubić, umiłować, 2) nieprzech.: służyć, być miło. Jo jq żarô poelubjeł. Jemubé wu nas poelubiło, zebé le poebéł dłezi. poelebic są, -lubją są, -lubjeł są, -lebi są*, sł., polubić się, pokochać się. Va są zarô poe-lubita, skoerno le są poeznôta. poelecec, -ą, -ëł, sł., polecieć. Pjorkoe s vja-trę poelecało. poelegnęc, -legną, -leg, sł., poledz. Ysétcé poeleglé. Poeległy zołnere. poelepic, -ją, -jeł, sł., polepić, pokleić. Poelepilé pjëck glénq. 150 PCELEPŚAC - PCEMAHENK poelepsac, -ają, -ëł, sł., polepszać, poprawiać. Woeńibe moeglé poelepsac te grenta, a woeńi je le jałovją. poelepsac są, -ają są, -eł są, sł., polepszać się, poprawiać się. poelepséc, -ą, -éł, sŁ, polepszyć, poprawić. Mje ju ńick zdrovjo ńe poelepsi. poelepśéc są, -ą są, -éł są, sł., polepszyć się, poprawić się. Jes bé są vsétkoe dało poe-lepséc. poelevac, -ają, -ëł, sł., polewać. Jôbé tec/oe płótna vici ńe poeleveł (podczas bielenia). poelevac są, -ają są, -ëł są, sł., polewać się. Knôpi é %evcąta poelevają są woedą. poelevka, -ći, z., polewka, zupa. Mjąsnô poelevka (rosół). poelezc, -lezą, -lôz, -lezé, sł., poleść, pójść. %e té jes poelôz? (gdzie polazłeś?). Woena tą-donąd poeleze bez twoejegoe godarto. poeleźec, -ą, -ëł, sł., poleżeć. Te kresce musą so jes ze dvje ńeęele poelezec. poeléca, -e, d, półka. Na poelécax mômé sé%i bród é gplëb (na półkach mamy owoce suszone i chleb). Ob. półka. poelécéc, - ą, - éł, sł., policzyć, porachować. Xtezbé vaji poelécéł? pcelémic, -ją, -jeł, sł.,, 1) poldeić, 2) powykręcać piszczałki. Woen to dobre poelémjeł (posklejał). Knôpi poelémilé so pipé. pcelétovanë, -ô, n., litość, politowanie. Woeńi zasłegują na poeletovańe. poelézac, -lizą, -lizëł, sł., polizać. Poelizëł goe poe race. poelicéjąt, - a, m., policyant. Poelicéjąt sxvôcéł goe za sotką (policyant schwycił po za połę), poelicéjô, -e, z.} policya. poelicijny, przym., policyjny. Wurądńice poelicijny (urzędnicy policyjni). poelitécny, przym., polityczny. Noviné poe-litécnë. poeliték, -a, m., polityk. Gvésno nama ten poeliték poevjë, cé męe latoś woejna. poeliteka, -ći, z., polityka. Moj woejc bavjeł są pcelitéką. Bjeré są do poelitéći! poelitékoevac, -ują, -oevëł, słpolitykować, zajmować się polityką. Woeńi bé tak do zo-vitrku poelitékoevalé. poelny, przym., polny. Tą poelnq steęenką (tą polną ścieżynką). poelôc, - leją, - lëł, - lij, sł., polać. Bulvé poelônë masłe. poelôc są, -leją są, -lëł są, -lij są, sł., polać się. Skoerno jem verek no słowoe, ji są łzé pcelałé z woecu. poelôx, -a, m., wielki gwóźdź do zbijania belek i desek. Pcelox, -a, m., Polak. Nima tu ńijaćex mjeęé nami Poelôxbv. Poelôsé mjeskają na vsxod é pełne woet Kasebov. Poelôëé mjelé so ńegdes całë Poemoerë poeddônë (do Polaków należało' niegdyś całe Pomorze). Mądri Poelox poe śkoeęe. Przysł. Poelôśka, - ći, z., Polka. Woeńi tak poelośą, boe nenka jix beta Poelôska (oni tak po polsku mówią, bo matka ich była Polką). pcelsći, -kô, -ćë, przym., polski. Norod poelsći. Poelskô moeva je poedobnô do kasebsęi, ale Kasebi jë déxt dobre ńe rozmjeją. Jo ńe wumjëją tak poe poelsku gadać, jak Vé. Sla-Xté poelsći je coróz mńi na Kasebax> Poelska ob. Poelskô. Poelskô, -ći, 0., Polska. Poelskô beta dovńi vjel%im é sélnym panstvę. Z Poelsći jięe Vis tą sboezë é jinsë tovaré. poel&cézna, -é, z., 1) polszczyzna, język polski, 2) zwyczaje, obyczaje polskie. pcemacac, -môćają, -môćëł, - maćôj, sł., pomaczać. Poemôćëł le pôlce v woeęe. poemacac są -môcają są, -môcëł są, - maćôj są, sł., pomaczać się. Té mozes są tez drobką poemacac. poemagac, - môgają, - môgëł, - magôj, sł., pomagać. Woen nama ńigde v ńićim ńe do-poemôgëł. Poemagôj leęom, a lefe cé dopoe-moegą. poemaklac, -ają, -ëł, sł., pomacać, dotknąć. Poemakleł goe poe bresku (pomacał go po brzuszku). poemału, przysł., pomału. Ya jięeta za poematu. Woen mje poemału vékrôd vsétće detće. poemalécku, przysł., zdrobn. od poemału, pomalutku, pomaleńku. Jięe poemalécku. Poe-maléćku zrobi są vsétkoe. poemalinku, przysł., zdrobn. od p oe m a ł u , pomaleńku. Poemalinku, Jasulinku! poemalovac, -eją, -oveł, sł., pomalować. Ysetće scané béłé snôzo poemalovônë. poemańic, -ą, -eł, sł., potumanić, pozwo-dzić. Poemańeł naśe %evćąta. poemaraxoevac, -ują, -oeveł, sł., pomęczyć, pomordować pracą. Té mje vśeden dobétk poe-maraxujes! poômaraxoevac są, -ują są, -oeveł są, sł., pomęczyć się. A ćej są draskoevje poemara-Xoevalé (a gdy się młocarze pomęczyli). Poemarenk, -a, m., Pomorzanin, mieszkaniec dzisiejszej prowincyi pomorskiej. \ PCEMARENKA — PCEMCERË 151 Poemarenka, -ći, i., Pomorzanka, mieszkanka dzisiejszej prowincyi pomorskiej (Pom-mern). poemaska, -ći, z., 1) kromka chleba z masłem, 2) poczesne, poczęstunek w ogóle. Do-stëł woen poemaska! (iron.). poemaśerovac, -eją, -oveł, sł., pomaszerować. Woejskoe poemaserovało dali. poemącéc, -męcą, -mQcéł, -mącé, sł., po-mącić. Bébôk poemącéł woedą koel celna. poemącéc sa, -męcą są, -męcéł są, -mącé są, sł., pomącić się, zmącić się. Moere są poe-mącéło. poemacéc, -ą, -éł, sł., pomęczyć. Le mje koeńe poemąćéł. poemącéc sa, - ą są, - éł są, sł., pomęczyć się. Poemącélé sa sroęe. poemc ob. poemoe^. Poemer, -mra, m., Niemiec z Pomorza albo Pomorzanin zniemczały. Poemrami mjaneję sa tez ti Kasebi, co ju vici poe nasemu ńe go dają. Poemerka, -ći, z., Niemka z Pomorza albo Pomorzanka zniemczona. poeméc, -méją, -méł, sŁ, pomyć. Bjałka misce poeméła. poemédléc, -ą, -éł, sł., pomydlić. Yseder-nuską bjelézną mô poemédloną. poeméje, -i, l. mn., pomyje. poemékac, -mykają, -mykëł, -mékôj, sl, pomykać, mknąć. Lés poemykëł poepoed stajenką. poeméléc, -mylą, -myléł, -mélé, sl, pomylić. Zebé jes mu ńe poemyléł v té% rexunkax! poeméléc sa, -mylą są, -myléłsą, -mélé są, sł., pomylić się. To tak łôtvje są poeméléc. Jô są jes ńigde ńe poemyléł. poemésł, - e, m., pomysł. To je jegoe vłôsny poemésł. poeméslec, -ą, -éł, sł., pomyśleć. Poeméslé vprbd xvilką é dopjere poetemu gadôj. poemijac, -ają, -ëł, sł., pomijać. Jô to poe-mijają milćeńim. poemimoe, przyim., pomimo. Pcemimoe vaśe woelë. poeminęc, - ną, - nęł, sł., pominąć. Ksq% poeminął moeje nazvistkoe. poemizdréc sa, -ą są, -éł są, sl, pomi-zdrzyć się. Poemizdréła są périnką do naju. poemjarnęc, -ną, poemjar, sŁ, pomarznąć. Vśétće §iltvaxé poemjarłé na vaxce. poemjegé, przyim., między, pomiędzy. Pjes seęi poemjeęé wcevcami. Kabôtkoevje mjeskają poemjeęé Éemcami. Doc té vlôz pcemjeąé nas? poemjescéc, -sćą, -scéł, sl, pomieścić, zmieścić. Jakuz jô vaju v ti jistibce poemjesćą? A ćej ju bélé poemjeśćony. poemjescéc są, -ścą są, -scéł są, sł., pomieścić się, zmieścić się. Mé są tu vsétcé mu-sima jakoeś poemjescéc. poemjeśac, -ają, -ëł, sł., pomieszać. Wcenbé rod naśe pjeńąęe se swoejemi poemjeśac. poemjeśac sa, -ają są, -ëł są, sł., pomieszać się. Naje é vaje woevce są poemjesałé. Côrlinsćëmu są poetemu poemjesało v głovje, a tej Nemcé goe zrobilé burmistrę v Bétovje. Derd. pcemjic, -mną, -mjęł, -mńi, sl, pomiąć. Woena so poemją spodńicą. poemknęc, -ną, -nęł (poemk), sl, pomknąć. Zajc poemk é są vici ńe vrocél poemnaźae, - mnôżają, -mnôżëł, - mnażôj, sł., pomnażać. Le Pôn Jezes wumjëł poemnaźae xtvb é rébé. poemnaźae sa, -mnôżają są, -mnôżëł są, -mnażôj są, sł., pomnażać się. S koezdim rokę są poemnôzają. poemnoźéc, -ą, -éł, sł., pomnożyć. JCéba cé djôbëł dobétk poem,nozi. poemnoźéc są, -ą są, -éł są, sł., pomnożyć się. Woet negoe ćase rébé są ju ńe poemnozéłé. poemnęc, -ną, -nęł, sł.y pomnąć, przypomnieć sobie. Poemńi, jak to béło. pcemôrléc, -ą, -éł, sł., pomarszczyć. Mô tvôr poemorlonq, jak storo baba. poemôrlée sa, - ą są, - éł są, sl, zmarszczyć się. Całe cało mu są poemôrléło. pcemoec, -é, z., pomoc. Wu mńe vjedno nonęeś poemoec. Jô bé jem ńick ńe zrobjeł bez twoeje poemoecé. S poemoecą Boezą. poemoecny, przym., pomocny. Woeńi mu bélé v tim poemoecny. poemcedlec sa, -ą są, -éł są, sł., pomodlić się. Poemoedlé są pred woebrazę Nôsvjątsë Panné! poemoeg, -moegą, -môżes, -môg, -moeżé, sł., pomódz. Jo jemu x^ł poemoeę, ale woen ńe xceł moeje poemoecé préjic. Woena mje v ńićim ńe poemöze. Poemoezé mje dox, brace ! poemcerdovac, -eją, -oveł, sł., pomordować. Vłôsnq rąkq swoeje ęëcé é bjałka pcemoerdovël poemoerći, -kô, -ćë, przym., pomorski. Za poemoerćex ksąząt. Poemoerkô zemja. Ledé poemoerćë. Poemoerë, -ô, n., Pomorze. Pred zaprova-%eńim xrescéjanstva na Poemoefim. Poemoerë mjało dovńi swoejex vłôsnéx ksąząt. 152 PCEMCERKÔ — PCEPĄZLEC Poemcerkô , - ći, z., Pomorze, prowincya pomorska. V Poemoerce są jeś Kaśebi, xtwny są Robótkami zovją. Peemoerôn, - a, m., Pomorzanin. Poemoe-fańi — to bélé nasi prodkoevje. Poemoerônka, -ći, z., Pomorzanka. Poemré, -rôv, l. mn., dzisiejsza prowincya pomorska. Jó jem béł v Pcemra% dłegsi cas. poemrec, -mrą, -mar (mjar), sł., pomrzeć. Vé ré%U poemrece, nizlé jó. poemscéc, -śćą, -scéł, sŁ, pomścić. A tej möj woejc é moeja nenka bélé poemścony. poemscéc są, -ścą są, -scéł są, sł., pomścić się. Poemscéł są za vsétće naśe krivdé. poemsta, - é , z., pomsta, zemsta. Dosigła vaju poemsta Boezô. poemstovac, - eją, - ovëł, sł., przeklinać, wołać o pomstę. Sin poemsteje na nenJca. poemuxel, -xle, Ob. poem ujęła. poemuxla, -e, z., dorsz, pomuchla, prus. niem. Pomuchel, lit. pomukelis. poemuź|éc, - ą, - éł, sł., pomiażdżyć. Woenbé nama vsétćim Ibé pcemuzęéł! poemyłka, - ći, z., pomyłka, omyłka. poenad, przyim., ponad, powyżej. Skoewonk vzlótó poenad nôvézśë dreva. Poenad xécami. poenarva, -é, é.9 pędrak. Ob. p cen era. poenekac, -ają, -ëł, sł., pognać, popędzić. %ëvćą poenekało gąsé na jezoro. poenëra, -é, z., pędrak (gąsienica chrząszcza majowego). Ob. poenarva. poenotovac, -eją, -oveł, sł., ponotować. Cej koemésera mjëł to ju poenotovônë, dëł mje poekoj (ponotowawszy to, dał mi policyant spokój). poenumerovac, -eją, -oveł, sł., ponumerować. Śëłtés dëł nama do vje%eńó, jez vśétćë domé mają béc na nówce poenumerovóne (sołtys uwiadomił nas, że wszystkie domy mają być na nowo ponumerowane). poeńegełk, - u, m., poniedziałek. Sevjecći poeńeęełk (szewski poniedziałek, Blaumontag). poeńegełkoevy, przym., poniedziałkowy. To téle vórt, co poeńeęełkoevó roboeta. poeńexac, -ają, -ëł, sł., zaniechać, zaprzestać. Té ńimos tegoe poeńe%ac. Poeńe%ała djó-bła é są nawöcéła. poeńesc, -ńosą, -nos, -ńese, sł., ponieść. Nôsëł vilk woevce, poeńesle é vilka. poeńi&cec, -ą, -éł, sł., poniszczyć. Gród ë dësce poeńisćełe nase ploné. poeńiścec są, -ą są, -éł są, sł., poniszczyć się. Na téx błotax sekńe vama są pceńisćą. poeńiźac, -ają, -ëł, sł., poniżać. Té ńimos poeńiźac téx, co cé służą. poeńiźac są, -ają są, -ëł są, sł., poniżać się. Ne poeńizój są pred tim koedrócę (obszar-pańcem). poeńiżec, -ą, -éł, sł., poniżyć, upokorzyć. Té jes woet ńix poeńizony, ale Pón Bog ce vévézśi. poeńiżec są, -ą są, -éł są, sł., poniżyć się. Xto są poeńizi, męe vévézśony. poeńiżi, przysł., poniżej. Té mozes so sa-dnąc poeńizi. poeńiżśi, przym., poniższy, niżej położony. V téx poeńizsex domax woeda donęe ćasami do woećen. poepadac, -pôdają, -pôdëł, -padôj, sł., popadać. Jedny poepódają v ńećestosc, dreęi v pijanstwoe. poepaléc, -pôlą, -pôlét, -palé, sł., popalić. Jô poepôléł vsetćë papjoré. poepaléc są, -pôlą są, -pôléł są, -palé są, sł., popalić się. poepamjątac, -ają, -ëł, sł., popamiętać. Jó goe gvés poepamjątają! poepaprotac, -tają (-cą), -teł, sł., popaplać, pobzdurzyć. Woen vama ńeco poepaprotëł, a va jemu vjerita. poepasac, -pôsają, -pôsëł, -pasôj, sł., popasać. Poepósają pérną na leęeńe a poetemu nękają dobétk do łasa (popasają trochę na ścierni a potem pędzą bydło do lasu). poepasc, - padną, - pôd, - padńi, sł., popaść, wpaść. Moj woejc béłbé dox ńe poepôd v dłeęe, zebé ńe té. poepasc, -pasą, -pas, sł., popaść. Nocą poepaslé koeńe poed lasę a woe zôvitrku bélé ju v droęe. poepasc są, -pasą są, -pas są, sł., popaść się. Nexbé są koń jes drobką poepas. poepaskugéc, -ą, -éł, sł., powalać, popa-skudzić, pofajdać. %e té so tak boté poepasku-%éł ? Woeńi mje poepaskuęą vsétće sprąté. poepaskugéc są, - ą są, - éł są, sł., powalać się, popaskudzić się, pofajdać się. Wupjeł są, jak svińa, a poetemu są poepaskuęéł. poepatréc, - ą, - éł, sł., popatrzyć. Poepatréł nô mją, jak %évy koet (jak dziki kot). poepącac, - ają, -ëł, sł., potrzaskać, popukać. Poepącôj so jes drobką, robôsku! (potrzaskaj sobie jeszcze troszkę, robaczku!). pcepągéc, -ą, -éł, sł., popędzić, pognać. Poepąęéł swoeją krovą ku stroje (ku trzodzie). poepązlec, -eją, -ëł, sł., poniszczeć, schudnąć , znędznieć. V'sétće woevce nama poepązlałé. PGEPÉSKAC - PCEPREDŃICTWCE 153 poepéskac, -pyśćą, -pyskëł, -pésćé, sł., zryć pyskiem. Nex woene mje jeś rôz poepy-sćq! — odgraża się ktoś na świnie. poepełńe, - a, m., popołudnie. Całe poepełńe seęa pré koelibce. poepełńovy, przym., popołudniowy. V goe%é- nax poepełńovex- poepic, -piją, -pjeł, sł., popić. Poepjeł krepé goerëłkq. poepic są, -piją są, -pjeł są, sl, popić się. To béło do vi%eńo, ćej są vśétcé goesce poepilé! poepijac, -ają, -ëł, sl, popijać. Tak poepi-jajqcé, zagôdalé są do północe. poepisac, -śą, - sëł, - śé, sł., popisać. Cez woena tu poepisd? (cóż ona tu popisała?). pcepjec są, -pjecą (lub: -pjeką) są, -pjek są, -pjećé są, sł., popiec się, poparzyć się. Ne%bé są rôz poepjek, na dreęi rôz tą ńe prinęe. poepjelc, -a, m., popielec. poepjelcovy, przym., popielcowy. Stroda poepjelcovo. poepjepréc, -ą, -éł, sł., popieprzyć. Poepje-préta so drobką! pcepjerac, -ają, -ëł, sł., popierać. Jo ce poepjerają ze vsétćex séł. poepjôł, -ołe, m., popiół. poepłacac, - płôcają, - płôcëł, - płacôj, sł., popłacać, mieć znaczenie. Yajô god,ka ńick wu mńe ńe poepłôcô. To déxt mało poepłôcô v fe- seséx casax> poepłacéc, - ą, - éł, sł., popłacić. Żebé jem mjëł detće, tobé jem zarôz vśétće dłeęe poe-płacéł. poepłakac, -ćą, -këł, -ćé, sł., popłakać. Poepłakalé pérną, ale vnet bélé spoeköjny. poepłakac są, -ają są, -ëł są, sł., popłakać się. Bjałće jaz poepłakałé są z redoscé. poepłénęc, -ną, -nęł, sł., popłynąć. Za tré goeęéné poepłeńeme dali. poepłöcka, -ći, z., 1) płókanka, 2) napój. To je taka poepłôcka na boeleńe gardła. Na poepłocką dalé nama statusk piva. Wcet te poepłocći gardło cé ńe spuxńe. poepłokńęc, -ną, -nęł, sł., popłukać. Zjôd xl&b é poepłoknqł jen pive. Ma musima te sklônće poepłoknqc. poepłov, -ave, m., łąka mokra, bagnista. Na tim poepłavje le kvasne trove rostq. poeplazgoetac, -tają (-cą), -teł, sł., pomą-cić, porozbabrywać. Woen to tak poeplazgoetëł, vsétkoe poepaskuęéł. poepleck, -u, m., część górna koszuli, w przeciwieństwie do wuzemku (dolnej części). Poe- Słownik języka pomorskiego. plecće bywają zwykle z* cieńszego płótna robione, wuzemće z grubego. To też mówi się: poepleck ńe bélejaći, ale wuzemk greby, jak djôxëł (poplecek jaki taki, ale uziomek gruby, jak dyabeł). poeplegavic, -vją, -vjeł, -vi, sł., popluga-wić, zanieczyścić. Poeplegaviła nôm vsétóe ruxna. poeplesc, -plotą, -plôt, -plecé, słpopleść. %ëvcąta poeplotłé so vłose. poeplevac, - plvj ą, - pleveł, - plvij, sł., po-pluć. Woena mja kabôt poeplevony. poepoed, przyim., popod. Jakuz woen są mog dostać poepoed x^ce? pceprac, -pjerą, -prëł, pjeré, sł., poprać. Jô vama poepjerą vsétką bjelézną. Jô môm ju vsétkoe poeprônë. poeprava, -é, z., poprawa. Woeńi vjedno méslq woe poepravje, ale są ńe poeprovjajq. poepravic, -ją, -jeł, sł., poprawić. Jo gce ńićim ńe poepravją. poepravic są, -ją są, -jeł są, sł., poprawić się. Té bé jes mög rôz woe Boegu poemésléc é są poepravic. poepravjac,-prôvjają, -prôyjëł, -pravjôj, sł., poprawiać. Ma goe pceprôvjôma na vśelejaće spoesobé. poepravjac są, -prôvjają są, -prôvjëł są, -pravjôj są, sł., poprawiać się. poeprox, -u, m., ponowa; czas, gdy pierwszy śnieg spadnie. Na poeproxu sq vśelejuće sladé do znańo (w ponowę można poznać wszelki ślad). poeproséc, -śą, -séł, -sé, sł., poprosić. Jakuz jo mu ńimjeł dac, ćej woen mńe tak pjąkńe poeproséł? poeprovagéc, -ą, -éł, sł., poprowadzić. Poe-prova%éta mńe jes kqsk dali. poeprocovac, -eją, -oveł, słpopracować. Ya bé jesta tez pérną poeprôcovała. poeproy^e, przysł., na prawdę, seryo, rzeczywiście. To beło tak poeprov%e. Woen to poe-prôv%e véfek. V zartax gôdô, a poeprov%e mésli. poeprec, -prą, -par, -pré, sł., poprzeć. Vsétcé maśopi mńe poeprq. poepfedny, przym., poprzedni. Woe tim béło v poeprednex woet%ałax. Za poeprednëgoe ksą%a. poepredńica, -e, z., poprzedniczka. Woena béła na nym poedregu (na owem komornem) naśq poepredńicq. poepredńictwoe, -va, n., poprzednictwo. Twoeje poepredńictwoe ńick tu ńe znaci. 20 154 PCEPREDŃIK - PCERYAC SĄ poepredńik, -a, m., poprzednik. Moj poepredńik zéł bar o krotkoe. Woen béł moejim poe-pfedńikę. poepregac, -ają, -ëł, sł., poprzedzać. Yitrenka poepreęo słonyskoe (jutrzenka poprzedza słońce). poepregéc, -ą, -éł, sł., poprzedzić. Sin poe-preęéł woejca (dym). poeprek, przysł., w poprzek, na poprzek. Stanął poeprek é ńe wustąpjeł. poeprek, przyim., w poprzek, na poprzek. Woz stoji poeprek dro%i, poeprek wuléce. Pre-jaxeł poeprek zôgoena. To béło poeprek moejex mésli. poepsocéc są, -ą są, -éł są, sł., psotę wyrządzić, figla spłatać, dokuczyć. To mu są vej poepsocéł! (a to mu figla spłatał!). poepsovac, -eją, -oveł, sł., popsuć. Woebé-ćaje są terô baro poepsovônë (poepsétë). Té mje ńimos tegoe poepsovac (nie popsuj mi tego). poepsovac sa, -eją są, -oveł są, sł., popsuć się. Té są déxt wu ńix poepsejes. poepuscéc, - sćą, - scéł, - scé, sł., popuścić. Jak ce djôbëł rôz sxvôci v swoeje scepé, to ce ju vici ńe poepusci. poepuscac, -ają, -eł, sł., popuszczać, folgować. Jôbé mu ńe poepusca ańe téle, zebé jem béła jegoe nenką. poera, -é, z., pora, czas. Vśétkoe mô swoeją poerą. Princ do svë poeré (wrócić do zwykłego stanu). poerada, -é, z., porada. Jeś ńixt ńe nalôz wu ńegoe poeradé. pceragéc, - ą, - éł, sł., poradzić. Vasta mje tak poeraęéła. Jô vama lepi poeraęą. poera§éc sa, -ą są, -éł są, sł., poradzić się. Treba jic do ksąęa é są poeraęéc. poerastac, -rôstają, -rôstëł, -rastôj, sł., porastać. To błotkoe tak snôzo terôz trôvą poerôstô. poeratovac, -eją, -oveł, sł., poratować, do-pomódz. Woeńi mją poeratovalé v noviksi bjeęe. poeratovac sa, -eją są, -oveł są, sł., poratować się. Té są wu sostré vjedno poeratejes. poerabic, -rębją, -rębjeł, -rąbi, sł., porąbać. Wutńi stek doba, poerąbi é zapalé v pjëcku (utnij kawał dębu, porąb i zapal w piecu). poerac, - é, z., poręcz. Woepar są woe poerąć é ją złbmjeł. poeredac, -ają, -ëł, sł., podeptać, zdeptać. Koeńe poedkoevônë moekrą łąką vnet poeredają. Vaji dobétk poeredëł nama vseden wovs (wasze bydło stłamsiło nam wszystek owies). poerexoevac, -ują, -oeveł, sł., porachować. Poerexoevëł snopé na poelé. Woena #cd poere-Xoevac gvjôzdé na ńebje. poerenk, -a, m., poranek. Woet poerenka do vjecora. Tero są ju zémnë poerenće. poerenkoevy, przym., poranny. Gas poeren-koevy (czas poranny). poereńic, - ą, - eł, sł., poranić. Ti moerdôfe poereńile goe stroje. poereńic są, -ą są, -eł są, sł., poranić się. Wupôd na cerńe é są poereńeł. poereśac, -ruśają, - ruśeł, -reśôj, sł., poruszać. Jo goe poerusają, a woen ju béł na tą-nym svjece. poereśac są, -rusają są, -ruśëł są, -resôj są, sł., poruszać się. Te pupce poerusałé są, jak zévy le%e (te lalki poruszały się, jak żywi ludzie). poereśéc, -rusą, -ruśéł, -reśé, sł., poruszyć. Jo goe musą pérna poereśéc. poereséc są, -rusą są, -ruséł są, -reśé są, sł., poruszyć się. Poeresé są, teńeplekoe! (porusz się, ty niedołęgo!). poeréc, -réją, -réł, sł., poryć. Poerélé zemją v ćilka mjescax- pcerévac, -rivają, -rivëł, -révôj, sł., porywać, unosić. Woeńi nama %evką poerivają. poerobic, -ją, -jeł, sł., porobić. Woen so merće poerobjeł na vsétćex swoejex sprątax é nôrą%ax (porobił sobie znaki na wszystkich swoich sprzętach i narzędziach). pcerogéc, -ą, -éł, sł., porodzić, urodzić. Poeroęéła bélnëgoe knôpa (urodziła tęgiego chłopca). poerovaréc są, -ą są, -éł są, sł., pokręcić się tu i owdzie. Poerovaréł są mjeęé nami a tej zńik. poerôd, -ode, m., poród. Pfé poeroęe ńe béło ńikoegoe v x^ePj^- poerösc, -rostą, -rôs, -roscé, sł., poróść. Jemu łeb jes poerosce vłosami. Woen poeros v pjerë. poerôvnac, -ają, -ëł, sł., porównać. Poerb-vnańe dńa s nocą. poert, -e, m., port. Tojedobri, vjel%i poert. Woekrąté stoją na koetvjax v poerce. poertće, -tk(óv), l. mn., portki, spodnie. Jegoe bjałka poertće nôśô. poertovy, przym., portowy. Poertovo vaxta (straż portowa). poertret,* - e, m., portret. Cé té jes vi%eł poertreté ksąząt poemoerćex v Woelévje? poervac, -rvją, -rveł, sł., 1) porwać, zabrać, 2) potargać. Vilk poerveł woevcą. Jo ce poervją na drobne kąsće! pcervac są, -rvją są, -rveł są, sł., potargać się. Mje są kabôt poerveł na téx dronax (cierniach). PCERYÔK — PCESLÔDÉ 155 poervôk, -a, m., dorędzie, podorędzie. Mjec co na poervôku. Ńimjeł ńick na poervôku. Co mja na poervôku, to mu da. poerecac, -rucają, -rucëł, -fecôj, sł., porzucać. Ne poerecôj mńe! Koe do% jo ce ńe poerucają! poerecéc, -rucą, -rucéł, -recé, sł., porzucić. Woen vnet na mésl poefucéł. poereśéc, -ą, -éł, sł., powiązać. Jak mog, tak to poefeëéł. poerégac, -ają, - ëł, sł., porzygać. Woen so buksę (spodnie) poerégëł. poerégac są, -ają są, -ëł są, Sł., porzygać się. Ti ńelusńice wupilé są é poerégalé. poernęc, -ną, -nęł, sł., porznąć. Valk poe-rnqł palécą na kqsće. poerędk, -u, m., 1) porządek, szereg, 2) porządek, ład. Jeden za dreęim stanąlé v pce-rqdku. Wu ńix ńima ńijaćegoe poerqdku. poerędny, przym., porządny, czysty, ochę-dożny. Té môś béc vici poefqdnô. Znaczenia: »tęgi, wartościowym wyraz ten w języku pomorskim nie ma. Kaszubi mówią na to: dé^toyny. poerędńe, przysł., porządnie, czysto. Y jejix %éca% je baro poerqdńe. poesajec, - ą, - éł, sł., posadzić. Poesaęélé goe na łovce za stołę. Męeta vsétcé vegoedńe pcesaęony. pcesągac, -sg^ają, -sę^ëł, -są^ôj, sł., posądzać. Ńe poesąęoj, a ńe bq%es poesq%ony. poesągéc, - sę^ą, - sę^éł, - są^é , sł., posądzić. Woeńi mńe poesq%élé, jez to jô wukrôd. No mją rucélé poesq%eńe. pcesceléc, -ą, -éł, sł., posłać. Poescelé so pjeréną, to męe cé cepli. poescéc, -ścą, -scéł, sł., pościć. É vilk poe-sci, ćej ńimo ńick do jeęeńo. poesećer, -a, m., młot do rozbijania kamieni, pcesegec, -ą, -ëł, sł., posiedzieć. Xvilką poeseęëł é zôs poesed do karćmé. poesekac, -sukają (-sućą), -sukëł, -sekôj (-sećé) sł., pokręcić, skręcić, zwić. Wcena mja ju ćile moetkov poesekônéx (skręciła już kilka motków). poeseł, -sła, m., poseł. To béło tej, ćej pôn Tokafći béł poesłę woebrôny. poeselsći, -kô, -ćë, przym., poselski. Goe-dnosc poeselskô. poeselstwoe, -va, n., poselstwo. Ksq% Woel-śleęer (Wohlschlager) woetpisëł, ze ńimoze préjic poeselstva. pcesenoc, - ną, - nęł, sł., posunąć. Poeseńi krasło na vestfodk jizbé (posuń krzesło na środek pokoju). poesenoc są, -ną są, -nęł są, sł., posunąć się. Ya bésta są moegła poesenqc pérną dali. poesevae, -suvają, -suvëł, -sevoj, sł., posuwać. Ne poesevôjta dali tegoe woeza! poesevac są, -suvają są, -suveł są, -sevôj są, sł., posuwać się. Ya są tak poewoeli poe-suvota nopfod. pceséłac, - siłają, - siłëł, - séłôj, sł., posyłać. Woen mńe co%eń do ńb poesiłô. Ńe poeséłôj goe tądonqd. pcesépac, -ją, -ëł, sł., posypać. Poesépalé so głové poepjołę. poesépcevac, -ują, -oeveł, sł., posypywać. Ńe poesépujta mje te desći pjôskę! poesévic, -ją, -jeł, sł., posiwić, siwizną pokryć. Jemu te jivré é x-oeveł, sŁ, używać. Woeńi poetrebują vjele goerëłći. Kluc ńepoetreboevony dré%a pseje (klucz nieużywany rdza psuje). To lekartwoe poetrebuje są le v tim vépôdku. poetrec, -trą, -car, -tré, sł., potrzeć. Poecar rąką poe scańe. pcetrémac, -trimają, -trimëł, -trémôj, sł., potrzymać. Poetrémôj mje koeńe! Jôbé cé poe-trima, ale jo są boeją. poôtrisc, -trésą, -tręs, -tresé, sł., potrząść. Poetresé tą jabłońą! poewoełac, -ają, -ëł, sł., powołać. Pôn Bog goe poewoełëł do svë xvôłé. poewoôłévac, -eją, -évëł, sł., powoływać. Woeńi tak bele koegoe ńe poewoełeją. poewoeli, przysł., powoli, pomału. Pcewoeli dosed do znacnéx pjeńąęi. Ej, poewoeli, poewoeli, kurk poe roli. Piosnka. poewoestréc, - ą, - éł, sł., poostrzyć. Trebdbé tą koesą drobką poewoestréc. poôwöd, -woede, m., powód, przyczyna. Zbjeł ją bez nômjesëgoe poewoede. poewucac, -ają, -ëł, sł., pouczać. Ksą% naju poewucëł z kozalńice. poewucac są, -ają są, -ëł są, sł., pouczać się. Młodsi mają są poewucac wu star sex le%i. poewucelc, -a, m., 1) nauczyciel; ten, co poucza wogóle, 2) predykant luterski, pastor. Nima zo co płacéc taćemu poewucelcovi. To są jejix ksą%ovje célé poewucelcé. pcewucéc, -ą, -éł, sł., pouczyć. Sie #ces, jô ce poewucą. Poewucé mńe a mdą cé v%é-cny zo to (poucz mnie, a będę ci wdzięczny za to). poewucéc sa, -ą są, -éł są, sł., pouczyć się. Poewucé są drobką wu ńegoe! poewuka, -ći, z., pouczanie, nauka. Jo ńe brekują zôdnë poewući woet cebje (nie potrzebuję żadnych pouczań od ciebie). poevalac, -vôlają, -vôlëł, -valôj, sł., powalać, obalać, przewracać. Bura poevôlô novikśe dreva. poevaléc, -vôlą, -vôléł, -valé, sł., powalić, obalić, przewrócić. Woen goe ńimog ńijak poe-valéc (nie mógł go żadną miarą obalić). V lese lezą stôrë dąbé poevôlonë. pcevaléc są, -vôlą są, -vôléł są, -valé są, sł., powalić się. Na stôrô lépa poevôléła są. poevądrovac, -eją, -oveł, sł., powędrować. Wcet%ekoeveł są s nami a tej poevądroveł v cezë kraje (pożegnał się z nami i powędrował w cudze kraje). poevąxac, -ają, -ëł, sł., powąchać. Poevąxoj ten kvjotesk! poevesi, przysł., powyżej. Sadńi so poevési. Poevéśi seęelé ksązô. poevéśi, przyim., powyżej. Poevési negoe derva je vjelgô głąbjô. poevéśśi, przym., powyższy, wyżej położony. Na poevésséx ńivax> Z poevésëéx słöv mözes poeznac. poevixlac, -ają, -ëł, sł., powikłać, pogmatwać. Boc té to tak poevixleł ? pcevixlac są, -ają są, -ëł są, sł., powikłać się. To są samce poevixlało. poevik!ac, -ają, -ëł, sł., powiększać. Boe-jazńo złë poemksô. poevikśac są, -ają są, -ëł są, sł., powiększać się. Ne vro%éće są poevikśałé (te wrzodziki powiększały się). poevikśéc, -ą, -éł, sł., powiększyć. Pfez to skło vi%ëł vsétkoe poeviksone. poevikśec są, -ą są, -éł są, sł., powiększyć się. Poed tim plôstrę boi są poevikśi, ale poe-temu m%e ce mńi boelało. poevircec, - ą, - éł, sł., powiercić. Desce béłé woet robokov poevircone. poevitac, -ają, -ëł, sł., powitać. Woen goe poeviteł, jak nôlepsëgoe préjacela. poevjadac, -yjôdają, -yjôdëł, -vjadôj, sł., powiadać. Möj woejc mje poevjodeł, ze dovńi béło lepi na svjece. pcevjatovy, przym., powiatowy. poevjeka, -ći, L., powieka. poevjerxny, przym., zewnętrzny, górny, zwierzchni. To są le poevjerxne boele. Poevjerxno skoerepa zemje. poevjerxńe, przysł., zewnętrznie, po wierzchu. To lekartwoe mozes wuzévac tak vevnątrńe, jak é poevjerxńe. poevjesc, -vjodą, -vjôd, -vje^é, sł., powieść, poprowadzić. Tatk poevjod bulôska na tôrg (tatko poprowadził byczka na targ). pcevjesc są, -vjodą są, -vjód są, -vje^é są, sł., powieść się, udać się. Mje są lexoe poe-vjodło. poevjeséc, -są, -séł, -sé, sł., powiesić. Poe-vjeséła bjëlézną na płoce. poevjezc, -vjozą, -vjöz, -vjezé, sł., powieść. Pfed goeęéną poevjezlé wumarłëgoe na smątôf. poevjetrë, -ô, n., powietrze. Kulkoe to pyxu vdixô ćłovjek s poevjetfim! (ile to pyłu wdycha człowiek z powietrzem!). poevje^ec, -yjëm, -yjë^ëł, -vjë^, sł., powiedzieć. Woena mje to poevjë%a. Jô vjem, ale vama ńe poevjem. PCEYJËSG — PCEZNAGÉC 159 poevjësc, é, z., powieść, opowieść. Woena jim bajiła snôżë poevjëscé z dôvnéx ćasöv. poevjôstka, -ći, z., zdrobn. od poevjësc, powiastka. To je bar o stôrô pcevjostka. Jo znają sto taćex poevjostk. Poevjostka woe za-kląti krölevjônce. poevjôt, -ate, m., powiat. V kartezóim poe-vjece ćélé krëzu. poevlakac, -vlôkają, -vlôkëł, -vlakôj, sŁ, powlekać. Jes jë ńe poevlakôj (jeszcze jej nie powlekaj). poevlec, -vloką, -vlôk, -vlećé, sł., powlec. Poevlecé pjeréną, boe poesva je bredno (powlecz pierzynę, bo poszewka jest brudna). poevracac, -yrôcają, -vrôcëł, -vracôj, sŁ: powracać. Zdréta-le, sostra do vaju poevrôcô! Jemu są ńe xcafo do ńe poevracac. Poevroca-jqcé, vstqpjeł do koescoła. poevrocéc, -vrôcą, -vrôcéł, -vrocé, sł., powrócić. Jô ju vici do vaju ńe poevröcą. Vé-jaxéł, ale vnetesći poevröcéł. Pred smircą poevröcéła do vjaré swoejex pfbdkov. poevrôt, -ote, m., powrót. Pred poevrote. Poe poevroce. Poevröt do vsé. poevröz, -oza, m., powróz. Prereséł są poe-vrozę (przewiązał się powrozem). poevstac, - vstaną, - vstëł, - vstańi, sŁ , powstać. Poevstëł é rek. poevstajac ob. poevstavac. poevstavac, -vstôvają, -vstôvëł, -vstavôj, sł., powstawać. Ne poevstavôjta! Ćej ksq% jięe, tej vśétcé poevstôvajq. poevśedny, przym., powszedni, codzienny. Xlëba nasegoe poevsednëgoe dej nôm %isô. To sq jegoe poevsednë x%opoeté. poevśedńe, przysł., zawsze, powszystkie dni, przez całe życie. Terô m%eś poevśedńe zdrov. poevtarac, -vtôrają, -ytôrëł, -vtarôj, sł., powtarzać. %ëcé za nenkq poevtôrałé moedlétvé. poevtarac są, -vtorają są, -vtôrëł są, -ytarôj są, sł., powtarzać się. To słowoe poevtôrô są ćile razov. poevtöféc, -ą, -éł, sł., powtórzyć. Poevtoré za mnq tą pjesńq! Poevtoréł vsétkoe z pamjącé. poevtôréc są, -ą są, -éł są, sł., powtórzyć się. Jôbé présig, jez to są jes ńeróz poevtori (przysiągłbym, że to się jeszcze nieraz powtó-rzy). poezańevcero, -a, n., dzień przedonegdajszy, przedprzedwczorajszy. Woena ju woet poezańe-vćera lezi v łozku. Ob. zańevcero. poezańevćeró, przysł., przedprzedwczoraj, pozaonegdaj. Poezańevcero béł jes zdrov, %iso jes Ob. zańevćero. poezańevitro, -a, n., dzień popojutrzejszy. Xtez znaje, jaće m%e poezańevitro! Ż\é jes do poezańevitra! poezańevitro, przysł., popojutrze. Poezańe-nitro poejeęema do JDarlebja. poezbéc, - będą, - béł, - bą^é, sł., pozbyć. Vśétkoe poezbéł, co le mjëł (co tylko miał). Jo tegoe ńe poezbqdą za zôdne pjq%e. poezbéc są, -będą są, -béł są, -bą^é są, sł., pozbyć się. Poezbéł są vjel%egoe x^opoete (kłopotu). poezbévac, -byvają, -byvëł, -bévôj, sł., pozbywać. Ne poezbévôj téx reći! poezbévac są, -byvają są, -byveł są, -bévôj są, sł. , pozbywać się. Ne poezbévôj są zdrovjo dobrowoelno! poezdno, przysł., późno. Béło ju bar o poe-zdno, ćej té jes do naju préëed. Jô prindą do vaju périnką poezdńi (przyjdę do was troszkę później). Ob. poezje. poezdny, przym., późny. To je ju poezdno gceęéna. V poezdńeśex ćasax. To sq te poe-zdńeśe bulvé (później dojrzewające ziemiaki). poezdravjac, -zdrôvjają, -zdrôvjëł, -zdravjôj, sł., pozdrawiać. Jô goe ńigde ńe poezdrovjają. Poezdrovjają Vas serdećno. poezdravjac są, -zdrôvjają są, -zdiwjëł są, -zdravjôj są, sł., pozdrawiać się. Woeńi są poezdrovjajq, jak préjacele. poezdrovic, -ją, -jeł, sł., pozdrowić. Poe-zdrovilé mją poe katolécku. Poezdrovjenë ańel-sćë (Zdrowaś Maryo). poezdrovic są, -ją są, -jeł są, sł., pozdrowić się. Masma są poezdroviła. poezge, przysł., późno. Béło ju poezje. Ju za poezje. Ob. poezdno. poezeleńec, -eją, - ëł, sł., pozielenieć. Ju tez é ńive poezeleńałe. poezévac, -zivają, -zivëł, -zévôj, sł., pozywać. Té mją pred sqd ne poezévôj! poezimk, - u, m., koniec wiosny, druga połowa wiosny. Ob. zimk i nôzimk. poezłacac, -złôcają, -złôcëł, -złacôj, sł., pozłacać. Te pirceńe sq poezłôcônë. poezłocéc, - ą, - éł, sł., pozłocić. Woeńi so dalé poezłocéc te pirconće. pceznac, -ają, -ëł, sł., poznać. Jôbé zarô poeznëł, jezbé to ńebeła prôvda. Woen béł na môlu poeznôny (poznano go natychmiast). pceznac są, -ają są, - ëł są, sł., poznać się. Woen są na tim ńe poeznô. Poeznalé są pred picęesąt lati. poeznacéc, -ą, -éł, sł., poznaczyć. Poeznaćélé so łopaté é sećeré, zebe są jim ńe poemjesałé. 160 PCEZNAKA — PREG poeznaka, - ći, z., znak, poznaka. Woeńi so zrobilé na dfevje merk ćéle poeznaka. poeznavac, -znôvają, -znôvëł, -znavôj, sł., poznawać. Jô goe zdôleka poeznovają. poeznavac są, - znôvają są, - znôvëł są, - znavôj są, sł., poznawać się. poezwoeleńe, - ô, n., pozwolenie. Woetrimëł poezwoeleńe woet samegoe króla. poezwoeléc, -ą, -éł', sł., pozwolić. Poezwoelé mje pasc drbbką na ti leęeńe! (pozwól mi paść trochę na tej ścierni). poszvac, -zvją, -zveł, -zvij, sł., pozwać. Poezvalé goe pred sëłtésa. poezvalac, -zvôlają, -zvôlëł, -zvalôj, sł., pozwalać. Jô mu no to poezvolają. Ne poezvaloj mu no to vici! poeźałovac, -eją, -oveł, sł., pożałować. Té ńe poezałejes, slé mje to wuććńis. poeżartovac, -eją, -oveł, sł., pożartować. Woena s ńićim ńe poezarteje. poeźądac, -żędają, -żędëł, -żądôj, sł., pożądać. Jo ju ńićegoe ńe poeządają. Ńe poeządôj zoné bléznëgoe tvegoe. poeżdac, -ż|ą, -żdëł, -ż|é, sł., poczekać, zaczekać. Poezdëł xvilką é poeśed. Poezje le no mją! Jo poezją no ca. Na poezdańu (na poczekaniu). poeżeńie, -ą, -eł, sł., pożenić. A ćej ju vsétćex sénov poezéneł. poeźeńic są, -ą są, -eł są, sł., pożenić się. Moeji bracô pcezeńile są pred ćile latami. poeżerac, - ają, - eł, sł., pożerać. Woeńi poe-zerają całëgoe barana na snodańe. pceżéc, -żéją, -zéł, sł., pożyć. Woena dłu-goe ńe poezéje. Jô poezéją périnką dłezi. poeżécac, -żićają, -żicëł, -żécôj, sł., pożyczać. Woeńi nama poezicają. Ne poeźéćôj vici tim, x^nV roz cé ńe wôtdalé. poeżécéc, -ą, -éł, sł., pożyczyć. Mje ksą% poezécéł të ksązći. Poezéćé mje detkov! poeżétecny, przym., pożyteczny. To są baro poezétećnë ptôsće. To je déxt ńepoezetecno roboeta. poeźetecńe, przysŁ, pożytecznie. Prôcovëł poeźetecńe dlô se é dlô dre%ex leęi. poeźétk, - u, m., pożytek. To mu ńe ńese ńizodnegoe poezétku. Ćé té abé môś z tegoe ja-ćilebąę poezétk? poeżëłknoc, -ną, -żëłk, - ńi, sł., pożółknąć. Latoś vnetesći lésté na drevax pcezëłkłé (tego roku liście na drzewach wcześnie pożółkły). poeżic, -zną, -żęł, -żńi, sł., pożąć. Wu ń%x je ju vsétkoe poezątë. poeźrec, - żrą, - żar, sł., pożreć. Vilće goe poezarłé. Woen béł woet psov poezarti. pceźvac, -żyją, -żveł, -żvij, sł., pożuć. Poezveł xutkce, co mjëł v gąbje. prac, pjerą, prëł, pjeré, sł., prać. Namé-dléłé bjëlézna a terô ją pjerą. pra|adôv, -ovy, -ovô, -ove, przym., pradziadów. Pra\adovë xéće. pra|ôd, -ada, m., pradziad, przodek. Jegoe praĘôd seęeł ju na tim molu. Moeji pra\a-dovje tu seęelé. pragnęc, -ną, -nęł, -ńi, sł., 1) pragnąć, chcieć, 2) pragnąć (napoju). Woenabé pragną są dostać do ńeba. Môm vjel%e pragńeńe (pra-gńącką ). pragńęcka, -ći, z., pragnienie. Xoeri mo vjelgą pragńącką. pra^arći, -kô, -ćë, przym., żebraczy. Pra-Xarćë remjąsło. Praxcirćë koedré (żebracze łachmany). praxorka, -ći, z., 1) żebraczka, 2) żebry. Woena x°e^ vsé do vsé, ćej jako pra-Xorka. Tero x°e%Q praxorce. Woen jeś pu%e na praxorkq,. praxor, -a, m., żebrak. prawoe, -va, n., 1) prawo, 2) proces. Ti vsétcé, co poed boerę mjeskają, mjelé dovńi pra-woe brac drewoe z łasa. Dlô ńegoe ńima ńijaćegoe prava. Ta rec poesła poetemu naprawoe (proces). prawoevac są, -ują są, -oeveł są, sł., procesować się. Léxi to sąsôd, woe mjeęą są prawuje. pravje, przysł., właśnie, zupełnie. To béło pravje tak, jak woen woepoevjodo. pravy, przym., prawy (dexter). Pravo raka. V pravą (w prawo). prażéc, -ą, -éł, sł., prażyć, smażyć, piec. Krepé prażone smakają lepi, jak varone. prażéc są, - ą są, - éł są, sł., prażyć się, smażyć się, piec się. prażńica, -e, z., jajecznica. prażńicka, - ći, z., zdrobn. od prażńica, jajeczniczka. To béła moeznô prażńicka! (to była wyborna jajeczniczka !). prącék, -a, m., zdrobn. od prąt, pręcik. Ob. prętk. prądći, -kô, -ćë, przym., prędki, szybki. Yjater prądći są zerveł. prądkoe, przysł., prędko, szybko. Sieprądkoe, zebé jim cepli béło. prądkoesc, -é, z., prędkość, szybkość, prąt, -a, m., pręt. prec, przysł., precz. Pcesed prec, ańe są ńe woebezdrëł. prec! wykrz., precz ! won ! Ji%é prec, té koe-drdku! (idź precz, ty gałganie!). A prec, psé! PRESGI - PROSCEXNO 161 presći, -kô, -ćë, przym., pruski. Kroi presći je cesôrę ńemjecćim. Moenar$ijô preskô. Krb-levstwoe presćë. Woejskoe presćë. Presé, 2. przyp. Pres, l. mn., Prusy. V Pre-(w Prusiech). Prese Zô%oednë. V Presax Vs%oednéx- Preskô, -ći, z., Prusy. Vądrovalé z Poelsći do Presći. Presôck, -a, m., zdrobn. od Presôk, Pru-saczek. Nąęny Presôćku! Presôcka, -ći, z., Prusaczka. Presôk, -a, m., Prusak. Presôcé ju sto lat paneją nad nami. préćel, -kia, m., źdźbło chwastu, chróst; wogóle koniec czegoś ostry, spiczasty, prus. niem. Prickel, doi. niem. Pröekel, Preckel, lit. prikelis (Stachel, zugespitztes Stöckchen). Fr. Tu jic ńimozna, boe tak prékle p%ajq ( kłują) v no%e. précka, -ći, z., szpicruta, batog, oścień, prus. niem. Pricke, doi. niem. Pröck (Stecken mit Eisenspitze, oder spitzer Stab, mit dem die Pflugochsen angetrieben werden). Fr. lit. prikelis. Ob. préćel. préckoevac , -ują, -oevëł, sł., bić, podcinać, zacinać, uderzać, pr. niem. pricken , doi. niem. pröcken, precken (stechen, mit einer Pricke antreiben; daher antreiben uberhaupt). Frischb. Mje dëść préćkuje v woećé. Boć té tegoe koeńa tak préćkujes a préckujeś? prék, przym. nieodm., żywy, ruchliwy, cięty, ostry. To prék knôp. To prék ęëwus. S tą prék babą jô so radé nijak dac ńimoegą. prék, przysł., żywo, ruchliwie. Woena to tak prék robi. Wusé prék trémac (strzydz uszami). Yaji mrozk wusé prék trimô (wasz siwek strzyże uszyma). préskac, prisćą, priskëł, sł., pryskać, szumieć. Masło na woegńu prisći. Moere prisci, ćej je stufm. priz, -e, m., cena, niem., Preis. Zo ten priz jo tegoe ńe kupją. Woena mje ńe poeda prize. prizön, - ône, m., areszt, więzienie, franc. prison. Té ńe wunęeś prizone. Se%ëł v prizońe steré lata. Vzale goe do prizone. próba, -é, ż., próba. Jô cé to dom na próbą. proboestwoe, -va, n., probostwo. Woenbé rod krégnął nase proboestwoe (011 by się chciał dostać na nasze probostwo). proboeść, -a, m., proboszcz. proboevac, -ują, -ceve prexlastn9C, -ną, -nęł, sł., 1) przerzucić, 2) przepuścić, przemarnotrawić. Prexl(istnqł kam pfez płot. Woen swoeje detće vneteśći pre-Xlctstńe (on swoje grosiwo wnet przepuści). prexlastnęc są, -ną są, -nęł są, sł., przerzucić się. Woeńi są prexłcistnąlé na stroną leterkq. prexod, -oede, m., przechód, przejście. Tądé ńima ńijaćegoe prexoede. prexoegée, -ą, -éł, sł., 1) przechodzić, 2) mijać. Woeńi mje na to reklé, jôbé ńimjeł pre-X s^-y Vvze~ chrzcić się. prexvalac, -jyôlają,' -jcvôlëł, -xvalôj, sl, przechwalać. Woena goe za nôdto pfe%vôlô. prexvalac są, -jvôlają są, ~xvôlëł są, ~xva-lôj są, sł., przechwalać się. Są ńe pre%valôj béle ćegoe! prexvaléc, -xvôlą, -^yôléł, -xvalé, sł., przechwalić. Vé jesce goe tak pre%vôlëlé! prejaxac, -jadą, -jaxëł (-jëł), -je^é, sl, przejechać. Woen prejaxëł mimoe koescoła, ńe zdjqvsé muce. prejësc, -jëm, -jôd, -jë^, sŁ, przejeść. Té vnet całë goespoedartwoe pfejës! prejeżgac, -ają, - ëł, sł., przejeżdżać. Woeńi terô prejezęają koel naséx %éci. prejôzd, -azde, m., przejazd, przeprawa. Prejôzd prez reką. prekabacéc, -ą, -éł, sŁ, przekabacić, przemienić. Wozili goe tą prekabacę na letra. prekabacéc są, -ą są, -éł są, sł., przekabacić się, przemienić się. Poe roku prekebacéł są na Nem ca. prekazac, -kôźą, -kôzëł, -każé, sł., przekazać , zlecić, zapisać. Woena jim to pfed smircą prëkôza. prekazovac, -eją, -oveł, sł., przekazywać, zlecać, zapisywać. Woejc sénovi to prekazoveł. prekąséc, - kęsą, - kęséł, - kąsé, sł., przekąsić, przegryźć. Woena jemu pole pfekąséła. Xto jądro zjësc, musi woerex pfekąséc. Przysł. prekąśac, -kęśają, -kęśëł, -kąsôj, sł. , przegryzać. prekładac, - kłôdają, - kłôdëł, - kładôj, sł., przekładać. prekląctwoe, -va, n., przekleństwo, preklénac, -klinają, -klinëł, -klénôj, sł., przeklinać. preklic, -klną, -klęł, sł., przekląć. Woejc é nenka goe prekląlé. prekôz, ^aze, m., przekaz, spuścizna, testament. To béł jegoe woestatny pfekoz. Yedług jegoe prekaze. prekcepac, -ją, -ëł, sł., przekopać. Ma mu-sima tą groblą prekoepac é woedą vépuscéc. prekoevac, -ują, -oeveł, sł., 1) czynić cośkolwiek na poprzek, 2) bronować (hakować) na poprzek, 3) czynić na przekór, sprzeciwiać się. Poe pełńu mierna pfekoeva. Té mje muśiś vjedno prekoevac. prekrajac, - ą, -ëł, sł., przekrajać. prekrącac, - kręcają, - kręcëł, - krącôj, sł., przekręcać. Té prekrącôs moeje słova. prekrącéc, -kręcą, -kręcéł, -krącé, sł., przekręcić. Woen mje pole prekrącéł. prekrécec, -ą, -ëł, sł., przekrzyczeć. Té mją ńe prekrécis! prekrévic, -ją, -jeł, sł., przekrzywić, skrzywić. Grabą prekrévjeł, jak mëłpa. prekrévjac, -kriyjają, -krivjëł, -krévjôj, sł., przekrzywiać. prekupic, -ją, -jeł, sł., przekupić. Pfeku-pice goe, a woen vôm vsetkoe poevje (przekupcie go, a on wam wszystko powie). prekupic są, -ją są, -jeł są, sł., przekupić się. Woen są ńe do prekupic. prekupjac, -ają, -ëł, sł., przekupywać. Pre-kupjają amtsvorsteherov é robją poetemu, co le xcQ- prekupstwce, -va, n., przekupstwo. prekvaséc, - są, - séł, - sé, sł., przekwasić. Prekvasono kapusta léxoe smakô. prekvitn9C, -ną, -kvit (nęł), sł., przekwitnąć. Preknitłe rdze. prełamic, -łömją (-łômją), -łômjeł (-łômjeł), -łami, sł., przełamać, złamać. Jegoe vjater ńe pfełomi. Ńimoegła nijak prełamic tegoe kne-pelkci. prełamic są, -łômją są, -łômjeł są, -łami są, sł., przełamywać się, złamywać się. To są letkoe do prełamic. prełamj ac, - łômj aj ą, - łômj ëł, - łamj ôj, sł., przełamywać, złamywać. prełamj ac są, -łômjają są, -łômjëł są, -ła-mjôj są, sł., przełamywać się, złamywać się. Te prącéće ńe łotvje są prełomjajq. prełazéc, -łażą, -łazéł, -łazé, sł., przełazić, prełékac, -łykają, -łykëł, -łékôj, sł., przełykać. Jô môm taće boeleńe, ze ńick prełékac ńimoegą. prełknęc, -ną, prełk, -ńi, sł., przełknąć. Jôbé ńeprełk na jeden rôz télkoe goefëłći (tyle wódki), prełoźéc, -ą, -éł, sł., przełożyć. prelecec, -ą, -ëł, sł., przelecieć, przebiec. Pfeleca prepjeféca. prelevac, -ają, -ëł, sł., przelewać. Naśi pfodkoevje krev za Poelską prelevalé. prelevac są, - ają są, -ëł są, sł., przelewać się. prelezc, -lezą, -lôz, -lezé, sł., przeleść. Jôbé ńe prelôz prez ten płot. A ćej woena mja nen płot prelazły (a gdy przelazła przez ów płot), prelécéc, -ą, -éł, sł., przeliczyć, przerachować. prelôc, -leją, -lëł, -lij, sł., przelać. Pôn Je-zes prelëł krev na kfizu za woetpuśceńe na-séx grexov. 166 PRELÔC SĄ — PREPALAC prelôc są, -leją są, -lëł są, -lij są, sł., przelać się. premagac, - môgają, - môgëł, - magôj, sł., przemagać, przezwyciężać. Jô ze vśétćex séł pre-môgają moeją złq nôterą. premagac są, -môgają są, -môgëł są, -ma-gôj są, sŁ, przemagać się, przezwyciężać się. premavjac, -môvjają, -môvjëł, -mavjôj. sł. , przemawiać. Woena tak premôvjô, jak ksq% z kozalńice. < preméc, -méją, -méł, sł., przemyć. Treba ęëcku woecka preméc, boe so ńeco naparéło (bo sobie czemś zaprószyło). premékac, -mykają, -mykëł, -mékôj, sł., przemykać, przechodzić szybko. Żebé té jes xutëi pfemykëł, jô ce wuxvôcą (choćbyś ty się jeszcze szybcej przemykał, ja cię pochwycę). premésł, -e, m., przemysł. V naséx stronax ńima ńijaćegoe premésłe. premésłovy, przym., przemysłowy. Tovaré-stwoe pfemésłovë. premésléc, -ą, -ëł, sŁ, przemyśleć. Woen tak całą noc preméslëł. preméslnosc, -é, é., przemyślność, preméslny, przym., przemyślny. Woen je premeslńesi, ńizle té. premeslńe, przym., przemyślnie. preméślac, - myślają, - myslëł, - méślôj, sł. , przemyśliwać. Woeńi nad tim le pfemyslajq, jakbé mńe zgubie. premévac, -myvają, -myvëł, -mévôj, sł., przemywać. premijac, -ają, -ëł, sł., przemijać. To tak Xutkoe premijô, jak marcovô poegoeda. preminęc, -ną, -nęł, sł., przeminąć. Vśétkoe premińe, ale słowoe moeje ńe premińe. premjarnęc, -ną, -mjôr, sł., przemarznąć. Woen premjôr na nym mrozu do koesci. Jo - môm pfemjarłe polce. premjeńac, -ają, -ëł, sł., przemieniać, premjeńac są, -ają są, -ëł są, sł., przemieniać się. premjeńic, -ą, -eł, sł., przemienić. Koe dox té goe ju ńe premjeńis! (zaiste, nie przemienisz go już!). premjeńic są, -ą są, -eł są, sł., przemienić się. Woe nym gbufe, co sa v slaxcéca premjeńeł. premjeréc, -ą, -éł, sł., przemierzyć, zmierzyć. Woen so dëł vsétće grenia premjeréc. premknęc, -ną, premk, -ńi, sł., przemknąć, przejść szybko. Premk, jak zajk. premoec, -é, z., przemoc, przewaga sił. Jo môm za mało séł na taka premoec. premoecovac są, -eją są, -oveł są, sł., przeforsować się, przemęczyć się, przepracować się. Woen sa premoecoveł, robjeł nad séłé, tej za-Xoeroveł. premoecéc, -ą, -éł, sł., przemoczyć. Woena so nogaulce premoecéła. premceg, - moegą, móźeś, - mög, - moeżé, sł., przemóc, zwyciężyć, przezwyciężyć. Tébé jes goe béł tak łotvje ńe pfemog, zebé jô cé béł ńe nadbjeg s poemoecą. premoeg są, -moegą są, -môżeś są, -mog są, -moezé są, sł., przemóc się, przezwyciężyć się. premoeknoc, - moekną, - mók, - moekńi, sł., przemoknąć. Jo jem déxt premoek do woesta-tnë ńitći. premoeva, - é, z., przemowa. Ksq% mjëł dłegq premoevą clo zgromaęonegoe lede. premoevic, -móvją, -movjeł, -moevi, sł., przemówić. Premoevi do ńe abé słowoe! (przemów do niej choć słowo !). premodrec, -eją, -ëł, sł., stać się zanadto mądrym. Woen déxt premądrëł. Té premq-drałô bciboe! premrozéc, -żą, -zéł, sł., przemrozić. Vé jesce so wusé premrozéłé. Pfemrozone bulvé. prenaśac, -nôśają, -nôśëł, -naśôj, sł., przenosić często. Woena (koetka) le prenôsô swoeje młode z mola na mol. prenc, prendą, preśed, pfen^é, sł., 1) przejść, 2) minąć. Ńimoegle nijak prenc pfez to poele. To ju pfesło. prenekac, -ają, -ëł, sł., przegnać, przepędzić. Jo jem musëł moeje woevce prez vaje poele prenekac. prenocovac, -eją, -oveł, sł., przenocować. Jo ju ńeroz tvu ńix woestëł woebnoc, to é %isô prenoceją. prenoséc, -śą, -séł, -sé, sł., przenosić. Ob. prenaśac. prenoséc są, -śą są, -séł są, -sé są, sł., przenosić się. Woeńi sa ńe pirsi rôz prenośą: woeńi są co roku prenosajq. prenôsvjątśi ob. svjąti. preńesc, -ńosą, -ńós, -ńese, słt, przenieść. Preńese mje te bulvé ze sklepu do jizbé. preńesc są, -ńosą są, -ńos są, -ńese są, sł., przenieść się. Xutinkoe preńesle są v jinse stronę. preńigde, przysł., przenigdy. Preńigde goe miłovac ńe bqdą. prepadac, -podają, -pôdëł, -padôj, sł., przepadać, ginąć. Mje tak vśétkoe prepôdô. prepalac, -pôlają, -pôlëł, -palôj, sł., przepalać. PREPALAC SĄ — PREROBIC 167 prepalac są, -pôlają są, -pôlëł są, -palôj są, sł., przepalać się. prepaléc, -pôlą, -pôléł, -palé, sł., przepalić. Słonyśkoe zemją prepôléło. prepaléc są, -pôlą są, -pôléł są, -palé są, sł., przepalić się. prepasc, -é, z., przepaść. Z dreęi strony goré je vjelgô, głąboekô prepasc. Skulnął są v prepasc. prepasc, -padną, -pôd, -padńi, sł., przepaść, zginąć. Prepôd, jakbé kam v woedą puscéł. To mje ńe prepadńe. prepastlevy, przym., przepaścisty. Prepastlévô woeda. Na téx prepastlévéx drogax• Woena mô sroęe prepastlévą taśą (ona ma kieszeń, jak otchłań). prepągac, -ają, -ëł, sł., przepędzać, prepąjéc, -ą, -éł, sł., przepędzić. prepéjac, -pykają, -pyjCëł, -péjeôj, sł, przekłuwać. prepxnoc, -ną, -nęł, sł., przekłuć. Woena so jegłą prepxną ten vje1Ąi pole. prepic, -piją, -pjeł, sł., przepić. Woen nici wu mńe ńe kregńe goerëłći, boe ju vsétkoe prepjeł. prepijac, -ają, -ëł, sł., przepijać. Cały swój zorobk prepijają wu zédov. prepis, -e, m., przepis. Woeńi mają ttići prepis. prepisac, - §ą, - sëł, - śé, sł., 1) przepisać, 2) zaordynować. Prepisé to na césto! Doktor ji pfepiseł to lëkartwoe. pfepisovac, -eją, -oveł, sł., 1) przepisywać, 2) ordynować, zarządzać. Woena moeje rexunće prepisova. Té mje tegoe ńe brekujes (potrzebujesz) prepisovac. prepjeprac, -ają, -ëł, sł., przepieprzać. prepjepréc, -ą, -éł, sł., przepieprzyć. Le ńe pfepjeprć të sałôté (sałaty). prepjerac, -ają, -ëł, sł., przepierać, prepjeréca, -e, z., przepiórka. Ob. prepjôrka. prepjorecka, -ći, z., zdrobn. od prepjôrka, przepióreczka. prepjôrcin, -éna, -énë, przym., przepiórczy. Prepjôrćénë mjąso, pr. gńozdkoe. prepjôrka, -ći, z., przepiórka. prepłacac, - płôcają, - płôcëł, - płacôj, sł., przepłacać. Woeńi tak vsétkoe prepłôcają. prepłacéc, -ą, -éł, sł., przepłacić. Le ńe pfepłacé téx skoerńi! prepłakac, -ćą, -këł, -ćé, sł., przepłakać. Ńe jeden %eń é ńe jedną noc woena ju pre-płaka nad jegoe koelibką. prepłénęc, -ną, -nęł, sł., przepłynąć. Źebé jesme le ną snaęézną sćestlévje prepłénąlé! (żebyśmy tylko ową mieliznę szczęśliwie przepłynęli !). prepłévac, -ają, -ëł, sł., przepływać, pfeplatac,^ -plôtają, -plôtëł, -platôj, sł., przeplatać. Gervjonemi snurkami preplôtają vłosé. preplesc, -plotą, -plöt, -piece, sł., przepleść. Preplecé so vłosé! prepoecéc, - ą, - éł, sł., przepocić. Woen są tak zmoek (tak się spocił), ze całë zgło prepoecéł. preprac, -pjerą, -prëł, -pjeré, sł., przeprać. Jôbé vama prepra tą koeselą. prepraśac, - prôśają, - prôśëł, - prasôj, sł., przepraszać. Jô goe preprôsają, a woen mńe v pésk. preproséc, -śą, -séł, -sé, sł., przeprosić, preproséné, -in, l. mn., przeprosiny, preprégac, -prigają, -pfigëł, -prégôj, sł., przeprzęgać. Pré ti karćmje preprégalé dovńi koeńe. preprig, -prégą, -prig, -pféżé, sł., przeprząc. Prepfig koeńe a tej poejaxëł xu^oe dali. pr epuscéc, - śćą, - scéł, sł., 1) przepuścić, 2) odpuścić, przebaczyć. Te ją môś prepuscéc woelno. Jemu treba jes tim razę prepuscéc. prepuścac, -ają, -ëł, sł., 1) przepuszczać, 2) odpuszczać, przebaczać. pf erabjac, - rôbjają, - rôbjëł, - rabjôj, sł., przerabiać. Jô to déxt znova pferôbjają. premstac, -rôstają, -rôstëł, -rastôj, sł.., przerastać. Woena goe prerôstô. prerąbic, -rębją, -rębjeł, -rąbi, sł., przerąbać. Tébé jes mog ten lod prerąbic, boe rébé ńimają ćim ju déxac. prerąbic są, -rębją są, -rębjeł są, -rąbi są, sł., przerąbać się, rąbaniem utorować sobie drogę. Są prerąbi, slé ńimozes jinak (przerąb się, jeżeli nie możesz inaczej). Woeńi są ledvje prez ten las pferąbilé. prerąbla, -e, z., przerębel, otwór wybity w lodzie. prerąboevac, -ują, -oeveł, sł., przerębywać. Rébôcé löd prerąbują na jezefe, ćej mają ńe-wod zakładać. prerąboevac są, -ują są, -oeveł są, sł., przerębywać się, rąbaniem torować sobie drogę. pferévac, -rivają, -rivëł, -révôj, sł., przerywać. Ne prerévôj mu v jegoe rozmeslańax Woen pferivô śnurk. prerévac są, -rivają są, -riveł są, -révôj są, sł., przerywać się. prerobic, -ją, -jeł, sł., przerobić. Jo jegoe ńe prerobją. Ta rolo musi béc jes rôz pferobjonô. (zorana). 168 PRERÖSC — PRESTAC / prerösc, -rostą, -rös, -roscé, sł., przeróść. Té mją ńigdó ńe prerosces. prerva, -é, z., przerwa. Va ńimusita tądé jaxac, boe je prewa. prervac, -rvją, -rvëł, sł., przerwać. Woeda prerva groblą. A tej béłé vsétće damé (tamy) prewônë. prervac są, -rvją są, -rvëł są, sł., przerwać się. Yązéskoe sąpfervało (postronek się przerwał). prerasnęc są, -ną są, -ras są, sł., przestraszyć się. Wcen są viedé tak moecno prefas, ze woet tegoe ćase gadać ńimoze. prerecac, -rucają, -rucëł, -recôj, sł., przerzucać. Jo puda tero sano prerecac, zebé ńe zgniło. prerecac są, -rucają są, -rucëł są, -recój są, sł., przerzucać się. prerecéc, -rucą, -rucéł, -recé, sł., przerzucić. Prerecéta jeden aboe dva snopé. Jô zarô prerucą. prerecéc są, -rucą są, -fucéł są, -recé są, sł., przerzucić się. prereiac, -ają, -eł, sł., przewiązywać. Woena to le cenexnq ńitecką preresô. prereśéc, - ą, - éł, sł., przewiązać. Rąkôvé wu koesele mja cefvjonemi snurkaml pr er es one. prefénac, - finają, - rinëł, - fénôj, sł., przerzynać. prernęc, -ną, -nqł, sł., przerznąć. Woena so pole prerną na pąkły budelce. Deska na pół pr er nono. presadac są, -sôdają są, -sôdëł są, -sadôj są, sł., przesiadać się. Wcen są co xvilą z jednegoe koeńa na dreęegoe presôdô. • presadnęc są, -ną są, -sód są, sł., przesiąść się. presadovac, -eją, -oveł, sł., przesiadywać. Boc te wu ńe wcebęeń pfesadejes ? presadac, -sô^ają, -só^eł, -sa^ój, sł., przesadzać. Ne koezde zele można presaęac. presajéc, -ą, -éł, sł., przesadzić. Jes to drevkoe musis presaęéc. presalac, -sôlają, -sôlëł, -salôj, sł., przesa-lać. Le ńe presalôj tak bulev, jak vcero. prescégac, -ścigają, -scigëł, -scégôj, sł., prześcigać, wyprzedzać. Jo ce vjedno prescigają v roboece. prescignęc, -ną, -scig(nQł), sł., prześcignąć, wyprzedzić. Té mńe ńe prescigńes. preseblec, - bleką, - blek, - blećé , sł., prze-wdziać. Jo muśą koeselą preseblec, boe je déxt moekrô. presegee, -ą, -eł, sł., przesiedzieć. Jo jem rvu vaji preseęeł ńewoemal cały %eń. presenęc, -ną, -nęł, sł., przesunąć. A ćej mjëł krasło poed sôm pjëch preseńone, sa-dnął na ńe. presenoc są, -ną są, -nęł są, sł., przesunąć się, przejść z lekka. pfesesac, -suśają, -suśëł, -sesój, sł., przesuszać. Woena sobje ząbé pfesusô. preseśac są, -suśają są, -suśëł są, -seśój są, sł., przesuszać się. Rébôcé presusają są na prépjëcku. preseśéc, -suśą, -suśéł, -seśé, sł., przesuszyć. Pfesesé jes rôz te buksę (spodnie). preseséc są, -suśą są, -suśéł są, -seśé są, sł., przesuszyć się. presevac, - suvają, - suveł, - sevój, sł., przesuwać. Boc té presuvos te stołće? presevac są, -suvają są, -suveł są, -sevój są, sł., przesuwać się. pfesexac, -sikają, -sijëł, -séjôj, sł., prze-sychać. Krepé na słony sku zweelna presixctjq. preséłac, - siłają, - siłëł, - séłôj, sł., przesyłać. Woejc mu presiłëł detće do mjasta. presëvac, -ają, -ëł, sł., przesiewać. Bra-skoevje presëvajq zboezë prez resota. Treba dobre presëvac é te belńese zôrka woesöbno woed-garńac. presxn9C, -s^ną, -s^nęł, -sjńi, sł., przeschnąć. Nim zéto presxńe, m%e novy dëść. preskakoevac, -ują, -oeveł, sŁ, przeskakiwać. Woen so buksę poe%ar, jak prez ten płot pre-skakoeveł. preskoecéc, -ą, -éł, sł., przeskoczyć. Ne moevi: hop, jaz preskoecis. Przysł. presłac, - slą, - słëł, sł., przesłać. Woena mje presła pcezdrovjeńe prez sostrą. presladovac, -eją, -oveł, sł., prześladować. Woen ją presladeje. Koescöł je presladovony. presladovńictwoe, -va, n., prześladowstwo, prześladowanie. presladovńicka, -ći, z., praeśladow^czyni. presladovńik, -a, m., prześladowca. Woen mjëł cerpjec woet vselejaćex presladovńikov. presmjardnoc, -ną, -nQł(-smjórd), sł., prze-śmierdnąć. Té déxt cały presmjardńes, jeslé tąztąd ńe vyn%eś. Té jes ju presmjôrd. pfesoléc, -ą, -éł, sł., przesolić. Woena musi vjedno presoléc aboe ńedosolec. presôc, -sëją, -sëł, sł., przesiać. Woeno je ju prez resoto presônë. prespac, -spją, -spëł, sł., 1) przespać, 2) zapłodnić dziewczynę. Tak pfespëł steré goeęéné. Woena béła vnet pfespônô. prestac, -ôną, -ëł, -ańi, sł., 1) przestać, ustać, 2) zadowolić się. Ten dësc musi zarôz PRESTAVAC prestac. Pfestańi ze gadać! Koemu są rébé ńe dostońe, ten na poelevce pfestońe. prestavac, -stają (-stôvają), -stôvëł, -stavôj, sł., 1) przestawać, ustawać, 2) przestawać, zadowalać się. Ne pfestavoj v roboece! Jo pfe-stovają na mëłym. prestavic, -ją, -jeł, sŁ, przestawić. Koelibka héla pfestavjono. prestavjac, - stovjają, - stôvjëł, - stayjôj, sł. , przestawiać. Jo ner od pfestovjają vjizbje spfąté. prestąpic, -stępją, -stępjeł, -stąpi, sł., przestąpić. Jo ńe pfestępją vajegoe progu. prestąpny, przym., przestępny. Koezdi cvjorti rok je prestąpny. prestąpoevac, -ują, -oeveł, sŁ, przestępować. prestojec są, -stoją są, -stojëł są, -stańi są, sł., stać za długo, przestać się. Pfez dësce zéto może są letkoe prestojec (przez deszcze żyto może się łatwo przestać). Jô môm dosc pfestałëgoe jićmińa. prestrax, -u, m., przestrach. prestraśac, -strôśają, -strôśëł, -straśôj, sł., przestraszać. prestraśac są, -strôśają są, -strôśëł są, -stra-śôj są, sł.) przestraszać się. prestraśéc, -ą, -éł, sł., przestraszyć. Jegoe zôden strask ńe pfestrasi. prestraséc są, -ą są, -éł są, sł., przestraszyć się. Le są ńe pfestraśé! (tylko się nie przestrasz !). prestroga, -|i, z., przestroga. Poesłexoj te pf estrowi. prestreg, -egą, -eg, -eżé, sł., przestrzec. Pfestfezé sostrą, zebé goe ńe pusca. prestregac, -ają, -ëł, sł., 1) przestrzegać, 2) baczyć. Jo pfestfegają (baczę), jezbé tu ńe poeśło léxoe. Jô ce dox ćile raźov pfestfe-gëł! (toć przestrzegałem cię kilka razy!). prestreléc, -ą, -éł, sł., przestrzelić. Pirs mjëł prestreloną. preśekac, -śukają, -sukëł, -sekôj, sł., przeszukać. Jo jem vśétće kąté é %uré pfesukëł é jem ńe nalôz (przeszukałem wszystkie kąty i dziury i nie znalazłem). v preśekoevac, - ują, - oeveł, sł., przeszukiwać, preśkagac, - śkô^aj ą, - skô^ëł, - śka^ôj, sł., przeszkadzać. Jô cé v ńicim ńe pfeśkô^ają. Ćemu té mje preśkôęôś? preśkoeda, -é, z., przeszkoda. pr eśkoegéc, - ą, - éł, sł., przeszkodzić. Le mje ńe pfeskceęé v ti prôci! (tylko mi nie przeszkodź w tej pracy !). preśły, przym., przeszły. Cas pfesły. Pfeśłym (poepfednym) razę. Ob. pr.enc. Słownik języka pomorskiego. PREVJEZC 169 pretącovac, -eją, -oveł, sł., przetańczyć. Woen drobką s ńą pfetącoveł. pretranovic, -ją, -jeł, sł., przemarnować, przemarnotrawić. Woen vama pfetranovi vse-den majątk. pretrec, -trą, -car, -tré, sł., przetrzeć. Vstavśé z łozka, pfecar so woećé rąkôvę. pretrémac, - tfimają, - trimëł, - trémôj, sł., przetrzymać. Jô të bjëdé ńe pfetf imają. Va jegoe pfetfimôta. pretrémoevac, -ują, -oevëł, sł., przetrzymywać. Woeńi nôvikśq bjedą pfetf émują. prewoedńictwoe, -va, n., przewodnictwo, przewództwo. Poed twoejim pfewoedńictvę pu-jgemé na bfeg svjata. prewoedńicka, -ći, z., przewodniczka, prze-wódczyni, przewodnicząca. prewoedńik, -a, m., przewodnik, przewódzca, przewodniczący. prewoejéc, -ą, -éł, sł., przewodzić j dowodzić. Ksą% mô pfewoeęec swoejim woevjeckom. Woen nôm pfewoeęi woet dôvnëgoe case. prewoerac, -rą, -rëł, sł., przeorać, zorać na poprzek. Woen mje mjeąa pfewoerëł. prewoezéc, -żą, -zéł, -zé, sł., przewozić. Ob. preyazac. prewoezńictwoe, -va, n., przewoźnictwo. prewoezńik, - a, m., przewoźnik. prewôz, -woeze, m., przewóz. Pfewoz pfez feką. Na pfewoeze wu jęzora. prewućałosc, -é, z., przeuczoność. Woena są smjeje z jegoe pfewucałoscé. prewucały, przym., przeuczony. To ti prewucały mądfelovje tak pleśćq (to ci przeuczeni mędrkowie tak gadają). prevaźac, -vôżają, -vôżëł, -vażôj, sł., przewozić często. Eébôcé pfewzają na botax poe-droznéx - ze Gdonska. prevażac, -vôżają, -vôźëł, -vażôj, sł., przeważać. Pérną prevôzało, ale jô jem zapłacéł le za dva p{té (pynté) (trochę przeważało, ale ja zapłaciłem tylko za dwa funty). Woeńi doma pfevôzalé pfevjozłe sano (oni w domu przeważali przywiezione siano). prevaźéc, -vôżą, -vôźéł, -vażé, sł., przeważyć. Pfevazéta mje tą słomą! prevądrovac, -eją, -oveł, sł., przewędrować. Woen cały svjat pfevądroveł. previgec, - ą, - ëł, sł., przewidzieć. Woena tegoe ńe pfevi%a. prevircac, -ają, -ëł, sł., przewiercać. prevircéc, -ą, -éł, sł., przewiercieć. prevjezc, -vjozą, -*vjöz, -vjezé, sł., przewieść. Jo vaju pfevjozą. 22 170 PREYJÔG — PREBAGÉC prevjôc, -vjëją, -vjëł, sł., przewiać. Jak vja-łer prevjëje é błotkoe pcedes%ńe. prevlakac, - vlôkają, - vlôkëł, - vlakôj, sł., 1) przewlekać, 2) przewłóczyć, przedłużać. Woeńi ńe wumjëją prevlakac (precégac, poed-cégac) ńewoede poepoed lod. Woeńi le prevłô-kajq moeją ńedolą. prevlakac są, -ylôkają są, -vlôkëł są, -vlakôj są, sł., 1) przewlekać się, 2) przewłóczyć się, przedłużać się. prevlec, -yloką, -vlôk, -vlećé, sł., 1) przewlec , 2) przedłużyć. Prevlecé poevroz prez wuskoe wcet të jegłé. Té źécô ńe prevlećes ańe jedną goeęéną. prevlec są, -yloką są, -vlok są, -vleće są, sł., 1) przewlec się, 2) przewlec się, odwlec się. Ta ńitka ńexce są nijak prevlec. Co są prevleće, to ńe wucece. Przysł. prevoga, -Li, s., przewaga. Woena mo nad nim prevôgą. prevracac, -Yrôcają, -vrôcëł, -vracôj, sł., przewracać. Mëłë ęëcé prevrôcajq vsétkoe v jizbje. prevracac są, -vrôcają są, -vrôcëł są, -vra-côj są, sł., przewracać się. preyrocéc, -vröcą, -vrôcéł, -vrocé, sł., przewrócić. Wuvazôj, zebé jes të budle ńe pre-vrbcéł. prevrocéc sa, -vröcą są, -yrôcéł są, -vrocé są, sł., przewrócić się. prevrôt, -ote, m., przewrót. Jes viksë mdq na svjëce prewoté (jeszcze większe będą na świecie przewroty). prez, przyim., przez. Prez łącką. Pjesk skôce prez ćij. Prez jeden %eń. Prez swoeją vjelgq dobroć. Prez woećenkce (przez okienko). prezdrec, -ą, -ëł, sł., 1) przejrzeć, uzyskać lub odzyskać wzrok, 2) przejrzeć przez co. Poe wuroęeńi ńick ńe vi%ëł, dopjeré terô pfezdfëł. Woen é prez mur prezdri! prezdrec sa, -ą są, -ëł są, sł., przejrzeć się. Jôbé są rôd prezdra v nym spéęelku (ja-bym się chciała przejrzeć w tem lusterku). prezerac, -ają, -ëł, sł., 1) przezierać, zyskiwać lub odzyskiwać wzrok, 2) przezierać przez co. Znôjma prez er ają. prezerac są, -ają są, -ëł są, sł., przeglądać się. Woena są v śpéglu (zwierciadle) lik pre-zerô. prezébnęc, -zébną, -zébngł (-zib), sł., prze-ziębnąć. To je nôlepsë lëkartwce na płezé-bńeńe. Xces té pfezébnąc? prezémcevac, -ują, -cevëł, sł., przezimować. Jakuz té swbj dobétk prezémujeŚ, éej ńimos gce cim fudrovac? (karmić). prezévac, -zivają, -zivëł, -zévôj, sł., przezywać , nazywać. Woeńi goe prezivalé Woekrąt-ńikę, boe woen vjele na moerax byveł. prezévac są, -zivają są, -ziveł są, -zévôj są, sł., przezywać się, nazywać się. preznacac, - znôćają, - znôcëł, - znaćôj, sł., przeznaczać. Ma goe do x przychwycić, przycapić. Préxvôcëlé goe, ćej jeś béł v koemoere. préjacel, -a, m., 1) krewny, kuzyn, 2) przyjaciel. préjacelsći, -kô, -ćë, przym., 1) dotyczący kuzyna, pokrewny, 2) przyjacielski, przyjazny. Woena se mną prez całë zécë wutrémoeva préjacelsćë stösenće. préjacelstwoe, -va, n., 1) pokrewieństwo, kuzynostwo, 2) przyjaźń. Mjeęé nami je pré~ jacelstwoe (pokrewieństwo). préjaxac, -jadą, -jajëł (-jëł), .-jegé, sł., przyjechać. Ćej jô do vaju préjaxéł, béła ju noc. préjaznô, -ë, z., przyjaźń. Sekôj préjaznë le dobréx préjemno, przysł., przyjemnie. Mje je pré-jemno mjeęé vami. préiemnosc, -é, i., przyjemność. Woen mo préjemnosc (dlô ńegoe je préjemnosc), ślé może koemu ńëco dobrëgoe zrobić. To je no-viksô préjemnosc. préjemny, przym., przyjemny, miły. To je barzo préjemnë ęëckoe. préjeź|ac, -ają, -ëł, sł., przyjeżdżać. Va vjedno préjeźęôta v taką xMlą, ćej ńikoegoe doma ńima. préjic, prijmą, préjęł, sł., przyjąć. Préjalé goe, jak séna. préjôzd, -azde, m., przyjazd. Préjôzd cesôra béł pravje (właśnie) naznaćony. prékładac, -kłôdają, -kłôdëł, -kładój, sł., 1) przykładać, 2) przystawiać (bat do brzegu), przybijać. Ne prékładôj tegoe do gąbé! Muselé zarô bôt prékładac. Boega vzévôj, a race prékładôj! prékłôd , -ade, m., przykład. Dobri pfékłôd vici vôrt, jak nôlepsô rada. prékréc, -éją, -éł, sł., przykryć. Tébjes to mog lepi słomą prékréc (ty byś to mógł lepiej przykryć słomą). Woen to mo' dobre pré-krétë. prékréc sa, -éją są, -éł są, sł., przykryć się. Pfékréł są pjeréną é tak, woe ńicim ńe vjë%ąće, spëł do rena. piłékrévac, - krivają, - krivëł, - krévôj, sł., przykrywać. Ńe prékrévôj ęëcka pjerinką, boe je za cepło. Koe jo goe ńe prékrivają. prékrévac są, -krivają są, -kriveł są, -kré-vój są, sł., przykrywać się. prékrötći, -kô, -ćë, przym., nieco za krótki. Moeje buksę są prékrotćë (moje spodnie są nieco za krótkie). PRÉKRÖTKCE — PRÉNÔGLAC 173 prékrötkoe, przysł., za krótko. To béło jim prékrotkoe. prékupic, -ją, -jeł, sł., przykupić, dokupić. Prékupita so jes tegoe zéta (przykupcie sobie jeszcze tego żyta). Masma so ju prékupiła. prékupjac, -ają, -ëł, sł., przykupywać, dokupywać. Woeńi co roku prékupjają pôrą moergov poda. préłazéc, -żą, -zéł, -zé, sł., przyłazić. Woenbé ńimjeł do nas préłazéc! préłacac, -łęćają, -łęcëł, -łącôj, sł., przyłączać. Woeńi znôjma (zwolna) préłąćalé zôgon poe zogoeńe do swoejegoe grenie. préłacac są, -łęćają są, -łęćeł są, -łąćôj są, sł., przyłączać się. Ńe préłącôj są do ńi%! préłącéc, - łęcą, - łęćéł, - łącé , sł., przyłączyć. Do dôvnéx grëxov préłącéł novë. préłącéc są, -łęćą są, -łęćéł są, -łąćé są, sł., przyłączyć się. Préłąćé są clo nas! Jo są do zôdnë stronę ńe préłqcą. préłegac, -łu^ają, -ługëł, -łe^ôj, sł., przywabiać, przynęcać. Préłuęa mńe do se, ale jo ńe poesed. Woena ńe wumjëje leęi préłeęac. Té mją do se ńe prełeęoj! préłegéc, -łu^ą, -ługéł, -łeęé, sł., przywabić, przynęcić. Woena goe barzo łotvje do se préłuęi. Ńimoegła goe préłeęéc. préłoźéc, - ą, - éł, sł., przyłożyć. Legńi é so préłozé ten ploster na nogą. prélatac, -lôtają, -lôtëł , -latôj, sł., przylatywać. Yselejaće ptôxé prélôtają é sôdajq na tim drevje. prélecec, -ą, -ëł, sł., przylecieć. Préleca gapa na poedwoerë (przyleciała wrona na podwórze). prélegnoc, -ną, -leg, -ńi, sł., przyleć. Seka préległa jedno psątkoe é je wudeśéła. prélevac, -ają, -ëł, sł., przylewać, dolewać, prélezc, -lezą, -lôz, -lezé, sł., przyleść. Yaji pjes prélôz do nas. prélôc, -leją, -lëł, -lij, sł., przylać, dolać. Woena jemu pfela drobką mleka. prémaserovac, -eją, -oveł, sł., przymaszero-wać. Woejskoe prémaśerovało na noc do mjasta. prémayjac, -môyjają, -môyjëł, -mavjôj, sł., przymawiać, dogadywać. Prémôvjô koeceł grô-poevi, a woeba smoelq. prémjarnęc, -ną, -nęł (-mjôr), sł., przy-marznąć. Cé té abé ńe prémjôr do tegoe pré-pjëcka? (czy ty przypadkiem nie przymarzłeś do tego przypiecka?). prémjerac, -ają, -ëł, sł., przymierzać. %ev-ćąta prémjerają Iwće v kcembrce (dziewczęta przymierzają staniki w alkierzu). prémjerée, -ą, -éł, sł., przymierzyć. Pré-mjeré ten kabôt! prémjesac, - ają, -ëł, sł, przymieszać. Woen ńeco prémjesëł do tegoe vina é dëł jim pic. prémrec, -mrą, -mjar, -mré, sł., przy-mrzeć, zniszczeć pod względem fizycznym, podupaść na zdrowiu i siłach, głównie skutkiem głodu, wynędznieć, schudnąć, Woen déxt pré~ mjar. Yaji dobétk je sroęe prémjarti (wasze bydło jest bardzo wynędzniałe). prémusac, -ają, -ëł, sł., przymuszać. Ta-tinku, ńe prémusôjta ji do roboeté! prémuśac są, -ają są, -ëł są, sł. , przymuszać się. Ne prémusôj są do jeęeńo, ćej ńimozes jësc. prémuśée, -śą, -séł, sł., przymusić, zniewolić. Le goe prémusé, a woen će vsétkoe vé~ gôdô. prémiTŚéc są, -są są, -śéł są, sł., przymusić się, przyniewolić się. Są prémusé, ale zrobi mje, woe co ce prosa. prénajic, -nôjmą, -najęł, -najmi, sł., przy-nająć. Woen so prénajqł jes dva płeęé, zebé réxU niog zwoerac (on sobie przynajął jeszcze dwa pługi, żeby prędzej mógł zorać). prénajmoevac, -ują, -oeveł, sł., przynajmo-wać. Jôbé vici le%i ńe prénajmoevëł (jabym więcej ludzi nie przynajmował). pi'énasac, -nôśają, -nôśëł, -naśôj, sł. przynosić często , zwykle. Woen nama lésté prénôśô. prénącac, -ają, -ëł, sł., przynęcać, wabić. Doc té mje pfénącôs, koe dox vjes dobre, ze jo jem zeńały (czegóż ty mnie wabisz, skoro wiesz dobrze, że jestem żonaty). prénącac są, -ają są, -ëł są, sł., przynęcać się, zwabiać się. Woene są łôtvje prénącajo. prénącéc , - ą, - éł, sł., przynęcić , zwabić, Woena goe do se ńe prénąci. prénącéc są, -ą sąr -éł są, sł., przynęcić się, znęcić się, zwabić się. Ptôxé są vnetesći prénącéłé. prénąta, -é, z., przynęta. Prénąta dlô rib, dlô ptôxov. Woena mô taką prénątą, ze koezdi muśi za ńq jic. prénekać, -ają, -ëł, sł., przygnać, przypędzić. Prénekëł bulôska do stôi^ë é viôz do x&ci. prénekac są, -ają są, - ëł są, sł., przybiec, przyjść, p$ wrócić. Zéma béła tak strogô, ze ćim réxli pfénekalé są do dom. prénoséc, -śą, -séł, sł., przynosić. Co té nama prénosis? prénôglac, -nôglają, -nôglëł, -naglôj, sł., przynaglać. Té nas ńimos prénôglac, boe mé robimé é bez twoejegoe prenóglańo. 174 PRÉNÔGLÉC — PRÉRÖVNAG prénôgléc, - ą, - éł, sł. , przynaglić. Té jix ńe prénôglis, zebé słé %utci (ty ich nie zmusisz, żeby szły szybcej). prénômi, przysł., przynajmniej. Żebé jes prénômi béł spoekojny é są ńe jiscéł (żebyś przynajmniej był spokojny i nie martwił się). preńesc, -ńosą, -ńos, -ńese, sł., przynieść. Prénesé ze mje to resoto! Preńos ji dvje kresce (przyniósł jej dwie gruszki). prépadac, -podają, -pôdëł, -padôj, sŁ, przypadać. Jastré prépôdciją latoś poezdńi, jak łońi (święta wielkanocne przypadają tego roku później, jak w zeszłym roku). prépalac, -pôlają, -pôlëł, -palôj sł., przypalać. Ti rabusńice prépôlalé mu nokce, zebé prôvdą véznëł (ci rabusie przypalali mu pa-znogcie, żeby prawdę wyznał). prépalac sa, -pôlają są, -pôlëłsą, -palôj są, sł., przypalać się. prépaléc, -pôlą, -pôléł, -palé, sł., przypalić. Boc té prépôléła tą prazńicą? (jajecznicę). prépaléc sa, -pôlą są, -pôléł są, -palé są, sł., przypalić się. Poedćas të poesexé prépôléła są jôrka. prépasc, -padną, -pôd, -padńi, sł., przypaść. Nov prépôd na sôm poecqtk mjesqca. prépagac, -ają, -ëł, sł., przypędzać, prépągéc, -ą, -éł, sł., przypędzić. Prépąęé woevce do dom! prépic, -piją, -pjeł, sł., przypić, wyj)ić do kogoś. Mack prépjeł do mńe, a jo do Śémka. prépijac, -ają, -ëł, sł., przypijać. Tak spje-valé é prépijaló jaz do rena. prépinac, -ają, -ëł, sł., przypinać. Tébjes so ńimjeł prépinac kvjôtköv do koezexa! (ty-byś sobie nie powinien przypinać kwiatków do kożucha).- prépjec, -pjeką, -pjek, -pjećé, sł., przypiec. Pfé tim woegńu brat so skorą prépjek na jedny race. prépjekac, -ają, - eł, sł., przypiekać. Słony skoe prépjekô, jaz strax / prépjëck, -a, m., przypiecek. Koet seęi na * prépjëcku é spi. prépjic, -pną, -pjęł, - pni, sł., przypiąć. Woena mja kvjoLće prépjątë do livka. prépjerac, -ają, - eł, sł., przypierać. Ten %levik prépjerô do të scafié, ęe je koemoera é śpizarńo. prépłénęc, -ną, -nqJ, sł., przypłynąć. Ré-bôcé prépłénąlé na bôtax do Gdônska. prépłévac, - pływaj ą, - pły vëł, - płévôj, sł., przypływać. Woedé corôz vici prépłyvô — ja-' kuź mé so dômé radé? prépôdk, -u, m., przypadek, wypadek, przygoda. Xtez mog previ%ec taći prépôdk! V tim prépôdku. prépôdkę, przysł., przypadkiem. Woen le prépôdkę prôvdą poevjë. prépoeminae, -ają, -ëł, sł., przypominać. Té mje ńe brekujes tegoe prépoeminac (ty mnie nie potrzebujesz tego przypominać). prépoemnęc, -ną, -nęł, sł., przypomnieć. ŹĘéta-le, jô so to zarô prépoemną (czekajcie-no, ja sobie to zaraz przypomnę). préprava, - é, é., przyprawa. Głöd jë nô-lepsq prépravq do jëęenô. prépravic, -ją,.-jeł, sł., przyprawić. Woen to lepi wumjëje prépravic, ńizle woena. prépravjac, -prôvjają, - prôvjëł, -pravjôj, sł., przyprawiać. Wceńi te rébé poe swojemu préprôvjajq. préprovagac, -vôLają, -vôgëł, -vagôj, sł., przyprowadzać. Boć té goe tudotqd prépro-vô%ôs? préprovagéc, -ą, -éł, sł., przyprowadzić. Préprova%élé goe pred sëłtésa. préprec, -prą, -par, -pré, sł., przyprzeć. Woeni goe tak moecno préparlé do scane, ze ledvje dixeł. préprégac, -prigają, - prigeł, -prégôj, sl, przyprzęgać. Jadqcé poed tą gbrą, muśq pré-prégac dregq pôrą koeńi (jadąc pod tę górę, muszą przyprzęgać drugą parę koni). préprig, - prégą, - prig, - préżé, sł., przy-prządz. Woena so da préprię jes jednegoe koeńa. prépuscéc, -sćą, -scéł, sł., przypuścić. Moeji starsi ńexcele goe ńigde vici do se prépuscéc. prépuścac , - ają, - ëł, sł., przypuszczać. Woen bélé koegoe do se ńe prépuścô. préracac, -rôcają, -rôćëł, -racôj, sł., zapraszać do czegoś. Goespoedeńe prérôca naju do pico, ale masma ńic ńe piła. préracéc, -rôćą, -rôćéł, -raćé, sł., zaprosić do czegoś, prynukać. Préracéta, nenkoe, pana, boe pôn ńic ńe jë. prérastac, - rôstają, - rôstëł, - rastôj, sł., przyrastać. Jemu nos prérôstô do brodé. pferemńica , - e, z., listewka u koszuli, kaftanika i t. p. prérosc, - rostą, - rosceś , - rôs , - roscé , sł., przyróść. Woenabé é wusé zgubiła, zebé ji prérosłë ńe béłé (gdyby nie miała przyrośniętych). prérövnac sa, -ają są, -ëł są, sł., przyrównać się. Woen są xc&ł prérounac swoejemu goespoedofovi. PRÉRÖYNAC — PRÉSTĄPIC 175 prérövnac, -ają, - ëł, sł., przyrównać. Woe-nabé goe rôd pférovna samemu Pane Boegu. prérec, -ręką, -rek, -rećé, sŁ, przyrzec. Ma jesma mu to prérekła. Ma jesma to mja prérekłë (przyrzeczone). prérekac, -ają, -ëł, sł., przyrzekać. Ne pré-rekôj, ćej ńimozes dotrémac. Cej prérekô bja-łogłova, pisé na pjôsku (na woeęe) jeje słova. préreśac, -ają, -ëł, sł., przywiązywać. Bé-bôcé linami aboe lencuxami préresają cëłna do negoe pola. préreśéc , - ą, - éł, sł., przywiązać. Pféresé drevkoe do pôléka, zebé są ńe złômiło. présadnoc, -ną, -sod, -ńi, sł., przysiąść. Woen so sotką présôd (przysiadł sobie połę od surduta ). présa^ac, -sô^ają, -sôgëł, -sa^ôj, sł., przysądzać. Ńe présôęô sa celéca do #osrë krové. présagac są, -sô^ają są, -sô:gëł są, -sa^ôj są, sł., przysadzać się. presagec , - ą, - éł, sł., przysądzić. Présaęélé goe do ńe, jak celą do krové. présagéc są, -ą są, -éł są, sł., przysądzić się. présalac, -sôlają, -sôlëł, -salôj, sł., przy-salać. Ju vici ńe pfésalôj! présągac, -sę^ają, -sęgëł, - są^ôj, sł., przysądzać. Śëłtés vama za vjéle présąęô. présągéc, - sę^ą, - sę^éł, - są^é, sł., przysądzić. Te grenta béłé jemu présąęonë. présąźny, -ëgoe, m., przysiężny. Sëłtés é présązny rq%q gromadą. présenęc, -ną, -nęł, sł., przysunąć. Preseńi moeje łozkoe do twoejegoe. présenęc są, -ną są, -nęł są, sł., przysunąć się. Preseńi są do naju! présesac, -suśają, -suśëł, -seśôj, sł., przy-suszać. Bjałka len présusô na prépjëcku, boe ji dröbką premoek na dësću. préseśéc, - suśą, - suśéł, - seśé, sł., przy-suszyć. présevac, -suvają, -suvëł, -sevôj, sł., przysuwać. Doc té te stöłće tudotąd présuvôs? Ńe pfésevôj ji%! présevac są, -suvają są, -suvëł są, -sevôj są, sł., przysuwać się. Té są darmoe do në présuvôs. préséga, -%i, z., przysięga. Twoeje słowoe mje vici vôrtnë, jak jejix préséga. préségac, -sigają, -sigëł, -ségôj, sł., przysięgać. Ńe préségôj bez poetrebé. Jô rôdkoe présigają. présé^ac, -sixają, -sijëł, - sé^ôj, sŁ, przy-sychać. Ta rena m%e terô prési^a (ta rana będzie teraz przysychała). préséłac, -siłają, - siłëł, -séłôj, sł., przysyłać. Nenka vôm présiłô ten wobrôzk. présépac, -ją, -ëł, sł., przysypać. Présépi vągle poepjołę (przysyp węgle popiołem). présépoevac, -ują, -oevëł, sł., przysypywać. To są poetemu pjôskę présépuje. présxngc, -sjną, -sex, -sx*a, -sxńi, sl, przyschnąć. Moeja rena je ju dé$t presxńono. présig, -signą, -sig, -séżé, sł.} przysiądz. Woenbé présig na vsétóéx svjątéx ¦> && woen tegcs ńe zrobjeł. Présézé mje, jez to jeprôvda! préskakoevac, -ują, -oevëł, sł., przyskaki-wać. Préskakują do se, jak kuré. préskoecéc, - ą, - éł, sł., przyskoczyć. Pré-skoecéł do ńe, jak solony (wściekły). présłac, - ślą, - słëł, sł., przysłać. To jo vama présłëł te bulvé. présłega, -Li, z., przysługa. Woen mje woetdëł znacną présłegą. présłegoevac są, -ują są, -oeveł są, sł., przysługiwać się. Jemu są bjałka na vseden hört présłeguje (na wszelki sposób się przysługuje). présłexac są, -słuxają są, -słuxeł są, -słe-Xôj są, sł., przysłuchać się. Présłexôj są dobre temu kozańu ! présłexoevac są, -ują są, -ceveł są, sł., przysłuchiwać się. Woeńi są présłexoevalé jegoe moevje s vjel%im noboezenstvę. présłeźéc są, -służą są, -służéł są, -słeźé są, sł., przysłużyć się. Tebjes są mog mje pfésłezéc, zebjes le xc^ł. présłeźnosc, -é, z., usłużność, przysługiwanie się. To m%e za twoeją xątnosc é présłeznosc. presłeźny, przym., usłużny, przysłużny. Ma-sma jes ńimja tak présłeznëgoe parobka, jak té. presńic są, -ńą są, -ńeł są, sł., przyśnić się. Jemu są vilk presńeł. présoléc, -ą, -éł, sł., przysolić. Présoléta so drobką! préstava, -é, m., ekonom, dozorca robotników. préstavic, -ją, -jeł, sł., przystawić. Pré-stavi drób do doku (przystaw drabinę do dachu). préstavjac, -stôyjają, -stôyjëł, -stayjôj, sł., przystawiać. préstąp, - u , m., przystęp. No ten hort ńi-mjelébé rébôcé zôdnegoe préstąpu do moera. préstąpic, - stępją, -stępjeł, -stąpi, sł., przystąpić. Woen ńimog nijak do negoe psa préstąpic. Woena %irkoe préstąpi do téx m-busńikov é tak rece. 176 PRÉSTĄPNY — PRÉYARA préstąpny, przym., przystępny, dostępny. To je jes noprestąpńeso droga do koescoła. préstąpoevac, -ują, -oeveł, sł. przystępować. S boejazńq v sercé préstąpoevéł do woejca. préśaléc * - śôlą, - śôléł, - śalé, sŁ, przywabić. Woena koezdegoe pféśôli do se. préśed ob. p f i n c. préséc, -śéją, -śéł, sŁ, przyszyć. Woen mjëł tą łôtką do płôsca préśétą. Woen tak gôdô, jakbé jemu xh jązëk pféséł do gąbé. préśévac, -śivają, -sivëł, -śévôj, sł., przyszywać. Stareśka préśivô knopé do tatovëgoe kabôta. préśłosc, -é, z., przyszłość. Pfésłosc nôlezi Boegu (przyszłość należy do Boga). prétacéc są, -ą są, -éł są, przyczaić się. Ylôz za cer é są prétacéł (wlazł za krzak i przyczaił się), pfétąpoe, przysŁ, trochę tępo , słabo. Woena ju prétąpoe vi%i é prétąpoe słési. prétapy, przym., nieco tępy, osłabiony. Nas staresk mô vid pfétąpy (nasz dziadek ma wzrok nieco tępy, osłabiony). prétći, -kô, -ćë, przym., stromy, spadzisty. Gbra prétkô. prétékac, -tikają, -tikëł, -tékôj, sŁ, przytykać. Moeje ńive prétikają do ksą%evsće%. prétkac, -ają, -eł, sł., przytkać, zatkać. Tébé jes mog jemu ćim pésk prétkac. prétkce, przysŁ, stromo, spadzisto. Z te goré to jięe barzo prétkoe. Prétkoe, jak z doku. prétkoesc, -é, z., stromość, spadzistość. Blô prétkoescé le%e ńe %cq jezęéc prez tą gbrą. prétrafic sa, -ją są, -jeł są, sł., przytrafić się, przygodzić się. To są rôdkoe prétrafi. Mje są zle prétrafiło. prétrafjac sa, -trôfjają są, -Jrôfjëł są, -tra-fjôj są, sł., przytrafiać się, przydarzać się. Bozńe są prétrôfjô na tim boezim svjece. prétrémac, -tfimają, -trimeł, -trémôj, sł., przytrzymać. Negoe złotej a prétrimalé v końcu na woetpusce v Bozłazeńe. prétrémoevac, -ują, -oeveł, sł., przytrzymywać. préwoebjecac, -ają, -ëł, sł., przyobiecać. Woena mje to pféwoebjeca. préwoebjecovac, -eją, -ovëł, sł., przyobiecywać. Tatk mje préwoebjecovëł, ze mje kupi novë boté. préwoeblec, -leką, -lek, -lećé, sł., przyoblec. Gej mo jic do koescoła, tej préwoeblece novë ruxna (suknie). préwoeblekac, -ają, -ët, sł., przyoblekać. %is je léx& vjodro, temu vsétcé rébôcé pré-woeblekajq cepleśë sekńe. préwo0§éc, - ą, - éł, sł., przywodzić, przyprowadzać. Woena goe préwoeęi do ńescesco. prewo6gevac, -ają. -ëł, sł., przyodziewać. Ne préwoe%ëvôj të koeselé! préwoe§ëvac sa, -ają są, -ëł są, sł., przyodziewać się. Woeńi są tak préwoe%ëvajq, jak panovjë. préwoegëvk, -u, m., przyodziewek, odzież. Ten parobk słuzéł mu prez dva lata ze som préwoe%ëvk. préwoejôc, -^eją, -Lëł, sł., przyodziać. Woen le kabôtpréwoeęëł a płôsc wcestavjeł doma. préwcegôc są, -§eją są, -^ëł są, sł., przyodziać się. Na storę lata ńimjeł są cim pré-woeęôc. préwoełac, -ają, -ëł, sł., przywołać. Woejc dëł goe préwoełac do se (ojciec kazał go do siebie przywołać). préwoerae, -rą, -rëł, -ré, sł., przyorać. Jôbé ńimjeł préwoerac të pseńice: woenabé béła belńeso, jak ten jiëmé (nie powinienem był przyorać tej pszenicy: ona byłaby celniej-sza, niż ten jęczmień). préwcezdabjac, -zdôbjają, -zdôbjëł, -zdabjôj, sł., przyozdabiać. Nôboezny le%e préwoezdôbjajq koescoł, jak le moegq. préwoezdobic, -ją, -jeł, sł., przyozdobić. Woeńi so xéce tak préwoezdobilé, jak pałôc. préwoezéc , -żą, -zéł, -zé, sł., przywozić. Jô vama préwoezą dobrq nomną. préwucac, -ają, -ëł, sł., przyuczać. Starsi majq woet nômłodśéx lat préwucac ęëcé do poesłesnoscé dlô se é do boejazńe Boega. préwucac sa, - ają są, - ëł są, sł., przyuczać się. Cłovjek znôjma są préwućô do vselejaći proce. préwucéc, - ą, - éł, sł., przyuczyć. Woena %ëcé swoeje préwucéła do vjel%egoe poefqdku. préwucéc sa, -ą są, -éł są, sł., przyuczyć się. Woen są vnetesói do tegoe préwuci, ślé le bq%e xceł. prévabic, - vôbją, - vôbjeł, - vabi, sł., przywabić , przynęcić. Té jix ńicim do se ńe pfé-vôbis. Té goe ńe wumjëjes prévabic. prévabic sa, -yôbją są, -vôbjeł są, -vabi są, sł., przywabić się, przynęcić się. Woenbé są dëł łôtvje prévabic. prévabjac, - vôbjają, - vôbjëł, - vabjôj, sł., przywabiać, przynęcać. Woeńi goe prévôbjajq do swoeje Anule. prévabjac są, -yobjają są, -vôbjëł są, -va-bjôj są, sł., przywabiać się, przynęcać się. prévara, -é, z., zupa piwna (z cukrem i żółtkiem). PRÉYAŻAG l — PŚGELÔR 177 prévaźac, -vôźają, -vôżëł, -vażôj, sł., przywozić. Sëłtésov sin prévozô koezdë stfodé to-varé ze Gdônska. prévądrovac, -eją, -ovëł, sł., przywędrować. Bog vjë, zkqdći woeńi tudotqd pfé-vadrovalé! prévilej , -u, m., przywilej. Préuileje sla-Xecćë. Jim béłé woet krblov poelsćex rozmajitë pféuileje nadônë. prévitac, -ają., -ëł, sł., przywitać. Prévitëł ksąąa pfed xććami é rôćéł goe do jizbé. pfévitac sa, -ają są, -ëł są, sł., przywitać się. Prévitalé są serdecno. prévjesc, -vjodą, -vjöd, -yje^é, sŁ, przywieść, przyprowadzić. Doć té prévjod téx kce-drôköv do naju? (po cö ty przywiodłeś tych obszarpańców do nas?). prévjeséc, -śą, -séł, -sé, sł., przywiesić. Co té jes so prévjeséł na pirsax ? prévjeśac, -ają, - eł, sł., przywieszać. prévjezc, -vjozą, -vjôz, -yjezé, sł., przywieść. Pôn skolny prévjoz te ksqzće z mjasta. prévłascac, -vłôścają, -vłôscëł, -vłascôj, sł., przywłaszczać. Woeńi so ńińa pfévłôscajq pa-novańe nad nami. prévłaśćéc, -vłôśćą, -vłôścéł, -vłascé, sł., przywłaszczyć. Poe smirci woejca ten starsi brat prévłôsćéł so te grenta. prévlakac, -vlôkają, -ylôkëł, -vlakôj, sł., przywlekać. Boć té mje prévlôkôs tu te snopé? prévlee, -vloką, -vlôk, -vlecé, sł., przywlec. Psé prévlokłé ten gnôt na moeje poedwoefë. prévracac, -yrôcają, -vrôcëł, -yracôj, sł., przywracać, zwracać. Dopjere terôz prévrôcajq jim jejix prava. prévrocéc, -vrôcą, -vrôcéł, -vrocé, sł., przywrócić. Prez skrexą Pôn Bog zôs prévroci gresńika do swoejë łasći. prézdrec sa, -ą są, -ëł są, sł., przyjrzeć się. Woena są sobje prézdra v zrodle. prézerac sa, -ają są, -ëł są, sł., przyzierać się, przyglądać. Są ńe prézerôj tak ńistrex, co są wu nas %eje! prijmoevac, -ują, -oeveł, sł., przyjmować. Prijmoevalé vsétkoe, co jim xt° dëł. princ, prindą, préśed, prin^é, sł., przyjść. Woeńi do nas ńe prindq. Prinęé do naju vjećorę (przyjdź do nas wieczorem). Jak pfe-sed, tak véśed. prisc, prédą, pfęd, prądła, pré^é , sł., prząść. %evćąta len prédq. Ne préęéta vici. Jo jem spëł a woena pfądła. Té tegoe ńe brekujeś ( potrzebujesz) do prćęeńo. Tą léxoe ji%e, xłopi prężono prądq. Słownik języka pomorskiego. prodę, przysł., przodem, na przedzie, z przodu. Xłop sed prodę, bjałka slôdé (żona z tyłu, w tyle, za nim). prôd, - ode, m., przód. Na preęe. Z prode. Prod sańi. prodći, przysł., przodem, na przedzie, z przodu. Jo puda prodći, a ve za mnq. prodći, przyim., z przodu, na przedzie. Prodći woeza. Prodći woejska jeęe kroi na koeńu. prödé, przysł., wpierw, dawniej. Prodé tu byvało jinaci. Prodé zélé le%e dłezi, jak ńińa (dawniej ludzie żyli dłużej, jak teraz). prödk, -a, m., 1) przodek, przód, 2) przodek, antenat. Stanqł woet pfodka. Poemoerańi to bélé nasi prodkoevje. psalmoevy, przym., psalmowy. psa, -éca, n., psię, psiątko, szczenię. Wu-topilé te psąta. Naji seka mja setmjoro psąt. pséna,- é, m. i z., psina. Neśćestlévô pséna. pséskoe ob. pséśće. pséśce, -a, n., zgrub, od pjes, psisko. Nąęnë pséśce. psi, przym., psi. Psë głosé ńe jidq v ńebjosć. Psë łajańe (psie szczekanie). To sq déxt psë woebéćaje. Psi jązéck (babka, rośl.). Psô reta (piołun, rośl.). Psé pasc (łajdaczyć się). Woeńi psé se sobq pasq. psinka, -ći, z., zdrobn. od pséna, psinka. Bjëdnô psinka! psocéc są, - ą są, - éł są, sł., dokuczać, wymyślać komu. %ëcé psocą są nence. psota, - é, z., psota, psikus, figiel. Ti knôpi vselejaće psoté véstvôfajq. psotléwoesc, -é, z., psotliwość, dokuczliwość. psotlévje, przysł., psotliwie, dokuczliwie. psotlevy, przym., psotliwy, psotny, dokuczliwy. To sq psotlévë %ëcé. psovac, pseją, pseł, psuj, sł., psuć. Prozńac-twoe desą pseje. psovac są, pseją są, pseł są, psuj są, sł., psuć się. V mjesce psejq są dobrë woebécaje. psôlm, 2. przyp. psalmu, m., psalm, psônka, -ći, z., gatunek śliwki pośledniej. V najim wcegroęe sq le psônće, téx lepśéx slivk ńimoma. psęteckoe, - a, n., zdrobn. od p s q t k oe, psiąteczko. Te psqtecka sq jes ślepe. pst^tkoe, -a, n., zdrobn. od psą, psiątko, szczeniątko. pścelarći, - kô, - ćë, przym., pszczolarski. pścelartwoe, -va, n., pszczolarstwo. pścelôrka, -ći, z., pszczolarka. pścelôr, -a, m., pszczolarz. 23 178 PŚĆOŁA — PYNTOYY pscoła, - é, é., pszczoła. Yjesołô, jak pscoła. To są ęéve psćołé. pëcołecka, - ći, z., zdrobn. od p ś ć ô ł k a, pszczółeczka. pścôłka, -ći, é., zdr. od pscoła, pszczółka. Wcena tak braci, jak psćöłka. pśenca, -e, L., pszenica. 06. pseńica. pśenny, przym., pszenny. Psennô mąka. Psennë rogôle. Ob. pśeńicny. pseńica, -e, z., pszenica. pśeńićka, -ći, L., zdr. od pseńica, psze-niczka. pśeńicny, przyw,., pszenny. Pseńićne zôrkoe (ziarnko). Ob. pśenny. ptox, -a, m., ptak. Gvizęe, spjevô, jak ptox- Lexi to ptox, co swoeje vłôsnë gnôzdo kalô. ptôśą, -éca, w., zdr. od ptôję, ptaszę, ptôstwoe, -va, w., ptactwo. Domoevë, jg&je, błotne, moefćë, lądovë ptôstwoe. ptôśećk, -a, m., zdr. od ptôsk, ptaszeczek. ptôśéci, przym., ptaszęcy, ptasi. Ptôsécë svirgoelenë. ptôśéna , - é, z., ptaszyna. ptôséśce, -a, w., zgrub, od ptôjf, ptaszysko. Woekrutnë ptôséśce (ogromne ptaszysko). ptôśi, przym., ptasi. Ptôsë gńozdo. Jemu le jeś ptôsëgoe mleka felô (jemu tylko jeszcze ptasiego mleka niedostaje). ptôśinka, -ći, z., zdr. od ptôśéna, pta-szynka. ptôśk, -a, m., zdrobn. od ptć>x, ptaszek. Mëły, jak ptôsk. ptośńictwoe, -va, w., ptasznictwo. ptóśńici, przym., ptaszniczy. ptośńicka, -ći, z., ptaszniczka. ptośńik, -a, m., ptasznik. ptośęteckoe, -a, n., zdr. od ptôsętkce, ptaszątko, ptaszyna. ptôśętkoe, -a, n., zdrobn. od ptôśą, ptaszątko. pucći, -ko, -će, przym., pucki. Zatoka pucko. Brovor pucći. Prévileje mjescanöv pucćex- Woekrąg pucći. Puccôn, -a, m.} Pucczanin, mieszkaniec Pucka. Także Pucôn. Puccônka, -ći, z., Pucczanka, mieszkanka Pucka. Także Pucônka. Puck, - a, m., Puck, miasto powiatowe w Prusiech Zachodnich. pućel, -kia, m., garb. puda, poesed, poej, sł., pójść. Jo tą vici ńe puda. A puęeś! Jôbé do ńe ńe poesed za ńizodne pjeńąęe. Moeja bjałka poesła do łasa. Poej le sa! (chodź no tu!). Poejma v grepje (chodźmy razem). puj , puj ! okrzyk na kota, pol.: kyci, kyci! puja, -e, z., 1) kotka (zwierzę); 2) pączek kwiatu wierzby, brzozy i t. p. pujka, -ći, z., zdr. od puja, kotka. puklovati, przym., garbaty. Puklovati xłop. Puklovatô %ëvćéna. puklovato, przysł., garbato. puklovatosc, -é, z., garbatość. pupecka, -ći, z., zdrobn. od pupka, laleczka, pupka, -ći, z., lalka. Jak jem mëłą béła, pupće jem strojiła. Śpiewka. purt, -e, m., rozwolnienie, wypróżnienie, purtac, -ają, -ëł, sŁ, mieć rozwolnienie, wypróżniać się. purtôk, - a, m., sracz, zasraniec; duch nieczysty, dyabeł. puscéc, -ścą, -scéł, sł., puścić. Sxvôcélé goe na złotejstvje, ale goe puscélé. Puscé mńe, bracésku ! pusti, przym., pusty, próżny. Jô môm mjesk, ale pusti. Pustemi nocami nazywają się te noce, przez które od śmierci aż do pogrzebu ciało nieboszczyka pozostaje w domu. pustka, -ći, z., pustka, pustkowie. pustkoevjë, -ô, n., dom, folwark po za wsią leżący. pusto, przysł., pusto, próżno. V X^aX béło pusto. Pusto, jak na moeré. pustosc, - é, z., pustość, próżność. puśca, - e, z., puszcza. Tuxoelsko pusca. puścac, -ają, -ëł, sł., puszczać. Jo ce pu-scają na woelnosc. Woen nama krev pusćëł. puścôvka, - ći, , kij, rozszczepiony na końcu, służący do wyrzucania kamieni w dal. PYX> -u, m., proch, pył. V jizbje je ful pyxu. pyl, pyl, py - li-li! wykrz. W ten sposób przywołuje się gęsi. pyla, -e, ś., gęś, połab. pilą, pylą. pylą, -éca, n., gąsię. Ob. pyla. pylili! wykrz. Ob. pyl. pyłka, -ći, z., zdr. od pyla, gąska, pylęteckoe, -a, w., zdr. od pylętkoe, gą-siątko. pylętkoe, -a, n., zdr. od pylą, gąsiątko. pylulu! wykrz. Ob. pyl. pynt, - a, m., funt. Tré ćvircé pynta. Można też słyszeć pty. pyntovy, przym., funtowy. Pyntovo voga. Pyntovy kam. RABAŃIC — REDOSTŃE 179 R. rabańic, - ą, - eł, sł., krzyczeć, wymyślać, gromić. Woena no mją tak rabańi, jakbé jô beł kr iv temu (jakbym ja był temu winien), rabarber, -e, m., rabarbarum (rośl.). rabarberovy, przym., rabarbarowy. rabin, -a, m., rabin. Woen je mądri, jak zedovsći rabin. rabinôv, -ovy, -ovô, -ove, przym., rabinów. Rabinov sin. raboevac, -ują, -oeveł, sł., rabować. Ti buf-koevje x<%%ą P<& drogax é lasax é le%i rabują. rabunk, - n , m., rabunek. rabuśńictwoe, - va, n., rabusiostwo. Sxvôtalé goe na rabusńictvje. rabusńici, przym., rabusiowski. To je jegoe rabusńicó nôtera. rabuśńicka, -ći, z., kobieta rabuś, zbójczyni. rabuśńik, -a, m., rabuś. Ten rabusńik za-brëł mje vśétkoe. racéc, rôćą, rôcéł, racé , sł., 1) prosić, zapraszać, 2) częstować, raczyć. Woeńi mją rôcą do se, ale jo do ńix ńe puda. Rôcélé nas, ćim le moeglé. rada, -é, z., rada. Woen koezdemu xu^°^ poemôgô... dobrą radą. Woen mo dobremi radami poedséti jązék. ragéc, -ą, -éł, sł., 1) radzić, 2) naradzać się. Ra%é mje, brace, boe jô so radé nalezc ńimoegą! Woeni le nad tim ra%ą, jakbé ce zgubie. raga, -p, z., szkapa, chabeta, pr. niem. Ragge. Fr. Por. kraga. raja, -e, z., reja, drąg poprzeczny u masztu, na którym żagiel wisi, niem. Raa, Rahe. rajsći^ -kô, -ćë, przym., rajski, Rajsćë Śćescë. Ścestléwoesc rajsko. Ob. rój. rap, -a, m., 1) koń kary, 2) gatunek śledzia, niem. Rappe, pr. niem. Rap. rapoevy, przym., dotyczący rapa. rąbie, rębją, rębjeł, rąbi, sŁ, rąbać. Ńe robi tegoe dreva, boe je moekrë; jak vesxńe, to je poerąbiś. rąbjôr, -a, m., rębacz, drwal. rąboevac, -ują, -oeveł, sł., przeszywać wszerz i wzdłuż, zwykle inną materyą lub kolorem. Muca rąboevônô. rącba, -é, z., poręka. Twoeja rąćba ńe vjele 'poepłôcô. rącéc, -ą., -éł, sł., pożyczać, borgować. Xto le #ce, koezdemu rąöą. rącécel, - a, m., ręczyciel. rącécelka, -ći, z., ręczycielka. rącécelstwoe, -va, n., ręczycielstwo, poręka. rącéśce, -a, n., zgrub, od rąk a, ręczy sko. rącny, przym., ręczny. To je rącnô roboeta. rącńick, - a, m., zdrobn. od r ą c ń i k, rę-czniczek. rącńik, - a, m., ręcznik. raka , - ći, z., ręka. rąkajca ob. rąkayica. rąkavica, -e, z., rękawica. Rąkavice skoe-ranë, vizone (robione na drutach). rąkavicka, -ći, z., zdr. od rąkavica, rękawiczka. To są déxt %ecne rąkavićće (to są rękawiczki, jakby dla dziecka). rąkavicny, przym., rękawiczny. Tobé są gvés zmjescéło v rąkavicnym pôlcu. rakÔY, - a, m., rękaw. rąkôvk, -a, m., zdr. od rąkôv, rękawek. rąkoevńik, -a, mnarzędzie, którem ob-klepuje się len na klepôcu, aby go obrać z paździerzy. rebeléjô, -e, z., rebelia, bunt, powstanie, recuz, - a, m., łańcuch, wrzęciądz. Na re-cuzu wuresony. reci, przym., raczy, rakowy. reck, -a, m., zdrobn. od rek, raczek. reda, -é, muł, torf błotny, namulisko. Reda, -é, é., 1) rzeczka, wpadająca do Bałtyku, 2) wieś w powiecie wejrowskim, nad tą rzeką położona. redac, -ają, -ëł, sł., deptać, tłoczyć, brodzić. Koeńe redają rolą. Dobétk redô moekrą łąką. Rébôcé redają v pjośku. redosc, -é, z., radość. Jo jem są présłe-X zebé te %ëcé mńi renovałé. reny, przym., 1) ranny, poranny, 2) wczesny. Bene bulvé (wczesne kartofle). V renéx gce%énax- renie, -ą, -eł, sł., ranić. Beńony (ranny). Ysétcé zołnere bélé reńony. Woen goe reńeł v samoe woekoe. resći, -kô, -ćë, przym., ruski, rosyjski. Preslé prez reskq grancą. Woejskoe resce. Cesôr resći. Resk, -a, m., Rusin, Rosyanin. Beskoevje célé Moeskôle majq jinëą vjarą. Reskô, - ći, z., Rosya. resac, -ają, - eł, sł., ruszać, poruszać. Ne resôj téx papjorov. reśac są, -ają są, -ëł są, sł., ruszać się. Woena są tak resô, jak muxci v smoele. reséc, -ą, -éł, sł., ruszyć. Jo tegoe ńe resą. reśéc są, -ą są, -éł są, sł., ruszyć się. Beśé są, ńeplekoe! (rusz się, niedołęgo!). resta, - é, z., reszta. To je le resta jegoe majqtku. reśtka, - ći, z., resztka, ostatek. Doc té mje pfeńbs te restće? (po cóż ty mi przyniosłeś te resztki?). reta, -é, z., ruta. Psô reta (psia-ruta), piołun, łac. arthemisia absynthium L. retka, -ći, i., zdr. od reta, rutka. reva, -é, z., mielizna, rafa, ławica piaskowa w morzu lub u brzegu morza, niem. Riff., doi. niem. Reff. Ma xc^ma wuvazac, zebé lavir bôte na ną revą ńe poeńos (musimy uważać, aby wiatr przeciwny nie poniósł batu na ową mieliznę). Beva (wieś nadmorska w powiecie puckim ). reverąda, -é, L., rewerenda. revina, -é, z., sznur służący do ściągania żagli, pr. niem. Rep, Ref (Leine, Strick, Seil). Fr. revka, -ći, z., zdrobn. od reva, mała ławica piaskowa w morzu lub wzdłuż morza, reż, 2. przyp. rżé, z., reż, żyto. réba, - é, é., ryba. Bébé łonie. Ne xvôtô są rib pred ńewoedę. Bébé recne, jezorne, moerćë. rébacći, -kô, -ćë, przym., rybacki. Żéwoet rébacći. Cëłno rebacćë. To sq rébacćë zvéćaje. rébactwoe, -va, n., rybactwo. rébaćéc, -ą, -éł, sł., być rybakiem, trudnić się rybactwem. Woeńi tu rébaćq woet bar o dôvné% lat. HÉBI — RO^ÉC 181 rébi, -jô, -jë, przym., rybi. Rébjë mjąso. Bébjë woekoe. Kro rébjë. Rébjô smaka. rébiśëe, -a, n., zgrub, od réba, rybsko, stara, niezgrabna, wielka ryba. Rébôće, -kôv, l. mn., półwysep helski. Na Rébôkax (na Helu). rébôck, - a , m., zdrobn. od r é b ô k, mały, młody rybak. rébôcka, -ci, z., rybaczka, żona rybaka. Rébôcka, -ći, é., Rybaczka, mieszkanka półwyspu Helskiego. Rébôk, -a, m., Rybak, mieszkaniec półwyspu Helskiego. réc, réją, réł, sł., ryć. Jemu kr été zemją réją. récec, -ą, -ëł, sł., ryczeć. Moere réći Dobétk réći v %lëvje, ćej ńimo co grézc. récka, -ći, z., zdrobn. od réka, żerdka, tyczka. rexełt, -e, m., belka, względnie cała ścianka w stodole, oddzielająca boisko od sąsieka, w ogóle przegroda: w stodole, na strychu, w klatce i t. p., niem. Richtholz (Richtscheide), doi. niem. Röchtholt. Łońi mjelésmé zéła dva razé vézi réxëłta, latos le poe réxëłt. Vésépi bulvé za réxéłt! (wysyp ziemiaki za prze-grodę!). réxłosc, -é, z., rychłość. réxło, przysł., rychło. Cé té to abé réxło zrobis? Jô réxli prindą, jak té méslis. Nôré-Xli pfésed śva%er. réjęły, przym., rychły, szybki, prędki, wczesny. Réxłô zéma. réja, -e, z., łączka podmokła. Rejami nazywają się wąskie skrawki łąk, przez które sączą się mniejsze lub większe strugi. rék, - u, m., ryk. réka, - ći, z., żerdź, kół, tyka, prus. niem. Rick, Riick (lange Stange, langer Ast, Latte). Fr. Wodna na rékax vjeśô bjëlézną. Rékami woegrôęô są pode, zebé dobétk ńe lôz. rékoevac, -ują, -cevëł, sŁ, ogradzać żerdziami, rékami. répa, -é, z., batog, kańczug. répac, -ją, -ëł, sł., bić batogiem, w ogóle .uderzać. Zdréta - le, jak woen répje swoeją bjałką! repnęc, -ną, -nęł, sŁ, uderzyć batogiem, kijem i t. p. Répnął goe v pésk. Répnął koeńa bicésćem. rëga, -, z., rząd, szereg, niem. Reihe, doi. niem Rëge. Dvje re\e zołnefi. Té môś jic tą ja:, do të rë%i drev (ty masz iść tam aż do tego rzędu drzew). rëm, -u, m., wiosło, łac. remus, pr. niem. Rëmen, Rëm (langes Ruder). Fr. rëma, -é, z., Ob. rem. rëncôk, -a, m., kij, nadziany obrączkami źelaznemi, które za trąceniem o krowę wydają głos i straszą krowę, niem. Ringstock. Koezdi pastuf swöj rëncôk xv^li. Przysł. rënk, -u, m., rynek, niem. Ring. Na tim môlu bél dovńi rënk. Na Novym Rënku ve Gdônsku. ribka, -ći, z., zdrobn. od réba, rybka. Meto ribka. Złotexno ribka. ribnosc, -é, z., rybność. ribny, przym., rybny. To jęzor o je baro ribne. ri^, 2. przyp. ré^a, m., rydz. rigk, -a, m., zdr. od rig, rydzyk. Lepsi rięk, ńizle ńick. Przysł. ri&co, przysł., kłusem, rysią. Riscą jaxalv, zebé Xutci béc doma (żeby wpierw być w domu). r^ta, -é, é., renta, procent. Woen md woet tćx pjvńq%i znacną r\tą. Woeńi mje rjJtą płacą. r^tovac są, -eją są, -oveł są, sł., rentować się, nieść procent. Woen mô vjel%e pjeńąęe, ale woene są jemu léx<& ^{tejq. robactwoe, -a, n., robactwo. Woeblazło goe robactwce. robaci, przym., robaczywy. Robacô kreska. Robacë dfewoe. robie, -ją, -jeł, sł., robić. Woenbé ńic ńe robjeł, le jôd a spëł. Ńe robi tegee! (nie rób tego!). robjega, -e, m. i ś., koń nędzny, bydlę chude, świnia, prosię zabiedzone. robôk, -a, m., robak. Koezdi mo swoejegoe robôka, swoeja ves, co jegoe grëze. robôśk, -a, m., zdrobn. od robôk, robaczek. Te mëłë robôsće tocq deską. Ax, te ro-bôsku! (ach, ty pędraczku! — mówi się do dziecka). Dësćovë robôsće (dżdżownice). roboeta, -é, z., robota. Poeslé do dwoera na roboetą. Woeńi mjelé pré tim vjele barzo roboeté. roboetńiea, -e, z., robotnica. roboetńici, przym., robotniczy. roboetńik, - a, m., robotnik. rocézna, - é, z., rocznica. Rocézna załozeńó koescoła. Rocézna najegoe zdovańo (rocznica naszego ślubu). rock, -u, m., zdrob. od rok, roczek. Jo jem musëł zdać no ńą całë tré rocće. rodovy, przym., rodowy. To je v ksągax rodovéx célé metrékax zapisônë. rogéc, -ą, -éł, sł., rodzić. Rojony (rodowity). Pôn tak gôdô poe naśemu, jak rojony Kaëeba. 182 RO?ÉG SĄ - ROZlgERAC SĄ rojéc są, -ą są, -éł są, sł., rodzić się. Latoś roęą są sami knôpi (tego roku rodzą się sami chłopcy). rojéna, -é, z., rodzina. Bożena célé fami-léjô Ptôxov. roginny, przymrodzinny. Roęinnë svaré. Roęinnô moeva. rogôj , -aju, m., rodzaj. Ro%oj leęói. rogati, przym., rogaty. Rogati, jak woł, jak ksązéc. rogoevy, przym., rogowy. Jedny poetrebują do livkov knop lônéx, fony rogoevéx (jedni używają do kamizelek guzików lanych, inni rogowych). rojic są, -ą są, -eł są, sł., roić się. Roją są, jak pscołé v hnlu. roj no , przysł., roj no. rojny, przym., rojny. rok, -u, m., rok. Za rok. Pred rokę. Lata (l. mn.). Tré, steré lata. Wcen jes béł v tex nolepsex lcitax, cej wumar (był jeszcze w sile wieku, gdy umarł). rola, -e, z., rola. Ob. rolô. rolńictwoe, -va, n., rolnictwo. rolńici, przym., rolniczy. rolńik, -a, m., rolnik. rolo, - e, z., rola. Ob. roi a. ropa, -é, z., para wodna. Ropa są wunôśa nad grôpę (para się unosiła nad garnkiem). Ropa ji%e z wcedé. ropcevac są, -ują są, -oeveł są, sł., parować. Woeda są ropuje. Bulvé v grôpje są ropują. rorôté, -ôt, l. mn., roraty. rosa, -é, z., rosa. rosc, -tą, -ces, ros, rosła, roscé, sŁ, róść. Rosceta, ćej casto. Woena rosce, jak na droz- %cix. roséc, -są, -séł, sł., rosić. rostléna, -é, z., roślina. Moeja bjałka sbjerô vselejaće zëlô é rostléné, x^erne poetemu vari é pije. rovarći, -kô, -ćë, przym., ruchliwy, wścibski. Te vaji %ëcé sq baro rovarće. rozbarańic są, -ą są, -eł są, sł., siąść, lec, jak baran, rozwalić się. rozbeblac, -ają, -ëł, sł., rozbabrać. Doc té rozbebla to masło? Na tim stole je goerełka rozbeblônô. rozbić, -biją, -bjeł, sł., rozbić. Jôbé jemu łeb rozbjeł. rozbijać, -ają, -ëł, sł., rozbijać. rozbjerac, -ają, -eł, sł., rozbierać. Préxoe%q sqsetgé é vsétkoe rozbjerajq. rozbjëgac są, -ają są, -ëł są, sł., rozbie- giwać się. rozbjegnęc są, -bjëgną są, -bjëg są, sł., rozbiec się. Vneteśći rozbjëglé są na vsétće stronę. rozblecec są, -ą są, -ëł są, sł., rozbeczeć się. Woewce są rozblecałé. rozbrédnęc, - ną, - bréd, sł., rozmięknąć. To m%e léxoe jaxctc, jak dro%e rozbrédną. Poe dësćax je zemja rozbrédłô. rozcar ob. rozetrec. rozcerac, -ają, -ëł, sł., rozcierać. rozcégac, -cigają, -cigëł, -cégôj, sł., rozciągać. rozcégac są, -cigają są, -cigëł są, -cégôj są, sł., rozciągać się. rozcénac, -cinają, -cinëł, -cénôj, sł., rozcinać. rozcic, - etną, - cęł, - etńi, sł., rozciąć. Rozcął poevroz nozę. Woen to vązésce musëł rozcic, boe goe ńimog nijak rozreśéc. rozcign ~ > " Xvatôj > s%- > rozchwytywać. rozjadovic, -ją, -jeł, sł., rozjadowić, rozjuszyć. Cim té jegoe jes tak rozjadovjeł? rozjadovic są, -ją są, -jeł są, sł., rozjadowić się. Rozjadovjeł są, jak zńija. rozjasńac, -jósńają, -jósńeł, -jasńój, sł., rozjaśniać. rozjasńac są, -jósńają są, -jósńeł są, -ja-sńój są, sł., rozjaśniać się, wypogadzać się. rozjaśnić, -ą, -eł, sł., rozjaśnić. Rozjasńi swoeje léca! rozjasńic są, -ą są, -eł są, sł., rozjaśnić się, wypogodzić się. Ńex są le pérną rozjasńi, a pcejeęema dali. rozjaxac są, -jadą są, -jaxeł są, -jeęé są, sł., rozjechać się. Rozjaxalé są v déxt pre-civne stronę. rozjaxoetac, -tają (-cą), -teł, sł., rozedrzeć, podrzeć na strzępy. Jô terô musą #ceféc v téx rozjaxoetônéx skcerńax> rozjeż|ac są, -ają są, -ëł są, sł., rozjeżdżać się. Woeńi są ńe réxli rozjezĘają, jaz poe północe. rozjigrac są, -ają są, -ëł są, sł., rozigrać się. Zdré, rozjigrało są moere. Cen. rozkazać, - kôżą, - kôzëł, - każé, sł., rozkazać. Jô jemu rozkôzą. Pańe mje rozkôza (pani mi rozkazała). rozkazovac, -eją, -oveł, sł., rozkazywać. Woenabé rod rozkazova, ale je ńixt ńe słexo. rozkąséc, -kęśą, -kęséł, -kąsé, sł., rozkąsić, rozgryść. rozkąśac, -kęśają, -kęśëł, -kąśój, sł., rozgryzać. rozkładać, -kłôdają, -kłôdëł, -kładôj, sł., rozkładać. rozkôz, -aze, m., rozkaz. Na krolevsći roz-kôz. Woen tak vśétkoe robi bez ńićejegoe roz-kaze. rozkoepac, -ją, -ëł, sł., rozkopać. Jak jo rozkoepëł tą briłką, tej z ńh iMeca mëłô méska (gdym rozkopał tę bryłkę, wyleciała z niej mała myszka). rozkoepcevac, -ują, -oeveł, sł., rozkopywać. Hej, knôpi, rozkoepujta lepi sćibé (skiby)! rozkoescerac są, -ają są, -ëł są, sł., zapuszczać korzenie, zakorzeniać się, rozszerzać się, rozsiadać się. Woeńi są wu nas tak roz-koescerają, jakbé belé na swoejex smjecax- rozkoesceréc są, -ą są, -éł są, sł., zapuścić korzenie, zakorzenić się, rozszerzyć się, rozsiąść się. Zdré, jak z taćegoe mëłëgoe zôrka vérös dąb é jak ser ok są rozkoesceréł! rozkradac, - krôdają, - krôdëł, - kradôj, sł., rozkradać. rozkraść, -kradną, -krôd, -kradńi, sł., rozkraść. Ti bestijńice vsétkoe nama rozkradlé. rozkravac, - krôvają, - krôvëł, - kravôj, sł., rozkrawywać. rozkrącac, - kręcają, - krgcëł, - krącôj, sł., rozkręcać. Doc té rozkrącôs te ńitće? rozkrącac są, -kręcają są, -kręceł są, -krącôj są, sł., rozkręcać się. rozkrącéc, -kręcą, -kręcéł, -krącé, sł., rozkręcić. Bozkrącé ten snurk! rozkrącéc są, - kręcą są, - kręcéł są , - krącé są, sł., rozkręcić się. To są ńe tak letkoe rozkręci. rozkreśac, - krusają, - kruśëł, - kreśôj, sł., rozkruszać. Ne rozkresôj xl&ba poe, stole! rozkreśac są, -krusają są, -kruśëł są, -kre-śôj są, sł., rozkruszać się. rozkreśéc, -kruśą, -kruśéł, -kreśé, sł., roz-kruszyć. Rozkresé tą bréłą! ROZKREŚÉC SĄ — ROZPALÉC 185 rozkreséc są, -krusą są, -kruśéł są, -kreśé są, sł., rozkruszyć się. rozkrojic, -ą, -eł, sł., rozkroié. Rozkrojeł mjex a z ńegoe vépadłé same dekôté. rozkrécec są, -ą są, -ëł są, sl, rozkrzyczeć się. ^ëckoe są rozkręcało v koelibce. rozkupic, -ją, -jeł, sł., rozkupić. Mjesćańi rozkupilé vsétće rébé. rozkupjac, -ają, -ét, sł., rozkupywać. rozkvitac, -ają, -eł, sł., rozkwitać. Pred plebańiją rdze rozkwitają. rozkyitnęc, -ną, -kvit, sł., rozkwitnąć. Storo lépa rozkvitła nopoezdńi. rozłamie, -łômją, -łômjeł, -łami, sł., roz-łamać. Rozłômjeł xłeb na stéré cąscé. Tak moecno béka, jakbé xc^ dvjere rozłamie (tak mocno stukała, jakby chciała drzwi rozwalić). rozłamj ac, - łômj aj ą, - łômj ëł, - łamj ôj, sł., rozłamywać. rozłazéc są, -zą są, -zéł są, -zé są, sł., rozłazić się. Nerozłazéce są tak na vsétće stronę! rozłącac, -łęćają, -łęcëł, -łącôj, sł., rozłączać. Ne rozłąćôj nas, tatinku! rozłącac są, -łęcają są, -łęćeł są, -łąćôj są, sł., rozłączać się. rozła,céc, -łęćą, -łęcéł, -łącé, sł., rozłączyć. Ju nas tero ńic ńe rozłąci! rozłącéc są, -łęćą są, -łęćéł są, -łącé są, sł., rozłączyć się. Va musita są rozłącéc. rozłepic, -łupją, -łupjeł, -łepi, sł., rozłupać. Woen mu rozłupjeł makoevicą. rozłepjac, -łupjają, -łupjeł, -łepjôj, sł., rozłupywać. rozłożéc, -ą, -éł, sł., rozłożyć. Vśétkoe, co Xteren nalôz, rozłozélé na pjôsku. rozlatac są, -lôtają są, -lôtëł są, -latôj są, sł., rozlatywać się. rozlecec są, - ą są, - ëł są, sł., rozlecieć się. Ptôxé są rozlecałé. rozlevac, -ają, -ëł, sł., rozlewać. Ac to je, ze jo tak tą poelevką rozlevają? rozlevac są, - ają są, -ëł są, sł., rozlewać się. rozlezc są, -lezą są, -lôz są, -lezé są, sł., rozleść się. Rozlezlé są poe całym kraju. rozlôc, -leją, -lëł, sł., rozlać. %ëvćéna rozla woedą. rozlôc są, -leją są, -lëł są, sł., rozlać się. Żebjes ńe béł skazéł budle, béłabé są goerëłka ńe rozla. rozmarenovy, przym., rozmarynowy. Rozma-rénovë listće. rozmarin, -éne, m., rozmaryn. rozmavjac, - môvjają, - môvjëł, - mavjôj, sł., rozmawiać. Wce cim rozmovjota? Słownik języka pomorskiego. rozméślac, - myslaj ą, - myslëł, - méślôj, sł., rozmyślać. Vé ńimusice, nenkoe, tak sro%e rozméślac ! rozmikcac, -ają, -ëł, sł., rozmiękczać, wzruszać. Jemu bé bjciłka mja rozmikcac semjenë (jemu by żona powinna wzruszać sumienie). rozmikcéc, -ą, -éł, sł., rozmiękczyć. Mje sostra serce tak rozmikcéła, jaz jem muśeł płakać. rozmjec, -ëją, -ëł, sł., rozumieć. Jo tegoe ńick ńe rozmjëją. rozmjeśac, -ają, -ëł, sł., rozmieszać, zamieszać. rozmnażać, - mnôżają, - mnôżëł, - mnażôj, sł., rozmnażać. rozmnażać są, -mnôźają są, -mnôżëł są, -mnażôj są, sł., rozmnażać się. rozmnożéc, -ą, -éł, sł., rozmnożyć, rozmnożéc są, -ą są, -éł są, sł., rozmnożyć się. Ślé Pôn Bog m%e xc^ł-> to ten dobétk są jes rozmnozi. rozmcecéc, -ą, -éł, sł., rozmoczyć, rozmoeknęc, -ną, -moek, sł., rozmoknąć. Zemja poe descu je rozmoekło. rozmoeva, -é, z., rozmowa. Rozmoeva Poe-lôxa s Kasebą. rozmoevic są, -movją są, -möyjeł są, -moevi są, sł., rozmówić się. Są rozmoevi s ńą rôz dixtix• (rozmów się wreszcie z nią na urząd!). rozmużgac, -ają, -ëł, sł., rozmiażdżać, rozbijać, tłuc. rozmuż|ac są, -ają są, -ëł są, sł., rozmiażdżać się, tłuc się, rozbijać się. rozmuż|éc, -ą, -éł, sł., rozmiażdżyć, rozbić, roztłuc. Jo mu łeb rozmuzęą. rozmużgéc są, -ą są, -éł są, sł., rozmiażdżyć się, rozbić się, roztłuc się. Woeńi mjele na molu prazńicą, boe jim są te jôjka roz-muz%éłé (mieli zaraz gotową jajecznicę, bo im się te jajka potłukły). roznasac, -nôśają, -nôsëł, -nasôj, sł., roznosić często lub zwykle. roznoséc, -są, -séł, sł., roznosić. Jô koezdo-%enńe ńe roznôsają léstöv, jô je le %is roz-nosą. rozńesc, -ńosą, -ńós, -ńese, sł., roznieść. Svjąti apoestołovje rozńesle evańęlejq poe całym svjece. rozpalać, -pôlają, -pôlëł, -palôj, sł., rozpalać. Ńe rozpalôj ter oz woegńa! rozpalać są, -pôlają są, -pôlëł są, -palôj są, sł., rozpalać się. rozpaléc, -pôlą, -pôléł, -palé, sł., rozpalić. Rozpalę woeęiń. Jô goe ju rozpôléł. 2* 186 KOZPALÉC SĄ — ROZSÔC rozpaléc są, -pôlą są, -pôléł są, -palé są, sł., rozpalić się. rozparéc, -ą, -éł, sł., rozsypać, rozrzucić. Vjater rozparéł vsétką trôvą. rozparéc są, - ą są, - éł są, sł., rozsypać się, rozlecieć się. Jakuzésta to zvjqzała? Vśétkoe są rozparéło. rozpągae, -ają, -ëł, sł., rozpędzać. Doć té rozpąęôs mceje woevce? rozpą^ec, -ą, -éł, sł., rozpędzić. Ti pasture rozpąęélé nasą strodą. rozpéjac, -pyjfają, - pyjcéł, -péjfôj, sl, rozpychać. Rozpyyjô leęi, jakbé Bog vjë zkqd bét. Svjąti Mixéł wota rozpyxeł. rozpinać, -ają, -ëł, sl, rozpinać. Ne roz-pinôj kabôta, boe je déxt zémno. rozpjerac, -ają, -ëł, sl, rozpierać. Jemu grexé semjeńe rozpjerają. rozpjerac są, -ają są, -ëł są, sł., rozpierać się. Są ńe rozpjerôj tak, té parxu (żydzie), smjotônkoe (szlachcicu)! rozpjic, -epną, -pjęł, -epńi, sł., rozpiąć. A ćej zôęel béł ju rozpjąti. rozplatać, -plôtają, -plôtëł, -platôj, sl, rozplatać. Ńe rozplatôj vłosov! rozpleść, -plotą, -plot, -piece, sl, rozpleść. Rozplecé vłosé! rozpórk, -a, m., rozporek. rozpoereck, m., zdrobn. od rozpörk, rozpo-reczek. rozpoerągac, -fę^ają, -rę^ëł, - rą^ôj, sł., rozporządzać. Woen tim rozpcerąęo, xGec ńimo do tegoe ńijaóegoe prava. rozpoerągac są, -rę^ają są, -rę^eł są, -rą^ôj są, sl, rozporządzać się. Woen są tu tak roz-pcerąęo, jak svińa na poedworku. rozpoerą^éc, -rę^ą, -ręgéł, -rą^é, sl, rozporządzić. Jo jem vsétkoe rozpoeręęéł. rozpoerągéc są, -fęgą są, -ręęeł są, -rąęé są, sł., rozporządzić się. Bracô é sostré roz-jioerąęélé są moejemi ńivami, jak swoejemi vłôsnémi. rozproźńacac, -ôćają, -ôcëł, -aćôj, sl., roz-próżniaczać. Yaspôn swoejex le%i rozprozńoćo. rozproźńacac są, -ôćają są, -ôćëł są, -acôj są, sŁ , rozpróżniaczać się. Knôpi są v zémje rozpröznôćélé é terôz nijak ńe vénekôs jix do roboeté. rozpröźnacéc, -ą, -éł, sl, rozpróżniaczyć, zrobić próżniakiem. Rozprozńaćeła mu ćelo%. rozproźńacóc są, - ą są, - éł są, sł., rozpróżniaczyć się. rozpuscéc, -scą, -scéł, sŁ, rozpuścić. Poe woejńe vsétcé zołnere bélé rozpusćony. rozpuscac, -ają, -ëł, sl. rozpuszczać, rozragac są, -rô^ają są, -rô^ëł są, -ra^ôj są, sł., rozradzać się. Woeńi są tak rozrô^ajq, jak rébé v moeré. rozrąbic, -rębją, -rębjeł, -rąbi, sł., rozrą-bać. Rozrobi ten pjeń! rozrąboevac, -ują, -oeveł, sł., rozrębywać. rozredovac, -eją, -oveł, sł., rozradować. Té jes barzilkoe rozredoveł moeje serce. rozredovae są, -eją są, -oveł są, sł., rozradować się. Jo jem są tak tim rozredoveł, jakbé jem mjex pjeńq%i krégnął (dostał). rozreśac, -ruśają, -ruśëł, -reśôj, sł., rozruszać. Ledvje goe rozresalé. rozreśac są, -rusają są, -ruśëł są, -reśôj są, sl, rozruszać się. Stareëk rozrusëł są, jakbé béł dva%esce lat stôri (dziadek rozruszał się, jakby mu było lat dwadzieścia). rozrévac, -rivają, -rivëł, -révôj, sł., rozrywać , rozdzierać. rozrévac są, -rivają są, -riveł są, -révôj są, sł., rozrywać się, rozdzierać się. rozrogéc są, - ą są, - éł są, sł., rozrodzić się. Tątejsô slaxta rozroęéła są sro%e. rozrecac, -rucają, -rucëł, -recôj, sl, rozrzucać. Nenka mje moviła, ze woejc dovńi rozrucëł pjeńąęe. rozrecéc, -rucą, -rucéł, -recé, sł., rozrzucić. Rozrecé ten gnbj7 rozreśac, -ają, -ëł, sł.} rozwięzywać. Ne roz-resôj tegoe poestronka! rozreśéc, -ą, -éł, sł., rozwiązać. Jo ńimoegą rozreśéc tegoe vązésca. rozrénac, -rinają, -finëł, -rénôj, sł., roz-rzynać. rozretnosc, -é, z., rozrzutność, marnotrawstwo, rozretny, przym., rozrzutny, marnotrawny, rozretńe przysł., rozrzutnie. rozsągac, -sę^ają, -sęęëł, -są^ôj, sł., rozsądzać. Nixt ńe xceł rozsąęac jejix svarov. rozsągéc, - sę^ą, - sę^éł, - są^é, sł., rozsądzić. Ksq% rozsąęéł jejix spravą. rozsevac, -ają, -ëł, sł.: rozsiewać. Sevore rozsevajq sboezë poe roli. rozséxac są, -sijęają są, -sijęëł są, -séjôj są, sł., rozsychać się. rozséłac, -siłają, -siłeł, -séłôj, sł., rozsyłać, rozsépac, -ją, -ëł, sl, rozsypać. To moeja bjałka te krepé rozsépa. rozsépoevac, -ują, -oevëł, sł., rozsypywać. Tébjes mog vici wuvazac é sboezô ńe rozsé-poevae. rozsôc, -sëją, -sëł, sł., rozsiać. Woen ji rozsëł vsétće pocorće poe zemi. ROZSTAJE - ROŻENKA 187 rozstaje, -a, n., rozdroże. rozstąpić są, -stępją są, -stępjeł są, -stąpi są, sł., rozstąpić się. Le%e rozstqpilé są pred ńim, jak pred ksą%ę. rozstąpoevac sa, -ują są, -oeveł są, sł., roz-stępywać się rozserac, -ają, -ëł, sł., rozszerzać. rozserac sa, -ają są, -ëł są, sŁ, rozszerzać się. Nôwuka nasegoe Pana, Jezusa Xristusa, rozserô są poe vśétćex krcijax-rozśeréc, - ą, - éł, sł. , rozszerzyć. rozseréc sa, -ą są, -éł są, sŁ rozszerzyć się. Jegoe panstwce rozśeréło są ku pełńovi é na zoxod. roztok, -u, m., rozlew, wylew. Roztoce woednë. Roztoce jesenne. rozwód, -oede, m., rozwód. V końcu présło do rozwoede. r oz worka, -ći, z., zdrobn. od rozwcera, rozwórka. rozworńik, - a, m., gwóźdź rozworowy. rozwoegéc sa, -ą są, -éł są, sł., rozwodzić się. Nasi le%e są ńe rozwce%q. rozwoera, -é, z., rozwora. rozvalac, -vôlają, -vôlëł, -valôj, sł., 1) rozwalać, burzyć, 2) roztwierać szeroko, na oścież. Woen tak pésk rozvôlô, ze mu vjedno mu%é do gąbé vpôdają. rozvalac sa, -vôlają są, -vôlëł są, -valôj są, sł., rozwalać się, rozsypywać się w gruzy. Nasa Xałepka ju są roznôlô. rozvaléc, -vôlą, -vôléł, -valé, sł., 1) rozwalić, zburzyć, 2) otworzyć na oścież. Tak pésk rozvôléł, jezbé mu mog s fora sana vjaxac (tak pysk roztworzył, żeby mu można z furą siana wjechać). Rozvôlone koerétkoe. Rozvôlony koescöł. rozvaléc są, -vôlą są, -vôléł są, -valé są, sł., rozwalić się, rozsypać się w gruzy. rozvaźac, -vôżają, -vôżëł, -vaźôj, sł., rozwozić często lub zwykle. Nasa goespoedeńe roz-vôzô smjotônką é mlekce poe domax- rozvaźac, -vôźają, -vôżëł, -vażôj, sł., rozważać. Woeńi vśétkoe dobre rozvozajq. rozvażéc, -vôżą, -vôżéł, -vaźé, sł., rozważyć. Rozvazé so dobre! Jô so to rozvozą. rozyigac są, -ają są, -ëł są, sł., rozwidniać się. Ju są tez é rozvi%ało. rozyijęlac, -ają, ~eł, sł., rozwikłać. Woena le może ten vązeł rozvixlac. Jo jegoe ńe roz-vi%lają. rozvijac, -ają, -ëł, sł., rozwijać. Ne rozvi-jôj %ecka, boe są preznobi. rozvijac są, -ają są, -ëłsą, sł., rozwijać się. rozyinęc, -ną, -nęł, sł., rozwinąć. rozyinęc są, -ną są, -nęł są, sł., rozwinąć się. rozyjerac, -ają, -ëł, sł., rozwierać, roztwierać. Ne rozvjerôj gąbé, flabôlu! rozvjerac są, -ają są, -ëł są, sł., rozwierać się, roztwierać się. rozvjesc są, -yjodą są, -yjod są, -yjegé są, sł., rozwieść się. Rozvjedlé są na storę lata. rozvjeselac, - ają, -ëł, sł., rozweselać. Masma goe rozvjeseld na vseléjaće spoesobé. rozvjeselac są, -ają są, -ëł są, sł., rozweselać się. Woeńi są letkoe (łatwo) rozvjeselajq. rozyjeseléc, -ą, -éł, sł., rozweselić. Cimze jo ce rozvjeselą? rozvjeseléc są, -ą są, -éł są, sł., rozweselić się. Navet staresk rozvjeseléł są périnką. rozvjevac, -ają, -ëł, sł., rozwiewać. rozvjevac są, -ają są, -ëł są, sł., rozwiewać się. Xmuré rôzvjevajq są é m%e jes poe-goeda. roezyjezc, -vjozą, -vjöz, -vjezé, sł., rozwieść. Jo rozvjozą te pakunće. rozyjôc, - vjëją, -vjeł, sł., rozwiać. Yjater rozvjëł ji vłosé. rozyjôc są, -vjëją są, -vjeł są, sł., rozwiać się. rozvlakac, -ylôkają, -ylôkëł, -vlakôj, sł., rozwlekać, rozwłóczyć. Psé rozvlôkajq gnôte poe poedwoerim. / rozvlec, -vloką, -vlôk, -vlecé, sł., rozwlec. Ne rôzvlecé zôs téx łaxov poe jizbje! rozvôga, -p., z., rozwaga. Jo to zrobjeł bez rozvo%i- rozvoźny, przym., rozważny. Ten mëły knô-pik je baro rozvozny (ten mały chłopiec jest bardzo rzzważny). rozvoźńe, przysł., rozważnie. Yezńi są do tegoe rozvozńe! rozzłoscéc, -śćą, -scéł, sł., rozzłościć. Woeńi mją rozzłoscélé. rozzłoscéc są, śćą są, -scéł są, sł., rozzłościć się. Rozzłoscéł są, jak pjes, jak zńija. rozżalać, -żôlają, -żôlëł, -żalôj, sł., rozjarzać, rozżarzać, rozpalać. Koevôl rozzôlô zelazo v woegńu do cervjonoscé. rozżalać są, -żôlają są, -żôlëł są, -źalôj są, sł, rozjarzać się, rozżarzać się, rozpalać się. rozżaléc, -żôlą, -żôléł, -żalé, sł., rozjarzyć, rozpalić, rozżarzyć. Te vągle sq ju rozzôlonë. Koevol kuje zelazo, óej je rozzôlonë. rozżaléc są, -żôlą są, żôlëł są, żalé są, sł., rozpalić się, rozjarzyć się, rozżarzyć się. rożenka, -enk, l.mn., grabki, które się przyczepia do kosy i kosiska, aby się zboże przy koszeniu nie mierzwiło. 24* 188 RÖD — RURA rôd, 2. przyp. rode m., ród, pochodzenie, Woenci je rode sla%ecćëgoe. To je dobri, to stôri rbd. Woen je rode ze Strebjeléna, ze Gdińe. róg, 2. przyp. rogu, m., 1) róg, 2) węgieł, V tąnym rogu (norce) jizbé stoji becka. roj, 2. przyp. roju, m., rój. Łońi są nôm wurojiłé śteré roje. rômnac, -ają, -ëł, sł., równać, gładzić, prostować, wyrównywać. Woeńi drogą romnąją. Svjąti Jôn römnëł stegné pred Panę Jezesę. rômno, przysł., równo, (niem. eben). Tu je rbmno, jak na stole. Przysł. römnosc, - é , z., równość, równia. römny, przym., równy, (niem. eben). To je droga romno, jak stbł. To poele ńe je romnë. Lod na jezere je romny. rov, 2. przyp. rowu, m., rów. Ypôd v rov. Vélôz z rowu. rovnac są, -ają są, -ëł są, sł., równać się. P{t rovno są dva%esce śteré łotom. rovnak, przysł., równie, jednakowo, tak-samo. No to poetreba rovnak télkoe ćase, co é na tąno. rovno, przysł., zarówno, równie. Rovno té, jak é jô, ńimoma detkov. rôvnosc, - é, z., równość. Mjeęé nami je rbvnosc. rovnuśi, przym., zdrobn. od rovny, równiutki. Dvje rbvnuëë kropelce woedé. rövnuśinći, -kô, -ćë, przym., zdrobn. od rôvnusi, równiuteńki. Woeńi są vzrostę rovnu-śinći. róvnuśinkoe, przysł., zdrobn. od róvnuśo, równiuteńko. rovnuśo, przysł., zdrobn. od rôvno, równiutko. To je déxt rovnuso nalônë. rôvny, przym., równy (niem. gleich). Woeńi vëétkoe poeęëlélé na rovne parte. Cłovjek neje ćłovjekoevi rovny. rózga, -|i, z., 1) rózga, pręt, latorośl, 2) szczep, pokolenie, ród. Woen ją rbzgą poe-gońeł. Jo jem z të roząi. róża, -e, z., róża. Ta roza miło woeńo. Pjąknô, jak roza. różane, a, m., różaniec. Woena je do różańca zapisônô. rôżancovy, przym., różańcowy. roź|ka, -ći, z., zdr. od rózga, rószczka. %ëcé słé s rbzikami v rąkax- roźevy, przym., różowy. Rozevo farva. Ro-zevëgce koelore. rôżk, -a, m., zdrobn. od róg, 1) mały róg, rożek w ogóle, 2) rożek na tabakę. Bozk ful tôbacći. rożny, przym., różny. Na svjëce są rożne zvécaje é woebécąje. rożne, przysł., różnie, rozmaicie. Rozńe by-vało: rôz béłé detće, dreęi rôz ńe béło co do gąbé vłozéc. rożnie sa, -ą są, -eł są, sł., różnić się. Rébackô gôdka rozńi są pérną woed nase. Woeńi są ńicim ńe rozńą woet ślaxté. różnica, -e, z., różnica. Rozńica mje%é nimi béła vjelgô: woena mja płovë vłosé, woen zos côrnë, jak krek. rôca ob. raćéc. rôcba, -é, z., 1) zaprośmy, zaproszenie, 2) częstowanie, raczenie. Rôcba na vjesele. Prośbą, groźbą, rôcbą zmuséł jix do jeęeńo. Jo bez rôcbé puda na vają bjesadą. ród, przyim. nieodm., rad, chętny, ochotny. Woen, woena, woeno je rod temu. Woenabé béła mńe rod, ale jeje starśi mńe ńe lubją (onaby mnie chciała, ale jej rodzice mnie nie lubią) Rôdbé desecka do ńeba, ale ńimo tegoe, co ji poetreba. W 1. mn. używa się czasem, równie nieodmiennie, re%i, redë. rôdca, -e, m., radca. roj, 2. przyp. raju, m.y raj. É v raju lepi béc ńimoze. rôteś, a, m., ratusz. roteśovy, przym., ratuszowy. rôz, 2. przyp., raza, m., raz. Do raza (na raz). Dva razé. %es{c, dva%esce razi (razov). rôz, przysł., raz. Bélé to rôz dvaji sąseęé. Mje są rôz prétrafiło jes vikśë ńesćesce. vqb, 2. przyp. rąbu, m., szew, obrąbek, rębją ob. rąbie. rębk, -a, m., zdr.-^od ręb, rąbek, obrąbek. Na samym rąbku. ręcka, -ći, z., zdrobn. od rąka, 1) rączka, 2) kubełek, podobny kształtem do skopca, którego rączka zakrzywiona jest na zewnątrz celem zawieszania na brzegu beczki. ręgac, -ają, -ëł: sł.y urągać. Jemu vëétće babé rągają. rubel, - bla, m., rubel. ruxna, -xen, mn- ? suknie, odzież. To tfeba %isô vzic poesvjątnë ruxna. %évy leęe X<&%ą bez ruxen. E głepc błyśći, ćej pésnë ruxna< vłozi, jedeńe, poeci gąbé ńe woetwoeri. Gen. rujina, -é, z., ruina. Céstô rujina (istna ruina). Rujiné (ruiny, zwaliska). rujinovac, -eją, -oveł, sł., rujnować. Zgoeda budeje, ńezgoeda rujineje. runo, -a, n., runo. Bjëłë, ćôrnë runo. rura, - é, z., rura. RURKA - ËÉgÉC SĄ 189 rurka, -ći, z., zdr. od rura, rurka. ruten, przysł., precz, na dwór, na zewnątrz; na dworze, zewnątrz; niem. heraus, pr. niem. rut'. Woena vélecci koeminę ruten. Vépôd ruten, jak solony. rvac, rvją, rveł, sŁ, rwać. Woen so dëł ząba rvac. Ta woeda je rvjqco. rvac są, rvją są, rveł są, sł., rwać się. Poecigńi zo tą nitką, a m%e są zarô rvało. rżany, przym., rżany, żytni. Mąka rżano. Krepé rżane. rżéskoe, -a, n., rżysko. Ob. rżésce. rżéśce, -a, n., rżysko. Ob. rzéskoe. rżma ob. rma. R. rądoviskoe, -a, n., Ob. rądovisće. radoviśce, -a, n., miejsce na polu, gdzie stał rząd snopów. Ob. ręd. rągéc, ręęą, rę^ëł, rąęé, sŁ , rządzić. Kro-lovje rq%q krölevstvami, gburé gburtvami. rec, - ką, - ćeś , rek, rećé, sŁ, rzec. Bece ju rôz, cegoe cé treba. Bog rek é są zarô stało. Ne reką vici ńick. Mje%é nami rekącé (mówiąc między nami, w cztery oczy). recac, rucają, rucëł, recôj, sł., rzucać. Ne recôj kamińami, boe zkazis woekno (nie rzucaj kamieniami, bo rozbijesz okno). recac są, rucają są, rucëł są, recôj są, sł., rzucać się, ciskać się. Hébé rucają są v becce. ^ recéc , rucą , rucéł, recé, sł., rzucić, cisnąć. Bece tegoe psa v woeda (rzuć tego psa w wodę). Woen rucéł goe do kule (dołu). recéc są, rucą są, rucéł są, recé są, sł., rzucić się, cisnąć się. Bucéł są, jak ëćépôk. rec, -é, z., rzecz, przedmiot, sprawa. Tó są nô téx recax ńick ńe rozmjejes. Woena na-sbjera vselejaćex reci é mje preńosła. recka, -ći, z., zdrobn. od rek a, rzeczka, recny, przym., rzeczny. Rébé fecne smakają lepi, jak te moerćë. reka, - ći, z., rzeka. rem, -ma, m., rzemień. Bem z woełove skoré. remék, -a, m. , zdrobn. od rem, rzemyk. Na reméku wuresony. remjąsło, -a, n., rzemiosło. Nawucé są ja-ćegoe remjąsła! Woen znô vśelejaće femjąsla. remjąsńici, przym., rzemieślniczy. Norąęa, {stramąta remjąsńice. remjąsńicka, -ći, z., rzemieślniczka. remjąsńik, -a, m., rzemieślnik. To je bélny femjąsńik. remjenny, przym., rzemienny. remyśk, -a, m., zdrobn. od rem, rzemyczek. reśéc, -ą, -éł, sł., wiązać. Besé moecńi! (wiąż mocniej)! resotarći, - kô , - ćë, przym., rzeszotarski, sitarski. Besotarkô roboeta. reśotartwoe, -va, n., rzeszotarstwo, sitarstwo. reśotkoe, -a, n., zdrobn. od reśoto, rze-szotko, przetaczek, sitko. reśoto, -a, n., rzeszoto, przetak. reśotôrka, -ći, zrzeszotarka, sitarka. reśotôr, - a, m., rzeszotarz , sitarz. rezba, - é , ż., rzeźba. rezbic, -ją, -jeł sł., rzeźbić, Moj woejc fez-bjeł tą figurą Nôsvjątśë Panné z dreva. rezbjarći, -kô, -ćë, przym. rzeźbiarski. Kąst rezbjarći. rezbjartwoe, -va, n., rzeźbiarstwo. Woeńi vsétcé wućélé są rezbjartva. rezbjôrka, -ći, z., rzeźbiarka. rezbjôr, -a, w., rzeźbiarz. rezńicći, -kô, -ćë, przym., rzeźnicki. Woena goe pxną nozę rezńicćim (pchnęła go nożem rzeźnickim). rezńictwoe, -va, n., rzeźnictwo, zatrudnienie rzeźnika. rezńick, -a, m., zdrobn. od fezńik, 1) mały rzeźnik, 2) pomocnik, czeladnik rzeźnicki. Jo jem meły rezńick, môm mëły knypick. Piosnka, rezńicka, -ći, i., żona rzeźnika, rzeźniczka. rezńik, - a, m., rzeźnik. réc, -é, z., rzyć, tyłek. Woen mci wu mńe ńick ńe kregńe, jak pjątą v réc. Krąci są, jakbé mjëł robôće v réci. ré|éc, ri^ą, ri^éł, ré^é, sł., najmować, godzić w służbę. Woeńi so v nasi vsé fięą pa-robköv é %ëvcąta. régéc są, ri^ą są, ri^éł są, régé są, sł., najmować się, godzić się do służby. Ćelo% ri%i 190 ÉtÉGAC - SAMCETNO są na cały rok. Té są ńimos ré%éc na śłeré ńeęele, le na rok. régac, -ają, -ëł, sł., rzygać, wymiotować. Mje to réganë sprôvjô (mnie to pobudza do wymiotów). Rémjôn, -a, m., Rzymianin. Rémjônka, -ći, é, Rzymianka. repie, -ją, -jeł, sł., rzęzić, kaszleć, chrzy-pieć. Staresk ju ledvje repi. rétny, przym., rzytni, odchodowy. Ëéłnô fioka (kiszka odchodowa). retńica, - e, z., kiszka odchodowa. Rim, -ému, m., Rzym. Woen béł v Ëémje é pôpjeza ńe vi%ëł. rimsći, - kô, - ćë, przym., rzymski. T7jar a rimskoe - katoléckô. rma, -é, z., brzeg, wał, nasyp, wzgórze, w ogóle miejsce podwyższone, już to w sposób sztuczny, już to naturalny. Na fmax rostą dreva bradove (na nasypach wzdłuż drogi rosną drzewa owocowe). rnqc, -ą, -ęł, sł., rznąć. Woeńi mdą tegoe doba rnąlé. Woena mo rńeńe brexct (ją brzuch boli). rôdći, -kô, -ćë, przym., rzadki. To casto je za rôdćë. rôdkoe, przysł., rzadko. Bôdkoe, jak na błotax> To są rôdkoe zdôrô. To je tak fôdkoe pisônë. rôdkoesc, - é, z., rzadkość. rqd, -ąde, m., 1) rząd (Regierung), 2) stóg , kopa, sztyga. Rąd presći. Poed poelsćim radę. Jejix fądé béłé baro stroje. V poelé stoję mnoęe fądé zboezô. rędca, - e, m., rządca, zawiadowca. Woen beł rądcą wu panov Norimsćex• Bądca të krajiné. rt^ścéc, - ą, - éł, sł., wyciągać nici, wysnuwać, strzępić, pruć. Bjałka, vizqca nogavicą, rqści ją, ćej są woemyli. ręścéc sa, - ą są, - éł są, sł., snuć się, strzępić się, pruć się. Treba xustty woebrąbic, zebó są ńe rąśćéła. s, przy im., z, łać. cum. Pôn jaxëł s pańq. S temi ęëcami. S ńim. S ńq. Przed s tudzież przed trudniejszym do wymówienia zbiegiem spółgłosek : se. Brat sed se sostrq. Se mnq. Przed spółgłoskami »słabemi« słyszy się często s, zwłaszcza przy złożeniach. sa, przysł., tu, tutaj. Sa! (tu)! Poej-le sa! (chodźno tu!) Bej-le sa! (dajno tu!) Xadojta-le sa! (chodźcieno tu!). sadac , sôdają, sôdëł, sadôj, sł., siadać. Té ńimos sadac na ny kömce. Jô sôdają za stołę. A ćej moeja nenka soda na woezu (a gdy moja matka siadała na wozie). sadło, -a, n., sadło. Woenabé rod sadło masłę smarova. Abecadło: zjôd pjes sadło. sadnęc, -ną, -nęł, (lub: sód), sadńi, sł., siąść. Plôsk vlecëł v sôd é sod na gałązi. Jak jem sadnqł na woz. sajac, sô^ają, sô^ëł, sa^ôj, sł., sadzać. Woeńi skôkalé koel naju, sôąaló naju za stołę. sagéc, -ą, -éł, sł.} sadzić. Gej ten nôstarsi sin prinęe, woejc saęi goe zarô pfé sobje. Nasi le%e sa%ą bulvé (ziemiaki). saxajda, -é, z., dziewczyna lekkoduch, wie-trznica, latawica. A to vej saxcijda z te vaśe Kase: ńickbe ńe robiła, le ząbé vésćerd. saja, -e, m., mężczyzna mańkut. sajka, - ći, z., kobieta mańkut. sak, przysł., tak, siak. Abce tak, aboe sak! sakramąt, -e, m., sakrament. Setmé sakra-mątov. Té môs wukleknqc pred Prenôsvjątśim sakramątę. sakramatovy, przym., sakramentowy. sałôta, - é , z., sałata. sałôtka, -ći, z., zdrobn. od sałôta, sałatka. Salomon, -oena, m., Salomon. Tébjes mog béc krolę Salomoenę. Salomoenov, - ovy, - ovô, - ovë, przym., Salomonów. Salomoenov sąd. Té jes tak mqdri, jak Salomoenove buksę (spodnie). sama, samoe o&. sôm. same, -a, m., samiec. Woeńi wustrelélé jedną %évq svińą, samca. samci, przym., samczy, od samca. Yezńe są jôzcovëgoe sadła samćëgoe (bierze się borsuczego sadła samczego). samica, -e, z., samica. samici, przym., samiczy. samoeroda, -é, z., rozchodnik (rośl.). samoetno, przysł., 1) samotnie, 2) bezżen-nie. To le ksązô mają zéc samoetno. Tu tak samoetno, jak na moeré. \ SAMCETNOSC - SELEC 191 samoetnosc, -é, é., 1) samotność, 2) bez-żenność, stan kawalerski. Woeńi vsétcé zéją v samcetnoscé. samoetny, przym., 1) samotny, 2) bezżenny, kawaler. Samoetny le%é (kawalerowie). sano, -a, n., siano. sanovy, przym., dotyczący siana, sienny. Sanovy hądel (handel sianem). Sanove targoe-visće ve Gdônsku. sańe, -i, l. mn. 1) sanie, załubnie, 2) gatunek sieci na ryby. sańica, -e, z. sanna. To je %is dobro sa-ńica! sapoet, -e, m., sapanie, pryskanie, odgłos stąpania ludzi lub bydła po miejscach podmokłych. To tak, jak kbnsći sapoet na błotax> sapoetac, -tają (-cą), -teł, sł., sapać% pryskać (w odniesieniu do płynów gęstych, kałuży, błota). Jaz sapoece v grôpje (aż się kotłuje i kipi w garnku). Jak jesma jax sapać sa, sępją są, sępeł są, sąpi są, sł., chmurzyć się z nieukontentowania, zasępiać się. Woenabé są tak cały %eń sqpa. sąpi, -jó, -jé, przym., sępi. sboeźë ob. zboeżë. scana, -é, z., ściana. Wu ńix sq scané v kvjôtće malovônë. scarti ob. setrec. scégac, ścigają, scigëł, scégôj, sł., ścigać. Ńe scégôj, boe té goe ńe dosigńeś. scégac są, ścigają są, scigëł są, scégôj są, sł., ścigać się. Jak ti knôpi rod są scigajq! (jak ci chłopcy lubią się ścigać!). scégac, ścigają, scigeł, scégôj, sł., ściągać. Nas pôn scigô le%i z całë woekoeléce. Ne scégôj tak moecno! scégac są, ścigają są, scigeł są , scégôj są, sł., ściągać się. Do naju tero scigajq są vsétcé préjacele (do nas teraz ściągają się wszyscy krewni). scignęc, -ną, -nęł, sł., ściągnąć. Woen so scignqł roboetńikov z Poelsći é z całegoe svjata. Scigńi jeś lepi! scignęc są, -ną są, -nęł są, sł., ściągnąć się. Woet tegoe case, jak są scignąlé do nase vsé ny koedrôcé (owi obszarpańcy). scir, -éra, m., ścierwo, padlina. Ten scir lezi tu ju tré dńi. Serovy (ser i), jak scir (mokry, jak ścierwo). Smir%i, jak scir. Scérę leci (trąci padliną). Té scéfu! (przezwisko na psa, człowieka i t. d.). Ob. scir. scizńik, - a, m., łańcuch lub powróz, łączący uzdę konia lub wołu z końcem dyszla. scônka, -ći, z., zdrobn. od scana, ścianka. Tu treba préstanic méłq scônką. sćerka, -ći, z., zdrobn. od skra, iskierka. Na woegńisclm ńe nalezlé ju ańe sćerći (na ognisku nie znaleźli już ani iskierki). Jeś v ńim ta sćerka zécô ńe xutkoe zagasńe. sćiba, é, z., skiba. Ledvje tré sćibé wu-woerëł. Poed sćibami sq poenëré (pędraki), se ob. s. sećenka, -ći, z., zdrobn. od sekńa, sukienka. ^ëcnô sećenka (sukienka dziecięca). sećenny, przym., sukienny. Sećennë rąka-vice, buksę. sećera, -é, z., siekiera. sećerka, -ći, z., zdrobn. od sećera, siekierka. Svjąto sećerka (miejsc.). seći, przym., suczy. Secë poetomstwoe. Sećô miłosc. secka, -ći, z., zdrobn. od seka, suczka, sedla, - e, z., ławka. Tu są se%i, jak na sedli. sedme ob. setme. segec, -ą, -ëł, sł., siedzieć. Woen tak se%i, jak na rozzôlonéx vąglax (rozżarzonych węglach). Se%qcé, ńick ńe zrobis (siedząc, nic nie zrobisz). 192 SE^ÉBA — SETMJORAK segéba, -é, z., siedziba. To je moeja stôrô seęéba. sexi, przym., suchy. Se%ô xavka (konar). Sex& vjodro (powietrze). Se%i bród (susz, suszone owoce). sexoe, przysł., sucho. Pijôkoevi vjedno se%ce v gardle. Przysł. sexoeté, -cet, l. m./"suchoty. sexoetńica, -e, z., suchotnica. sexoetńik, -a, m., suchotnik. sejm, -u, m., sejm. Masma goe vébra poesłę na sejm. sejmoevy, przym., sejmowy. Poedcas woebrôd sejmcevéx> seka, -ći, z., suka. sekac, sukają (albo sućą), sukëł, sekôj (albo secé), sł., kręcić nici, kilka nitek razem skręcać. Bjałće poetrebują do vizeń6 rąkavic sukônéx nici (kobiety używają do robienia rękawiczek kręconych nici). sekno, -a, n., sukno. Grebë, cewćë, kupce sekno. sekńa, -e, é., suknia, ubiór. Préwoeblek pésnë sekńe. sekńiskce, -a, n., zgrub, od sekńa, stara, licha suknia. sekńiśce, -a, n., zgrub, od sekńa. Ob. wyż. seminarijô, -e, z., seminaryum. Préjaxéł prosto ze seminctrije. semjenno, przysł., sumiennie. Jeślé to môs woet ńegoe prérekłë, to woen cé to semjenno dotfimo. semjennosc, -é, z., sumienność. semjenny, przym., sumienny. To je déxt semjenny ćłovjek. semjeńe, -ô, n., 1) sumienie, 2) żołądek (w pewnych zwrotach tylko). Jô môm céstë semjeńe. Jemu to jeęeńe zavisło na semjeńi. sen, 2. przyp. sne, m., sen. Woena mja sen ńespoekojny. serce, -a, n., serce. Woena mô baro dobrë serce. Ten x%op gvés ńimo serca, ćej woen * tak swoeją bjałką bijë. sercovy, przym., sercowy. serdecno, przysł., serdecznie. Poezdrovjaja vas serdecno. Woeńi są se mną baro serdecno prévitalé. serdecnosc , - é, é., serdeczność. Serdecnosc wu ńix ńe vjele poepłôcô. serdecny, przym., serdeczny. Premovjeł do naju głosę serdećnym. seri, przym., świeży, wilgotny, mokry. Jak to sboezë tu dłezi poelezi, to m%e déxt serë. Seri, jak scif (mokry, jak ścierwo; przeważnie o gruntach podmokłych i t. p.). To mjąso je déxt serë. sermjaga, -Li, z., siermięga. Woeńi nosą sermjąęe, jak poelsći x^opi. seroci, przym., sierocy. Serocô bjëda. serosc, -é, z., wilgotność, mokrość, świeżość. Serosc role. serota, - é, m. i z., sierota. serotka, -ći, m. i z., zdrobn. od serota, sierotka. serowoesc, -é, z., świeżość, mokrość, wilgotność. Ob. serosc. serovy, przym., 1) surowy, 2) wilgotny, mokry, świeży. Mjąso serove. Serovy, jak scir. Te grenta są déxt serove. Ob. seri. serp, -a, m., sierp. serpjeń, -pńa, m., sierpień (miesiąc). serpńovy, przym., sierpniowy. servotka, -ći, z., serwatka. serec, -eją, -ëł, sł., wilgnąć, rozmakać, pęcnieć. To zéto déxt sereje. serxl, -é, z., Ob. serjla. serxla, -e, z., sierć. Woene mają corną, péstrą, krotką serxlą. sestrônk, - a , m., siostrzeniec. sestrônka, - ći, z., siostrzenica. seśéc, -śéją, -śéł, sł., zeszyć. Te tegoe dobre ńe seséjeś. seśéc, susą, suśéł, seśé, sł., suszyć. Ne seśé vici tegoe wovsa! Woen bez poetrebé sesi ten jićmé. Także: seśą, seséł. seséc są, suśą są, suśéł są, seśé są, sł., suszyć się. Bród sesi są v pjecu (owoce suszą się w piecu). Ob. wyżej. sesévac, -śivają, -sivëł, -sévôj, sł., zeszy-wać. Te nogavice są sesivônë (te pończochy są zeszywane). seśét, - e, m., zeszyt. seśmiń, -a, m., płat, płatek; wiecheć. Tero je ceplesë vjodro, a tej sńeg pôdô sesmińami. Jak są té vebudovańo pôléłé, to vjater ńos całe seśmińe słomé. seśô , - ë , z., susza, posucha. Prinęe seśô, tej vsétkoe vépôli. setmé, licz., siedm. setmégesąt, licz., siedmdziesiąt. setmegesti, licz., siedmdziesiąty. setmémjesącny, przym., siedmiomiesięczny. setménôsce, licz., siedmnaście. setménôsti, licz., siedmnasty. setméset, licz., siedmset. setmésetny, licz., siedmsetny. setmjoraći, -kô, -ćë, licz., siedmioraki. setmjorak, licz., siedmiorako. SETMJORO - SKARŃO 193 setmjoro, licz., siedmioro. sevba , - é, é., siej ba, siew. sevônka, - ći, z., fartuch lub płachta, w którą siewca bierze zboże do siania. sevrec są, sevrą są, svjar są, sł., zawziąć się, uwziąć się. Woeńi są no mja tak svjarlé, jak gaoé na zajca, jak psé na koeta. Svjarti (zawzięty, zażarty, zajadły). sezoboetac sa, -tają (-cą) są, -teł są, sł. , zaszargać się, zabłocić się. Sezoboetëł są vesi koelôn (zaszargał się powyżej kolan). Sezoboe-tôny, jak svińa. sécéna, -é, z., sitowie. sécee, sićą, sićeł, séćé, sł., syczeć. Gąs séći. ségac, sigają, sigëł, ségôj, sŁ, sięgać. Ńe ségôj poe te jabka, bce woene ńc sq twoeje. Je-goe słava sigd v dalece stroné (sięgała w dalekie strony). séjac, -ają, -ëł, sŁ, pałać, buchać ciepłem. Mje głova tak séjô, jakbé jem mjëł goerqcką. Woena v pjëcku tak napôléła, ze jaz séjô. sékac, sikają, sikeł, sékôj, sŁ, sikać. Woen nô ńą woedq sikô. sékae, sikają, sikeł, sékôj, sł., sykać. Sikô, jak gąs. séła, -é, é., siła. Woena mô vjelgq séłą v rąkax. Moeje séłé sq za rnëłë do te proce. sélny, przym., silny. Sélny, jak mjedvje%. sénogarléca, -e, z., sinogarlica. sénöv, -ovy, -ovô, - o, przym., synów. Sé-nove %ëcé. Sénovô bjałka. sénôlk, -a, m., zdrobn. od sénôl. synalek. Môm le jednegoe sénôlka. sénôl, -a, m., synal. Bélnëgoe niô sénôla. sépac, -ją, -ëł, sŁ\ sypać. Ńe sépi tu pjôsku! sépnęc, -ną, -nęł, sł., sypnąć. Sépnqł pje-ńq%ami. sérovy, przym., serowy. sésac, sisają, sisëł, sésôj, sł., syczeć z bolu. Nimoze vrëscec, le sisô. séti, przym., tłusty; tuczny, karmny. Séti xłop, jak skoep. Séźë swme. Gdy zaś Pomorczyk jest syty, wtedy mówi o sobie, że jest ful albo najadły. sétosc, -é, z., tłustosć, tuczność. sévjec, -eją, -eł, s^., siwieć. Moeja bjałka ju sćvjeje. sevy, przym., siwy. Sévë vłosë. Woen mô sévq brodą. Sévëgoe koelore. séc, -é, z., sieć (na ryby lub ptaki), séc, sëką, sëk, sëćé, sł., siec. Woeńi trovą koesami sëkq. sëcka, - ći, z., sieczka. Słownik języka pomorskiego. sëckarriô, -ë, z., sieczkarnia. . sxagac są, sjo^ają są, sjô^ëł są, sja^ôj są, sł., schodzić się często lub zwykle. Ti ćartovje sxô%alé są vjëc dopjere woe północe. sxnoe, -ną, sex, schnąć. Ten len jes ńe sex. . sjôgka, -ći, é., 1) schadzka, 2) zebranie bractwa kościelnego w kościele na nabożeństwie. sroegéc są, -ą są, -éł są, sł., schodzić się. Woeńi sxw%q są zwoelna, jakbé to béło vjele barzo case. sxoevac, -ją, -ëł, sł., schować. Jo cé to sxoevją. Woen to tak dobre sxoeveł, tegoe ńe naleze. sxoevac są, -ją są, -ëł są, sł. , schować się, skryć się. Sxoivi są pred ńim na górą! (schowaj się przed nim na strych!). s^romjec, -eją, -ëł, sł., 1) okulawieć, 2) osłabnąć, zuiedołężnieć, stać się do niczego. 8xro-miały (osłabły, niezdrowy, chorowity). sxvacéc, sjvôcą, sxvôcéł, sxvacé, sł., schwycić, złapać. Sxvacé mje tegoe pfôśka. Jo jegoe ńe sxvocą. sxvacéc są, sxvocą są, sxvôcéł są, sxva cé są, sł., schwycić się, złapać się. Té jegoe ńe sxvocis. sidło, -a, n., sidła, sieć, siatka (na ptaki, ryby). sigiKjc, -ną, -noł (sig), sł., sięgnąć. Woen signqł poe moeje dobro. siknoc, -ną, -nęł, sł., siknąć. Woena sikną woedq na ńegoe. siknęc, -ną, -nęł, sł., syknąć. Gqsor sik-nqł no mja. sin, 2. przyp. séna, m., syn. JDobri sin poe-môgô woejcé v roboece. Jaći woejc, taći sin. Woejkasin (pseudonim dra Cenôvy). sink, -a, m.} zdrobn. od sin synek, sir, 2. przyp. sera, w., ser. sivk, -a, w., koń siwy, siwosz. Swk célé śémel. sizeń, -ńa, m,, sążeń. Vésok na dva sizńe. sizńovy, przym., sążniowy. Sizńovo mg ar a. skakać, skôćą, skôkëł, skaćé, sł., skakać. Skôce, jak soreń. Żebe jes béł ńe skôkëł, ńe béłbé jes no%i złomjeł. skała, -é, z., skała. Cvjardi, jak skała. skalésti, przym., skalisty. Skaléstô wcekce-léca. Skaléstë grenia. skarbnik, - a, m., skarbnik , kasyer. skarga, - ^i, z., skarga. Pceslé se skargq do ksąęa. skarńo, -ë, z., lice, jagoda, policzek. Mje tak pravô skarńo pôli, gvésno mńe xto woeb-gadeje. 25 194 SKARŻÉC — SKRĄCÉG skarźéc, -ą, -éł, sł., skarżyć. Woeńi jegoe skarzelé ćile razi wu sëłtésa. skarźéc są, -ą są, -éł są, sł., skarżyć się. Są ńe skarzé, slé ńimos cegoe! składać, -ôdają, -ôdëł, -adôj, sł., składać. Dlô koegoe té skłôdôs pjeńąęe? skłôd, - ade, m., 1) skład, 2) wierzch czyli środek zagona, w którym skiby ku sobie są zwrócone, 3) skład (apostolski). Na skłaęe ve Gdôn-sku. Skłôd tovarov. Na néx zôgoenax ńima ńijaćex składöv. Skłôd apoestolsći célé Vjera v Boega Wcejca. sklep, -u, m., 1) sklep, kram, 2) piwnica, lamus. sklepka, - ći, z., płytka drewniana lub żelazna, mająca dwa otwory, przez które przewleka się v ą ż é § ö e, aby się nie skręciło. sklônka, -ći, z., szklanka. Ta sklônka je skażono (stłuczona). Ob. sklônka. skner,* - a, m. i z., sknera, skąpiec. Woejc skner, %ëcé rozretnë. sknercéc, -ą, -éł, sł., biadać, narzekać na biedę, głód i t. p. Woeńi vjedno skner ćą, xoec są dobre mają. skora, -é, z., skóra. Woevco skora. Woen mo tak woebitą skorą, ze jegoe ńick ńe boeli. Jako przezwisko wychudłych bydląt: hetka, cha-beta. skórka, - ći, z., zdrobn. od skora, 1) skórka, 2) wierzch chleba, bułki. skörany, przym., skórzany. Woeńi Xoe%(ł v sköranéx buksax (spodniach). skôrb, -arbu, m., skarb. To je vjel%i skôrb. Tą béłé zaxoevonë skarbé. Skôrb kasebskoe -słovinsći moevé (tytuł książki dra Cenôvy). skoeba, - é, z., hak w odrzwiach, na którym wisi kłódka, skobel. skoebléc, -ą, -éł, sł., strugać patyk, zdzierać z drzewa korę. Ju za poezje skoebléc goezęe (już za późno strugać gwoździe). Przysł. Dla wyjaśnienia nadmienia się, że Kaszubi używają także drewnianych gwoździ. Są to t. z. poe-grube kliny do zbijania wiązań dachowych , mostowych i t. p. skoscéc, -ą, -éł, sł., skoczyć. Skoećéł, jakbé jegoe xt° woepôléł. Skoećé do woedé! skoegoela, -e, z., komar. skcek, -u, m., 1) skok, 2) cwał, galop. Jednym skoekę stanął na daku. Jaxac v skoek (pędzić, galopować). skoekę, przysŁ, galopem, w galopie, cwałem. Jaxeł skoekę. skceléc, - ą , - éł, sł., skomleć, narzekać, biadać. E pjes skoeli, ćej jegoe biją. skoep, - a, m., skop, baran. skoepoevina, - é, z., skopowina, baranina. skoepoevy, przym., skopowy, barani. Skoe-poeve mjąso. skoerepa, -é, z., skorupa. Jajovo skoerepa. skoerepka, - ći, é., zdr. od skoerepa, skorupka. skoeri, przym., skory, żwawy, prędki. Woena ńe je skoero do roboeté. Woen ńe je skoeri do zdovańo (on się nie spieszy do ślubu). skcerno, sp., skoro tylko, gdy tylko. Skoerno m%es xcëł> to gvés zônęes na cas. skoero, przysł., skoro, żwawo, prędko. Jemu ńe skoero ji%e roboeta. skoero, sp., skoro, gdy, ponieważ. Skoero prin-%e§, to cé dôm. Skoero ńe #ces, ńe puda s tobą. skoerenka, - ći, z., zdrobn. od s k oe r ń a, bucik. skoerńa, - e, z., but. Rébôcé nosą slwerńe vési koelôn (Rybacy noszą buty wyżej kolan). RéxU djôbeł pôrci skoerńi poedre, nizlé pôrą le%i do grepé dostońe. Przysł. No%e dre a skoefńe na ćiju nosi. skoet, -e, m., skot, bydło. skoetarći, -kô, -ćë, przym., pastuszy. Kłobuk skoet ar ći (kapelusz pasterski). skoetartwos, -va, n., pasterstwo, paszenie bydła. skoetorka, - ći, z., pasterka do bydła. skoetor, -a, m., pasterz do bydła. skcevéck, - a, m., sok brzozowy, przyrządzony do picia. skoevroneck, -a, m., zdrobn. od skoevronk, skowroneczek. skoevroiikcevy, przym., skowronkowy. skoevrönk, - a m., skowronek. Vzlôtô vésok, jak skoevrbnk. skra, -é, z., iskra. Skré lôtałé v poevjetré. Skré wunôëałë są vésok poenad xéćami. skradać są, -ôdają są, -ôdëł są, -adôj są, sł., skradać się. Skrôdô są, jak koet do méśé. skrasc, -adną, - ód, -adńi, sł., skraść. Skra-dłe pjeńąęe ńe prénoëą ścescô. skrącac, -ęcają, -ęcëł, -ącôj, sł., 1) skręcać, 2) zawracać. Jô mdą proboeveł poevrbz skrącac. Ńe skrącôj tak nôgle, boe koeńe śle poervją. skrącac są, - ęcają są, -ęceł są, -ącój są, sł., 1) skręcać się, 2) zwracać się. Sed nôprod é są skrącëł rôz v tą, rôz v ną stroną. To vąźésce są vjedno skrącô. skrącéc, -qcą, -ęcéł, -ącé, sł., 1) skręcić, (nieprzech.), zwrócić się, 2) skręcić (przech.). Woen skrącéł ten poevroz. Skrącé terôz! SKRĄGÉC SĄ — SŁAYETNY 195 skrącéc są, -ęcą są, -ęcéł są, -ącé są, sŁ, 1) skręcić się, 2) zwrócić się. skrąt, - e, m., skręt. Na skrące stojała dovńi kar ćma. skręca, - é, z., skrucha. skreśec, - eją, -ëł, sł., skruszeć. Skreśałë mjaso. skreśéc, -usą, -uśéł, -eśé, sł., skruszyć. Tak długoe békëł v na skałą, jaz ją skruséł. skreśéc są, -usą są, -uśéł są, -eśé są, sł., skruszyć się. skréc, -éją, -éł, sł., skryć. %e woena to skréła ? skréc są, -éją są, -éł są, sł., skryć się, ukryć się. skrévac, -ivają, -ivëł, -évôj, sł., skrywać, ukrywać. Woejc skrivëł pred nenką, |e mjëł pjeńąęe. skrévae są, -ivają są, -iveł są, -évôj są, sł., skrywać się, ukrywać. Té pred nami skré-vac są ńe brekujes (nie potrzebujesz). skrivka, - ći, ë., skrytka, schowek. V ny skrivce béłé céstë dekôté (w owej skrytce były same dukaty). skromic, -ją, -jeł, sł., skąpić, oszczędzać. Woena so skromi kąska Skromi ter oz, zebjes mjëł na poezdńese casó. skromno , przysł., skromnie, oszczędnie, skąpo. Té ńimusiś tak skromno zéc, kce dox môś tak znaćny majątk (ty niepowinieneś żyć tak skromnie (oszczędnie), skoro masz tak znaczny majątek). skrömnosc, -é, z., oszczędność. To je za rjelgo skromnosc, ńe jësc tej, ćej są jësc #ce. skromny, przym., oszczędny. Żebé jem ńe beta tak skromno, ńimja bé jem zo co ńińa kupie woe%ov. skrov, 2. przyp. skrave, m., skrawek, kawałek. Na nym skravje ńive je bélne zéto. skrôvk, -a, m., zdrobn. od skrôv, skrawek, kawałek, pas. Dalé mje le ten nązny skrovk (dali mi tylko ten nędzny skrawek pola). skrédełkoe, - a, n., zdrobn. od skrédło, skrzydełko. Plôse skfédełkoe. skrédło, - a, n., skrzydło. skrédlati, przym. , skrzydlaty. skrénecka, -ći, z., zdrobn. od s kr inka, skrzyneczka. skrénôv, - owu, m., naczynie drewniane, z jednego kawału drzewa robione, kształtem do misek podobne. skrénôvk, -a, m., zdrobn. od skrénöv, rodzaj małych niecek. skreńa , - e, z., skrzynia. Woeńi mają ruxna v skreńax zamkłë (oni mają odzież zamkniętą w skrzyniach). skrśp, - u, m., próg we wrotach, bramie i t. p., mający na jednym końcu wyżłobioną dziurę, w której obracają się yjereje. skrépice, - ic, l. mn., skrzypce. Moj tatk gro na skrépicax ci stark na basax. Na téx skrépicax sôm djôxëł bé ńe zagrëł. skrépjec, -ją, -jeł, sŁ, skrzypieć. skrépkoevy, przym., skrzypcowy. skrinka, - ći, é., zdr. od s k r é ń a, skrzynka, skubać, -ją, -ëł, sŁ, skubać, szarpać. Vaja krova tu skuba trovą. Zdex%emu lwoevi ząjc brodą skubje. Przysł. skubnęc, -ną, -nęł, sŁ, skubnąć. Woena ńe skubną anë jedne trovći. skupie, -ją, -jeł, sł., skupić. Kupcé sku-pilé vsétkoe zboezë a terô je predają za droęe pjeńoęe. skupjac, -ają, -ëł, sł., skupować. Cipńice skupjają jaja. słabexno, przysł., zdrobn. od słaboe, słabiutko. Sostra tak słabexno stoją na nogax, jak to zvécajno poe sestńici (po połogu). słabexny, przym., zdr. od słaby, słabiutki. Jegoe séłé są jes baro słabexnë. słabeka, - ći, m. i z., człowiek słabowity, charłak. Ten słabeka jednegoe vąborka ńe wu-dvigńe (wiaderka nie udźwignie). słabnąc, -ną, -nęł, sł., słabnąć. słaboe, przysł., słabo. To je za słaboe zdre-sonë. Staresk ju słaboe (léxoe) vi%i. Je§ słabi stareska. slaboesc , - é, z., słabość. Słdboesc ńe poe-zvola jemu dłezi procovac (słabość nie pozwalała mu dłużej pracować). słaby, przym., słaby. Woena mo słaby vid (wzrok). Słabe cało. Słabe woećé. Sławoeśéc, - a, m., mieszkaniec Sławoszyna, Sławoszyniak. Sławoeséno, -a, n., Sławoszyn, wieś powiatu puckiego, miejsce urodzenia dr. Cenôyy. Stôrëho koevôla sin ze Sławoeséna, Sin Wcejkwoejca ze Sławoeséna (pseudonimy autora »Skarbu«). słava, -é, z., sława. Słava Svjątopełka rosła coroz barzi. Słava nasim prodkom! V téx ćasax dosig woen nômksë słavé. słavic, -ją, -jeł, sł., sławić, wysławiać. Słauilé goe poed ńebjose. słavetny, przym., szanowany, cny. Słave-tnëgoe rode. Słavetny mjescańi. Ksiądz, ogłaszając z ambony nazwiska osób, zabierających się do stanu małżeńskiego, dodaje ten tytuł 25* 196 SŁĄP — SLÉYIGË mieszczanom, czasem i chłopom, szlachcie zaś: wielmożny, jaśnie wielmożny. słap, - a, m., rodzaj sieci. slega, -Li, m. i z., sługa. Va mbzeta mje rozkazovac, jo jem vajim słegq. Nońizsi słega. s^eX? w-1 1) słuch, 2) skroń. Jô môm dobri słex- Yaji knôp wuderéł moeja %ëvcéną v słex , jaz wcemglała. słe^ac, -ają, -eł, sŁ, 1) być posłusznym, 2) słuchać, 3) należeć komuś. Jegoe é ptôśće słexajq. Słexô, jak woe zelôznym miku. To mje slexo, a to vom. słepsći, -kô, -ćë, przym., słupski. Woekrqg słepsói. V słepsćim krëzu. Słepsk, - a, m., Słupsk, miasto powiatowe w prowincyi pomorskiej, niem. Stolpe. słeźéc, służą, służéł, słeźé, sŁ, służyć. Słezé nôm wutcévje, a m%e cé wu nas dobre. Jo jem słuzéł wu ńix steré lata. słogéna, -é, z., śledziona. słoma, -é, z., słoma. slomjany, przym., słomiany. Słomjany dok (strzecha). słomka, -ći, z., słomka, źdźbło słomy, słonecny, przym., słoneczny. Brôsk sło-necny. słonecńica , -e, z., koło świetlane na około słońca, widzialne zwykle przed zmianą powietrza, słono, przysŁ, słono. Méjôdômé bar o słono. słonosc, - é, z., słoność. słony, przym., słony. słonuśkoe, - a, n., zdr. od słonce, słońce, słoneczko. Wyrazu słonce rzadko się używa, natomiast prawie wyłącznie słonuskoe lub słonyśkoe. słonyśkce, - a, n., zdrobn. od s ł ô n c e, słoneczko , słońce. Znaczenia zdrobniałego wyraz ten w narzeczach pomorskich niema. Ob. słonuśkoe. słowoe, -va, n., słowo, nauka. Svjąti Woej-cex głosek v nasim kraju słowoe, Boezë. Gilé słov woe Kasebax é jix zemi (tytuł książki dr. Genôvy). Słovinc, - a, m., Słowieniec. Słowieńey, szczep pomorski, którego niedobitki zamieszkują kilka wiosek około jeziora gardeńskiego. Słoyinka, -ći, z., Słowienka. Ob. Słoyinc. słovinsći, -kô, -ćë, przym., słowieński. Słovinskô moeva. Słovinskô gôdka je bezmała ta sama, co kaśebskô. słoyjansci, -kô, -ćë, przym., słowiański. To je tez słovjanskô moeva. Słovjanścë nôrodé. Słoyjanścézna, -é, z., Słowiańszczyzna. Słoyjôn, -a, m., Słowianin. Słovjonka, -ći, é., Słowianka. słonce, -a, n., słońce. słovkoe, - a, n., zdrobn. od s ł o w oe, słówko. Bece mje le jedno słovkoe! Woena mô dlô kôzdegoe jedvôbnë słovkoe. Słovno, - a, n., Sławno, niem. Schlave, miasto powiatowe w prowincyi pomorskiej. słôvny, przym. , sławny. E tez mé mjelé słôvnéx prödköv, słôvnéx ksąząt poemoerćex é wodcbv} co vjel%ë bitvé végrivalé. Słovny le%e. To je słôvny rod. słup, -epa, m., 1) słup, 2, słupek w pługu. Na vésoćim słepje. słuzały, przym., ten co wiele służył. Poe svjece byvały, poe dwoerax słuzały — woen vje, jak |e v pjeckax polo. służka, -ći, m. i z., zdrobn. od słega, służka. Służka, do płuzka! slazovy, przym., ślazowy. sledny, przym., ostatni. To tak męe dero-vało do slednë goeęéné. Jôbé ji dëł slednq kreséna To je jegoe sledny pjeńązk. Ju nô mją présed sledny %eń. Woen vénekëł slednëgoe koeńa ze stońe (wygnał ostatniego konia ze stajni). sleg, -a, m., śledź. Sesonë sle%e. Becka se slegami. slegék, -a, m., zdr. od sle^, śledzik. Zjôd jednegoe sleęéka, poepjeł pivę é to belo jegoe pełne (obiad). slegoyy, przym., śledziowy. Sle%ovo becka. Tu je tak casno, jak v sle%ovy becce. Sle%ovo woeda célé sle%ovka. slegovka, -ći, z., ropa solna, jaka się tworzy w beczce, napełnionej śledziami solonymi, slepc, - a, m., ślepiec , człowiek ślepy, slepje, -a, n., ślepie, oko. Woena mo le jedno slepje. Woen tak no mją slepjami ły-snqł, jakbé mje wujesc. slepk, -a, w., ślepiec, człowiek ślepy, slepoe, przysł., ślepo. Woeńi tak, jak koe-cąta, slepoe są ro%q. slepoeta, - é, é., ślepota. ślepy, przym., ślepy. Woe ńix godajq, ze do sbdmëgoe dńa sq ślepy. slemiń, -a, m., padalec niejadowity. sléna, -ć, z., ślina. Sléné (śliny). Jô môm vjele sléné v gąb je. sléwoevy, przym., śliwowy, śliwkowy. sléva , - é, z., śliwa, śliwka. slévecka, ći, z., zdr. od slivka, śliweczka. To sq méłë, ale smacnë slévecće. slévicé, - ô, n., drzewo śliwkowe. Sezi na slémcim é slivće zrivô. I SLÉZAC SĄ — SMHÖD ^97 slézac są, slizają są, slizëł są, slézôj są, sł., ślizgać się. Woeńi są rod slizają. ślinka, - ći, z., zdr. od s 1 é n a, ślinka. siivka, -ći, é., zdr. od sléva, śliwka. slivkoevy, przym., śliwkowy. Slivkoevy sok. Slivkoeve drewoe. slizći, -kô, -ćë, przym., śliski. Jak lod slizći. slizkoe, przysł., ślisko. slizkoesc , - é , z., śliskość. slizóvka, -ći, z., ślizgawka. To mu ji%e, jak poe sliżovce. slôdé, przyślą z tyłu, w tyle. Jo jem sed prodći a woen slôdé. Sadńi so slode! (siądź sobie z tyłu). slodé, przy im., w tyle, z tyłu. Slôdé woeza (z tyłu wozu). Sadnął v koescele slôdé mńe. slôdk, -u, w., pośladek, tyłek. slôz, -aze, m., ślaz (rośl.). smacny ob. śmacny. smagać, smôgają, smôgëł, smagôj, sł., smagać. Dësc smôgëł jq poe lécax• Pilnemu Bog dopoemôgô, a prozńoka bjëda smôgô. Przysł. Ob. smagać. smaka ob. smak a. smarkać, smôrkają, smôrkëł, smarkôj, sł., smarkać, siąkać. smątk, -u, msmutek, smętek. Ob. smutk. Smątk, -a, m., zły duch, dyabeł. Derdovsći pisze: »niezawodnie jaki bożek Smutku; dzisiaj najstarszy z dvabłów«. Czorl. 137. Gzy najstarszy^ nie wiem. smątôr, - a, m., cmentarz. smedlés, -a, m. , strug, strugacz, nóż z rękojeścią po obu końcach.' Smëłgéno, - a, n., Smołdzyn, wieś powiatu słupskiego, niem. Schmolsin, miejsce urodzenia czy pobytu Michała Pontana, tłumacza »Katechizmu Lutra«, pierwszej książki kaszubsko-pomorskiej, wydanej w r. 1643. smirc, -é, z., śmierć. Smirc ji%e! Pred smircą. Poe smirci. smirgec, -ą, -ëł, sł., śmierdzieć. Smirci, jak scir. smirtelny, przym., śmiertelny. Smirtelno gceęéna. Gfëxé smirtelnë. smirgex, - a, m., śmierdziuch. Jôbé s tim smir%ex§ navet zpceza dijeri ńe godeł. smjało, przysł., śmiało, śmiele. Woen pré-stqpjeł do ńe smjało. smjałosc, - é, z., śmiałość, odważność. Smja-łosc Bébôkov hëlsćex je vśétćim znônô. smjały, przym., śmiały, odważny. Smjały, ęirći xłop! Koezdi pjes na swoejex smjecaX smjały. Przysł. smjec, -ëją, -ëł, sł., śmieć. Jo ńe smjéją vama rec łegoe. smjece, -i, l. mn., śmieci. Na swoejex smje-cax, na swoejim pcedworku. smjecéc, -ą, -éł, sł., śmiecić. Té ńimos smjecéc v jizbje. smjex, -u, m., śmiech. Se smjexę. Jo pąkną ze smjexw- smjecéśce, -a, n., śmietnik, śmiecisko. smjexoeviskoe, -a, n., pośmiewisko. To beło smjexoeviskoe dlô vsétćex. Woena są poeda na smjexoeviskoe dlô całë vse. smjéśk, -u, m., zdrobn. od smjej, śmieszek, uśmieszek. smjësk, -a, m., człowiek śmiejący się łatwo lub wiele. smjot, - e, m., zaspa śniegu , wydma piaszczysta , w ogóle kupa czegoś. Sńegoeve smjofë. Pjôskoevë smjoté célé déné. Smjot zboeżô. smjotana, -é, z., śmietana. smjotanovy, przym., śmietanowy, smjotônka, -ći, z., zdrobn. od smjotana, 1) śmietanka, 2) przezwisko, dawane szlachcie przez gburów. smjotonkoevy, przym,., śmietankowy. smjôc są, -ëją są, -ëł są, sł., śmiać się. Ta Anka bele cegoe są smjëje é ząbé véścerô. Ne smij są, ńebelńico! smółka, -ći, z., zdrobn. od smoeła, 1) smółka, 2) przezwisko, dawane smolarzom. smolś, -a, m., gatunek ślimaka. smôrk, -u, m., smark. smôrkała, -é, m. i z., człowiek zasmarkany, smarkacz. smoeci, przym., smoczy. Smoećë ząbé. Smoeci woegon. smoek, -a, m., smok. smceła, -é, z., smoła. Xvoto są, jak smoeła polcov. smoełovy, przym., smolny. Smoełovo bećka. Ob. smoelny. smoelarći, -kô, -ćë, przym., smolarski. Woezé smoelarćë. smoelartwce, -va, n., smolarstwo. smoeléc, - ą, - éł, sł., smolić, walać na czarno. Prémôcjô koeceł gropoevi a woeba smoelq. Przysł. smoeléc są, -ą są, -éł są, sł., smolić się, walać się na czarno. smoelny, przym., smolny. smoelôrka, - ći, z., smolarka, żona smolarza. smoelôr, -a, m.. smolarz. smród, -ode, m., 1) smród, 2) przezwisko, dawane żydom. Smrbd, jak pcevroz. 198 SMRODLÉW (ESC — SÖD MY smrodléwoesc, -é, z., smrodliwość. smrodlévy, przym., smrodliwy. smrogéc, -ą, -éł, sł., smrodzić. smucéc, -ą, -éł, sł., smucić. Jegoebé to ńi-mjało smncéc. Te vsétće rećé (sprcwé) smucą mńe woekrutno. smucéc są, -ą są, -éł są, sł., smucić się. Są ńe smucé tak sroęe! smug, - u, m., smuga , łan, kawał, szmat pola. Jemu prépôd nen smug %)oela. Na smugu (na smuęe). srnukac, -ają (-ćą), -ëł, sł., muskać, gładzić. Woen so vjedno vąsé smukô. Ćim nici są koeta smucę, tim véśi woen woegon poed-nôśô. Przysł. smuknęc, -ną, -nęł, sł., musnąć, pogładzić. Smukńi goe rôz poe cepreńe! smuléc, -ą, -éł, sł., tulić, strzydz (uszyma). Koń wuśé smuli. Ob. cmuléc. smutk, -u, m., smutek. smutno, przysł., smutno. Mje %is je jes smutno, ale vćero mje béło nosmutńi. smutny, przym., smutny. Same smutnë mesie mje do łba pré%oe%q. Smutno goeęéna. Woena corôz vici je smutńeso. smuźk, -a, m., zdrobn. od smug, mniejszy kawałek pola. Zo ten smuzk żądają p{%esąt talarov. sna^ézna, -é, z., mielizna, miejsce płytsze w rzece, jeziorze lub w morzu. sneba, -é, z., 1) dziób, 2) nos (pogardl.), nosisko, 3) nosal, człowiek z wielkim nosem. snop, -a, m., snop. Snopé poedavac na woz. Xiop, jak snop. Snop, jak xł°P- snopk, - a, m., zdrobn od snop, snopek. Woźna é taćegoe snopka ńe wudvigńe. snopcevy, przym., snopowy. snovac, sneją., snoveł, snu], sł., snuć. To sci sneje, jak ńitka. snoza, - é, z., 1) snoza, zatyczka w jarzmie, 2) poprzeczna listewka w ulu. snodńice, -ic, l. mn. snowidło, motowidło. snözka, -ći, z., zdrobn. od snoza. snôdći, -kô, -ćë, przym., płytki. Na tim mjescé moere je snôdćë. Ta kula je bar o snôdkô (ta sadzawka jest bardzo płytka). sncdkoe, przysł., płytko. Tu je baro snôd-koe. Snodkoe, jak v so%avce. snôdkoesc, - é, z., płytkość wody. snôże, przysł., pięknie, ślicznie. Woena są tak sYtoze wusmjexnąła. To je snôze namalovônë. snôżi, przym., piękny, śliczny. To snôźô %ëvćéna! Snôzi ęëwus. Snôzë vjodro (śliczny czas). Snôzë %ëckoe. snôźosc, -é, z., piękność, śliczność. sńadac, snôdają, snôdëł, sńadój , sł., śniadać. Woeńi baro reno sńodają. sńeg, -u, m., śnieg. Sńeg pôdô. Cez té mozes wuzdrec poed sńegę? sńegoevy, przym., śniegowy. Sńegoeve se-smińe. Sńegoeve smjoté. sńegulc, -a, m., 1) śnieguła, śniegułka (ptak) 2) przebiśnieg (rośl.). sńeźny, przym., śnieżny. Matka Boezô sńe-znô. sńic, - ą, - eł, sł., śnić. Woe ćim woeno sńic może? Smcë (marzenie senne, sen). sńic sa, sńi są, sńiło są, sł., śnić się. Mje są sńiło, ze jô béł na moeré. sńodańe, - ô, n., śniadanie. Sńôdańë béło moeznë (wyborne). soboel, - a, m., sobol. soboeli, przym., sobolowy. Soboeli koezex (futro sobolowe). soboeta, -é, z., ,sobota. soboetny, przym., sobotni. Soboetnë nôboe-zcnstwoe. sodełkoe, -a, n., zdr. od sodło, siodełko, sodłac, -ają, -ëł, sł., siodłać. Koeńe so-dłalé, na woejną cignąlé. sodło, -a, n., siodło. so^a, -é, z., socha. sok, -u, m., sok. Sok jabkoevy, visńovy. sołdacći, -kô, ćë, przym., Żéwoet sołdacći. sołdat, -a, m., żołnierz. To béł ęirći sołdat. sołdateska, -ći, z., żołnierka, zawód żołnierski. Dlô ńegoe bé nomilsô béła sołdateska. soléc, -ą, -éł, sł., solić. Woeńi ńimają ćim stravé boeńic (maścić), vjëc jôdają ńesolone. solny, przym., solny. Solno bećka. sorbac, -ają, -ëł, sł., pić lub jeść coś rzadkiego zwolna, ostrożnie, nadpijać, cedzić przez zęby, chlipać, st. pol. sorbać. Młodë %ëvćąta le sorbają goerëłką z ćeliśkov (młode dziewczęta nadpijają tylko wódkę z kieliszków). Te ńimuśis tegoe tak sorbac, boe to ńe je ju tak goerącë. Ob. strebac. sorbnęc, -ną, -nęł, sł., nadpić, nadjeść coś rzadkiego, chlipnąć. Woen le sorbnął rôz tegoe piva é zarô je woetstavjeł. Ob. stfebnęc. sostra, -é, z.: siostra. sośéca, -e, z., socha. sova, -é, é. , sowa. sovi, -jô, -jë, przym., sowi. Sovjë wcećé. Sovi vfosk. sovizdreł, -ała, w., sowizdrzał. sodemka, - ći, z., siódemka, sôdmy, licz., siódmy. SÖL — SPISOYAG 199 sôl, - olé, z., sól. sôc, sëją, sëł, sł., siać. Nasi le%e sëjq %isô jićmé. Woe zôvitrku mierna sała wovs (jutro rano będziemy siali owies). Doć té sëjeś télkoe sboszô na jednym zogońe? (Pocóż ty siejesz tyle zboża na jednym zagonie?) Głupex ńe sejq, a jednak są ro%q. Przysł. sôc sa, sëją są, seł są, sŁ, siać się. To są samoe sëje. sód, 2. przyp. sade, m., sad, ogród owocowy. V saęe rostq bra%e (drzewa owocowe). Dobétk vlôz v sôd. sôdk, -a, m., zdrobn. od sód, sadek, mały ogród owocowy. sôg, 2. przyp. sa^é, z., sadza. To je so% v tim gronku; gvésno spadla woena z koe-mina (w tym garnku jest sadza; zapewne wpadła z komina). sôm, sama, samoe, zaim., sam. Jo jem to sôm zrobjeŁ Woena sama je temu kr iv (ona sama jest temu winna). Sôm pôpjez tegoe ńe ije. Sôm djôbeł bé tu ńe vétrimëł. sônće, -nk, l. mn. zdrobn. od sańe, małe sanki. soreń, - rńa, m. , rogacz sarna. sôrkała, -é, m. i z., człowiek na wszystko sarkający, wieczny malkontent. sôrknoc, -ną, -nęł, sł., sarknąć, obruszyć się. Ne smjëjeś sôrknqc. Sorknqł poeci nosę. sôtka, -ći? ë., zdrobn. od séc, siatka, mała sieć. s9d, -e, m., sąd. Stanqł pred sqdę. Té jeś prinęes pred sqd boesći. sodny, przym., sądny. A ćej prinęe no ca slednô goeęéna, sqdny %eń. sędovy, przym., sądowy. Sqdovë véroće. V %eń sqdovy. sosadovac, -eją, -oveł, sł., sąsiadować. Woeńi s nama sqsadovalé. sosedny, przym., sąsiedni. V sqsednéx kra-jax- V sqsednéx vsax- sęsegći, -kó, -ćë, przym., sąsiedzki. Sq-se%ćë svaré. Sqse%kô zgoeda. V sqse%ćex vsax-sosegtwce, -va, n., sąsiedztwo. Woeńi mje-śkajq v nasim sqse%tvje. sęsod, -ada, m., sąsiad. Żéj dobre se sq-sadami! sęsodka, - ći, z., sąsiadka. spac, spją, speł, spi, sł., spać. Koet spjqci méśi ńe xvôtô. Przysł. spacer, -e, m., spacer. spaeerovac, - eją, -oveł, sł., spacerować, spadać, spôdają, spôdeł, spadôj sł., spadać. Spôdô, jak z ńeba. spadnęc, - ną, spód, spadńi, sł., spaść. Xto vésęk leże, może nizkoe spadnqc. Spod, jak dësc z ńeba. spaléc , spólą, spôléł, spalé , sł., spalić. Spalé ten papjor! (spal ten papier!) Jô môm ju vśétkoe drewoe spôlonë. spaléc sa , spólą są , spôléł są, spalé są, sł., spalić się. Yśétkoe spôléło są na vąĄel. spanośec, -eją, -ëł, sł., stać się panem, zhardzieć. Jak woen m%e dłezi mjeęé vami, to woen déxt spanośeje. spanoséc sa, - ą są, - éł są, sł., spanoszyć się, zhardzieć. Ob. spanośec. spara, - é, z., szpara, szczelina. V sparax mjeęé pôlcami. Mi%é délami sq vjel%ë sparé. Ob. śpara. sparéc sa, spôrą są, spôréł są, sparé są, sł., sparzyć się. Xto są na goerqcim spôri, ten poetemu ńa zémnë dmuxô. Przysł. Bacé, zebjes są ńe spôréł (uważaj, abyś się nie sparzył). Ne sparéce są, tatinku! sparéśce, - a, n., łąka podmokła. Na spa-réscax rosce le kvasno trova. spasovac, -eją, -oveł, sł., spaszować, nie-dopisać. Latoś jicmé spaśovëł (tego roku jęczmień niedopisał). spavac, spóyają, spóveł, spavój, sł., sypiać. Jo spovają le p\e goeęin na dobą. Mje kozq mci spavac, ale jo ńimoegą. spéXac, spytają, spyjfëł, spéjôj, sl, spy-chać, irsuwać na bok. Jo jem vi%ëł, jak woeńi spyxalé vase balće (widziałem, jak oni spychali wasze belki). spétac sa, spytają są, spytëł są, spétôj są, sł., spytać się. Ji%é xwtkoe do ńegoe é są spé-tôj, doc tu préxos%éł. spica, -e, z., 1) drut, iglica do robienia pończoch lub rękawic, 2) sprycha koleśna, niem. Spitze. Tó jeś vśétće spice poełomiś (ty jeszcze wszystkie sprychy połamiesz). spik, -u, m., 1) sen (spanie), 2) skroń. Woen tak gôdô, jak v spiku. Jegoe spik zmoe-réł. Woena mo cązći spik. Mje tak je, jakbé jem mjëł spićé pregńotłe (jakbym miał skronie przygniecione). Bic v spik, smirc goetovo. spinać, -ają, -ëł, sł., spinać. Jedny spinają koeśele poed śéjq śnurkami, jinsi blé-vjqzkami. spis, - e , m., spis. Jemubé letkoe béło zrobić spis reci. spisać, - śą, - sëł, - śé, sł., spisać. Woen nas mjëł vsétćex spisônéx• Spiśé to vśétkoe! spisovac, -eją, -ovëł, sł., spisywać. Spiso-valé swoeje grëxé. 200 SPJERAG SĄ — SP(EVJADAC spjerac są, -ają są, -ëł są, sł., spierać się, kłócić się. Ta bjałka musi są vjedno se mną spjerac. spjeśéc sa, -ą są, -éł są, sł., spieszyć się. Lé sa spjeśé, zebé jes pred nocą do dom vroceł. spjeśno, przysł., spiesznie. Śed spjesno, kulkoe le mog. spjeśny, przym., spieszny, pospieszny. spjevac, -ają, - ëł, sŁ, śpiewać. Nenka spjevô le nôboeznë pjesńe. Woen ńimo zo-dnegoe głose do spjevańó. spjevacći, -kô, -ćë, przym., śpiewacki. spjevocka, -ći, z., śpiewaczka. spjevôk, -a, m., śpiewak. spjic, sepną, spjęł, sepńi, sł., spiąć, zapiąć. Nimog nijak spjic płôsca. spjocka, -ći, z., senność. Jegoe zdją poe-temu taka spjącka, ze spëł prez steré dva-ęesce goeęin. splatać, splôtają, splôtëł, splatôj, sł., splatać. splegavic, -ją, -jeł, sł., splugawić. Woeńi mu jegoe gńozdo splegavilé. splesc, -otą, -ôt, -ecé, sł., spleść. %evcąta splotą sobje vłosé é woekrącą je nad wusami. splevac, -uvają, -uvëł, -evôj, sł.} spluwać. JCoeęéł poe jizbje vjel%imi krokami é lik spluveł. splot, -e, m., warkocz. Vłosé nosą %evcąta ve dva sploté wusékoevônë. spluvała, - é, m. i z., człowiek często spluwający, plwacz. spod, -oede, m., spód. Spöd göré. Poed spoedę. Na spoeęe. spödk, -a, w., zdr. od spód, 1) spód, spodek, dół, 2) piernat Woet spodka. Woen są tak na moejim spodku rozbarańeł, jakbé jemu nôlezëł. spödkę, przysł., spodem, na spodzie. Spodkę płeńe mëłô strużka. Ob. spoedę. spodkę, przyim., spodem, na spodzie, u spodu. Spodkę goré stoji pasturkô buda. spódnica, -e, z., spódnica. Ob. spódńik. spodńik, -a, m., spódnica. Ob. spódnica, spor, - oere, m., spór, sprzeczka. Mjeęé ńimi béłé rożne spoeré. Spor woe més. spôrka, -ći, z., zdrobn. od spara, szparka. Tu je le mëłô spôrka. spôrno, przysł., parno, gorąco. Ju dovno ńe beło tak spôrno. Wu naju v jizbje tak spôfno, jak v hece (w hucie). spôrnosc, -é, z., parność, gorąco. Zkądći są vzą takô spôrnosc, ze jô so radé nalezc ńi-moegą. sporny, przym., parny, gorący. To je %is sporny %eń! Noc je spôrnô, vitro bą%e léxe vjodro (noc parna, jutro będzie niepogoda). spórńik, -a, m., robak, lęgnący się v spa-,rach (szparach) racic u owiec. spoecévac, -civają, -civëł, -ćévôj, sł., spoczywać. Jo so tero spoecivają poe prôci. Jô cé ńe dôm długoe spoecévac. spoecic, -cną, -ćęł ,-ćńi, sŁ, spocząć. Spoe-ćńita so périnką! Yébésce, nenkoe, mceglé spoećic. spoecink, -u, m., spoczynek. Jemu tero spoecink nôlezi. spcedę, przysł., spodem, na spodzie. Lena vjerxu béłé pjeńąęe, a zôs spoedę pjôsk é kaméće. Na göre napisëł mjôno vsé a spoedę swoeje nazvistkoe. spoekojno, przysł., spokojnie. Woen zdëł spoekojno, poeci ksą% ńe skoencéł kozańo. Woeno tak spoekojno zdri na svjat, ńe vje-%ącé woebjëęe. spcekôjnosc, -é, z., 1) spokój, 2) zadowolenie. Nimôm ńizodne spoekojnoscé. spoeköjny, przym., 1) spokojny, 2) zadowolony. Jo jem déxt spoekojny, koe jô vjem, jez mje są ńick złëgoe stac ńimoze. Ne, jes té abé rôz spoekojny? (no, jesteś-że wreszcie zadowolony?). speelaśec, -ôśeją, -ôśët, sł., spolszczyć się, spolaczeć. Ńemc spoelôsały. spoelaśéc, -ôsą, -ôśéł, -aśé, sł., spolonizować. To są spoelôsony Kasebi. spoelaśéc sa, -ôśą śą, -ôśéł są, -aśé są, sł., spolonizować się, spolaczeć. Woeńi są tu vne-tesći spoelôsą. spoeri, przym., 1) spory, 2) szybki, żwawy. Ju spoeri stek ćase wupłénął woet te xv^e-Bez woexceté ńespoere roboeté. Przysł. spoero, przysł., 1) sporo, dosyć, 2) sporo, szybko. Ji to spoero ji%e, ale mje jes spoeri. Béło tegoe spoero. spoerągac, -rę^ają, -rę^ëł, -rą^ôj, sł., sporządzać. Woeńi so to tak sekoevno doma spoerąęają. spoeragéc, -rę^ą, -ręgéł, -rą^é, sł., sporządzić. Möj stark sôm so te vsétće {stramąta spcerąęéł. Té ńe wumjëjes tegoe gvés spoe-rąęéc. spoesôb, -obu, m., 1) sposób, 2) spadek. Na jinśi spoesob. Na vselejaće spoesobé. Nô ten spoesob. Woeńi vząlé poe woejcu vjel%i spoesob. Woen wcestavjeł znacny spoesob. spoevjadac, -vjôdają, -yjôdëł, sł., spowiadać. Zôden ksą% tak dobre ńe spoevjôdô, jak ten vaji. SPCEYJADAG SĄ — SROMAC SĄ OQ| spoevjadac są, -vjodają są, -vjôdëł są, vja-dôj są, sł., spowiadać się. Sostra są całą goe^éną spoevjôda (spowiadała). spcevjedńica, -e, z., konfesyonał. spoevjedńik, -a, m., spowiednik. spceyjëj, -é, L., spowiedź. Spcevje% vjelga-nocnô. Bélésmé wu spoevje%é. spoezdńic są, -ą są, -eł są, sł., spóźnić się. Woen są spoezdńeł n;oe całą goeęéną. Le są ńe spoezdńi! spraëac, -ôśają, -ôsëł, - asôj, sł., spraszać. Boc va sprôśôta tëlkoe le%i? sprava, -é, é., sprawa, rzecz. To je jegoe sprava, a ńe moeja. Jô të spravé ńick ńe rozmjëją. S jaką sprarą pré%oe%iś do naju? spravjedléwoesc, -é, z., sprawiedliwość. Té môś ęejinęe śekac spravjedléwoescé. spravjedlévje, przysł., sprawiedliwie. Woen s nami poestąpoevëł spravjedlévje. spravjedlévy, przym., sprawiedliwy. Bóg je spravjedlévy. Spravjedlévô mjara. sprąźésce, przysł., 1) elastycznie, 2) energicznie. sprążésti, przym., 1) sprężysty, elastyczny, 2) sprężysty, energiczny. Sprązéstô blaska. Sprązéstë race. sprąźéstosc, -é, z., 1) sprężystość, elastyczność, 2) energia, sprężystość. sproséc, -śą, -séł, -sé, sł., sprosić. Spro-sélé całą familéją. sprovagac, -vôgają, -vôLël, -vaęôj, sł., sprowadzać. Te łovaré sprovô%ają kupce z za modra. sprova§éc, - ą, - éł, sł., sprowadzić. sprovka, -ći, z., zdrobn. od sprava, sprawka. To je za mélô sprôvka dlô ńegoe. Jô znają jegoe sprovće. sprąt, -e, m., sprzęt. W 1. mn. sprąté lub sprąt a. Sékoevnë sprąté. Léxe sprała. Woeńi mają mnostwoe sprątov v jizbje. sprecac są, -ają są, -eł są, sł.y sprzeczać się. Baremnë vaji sprecańe! Ne sprećôj są ńekaranće! sprégac, -igają, -igëł, -égôj, sł., sprzęgać, łączyć. Woena %ce koeta s psę spfégac! spfégac są, -igają są, -igeł są, -égôj są, sł., sprzęgać się, łączyć się. spréségac są, -sigają są, -sigëł są, -ségôj są, sł., sprzysięgać się. Jo jes ńe ceł, zebé sin gôdëł é są sprésigëł precivkoe ruoejcu. sprésij są, -signą są, -sig są, sł., sprzysiąc się. Ysétcé są spfésiglé precivkoe ńemu. sprig , -égą, -ig, -éżé, sł., sprząc, złączyć. Jô sprégą mcejegce sémla s tą koebéłą. Słownik języka pomorskiego. spf ig są, - égą są, - ig są, - éżé są, sł., sprząc się, złączyć się. Woen są sprig s moeją bjałką precwkoe mńe. spuxnęc, -ną, -nęł (spux), sł., spuchnąć. Spux, jak pjeréna. Xto v pleconką (ul) xu~ Xńe, temu pésk spuxńe. spuscéc, -śćą, -scéł, -scé, sł., spuścić, zsunąć. A ćej mjelé bot ju spuscony na rnoere. Sptiscéł woećé. Jô vama jes drobką spusćą (z ceny). spuscéc są, - śćą są, - scéł są, - scé są, sł., spuścić się, zsunąć się; zdać się na kogo lub na co. Pcetemu spuscélé są na cloł z të göré. Le są spuscé na ńegoe, a m%eś zbéti (tylko się spuść, zdaj się na niego, a będzie po tobie). spuścac, -ają, -ëł, sł., spuszczać, zsuwać; opuszczać. Ńe sjmśćoj tero te balći, boe jes koegoe prećidńes (przetrącisz). Woeńi ńe tak letkoe spuscają z prize (z ceny). spuścac są, -ają są, -ëł są, sł., spuszczać się, zsuwać się; zdawać się na kogo lub na co. SFYX> m"> krawędź góry, brzeg spadzisty. Bcićéta, zebésta z negoe spyxw ńe zja-Xała do woedé. srac, -ają, -eł, sł., srać. srajk, - a, m., smarkacz, zasraniec, dzieciak, bęben. sraka, - ći, z., tyłek. srocą, -éca, n., sroczę. Knôpi preńesle mëłë srocąta. sroei, przym., sroczy. Sroce gńozdo. Sroce pjbrkoe. srocka, -ći, z., zdr. od sroka, sroczka, sroćcjtkoe, -a, n., zdrobn. od sroćą, sro-czątko. sroge, przysł., bardzo, wielce, nader. To je sro%e vjel%i pôn. To m%e sro%e ijelgô zéma. Woena są sroęe boeja (bała). Sro%e busno bjałka (bardzo pyszna kobieta). Ob. stroje. srogi, -gô, - |ë, przym., 1) srogi, 2) wielki, potężny, okazały, tęgi, dobry i t. p. To vjeje sroęi vjater. Sroęi x^op. Srogo baba. Sro%e zéto. Sroęi gleń xl?ba. Srogo novina. To ńe je za sro%e (to nie jest zbyt dobre). Ob. stromi. srogcesc, -ć, 0., 1) srogość, 2) wielkość, okazałość, dobroć i t. p. Ten pôn je vsą%e znôny ze srogocscé. Srogoesc bulwov. Ob. s t r o g oe s c. sroka, -ći, 0., sroka. Sroka je sro%e ńistrex yt6x- sromac są, -ają są, -ëł są, sł., wstydzić się. Sromô są, jak pjes, ćej ćij nrnzdri (wstydzi się, jak pies, gdy kij ujrzy). Przysł. Ńe sromôj są tak stroje! 26 202 SROMCETA — STAYIC SĄ sromoeta, -é, z., sromota, wstyd, hańba. To je vjelgô sromoeta dlo nas. sromoetléwcesc, - é, z., wstyd li wość. %ëvćécô sromcetléwoesc. sromoetlévje, przysłwstydliwie. Woena zdra nô mją sromoetlévje. sromoetlévy, przym., wstydliwy. Sromoetlévy,, ,/afc młode %evcą. srożéc są, - ą są, - éł są, sł. , 1) srożyć się, 2) nadymać się, wywyższać się. Yjater są srozi. Woeńi są tak sroźą, jakbé jim cało vjes nôleza (tak się pysznią, jakby do nich cała wieś należała). srôl, -a, m., smarkacz, zasraniec, dzieciak. Té srôlu! Woed grôli prinęe do srôli (od zabawy przyjdzie do przezywania się). Przysł. ssać, -ą, -ëł, sł., ssać. Woenbé jes %is ssëł swoeją nenką. stac ob. stojec. stac są, stôną są, steł są, stańi są, sł., stać się. A ćej to są stało. To są ńigdó né stońe. staj, -a, m., lina, podtrzymująca maszt łodzi lub batu w postawie prostej. stalac, stôlają, stôlëł, stalôj, sł., stawiać, nastawiać. Bébôcé ńewod stôlają (rybacy zastawiają, zakładają niewód). stanoviskoe, -a, n., stanowisko. Ob. sta-noviśće. stanoviśce, a, n., stanowisko. Z jednegce stanowiśca slé na dre%e. stanęc, -ną, -nęł, -ńi, sł., stanąć. Vśed do jizbé é stanqł na samym vestrodku (środku). Stańisławov, -cevy, -oevô, -oevë, przym., Stanisławów. Stańisłov, -a, m. i. wł., Stanisław. stare, -a, m., starzec. starcin, -éna, -éne, przym., babczyn, należący do babki. starej, -a, w., staruch, starzec. Ten sta-rex jes %evcątom do woecu zazerô. stare ja, -é, z., starucha, stara kobieta. Ta starexa musd béc ju na ńejednym vjeselim. stareścin, - éna, - éne , przym., 1) należący do staruszki, 2) do bubki. stareśk, - a, m., zdrobn. od s t a r e j, 1) sta- • ruszek, 2) dziadek, ojciec ojca lub matki. W tem drugiem znaczeniu używa się zwykle wyrazu stark. stareśka, -ći, L., zdrobn. od star ej a, 1) staruszka, stara kobieta, 2) babka, matka ojca lub matki. W tem drugiem znaczeniu częściej używany wyraz starka. stareśköv, - oevy, - oevô, - oevë, przym, 1) należący do staruszka, 2) do dziadka. Stargard ob. Star o gar da. stark, -a, m., dziadek, ojciec ojca lub matki. To je moj stark. Moeji starkoeije (moi dziadkowie t. j. dziadek i babka). starka, - ći, z., babka, matka ojca lub matki. starköv, - oevy, - oevô, - oevë, przym., dziadów, dziadków. Starkov majątk. starkoevizna, -é, z., 1) dożywocie dziadków, 2) majątek po dziadku lub babce. Starogard ob. Starogarda. Starogarda, -é, z., Starogard, miasto powiatowe w regencyi gdańskiej. starogarjći, - kô , - ćë , przym., starogardzki. V starogaręćim krezu. starosc, -é, z., starość. Wcen dozéł poezdnë staroscé. Na starosc musëł jic na praxorką (żebry). starosta, -é, m., starosta. Jeden poelsći starosta. Starosta vjeselny. starostwoe, -va, n., starostwo. Starostwoe pucćë, ćło%cevsće. starśézna, -é, z., starszyzna. starsi, -éj, l. m., rodzice. Jadôm é Jeva to bélé nasi pirsi starsi. Wu moeje% starśé%. Té môs wustąpcevac twoejim starsim. Tćé twoejex star sex! starec są, -eją są, -ëł są, sł., starzeć się. Nasi le%e star ej q są x^tkoe. statećk, -a, m., zdrobn. od statk, 1) mały statek wodny, 2) ósemka beczki, 3) beczułeczka. statiśk, -a, m., zdrobn. od statk. Ob. statuśk i statećk. statk, -a, m., 1) statek, okręt, 2) ósemka beczki, półwiaderek, 3) beczułka, 4) człowiek stateczny. To sq statće na moeré (to są statki na morzu). Woen möze vépic cały statk (on może wypić cały półwiaderek). V" tim statku ju ńick ńima (w tej beczułce nic już nie ma). Jaći to statk! (co to za poważny człowiek!). statk, - u , m,, statek, powaga, stateczność. Wu ńegoe je vjel%i statk. Té ńimoś télkoe statku, co woena. statkoevac, -ują, -ceveł, sł., być statecznym, poważnym. Ten knôp tak statkuje, jak zeńały Xłop (ten chłopiec ma tyle powagi, co człowiek żonaty). statusk, -a, m., zdrobn. od statk. Ob. statećk i statiśk. stavac, stôvają, stôvëł, stavôj, sł., stawać, ustawać. Stôvô na polcax> stavac są, stovają są, stôvëł są, stavôj są, sł., stawać się. stavic są, -ją są, -jeł są, sł., stawić się, przyjść. Yśétcé są stavilé pred ksąęa. STAYIŚĆE — STOPKA 203 staviśée, -a, n., stawisko, miejsce, gdzie był staw. stavjac, stôvjają, stôvjëł, stavjôj, sł., stawiać. Tu stôvjają novy döm. Jôbjem béł tu téx ńe stôvjëł. Sąkôrka stovja novy stcitk piva. stavjac są, stôvjają są, stôvjëł są, stayjôj są, sł., stawiać się, jawić się. Na moj rozkôz stovjają są młodi é stôri. Stąca, -e, z. im. wł., Konstancya. stąk, -u, m., stęk, stękanie. Stok x<&véx, reńonegoe. stakac, -ają, -ëł, sł., stękać. Woen tak stgkô a jici. Jo ńimog cec negoe stąkańo. stąknęc, -ną, -nęł, sł., stęknąć. Stuknął, jakbé jegoe xt° PXną%- stąpać, stępają, stępëł, stąpôj, sł., stąpać. Stąpô, jak krblevjonka. stąpić, slępją, stępjeł, stąpi, sł., stąpić. Té mozes na déślą siąpić (ty możesz na dyszel wejść). stąpję, przysł., stępo. Żoinere jaxalé stą- m ' stebełkoe, -a, n., zdrobn. od stebło, ździe-bełko. Stebełkoe trôvé. Jô ńimom ja ane ste-bełka. stebło, -a, n., źdźbło. Stebło słomé, trôvé, sana. Woen vi%i stebło v moejim woeku, a mo halką v swcejim. stednęc, -ną, -nęł, sł., stygnąć. Jeęta zarô, boc to xutkoe stedńe. stedńarći, -kô, -ćë, przym., studniarski. Stćdńarkó roboeta. stedńartwce, -va, n., studniarstwo, kopanie studzien. stedńór, -a, m., studniarz, ten, co studnie robi. stejenecka, -ći, z., zdrobn. od stegenka, studzieneczka. stegenka, -ći, 2., zdrobn. od stedńó, studzienka. stegenny, przym., studzienny. Steęenno woeda lepi śmakô, jak rećnô. stegéc, - ą, - éł, sł., studzić, ziębić. Stężono róba. stegenka, -ći, z., zdrobn. od stegna, ścieżynka. V nym lese je mëłô steęenka. Ji%é tą steąenką (idź tą ścieżeczką). stegna, -é, z., ścieżka. Stegnami réxli zon%es, jak drogą (ścieżkami rychlej zajdziesz, jak drogą). stenka, -ći, z., smark, świeczka u nosa. Jemu stenka vjedno poed nosę visi. ster, -e, m., ster. Stoji pré sfere, wu stere. sterńik, - a, m., sternik. sterovac, -eją, -oveł, sł., sterować. Woen tak ster eje, jak stôr i matrosa. steceń, 2. przyp. sticńa, m., styczeń (miesiąc). stékac są, stikają są, stikeł są, stékôj są, sł., stykać się. Te grenta stikają są se sobą. sticńovy5 przym., styczniowy. Sticńovb mrozé. sto, licz., sto. Dvasta (dwieście). stodoła, -é, z., stodoła. stodolny, przym., stodolny. stodółka, -ći, z., zdr. od stodoła, stodółka. stojec, -ą, -eł, sł., i) stać, 2) równać się, 3) dbać, stać o co. Xłopi stojalé pred koescołę. Stujta leęe! Złe semjeńb stoji za kata. Cej môm glonk #Zé6a, ńe stoją woe jinse je%eńe. Za kmoetra stojec (trzymać do chrztu, kumo wać). stołovy, przym., stołowy. Stołovo noga. Sto-łovo deska. stolarcék, - a, m., Stolarczyk. stolarći, - kô , - će, przym., stolarski. Hével stolafći (hybel stolarski). Stolarce norąęa. Za roboeta stolarką vząlé p{%esąt talarov. stolaréc, -ą, -éł, sł., być stolarzem, trudnić się stolarstwem. Vezńita są tero do stolafeńo (weźcie się teraz do stolarstwa). Woen je ceslą, tak tez stolari, jak wumjëje. stolartwoe, -va, n., stolarstwo. stolék, -a, m., zdrobn. od stół, stolik. Snozi, meły stołek. stołem, -a, m., olbrzym. Stolémoevje zélé ńegdćŚ na svjëce. Moecny, jak stołem. stolémi, -jô, -jë, przym., dotyczący stołem ów (olbrzymów). Woena je rode stolémjb-goe. V néx stolémix casax• Stolémjô séła. stolémka, - ći, z., olbrzymka. stolémôv, -oevy, -oevô, -oevë, przym., dotyczący olbrzyma. Stolémoevé race. Stolémoevô bjałka. stolmocka, - ći, z., kobieta olbrzymów, olbrzym icha. stolmôk, -a, m., olbrzym (niby: olbrzymiuk, olbrzy misko). stolôrka, -ći, 0., stolarka, żona stolarza, stolor, -a, w., stolarz. stopa , - é, z., stopa. stopercéc, -ą, -éł, sł., sterczeć, wystawać. Ten drąg tak stoper ci. Skałó stopcrcą z woedé. st.op^tovy, przym., stofuntowy. Kam sto-P\tovy. stopka, -ći, z., zdrobn. od stopa, stopka. %ecno stopka (stopka dziecięca). 26* 204 STORÉC SĄ. — STRONA storéc są, - ą są., - éł są., sŁ, ropić się, ma-teryzować. Ta rena stori są a słori é ńimoze są végoejic. stoze^, ~a> człowiek, lubiący się przechwalać, gaskończyk. Te ńe vjeré ńick temu stozsxcevi! stoźéc są, -ą są, -éł są, sł., pysznić się, przechwalać się. Tak są stozis, jakbé jes svjat zbavjeŁ stół, -ołu, m., stół. Pré stole. Za stołe. stołek, -a, m., zdrobn. od stołk, stołeczek. Méhj stołek. stółk, -ółka, m., stołek. stôłkoôvy, przym., stołkowy. Stołkoevô noga. stor, -ore, m., materya, ropa, dobywająca się z wrzodu. stos, -osa, m.} figlarz, psotnik, licho, może dyabeł. Jaćiz to stös zrobjeł? Vi%eł jem stosa, jak mu dął do nosa. stôsenk, -u, m., stosunek. Woeńi ńimjele se mną ńizodnex stosenkbv. stosńica, - e, z:, figlarka, psotnica, dyabliczka. Ob. stos. stôn, -ône, m., l) stan, położenie, zajęcie, 2) stan, kibić, 3) część górna koszuli, sukni i t. p. Stôn kavalefći. Swoeboednëgoe stône. Wcena mo baro krotći stôn. Stôn, jak stôn, ale wuzemk (część dolna) greby, jak djo%eł. stônô, -ë, z., stajnia. stôri, przym., stary. Storo baba gôdô (stara baba gada). Stôri koescoł. To są storę %eje. Starsi (starszy). Nôstarsi (najstarszy). Gim koet starsi, tim woegon cvjardsi. Nostarśi Xłop z całb vsé. Ob. starsi. storńa, -e, z., flądra (ryba). storńev, -vje, z., flądra (ryba) Ob. storńa. śtórńevka, -ći, i., zdrobn. od stórńev, młoda, mała flądra. stov, -awu, m., staw. Vjel%i, ribny, głą-boeći stov. stovk, -a, m., zdr. od stôv, stawek. Mëły stôvk. stracéc, -ą, -éł, sł., stracić, zgubić, postradać. No ten hort woen stracćł swoeje woełé (w ten sposób postradał swoje woły). Ńe stracę téx pjeńąęi! strax, -u, m., strach. A tej jegee strax woegarnął. Woen są tréée woet straxM> Ńima straxu! strapić są, strôpją są, strôpjeł są, strapi są, sł., strapić się, zmartwić się. Woejc, ćej są woe tim dovjë%ëł, strôpjeł są sroęe. straśac, -ôśają, -ôśëł, - aśôj, sł., często, zwykle straszyć. Woet tegoe ćase strôśô na nóx błotax> straśéc, - ą, - éł, sł., straszyć. strasédło , - a, n., straszydło strask, -a, m., straszak, straszydło. Jo są téx straskov ńe wurasną. straślevje, przysł., straszliwie. Moere réćało tak straslévje, jakbé tésąc djôbłov v ńim se%ało. straslévy, przym., straszny, straszliwy. Stra-slćvb vezdfeńe. Straslévy sąd prinęe no cą. strata, -é, z., strata. To béła dlô najn vjelgô strata. strava, -é, z., strawa, jadło. Dejce mje abć lëzką stravé! Dobrô, moeżńisło strava (dobra, wyborna potrawa). , stravic, -ją, -jeł, sł., strawić. Té tegoe tak letkoe ńe stravis! Twbj zołądk tegoe ńe stravi. strefla, -e, z., pończocha. strega, - p., z., struga, rzeczka. stremiń, -a, m., strumień, potok. strex, -a, m., żebrak, dziad. Yénekôj tegoe strexa! (wypędź tego dziada!) Woen vsteł, ćej pjąti stréx p<% vsi x°e%i (wstał bardzo późno). Z stréxa pon — djôbeł sôm. Przysł. stréjenka, -ći, 0., zdrobn. od strijna, stryjenka. stréjôśk, -a, w., zdrobn. od strij, stry-jaszek. stréśéna, - é, m., dziaduś, dziadowina. streśi, przym., żebraczy, dziadowski. Stréśi mjex (worek dziadowski). Stréśô muca. Jemu tak gąba lôtô, jakbé bela stréëim masłę vé-smarovônô. stréśk, -a, m., zdrobn. od stréjc, dziaduś, dziadowina. stréśka, -ći, z., żebraczka, dziadówka. strij, -éja, m., stryj. strijk, -a, m., zdrobn. od strij, stryjcio. strijna, -é, z., stryjenka. stroge, przysł., bardzo, nader. Stroje vjel%i pjes. Ob. sro^e. stromi, -gô, -^ë, przym., silny, wielki, tęgi, dobry, okazały, walny. Stroni x%op (walny chłop). Strogô zéma (tęga zima). To ńe je za stroęë jodło (to nie jest zbyt wykwintne jedzenie). strogcesc, -é, z., l) srogość, 2) wićlkość, okazałość, tęgość. Ob. srogość. strojic, -ą, -eł, sł., stroić, ubierać; robić. Woena jes pupce (lalki) stroji. strojic są, -ą są, -eł są, sł., stroić się, ubierać się. Boć té sa tak strojiś? Woena są tak stroji, jak slaxconka. strona, -é, 0., strona; część. Poe U strońe. Z te stronę. Na ti strońe vsé. V tany strońe mjasta. STRONQ — SWGEBCEDNY 205 stronę , przysł., stronami, bokiem, z boku. JDëść preśecl stroną. strônka, -ći, é.', krajka, brzeg materyi odmiennej barwy- strôdnosc, - é, z., biedota, nieszczęście, strôdny, przym., niebogi, godny politowania, biedny. Strôdnë ęëckoe. strôvka, -ći, z., zdrobn. od strava, ja-dełko. To béła słrôvka, jaći jem jes ńe jod! stręd, -e, m., brzeg morski, niem. Strand. Bébôcé %oe%ą poe strącę. Ob. śtręd. strędowy, przym., odnoszący się do stręd u. strużka, -ći, z., zdrobn. od strega, potoczek, strumyk. Nabrd woede z lesnë strużći (nabrała wody z leśnego strumyka). Zo tą mełą strużką je łąka, a za łąką vikso strega. strała, -ć, z., strzała. strebac, -ją, -eł, sł., pić lub jeść coś rzadkiego zwolna, ostrożnie, nadpijać, cedzić przez zęby, chlipać, czes. strebati. Por. wyżej od tego samego pierwiastka sorbac. stfebnęc, -ną, -nęł, sł., nadpić lub nadjeść coś rzadkiego, chlipnąć. Por. wyżej sorbnęc, strebrny, przym., srebrny. Strebrny zbôn. Strebrnë pjeńąęe. strebro, -a, n., srebro. strebrńik, -a, m., moneta 10-fenigowa. stredny, przym., średni, umiarkowany, niewielki. Stredny vi%er. Strednë żéto. strej, - egą, - eg, - eżé, sł., strzec. Woen ji dobre pileje é streże. strej są, -egą są, -eg są, -eżé są, sł., strzec się. Té sa streżé, zebé jô cé gnôtöv ńe pre-ćid! (strzeż się, żebym ci kości nie połamał). strelac, -ają, - eł, sł., strzelać. Xłop strelô, a Pôn Bóg kule nosi. st?elc, - a, m., strzelec. Strelcé poeslé v ja%tą (poszli na polowanie). strelecći, -kô, -ćë, przym., strzelecki, myśliwski. Róg strelecći. streléc, -ą, -éł, sł., strzelić. Streléł z ft{té é wubjeł zajca. strelon, -a, m., zastrzał (choroba palca), stremją, -ińa, n., strzemię. strepac są,-ją są, -ëł są, sł., powalać się, zbrukać się, osmolić się. Ne %oe%é p)oe dëscu, bce sa barzo strepjes. Xto sa smoełć $vôtô, ten sa strepje. Strepôny, jak pjes, jak svińa. strékac, -ikają, -ikeł, -ékôj, sł., strzykać, pryskać. Doć tć> no mją stfikos tą woedą? Ne strékôj! strémac, stfimają, strimeł, strémôj, sł., wstrzymać. Ńimog koeńi strémac, boe woene sa tak rozxiżéłé. strémac są, stfimają są, strimeł są, slrémôj są, sł., wstrzymać się. Wcena są strima woet jeęénô é woet picô. » stremoevac, -ują, -ceveł, sł., wstrzymywać. Ńe stremuj koeńi! strémoevac są, -ują są, -oevełsą, sł., wstrzymywać się. stréj, -é, z., podłoga gliniana, w ogóle podłoga. Leżelé na stfeęi. strël, -ałe, m., strzał. Zpoeza xéći pôd stireł. strij, -égą, -ig, -éżé, sł., strzyc. Jes ńe stréżé te woevce! (nie strzyż jeszcze tej owcy!). strig, -éga, w., płużnik; łańcuch, łączący pług z karą. striknoc, -ną, -nęł, sł., strzyknąć, prysnąć (wodą). st?ikovka, -ći, z., strzykawka, sikawka, strisc, -ésą, -qs, -ésé, sł.} wstrząsnąć, potrząsnąć. Stfąs budlą. strisc są, - ćsą są , - qs są, - ésé są , sł., wstrząsnąć się. Strąsła są, jak v zémny (wstrzę-sła się, jak we febrze). striź , - éża, m., strzygoń, strzyga , dziecko rodzące się w czepku. stroda, -é, z., środa. stroda, -é, z., trzoda, stado. Stroda bédła. Stroda woevc. stródk, -a, m., środek, sposób. To je no-lepsi stfodk na jegoe głepoetą. stwor, 2. p. stwoera, m. , stwór, stworzenie. Yseden stwor ńex xvoli Pana Boega. Ceż to za stwor? stwórca, -e, m., stwórca. stwoeréc, -ą, -éł, sł., stworzyć. Woet stwoe-reńo svjata. Jo dox tegoe ńe stwoera z ńićegoe! stwcerécel, - a, m., stworzyciel. Bog je stwce-récelę sijata. stvarac, stvôrają, stvôrëł, stvarôj, sł., stwarzać. sum, 2. przyp. sema, m., sum (ryba), surbac ob. sorbac. sus, -a, m., sus, skok. Zajcim susę. V su-sax dobjeg do reći. Sus, jak stolémi krok. susac, -ają, -eł, sł., skakać, susy robić. Susô, jak koezeł. Jo ńimoegą tak susac, jak té. swój, -oeja, -oeje, zaim., swój. Woeńi mają swój las. Na swoejex smjecax• V swoejex vłôsnéx %éćax je nômili. swceboeda, - é, z., swoboda, wolność. Dale mje całką swoeboedą. swoeboedno, przysł., swobodnie. Woeńi tą żélé déxt swoeboedno. swoeboedny, przym., swobodny. Swoeboedny le%e (wolni ludzie). Swoeboedny żéwoet. Tak 206 SYARLÉWCESG — ŚADI jięe do lepsa é je nôęeja, ze pfindq ćedés ćasé swoeboednë. Gen. svarléwoesc, -é, z, swarliwość, kłótliwość. svarlévje, przym., swarliwie, kłótliwie. svarlévy, przym., swarliwy, kłótliwy. svaréc są, -ą są, -éł są, sł., swarzyć się, kłócić się. svarécel, -a, m., człowiek kłótliwy. svarécelka, -ći, z., kobieta kłótliwa. svinôa, -éca, n., prosię, prosiak. Tébjcs moegła ju dac pic temu svinćécé! svincéci, przym. prosięcy. Svinćéci kvik. Svinćéci woegonk. syincętkce, -a, n., zdrobn. od svincą, prosiątko. Jo tegoe svinćqtka ńe predôm. svinecka, -ći, z., zdrobn. od svinka, świ-neczka. svinka, -ći, z., zdrobn. od svińa, świnka. Leci svinka koele młynka, woegoeneck poe-dnosi, a sevc za ńq, jak za pańq, woe sće-cinką prosi. Piosnka. svinsći, - kô, - ćë, przym., 1) świni, wieprzowy, 2) świński, brzydki. Svinsći X^v-Svinsćë poeméje. svinstwcB, -va, n., świństwo, paskudztwo, rzecz obrzydliwa. Woeńi jes goersë pasku%tva é svinstva jodajq. svińa, -e, z., świnia. Sezoboetôny, jak suińa. É svińa zabéła, ze prosécę béła (i świnia zapomniała, że była prosięciem). Przysł. svińi, przym., świński, wieprzowy. Soińe mjąso. Svińe woecé. svińina, - é, z.. wieprzowina. sYińinka, - ći, z., zdr. od s v i ń i n a, wie-przowinka. svińok, -a, m., bolączka, wrzód. Mo svi~ ńoka na gąbje. svjat, -a, m., świat. Na svjece. Svjat, jak las, cłovjek, jak listk. svjatło, -a, n., światło. svjatovy, przym., 1) światowy, 2) świecki. Svjatove pjesńe célé sątoporće. svicéc, -ą, -éł, sŁ, święcić, poświęcać. Sniconô woeda. Sviconë zelë. Pirśë suiceńe. svjąti, przym., święty. Svjąti Frącésk. Svjątô Jagata. Moedlétva do 17sétćex Svjątćx-Nôsvjątsô Paneska. Evańelejo svjątô. svjato, -a, n., święto. Svjąto Trex Krbli. To je vjel%ë svjąto. Svjata (święta n. p. Bożego Narodzenia). svjatojansći, -kô, -ćë, przym., świętojański. V noc svjątojanskq célé viléjq svjątëgoe Jana. Svjatopëłk, -a, m. im. wŁ, Świętopełk. Svjątopëłk, ksqze poemoerći. Svjątopełköv, -oevy, -cevô, -oevë, przym., Świętopełków. Svjątopëłkoevë woejné. svjatosc, -ć, z., świętość. Svjatosc téx feći. Ten woebrôz je dlô ńix novikśq svjatoscq. svjeca, -e, z., świeca. svjecéc, -ą, -ćł, sł., świecić. Słonyskoe svjeci. Co są xwtkoe vzńeci, to ńedhigoe svjeci. Przysł. Woeńi jes łećéuę svjecq. svjecéc są, -ą są, -éł są, sł., świecić się. Ta svjećka léx<% są svjeci. svjecka, -ći, z., zdr. od svjeca, świeczka. svjôtk, -a, m.j zdrobn. od svjat, światek. svjôz, -a, m., faseczka, małe naczynko drewniane (na masło, powidło, ser i t. p.), zwykle wykumane, t. j. z jednego kawałka drzewra wyżłobione, zaopatrzone przykrywką. Mô woecé, jak dva svjoza (dual.), jak svjôzé (t. j. wielkie). syjętće, -ętk, l. mn., święta, dni świąteczne. Zachowane tylko w przysłowiach: Wu nas co v pjątće, to é v svjqtće (u nas co w piątki, to i w święta). Xto pôsô v pjątće, ten musi é v svjqtće (kto pasa w piątki, ten musi paść i w święta). svor, -are, m., swar, kłótnia. Mjeęé nimi ńe béło ńijaćex svarov. svorb, -arbu, m.} świerzb, świerzbiączka. Ten knôp mô svôrb mje%é pôlcami. śabas, -e, m., szabas. śabasny, przym., szabasowy. Sabasnô vje-ćerô. Sabasnô svjëcka. śabelka, -ći, zdr. od śabla, szabelka. śabla, - e, z., szabla. śabléśce, -a, n., zgr. od śabla, szablisko. Bfąkëł sabléscę. śacenk, - u, m., szacunek. S vjelĄim sacenke. śadi, przym., rozczochrany, najeżony. Śadi, jak jez. Sadi: jak koepica sana. ŚADO — ŚGEPÔNKÖY 207 śado, przysł., z włosami rozczochranymi, najeżonymi. Woena tak śado vézdri, jak jezevô skorka (ona ma włosy tak rozczochrane, jak kolce na jeżowej skórce). śadoła, -é, m. i z., człowiek z włosami rozczochranymi. Saddłće (wieś). śagéc, -ą, -éł, sł., czochrać. V bijatéce knôpi sobje vłosé sa%ą. śafa, -é, z., szafa. Safa na statće cele glaśpińa. safarci, - kô, -ćë, przym., szafarski. śafaréc, - ą, - éł, sł. , szafarzyć. safaföv, - ovy, - ovô , - ove, przym., szafarzów. śafartwoe, -va, n., szafarstwo. śafôrcin, -éna, -énë, przym., szafarki dotyczący. śafôrka, -ći, é:, szafarka. śafôr, -a, m., szafarz. śafoevac, - ują, -oeveł, sł., szafować. śax, - u, m., pręt, wikła, wić. Śa>x§ zdre-śony (związany). saxré, - ôv, l. m., szachrajstwo, szachro-wanie. Poesed na śaxre. Na śaxrax• śaxrovac, -eją, -oveł, sł., szachrować. śałvijo, -e, z., szałwia (rośl.). śalec, -eją, -ëł, sł., szaleć. śaléc, śôlą, śôléł, śalé, sł., łudzić, zwodzić, fałszywą obietnicą wabić, tumanić. Woen jq gvés śôli (on ją z pewnością zwodzi). Ne śa-léta goe! Śôlony (wściekły). Solony pjes. Solono bjałka. śargac, -ają, - eł, sł., szargać, błocić, walać, śarganc, - a, m., obszarpaniec, obdartus, hołysz. śargansći, -kô, -ćë, przym., dotyczący śarganca, obdartusowski, hołyszowski. Sar-gansćë buksę. śarganstwoe, -va, n., 1) stan, w którym się śarganc znajduje, hołyszostwo, 2) hołota, hultajstwo (zbiór.). sari , przym., szary. śaro, przysł., szaro. Na nebje béło déxt Saro. śarvark, - u, m., s z arw ark. Gromaąćë zô-cq%e ćélé sarvarće. śarvarkoevy, przym., szarwarkowy. Roboeté sarvarkoevë. śaséjô, -e, z., szosa, droga bita. śatłax , - u, m., szakłak ( rośl.). satłaxoevy, przym., szakłakowy. Cerk (krzak) śattax(%vy. Vjetevkami śatłaxoevemi wustroją dvjefe (w wilią św. Jana). sak, -u, m., szynk, karczma. śąkarci, - kô, - ćë, przym., karczmarski, szynkarski. Sąkarćë doxwdé. śakaréc, - ą, -éł, sł., być szynkarzem, trudnić się szynkarstwem. Woen ju na trecim molu śąkari (on już w trzeciem miejscu ma szynk). śąkarôy, - ovy, - ovo , - ove, przym., szyn-karzów. Sąkarovo córka. śąkartwoe, -va, n., szynkarstwo, karczmar-stwo. śąkôrcin, - éna, - énë, przym., szynkarki dotyczący. ëąkôrka, - ći, z., szynkarka, karczmarka. śakôr, -a, m., szynkarz, karczmarz. śakoevac, -ują, -ceveł, sł., szynkować, wydawać napoje. śąkcevy, przym., szynkowy. śatoléc są, - ą są, - éł są, sł., ciskać się z gniewu, irytować się, rzucać się. Ne śątolé są tak, bracinku! śątopjer, -a, m., nietoperz. śątopjeröv, -ovy, - ovô, -ove, przym., nietoperzowy. śątoporka, - ći, z., pieśń świecka, śpiewka wesoła. śatopoerecka, - ći, z., zdr. od śątoporka, piosneczka, śpiewka. ścac, - ą, - eł, sł., szczać. ścava, - é, z., szczaw. scec, - é, z., 1) szczeć, szczecina, 2) przyrząd do czesania lnu. Scec to je do Ine co-sano. ścecéna, -é, é., szczecina. ścecinka, - ći, z., zdr. od śćecéna, szczecinka. ścecą, -éca, n., zdrobn. od śćeka, szczu-paczek. śceci, przym., §zczupakowy. Sćeci pésk. śceéotkoe, - a, n., zdrobn. od ścecą, mały szczupaczek. śceka, -ći, z., szczupak. Ob. ścepôk. śceléna, -é, z., szczelina. Ścepanôv, - ovy, - ovô, - ovë, przym., Szczepanów. bćepk, - a, m., zdr. od Ś ć e p ô n , Szczepanek. Scepköv, -oevy, -cevô, -cevë, przym., Szczepanków. Ścepkosjc, - a, m., syn albo potomek Sćepka, Szczepana. Scepôn, -a, m. im. wł., Szczepan, Stefan. Ścepônk, -a, m., zdrobn. od Śćepôn, Szczepanek. Ścepônkôv, - oevy, - oevô , - oevë, przym., Szczepanków. 208 ŚĆER.I — ŚÉK śëeri, przym., szczodry, hojny. To śćeri pôn! Scerq rąkq wukrojeł nôm xlëba. ścerosc, -é, z., szczodrobliwość, hojność, ścere, przysł., szczodrze, hojnie. ścescéc są, - sćą są, - scéł są, sł., szczęścić się, powodzić się. Ji są scesci, jak zdexty kcebéle wu zéda. ścescë, -ô, n., szczęście. Jemu krosńąta Ścescë prénosą. Ttuoeje ścescë, moeje ńeśćesce. śćestléwoesc, - é, z., szczęśliwość. scestlevje, przysł., szczęśliwie. ścestlévy, przym., szczęśliwy. ścevac, sćvją, ść(e)veł, ścvi, sł., szczuć. Ne ścvi psa na koeta. śôeżeła, -é, z., 1) łuska rybia, 2) łupina roślin strączkowych. ścéné, -in, l. mn., szczyny. śëépa, -é, z., garść, łapa. Dostać są le djôbłu v śćépé! Ju są ńe vévixlôs, ćej są v jegoe sćépé dostońes! Sadi, jakbé go& vilk Ścépq maznął. ścépka, - ći, z., zdr. od ś ć é p a , łapka, garść, garstka, szczypka. Dała mje le sćépką. Taka mëłô śćépka! Śćépka mqći, krep i t. p. śëépkoevac, -ują, -oeveł, sł., szczyptami dawać, mało dawać, skąpić, dawać jakby na lekarstwo. Wcen tak scépkuje, jak dlô %eci. Scëłba, -é, z., kawał, odłam. Kamjemstë śćëłbé (odłamy skał). ścir, -era, m., ścierwo, padlina. Té śćére! Ob. scir. ścodri, przym., szczodry. śćodrobléwoesc, -é, z., szczodrobliwość. ëcodroblévje, przysł., szczodrobliwie. ścodroblévy, przym., szczodrobliwy. śôodrosc, -é, z., szczodrość. śćodrôk, -a, m., 1) chleb pieczony w wigilią Trzech Króli kształtu rogala, 2) szczo-drakami nazywają się też i kolędnicy, chodzący tego dnia po domach z pieśnią: „Dobri vjecor, sćodri vjecoru. śScotka, -ći, z., szczotka. Sćotka aboe kar-deca. ścublą, -éca, n., mały, młody szczupak. Jo téx ëcubląt jn ńe pfedôm. śćublętkoe, -a, n., zdr. od śćublą, szczu-paczek. śeba, -é, z., szuba, kożuch. Terô ju v téx sebax ńe x sł., tęchnąć, zalatywać stęchlizną. To sano ju tąxńe aboe m%e vnet tąxło. tąnen, - na, - no, zaim., tamten , ów. Do6 tąnen gbur to godeł? Ti rébôcé ńick ńe wu-łovilé, ale tany preńesle całq karéną do-dom. tąpie, -ją, -jeł, sł., tępić. Woeńi nas tąpjq na vśelejaći hort (na wszelki sposób). tąpicel, -a, m., tępiciel. To je tąpicel nase lcrvje. tąpicelka, - ći, z., tępicielka. tąpjec, -eją, -eł, sł., tępieć, stawać się tępym. Koesa znôjma tąpieje. tąpnoc , - ną, - nęł, sł., wdepnąć, nadepnąć. Tąpnqł nogq na ten kam. tąpoe, przysł., tępo. Tim nozę tegee ńe wuzexoelis, woen tak tąpoe kraje. tąpoesc, - é, z., tępość. tąptac, -tają (-cą), -teł, -tôj (-će), sł., tupać, przytupywać nogami. Tąptô, jak v tqcu. tąpy, przym., tępy. Tąpy knyp. To je tąpë ęëckoe. tątądé, przysł., tamtędy. Tątądé ńe vjeęe ńizodno droga. tąten, -ta, -to, zaim., tamten. Tątenkoescoł je véssi, jak tąnen. tątesi, zaim., tamtejszy. Tątesi Kasebi sq le sami roboeci le%e (wyrobnicy, robotnicy). tąwoednęd, przysł., z owego miejsca. Zkqd? Ztqd? Ńe, tąwoednqd, woed samegoe moera. tąznqd — txnqc 213 taznęd, przysłztamtąd, z owego miejsca. Ié to gvés tąznqd pfeńos. tąztęd, przysł., ztamtąd. Tąztqd je tak ciałek do naju, jak woet naju tądotqd. tcéc, -ą, -éł, sŁ, czcić. Jegoe ńe tcq, jak nôlezi. Tcé swosjex star sex (rodziców). tci, przym., czczy, próżny. Jô môm tci zot (mam czczy żołądek). Tci woerex (próżny orzech). Na tcq (na czczo). téose, -é, z., czczość. tco, przysł. , czczo. teater, - tre, m., teatr. tecéc, -ą, -éł, sŁ, tuczyć. Tecone gąsé. Pansćë wcekoe koeńa leci. Tece tą svińą, poeci ćas! tecéc sa, - ą. są, - éł są, sł., tuczyć się. Svińe są nôlepi tą wo&hoeną tecq, woene vnet bqdq sétë. tedé, przysł., tedy, więc. Mé tedé préslé do vsó. A tedé ten wumarły vstéł z trumé. Ob. tej. tedé woevedé! przysł., tędy owędy, tu i owdzie. Texoslo ob. T u j (B1 ô . tej, przysł., tedy, więc. Tej ten vądrovcék woestëł v lese. A tej prinęe konc é na ńegoe. tej — sej, przysł., tak — owak. Ni tej, ńi sej (ni tak, ni siak; ni tędy, ni owędy). ten, ta, to, zaim., ten. Ten kamrôt. Ta strëfla. To łopjeńe. Ti gałązńice. Te sva%erće. Te jiga. tepa, - é, m. i é., 1) ogon kusy, przycięty, 2) zwierzę z kusym ogonem, 3) imię nadawane psom. tepac, -ją, -ëł, sł., tupać, uderzać, pukać, padać głośno. Dësc tepje. Tak beło do ćecô, jakbe woeda z goré są la na déle é tepa (tak było słychać, jakby woda ze strychu się lała na podłogę i pukała). ZeĄer tepje (zegar tykoce). tepoe, przysł., kuso, ucięto. Ten pjes mje tepce vézdri (ten pies mi wygląda, jakby był kusy), tepoesc, -, z., kusość. tepy, przym., kusy, z obciętym ogonem. Ta tępo sobaka. Tercin, -éna, m., Turczyn. Tercinka, -ći, é., Turczynka. terecći, -kô, -ćë, przym., turecki. Tereckô vjara. Tereckô, -ći, z., Turcya. Teresa, -é, z. im. wł., Teresa. Tereska, - ći, z., zdrobn. od Teresa, Tereska. Terk, -a, m., Turek. terô, przysł., teraz. Ob. terôz. terôz, przysł., teraz. terôzke, przysł., teraz. Ob. terôz. terozńeśi, przym., teraźniejszy. Terozńesi le%e. Terozńesegoe ćase. V terôzneëéx casax-terôznesosc, -é, z., teraźniejszość, teskléwoesc, -é, z., tęsknota. Jegoe woegarną vjelgô teskléwoesc. teskiévje, przysł., tęskno. tesklévy, przym., tęskny. tesknosc, - é, z., tęsknota. teskńic, - ą, - eł, sł., tęsknić. Vé ^rcece ju ńe tęsknic tak, nenkoe! (nie tęsknijcie już tak, matko!) testamat, -e, m., testament, zapis, zakon. Jo woe ńi v testamące ńe zabqdą. Stôri Testamat. teino, przysł., tęskno. Mje tak béło za tobq tesno (mnie tak było za tobą tęskno). Zrobiło ji są tesno na sercé (zrobiło jej się tęskno na sercu). Ob. tęskno. tesnosc, -é, z., tęsknota. Dlô tesnoscé ju mi zécë ńemiłe. Nosi tesnosc v sercé. Ob. tesknosc. teśny, przym., tęskny. Tesnym woekę zdra na ńegod (tęsknem okiem spoglądała na niego). V néx tesnéx %vilax, ćej jem béł na moeré (w onych tęsknych chwilach, gdy byłem na morzu). Ob. tęskny. teśńic, -ą, -eł, sł., tęsknić. Cé té abé teśńeł za mnq? Ob. teskńic. té, zaim., ty. Ce, cebje. Cé, tobje. Ce, ce-bje. Tobq. Tobje. téc, téją, téł, sł., tyć. Moeja bjałka corôz barzi téje. tékvjô, -ë, z., gatunek gruszki jesiennej, télći, - ka (- kô), - će (- ćë), zaim., tak wielki. Télći koescöł! Télkô gbra! To béł télći knôpik (to był tak duży chłopczyk). téle, zaim., tyle. Woen ńimo téle pjeńq%i, co jô. Téle są jix seśło, ze są ńimcegle poe-mjescéc v xafapje- télkoe, zaim., tyle, tak wiele. Télkoe mje wuzdris! Télkoe môm pjeńq%i, kulkoe-le xcc}-témret, - e, m., gnojnica, deska boczna na wozie gnojowym, prus. niem. Timmbrett (to samo znaczenie). tésęc, -a, m., tysiąc. tesęcrocny, przym., tysiącletni. tés^cny, licz., tysiączny. tesocńik, -a, m., tysiącznik goryczka, łac. centaureum minus (rośl.). te ob. tej. tez , sp., téż. txac, sł., tkać, wtykać. Ob. t k a c . txnoc, -ną, -nęł, sł., 1) tchnąć, 2) dychać. Woenabé rod txną v ńegoe swoeje vłôsnë zécë. Kark lezi, ledvje txńe. 214 txvic — tońec txvic, -ją, -jeł, sł. , tkwić. T$vi) jak goz% v scańe. To v ńim długoe ju txvi (on już od dawna o tem myśli, uroił sobie) Xoerosc v ńim txvi, a woen woe tim ńick ńe vje. tigeń, -a, m., tydzień. Tięeń mo setme dńov. Rôz v tięeńu. Fred tięeńe. Dva tięeńe. tił, 2. przyp. téłe, m,, tył. V téle za ńimi, slôdé, sed ksą%. tiłk, -a, m., kark. timcasę, przysł. , tymczasem.. tinf, -a, m., tynf. Bobri zôrt tinfa vort. tinka, -ći, z., naczynie, faska na mleko, dzieżka. tipka, -ći, s., kurka, kureczka. Woła się na kury celem przywabienia ich: tipka, t i, ti, ti! tirac, -ają, -eł, sł., uganiać. Tirac to je jic aboe jaxac byrzo fors. t^ta, -é, z., atrament, niem. Tinte. tkac, -ają, -ëł, sł., 1) tkać (płótno i t. p.), 2) tkać, wtykać. Tkôć tkô. Ne tkôj nosa, ńe dëł jes grosa. tkacći, -kô, -ćë, przym., tkacki. Bemjąsło tkacćë. tkactwoe, - va, n., tkactwo. tkacôv, - ovy, - ovô, - ovë, przym., tkacza dotyczący. tkncjc, -ną, -nęł, sł., tknąć, dotknąć. tkôc, -a, w., tkacz. tkôcka, - ći, z., tkaczka. tłec, tłeką, tłećeś, tłuk, tłećé, sł., tłuc. tłesti, przym., tłusty. Tłeste skoepé, sétë barané. tłesto, przysł., tłusto. tłestosc, - é, é., tłustość. tłomacéc, -ą, -éł, sł., tłumaczyć, objaśniać. Ksq<| ji tłomacéł Pismoe svjate. tocéc, -ą, -éł, sł., toczyć. Toćéł woezék poe droęe. tocéc są, - ą są, - éł są, sł., toczyć się. To są tak toći, jak poe lo%e. ton, -e, m., ton, głos, dźwięk. To béłé déxt ańelsće toné. tonęc, -ną, -nęł, sŁ, tonąć. tońó, -e, 0., 1) toń, głębia, 2) pewien obszar jeziora lub morza, na którym ma ktoś prawo łowić ryby. Tu koezdi v swoeji tońi robi na rébé. topie, -ją, -jeł, sł., l) topić (ciało stałe na płyn), 2) topić, zanurzać. topie są, -ją są, -jeł są, sł., 1) topić się (na płyn), 2) topić się, zanurzać się. topjelc, -a, m., topielec. Z negoe jęzora vécignąlé vcerô topjelca. topor, -oera, m., topór. topörk, -a, m., zdr. od topor, toporek. topoeréśce , - a, n., toporzysko, rękojeść topora. torba, - é, é., torba. torf, - e, m., torf. torfńik, -a, m., szopa, w której składa się cegiełki torfowe. torfoevy, przym., torfowy. torma, - é, z., wieża, niem. Thurm. Koescélnô tor ma. tovariś ob. tovarés. tovarisstwoe ob. tovaréśtwoe. tovaréś, -a, m., towarzysz. Zabavjac są s tovafésami. Möj miły tovaréśe! tovaréśéc, -ą, -éł, sł., towarzyszyć. Moj sin tovaréséł temu pane na ny rize (w owej podróży). tovaréśka, - ći, é., towarzyszka. To je moeja kamrôtka ćélé tovaféska. tovaréśtwoe, - va, n., 1) towarzystwo, zebranie ludzi, 2) stowarzyszenie. Zabôvjalé są v tova-réśtvje. Tovaréstwoe Svjątëgoe Woejcexa. tovôr, -are, m., towar. Woeńi majqzavjele tegoe tovare. To je dro%i tovor. tôbret, - e, m., półki na naczynie w kuchni, niem. Topfbret. Tôna, -é, m. i z. im. wł. 1) Antoni, 2) Antonina. tôpdek, - u, m., ścierka do mycia naczynia, niem. Topftuch, pr. niem. Topdöck. tôbacera, -é, i., tabakiera. tôbaćerka, -ći, z., tabakierka. Na północy w użyciu sąröżći (rôzk), na południu tabakierki brzozowe, koerövće (kceróvka), a także szklane, śklômećći (śklônećka). tôbacéc, -ą, -éł, sł., zażywać tabakę. Woen tak tôbaci, jak é woena. Na Kasebax vëétcé tôbacą. tôbacka, -ći, z., zdr. od tôbaka, tabaczka, tóbacńica, - e , z., kobieta, lubiąca zażywać tabakę. tobacńik, -a, m., 1) kij do tarcia tabaki w nabce czyli dennicy, 2) człowiek zażywający tabakę. Tobacńik célé mjelôk. Vej, to je tobacńik! tôbaka, -ći, z., 1) tytoń, 2) tabaka. tôbléca, - e , i., tablica. tôblécka, -ći, ż., zdr. od tôbléca, tabliczka. Na ti tôblécce béło napisônë. Tôblécka mnozeńo. tôcô, -ë, i., dawna dziesięcina kościelna, dawana w zbożu, łac. decima. tôflôk, -a, m., obrus, niem. Tafellacken. tońe, przysł., tanio. To je tońe nabétë. Jôbó tegoe tak tońe ńe kupjeł. tônec, - eją, -ëł, sł., tanieć. Zboezë tońeje. TONI — TRQBA 215 tońi, -ô, -ë, przym, tani. Cez möze béc tônśëgoe? Tońe, jak pjôsk na Kasebax-tóńose, -é, é., taniość. tôrg, 2. prz. targu, m., 1) targ, jarmark, 2) targowanie się, 3) plac targowy. Poeja%alé 7i a tôrg. Kupjeł za pfóesąt talar dv bez targu. Na Stor im Targu. tęc, -a, m., taniec. Cervjeńi sa, jak panna v tqcu. Ćôrnë boté do roboeté, ćervjone do tqca. Piosnka. tęxn9c ob. tą^nęc. trafie, -ją, -jeł, sł., trafić, ugodzić. Jegoe trafiło ńescesce. Trafjeł v sôm vesirodk. trafie są, -ją są, -jeł są, sł.} trafić się, wydarzyć się. To są trafiło łonsćëgoe roku. Ji są trafjeł prépôdk. trafjac, trôfjają, trôfjëł, trafjôj, sł., trafiać. Woen vjedno trôfjô. trafjac sa, trôfjają są, trôfjëł są, trafjôj są, sł., trafiać się, zdarzać się. To są vici ju ńe trôfjô. trakt, -e, m., trakt, droga. tranovic, -ją, -jeł, sł., 1) trawić, spędzać, 2) marnotrawić. Woena tak na bélecim cas tranovi. Woen tranovi swbj majątk. trapie, -ją, -jeł, sł., trapić, martwić. Sé-novje goe trapją. trapie są, -ją są, -jeł są, st., trapić się. Są ńe trapi tak sroęe! travic, -ją, -jeł, sł., trawić. Moj zołqdk te stravé ńe travi. travica, -e, z., trawa, zielsko. V tim zboe-zim same le travice. trąbie, trębją, trębjeł, trąbi, sł., trąbić. Ne trąbi tak głośno. trąboc, -a, m., trębacz. trąptac ob. tąp tac. trec, treją, treł, sł., truć. Woena są sama treje, jeęącé ńedozdrelałe kresce. trececel, -a, m., truciciel. trecécelka, -ći, 0., trucicielka. trecécelsći, -kô, -ćë, przym., trucicielski. trecécelstwoe, -va, n., trucicielstwo. trecézna, -é, z., trucizna. To je woekrutnô trecézna. tredno, przysł., trudno. Mje są vi%i, ze tobé béło za tredno. trednosc, -é, z., trudność^ tredny, przym., trudny. Tredno roboeta. To béło dlô ńi za tredne. tredńic są, -ą są, -eł są, sł., trudnić się. Jo są tim ńe tredńą. Woen są ńe tredńeł ia-ćemi zaxcimi. tregée, -ą, -éł, sł., trudzić, męczyć. Treęélé goe vselejaćemi roboetami. tregec są, -ą są, -éł są, sł., trudzić się, męczyć się. Ne treęéta są! Pôn są tre%i bez nômjesë poetrebé. tremlôk , - a, m., tłuścioch, grubas. tremęd, -e, m., tuzin, dwanaście, zwłaszcza dwanaście korcy zboża. Nex ce tremąd... (djô-błov)! Draskoevje drasejq na tremąd. To je cały tremqd. Tremqd stórńi (fląder). trepa, -é, 1 )s., drzewo gnijące, spróchniałe, 2) m. i z., człowiek powolny, ociężały. trepće, -köv, l. mn., zdr. od trepé, schodki, drabinka. trepé, -ôv, l. m., schody, niem. Treppe. trepi, -jô, -jë, przym., trupi. Trepjô woeńo (woń). Trepjë sadło. trepjec, -eją, -ëł, st., gnić, próchnieć, psuć się, trupieszeć. Te déle v tąnym norce trepjejq. trepjo, przysł., trupio. Woena tak trepjo vézdri (ona ma taki trupi wygląd). tresc, -é, z., treść, osnowa. Woena mje poevjoda tresc te ksqzći. trevac, -ają, -ëł, sł., trwać. To ńe trevało ańe jednë nocé. tréjęf, -e, m., tryumf. Tréjqf vjaré escé-jansći. To béł tréjqf, moeja bjałkoe! Derd. trejęfoeyac, -ują, -oeveł, sł., tryumfować. Tréjqfoevalé sro%e. Ńe tréjqfujta! trëca, -e, z., część »kołka« (przyrządu do przędzenia). trëda, -e, z., podstawa »kołka« czyli kołowrotka. trojaći, -kô, -će, Ucz., trojaki. Trojako poekuta. trojak, przysł., trojako. troje ob. tré. tron, - e, m., tron. Se%i, jak kroi na trońe. trój, -oju, m., mnóstwo. To ji%e całi trój bob. Nex ce trbj djobłov vezńe! Jo jegoe v tim troju ńijak vésekac ńimog. Tą mjeskajq całe troje straskov. trójca, -e, z., trójca. To béła ta trójca. Svjąto Trójca. trójka, -ći, i., trójka. r trôjny, licz., potrójny, troisty. Trojny koereń. tróst, -oste, m., pociecha, otucha, niem. Trost. To całi moj trost. Ost — rébacći trost. trôn, -e, m., tran (rybi). Nex goe trônę zasmarejq! (niech go tranem zasmarują!). trôva, - é, z., trawa. Tu rosce vésokô, vjelgô trôva. Dobétk mô bokadosc trôvé. ^ëcé kulają są poe trôvje. trôvka, -ći, ś,, zdr. odtrôva, trawka. Mëłô trôvka. tręba, -é, z., trąba. 216 TRQBKA — TVÔRÖG trębka, -ći, z., zdr. od tręba, trąbka. tręcka, - ći, é., frędzla. Trąćka to je ta frazla. trud, 2. przyp. trede, m., trud, mozół. Woen to bez vśétćegoe trede zarobjeł. Bez trede ńe wuzdfiś cede (bez trudu nie ujrzysz cudu). Przysł. truma, -é, z., trumna. Zark célé truma. Ju tfé dńi lezi v trumje mocja ńeboesćeca. trup, -epa, m., trup. Césiitrup! (prawdziwy trup). Wced negoe trepa ju lecało. trus, - a, m., królik domowy. trusi, przym., króliczy. Trusë mjąso. Trusô skorka. trusk, -a, m., zdr. od trus, królik. truska, - ći, z., królica. traskac , - ają, - ëł, sł., hałasować, trzaskać. trąsaviśce, -a, n., trzęsawisko. Jo są jes zawją na Urn trąsavisću (ja jeszcze ugrzęznę w tern trzęsawisku). trcéna, - é, z., trzcina. trcénoyy, przym., trzcinowy. trec, trą, car , trć, sł., trzeć. Carsi (tarłszy). Carti (tarty). töeci, licz., trzeci. trecôëka, -ći, z., febra, powtarzająca się co trzy dni. trecôk, -a, m., rój trzeci, który pszczoły tego samego roku wypuszczają. Latoś ńe béło anë jednegoe trecôka. tr ej , tré, troje, licz., trzej, trzy, troje, trepac, -ją, -eł, sł., 1) trzepać, 2) trzepotać. Woena sekńą trepje. Tfepëł skfédłami. To je do vełné trepańó (przyrząd). trepac sa, -ją są, -eł są, sł., 1) trzepać się, 2) walać się, brudzić się, smolić się. Zdré, jak woena są trepje! trepka, - ći, z., frędzla, kutas. trepoet, -a, m. i z., człowiek niespokojny, żywy, swawolny, lekkoduch. trepoet, -e, m., 1) trzepotanie się, 2) liałas. Trepoet ptoxov. Jo ńick ńe ćeją v tim trepcece. trepoetac są, -tają (-cą) są, -teł są, -tôj (-cé) są, sł., trzepotać się. Rébé są trepoetałé. treśćec, -ą, -eł, sł., trzeszczeć, chrzęścić. Dvjere treścą. Treści (varći), jakjezevo skorka, jak sex& vjoré. trezwoesc, -é, z., trzeźwość. trezvje, przysł., trzeźwo. trezvjec, -eją, -eł, sł., trzeźwieć. V spiku pijôk tfezvjeje. trezvy, przym., trzeźwy. tródńovy, przym., trzydniowy. tré^esce , licz., trzydzieści. tré^esti, licz., trzydziesty. trégestka, - ći, z., trzydziestka. trégceginny, przym., trzygodzinny. trémac, trimają, tfimëł, trémôj, sł., 1) trzymać , 2) mieć za co, sądzić, myśleć o kimś, 3) święcić. Trémôj moecno! Woeńi woe mńe léxoe trimają. Woen jegoe za psa trimô. Woeńi trimajq %is śevjecći posńeęełk. trémac są, trimają są, trimeł są, trémôj są, sł., trzymać się. Trimô są, jak pijany plota. trémjesącny, przym., trzymiesięczny. trénocny, przym., trzynocny. trénôsce, licz., trzynaście. trénosti, licz., trzynasty. trénôstka, -ći, z., trzynastka. trénegëlny, przym., trzytygodniowy. trérocny, przym., trzyletni. trésetny, przym., trzechsetny. Trésetnô ro-ćézna vestavjeńo koescoła. tresiżńovy, przym., trzysążniowy. trésta, licz., trzysta. trisc, trésą, tręs, tfąsła, trésé, sł., trząść. Zid trése brodą. Knôpi trésą kresce. trisc są, tfćsą są, ti'QS są, tfąsła są, trésé są, sł., trząść się. Trése są, jak v zémny (jak w febrze). Tfąsła są, jak woeskoevy lést (liść osikowy). tronk, -a, m., trzonek. trop, -apu, m., 1) błoto, 2) wapno z piaskiem do tynkowania, tynk. Vlôz v trop. Se%i, jak v trapje. Ten trop je za fodći. trôsk, - u, m., hałas, harmider. To są do letkoe zrobić bez vjel%ëgoe tfôsku (to się da łatwo zrobić bez wielkiego hałasu). Z troskę rpadlé zołnefe do (z hałasem wpadli żołnierze do domu). Trôsk, jak na targu. tu, przysł., tu. tudotęd, przysł., do tego tutaj miejsca. Moeskôle pféślé jaz tudotąd. Tuxoelô, -ë, z., Tuchola, miasto powiatowe w Prusiech Zachodnich, stolica Borów. tuxoelsći, -kô, -ćë, przym., tucholski. Woe-krąg hixoelsći. Tus, -a, m., imię dawane psom, Tusk, -a, m., zdrobn. od Tus. Ob. w. tuten, tuta, tuto, zaini., ten tu właśnie, ten tutaj. twór, -oere, m., twór, utwór. To są vśćtkoe tn'oeré Boezë. twór, -cera, m., tchórz (zwierzę). twoeréc, -ą, -éł, sł., tworzyć. Pôn Bog ceda twoefi. twoeréc są, -ą są, -éł są, sł., tworzyć się. Te wcestrové same są twoerą. tvôrôg, -ogu, m., twaróg. UHU! - WCËBARA 217 U. uhu! wykrzyknik, naśladujący głos puhacza. um — um, naśladowanie głosu żab. umkac, -ają, -ëł, sł., wydawać głos taki, jak żaba. i\ca, - e , z., uncya. Ob. u n c a. wôct, 2. przyp. woecf.e, m., ocet. wód ob. woeda. wôdca, - e, m., wódz, dowódzca, przewódzca. To béł naë wödca. wögtwoe, -va, n., dowództwo, przewództwo. Nôsłarśëmu mjeęé sobą woeddalé wöętwce nad całą gromadą. wôł, 2. przyp. woeła, m., wół. Woełé (woły). Woełami (wółmi). wöłk, -a, m., zdrobn. od wôł, wołek. Mceje wołće. Pjąknë, bélnë, dobrë wöłée. wôlśka, -ći, z., olcha, olsza. wölśkoevy, przym., olszowy, olchowy. WôZ-skoevë lésté. Wolskoevë drewoe. Ob. woelśevy. wôrka, -ći, z., orka, oranie. Cązkô, letko, dobrô, worka. wôsemka, - ći, 0., ósemka. wôsmy, Zics., ósmy. wöst, 2. przyp. woeste, m., oset. wovs, 2. przyp. woevsa (także: wovsa), m., owies. wovsny, przym., owsiany. Mąka wövsnô. Krepé wövsnë. Wövsnë Wcestrové (wieś w powiecie człuchowskim). Wövsnë Goré (nazwa tej samej miejscowości). wovsńiskoe, -a, n., pole, na którem rósł owies. Na tim wdvsńisku ju nic ńe wurosce. Ob. wóvsńiśće. Słownik języka pomorskiego. nnca, -e, z., uncya (waga aptekarska). Le-dvje jedną nncą vozi. uskne^t ob. ausknejft. ąk, -a. Ob. hqk i gk. wÓYsńisce, - a, n., owsisko, pole po owsie. Ob. wovsńiskce. woz, 2. przyp. woeza, m., wóz. Vsa%élé goe na woz. Na woezu. Poed woezę. wce, przy im., o, z powodu. Woe scaną. Poesvarélé są woe starkcevizną. Wce wnpix (o upiorach). Woe Kasebax é jix zemi. Woe maléćkoe jix proséł. woe! wykrz., o ! ach! Woe Jeze! Woe mój pańe! Ob. ô! woeb, przyim, przez, w ciągu, podczas. Woeb sijąta. Woeb całą noc. Woeb drogą. Wyrazy: woebęeń, woebnoc i t. p. są już dziś osobnymi przysłówkami. woebacéc, -bôćą, -bôćéł, -baćé, sł., obejrzeć, przypatrzyć się, ujrzeć. Jô musą woebacéc, co jemu je. E cez jô woebôcéł! Woebacé, co tą są stało! woebagńic sa, -ą są, -eł są, sł., okocić się, mieć jagnięta. Te vaji woevce ju są wnet woebagńą. woebaji, wceba, m., woebje, z., woeba, n., licz., obaj, obie, oba. Woebaji bélé poetemn poevjesony. Nalôz jix woebu v karcmje. Cesélé są woeboeje. Woebaji dvaji pféslé do najn. Woeba dva serca béłé se sobą poełąconë. woebajidvaji ob. woebaji. wcebara, -é, z., drzewo żywiczne, n. p. sosnowe. To tak, jakbé woebaré do woegńa dorncćł! 28 II- i W. 218 WCEBAIUŃEC — WCEBJETŃIC.A woebarxńec, - eją.," - ëł, sł., 1) otumanieć, ogłupieć, postradać zmysły, 2) dostać kołowa-cizny. Ćé té jes abé ńe woebarxńeł? Ważna tak vézdri, jak woebarxńało. Te woevce sq déxt woebarxnałë. woebava, -é, z., obawa. Z woebavé pred smircą zamk woecé. woebavjac są, - bôvjają są, - bôvjëł są , - bavjôj są, sł., obawiać się. Woeńi są goe baro woebô-vjalé, mjelé pred ńim vjel%i strax> woebcégac , - cigają, - cigeł, - cégôj, sł., obciągać, otaczać. Remyśkami woebcégajq dokoeła. woebcénac, - cinają, - cinëł, - cénôj, sł., obcinać. Ne woebcénôj ju téx vjetevk! woebcic, -etną, -CQł, -etńi, sł., obciąć. Jo so mjëł nokce woebcic, ale jô déxt zabéł. Woebcąti. woebcignęc, -ną, -cig, sł., obciągnąć, otoczyć. Wcebcigńony. woebdaréc, -ą, -éł, sł., obdarzyć. Woebda-rélé mja rovnak (na równi) se swoejim vłosnym sénę. wcebgarti ob. woebedrec. woeb^eń, przysł., przez dzień, w ciąga dnia. Woebęeń spjq é dopjere vjecore vstajq é bjerq są do roboeté. woebjerac, -ają, -eł, sł., obdzierać. Negoe jagńóka mjelé ze skore woebęerac. woebedrec, - edfą, - ^ar, - edré , sł., obedrzeć. Woen so prć tim skorą na no%e wcebęar. Wcebęarti. woebenc, -endą, -śed, -engé, sł., obejść. Wcebeëlé krevnéx é znônéx• Jeë rôz woebsed swceje xéce nawoekoł. woebenc są, -endą są, -śed są, sł.} obejść się. Tu są bez ńegoe woebenęe! woebervac, - rvją , - rveł, sł., oberwać. Woe-berveł so śotką wu kabôta. wcebervanc, - a, m., oberwaniec, obdartus, hołysz. woebernęc, -ną, -nęł, sł., oberznąć. Woe-berńi so nokce! Woena mô wusé woeberńone. Déł mje wceberńonegoe dekôta. woebezdrec, -ą, -eł, sł., obejrzeć, oglądnąć. Woebezdrëł so całe goespoedaftwoe. woebezdrec sa, -ą są, -eł są, sł., obejrzeć się. Arië są no mja ńe woebezdrëł! woebeźrec są, -ą są, -żar są, sł., obeżreć się. Woebzarti. woebéćôj , -aj u, m., obyczaj. Jej ix WOebéĆaje sq jes baro %ćve (dzikie). Co krój, to woebéćôj. woebgadac, -gôdają, -gôdeł, -gadôj, sł., obmówić. To gvćs woena tak vaja woebgôda (to niewątpliwie ona was tak obmówiła). woebgadovac, -eją, -oveł, sł., obmawiać. Woeńi vśétćex sqsadov woebgadejq. Té ńimoś sfvoejex bléznéx woebgadovac. woebxoe^éc, -ą, -éł, sł., obchodzić. Koezdegce roku woebxoe%éł vsétćë svjątë mjescô. woebic, -biją, -bjeł, sł., obić, otłuc. Wcebjeł goe ćiję. woebijac, -ają, -ëł, sł., obijać, otłukiwać. Ńe woebijôj jabk, té x®rfyzńiku! woeb\stovac, -eją, -oveł, sł., odstanowić (o klaczach). Ob. \stovac. woebjadac, -jôdają, -jôdëł, -jadôj, sł., objadać. Vröble woebjôdajq kresńe. woebjadac są, -jôdają są, -jôdëł są, -jadôj są, sł., objadać się. Le są ńe woebjadôj za barzo! woebjaxac, -jadą, -ja^eł, sł., objechać. Woebjaxéł całq vjes s temi rëbami. Jô môm ju całë Kctsebé woebjaxônë. woebjasńac, -jósńają, -jósńeł, -jasńój, sł., objaśniać. Ksq% to tak woebjosńeł. woebjasńic, -ą, -eł, ' sł., objaśnić. Woeńi mu tewoe woebjasńic ńe wumjelé. woebjavic, -ją, -jeł, sł. , objawić, wyjawić. Pôn Bog woebjavjeł mu swoeją woelą. Wceb-javjeńe. wcebjawic są, -ją są, -jeł są, sł., objawić się, ukazać się. V ny steęence wcebjaviła są Nôsiyątsô Panna. woebjavjac, -jôvjają, -jôvjëł, -javjôj, sl, objawiać, wyjawiać. Cedami Bog woebjovjo swoeją woelą. woebjavjac są, -joyjają są, -jôvjëł są, -javjoj są, sł., objawiać się, ukazywać się. woebjecac, -ają, -ëł, sł., obiecać. Woeńi mje jq ju wcebjecalé. Woena to mja woebjecônë, pférekłë. wcebjecovac, -eją, -oveł, sł., obiecywać. Jôbé mu tegoe ńe woebjecoveł. Jak ńimóm, to ńe woebjeceją. woebjeléc, -ą, -éł, sł., obielić. woebjeléc są, -ą są, -éł §ą, sł., obielić się. woebjerac, -ają, - eł, sł., obierać, wybierać. Woeńi so woebjeralé pfewoedńikbv. woebjerka, -ći, z., piętka, przylepka chleba. Jo rod jëm woebjefką. Dalé mu woebjerka, a woen ząbov ńimo. woebjesa, -é, m. i z., obwieś, wisielec. Nen woebjesa poetemu strôsëł v téx X^cax- woebjeseń, przysł., przez jesień, jesienią. Woeńi woebjeseń tak robjq, jak é woeblato. woebjeséc są ob. wcebvjeséc są. woebjetńica, -e, z., obietnica. Wcebjetnica, I zwoedńica, a głupëmu redosc. wcebjfrż^ac — wcebceńic 219 woebjeź|ac, -ają, -eł, sl, objeżdżać. Woen tak woebjezęô vsétće vsé é mjasta se swoejim tovcirę. woebjég, - u, m., zapalenie łożyska paznogcia, obierzka paznogcia. woebjësc, -jëm, -jôd, -jadła, sl, objeść. Woebjôd vsétće viśńe v woegroęe. woebjësc są, -jem są, -jôd są, sł., objeść się. Jo są tak woebjôd, jak na vjeselim. woebjic, -ejmą, -jęł, -ej mi, sł., objąć. Woebjqł no są goeśpoedartwoe. Wcebjąti. Pred woebjącim. Woebjqł jq za séją. woebjimac, -ają, -eł, sł., obejmować. Ne woebjimôj goe! woebjôd, -ade, m., obiad. Woebjôd célé pełne. woebjôdk, -u, m., zdr. od woebjôd, obiadek. Dalé tez é woebjôdk, alé skromny. wcebka^ac, -konają, -kô^ef, -ka§ôj, sł., okadzać. Pscołé woebkaęac. woebka^éc, -ą, -éł, sł., okadzić. Té jegoe môs woebJcaąéc tim zelim. woebkładac, - kłód ają, - kłôdeł, - kładôj, sł., obkładać, okładać. wosbłazéc, -zą, -zéł, -zé, sł., obłazić, obchodzić w koło. Woen naju tak woebłazi, jak djôbëł Boezą mąką. Tu vselejaće robactwoe ćłovjeka woebłazi. wcsbłock, -a, m., zdr. od woebłok, obłoczek, woebłok, -u, m., obłok, chmura. Woebłoće (obłoki). woebłoźéc, -ą, -éł, sł., obłożyć. Woebłozélé ji głovą moekremi sôtorami. woeblastrovac, - eją, - oveł, sł., obgadać, obmówić, łatkę przyczepić. Wodna musi ka-zdewoe woeblastrovac. woeblatac, -lôtają, -lôtëł, -latôj, sł., oblatywać, opadać. Ob. woeblatovac. woeblato, przysł., latem, przez lato. Woeb-lato ńimom ńigdó na te rećé case. woebiatovac, -eją, -oveł, sł., oblatywać, opadać. Lésté ju woeblatejq. wceblac, -leką, -lôk, -lecé, sł., oblec. Woebłok novq koeselą. Woeblecé rôz te novë ; ruxna! woeblecec, -ą, -eł, sł., oblecieć. Gapé woeb-lecałé xéće é sadłé na néx paplax (topolach). woebleceńe, - ô, n., szaty, odzież. Nlmô ńi-jaćegoe wcebleceńo. woeblek, - u, m., odzież. Nijaćegoe woebleku mu ńó dajq. Spravjeł sobje pćśny woeblek. woeblevac , - ają , - eł, sł., oblewać. Woeb-levalé goe zémnq ivoedq. woeblevac są, -ają są, -eł są, sł., oblewać się. Woeblevajq są,jakbé to bél%is dćgus (śmigus). woeblezc, - lezą, - lôz , - lezé, sł., obleść, obejść w koło. Jegoe vsé woeblazłé. Woeblôz vsétćë kąté. Xto spsami legô, tegoe pxłé woeblezq. woeblézac, -lizą, -lizeł, -léżé, sł., oblizać. Jemu pjes woblizëł rąką. woeblézac są, -liżą są, -lizeł są, léżé są, sł., oblizać się. woeblézovac, - eją, - oveł, sł., oblizywać. Tero sobje polce woeblizejq. woeblézovac są, -eją są, -oveł są, sł., oblizywać się. wceblôc, -leją, -leł, sł., oblać. Woena góe woebla woedq. woeblôc są, -leją są, -leł są, sł., oblać się. Le są ńe woeblij! woeblôk, -a, m., kłoda drzewa okrągłego, nieociesanego, krąglak. woebmaklac, -ają, -eł, sł., obmacać. Doktor woebmakleł xoerty°e- woebman, -a, m., pośrednik, arbiter, niem. Obmann. Woebmana so vzqł. Tu są ńe woe-benęe bez woebmana. woebmanka, - ći, z., pośredniczka, woebmansći, -kô, -ćë, przym., dotyczący pośrednika. Woebmanści wufqd. Woebmanskô goednosc (urząd, godność pośrednika), woebmanstwoe 5 -va, n., pośrednictwo, woebmésléc, -ą, -éł, sl., obmyślić. Ma to musima woe bmésléc. woebméślac, - myślają, - myślëł, - méślôj, sł., obmyślać. woebmjeśac, -ają,- eł, sł., posypać karm dla bydła otrębami lub osypką. woebmjeśka, -ći, z., osypka, mąka z po-śladu lub otręby, jako omasta paszy dla bydła, trzody i t. d. woebnaśac, - nôśają ,' - nôśeł, - naśôj, sł., obnosić zwykle lub często. Poedćas noboezenstva woebnôsajq woebrazć é x°crQ>gvje. woebnoc, przysł., przez noc, w ciągu nocy. Woebnoc vaxfeje, dńę spi. woebnoséc, -śą, -séł, - sé, sł., obnosić, woebńesc, -ńosą, -ńos, -ńese, sł., obnieść. Woebńesle goe na rąkax do koeła jizbé. woebôr, -oere, m., obiór, wybór, wybory. Pred woeboerę poesła. woeboek, przyim., obok. Woeboek mńe stoji seka. Woeboek x^ći rosfq bulvé. woeboena, -é, z., okrasa, omasta. Mjc ńexcq jic prcz gardło bulvé bez wccbcené. Głód to je nôlepsô woeboena. wcebceńic, - ą, - eł, sł., omaścić, okrasić. Panë kuxôrka woeboeńiła nama dobre krepé. Kapustę ślaj;eclwo3 ńe woeboeńi. 28* 220 WCEBCEHA — WCEBZÉMĄ woeboera, -é, i., obora, podwórze. Bobétk reći na wceboere. woeboeré, -ôv, l. mn., obiór, wybór. Ob. w oe b ô r. woebrac, -bjerą, -brëł, -bjeré, sł., obrać. Wceńi jegoe woebraló swcejim wcebmanę. Woe-bjcrćta gce śełtése. wcebracac, - ôcają, - ôcôł, - acôj, sł., obracać. Ten kvjôtk vjedno woebrôcô swceją głovką ku słońcu. wcebracac są, -ôcają są, -ôceł są, -acôj są, sł., obracać się. Słonce wcebrôcô są wcekoeło zemje. woebrastac, -rôstają, -rôstet, - rastôj, sł., obrastać. Kam wcebrôsfô mexę- woebres, -a, m., obrus. Pcełozéła woebres na stole. Wcebresę stół nakrćła. Płot tumy woebres. woebrékoevac, -ują, -oeveł, sł., ogrodzić, rekami otoczyć. Ob. réka. woebrévac, - rivają, -rivëł, -révôj, sł., obrywać. Ne woebrévôjtci ńedozdrelciłegce bfade! woebrocéc, -ôcą, -ôcéł, -océ, sł., 1) obrócić, 2) przemienić. Woebröcéła gronk %urą na dół. Wcen ją v kam wcebrocćł. Woebröcévśé koezex fu drę na vjefx- woebrocéc są, -ôcą są, -ócéł są, -océ są, sł., 1) obrócić się, 2) przemienić się. Wcebro-cćł są é prepôd. Wodne są v śkapé stôną, woebrbcą (te carovńice). Jo jem są zarô do ńegee woebrbcéł. woebrok, - u, m., obrok. woebrona, -é, z., obrona. woebrońic, -ą, -eł, sł., obronić. Ćé va goe tëz abé woźbrońita ? woebrońic są, -ą są, -eł są, sł., obronić się. woebrosc, -rostą, -rós, -roscé, sł., obrosnąć. Bjałce gąba nigdé ńe wcebrösce. woebrôt, - ote, m., obrót. woebrôz, -aze, m., obraz. woebrôzk, - a, m., zdr. od w ce b r ô z, obrazek. Na téx wcebrôzkax są tëz moedlétvé. woebrt^ć, -a, m., obręcz. Ta zńija mja na łbje zełti wcebrąć. woebreśac, -ają, -eł, sł., obwiązywać. Len-cuxum>i woebreśają. woebreśéc, -ą, -éł, sł., obwiązać. Poevrozę wcebreŚony. woebrezac, -ają, -ëł, sł., obrzezać. Wcebre-zanë Pana Jezusa. woebrénac, - rinają, - rinëł, - rénôj, sł., obrzynać. To są wcebrinô sôm le cubk. woebręd, -ąde, m., obrząd. Wceńi mają jinśë wcebrądé, ńiżle mé. woebrodk, -u, m., obrządek. Stojeł za na-semi woebrądkami. woebskacac, -ôcają, -ôcëł, -acôj, sł., okładać węglami żarzącymi. wcebskacéc, -ą, -éł, sŁ, obłożyć żarzewiem. Woebskacéła grôp, zebé są bulvó réxH wu-vaféłé (obłożyła garnek żarze\%iem, aby się kartofle prędzej ugotowały). woebskakoevac, -ują, -oeveł, sł., obskakiwać. woebskcecéc, -ą, -éł, sł., obskoczyć. Ledvje są wukôzëł, woebskoecéłé goe zarô %ëcé. woebstąpic, -stępją, -stępjeł, -stąpi, sł., obstąpić. Wcebstąpilé goe vśétcé. woebstąpoevac, -ują, -oeveł, sł., obstępować. Tedé zacąlé leęe są sxoe%éc é mją woebstą-poevac. woebstojec, -ą, -eł, sł., obstać, wyjść na swoje. Jo ńe vjem, jak woen mog woeb-stojec. Ne predom, ńe woebstoją. woebśargac, -ają, -ëł, sł., obszargać, za-szargać. To jaćiŚ strex wcebsargôny. woebścądac, -Qdają, - ędëł, - ądôj, sł., oszczędzać. Wceńi baro woebśćądają, woeńi bqdq mjelé vjele pjeńoęi. woebśéc, -éją, -éł, sł., obszyć. Bez tegoe woebśécô. woebśévac, -śivają, -śivëł, sł., obszywać. Bołę woebśivônë. woebulovac, -eją, -oveł, sł., stanowić, od-stanowić (o krowach). Ob. bulovac. woeburdac, -ają, -ëł, sł., objuczyć, nałożyć ciężar, niem. Blirde. Śed woeburdony. woebwosrac, -rą, -rëł, -ré, sł., oborać. Wcebwoeralé grance pred nocą. woebwoezéc, - żą, - zéł, - zé, sł., obwozić. Jôbé tegoe varijota tak ńe woebwoezéł! woebvjeséc, -śą, -séł, sł., obwiesić. Wceb-vjeselé ruxnami vsétće kąté. woebvjeséc są, -śąsą, -séł są, sł., obwiesić się, powiesić się. Wobvjeséł są v x^evie-woebvjesac, -ają, -ëł, sł., obwieszać. wcsbvjezc, -vjozą, -vjôz, -vjezé, sł., obwieść. Woebvjezlć goe poe cały woekoeléci. woebzerac, - ają, - eł, sł., oglądać, opatrywać. Jo no to woebzeranë stracéł cały \eń. woebzerac są, -ają są, -ëł są, sł., oglądać się. Ńe woebzerôj są za bélećim! Woena są dox ńe woebzera! wcebzerće, -zerk, l. mn., oględziny. Préja-Xcilé tu na wcebzerće. Panna pred wcezeńe-ńim je%e do starséx v woebzerće (do rodziców starającego się). woebzémą, przysł., przez zimę, zimą. Wceb-| zémą pféęemć len é vizemë sëcé. WCEBŻERAC SĄ - W(ED|lG SĄ 221 woebźerac są, -ają są, -eł są, sł., obżerać się. Zôs sadnął za stołę e są dali woebzerëł. woebźôrgac, -ają, -ëł, sł., postarać się o co, zająć się czem, niem. besorgen. Jo to vama woebzorgają. woecekrovac, -eją, -oveł, sł., ocukrzyć, osłodzić, posłodzić. Moeja kava je dixtix wa?-cekrovônô. Warna mo każde słovckoe woece-krovônë. woeceléc są, -ą są, -éł są, sł., ocielić się. wceceplec, -eją, -eł, sł., ociepleć. Jak w oe-cepleje. woectovy, przym., octowy. woećeneckoe, -a, n., zdr. od woećenkoe, okienko. woećenkoe, - a , n., zdr. od woekno , okienko. Vézdrci na vjes prez woećenkoe. woećenńica, -e, z., okiennica. woećaréc, -ą, -éł, sł., oczarować, rzucić urok. W cena gvésno goe rvoećaréła. woeôati, przym., mający oczy, mający wielkie oczy lub wiele ócz. Béł tu ten woećati Xłop. Woecatë bulvé. Vaji sëcé sq bar o woecatë. woeéexléc, - ą, - éł, sł., obciąć z korzeni i łodyg (marchew, brukiew i t. p.). woećé ob. woekoe. woecéscéc, -śćą, -scéł, sł., oczyścić, woecéscéc są, - śćą są, - scéł są , sł., oczyścić się. Woecéscéł są z brede, z grëxöv. woećéśéac, -cisćają, -ćiśćëł, ćéścôj, sł., oczyszczać. woecéśéac są, -ćiśćają są, -ćiscëł są, -ćéśćôj są, sł., oczyszczać się. woeckoe, -a, n., zdr. od woekoe, oczko. Moeje %ëvcą côrnexnë woecka mô. woecńik, -a, m., oczko w ulu. woed ob. woet. woed-. Wszystkie wyrazy, zaczynające się w polskiem od przyimka od, a tu pod woed-nie zamieszczone, ob. pod woet-. woeda, -é, z., woda. woedbéc są, -będą są, -béł są, -bą^é są, sł., odbyć się. Vitro woedbąęe są nôboezenstwoe. wcedbévac są, -byvają są, -byveł są, - bévôj są, sł., odbywać się. Ten jarmok ju są ńe woedbąęe. Zgromaęeńe woedbyvo są vjec (zwyczajnie) co dregą ńeęelą. woedbjëgac, -ają, -eł, sł., odbiegać. Ńe woedbjëgôj woete mńe! wcedbjégnoc, -ną, -bjëg, sł., odbiec. Ysétcé goe woedbjëglé. woedbudovac, -eją, -oveł, sł., odbudować, wystawić na nowo. Na kapléćka béła poetemu woedbudovônô. woeddac, -dôm, -dół, -dej, sł., oddać. Woena cé ju téx zaxov (rzeczy) ńe woeddo. Jo to dox ju mjëł pane woeddônë (toć ja to panu już oddałem). Jeslé jes vzqł, wosddej zarô! woeddac są, - dôm są, - deł są, - dej są, sł., oddać się. Woeddëł są sôm v race téx rabu-śńikov. woeddajac ob. woeddavac. woeddalac, -dôlają, - dôleł, -dalôj, sł., oddalać. wosddalac są, -dôlają są, -dôlëł są, -dalôj są, sł., oddalać się. Corôz barzi woeddôlalé są woet vsé. woeddaléc, - ą, - éł, sł., oddalić. V taćim woeddaleńu. woeddaléc są, -ą są, -ćł są, sł., oddalić się. Yici, jak poł mile, woeddaléł są wced ńix> woeddavac, -dôvają, -dôvëł, -davôj, sł., oddawać. Jôbé mu ju tegoe ńe woeddôveł. Ne woeddavôjta mje terô téx pjeńq%i! woeddavac są, -dôvająsą, -dôvëłsą, -davôj są, sł., oddawać się. woeddéjcac, -dij^ają, -di^eł, -déjôj, sł., oddychać. Rébé woeddixojq v woeęe. woeddônô, -ë, z., małżonka. To m%e ćedćs twoeja woeddônô. woeddôny, - ëgoe, m., mąż, małżonek. Swoe-jemu woeddônëmu miłosc présigała. woedgekoevac są, -ują są, -oeveł są, sł., pożegnać się, rozstać się. Bćło ji barzo cązkce, jak jo są s ńą woed%ekoeveł (było jej bardzo ciężko, gdym się z nią rozstał). woed^erae, -ają, - eł, sł., oddzierać. Ne woedęerôj të sôtorći! woed^eracsą, -ają są, -ëł są, sł., oddzierać się. Woene są same woedęerają. woedgëlac, -ają, -ëł, sł., oddzielać. Woeńi to woet pcespblnegoe (wspólnego) dobra (majątku) woedęelają. woedgëlac są, -ają są, -ëł są, sł., oddzielać się , odłączać się. woed^ëléc, - ą, - éł, sł., oddzielić. Starkomje woedęëlélé swoeje ńwó woed naséx (dziadkowie oddzielili swoje pola od naszych). wcedgëléc są, -ą są, -éł są, sł., oddzielić się, odłączyć się. wced^eł, -ałe, m., oddział, część. wcedgibac, - ają, - ëł, sł., odginać. Pré woedęibańi (przy odginaniu). wced^ibac są, - ają są, - ëł są , sł., odginać się. woed^ic, -egną, -|ęł, - egńi, sł., odgiąć. Woedęąti (odgięty). woedgic są, - egną są, - Ąąl są, - egńi są , sł., odgiąć się. 222 WCEDE — WCEDMJENNY woede ob. woet. woedecknęc, -clmą, woedeck, sł., obudzić się. Jô jem rexU woedeck, ńizlć té. wcededrec, -edfą, -ęar, -edré, sł. , odedrzeć, odlargać. Warna so woedęarła skorą na race. woededrec są, -edfą są, -^ar są, -edfą są, sł., odedrzeć się. wcedegroc, -greją, -egfeł, sł., odegrzać. Poetemu ęëcom stravą woedegra. woedenc, -endą, woetśed, sł. , odejść. Ńe%be ju woetśed! wcedepfec, -epfą, woetpar, -epfé, sł., odeprzeć. Sôm goe woetpar. Poe woetparcu ńeprć-jacela. woedervac, -rvją, -rveł, -rvi, sł., oderwać. A tej vnet poetemu bélé woet svjątë vjaré woedervôny. woedervac są, -rvją są, -rveł są, -rvi są, sł., oderwać się. Zebé le są ńe woedervało! woedernc^c, -ną, -nęł, sł., oderznąć. woedesłac, -slą, -słëł, -slé, sł., odesłać. Woedeslćta mu to zarô! wosdetxnqc, -ną, -nęł, sŁ, odetchnąć. Woen woedetxnoł é woena woedetxłci. Je§ rôz woe-detxńi! woedetkac, -ają, -eł, sł., odetkać. Ta luka muśi béc gvósno woedethono. woedgłos, -e, m., echo, odgłos. Woedgłos trąbći. wcedgńatac, -gńotają, -gńóteł, -gńatój, sł., odgniatać. woedgńesc, -gńoią, -gńót, -gńece, sł., od-gnieść. Woedgńot so koelana, klécącé na ka-mińax- woedgra^ac, - grô^ają, - grô^eł, - gra^ôj, sł., odgradzać. Sąseęé woedgroęają swoeje poeta płotami kamjeńistemi. woedgra^ac są, -grôpją są, -grô^ëł są, sł., odgradzać się. woedgranëac, -ają, - eł, sł., odgraniczać, woedgrancac są, -ają są, -eł są, sł., odgraniczać się. Nińa brat woet brata są woedgrancô. woedgranćéc, -ą, -éł, sł., odgraniczyć. Zarô poe smirci woejca woedgrancélé swoeje grenta. woedgranćéc są, -ą są, -éł są, sł., odgraniczyć się. Woedgranćéł są woede mńe. wcedgrézac, -grizają, -grizeł, -grézôj, sł., odgryzać. woedgrézc, -grézą, -gréz, sł., odgryść. Ślé cé nëxto pole do gąbé vłozi, dox mu jen wcedgréześ (jeśli ci kto palec do gęby włoży, toć mu go odgryziesz). woedgrojéc, - ą, - éł, sł., odgrodzić. Tatk woedgroęéł ten śtećk poda dlô mńe. woedgro^éc są, - ą są, - éł są, sł., odgrodzić się. woedgrebac, -ją, -eł, s-Ł , odgrzebać. Cej goe woedgrebalé, mjëł jes déxt cervjonq gąbą. woedgreboevac, -ują, -oeveł, sł., odgrzebywać. woedgrevac, - ają, - ëł, sł. , odgrzewać. woedjaxac, -dą, -jęëł, -je^e, sł., odjechać. Tak xutkoe woedjaxoł, navet są s nami ńe woed%ekoeveł (nie pożegnał). woedjeż|ac, -ają, -ëł, sł., odjeżdżać. woedjic, -ejmą, -jęł, -ejmi, sł., odjąć. To jemu béło vnet woedjątë. Woenabé mje tegoe ńe woedją. woedjimac, -ają, -eł, sł., odejmować. Ne woedjimoj nôm #oec - le téx restk, co nom poe starkax woestałé. woedjôzd, -azde, m., odjazd. Pred woedja-zdę. Jo jem fertix do woedjazde. woedłamic, -łômją, -łômjeł, -łami, sł., odłam ać, Yjater woedłômjeł gałąź. Koe jô bém cé race woedłômjeł! (a toć ja bym ci ręce odłamał!). woedłamic są, -łômją są, -łômjeł są, łami są, sł., odłamać się. Ta vjetev ńexca są nijak woedłamic. woedłamjac, -łômjają, -łômjeł, -łamjôj, sł., odłamywać. woedłamjac są, -łômjają są, -łômjeł są, -łamjoj są, sł., odłamywać się. woedłazéc, -żą, -zéł, sł., odłazić. Zdré, jak woena woedłazi! wcedłącac, -łęćają, -łęćeł, -łąćôj, sł., odłączać, woedłącac są, -łęćają są, -łgćeł są, -łąeôj są, sł., odłączać się. woedłącéc, -łęćą, -łęcéł, - łącé, sł., odłączyć, woedłącéc są, -łęćą są, -łęceł są, -łące są, sł., odłączyć się. woedlatac, -lôtają, -lôteł, -latôj, sł., odlatywać. woedlatovac, -eją, -oveł, sł., odlatywać. Ob. woedlatac. woedlecec, -ą, -ëł, sł., odlecieć. Ysétće ptôxć ju woedlecałé. woedlevac, -ają, -ëł, sł., odlewać. Ne woed-levôj të woedé. woedlezc, -lezą, -lôz, -lezé, sł., odleść. Taći réxli ńe woedleze, poeci mu co ńe dôs. woedleźec, - ą, - eł, sł., odleżeć, wypocząć. Poele woedleżałë. woedlôc, -leją, -leł, sł., odlać. Cało figura béła ze zelaza woedlônô. woedmjana, -é, z., odmiana. Jakaż to woed-mjana! woedmjenny, przym., odmienny. To są dext woedmjennë woebéćaje. WCEDMJEŃAC — WCEDYJE^ÉNÉ 223 woedmjeńac, -ają, - eł, sł., odmieniać. Krô-snąta woedmjeńajq bjalkom %ëcé. woedmjeńac są, -ają są, -ëł są, sł., odmieniać się. Ti leęe woedmjeńajq są poe setmé latax-woedmjeńic, - ą, - el, sŁ , odmienić. Té svjata ńe woedwjeńis! wodmieńic są, -ą są, -eł są, sł., odmienić się- Ten knôp woedmjeńeł są sro%e. woedmjerac, -ają-, -eł, sł., odmierzać. Na pcileci mô mjarą é ńq woedmjerô płótno. woedmjeréc, -ą, -éł, sł., odmierzyć. Xutkoe woedmjerélé mu to zboezë. woednavjac, - nôvjają, -nôvjëł, - navjôj, sł., odnawiać. Woednôvjajq vsétkoe woet daku jaz do fiidamątov. woednavjac są, -nôvjają są, -nôvjeł są, -nayjôj są, sł., odnawiać się. woednovic, -ją, -jeł, sł., odnowić. Koescoł béł vnet woednovjony. woednovic są, -ją są, -jeł są, sł., odnowić się. Ta rena gvésno są jes rôz woeiwoeri é są woednovi. wcednod ob. woetnęd. woedny, przym., wodny. Woedny młyn. Pjosk woedny. wcedńisti, przym., wodnisty. Woedńisto woe-koeléca. woedrabjac, -róbjają, -rôbjëł, -rabjôj, sł., odrabiać. Ti le%e mje le woedrobjajq. woedrajac, -rô^ają, -rôgëł, -ra^ôj, sł., odradzać. Jôbé jim tegoe ńe woedrôęëł. woedra^éc, -ą, -éł, sł., odradzić. Jo ji to woedraęą. woedrastac, -rôstają, -rôstëł, -rastôj sł., odrastać. Woesoc vjedno woedrôstô (perz zawsze odrasta). wosdrąbic, -rębją, -rębjeł, -rąbi, sł., odrąbać. Woedrąbi ma łeb sećerą. woedrąboevac, -ują,, -oeveł, sł., odrębywać. woedrexoevac, -ują, -oeveł, sł., odrachować. Woedre%oeveł ji sto talaröv é puscéł v srjat. woedrévac, -rivają, -rivéł, - révôj, sł., odrywać. woedrévac są, -rivają są, -riveł są, - révôj są , sł., odrywać się. woedrizovac,, -eją, -oveł, sł., odjechać, niem. reisen, doi. niem. risen. Pcetemu woena są zabra é xutkoe woedrizova. woedrobic, -ją, -jeł, sł., odrobić. Ćedé té woedrobis swoeje dłeęe? woedrosc, - rostą, - rôs, - roscé, sł., odróść , uróść na nowo. Te lésté jes woedrostq. woedrec, -drą, -Lar, sł., obedrzeć. Woeąarlé goe za skoré. woedrec, -reką, -rećes, -rek, -rećé, sł., odrzec, odpowiedzieć. Jo ji ńe woedreką anë słovka. wcedrecac, -fucają, -ruceł, -recôj, sł., odrzucać. Letré woedrucajq vjarą v Nosvjątśq Panną. woedrecéc, -rucą, -rucéł, -fecé, sł., odrzucić. Woedrecé ten ćij! (odrzuć ten kij!). Jo jegoe ńe woedrucą. woedreśac, -ają, -ëł, sł., odwiązywać. Ńe woedresôj tegoe mjeska! woedreśac są, -ają są, -ëł są, sł., odwiązywać się. woedreśéc, -ą, -éł, sł., odwiązać. Woedresé vązéśce! woedreśéc są, -ą są, -éł są, sł., odwiązać się. Té môś tak zdreséc (związać), zebé są * ńe woedreséło. wcedréstac, -ają, -ëł, sł., ofajdać. woedwoegéc, -ą, -éł, sł., odwodzić, odprowadzać. Woedwoeęélé goe woet złëgoe, jak-le mceglé. woedwoezéc, -zą, -zéł, sł., odwozić. Poetemu woedwoezą jix zôs do śkoełé. woedvabic, -vôbją, -vôbjeł, -vabi, sł., odmówić, odstręczyć, od kogoś do siebie przywabić. Woena ji xłopa woedvobiła. Ńimog goe woet Kase woedvabic. woedvabjac, -yôbjają, -vôbjëł, -vabjôj, sł., przywabiać od kogoś do siebie, odstręczać, odmawiać. Té mńe ńimos xłopa woedvabjac. Ńe woedvabjôjta nama nasegoe jednôka. Woeńi jemu %ëvcéną woedvôbjajq. woedvaźac, -vôźają, - vôżëł, -vażôj, sł., odważać. Kapcé woedvôzalé tu swój tovor. \voedvaźac są, -vôżają są, -vôżëł są, -vażôj są, sł., odważać się. Woedvozajq są na nô-vikśë ńebezpjećenstva. woedvażéc, -ą, -éł, sł., odważyć, zważyć. Sano béło ju woedvazonë. wcedvażéc są, -ą są, -éł są, sł., odważyć się. Woen są ńigdó no to ńe m%e mbg wced-vazéc. wcedvijac, -ają, - eł, sł., odwijać. Ńe woed-uijojce te tasemći! wcedvijac są, -ają są, - eł są. sł., odwijać się. woedvinęc, -ną, -nęł, sł., odwinąć. woedyinęc są. -ną są, - nęł są, sl, odwinąć się. wcedvje|ac, -ają, -eł, sł., odwiedzać. Woed-vje%ô goe koezdoęenńe. woedvjegéc, -ą, -éł, sł., odwiedzić. Ćedó mją zos woedvje%is? woedvje§éné, - in, l. mn., odwiedziny. 224 WCEDYJESC — WCEGRÔBĆE woedyjesc, -vjodą, -vjöd, -vje^é, sł., odwieść, odprowadzić. Woedvjedlé goe do sëłtësa. Ksąę woedvjod goe woet pijanstva. woedvjezc, -vjozą, -vjóz, -vjezé, sł., odwieść. Woednjezćta pana na plebańiją! wcedvlec, -ką, -vlôk, -vlećé, sł., odwlec, zwlec. Vilk woedvlok celôka. Co są woedvlece. wcedvôga, -Li, é, odwaga. Le stôri Frąc wjëł télkoe woedvô%i v taći storm płénąc na moere. woedvôźnosc, -é, z., odwaga, męstwo. Jôbé so <ł)éł ńigde ńe docigëł, źebé woena; łélkoe woedvôznoscé mja v sercé (byłbym nigdy nie przypuścił, że ona ma tyle męstwa w sercu). woedvôżny, przym., odważny. woedvóźńe, przysŁ, odważnie. woedvracac, -vrôcają, -yrôceł, -vracôj, sł., odwracać. Woena tak v§éłkoe woedvrôcô. woedvracac sa, - vrôcają są, - vrôcëł są, -vracôj są, sł., odwracać się. Ne woedvracoj są, ćej jo do ce movją. woedvrocéc, - vrócą, - vrôcéł, -vrocé , sł., odwrócić. Pôn Bog woedvrocéł woet ńix ńe-ścescë. Woedwocéła grôp dnę do goré. woedvrocéc sa, -vrócą są, -Yrôcéł są, -vrocé są, sł., odwrócić się. Woedwocélé są woet woełtóra. wcedzévac sa, -zivają są, -ziveł są, -zévôj są, sł., odzywać się. Woena tero do mńe ńick ńe gôdô é są pré mńe ńe woedzivo. wcedżéc, -żéją, -żéł, sł., odżyć. Jakbé jem wcedźéł, ćejm ca wuzdrëł. woegarti ob. w oe d r e c. woejeyac, - ają, - eł, sł., odziewać. woegevac sa, -ają są, -eł są, sł., odziewać się, ubierać się. woegéc, -ą, -éł, sł., wodzić. Woeęélé goe woet %éći do xćci. Tredno woeła woeęéc, ćej ńimoźe x<%%ćc- woe^ôc, -Lëją, -^eł, sł., odziać. Nimjelé goe cim woe^ôc. woe^oc są, -gëją są, -Leł są, sł., odziać ^ się, ubrać się. woegiń, -gńa, m., ogień. Sroęi woeęiń. Pje-ćelny wceęiń. woefagoeléc, - ą, - éł, sł., okpić, oszukać. Le są ńe dej woefagoeléc! woefagceléc są, -ą są, -éł są, sł., oszukać się, dać się oszukać. Woefagoeléł są sroęe. wcefjara, -é, z., ofiara. To beta jegoe woe-fjara dlô Pana Boega. woefjarny, przym., ofiarny. Woefjarny woefjarovac, -eją, -oveł, sł., ofiarować. Te pjeńąąe bélé na koescbł noefjarovônë. woefjarovac są, -eją są, -oveł są, sł., ofiarować się. woegard ob. woegröd. woegargec ob. woegro^éc. woegarnęc, -ną, -nęł, sł., ogarnąć. Yjelgo boejazńo ją woegarną. woegarńac, - górńają, - górńeł, - garńój, sł., ogarniać. Strax gce woegorńo pred smircą. woegłaśac, - głôśają, - głôśëł, - głaśôj, sł., ogłaszać. Ksq% woegłôsô z kozalńice. woegłepjec, -eją, -ëł, sł., ogłupieć. Wcegłe-pjały. woegłoséc, - śą, - séł, - sé, sł., ogłosić. Lą-drôcé woegłosélé (landraci ogłosili). Woegłoseiië. woeglądac, -glądają, -ględeł, -glądój, sł., oglądać. Woena goe woeglądô, jak zamoerćë celą. woeglodnoc, -ną, -nęł, sł., oglądnąć, obejrzeć. woegńix&, -é , z., rzodkiew dzika. woegńisti, przym. ognisty. Woegńisti mjec. Woegńisti jązéck. woegńovy, przym., ogniowy. woegńiśce, -a, n., ognisko. Pré woegńiśce (przy ognisku). woegńiśćka, -ći, z., zdr. od woegńixa, ! rzodkiew dzika. woegon, - cena, m., ogon. woegönk , -a, m., zdr. od woegon, ogonek, woegôrd, -arde, m., ogród. Ob. woegrôd. woegoeneck, - a, m., zdr. od w oe g ô n k, ogoneczek. woegra^ac, -grô^ają, -grô^ëł, -gra^ôj, sł., ogradzać. woegrażac, -grôżają, -grôżëł, -gra^ôj, sł., przejmować gorączką i dreszczami (podczas febry i t. p.). Ob. woegrozéc. woegrizka, -ći, z., ogryzek. Jeva da Jada-moevi woegrizka z jabka. woegrodovy, przym., ogrodowy. Kvjotće woe-grodove. woegrojéc, -ą, -éł, sł., ogrodzić. Płotę woegroęony. woegrozéc, -żą, -zéł, sł., przejąć dreszczem i gorączką. Ledvje préśed, zarô goe woegro-zéło. Woegrozka noprod cłovjeka moecno wce-grozi, vétrése, v koescax poełômjô. Cen. Doradę lek. woegröd, -ode, m., ogród. woegrodk, -a, m., zdrobn. od wcegrôd, ogródek. woegrôjc, -a, m., ogrojec. Pôn Jezus v woe-gröjcé. woegrôbće, -grôbk, l. mn., kawałki słomy, kłóska i t. p., które się wygrabuje ze zboża po wymłóceniu i zebraniu słomy. WGSGRÔŻKA - WCEKCEŁO 225 woegrôżka, -ći, z., febra. Ob. zémnô. woegfevac, -ają, -ëł, sł., ogrzewać. V téx Qrôpax woegrevômé mlekce. woegrevac są, - ają są, -ëł są, sł., ogrzewać się. woegrôc, -grëją, -grëł, sł., ogrzać. Woegrëł rące nad woegńę. woegrôc są, -ëją są, -ëł są, sł., ogrzać się. Ledvje są mög pérną woegrôc. woejcłagac, -xtó?ają, -tfôgëł, -tfagôj, ochładzać, oziębiać. woexła5ac są, -jłô^ają są, -jc'ôgô* są, -jrłagôj , ochładzać się, oziębiać się. woe^łoda, -é, z., ochłoda. Pjeł piwoe dlô woextodé. woe^łojéc, -ą, -éł, , ochłodzić, oziębić, woe^łogéc są, - ą są, - éł są, sł., ochłodzić się, oziębić się. wce^oeta ? _ é, i., ochota. Nimôm woex<^té. 8 woexoetQ. woe^oetno ? przysł., ochoczo, chętnie. Woeńi są woexoełno bjerą do vśelejaći roboełé. woexoetnosc, -é, z., ochoczość, chętność, gotowość. Jô cé le za woexcetnosc dom steré talar é mci, jak tim jinsim. woe^oötny, przym., ochoczy, chętny. Jôbé ńe trimëł ńenx&x ochraniać. Do ńix nolezi woexrańac te młode drevjata. woexrańac są, -jróńają są, -jp^óńeł są, - Xrariôj są, sł., ochraniać się. woejrona, - é, z., ochrona, ucieczka. Ne na-lezlé ńięe wcexr°né. woe^rońic, -ą, -eł, sł., ochronić. Jo jegce ńimog nijak wcexr°ńic pfed tim ńescescim. woejcnmic są, -ą są, -eł są, sł., ochronić się, uchronić się. Wucek na vjes é są tak wodxrońeł. woexrcéc, -ćą, -céł, sł., ochrzcić. Woex^célé goe é dali mu mjôno Jôn. woex*céc są, - ćą są, - céł są, sł., ochrzcić się. Nas Jabrômk sąjeś ćedéś noćxrci. Woexrcé są a m%eś zbavjony! woejas, -a, m., haraburda, hałaśnik. wcejc, -a, m., 1) ojciec, rodzic, 2) ojciec duchowny, 3) ksiądz zakonny. Megoe wcejca wcejc. Woejće dexoevny. Wcejcovje klostorny. Woejcex, -a, m. im. wł., Wojciech. Wcejcexôv, -cevy, -cevô, -oevë, przym., Wojciechów. wcejcôv, -ovy, -ovô, -ovë, przym, ojców, woejëenôś, -a, m., »ojcze nasz* (modlitwa pańska). Zmövjeł tré woejöenôśe. woejcézna, -é, z., 1) ojcowizna, 2) ojczyzna. To vsétkoe je moeja woejcézna. Pôn tak vądreje poe nasi tucejćezńe. woejenny, przym., wojenny. V téx woejen-néx ćasax- woejewögći, -kô, -ćë, przym., wojewódzki, woejewögtwoe, - va, n., województwo. Woeje-woętwce poemoerćë. woejewoeda, -é, m., wojewoda. Woejk, -a, m., zdr. od Wcejcej, Wojtek Wojciech. Tylko forma jest tu właściwie zdrobniałą. Svjąti Woejk béł apoestołę Presôköv é Pcemceranöv. Woejkasin, -éna, m., Wojkasyn, syn Wojciecha (pseudonim Floryana Cenôvy). Woejkôv, -cevy, -oevô, -cevë, przym., Wojtków, Wojciechów. woejna, -é, z., wojna. wcejovac, -ują, -oveł, sł.} wojować. woejskoe, -a, n., wojsko. woejskoevy, przym., wojskowy. woekajac, -kô^ają, -kôgëł, -ka^ôj, sł., okadzać. Tim zelim woekoęają x, odezwać się. Są woetezm rôz! woetxlastn9c, -ną, -nęł, sł., odrzucić, odwalić. Woetxlastnqł pjeféną é véskoećéł z łozka. Woetxlastnqł dvjere. woetjcoedé 5 - ôv, l. mn., odchody, ekskrementa. woetEos^éc, -ą, -éł, sł., odchodzić. Ne woet-Xo%é jes woet naju! woetkazac, -kôżą, -kôzëł, sł., polecić, zawiadomić. Woetkazalé ji wocéc są do vsé. Woen woetkôzëł swoejim %ëcom, wcene ńimjałe tegoe robie. wcetkazovac, -eją, -oveł, sł., zawiadamiać, zlecać. Woejc mje woetkazoveł, zebjem pceśed do sostré. woetkąséc, -kęśą, -kęséł, -kąsé, sł., odką-sać, odgryść. wcetkładac, -kłôdają, -kłôdëł, -kładôj, sł., odkładać. Ne woetkładôj roboeté na poezdńeśe ćasé! woetkôz, -aze, m., polecenie, uwiadomienie. Posłalé taći woetkôz. To béł jegee woestatny wcetkôz (ostatnia wola). woetkęd, przysł., odkąd, od którego miejsca lub czasu. Wcetkąd tak ji%es? Woetkąd môm zôs noęeją, ze jes mdą zdrov, mńi mje v téx pirsax PXÔ. woetkodle, przysł., odkądkolwiek, zkądkol-wiek. Woetkądle zaćńeś, ńih%e ńe naleześ pcećątku. woetkoepac, -ją, -ëł, sł., odkopać. wcetkoepoevac, -ują, -oeveł, sł., odkopywać. Woeńi zarôz woetkoepują prez to wumarłéx z grobov. woetkravae, -ôvają, -ôveł, -avôj, sł., od-krawać. woetkréc, - éją, - éł, sł., odkryć, odsłonić. %ëckce béło woetkrétë. woetkréc są, -éją są, -éł są, sł., odkryć się, odsłonić się. woetkrevac, - ivają, - ivëł, - évôj, sł., odkrywać , odsłaniać. woetkrevac są, -ivają są, - iveł są, -évôj są, sł., odkrywać się, odsłaniać się. wcetkrojic, -ą, -eł, sł., odkroić. woetkulnęc, -ną, -nęł, sł., odtoczyć, odsunąć (coś okrągłego, kulistego lub cokolwiekbądź innego po gładkiej powierzchni). Woetkulńi to jaje! Woetkulnąła bulvé z woegniśća. wcetkulnęc są, sł., odtoczyć się. Jabkce są ńedalek woet jabłońe woetkulńe. Przysł. wcetkupic, -ją, -jeł, sł., odkupić. Woetkupi woet ńegoe tegoe łiska! woetkupicel, -a, m., odkupiciel. Nas svjąti Nawucécel é Woetkupicel. woetkupjac, -ają, -ëł, sł., odkupywać. Woeńi ńerod woetkupjają predône tovaré. woetłożéc, -ą, -éł, sł., odłożyć. Moegłabésta to ju woetłozéc na boek. woetłog. -ogu, m., odłóg, ugór. Ńick ńe rosce, jak na woetłogu. wcetmąt, -e, m., odmęt, głębia, przepaść wodna. Jakbé v wcetmąt rucéł. woetmékac, -mykają, -mykëł, -mékôj, sł., odmykać. Ne woetmékôj terôz woekna, boe je zémno. woetmikcac, -ają, -ëł, sł., odmiękczać. woetrnikcéc, -ą, -éł, sł., odmiękczyć. To tak wusxło, ze jo tegoe ńijak woetmikćéc ńi-moegą. woetnaśac, -nôśają, -nôśëł, - naśôj, sł., odnosić zwykle lub często. Koeżdą ńeęelą woetnô-sajq mje p\c talarov. woetnekac, -ają, -eł, sł., odegnać, odpędzić. Woetnekôjce tegoe psa! Nimbg woetnekac złéx mésli woet se. Ledvje goe woet xéći wcet-nekalé. woetnoga, -p, z., odnoga (korzenia, gałęzi, rzeki i t. p.). Woetnoga Yisłé. Na woetnogax negoe drenica. wcetnoséc, -śą, -séł, -sé, sł., odnosić. Woena vama pravje (właśnie) woetnosi te sxcińe. woetnod, przysł., od owego miejsca. Woetnęd ńeje tak datek do Karvjë, jak tuztąd. wcetńesc, -ńosą, -nos, -ńese, sł., odnieść. Woetńese ji te pjeńąęe! wcetoćéc, -ą, -éł, sł., otoczyć. Woetoćélé goe v koeło. woetoćéc są, -ą są, -éł są, sł., otoczyć się. woetpadac, - pôdają, - pôdëł, - padôj, sł., odpadać. woetparti ob. wcedeprec. woetpasc, -padną, -pôd, -padńi, sł,, odpaść. Woetpôd woet koescoła. Woetpadłë vsé. woetpinac, -ają, - eł, sł., odpinać. wcetpis, - e, m., 1) odpis, 2 ) odpowiedź pisemna. To béłé le woetpisé téx aktöv. Żdëł (czekał) na woetpis śteré dńi. woetpisac, -śą, -sëł, -śé, sl, 1) odpisać, 2) odpowiedzieć pisemnie. Woena so wcetpisd ną moedlétvą. Woena jemu zarô woetpisa. woetpisovac, -eją, -oveł, sł., 1) odpisywać, 2) odpowiadać pisemnie. Dlôcegoe mje ńe woet-pisejeś? wcetpjerac, -ają, -eł, sł., odpierać. Woet-pjeralé goe vśétćemi séłami. 232 WCETPJIC — WCETŚED woetpjic, wcedepną, woetpjęł, woedepńi, sł., odpiąć. Woetpjqł mjeśk. Woetpjąti. woetpłénęc, -ną, -nęł, sł., odpłynąć. Woe-krąt woetpłénqł z hafn. woetpłévac, -płyvają, -płyvëł, -płévôj, sł., odpływać. Rébôcé woetpłyvajq. Ta woeda ńe%ce nijak wcetpłévac. woetpłyv, - éve, m., odpływ. Fred woetpłéve modra. Poe woetpłévje. wcetpoecévac, -ćivają, -ćivëł, -ćévôj, sł., odpoczywać. woetpoecic, -ną, -ęł, -ńi, sł., odpocząć, woetpoecink, -u, m., odpoczynek. \voetpoekutovac, -eją, -oveł, sł., odpokutować. Woena ju woetpoekutovd swoeje gfëxé. woetpoevjadac, - vjôdają, - vj ôdeł, - vjadôj, sł., odpowiadać. Dlôcegoe mje ńe woetpoevjôdôs? woetpceyjë^, -é, z., odpowiedź. wcetpoevjë§ec, -vjëm, -vjëgëł, sł., odpowiedzieć. woetpravic, -ją, -jeł, sł., odprawić, odbyć. Nôboezenstwoe béło woetpravjonë. woetpravjac, - prôvjają, - prôvjëł, - pravjôj, sł., odprawiać. woetproyajac, - vô^ają, - vôLëł, - va^ôj, sł., odprowadzać. woetprovagéc, - ą , - éł, sł., odprowadzić, wcetpredac, - dôm, - deł, - dej, sł., odprzedać. wcetpredavac, - dôvają, - dôvëł, - davôj, sł., odprzedawać. woetprégac, -igają, -igeł, -égôj, sł., odprzęgać. woetpri^ , - égą, - prig, - éżé, sł., odprząc. Woetprig koeńe woed woeza. woetpnscéc, - ścą, - scéł, - scé, sł., odpuścić, przebaczyć. É woetpuscé nôm nase viné, jak é mé wcetpuëćômé naśim vinovajcom. woetpuścac, -ają, -ëł, sł., odpuszczać. Cło-vjek ńerod woetpuscô krivdé. woetpust, -e, m., 1) odpust, 2) odpuszczenie. Poeślé na woetpust. Tréęescé dńov woetpuste. woetpustovy, przym., odpustowy. Woetpu-stovë nobcezenstwoe. woetrąbé, -tręb, l. mn., otręby. woetrec, -eją, -eł, sł., otruć. woetrec są, -eją są, -eł są, sł., otruć się. woetrocéca, -e , z., dziewczyna; córka. Swoeją wcetrocéca poesiłalé na panskq roboetę. woetrok, - a, m., chłopiec, młodzieniec, syn. Moj woetrok. woetrasło, - a, n., człowiek nerwowy, lekki, zapominalski. wcetrąsae, - tfęsają, - tręsëł, - trąsôj, sł., otrząsać. woetfezvic, -ją, -jeł, sł., otrzeźwić. woetfezvjec, -eją, -jëł, sł., otrzeźwieć, woetrémac, - trimają, - trimeł, - tfémôj, sł., otrzymać. wcetrémcevac, -ują, -oeveł, sł., otrzymywać, wcetrisc, -trésą, -tręs, -trésé, sł., otrząść, woetsenęc, -ną, -nęł, sł., odsunąć. Woetseńi krasło woet stoła! woetsenęc są, -ną są, -nęł są, sł., odsunąć się, usunąć się. Woetsenqł są woet swoejex starëéx- woetserec, -eją, -ëł, słzwilgnąć, zmięknąć. Jak to zboezë tu m%e dłezi leżało, to woeno woetsereje. wcetsevac, -suvają, -suvëł, -sevôj, sł., odsuwać. Tatk na %eń woetsuvô woećenkoe. woetsevac są, -suvają są, -suveł są, -sevôj są, sł., odsuwać się. %ëvcąta woetsuvałé są woed ńi. woetsëvac, -ają, -ëł, sł., odsiewać. Paxtore woetsëvajq tëlkoe zboezô, kulkoe jegoe mjelé zasônë. woetséłac, -siłają, - siłëł, - séłôj, sł., odsyłać. Jô ńe vjëm, z jaći préćéné woena mje to tero woet sił o. woetskakoevac, -ują, -oeveł, sł., odskakiwać. To tak smiręało, ze koezdi, co présed, woet-skakoeveł na stroną. woetskceknoc, -ną, -nęł (-skoek), sł., odskoczyć. Woeboeje woetskoeklé na boek, ale béło ju zapoezęe. woetsôc, -sëją, -sëł, sł., odsiać. Mjelé mu woetsôc p\c koercöv zéta é setmé woevsa. woetstąp, -u, m., odstęp. Mjeęé jednym grobę a dreęim béł znacny woetstąp. woetstąpca, -e, m., odstępca. wcetstąpic, - stępją, - stępjeł, - stąpi, sł., odstąpić. Woetstąpi woet naju! Wcetstqpilé woet svjątë vjaré. woetstąpoevac, -ują, -oeveł, sł. , odstępować. Ne woetstąpujta mje, sqse%é! woetstąpstwoe, -va, n., odstępstwo. Dox to muśi béc vjélgô kara poe smirci za tace woetstąpstwoe. wcetstopjelc, -a, m., odstępca. Ob. woetstąpca woetstraśac, -strôśają, -strôśëł, -straśôj, sł., odstraszać. Jegoe to ńe woetstrôsô. wcetstraśac są, -strôśają są, -strôśëł są, sł., odstraszać się. woetstraśéc, -ą, -éł, sł., odstraszyć. Ńe woetstraśiś goe ńićim. woetstraśéc są, -ą są, -éł są, sł., odstraszyć się. Jo są tak letkoe ńe dom woetstraśéc. woetśed ob. w oe d e n c. WCETŚNEROVAG - WUBJÉGAC 233 woetśnerovac, -eją, -oveł, sł., odsznurować. Wcetsnerovala mjesk, wu pasa vi§ąci. woettékac, -tikają, -tikëł, - tékôj, sł., odty-kać. Woe zovitrku woettikają vsétće woećenka v sklepje (wczas rano odtykają wszystkie okienka w piwnicy). woettod, przysł., odtąd, od tego miejsca, od tego czasu. Woe t ląd (tuztąd) do vsé je Ćvirc mile. Woettąd zélé se sobą v zgoeęe. woetvjerac, -ają, -ëł, sł, otwierać. woetvjerac są, -ają są, -ëł są, sł., otwierać się. woewuzdac, -ają, -ëł, sł., uzdę nałożyć, okiełzać. Woewuzdôny. \voevca, -e, z., owca. woevcôr ob. woevćôr. woevćarći, -kô, -ćë, przym., owczarski. Woevćarćë psé. woevcartwoe, -va, n., owczarstwo. woevćą, -éca, n., młoda owca, jagnię. woevci, przymiotu., owczy. Woevce mlekoe. W(bvcô skora. woevcôr, -a, m., owczarz. woôvcotkoe, -a, n., zdrobn. od woevćą, owieczka, baranek. woevijadła, -deł, l. mn., wijadło, przyrząd do nawijania nici, część krosen. woevjecka, -ći, z., zdrobn. od woevca, owieczka. woevôd, -ade, m., owad. woezdabjac, -zdôbjają, -zdôbjëł, -zdabjôj, sł., ozdabiać. Woezdôbjają swoeje %éće, jak panonje foelvarcny. woezdabjac są, -zdôbjają są, -zdôbjëł są, -zdabjôj są, sł., ozdabiać się. woezdoba, -é, z., ozdoba. woezdobic, -ją, -jeł, sł., ozdobić. woezdobic są, -ją są, -jeł są, sł., ozdobić się. woezdobno , przysł., ozdobnie. woezdobnosc, -é, z., ozdobność. woezdobny, przym., ozdobny. woezdrovjec, -eją, -ëł, sł., ozdrowieć. woezłacac, -złôcają, -złôcëł, -złacôj, sł., ozłacać. woezlocéc, - ą, - éł, sł., ozłocić. Słonyśkoe woezłocéło jix bjedą. woeznabjac, -znôbjają, -znôbjëł, -znabjôj, sł., oziębiać. Lod woeznôbjô poevjetre w jizbje. woeznabjac są, -znôbjają są, -znôbjëł są, -znabjôj są, sł., oziębiać się. Poe deśću są vic woeznôbjô. woeznaćac, -znôćają, -znôćëł, - znaćôj, sł., oznaczać. To ńick vici ńe woeznôcô, jak le to. wceznaééc, -ą, -éł, sł., oznaczyć. Słownik języka pomorskiego. wceznobic, -ją, -jeł, sł., oziębić, ochłodzić. Ne woetvjerôj woekna, boe woeznobië poevjetre v jizbje. woeznobic są, sł., oziębić się, ochłodzić się. Woet vcera woeznobiło są péfinką. wcezovy, przym., wozowy. ftcefo. woeżenk, -u, m,, ożenek, ożenienie się. Na woezenku. Pred woezenkę. Na woezenk jaxac. woeżeńic, -ą, -eł, sł., 1) ożenić, 2) wydać za mąż. Wcejc woezeńeł goe z młénarką córką. Woezeńile ją jaz na Mjeęémcere. woeżeńic są, -ńą są, -ńeł są, sł., 1) ożenić się, 2) wyjść za mąż. Woezeńeł są se storą babą. Woezeńiła są do Bcirlebja (wyszła za mąż do Darzlubia). woeżéc, -éją, -éł, sł., ożyć. wceżévic, -ją, -jeł, sł., ożywić woeżévjac, -ają, -ëł, sł., ożywiać. woeżëg, - ega, m., ożóg. Tej woene na woe-zegax véjadą na Blo%barx (na Łésą Górą). woeżłogéc, - ą, - éł, sł., szronem pokryć. Mröz woezłoęéł dreva. Te dreva są déxt woe-złoęonë. woeżłogéc są, - ą są, - éł są, sł., pokryć się szronem. Ysétće dreva é kre są woezłoęéłé. wceżńivine, -in, l. mn., okrężne, dożynki. Na woezńivinax spjevają jes te stôrë pjesńe. wu, przy im., u. Wu ńix- Wu Pana Boega. Wu Slévinsćëgoe. Wu Pletic ńe nalôz ńikoegoe (u rodziny, w domu Plutów nie znalazł nikogo). Wu DomiŚéc vjedno vjesoło (u Domiszów, w domu Domisza zawsze wesoło). wubéc, - będą, - béł, - bą^é, sł., pobyć, wytrwać, ostać się, wytrzymać. Jo wu ńix ńijak ńe wubądą. To je baro ńespoekojny cłorjek, woen ńi%e wubéc ńimbze. Pfé ńi ńick wubéc ńimbze (przed nią nic się ostać nie może). wubékac, -ają, -ëł, sł., rozbić, odłamać oskardem. Békëł ze vśétćex séł, ale ńic ńimog wubékac (walił béką ze wszystkich sił, ale nie-mógł nic odłamać). Ob. béka, békac. wubétk, -u, m., spokój, mir. Ńimog nalezc ńi%e wubétku. Poe smirci nalôz wubétk v grobje. Zebé jô rôz mja wubétk na zemi! wubévac, -byvają, -byvëł, -bévôj, sł., trwać, ostawać się, wytrzymywać. Woeńi tą ńe wuby-vają dłezi, jak jeden rok. wubic, -biją, -bjeł, sł., l) ubić, utłuc, 2) zabić. Na tim môlu wubilé goe rabusńice. wubijac, - ają, - ëł, sł., 1) ubijać, tłuc, 2) zabijać. wubjerac, -ają, -ëł, sł., ubierać, ujmować, wubjëgac, -ają, -ëł, sł., ubiegać. Bobrikbń wubjëgô dv je mile v jećlny goeęeńe. 30 I 234 WUBJËGNQC — WUDÖR wubjëgnęc, -żą, -bjëg, sł., ubiec. Wubjëg poł mile. wubjôr, -ore, m., ubiór, odzież. To są ext kasebsćë wubjoré. wubłagac, -ają, -ëł, sŁ, ubłagać. Jegoebé ńixt ńe wubłagëł. wubösc, -boedą, -böd, -boe^é, sł., ubóść. Jegoe buła wubod. wuboegi, -gô, -Lë, przym., ubogi. Dej poe-koj wuboeęi bôbce! wuboegoe, przysł., ubogo. wubrac, -bjerą, -brëł, -bjeré, sł., ubrać, ująć. wubrętyic, -ją, -jeł, sł., uroić sobie, zmyślić, ubrdać. Jo so dox tegoe ńe wubrątvjeł (z palca sobie przecież tego nie wyssałem). To je le twoeje wubrątvjeńe. wucarti ob. wutrec. wucecka, - ći, z., ucieczka. wucexa, -é, z., uciecha. wucekac, -ają, -ëł, sł., uciekać. wucekn^, -ną, -cek, sł., uciec. wuceśéc, -ą, -éł, sł., ucieszyć. To ją bar o wuceséło. wuceśéc są, -ą są, -éł są, sł., ucieszyć się. Wuceśéła są sroęe. wuceśny, przym., ucieszny, pocieszający. Wucesnô nowina, vjostka (wieść). wucénac, - cinają, - cinëł, - cénôj, sł., ucinać, wucésk, -u, m., 1) ucisk (fizyczny), 2) zgryzota, zmartwienie.. Mają vjel%i wucésk. V tim wucésku ńimog sobje nalezc radé. wucéskac, -ają, -ëł, sł., 1) uciskać, 2) dręczyć, martwić. wucic, -tną, -cęł, ~tńi, sł., uciąć. Mjelé mu łeb wucic. A ćej mjëł ju vsétće głové wucątë. Wucął dąba do basa. wucignęc, -ną, -cig, sł., uciągnąć. Ledvje ją mog wucignąc. wucknęc, - ną, - nęł (wuck), sł., zwąchać. Woen zarô wuckńe, %e rogóle pjećą. Ten pjesk ju ńick ńe wuckńe. wucvir^ac, -ają, -ëł, sł., utwierdzać, umacniać. Koezdi wucuiręô swceje xéće, jak le może. Zémnô woeda wucvir%ô zdrovjë. wucvir|éc, - ą , - éł, sł., utwierdzić, umocnić, wućidnęc, -ną, -noł (wućid), sł., utrącić, utłuc. Woen są boeji, zebé mu xto głové ńe wućid. wucałosc, -é, é., uczoność, erudycya. Jôbé ńevjele dëł na jegoe wucałosc. Jo vjerą, ze jegoe wucałosc je vikśo, jak nasegoe śkölnëgce. wućały, przym., uczony. To wućały ćłovjek. Jo ńe jem wućały, to jo vama tegoe ńimoegą pcevjë%ec. wuôale , przysł., uczenie, mądrze , z erudy-cyą. Woen gôdô bar o wućale, alejo tegoe ńick ńe rozmjëją. wucec, -ćeją, -ceł, sł., uczuć, usłyszeć. Gej wućeł, ze v koescele zwoeńą. wucenńica, - e , z., uczennica. wuceń, -ćńa, m., uczeń. Wućńovje Pana Jezesa. wucéc, -ą, -éł, sł., uczyć. wućéc są, -ą są, -éł są, sł., uczyć się. wucécel, - a, m., nauczyciel. Ob. nawucécel. wucécelka, - ći, z., nauczycielka. Ob. n a -wućé celka. wuceńic, -ą, -eł, sł., uczynić. Jôbé tegoe ńigde ńe wućeńeł. wuceńic są, - ą są, - eł są , sł., uczynić się, zrobić się. Woena cé są wuceńi, jak mjod mjodnô (zrobi ci się, jak miód słodką). wucink, - u, m., uczynek. Dobre wućinće są vici vôrt, jak pôcer. wud, - a, m., udo. wudac są, -dôm są, -dół są, -dej są, sł., udać się. Wudej są se skargą do sëłtésa. wudavac są, - dovają są, -dôvëł są, -davôj są, sł., udawać się. Té są jes ńepoetrebno wu-doveł do ńegoe. wudba, -é, z., mniemanie, zdanie; urojenie. Jo jem të wudbć. Slébé v§étcé bélé të wudbé, béłobé s nami léxoe. To je moeja wudba. wudbac, -ają, -ëł, sł., 1) umyślić sobie, postanowić, 2) uroić sobie, 3) upodobać sobie. Wudbëł so, ze musi jic do mjasta. Woena so wudba, ze je #cerô. Juk woen so roz ńeco wudbô, to mu ju z głové ńe veleze (jak mu się raz co uroi, to mu już z głowy nie wylezie). wudbac są, -ają są, -ëł są, sł., uroić się, u widzieć się, upodobać się. To jemu są tak wudbało. Tobje są gvés wudba sëłtésovô córka. wudeséc, -ą, -éł, sł., udusić. V goeré ją wudeśéc (w gniewie chciał ją udusić). wudeśéc są, - ą są, - éł są, sł., udusić się. wudłavic są, -ją są, -jeł są, sł., udławić się. Kur pełk gnôt é są wudłavjeł (kogut połknął kość i udławił się). wudojic, -ą, -eł, sł., udoić. wudorno, przysł., opornie, krnąbrnie, hardo. Woen so bar o wudorno poestąpoeveł. wudorny, przym., uparty, krnąbrny, hardy. Wudorny sla^céc. Wudorno skapa. wudovy, przym., udowy. Wudovë gnôté. wudôr, - ore, m., upór, krnąbrność, hardość. Żebé ńe jegoe wudbr, te #éće béłébé naje. Jo ńimom lekartva na jegoe wudör. Jôjeszmikćą jejix wudbr. WUDREGAŃIC — WUKRÉG 235 wudregańic, -ą, -eł, sł., zmęczyć, umęczyć. Wudregamlé nas tq roboetą. Doc té goe tak wudregańeł? wudregańic są, - ą są, - eł są, sł., zmęczyć się, uznoić się. wudrec, - drą, - ^ar, - dré, sł., udrzeć, wudrec są, -drą są, -^ar są, -dré są, sł., udrzeć się. wudyignęc, -ną, -dvig, sł., udźwignąć, wugarti ob. wudrec. wujëlac, -ają, -eł, sł., udzielać. wujëléc, -ą, -éł, sł., udzielić. Wuęëléta tez é mje tegoe périnka! wugibac, -ają, -ëł, sł., uginać, zginać, wugibac są, -ają są, -ëł są, sł., uginać się. Wuęibalé sa do zemje poed temi halkami. wu|ic, -gną, -gęł, -gńi, sł., ugiąć, przygiąć, wugic są, -gną są, -|ęł są, -gńi są, sł., ugiąć się, zgiąć się. Ne x^ł są pred nim wuęic. wufarwoevac, -ują, -ceveł, sł., ufarbować. wugardléc, - ą, - éł, sł., zadusić. Ta moera jegoe wugardléła. wugarléc ob. wugardléc. wugńatac, -gńotają, -gńofceł, -gńatój, sł., ugniatać. Glénq dobre wugńatonq vésmarovôny. wugńesc, -gńotą, -gńot, -gńece, sł., ugnieść. Kulajką z x^ba wugńotłą smérgnął v ńegoe. wugôr, -oere, m., ugór, odłóg. wugoeda, -é, z., ugoda. wugoejéc są, -ą są, -éł są, sł., ugodzić się. É są tak wugoeęélé. wugrézac, -grizają, -grizëł, -grézôj, sł., ugryzać. wugrézc, -grézą, -gréz, sł., ugryść. wuxoe, -a, n., 1) ucho, 2) ucho, rękojeść naczynia. Tak długce są gronkę woeda nosi, poeći są wu%oe ńe wurvje. Wuśé. wuxoegéc, -ą, -éł, sł., uchodzić, uciekać. Jemu za vjele krvje wu%oe%i. wuxoevac, -vją, -veł, -vi, s*?., wychować. Jemu mci dobétk ńe sxnqł, wcew mog vsétkoe wux -xvôcéł> -xvacé, sł., uchwycić, pochwycić. Wuxvôęéł goe za raka. Stôrëgoe vrobla na plevé ńe wuxvoci§. wuxvacéc są, -ję;vôcąsą, -^^Océłsą, - xvacé są, sł., uchwycić się, schwycić się. wuj, -a, m., wuj. wuja, -e, m., wuj. Ob. wuj. wujadac, -jôdają, -jôclëł, -jadôj, sł., 1) ujadać, ugryzać, 2) zjadać, pożerać. wujaxac, -jadą, -ja^eł, sł., ujechać. Ledvje virtel mile wujaxëł. wujenka, -ći, i., zdr. od wuj na, wujenka. wujësc, -jëm, -jôd, sł., 1) ujeść (trochę), 2) zjeść, zażreć. Te vilće tu ju bar o vjele le%i wujadłé. Żebjem le mog, tobjem jq wujôd. wujic, -jmą, -jęł, -jmi, sl, ująć, ubrać. Treba jim swoeboedé péfną wujic. wujimac, -ają, -ëł, sł., tijmować. Ne wuji-mój jim sana! wujiscéc są, * ą są, - éł są, sł., stroskać się, zasmucić się. Nenka wujiscéła są sroęe. wujk, -a, w., zdrobn, od wuj, wujcio, wujna, -é, z., wujenka. wujôśk, -a, m., zdrobn. od wuj, wujaszek. wukarac, -kôrą, -kôrëł, -karé, sł., ukarać. Ślé goe ńe wukôres. Wukaréta jq! wukazac, -kôżą, -kôzëł, -każé, sł., ukazać. Wukozeł mje goe pôlcę. wukazac są, -kôźą są, -kôzëł są, -każe są, sł., ukazać się. Woena mu są rôz v nocé wukôza. wukazovac, -eją, -oveł, sł., ukazywać, pokazywać. wukazovac są, -eją są, -oveł są, sł., ukazywać się, pokazywać się. Yici nama są ju ńe wukazoveł. wukąséc, -kęśą, -kęséł, -kąsé, sł., ukąsić, ugryść. wukładac, - kłôdają, - kłôdëł, -kładôj, sł., układać. Wukłôdalé jeden kam na dreęim. wukładac są, -kłôdają są, - kłôdëł są, -kładôj są, sł., układać się. wukłon, - e, m., ukłon. Zrobjeł sékoevny wukłon. wukłońic są, -ą są, -eł są, sł., ukłonić się. Wukłońeł są pjąkńe. wukłöc, -koelą, -kłôł, -koelé, sł., ukłuć. Woena mo pole wukłoti. wukléknęc, -klékną, -klék(nęł), sł., uklęknąć, wukôzka, - ći, z., pokaz, czes. ukazka. Na wukôzką. wukoeséc, -są, -séł, sł., ukosić. wukrasc, -kradną, -krôd , -kradńi, sł., ukraść. %eż je ten gnôt, co woen mje goe wukrôd? (gdzież ta kość, którą on mi ukradł?). Wu-kradły (ukradziony). Wukradłë pjeńq%e. wukrącac, -kręcają, -kręcëł, -krącôj, sł., ukręcać. wukrącéc, - kręcą, - kręcéł, - krącé , sł., ukręcić. Woen so poevroz wukrqcéł. Wukrącé takq ńitką! wukreśéc, -kruśą, -kruśéł, -kreśé, sł., ukruszyć. wukreśée są, -kruśą są, -kruśéł są, -kreśé są, sł., ukruszyć się. To są ńijak ńe wukrusi. wukréc, -éją, -éł, sł., ukryć. Wukrélé goe v stońi (w stajni). 30* 236 WUKRÉC SĄ — WUMJÉC wukréc są, - éją są, - éł są, sł., ukryć się. Wukréł są dobre. wukrévac, - krivają, - krivëł, - krévôj, sł., ukrywać. Wukrwëł pjeńąze, %e mög, poe boe-poe lasax- wukrévac są, -krivają są,- krivëł są, -krévôj są, sł., ukrywać się. Wcena są wukrivô pre-demną. Nexbé są wukriva, jak %ca, jô ją dox nalezą. wukrojic, -ą, -eł, sł., ukroić, Wukrojeł mje stek #Ze6a. wukrôdkę, przysł., ukradkiem, chyłkiem. Vémk są z x^ci wukrôdką (wymknął się chyłkiem z domu). wukréźovac, -eją, -oveł, sł., ukrzyżować. Żé%é wukfézovalé Pana Jezesa. wułamic, -łômją, -łômjeł, -łami, sł., ułamać. Ńimoegle ane kąska wułamic. Té to ło-tvje wułômiś. Wułami mje tą vjetevką. wułamjac, -łômjają, -łômjëł, -łamjôj, sł., ułamywać. wułomnosc, -é, z., ułomność. wułomny, przym., ułomny, chromy. wułovic, -ją, -jeł, sł., ułowić. Wułovjeł rib na cały\ tięeń. wułożéc, -ą, -éł, sł., ułożyć. Wułozélé %ë-cątkoe na sańe. wułoźéc są, -ą są, -éł są, sł., ułożyć się. Wułozéł są do spańo. wułômk, -u, m., wada, błąd, słaba strona. Nima domku bez wułomku. Przysł. wulatovac, -eją, -oveł, sł., ulatywać. Wu-lateje, jak ropa, do göré. wulecec, -ą, -ëJ, sł., 1) ulecieć, 2) odlecieć , odpaść. Ptôsk wulecëł v gbrą. Jak jo jegoe xlastnął, tak jemu wuxoe wulecało. \vulegn9c, -legną, -leg, sł., 1) legnąć, położyć się, 2) leżeć dłuższy czas, uleżeć się. Vaji zéto wuległo (wasze żyto wyległo). Wu-ległë zboezë (zboże, które położyło się z powodu bujnego wzrostu). Wuległë kreśće (gruszki ulężałki). wuletëac, -ają, - ëł, sł., ulgę robić. Tim spoesobę woen to sobje wuletćô. wuletëéc, - ą, - éł, sł., ulżyć. Woeburdô-nëmu wuletćéł cązare (objuczonemu ulżył ciężaru ). wulevac, -ają, -ëł, sł., ulewać, odlewać, wulezc, -lezą, -lôz, -lezé, sł., uleść, ujść. Ńe wulôz vici, jak ćile krokov. wuléca, -e, z., ulica, droga między domami, wulécka, -ći, z., zdr. od w u léc a, uliczka, wulécny, przym., uliczny. wulézac, -liżą, -lizëł, -léźé, sł., ulizać. wulécéc, -ą, -éł, sł., uleczyć. Ten gvésno bą%e wulëcony. wulotny, prz., lotny. Wulotnyjak ropa (para), wulôc, -leją, -leł, sł., ulać, odlać. Z woesku wulônô. Woena ji wula drobką mleka. wumarły, -ëgoe, m., umarły. Ob. wumjarły. wumavjac są, -môvjają są, -môvjëł są, -mavjôj są, sł., umawiać się. Té są wumô-vjos, ale ńe prinęes. Wumovja są se mną jes pred Gcedami. wuméc, -méją, -méł, sł., umyć. Wuméła jo, wucosa. wuméc są, -méją są, -méł są, sł., umyć się. wumékac, -mykają, -mykëł, -mékôj, sł.. 1) umykać, zmykać, 2) ujmować, ubierać. wumésł, -e, m., umysł. To ńimoegło v jegoe wumésle poevstac, są zroęéc. wumésléc, -ą, -éł, sł., umyślić. Doc té to so tak wumésléł? wuméslny, przym., umyślny. To ńe béła wuméslnô łza, le césto prépôdkoevô. wumeslńe, przysł., umyślnie. Jo jem dox tewoe ńe zrobjeł wumeslńe, le prépôdkę. wumévac, - myvają, -myvëł, - mévôj, sł., umywać. wumevac są, -myvają są, -myvëłsą, -mévôj są, sł., umywać się. Pilé tą woedą é są ńą wumyvalé. wumiłovac, -eją, -oveł, sł., umiłować. Woena jegoe całą desą wumiłova. wumilknęc, -ną, wumilk, sł., umilknąć. V'sétcé wumilklé, a tej ksą% zôs dali godeł. wumitégoevac, - ują, - oeveł, sł., zmitygować, uspokoić. wumitégoevac są, -ują są, -oeveł są, sł., uspokoić się, zmitygować się. wumjarły, Jegoe, m., umarły. Ob. wumarły. wumjarti, przym., chudy, nikły, wychudzony, zbiedzony. Wumjarte koeńe. Ćim wumjartśô veś, tim barzi gréze. Przysł. wumjarto, przysł., nikło, biednie, nędznie. Tak wumjarto vézdrą (wyglądają). wumjartosc, -é, z., chudość, wychudłość, nikłość. wumjescéc, -ścą, -scéł, -scé, sł., umieścić, ulokować. Jôbjem goe v Pepleńe wumjescéł. wumjeścac, -ają, -ëł, sł., umieszczać, lokować. V tim koenvixce slaxta wumjesca swoejex sénov. wumjëc, -eją, - ëł, sł., umieć. Woena tez poe kasebsku wumjëje, ale lepi może poe ńe-! mjecku. Jo jem ńick ńe wumjëł, jak le są smjôc aboe płakać (nic nie umiałem, jak tylko j śmiać się albo płakać). WUMKNQC - WUPRAYJAC 237 wumknoc, -ną, wumk, sł., i) umknąć, 2) usunąć, ubrać, umniejszyć. Jemu treba woebroku wumknąc. Wumk ze vsé. wumńeśac, -ają, -eł, sł., umiejszać, zmniejszać. To jes ńe wumńeśo twoejë viné. wumńeśec, -ą, -éł, sł., umniejszyć, zmniejszyć. wumcecéc, - ą, - éł, sł., umoczyć. Wumoecéł noęe v woeęe. wumoeva, -é, z., umowa. Mjeęé nami ńirna ńijaći wumcevé. wumoevic są, -môvją są, -movjeł są, -moevi są, sł., umówić się. Wumoeviła są se sobą! wumrec, -mrą, -mar (albo: -mjar), sł., u-mrzeć. Cej woen wumjcir. Ob. wumjarły, wumarły. wunaśac, -nôśają, -nôśëł, -naśôj, sł., unosić często lub zwykle. Ten vilk tak długoe wunô-sëł woevce, jaz jegoe śëper wubjeł. wunc, wundą, wused, sł., 1) ujść, 2) odejść. Woeńi ńe wuslé jes ańe vjertel mile. A jak mé wuslé ? woen zarô do %ałepé préśed. wunoséc, -śą, -séł, -sé, sł., unosić. Cej jem ją wunoséł. wuńesc, -ńosą, -nos, -ńese, sł., unieść. Jôbé ńe wuńos taći ćipé (nie uniósłbym takiej kobiały). wuńeśóestlevic, -ją, -jeł, sł., unieszczęśli-wić. Wunescestlévilé goe na całë zécë. wuneścestlévjac, -ają, -ëł, sł., unieszczę-śliwiać. Ne wuńeśćestlevjojta swoejegoe vłôsnë-goe ęecka! wupadac, -podają, -pôdëł, -padôj, sł., upadać. Wcena jaz wupôda poed tim cązarę. wupalac, -pôlają, -pôlëł, -palôj, sł., upalać, spalać. wupalac są; -pôlają są, -pôleł są, -palôj są, sł., upalać się, spalać się. Svjecédło znôjma są wnpôlało. wupaléc, - pôlą, -pôléł, -palé, słspalić. Jezevą skörką wupôlą, poetłeką é piją s goe-rëłką na macécą. wupaléc sa, -pôlą, są, -pôléł są, -palé są, sł., upalić się. wupasc, -padną, -pôd, -padńi, sł., upaść. Wupôd na raka é ją złômjeł. Wupadłë zôrka. wnperléc, -ą, -ël, sł., obrobić, zasiać rolę. Woen ńemęe mjëł zödnegoe poezétku z tegoe wuperleńo. wupi, -jëgoe, m., upiór, strzygoń. Wupi aboe vjeśći to je jedno. Woen znaje wcz wupix téx poevjôstk bar o vjele. wupic, -piją, -pjeł, sł., upić. Ne wupjeł jem anë lezćecći. wupic sa, -piją są, -pjeł są, sł., upić się. Wupjeł są, jak steré %ëvće. wupijać, -ają, -eł, sł, upijać. Jima vąze wupijają mlekoe. wupijac są, -ają są, -ëł są, sł., upijać się. Woen są césto wupijô (upija się zupełnie). wupilovac, -eją, -oveł, sł., upilnować. Té ji ńe wupilejes! wupinac, -ają, -ëł', sł., upinać. wupjec, -ćą (-ką), -pjek, -cé, sł., upiec. Ten xlëb je léxoe wupjekłi. V bakuzu narôz wupjece é setméęesąt brotbv (w piekarni naraz upiecze i siedmdziesiąt bochenków). wupjec są, -pjećą (-ką) są, -pjek są, -pjecé są, sł., upiec się. V nym bakuzu vsétkoe są wupjece (w owym piecu wszystko się upiecze). wupjic, -pną, -pjęł, -pńi, sł., upiąć. Yłosé mja wupjątë. wupłévac, -pływają, -płyyëł, -p!évôj, sł., upływać. Wu vaju cas tak x^koe wupłyvo. wupłénęc, -ną, -nęł, sł., upłynąć. Ne wu-płénąło mci, jak jedna goeęéna. Wupłénąlé tré mile. wuplatac, -plôtają, -plôtëł, -platôj, sł., pleść, uplatać. wuplesc, - plotą, - plot, - piece, sł., upleść. Wuplot so deką ze słómé. wupôdk, -u, m., upadek. Woena mu vé-prorokoeva jegoe wupôdk. To béło jes pred wupôdkę Poelsći. ^ wupoekoejic, -ą, -eł, sł., uspokoić, uciszyć. Casę, cej nenka ńimoze %ecka wupoekoejic. wupoekoejic są, -ą są, -eł są, sł., uspokoić się, ucichnąć. Ćej są vjater wupoekoeji. wupoeminac, - ają, - eł, sł., upominać. Woena jegoe vjedno wupoemina, ale woen no to ńe zvôzëł. wupoemink, - u, m., upominek, podarek na pamiątkę. wupoemnoc, -ną, -nęł, sł., upomnieć. Wu-poemnął goe, jak woejc. wupoerajic, -ą, -eł, sł., doradzić, zaradzić. Woet tegoe są starkoevje, ëebé vśétćemu wu-poerajilé. wuprasac, -prôśają, -prôśëł, -praśôj, sł., upraszać. Pféëed jem wuprasac vjelmoescévëgoe pana, zebé mje to vébôćéł. WuprôŚają Va-spana. wuprawic, -ją, -jeł, sł., przyrządzić, przygotować , urządzić, naprawić. Jo tegoe zegôrka ńijak wupramc ńimoegą. wupravjac, -prôvjają, - prôyjëł, - pravjôj, sł., uprawiać, przygotowywać. Woeńi wuprôvjają woezé do të rizé (podróży). 238 WUPROSÉC — WUSÉPAC wuproséc, -§ą, -séł, sł., uprosić. Woena sobje to wuproséła wu Pana Boega. Wcejc są ńe dô wuproséc. wuprovagac, -vô^ają, -vôgëł, -vaęôj, sŁ, uprowadzać, uwodzić. wuproya^éc, - ą, - éł, sł. , uprowadzić, uwieść, wuprec są, -prą są, -par są, sł., uprzeć się. wup?évilejovac, -ują, -oveł, sŁ, uprzywilejować. Stôn wuprévilejovôny. Wuprévilejovônë koescołé. wuprisc, -prédą, -pręd, -pfé^é, sł., uprząść. Woena vici wuprądła, jak mé tré. wupuscéc, -śćą, -scéł, sł., upuścić. Le ńe wupuscé tegoe gronka! Wupuscéłjipérna krvje. wupuścac, - ają, -ëł, sl, upuszczać, wuragéc, -ą, -éł, sł., uradzić. É tak wu-raąélé, zebé goe zabić. wurąbic, -rębją, -rębjeł, -rąbi, sł., urąbać. wurąboevac, - ują, - oeveł, sł. , urębywać. wurącéc, -ą, -éł, sł., skredytować, zborgo-wać. Woen mje wurącéł dvasta talar dv. Jo tobje mci ńigde ńe wurąćą. wuredovac, -eją, -oveł,sL , uradować. Wu-redovony. wuredovac są, -eją są, -oveł są, sł., uradować się. wuretovac, -eją, -oveł, sł., uratować, ocalić. Mjëł ju vsétćex wuretovônéx, le jeden poesed poed woedą. wurexlac, -ają, -ëł, sł., wyprzedzać, prześcigać. Jeden dre^ëgoe wuréfölô. wuréxléc, -ą, -éł, sł., wyprzedzić, prześcignąć. Té jes mją wuréfiléł. Jô ją jeś wu-réxlą. wurévac, -rivają, -riveł, -révôj, sł., urywać. To woena wurivo — woena to vjedno wuriva (to ona urywa — ona to zawsze urywała). wurévac są, -rivają są, -riveł są, -révôj są, sł., urywać się. wuroćéc, -ą, -éł, sł., urok rzucić. Té mje ńe wuroćis! Na wuroceńi woebkaęą sviconym zelim. wuroda, -é, s., postać, kształt. Woebaji bélé jedne wurodé. Jedną wuroda mjelé. Jejix wuroda je jinsô. wurodléwoesc, -é, z., urodziwość. wurodléyy, przym., urodziwy. Źebjes béła tak poetcévô, jak jes wurodlévô. Pjosnka. wuro^éc, - ą, - éł, sł., urodzić. Woena wu-roęéła vici, jak %es{coro %eci. wurogéc są, - ą są, - éł są, sł., urodzić się. wuro^éné, -in, l. mn., urodziny. wurojic są, -ą są, -eł są, sł., wyroić się. Mje są latoś steré roje wurojiłé. wurok, -u, m., urok, czar. Woena mja wurok zadôny. wurosc, -rostą, -rôs, -roscé, sł., uróść. Woen ju ńe wurosce, ańe na jeden pole. wurôd, -ode, m., plon, urodzaj. To zboezë daje dobri wurod. To béło tej, jak beł ten znacny wuröd. wurvac, -rvją, -rveł, sł., urwać. Le mu wuxa ńe wurvi! wurvac są, -rvją są, -rveł są, sł., urwać się. Śnurk są wurveł. wurviś, -a, m., urwisz, lampart, ladaco. wurasiiQC są, - ną są, - wuras są, sł., przestraszyć się, przeląc się. Wufasła są sro%e. Le są ńe wurasńi! Jo poetemu da cećerkov temu wurasłëmu %ëvcécé (ja potem dałam cukierków temu przestraszonemu dziewczęciu), wurądńik, - a, m., urzędnik. wurądowoe , przysł., urzędowo. wurądovac, -eją, -oveł, sł., urzędować. wurądovy, przym., urzędowy. Pismoe wu-rądove. Svjodk wurądovy. wurec, -ręką, -rek, -rećé, sŁ, urzec. Woena mje to zada, woena mńe wufekła. wureséc, - ą, - éł, sł., uwiązać. wurégéc, - ą, - éł, sł., nająć, zgodzić w służbę. Jôbé goe rôd wuréęéł. Jô jem ju do jinsegoe pana wuréęony. wurma, - é, z., wzgórze, pagórek, wyniosłość nad brzegiem rzeki, jeziora, drogi i t. p. Ob. r ma. \vurn9c, -ną, -nęł, sł., urżnąć. Wurnął so pole. wurn9C są, -ną są, -nęł są, sł., 1) urżnąć się, 2) upić się. Wurnął są, jak steré %ëvće. wuręd, - ąde, m., urząd. V krolevsćex wu-rądax- wusadnoc, - ną, wusôd , - sadńi, sł., usiąść. Wusadńita, prosa. wusagéc , - ą, - éł, sł., usadzić, posadzić. Wusaęélé goe na komce. wusagéc są, -ą są, -éł są, sł., usadzić się, Wusaęéł są na prépjëcku, za stołę. wuscë, -o, n., ujście, odejście, odpływ, otwór. Pré vpłévje, pré wuscu Łebé do moera. Wuscë v pjecu. wusenęc, -ną, -nęł, sł., usunąć. Na wu-seńeńe të x°^roscé. Poe wuseńeńu të zôvadé. wusenęc są, -ną są, -nęł są, sł., usunąć się. wusevac, -suvają, -suvëł, -sevôj, sł., usuwać. wusevac są, -suvają są, -suveł są, -sevôj są, sł., usuwać się. Są ńe wusevoj woet kcezde roboeté ! wusépac, -ją, -ëł, sł., usypać. WUSEPCEWAC — WUTREC SĄ 239 wusepoevac, -ują, -oeveł, sł., usypywać. Wusepują vjelź>e śance. wuséxac, - sikają , - sixëł, - sé^ôj, sł., usychać. wusxn9C, -ną, wusex, s%- ¦> uschnąć. Wu-sxło raka. wuskrobac, -bją, -béł, -bi, sł., uskrobać. wusłega, -|i, é., usługa. wusłegoevac, -ują, -oeveł, sł., usługiwać. A nen djôbëł jim wusłegoeveł. wusłejęac 9 - słuxają , - słujeł, - słejoj, sł., usłuchać. Wnsłexoj moeje racie! wusłeźéc, - służą, - służéł, - słeżé, sł., usłużyć, wusmircac, -ają, -ëł, sł., uśmiercać, wusmircéc, -ą, -éł; sł., uśmiercić. Nakrézu béł wusmircony. wusmjex, -u, m., uśmiech. wusmjexac są, -ają są, -ëł są, sł., uśmiechać się. Nick ńe gôdëł, le są wusmjexeł. wusmjëśk, -u, m., zdr. od wusmjej, uśmieszek. wusmjôc są, -smjëją są, -smjëł są, sł., uśmiać się. wusôdka, - ći, é., stolec. Xce%éc na wusôdką (chodzić na przechód). wuspa, -é, z., nasyp, kopiec. Na ti mje%é je jedna, na tany dregô wuspa. Mrovco wuspa. wuspic, -ją, -jeł, sł., uśpić. wuspic są, -ją są, -jeł są, sł., uśpić się. wuspjevac, -ają, -ëł, sł., zaśpiewać (kogoś na śmierć). Wuspjeva nom na smirc %eckoe. wustac, - ôną , - ëł, - ańi, sł., przestać. Ten boi ząbov ńe #ce tak letkoe wustac. wustava, -é, z., ustawa. wustavic, -ją, -jeł, sł., ustawić. Jeden za dreęim bélé wustavjony. wustavie są, -ją są, -jeł są, sł., ustawić się. wustavjac, -stôvjają, -stôvjëł, -stavjôj, sł., ustawiać. wustavjac są, -stôvjają są, -stôyjëł są, -sta-vjôj są, sł., ustawiać się. wustąp, -u, m., zapalenie okostnej {u palców nogi lub w pięcie). wustąpic, -stępją, -stępjeł, -stąpi, sł., ustąpić. Wusiąpi nama z droęi! wustąpoevac, -ują, -oeveł, sł., ustępować. Strex wiuśi é psé z dro\i wustąpoevac. wustnosc, -é, é., pełnoletność. Jemu jeś ńhco felô do wustnoscé. wustny, przym., pełnoletni, niem. mundig. Le wustny leęe moegq velovac. wustojec, -stoją, (-stëł, -stańi), sł., ustać. Vaji koń ńimoze wustojec na ftaxu (wasz koń nie może ustać na miejscu). wustrex, -u, m., podstrzesze, okap dachu. Poed wustfex§. wustrexa, - é , z., strzecha. Ob. w u s t r e x-wustreléc, -ą, -éł, sł., zastrzelić. Leśny wustfeleł zajca. wuśéc, - eją, - éł, sł., uszyć. wuśékoevac, -ują, -ceveł, sł., uszykować, uporządkować. Wusékoevëł woz é pcejaxëł. Wu-śékuj so vłosé. wuśkoe, -a, n., zdr. od wu^oe, uszko, wuślapac są, -ją są, -ëł są, sł., zaszargać się, zawalać się błotem i t. p. Wuślapônô, jak svińa. wuśńica, - e, z., klapa na uszy u czapki. wuśpôrovac, -eją, -oveł, sł., zaoszczędzić. Wuspôrovëł ju ze sto złotéx. wutarcka, -ći, z., utarczka, bójka, wutarknęc, -tarkną, -tark(nęł), - tarkńi, sł., 1) uwiąznąć, utkwić, zatrzymać się, 2) urwać, utknąć (w mówieniu). Jemu gnôt wutark v gardle. Słowoe wutarkło mu v gardle. Woz wutark v błocę. Ksq% wutark v kozańu. wutcéwoesc, -é, z., uczciwość, prawość. Wu nix ńe nalezes wutcéwoescé. wutcévje , przysł,, uczciwie. Zéł wutcévje do smircé. wutcévy, przym., uczciwy, prawy. To je baro wutcévy gbur. Epitetu wutcévy, (z polska: utcwy, wutćivy) używa się w zwrotach o zapowiedziach ślubnych, w których księża osobom pochodzenia nieszlacheckiego , gburskiego , dodają tytuł »uczciwy«, mieszczańskiego — »sławetny«, drobno-szlacheckiego — »szlachetny «, panom folwarcznym — »jaśnie wielmożny^. wutcéc, -ą, -éł, sł., uczcić. Cej jo wutcą moejex star sex, tej mJ<]> wutcą é moeji sénovje (gdy ja uczczę moich rodziców, uczczą mnie i moi synowie). wutékac, -tikają, -tikëł, -tékôj, sł., zatykać. Ju zapoezęe %uré wutékac, ćej sńeg pôdô. wutonoc, -ną, -nęł, sł., utonąć. wutopic, -ją, -jeł, sł., utopić. Wutopi te psąta! wutopic są, -ją są, -jeł są, sł., utopić się. wutracéc, -ą, -éł, sł., utracić. wutrata, - é, z., utrata. Wutrata zécô, śćescô, majątku. wutrąpnęc, -ną, -nęł, sł., nadeptać. Wu-trąpnął nije na nogą. wutrop, -u, m., licytacya. wutrec, -trą, -car, -tré, sł., utrzeć. Wu-carła pjepr na prosk. wutrec są, -trą są, -car są, -tré są, sł., utrzeć się: zatrzeć się. 240 WUTRÉMAC — WUŻREC wutf émac, - trimają, - trimëł, - trémôj, sł., utrzymać. Nimoeglé wutrémac woejćézné. wutrémacsą, -trimająsą, - tnmëł są , - trémôj są., sł., utrzymać się. wutrémcevac, -ują, -oevëł, sl, 1) utrzymywać, 2) sądzić. Wutrémoevëł vjele bar o le%i pré sobje. Sostra wutrémuje, ze to są stało jinaći. wutrémoevac są, -ują są, -cevëł są, sl, utrzymywać się. wutwoeréc, -ą, -éł, sŁ, utworzyć. wuwoelńic, -ą, -eł, sŁ, uwolnić. wuwoelńic są, -ą są, -eł są, sł., uwolnić się. wuwoerac, -fą, -rëł, sł., zorać. Té jes vjel%i śtek zemje wuwoerëł. Të role ńe wuwoeres anë sterema woełami. wuvaréc, -ą, -éł, sł., ugotować. Wuvaréła bulvé. wuvaréc są, sŁ, ugotować się. Bulvé są jes ńe wuvaréłé. wuvigec, -ą, -ëł, sł., ujrzeć. Zdrd, ale ńick ńe wuvi%a. wuvigec są, -ą są, - eł są, sł., wydać się, spodobać się. To są tak lepi pané wuvi%i (to się tak panu lepiej wyda). Mje są to gburtwoe dovno wuvi%ało (mnie się to gospodarstwo dawno spodobało). wuvixlac, -ają, - eł, sł., uwikłać. Woen goe dox wuvi%leł! wuvixiac są, -ają są, - eł są, sł., uwikłać się. Wuvixléł są v swoeje vłôsnë sëcé. wuvixoeléc, -ą, -éł, sł., ukroić tępem narzędziem. Nimóg ańe kąska wuvixoeléc. Ob. wużejoeléc. wuvjeréc, - ą, - éł, sł., uwierzyć. wuvjeséc, -śą, - séł, sł., uwiesić. wuvjesec są, -śą są, -séł są, sł., uwiesić się. wuvjeśac, -ają, -ëł, sł., wieszać, uwieszać. Poed prątrę wuvjesajq te knepelće. wuvjeśac są, -ają są, -ëł są, sł., wieszać się, uwieszać się. wuvôga, -Li, z., uwaga. S vjelgq wuvogq. Bez wuvo%i. wuvożny, przym., uważny. Newuvôzny. wuvoźńe, przym., uważnie. Présłexozvalé są wuvózńe. wuzda, -é, z., uzda. wuzdac, - ają, -eł, sł., nakładać uzdę, kiełznać. wuzdka, -ći, z., zdr. od wuzda, uzdka, uzdeczka. wuzdravjac, - zdrôvjają, - zdrôvjëł, - zdravjôj, sł., uzdrawiać. Vjara é łaska Pana Boega wuzdrôvjô. wuzdravjac są, -zdrôvjają są, -zdrôyjëł są, -zdrayjôj są, sł., uzdrawiać się. wuzdrovic, -ją, -jeł, sł., uzdrowić. Port Bóg jegoe wuzdrovjeł. wuzdrovic są, -ją są, -jeł są, sł., uzdrowić się. Slé są x^eś wuzdrovic. wuzdrec, - ą, - ëł, sł., ujrzeć. Ju ńe wuzdrą moeje woejćézné! wuzemk, -u, m., 1) część dolna koszuli od pasa, zwykle z grubszego płótna, 2) pień drzewa od ziemi po gałęzie. Poepleck spravi (ujdzie), ale wuzemk greby, jak djoxeł. Nakupjeł sa-méx wuzemkóv. wuzemkcevy, przym., z grubszego płótna; dotyczący wuzemku. Wuzemkoeve płótno. wuznac, -ają (-ôm), -ëł, sł., uznać, poznać, przyjść do przekonania, spostrzec. Jo jem vneteśći wuznëł, ze Vé jesce Poelox- Woejc tegoe ńigde ńe wuznô. wuznavac, -znôvają, -znôvëł, -znavôj, sł., uznawać, poznawać, przychodzić do przekonania. Woeńi ńe wuznovajq jegoe panovańo. Ćłovjek ńerod swoeje grëxé wuznôvô. wuzoléc, -ą, -éł, sł., zawalać, zbrudzić, splamić. Race mô wuzolonë. Wuzolony, jakbé z koemina vëlôz. wuzoléc są, -ą są, -éł są, sł., zawalać się, zbrudzić się, splamić się. Jo ńimoegą vje%ec, Ćim jo są tak wuzoléł. Wuzoléł są ńeboeros — vézdri, jak moeres (zawalał się nieboraczysko — wygląda, jak murzyn). wużexoelec, - ą, - éł, sł., ukroić tępem narzędziem. WuzexG&léł mu stek Jo tegoe ńijak ńe wuźexcelą. wużéc, -éją, -éł, sł., użyć. Yjele dobregce wuzéł v swoejim zécu. wużécac, -zićają, -żićëł, -zéćôj, sł., użyczać. Bóg wuzićô nama zdrovjô é śćescô. wużéćéc, -ą, -éł, sł., użyczyć, pozwolić. Jo jemu tegoe ńimoegą zakazać, jo mu to wu-zéćą. Wuzécé mje abé périnką two&jegoe scescô ! (użycz mi choć troszkę twojego szczęścia!) wużétecnosc, - é, z., użyteczność. wużétećny, przym., użyteczny. Ńewuzetećno ksqzka. wużetecńe, przysł., użytecznie. wuźétk, - u, m., użytek. Bo vselejaćegoe wuzétku. To je bez wuzétku. wużévac, -żivają, -żivëł, -zévôj, sł., używać. Té ńimos wuzévac na złe swoejegoe boegactva. Bëł cé Pôn Bóg daré — wuzévôj mjaré! (Dał ci Pan Bóg dary — użvwraj miary!). wużrec, -zrą, -żar, sł., 1) użreć, ugryść, 2) zeżreć. Kamińa dox ńe wuzres. Psé goe na smirc wuzarłé. Zamiast wużrec można też słyszeć w u r ż e c . V - VĄBCERUŚK 241 V. v, przyim., w, we. V nym dwoere. V téx stôréx casax• Ve dvux> va, zaim., licz. potfw. do té. Do JVa Jôbjem to vama rôd dëł. Pfed vama. Z vama. vabic, vôbją, vôbjeł, vabi, sł., wabić, zapraszać. vajéc, - ą, - éł, sł. przech. i nieprzech., krzyczeć, gromić, łajać, napominać. Woen jq tak vct%i, jak psa (on na nią tak krzyczy, jak na psa). Ne va%éta, sqse%e, masma dox nu srvcejex smjecax (nie krzyczcie. sąsiedzie, myśmy przecież na swoich śmieciach). vajécel, -a, m., ten, który łaje, gromi, napomina. vagécelka, -ći, z., kobieta, która łaje, gromi, napomina. vaxta, -é, z., straż, niem. Wacht. vaxtovac, - eją, - oveł, sł., strzedz, straż trzymać. Ten zołner vaxtoveł wcebnoc. vaxtorka, -ći, z., strażniczka. vaxtor, - a, m., stróż, strażnik. vaji, -a, - e, zaim., wasz, was dwojga. Va-jemu sénoni. Nipcecë te vaje %ëcé. Cez m%e z vajq coreśką? Valati, -ëgoe, m. i. wł., Walenty. Valk, -a, m., zdr. od Valąti, Wałek. Na svjąti Yalk ńima poed lodę balk. Przysł. Valköv, -oevy, -oevô, -oevë, przym., Wałków. Valkoevë zdôvanë (ślub). vanoźéc , - ą, - éł, sł. tułać się, wałęsać się. Moj wuja, ten le vanozéł pfez całë zécë. Na vanożeńim (na tułaczce). varac, -ają, -ëł, sł., trwać, niem. wahren. To nama za długoe varało. To ńe varało dłezi, jak steré goeęéné. varenk, -u, m., warunek. Pré téx varen-kax• Poed varenkę. varéjacći, -kô, -ćë, przym., waryacki. Va-réjacćë ćéné. varéjactwoe, -va, n., waryactwo. To jes prinęe do varéjactva. varéjovac, -ują, -ovëł, sł., waryować. Woen gvésno varéjuje. varéjôt, -a, m., waryat. varéjôtka, -ći, é., waryatka. varga, -|i, z., warga. Słownik języka pomorskiego. vargol, -a, m., człowiek z wielkiemi, obwi-*słemi wargami. vargôlka, -ći, z., kobieta z grubemi, obwi-słemi wargami. Varmijo, -e, z., Warmia. Varmijocka, -ći, z., Warmiaczka. Varmijôk, -a, m., Warmiak. varna, -é, z., wrona. Ob. vrona i gapa. varnka, -ći, z. , zdr. od varna, wronka. Por. nazwisko rodowe Warnka. varpac, vôrpają, vôrpëł, varpôj, sł., drzeć, targać, szarpać. Por. vôrp. varpoevy, przym., zgrzebny, z grubego płótna. Varpoevë buksé (zgrzebne spodnie). Ob. vôrp. varta ob. vrota. varćec, -ą, -ëł, sł., 1) trzeszczeć, 2) chrapać, » pacierze mówić*. Jest to wyraz na oznaczenie charakterystycznego głosu, który wydaje kot przy zasypianiu. Jak sed, to tak varcało, jak jezevo skorka. Koet spi a varći. varéc, -ą, -éł, sł., warzyć, gotować. Nenka krepé varéła. varéc są, -ą są, -éł są, sł., warzyć się, gotować się. Strava są vari. varéwoe, -va, n., warzywo, jarzyny. varivny, przym., warzywny. Woegrod va-rivny. Vaser, -a, m., imię dawane psom na Kaszubach. vaspanôv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., wać-panów. Vaspanovegce gcere jo są ńe wurasną. vaspanstwoe, -va, n., waćpaństwo, wielmożni państwo. Prosa, ńex vaspanstwoe sądną! vaspańe, -ë, z., waćpani, pani. vaspańin, -a, -ë, przym., waćpanin, panin. Yaspaninë gôdanë. vaspôn, -ana, w., waćpan, pan. Jôbé mjél ńeco vaspane do poevjodańo. Dobri %eń vaspane! vaś, -a, -e, zaim., wasz. Vavrinc, -a, m. i. wł. Wawrzyniec. Na svjąti Yanrinc s koesq v zéto princ. Przysł. vaźéc, vôżą, vôżéł, vażé, sł., 1) ważyć (przech.), 2) ważyć, mieć wagę. Woeńi zéto v stodole vozq. Te sétë svińe vôzq trésta p{tbv. vąbork, - a, m., konew, wiadro, węborek. vąboeruśk, -a, m., zdrobniałe od vąbôrk, wiaderko. 31 242 YĄDROYAC — YESTRÓDK vądrovac, -eją, -oveł, sł., wędrować. %eź té vądrejeś? vądrovcék, -a, m., wędrowiec. vądrovny, przym., wędrowny. vądrovc, -a, m., wędrowiec. vądrovka, -ći, z., wędrówka.. vagel, -gla, m., węgiel. Vąger, -gra, m., Węgier. Vągerka, -ći, ż., Węgierka. vągerći, - kô, - ćë, przym., węgierski, yągliśk, -a, m., zdr. od vą|el, węgielek. vąglovy, przym., węglowy. Yąglovy prośk. Yąglovë targoevisće. Nedalek Vąglovegoe targu ve Gdônsku. vągor, - oera, m., wręgórz. vągcer éna, - é, é., skóra z węgorza. Vągré, -%er, l. mn., Węgry. vąx, -u, m., węch. vąxac, vęxają, yęjëł, vąjôj, sl, wąchać. Wcena vq%6 rosą. Bjefé e' vąxôj! vąps, - a, m., rodzaj kaftana lub kamizelki, niem., Wamms. Yąps fudrovony (podszyty). vązexno, przysł., zdr. od yęzkoe, wąziutko. vązexny, przym., zdr. od yęzći, wąziutki. vązéskoe, -a, ob. yążéśće. vąźék, -a, m., zdr. od vqż, mały wąż. To béł ten vązék, co jemu złotą woehrąc preńos. yążéśce, -a, n., powróz, lina, postronek. Krova na vązéëcé (dosłownie: krowa cho- dzi na powrozie t. j. prowadzona jest). Poł. kasz. yązéskoe. Ëeśé krovą na vązésku (uwiąż krowę na powrozie). vążi ob. VQzkoe. vążovy, przym., wężowy. Yązovë woecé. vbic, vbiją, vbjeł, sł., wbić. vbijac, -ają, -ëł, sł., wbijać. vbjëgac, -ają, -ëł, sł., wbiegać. vbjëgnąc, -ną, vbjeg, sł., wbiec. vcégac, vcigają, vcigeł, vcégôj, sł., wciągać. vcénac, ycinają, vcinëł, vcénôj, słwcinać. vcénac są, vcinają są, vcineł są, ycénôj są, sł., wcinać się. Te lencuxe jemu są vcinałé v cało. vcéskac, yciskają, vciskëł, vcéskôj, sł., wciskać , wpychać. vcésnęc, -ną, -ngł, sł., wcisnąć, wepchnąć. vcic, vetną, vcęł, vetńi, sł., wciąć. Ycąti. vcic sa, yetną są, vcęł są, vetńi są, sł., wciąć się. veignęc, -ną, vcig(nęł), sł., wciągnąć. Vci-gńita gon do %éći! véerajśi, przym., wczorajszy. Ycerajsi %eń. 1 Ycerajsë mlekoe. vëero, -a, n., dzień wczorajszy. Wiceż vcera. vcero, przysł., wczoraj. vdoł, przysł., w dół, na dół. vgecno, przysł., wdzięcznie. ygecnosc, - é, s., wdzięczność. vgećny, przym., wdzięczny. v^ek, -u, m., wdzięk, przyjemność. To mu dext v%ek (zupełnie tak, jak sobie życzył). vgigći, -kô, -ćë, przym., wdzydzki. Woestrdv v%i%ći. Jęzor o v%i%éë. Ygige, -a, n., Wdzydze, wieś w powiecie kościerskim. ve ob. v. yedług, przyim., według, podług. Vedług prepise. Yedług jegoe gôdći. vedle, przyim., wedle, obok, przy. Ax, vedle łasa, vedle zelonëgoe. Yedle najex Xéći. Hej, kuka, vedle buka! vej! wykrzyk., hej, toć, oto, no, przecież. Yej, zdréta-la! Yej, co za figle stroją! Jo, vej, jes taćegoe straśka ńe vi%eł. Vejherowoe 06. V e j r o w oe . vej-le, wykrz., oto, ot co, toć. Ob. vej. Yejrowoe, -va, n., Wejherowo, miasto powiatowe na Kaszubach. Nazywrają je także »Nowem Miastem«, a w powiecie wejherowskim i puckim krótko »Miastem«. vejrovsći, - kô, - ćë , przym., wejherowski. vejtale! wykrz., patrzcie! o dziwo! hej! Yej-tale, jaći snôzi koescoł. vełna, -é, z., wełna. vełńany, przym., wełniany. vele ob. vedle. yelnęc, -ną, -nąl, sł., welgnąć, wtłoczyć się, wcisnąć się. Jakbé mu no%e v déle velnąłé. (jakby mu nogi w podłogę wrosły). venc, vendą, vśed, sł., wejść. Łotvje venc, ale cązkoe vync. yernęc są, -ną są, -nęł są, sł., wrócić się, rus. KgpMSTfaJ C/ft. Yernął są réxU, jak mé są na%evalé. vest, -e, m., l) zachód (strona świata), 2) wiatr zachodni, niem. West. Wyrazu tego używają tylko R é b ô cé. vestxn<}c, -ną, vestx(nQł), sł.9 westchnąć. vestredny, przym., środkowy, wewnętrzny. Ten vestredny to movjeł (ten, co w środku stoi, to mówił). Wce%iń vestredny. Nen ve-stredny zôgon mje nôlezi. vestrod, przysł., w środku. vestród, przyim., wśród, pośród. Yestrod woegńa. Yestrod zemje. vestrodk, -a, m., środek, wnętrze. Ye ve-strodku (w środku). Jôbé są rod do vestrodka zemje dostëł! YESTRODKCEYY — YÉGÉSGÉG 243 veströdkoevy, przym., środkowy. vel, 2. przyp. vśé, z., wesz. veśôk, -a, m., wszarz. vet, wyraz nieodmienny, wet. Yet za vet, a darmoe ńick. vetxnoc, -ną, vetx(nęł), sł., wetchnąć. yetknęc, -ną, vetk(nęł), , wetknąć. vevnotr, przyim., wewnątrz. Yevnqtr lasa. Yevnqtr moefa. vezdrec, -ą, -ëł, sł., spojrzeć. Nenka vezdra nô mją. vezvac, - zvją, - zvëł, - zvi, , wezwać. Yezvanë. vé, zaim., liczba mnoga do té, wy. Ce# pce tim ? vébacac, -bôćają, -bôcëł, -baćôj, sŁ, wybaczać, przebaczać. Bog Nôdobrotlévśi vébôcô cązśë vinë, vébôći é tą malexnq. vébacéc, - bôcą, - bôcéł, - baćé, sł., wybaczyć, darować. To Jegoemoesc mje vébôci. Vé-baćéta łaskavje! vébarxn9c są, -ną są, vébarx(nęł) są, sł., otumanieć, stracić zmysły, oszaleć. Yëbarxły (szalony, narwany). Lôtô,jak vébarxłô. yébarknęc są ob. vébarxnęc są. vébartkoevac są, -ują są, -ceveł są, sł., wy-mocować się, namocować się. Vébarłkoevalé są dixtix (namocowali się do syta). Ob. bart-k oevac są. vébavic, -ją, -jeł, sł., wybawić, uwolnić. Jôbém, goe mog letkoe vébavic. Vébavi nas, woe Pańe! vébavicel, -a, m., wybawca. Ob. vébôvca. vébavicelka, -ći, z., wybawczyni. Nôjsvjątśô Panna béła nasq vébavicelkq vébavjac, -bôvjają, -bôvjëł, -bavjôj, sł., wybawiać , uwalniać, Wcejc goe vjedno vébôvjëł z dłegov. vébéc, -będą, -béł, -bąęé, sł., wybyć, wytrwać, być do końca. Jô wu ńegoe ńe vebqdą. Ńe vébéł anë cvirc roku. Zły słega wu no-lepsëgoe długoe ńe vébq%e. vébévac, -bvvają, -bvvë!, -bévôj, sł., być, trwać, pozostawać. Ti Mazuré ńe vëbyvalé tu ńiga dłezi, jak jeden rok. vébic, -biją, -bjeł, sł., wybić. Yébjeł jq palécq. vébijac, -ają,'-ëł, sł., wybijać. vébjerac, -ają, -ëł, sł., wybierać. Co lepśë, pjąkneëë, vébjerëł dlô se. vébjerka, -ći, z., pobór do wojska, branka, yébjégac, -ają, -ëł, sł., wybiegać. yébjëgnęc , - ną, - bjëg, sł., wybiec. vébjôdkoevac są, -ują są, -oeveł są, sł., wymocować się, napasować się (do syta). Vé- bjôdkujce są, kulkoe le #cece. Ob. bjôtkcevac są (powinno być: bjôdkoevac są). yebłagac, -ają, - eł, sł., wybłagać, wyprosić. Woena so takq smirc vebłaga wu Pana Boega. yébłągéc, -błę^ą, -błę^éł, -błą^é, sł., wydostać się z miejsca błąkania, wyjść z błędu. Bopjeré dreęegoe dńa vébłq%élé z negoe lasa. vébôv, -ave, m., wybawienie, uwolnienie. Nimjelé ju ńijaói noęeje na vébôv z ńewoele. vébôvca, -e, m., wybawca, oswobodziciel. yébrac, -bjerą, -brëł, -bjeré, sł., wybrać. Ślébjem béł vébrôny (jeślibym był wybrany). Yébjeréta te bulvé! vébrekoevac, -ują, -oevëł, sł., spotrzebować, zużyć. Vébrekoevalé vsétkq słomą. vébudovac, -eją, -ovëł, sł., wybudować. Tu so vébudovalé x^v é xéće. vebudovańe, -ô, n., dom i budynki gospodarskie , wystawione za wsią, niem. Abbau. W typowej wsi pomorskiej, obejścia gospodarskie ciągną się wzdłuż głównej drogi. Powstałe w późniejszych czasach gospodarstwa na odleglejszych gruntach nazywają się vebudovańami lub p ustkoe vj ami. véc, véją , véł, sł., wyć. Véje, jak vełk. Moefe récało é véło, jak sto djox^ov. véear ob. vétfec. véce^éc, - ą, - éł, sł., wycedzić. Véce%é do wcestatka! yécerac, -ają, -ëł, sł., wycierać. Snepdekę woecé vécerô. yécerpjec, -ją, -jëł, sł., wycierpieć, yécégac, -cigają, -cigëł, -cégôj, sł., wyciągać. Rébôcé vécigalé sëcé na lqd. yécénac, -cinają, -cinëł, -cénôj, sł., wycinać. Ńe vécénôj téx drevjąt. yecéskac, -ciskają, -ciskëł, -céskôj, sł., wyciskać. vécésn9c, - ną, - nęł, sł., wycisnąć. vécic, -tną, -cęł, -t.ńi, sł., wyciąć. Vé-cąti las. yécignoc, - ną, - nęł (lub : vécig), sł., wyciągnąć. Yécignony (wyciągnięty). Pred vécig-ńeńim (przed wyciągnięciem). Cązkoe jim béło goe vécignqc, ale goe dox véciglé. yécopac, -ają, -ëł, sl, wycofać. yécopac są, -ają są, -ëł są, sł., wycofać się. yéćebic są, -bją są, - bjeł są, sł.,' wypłakać się. Bej ji poeku, ńex są véóebi! Yéćebi są rôz! yéćidnoc, -ną, -ćid, sł., wyłamać, wytłuc. yéćipjec, -ją, -jëł, sł., wykipieć. Zdré, zebé smjotônka ńe véćipja 7 yécéscéc, -śćą, -scéł, sł., wyczyścić. Nenkce, véćéscéce ten grôp! 31* 244 YÉGÉŚGAC — VÉGQBJERÉC vécéścac, - ćiscają, - ćisćëł, - céścôj, sł. , wyczyszczać. vécétac, -ają, -ëł, sł., wyczytać. Woena to gvés v téx stôréx ksqzkax vécéta. vécosac, - śą, - sëł, sł., wyczesać. védac, - dôm, - dëł, - dej, sł., 1) wydać, 2) urodzić. Jôbé mu tegoe ńe védëł. Ten wövs védô %es\c koerci woet koerca. védatk, - u, m., wydatek. Vjel%ë védatće. Tu ńimoze béc bez védatkbv. Yédatće koescelnë. védavaô, - dôvają, - dóvëł, - davôj, sł., wydawać. Tébjes ńimjeł za vjele védavac pjeńąęi (nie powinieneś za wiele wydawać pieniędzy). védeptac, -tają (-cą), -tëł, -tój (-cé), sł., wydeptać. Médeptônô steęenka (wydeptana ścieżynka). védélovac, -eją., -oveł, sł., deskami pokryć, deskami założyć. Poedprątrë, ćej je védélovônë délami, to są zvje deka (gdy powała jest zakryta deskami, wtedy nazywa się sufitem). védic, -dmą, -dęł, -dmi, sł., wydąć. Yjatrę védąti. Yjater védqł zôgle. védłebac, -ją, -ëł, sł., wydłubać. védłeboevac, -ują, -oevëł, sŁ, wydłubywać. védmuxac, -ają, -eł, sł., wydmuchać. védmuxoevac, -ują, -oeveł, sł., wydmuchiwać. védojic, -ą, -eł, sł., wydoić. védostac, - stôną, - stëł, - stańi, sł., wydostać, wydobyć. védostac są, -stôną są, -stëł są, -stańi są, sł., wydobyć się, wydostać się. védostavac, - stóvają, - stôvëł, - stavôj, sł., wydostawać, wydobywać. védostavac są, -stóypją są, -stóveł są, -sta-vôj są, sł., wydostawać się, wydobywać się. védovjadé, -ôv, l. mn., wywiady, przeszpiegi. Pré%oe%élé tu na woebzerće, na védovjadé. védovjadovac są, -eją są, -oveł są, sł., wywiadywać się, dopytywać się. Védovjadovalé są, ćé tu ńe bélé zołnere. védra, - é, z., wydra. védraśovac, -eją, -oveł, sł., wy młócić. Ma moma v§eden jicmé védrasovôny. védrekoevac, -ują, -oevëł, sł., wydrukować. védrec, - drą, - ęar, - dré, sł. , wydrzeć, wytargać. Yéęar ji ćile vłosov. Jô cé dox tegoe ńe védrą. védrec są, -drą są, -^ar są, -dré są, sł., wydrzeć się. Ledvje jem są jim vé%ar. végar ob. védr ec. yé^ebac, -ją, -ëł, sł., wydziubać. Kurk vé-%ebëł koekoesce woekoe. Krek krekoevi woeka ńe vé%ebje. vé|erac, -ają, -ëł, sł., wydzierać. vejerac są, -ają są, -ëł są, sł., wydzierać się. vé§ibac, -ają, -ëł, sł., wyginać. végibac są, -ają są, -ëł są, sł., wyginać się. Ńe vé%ibôj są z wcekna! végic, -gną, -|ęł, -gńi, sł., wygiąć. Za vjele vé%ąti. végic są, - gną są, - są , - gńi są, sł., wygiąć się. Ve|ęł są ku ńi. yé^inęc, -ną, -nęł, sł., wyginąć. Ti tą vnet vé%inq, ślé są co ńe wcetmjeńi. végadac, -gôdają, -gôdëł, -gadôj, sł., 1) wypowiedzieć, 2) wytłumaczyć, wybić z głowy. Jo jemu ńimoegą tegoe ńijak végadac. végadovac, -eją, -ovëł, sł., tłumaczyć, wybijać z głowy. végagae, -gô^ają, - gô^éł, - ga^ôj, sł., wyga-dzać, oddawać usługi. Woen ji tak ve vsétćim végô%ô. yegańac, -góńają, -góńeł, -gańój. sł., wyganiać. vćgańac są, -góńają są, -góńeł są, -gańój są, sł., rozchmurzać się, wyjaśniać się, wypo-gadzać się. To są tak vegońo, jo vjerą, ju woet pełna (to się tak wypogadza, jak mi się zdaje, już od południa). végarboevac, -ują, -oeveł, sł., wygarbować. végasae, - gôsają, - gôsëł, - gasôj, sł., wygasać , gasnąć. WoeĄiń ju végôsô. végaséc, -śą, -séł, sł., wygasić. yégasnęc, -ną, -gas, sł., wygasnąć, yégładnęc, - ną, - głód, - gładńi, sł., wygładzić się, uspokoić się (o morzu wzburzonem). végnac, -ają, -ëł, sł., wygnać. Ej, végrëł nas pôn, végrëł, v§étćex l&%i vsé végnëł! Piosnka. yégnanc, - a , m., wygnaniec. vegńatac, - gńótają, - gńóteł, - gńatój, sł., wygniatać. vegńatac są, -gńótają są, -gńóteł są, -gńatój są, sł., guzdrać się. Wcena są tak cały %eń vegńoto. vegńesc, - gńotą, - gńot, - gńecć, sł., wygnieść. vegńesc są, - otą są, - ôt są, - ecé są, sł., wyguzdrać się. Yégnecé są ju rôz! vegńic, - iją, -eł, sł., wygnić. végoeda, -é, z., wygoda. végoedno, przysł., wygodnie. yégoedny, przym., wygodny. végoe|éc, - ą, - éł, sł., wygodzić, zrobić wygodę, oddać przysługę. Jo jim, woeńi mje ńeroz végce%élé. végobjeréc, -ą, -éł, sł., wypaczyć, spaczyć, skrzywić. Végqbjerony (spaczony). VÉGQBJERÉC SĄ - VÉKCEPCEVAC 245 yégobjeréc są, -ą są, -éł są, sł., wypaczyć się, spaczyć się, skrzywić się Te déle są ńe végqbjefq (ta podłoga się nie wypaczy), yégrabic, -ją, -jeł, sl, wygrabić. végrabjac, -grôbjają, -grôbjëł, -grabjôj, sl, wygrabiać. Yégrabjôjta le dobre! végrac, -ają, -ëł, sŁ, l) wygrać (melodyę), 2) wygrać (w karty i t. p.). Woen vsétkoe végrô! Oj, végreł nas pôn, végrëł! végrajdae są, -ają są, -ëł są, sł., wygramolić się, wydostać się z trudem. Miną cało noc, ńizlć są z negoe błota végrajdalé (minęła cała noc, zanim się z owego błota wygramolili). Té są z bjëdé ńigde ńe végrajdôs! végrévac, -griyają, -grivëł, sł., 1) wygrywać (na instrumencie), 2) wygrywać (w karty i t. p.). yégrézac, -griyają, -grizëł, -grézôj, sl, wygryzać. végrézc, -grézą, -gréz, sł., wygryść. végrézc są, - ézą są, - éz są, sł., wygryść się, wydostać się. Woen są jednak jes é z të bjëdé végréze! To je vilk, co są z jadra vé-gréz! (to jest wilk, co się z sieci wygryzł!), yégrebae, -ją, -ëł, sł., wygrzebać. yégrebac są, -ją są, -ëł są, sl, wygrzebać się, wydobyć się. Ystańi é są végrebi rôz! (wstań i wygrzeb się przecie!). végreboevac, -ują, -ceveł, sł., wygrzebywać. végreboevac są, -ują są, - oeveł są, sł., wygrzebywać się. végrevac, - ają, - eł, sł., wygrzewać. végrevac są, -ają są, -ëł są, sł., wygrzewać się. jRébôcé végrevalé są na pjôsku, na strq%e. végfôc, -eją, -ëł, sł., wygrzać. yégrôc są, -eją są, -ëł są, sł., wygrzać się. Jôbé są terô rôd végrëł poed pjerénq. végubic, -ją, -jeł, sł., wygubić. Pôn Bog végubjeł jix rod. véxoedny, przym., przy wyjściu będący, końcowy. Yéxoednô %ura (dziura w lodzie z której wydobywa się niewód). véxoevac, -vją, -véł, sł., wychować. Véxoevëł so zńiją. Vé%oevi goe na bélnëgoe x^opa! véxoevanc, -a, m., wychowanek. véxvalac, -xvôlają, -jyôlëł, -Xva^ôj, sł., wychwalać. Véxvôlalé goe poed ńebjosa. véjadac, -jôdają, -jôdëł, -jadôj, sł., wyjadać. Le ńe véjadôjta vśétćex bulev! véjaxac,^-jadą, -jajcëł (-jeł), -je^é, sł., wyjecłiać. Véjaxalé woe pöłnocé. yśjasńac, -josńają, -jósńeł, -jasńój, sł., wyjaśniać. yśjasńac są, -jósńają są, -jósńeł są, sł., wyjaśniać się. yejasńic, -ą, -eł, sł., wyjaśnić. yejasńic są, -ą są, -eł są, sł., wyjaśnić się. véjavic, -ją, -jeł, sł., wyjawić. Woenbé tegoe ńikoemu ńe véjavjeł. véjavic są, -ją są, -jeł są, sł., wyjawić się. To są ńiga ńe véjavi. véjavjac, -jôvjają, -jôvjëł, -javjôj, sl, wyja-wiać. Ne véjavjôj tegoe navet sostrom é bracom¦! véjavjac są, -jôvjają są, -jÔvjéł są, -javjôj są, sł., wyjawiać się, wychodzić na wierzch. véjeż|ac, -ają, -ëł, sł., wyjeżdżać. véjësc, -jëm, -jôd, sł., wyjeść. véjic, -jmą, -jęł, -jmi, sł., wyjąć. Yéjąti. Yéjącë. yéjicec, -ą, -ëł, sł., wyjęczeć. Wonna ju swoeje véjica. yéjikac, -ają, -ëł, sł., wyjąkać. Ledvje te słova mog véjikac. Ńic vici ńe véjikëł. yéjimac, -ają, -ëł, sł., wyjmować. véjôzd, -azde, m., wyjazd. Pred véjazdę. Do véjcizde. Zdalé na möj véjôzd. yéjc^tk, -u, m., wyjątek. To je le véjqtk mjeąé némi gburami. Ysétcé są katolécé bez véjqtku. yékagac, -kô^ają, -kôgëł, -ka^ôj, sł., wy- kadzać. yékagéc, -ą, -éł, sł., wykadzić. Yékaęëlé woebje jizbé. yékazac, - kôżą, - kôzëł, - każé, sł., wykazać, wyszczególnić, udowodnić. vékazovac, -eją, -ovëł, sł., wykazywać, wyszczególniać , udowadniać. yékładac, - kłôdają, - kłôdëł, - kładôj, sł., 1) wykładać, 2) objaśniać. yékłôd, -ade, m., 1) wykład, objaśnienie, 2) wynoszenie. Yékłôd Pisma Svjątëwoe. Yé-kłôd robie (wynosić niewód na brzeg). yéklepac, -ją, -ëł, sł., 1) wyklepać, wy tłuc, 2) wymłócić. yéklénac, -klinają, -klinëł, -klénôj, sł., wyklinać. yéklic, -klną, -klęł, -klńi, sł., wykląć. Z koescoła vékląti. yéknoc, -ną, -nęł, sł., uczyć się. Woena rôd v§étkoe złë vekńe. Woeńi to ńe łôtvje veknq. vékôrcovac, -eją, -oveł, sł., wykorczować. Ynet cały bor béł vékôrcovôny. yékôz, -aze, m., wykaz, wyszczególnienie. Yékôz dłegov, védatkov. yékoenac, -ają, -ëł, sł., wykonać. Woen tegoe ńimog ńijak zrobić, woen tegoe ńimog vékoenac. yékoepac, -ją, -ëł, sł., wykopać. vékoepoevac, -ują, -oeveł, słwykopywać. 246 YÉKCESÉG — YÉMAZAC vékoeséc, -§ą, -séł, -sé, sł., wykosić. Vé-koesélé vśétkq trôvą. vék9pac, - ją, -ëł, sł., wykąpać. yékępac są, -ją są, -ëł są, sł., wykąpać się. vékradac, - krôdaj ą, - krôdël, - kradôj, sł. , wykradać. vékrasc, -kradną, -krôd, -kradńi, sł., wykraść. vékravac, -krôvają, -krôvëł, -kravôj, sł., wykrawać. vékracac, -krocają, -kręcëł, -krącôj, sł., wykręcać. vékracac są, -kręcają są, -kręcëł są, -krą-côj są, sł., wykręcać się. Vékrqcajq są, jak moegq. vékrącéc, -kręcą, -kręcéł, -krącé, sł., wykręcić. vékracéc są, -kręcą są, -kręcéł są, -krącé są, sł., wykręcić się. Té mje są ńe vékrqcië! vékrat, - e, m., wykręt, kruczek. To sq le jegoe vékrąté. Jô są jegoe fifov é vékrątöv ńe boeją. vékrekcevac, -ują, -oeveł, sł., wyśmiewać, naigrawać się, szydzić. Woeńi koezdegoe vékre-kcevalé ve vsé. vékrekns, -a, m., wyśrriiewca, szyderca. vékreśae, -kruśają, -krusëł, -kreśôj, sł., wykruszać. vékreśéc, - kruśą, - kruśéł, - kreśé, sł., wykruszyć. vékréc, -éją, -éł, sł., wykryć. Vékréł téx rabusńikov. yékréc są, -éją są, -éł są, sł., wykryć się. To są ńe réxło vékréje. vékrévae, -krivają, - krivël, -krévôj, sł., wykrywać. vékrévac są, -krivają są, -kriveł są, -krévôj są, sł., wykrywać się. vékrojic, -ą, -eł, sł., wykroić. vékumac, -ają, -ëł, sł., wydrążyć, wydłubać, wyżłobić. Z dfeva vékumôny. Jakuz woen to vékumëł? vékumoevac, -ują, -oevëł, sł., wydrążać, wydłubywać, wyżłabiać. vékup, -u, m., wykup, wykupno, okup. Ńe béł jem ęirći brac vékup. Gen. vékupic, -ją, -jeł, sł., wykupić. Vékupjeł séna z wcejska. vékupic są, -ją są, -jeł są, sł., wykupić się, złożyć okup. vekupjac, - ają, - ëł, sł., wykupywać. vékupjac są, -ają są, -ëł są, sŁ, wykupywać się, składać okup. Yékupjabé są, ćim le bé xc&ł jem (wykupiłaby się, czembym tylko chciał). Cen. véłamic, -łômją, -łômjeł, -łami, sł., wyłamać. Yéłômjeł dvjere é vélôz buten (wyłamał drzwi i wyszedł). Yéłami wo&ćenkce! (wyłam okienko !). véłamj ac, - łômj aj ą, - łômj ëł, - łamj ôj, sł., wyłamywać. véłavjac, -łôyjają, -łôvjëł, -łavjôj, sł., wyławiać, wyłapywać, wychwytywać. véłazéc, -łażą, -łazéł, -łazé, sł., wyłazić. vćłągoevac, -ują, -oeveł, sł., wypaczyć, wygiąć, wykrzywić. Buten sęku véłągoevôny (wypaczony, wygięty nad miarę). véłągoevac są, -ują są, -oeveł są, sł., wypaczyć się, wykrzywić się. vełgac, -łżą, -łgëł, -łżé, sł., wyłgać, wycyganić. Woen véłgëł woed ńe całi jeje majqtk. vełgac są, -łżą są, -łgëł.są, sł., wyłgać się, wycyganić się, wykręcić się sianem. Ju są vici ńe vékrqciś, są ńe véłześ. véłepic, -łupją, -łupjeł, -łepi, sł., wyłupić, wyłuszczyć. véłepjac, -łupjają, -łupjeł, -łepjôj, sl, wy-łupywać, wyłuskiwać. véłésec, -eją, -ëł, sł., wyłysieć. véłovic, -ją, -jeł, sł., wyłowić, wyłapać. Véłovima mu vsétće rébé. véłożéc, -ą, -éł, sł., 1) wyłożyć, 2) objaśnić. vélatac, -lôtają, -lôtëł, -latôj, sł., wylatywać. Żöden ptôśk ńe vélôtô tak vésok. vélatovac, -eją, -ovëł, sł., wylatywać. Ob. vélatac. vélecec, -ą, -ëł, sł., wylecieć. Yéleca jasku-lecka z gńózda. vélev, - e, m., wylew. Vélev woedé. Poe vélevje. vélevac, -ają, -ëł, sł., wylewać. vélevac są, -ają są, -ëł są, sł., wylewać się. Jakuz ta woeda są vélevô? véleze, - lezą, - lôz , - lezé, sł., wyleść. vélézac, -liżą, -lizëł, -léżé, sł., wylizać. vélézovac, -eją, -ovëł, sł., wylizywać, yélëcéc, - ą, - éł, sł., wyleczyć. vélëdac, -ają, -ëł, sł., wycierpieć, znieść. To ledvje moezna béło vélëdac. vélôc, -leją, -lëł, -lij, sł., wylać. vélôc są, -leją są, -lëł są, -lij są, sł., wylać się, vémalovac, -eją, -ovëł, sł., wymalować. Jakbé vémalovônô. vémaśerovae, -eją, -ovëł, sł., wymaszerować. Woejskoe béło ju dôvno vćmaserovônë. vémavjac, -môvjają, -môvjëł, -mavjôj, sł.} wymawiać. vémazac, -żą, -zëł, -żé, sł., wymazać. YÉMĄGLOYAC - YÉPRAC 247 vémąglovac, - eją., - ovëł, sł. , wymaglować. Té vépjeres, vémąglejes. véméc, -méją, -méł, sł., wymyć. vémésléc, - ślą, - sléł, sł., wymyślić. Té jes gvés neco novëgoe vémésléł? véméślac, - myśląją, - myślëł, - méślôj, sł. , wymyślać. vémévac, - myvają, - myvëł, - mévôj, sł., wymywać. vémijac, -ają, - ëł, sł., wymijać. vémin9C, -ną, -nęł, sŁ, wyminąć. vémjana, -é, z., wymiana. vémjarnoc, -ną, vémjôr, sŁ, wymarznąć. Bulvé nama vémjarłé. vémj atac, - mjôtaj ą, - mj ôtëł, - mj atôj, sł. , wymiatać. Ńe vémjałôj téx léstov! vśmjeńac, -ają, -ëł, sł., wymieniać. vemjeńic, -ą, -eł, sł., wymienić. Yemjeńeł so stôrą babą za młodą. vémjerac, -ają, -ëł, sł.: wymierać. Znôjma vémjerają ti nôstarsi (zwolna wymierają ci najstarsi). vémjerac, -ają, -ëł, sł., wymierzać. vémjeréc, -ą, -éł, sł., wymierzyć. Moera ńe vémjeriś! vémjesc, -mjotą, -mjôt, -mjecé, sŁ, wymieść. Yéwjot poedwörkoe, jak jizbą. vémjeśac, - ają, - ëł, sł., wymieszać. vémjic, -mną, -mjęł, -mńi, sł., wymiąć. Yémjąti (wymięty). yémknęc są, -ną są, vémk są, sł., wymknąć się. Yémk ji sa, jak vągor. Sémk — vémk. vémoevic, -mövją, -môvjeł, -moevi, sł., wymówić. Yémoevi jes jedno słövećkoe! vémrec, -mrą, -mjar, sł., wymrzeć, po-wymierać, yénaśac. -nôsają, -nôsëł, -naśôj, sł., wynosić często lub zwykle. Koezdoęenńe vénôsają ją z do kcescoła. vénekac, -ają, -ëł, sł., wypędzić, wygnać. Yénekëł dobétk v poele. Yénekôj psa buten! vénekac są, -ają są, -ëł są, sł., wybrać się, zabrać się, wyprowadzić się, puścić się (w drogę). Tra są v svjat vénekac. Derd. vénoséc, -są, -séł, -sé, sł., wynosić. Pra-vje vtedé vénosélé trepa z xałepé. veńesc, - ńosą, - ńos, - ńese, sł., wynieść. Yéneséce te skoerepé! vśńefxnęc są, -ną są, - nęł są, sł., wyikrzyć się, odbyć tarło (o rybach). Cej są rébé ńerxnQ, zblizają są ku bregcevi, \e woeda je cepleso, ale ćej są vénërxną, vrôcają do moera. vépadac, -pôdają, -pôdëł, -padôj, sł., wypadać. Jemu vłosé z brodé vépôdają. vépalac, -pôlają, -pôlëł, -palôj, sł., wypalać. vépalac są, -pôlają są, -pôlëł są, -palôj są, sł., wypalać się. vépaléc, -pôlą, -pôléł, -palé, sł., wypalić. Yépôlélé vśétkoe — terô ńimają ćim paléc. vépaléc są, -pôlą są, -pôléł są, -palé są, sł.f wypalić się. ^ vépasac, -pôsają, -pôsëł, -pasôj, sł., wypasać. Nina ńe woelno posńikov v krölevsćex lasax vépasac. vépasc, - padną, - pôd , - padńi, sł., wypaść. vépasc, -pasą, -pôs, -pasé, sł., wypaść. Yépaslé całą vëdą. vépéxac, -pyjcąją, - pyjfëł, -péjfôj, sl, wy-kłuwać. yép^nęc, -ną, vépx(nQ.ł), sł., wykłuć. Poestano-vilé mu woećé vépxnąc. Yépxlé mu woecé nozę. vépic, -piją, -pjeł, sł. , wypić. Yépij, ńe woestam ńick! vépijac, -ają, -ëł, sł., wypijać. vépisac, -śą, -sëł, -śé, sł., wypisać. vépisovac, -eją, -ovëł, sł., wypisywać. vépjek, -u, m., wypiek, rumieniec nienaturalny. vépjerac, -ają, -ëł, sł., wypierać, odsuwać. vépłacac, -płôcają, -płôcëł, -płacôj, sł., wypłacać. véplacéc, - ą, -éł, sł., wypłacić. vépłénoc, -ną, -nęł, sł., wypłynąć, ii tej vépłénąlé na Yjelęë moere (na Bałtyk). vépłévac, - płyvają, - płyvëł, - płévôj, sł., | wypływać. vépłôkac, - cą, - këł, - ćé, sł., wypłukać. vépoecévac, -ćivają, -civëł, -cévôj. sł., wypoczywać. vépoecic, - ćną, - ćęł, - cńi, sł., wypocząć. Yepoećńita so pérną! vépcemagac, -môgają, -môgëł, -magôj, sł., dopomagać do wydobycia się z czegoś. vépoemoeg , -moegą, - mög, -moeżé, sł., do-/ pomódz do wydobycia się z czegoś. Yépoemög mu z duré (dopomógł mu do wydobycia się z dziury). Wceńi mje vépoômoeglé z bjëdé. vépoescéc są, - ścą są, -scéł są, sł., wypościć się. Xto są dobre vépoesci, ńe sukô v xlebj& woesci. vépoevjadac, -vjôdają, -vjôdëł, -yjadôj, sŁ, wypowiadać. vépo8vjë§ec, -vjëm, -yjë^ëł, &ł., wypowiedzieć. véprae, -pjerą, -prëł, -pjeré, sł1) wyprać, 2) wybić, wy tłuc. Jô to sama vsétkoe vépra, to é terô vépjerą. Xłop bjałką véprëł. Jô jegce dixti% véprëł! 248 YÉPRAŚAG — YÉSÉŁAC vépraśac, ^ - prôśają, - prôśëł, - prasôj, sł., wypraszać. Slé mje z vłôsny woele ńe da%q, to ńe bqdą wu ńix véprôśëŁ vépraśac są, -prôśają są, -prôsëł są, -pra-śôj są, sł., wypraszać się, vépravic, -ją, -jeł, sł., wyprawić, urządzić. Yépravilé vjel%ë vjeselë. vépravjae, -prôvjają, -prôyjëł, -pravjôj, sł.: wyprawiać, urządzać. véproséc, -śą, -séł, sł., wyprosić, uprosić, wymęczyć. Véprosélé ledwoe poe stecku Woen so vjedno ńhco véprosi. Yéprosélé so tą jistibką. véproséc są, - śą są, - séł są, sł., wyprosić się. véprovagac, - vô^ają, - vô^ëł, - va^ôj, sł., wyprowadzać. Goesci véprovô%ô za prög xéći. véprova;$ac są, -yôgają są, -vôLëł są, -va-^ôj są, sł., wyprowadzać się. véprovagéc, -ą, -éł, sł., wyprowadzić. Yé-prova%élé na tôrg tegoe bulôśka. véprova§éc są, - ą są, - éł są, sŁ , wyprowadzić się. véprec, -prą, -par, sł., wyprzeć. véprec sa, - prą. są, - par są, sł., wyprzeć się, zaprzeć się. Vépar są vjaré svjątë. véprégac, -prigają, -prigëł, - prégôj, sl, wyprzęgać. véprig, -égą, -ig, -éżé, sł., wyprząc. Yé-prézé skapé é poej do jizbé! véprisc, - prédą, - pręd, - pré^é, sł., wy-prząść. Véprądła całe préęono. vépuscéc, - śćą, - scéł, > sł., wypuścić. Yé-puscé mją dox / vépuścac, -ają, -ëł, sł^, wypuszczać. vérastac, -rôstają, -rôstëł, -rastôj, sł., wyrastać. To drevjqtkoe vérôstało ku ńebu. vérąbic, -rębją, -rębjeł, - rąbi, sł., wyrąbać. Yérqbilé %urą v lo%e. véraboevac, -ują, -oevëł, sł., wyrębywać. véretovac, -eją, -ovëł, sł., wyratować. JeŚlé nas té ńe véretejeë! véretovac są, -eją są, -ovëł są, sł., wyratować się. véré, 2. przyp. vér, l. mn., wyra, wyrka, tapczan, prycza. véréc, - éją, - éł, sł., wyryć. Jegos nazvistkoe béło na nym kamińu vérétë. vérévac, -rivają, -rivëł, -révôj, sł., wyrywać. vérga, - gi, z., lichy koń , szkapa. vérizovac, -eją, -ovëł, sł., wyjechać w podróż, odjechać, niem. reisen, doi. niem. risen. Ju je pic ksązéci, jak je nas ksq% tuztąd vérizovôny. vérok, -u, m., wyrok, dekret. vérosc, -rostą, -rôs, -roscé, sł., wyróść. vérqpic, -ją, -jeł, sł., zprzezywać, zeszka-lować, wyłajać. Jô jegoe vérqpjeł! Na dreęi rôz vérqpi goe jeś lepi! vérvac, -ryją, -rveł, sł., wyrwać, wytargać. vervas, - e, m., harmider, hałas. Vérvas, jak na targu. vérvica, -e, z., wyrwa, wybój, dół; dziura, wyrwana przez deszcz lab rzekę. yérasnęc sa, - ną są, véras są, sł., przerazić się, przestraszyć się. Yérasła są, jakbé vilka wuzdfa. vérec, -ręką, -fećes, -rek, -recé, sł., wyrzec , wymówić. Ńick tak %utkoe ńe wulôtô, jak głepje véfekłë słowoe (nic tak szybko nie ulatuje, jak głupio wyrzeczone słowo). vérecac, -rucają, -rucëł, -recôj, sł., wyrzucać. Ne vérecôj goe, moj miły! vérecéc, -rucą, -rucéł, -recé, sł., wyrzucić. Yérecé goe za woekno! vérénac, - rinają, - rinëł, - rénôj, sł., wy-rzynać. vérnoc, -ną, -nQł, sł., wyrżnąć. Woen tak ji%e, jak vefńony pjes. yéręścéc, - ą, - éł, sł., wysnuć, wypruć, wyciągnąć (nitkę z tkaniny). Vérq§ćé te ńitće! yéręścéc sa, -ą są, - éł są, sł., wysnuć się, wypruć się, wyciągnąć się. Mje są ńitka vé-rqscéła. vésabarkac, -ają, -ëł, sł., wyłajać, wy-szkalować, zgromić. Yésabarkëł mją, jak parobka. vésadac, -sôdają, -sôdëł, -sadôj, sł., wysiadać. vésadnęc, -sądną, -sód, -sadńi, sł., wysiąść. véseblec, -ką, - seblek , sł., rozebrać, obrać z sukien. Yésebleklé goe do naga é tak puscélé. vésebiec są, -ką są, -seblek są, -ćé są, sł., rozebrać się. Yésebleklé są ze vsétćex ru-Xcn (sukien). véseblekac, -ają, -ëł, sł., rozbierać, yéseblekac są, -ają są, - ëł są, sł., rozbierać się. Pré roboece véseblekajq są jaz na koe-śelą (aż do koszuli, zostając tylko w koszuli). vesenqc, -ną, -nęł, sł., wysunąć. véseśac, - suśają, - susëł, - seśôj, sł., wysuszać. véseśéc, -susą, -suśéł, -sesé, sł., wysuszyć. vésevac, -suvają, -suvëł, -sevôj, sł., wysuwać. véséxac, -sikają, -si^ëł, - séjcôj, sł., wysychać. véséłac, - siłają, - siłëł, - séłôj, sł., wysyłać. / YÉSÉPAG - YÉŚĆERÉC 249 vésépac, - ją, -ëł, sł., 1) wysypać, 2) usypać. Woena vsétkoe z §ertexa vésépa. Ten stolém x^ëł 80 vésépac stegną na dregą stroną jęzora. vésépoevac, -ują, -oevëł, sł., wysypywać, usypywać. vésëvao, -ają, -ëł, sł., wysiewać. vésxnoc, -ną, -sej, sł., wyschnąć. véskakoevac, -ują, -oevëł, sł., wyskakiwać. véskoecéc, -ą, - éł, , wyskoczyć. 06. vé s kceknęc. véskoeknoc, -ną, -nęł, wyskoczyć. véskrobac, -ją, -ëł, sł. , wyskrobać, yéskrobac sa, -ją są, -ëł są, sŁ, wyskrobać się, wydrapać się. Ne, véskrobi są terô! véskubac, -ją, -ëł, sł., wyskubać. Woenabé jemu vśétće vłosé véskuba! vésłac, - slą, - słëł, sŁ , wysłać. yésłannik, -a, m., wysłaniec. To bélé jegoe vésłanmcé, x^ernV préslé na vyglądé. vésmjevae, -ają, -ëł, sł., wyśmiewać. vésmjevac są, -ają są, -ëł są, sł.: wyśmiewać się. yésmjôc, -ëją, -ëł, sł., wyśmiać. Woen ją déxt vésmjeł, ćej woena płaka. vésmjôc są, - ëją są, - ëł są, sŁ , wyśmiać się. vésmukac, -ają, -ëł, sŁ, wymuskać, wygładzić. Yéswiukôny, jak pujka (kotka). Przysł. vésnic są, -ją są, -eł są, sł., wyśnić się. To mje są vésniło. vésoći, -kô, -ćë, przym., wysoki. Woen je vésśi, niźlé té. Woena béła mjeęé nemi bjalkami nôvéśsô. Yésoći, jak to drewoe, jak stolém. vésok, przysł., wysoko. To bélo vésok, tąto vézi> a tąno nôvézi. Xto vésok lôtô , ten ńiskoe spôdô. Yéśi albo vézi. vésokoesc, -é, z., wysokość. vésôc, - sëją, - sëł, sl., wysiać. Yici jem ńe vésëł, jak pöłkoeruśk (więcej nie wysiałem, jak pół korca). véspac są, -ją są, -ëł są, sł., wyspać się. véspavac są, -ôvają są, -ôvëł są, sł., wysypiać się. Tero są moegą véspavac, ktdkoe le Xcą. véspoevjadac, -yjôdają, -vjôdëł, -yjadôj, sł., wyspowiadać, wysłuchać spowiedzi. Jes ksą% ńe véspcevjôdëł vici, jak %es\coro le%i. véspoevjadac są, -yjôdają są, -vjôdëł są, -vjadôj są, sł., wyspowiadać się. Są véspoevja-dôj a cé są wuletci (ulży). yésrac, - ają, - ëł, sł., wysrać. yésrac są, -ają są, -ëł są, sł., wysrać się. véstavac, -s!ôvają, -stôvëł, -stavôj, sł., wystawać. Boć té tu véstôvôś? Słownik języka pomorskiego. véstavic, -ją, -jeł, sł., wystawić. Véstavilé goe na słonce. véstavinoga , - p, m., kawaler, gogo, pani-czyk. Zdré, to je taći véstavinoga, co ńick ńe robi, le za %ëvćątami lôtô. véstavjac, - stôvjają, - stôvjëł, - stayjôj, sł., wystawiać. véstąkac, -ają, -ëł, sł., wy stękać. Ńimog véstąkac ańe słova. véstąpic, -stępją, -stępjeł, -stąpi, sł., wystąpić. Yéstąpjéł na véströdk jizbé. véstąpoevac, -ują, -oevëł, sł., występować, yéstednęc, -ną, -nął, sł., wystygnąć. To ńimoze tak zarô véstednqc. véstojec, -ą, -ëł, sł., wystać, staniem wyczekać. Ma tu ńick ńe véstojima dobrëgoe. vésireléc, -ą, -éł, sł., wystrzelić. Jakbé z ft{té véstreléł! véstrël, -ałe, m., wystrzał. véstwoeréc, - ą, - éł, sł., zrobić coś dziwnego lub niedobrego, zbroić. Woen cos dobrëgoe vé-stwoeréł! (iron.). véstvafac, -ôrają, -ôrëł, -arôj, sł., wyrabiać dziwactwa lub niegodziwości. Woen vjedno musi cos véstvarac! véswoebagac, - bô^ają, - bô^ëł, - ba^ôj, sł., wyswobadzać. Moedlétva véswoebô%ô ćłovjeka z rąk złëwoe. véswoebagac są, -bô^ają są, -bô^ëł są, -ba-^ôj są, sł., wyswobadzać się. véswceboegéc, -ą, -éł, sł., wyswobodzić. Prez ńegoe bélé véswoeboe%ony. véswoeboe§éc są, -ą są, -éł są, sł., wyswobodzić się. vésvicac, -ają, -ëł, sł., wyświęcać. Biskup vésvicô klerékov na ksązi. vésvicac są, -ają są, -ëł są, sł., wyświęcać się. Młodi leąe terôz ńe rôd vésvicajq są na ksązi. vésvicéc, -ą, -éł, sł., wyświecić. Woen jeŚ ńeje vésvicony. vésvicéc są, -ą są, -éł są, sł., wyświęcić się. Poeiemu są vésvicéł na ksąęa. véśaléc, - śôlą, -śôléł, -śalé, sł., wytumanić. Yésôléł woet starka cały mjex pjeńąęi. véścerga, -^i, z., kobieta, która szczerzy często zęby t. j. śmieje się lub umizga, kokietka. véścefac, - ają, -ëł, sł., wyszczerzać. Ząbé véscerô, jak głupy do koelôća. véścerac są, -ają są, -ëł są, sł., wyszczerzać się, uśmiechać się, przymilać się. véśceréc, -ą, -éł, sł, wyszczerzyć. Ju té vici ząbov ńe véśćeris do mńe! 32 250 VÉŚGERÉC SĄ — YÉYRAGAC véśceréc są, - ą są, - éł są, sŁ , wyszczerzyć się, uśmiechnąć się, umizgnąć się. Slé są jes rôz do ńegce vésćeris. vésed ob. vync. véśekac, -śukają, -śukëł, śekôj, sł., wyszukać. véśekoevac, -ują, -oevëł, sł., wyszukiwać. Yésekuje téx nôgoerëé% le%i é s nimi łrimô kqpańijq. yéśemjec, -ją, -jëł, sł., wyszumieć, wyburzyć się. veśemjec sa, -ją są, -jëł są, sł., wyszumieć się, wyburzyć się. Cej są moere vésemjało. véśéc, -éją, -éł, sŁ, wyszyć. Cervjonemi nitkami véśéti. véśévac, - śivają, - śivëł, - śévôj, sł. , wyszywać. VéŚivônô. véśi, stop. wyzszy od vésok, wyżej. Jes vési (jeszcze wyżej). Ob. vésok. véśpukoevac, -ują, -oevëł, sł., nahałasować, narobić dosyć hałasu. A ćej woen tak swoeje véspukoevëł, tej ëed zôs preć. vétacac, - tôćają, - tôćëł, - tacôj, sł. , wytaczać. vétargcevac, -ują, -oevëł, sł., wytargować. vétacovac są, -eją są, -ovëł są, sł., wytańczyć się. Nase ęëwusće są dixtix vétącovałé. vétąpic, - ją, -jeł, sŁ, wytępić. Ysétcé mjelé béc véiąpjony. yétékac, -tikają, -tikëł, -tékôj, sŁ, wytykać. Ńe vétékôj pôlca! vétknęc, -ną, -vétk, sł., wytknąć, wystawić. Yétk łeb zpceza dvjeri. vétłomacéc, -ą, -éł, sł., wytłumaczyć. Jô ji tegoe ńimog nijak vétłomaćéc. vétocéc, - ą, - éł, sł. , wytoczyć. vétréc, -éją, -éł, sŁ, wytruć. vétrąsac, -tręsają, -tręsëł, -trąsôj, sł., wytrząsać. vétrec, - trą, - car, sł., wytrzeć. Yécarti (wytarty). vétrezvic, -ją, -jeł, sł., wytrzeźwić. k vétrezvjec, -eją, -ëł, sł., wytrzeźwieć. vétrémac, - trimają, - trimëł, - trémôj, sŁ , wytrzymać. vétrisc, -trésą, -tręs, -trésé, sł., wytrząść. Yétrqs vsétće pjeńąęe z mjeska. Cej woegrôzka ćłovjeka vétrése (gdy febra człowieka wytrzęsie). vetwoeréc , - ą, - éł, sł., wytworzyć, wyprawić , zrobić. Cez woen jes ńe vétwceri! Ob. yéstwoeréc. vétvarac, - tvôrają, - tvôrëł, - tvarôj, sł., wyrabiać, wyprawiać. Woena ceda vétvôrô (cuda wyrabia, figle stroi). Ob. véstvarac. vé\voegéc, -ą, -éł, sŁ, wywodzić, wyprowadzać. véwcełac, -ają, -ëł, sł., wywołać. véwoerac, -rą, -rëł, -ré, sł., wyorać. véwoestréc, - ą, - éł, sł., wyostrzyć. véwoezéc , - żą, - zéł, sł., wywozić. Ne vé-woezéta te gléné! véwucac, - ają, - ëł, sł., wyuczać. véwucac sa, -ają śą, -ëł są, sł., wyuczać się. Woeńi bar o łotvje są véwucają. véwucéc, - ą, - éł, sł., wyuczyć. Stareśk vétvućéł goe vsétćegoe, co le sôm wumjeł. véwucéc są, -ą są, -éł są, sł., wyuczyć się. Véwucéł są remjąsła. vévagéc, - ą, - éł, sł., wyłajać, wykrzyczeć. Jes mja véva%éła, ćej jem wcet%oe%éł. vévaréc, - ą , - éł, sł., wywarzyć, wygotować. vevądrovac, -eją, -oveł, sł., wy wędrować. Vévądrovalé za moere. vévąxac , -yęjają, -VQxëł, -vąjcôj, sł., wy-wąchać. Woena to vsétkoe vévqx&-vévéśśac, - ają, - ëł, sł., wywyższać. vévéśśac są, -ają są, -ëł są, sł., wywyższać się. vévéśśéc, -ą, -éł, sł., wywyższyć. Jes mją Pôn Bbg vévéssi! vévéśśéc są, - ą są, - éł są, sł., wywyższyć się. vevixlac, -ają, -ëł, sł., wywikłać. Jakuz jô jegoe vévixlają z të bjëdé? vévixlac są, -ają są, -ëł są, st., wywikłać się. Ju są tero ńe vévixlają- vévijac, -ają, -ëł, sł., wywijać, kręcić, machać. Se%i vilćk koel droęi, woegonkę vévijô. vévijac są, -ają są, - ëł są, sł., wywijać, wykręcać się. vévinęc, - ną, - ngł, sł., wywinąć , wykręcić, machnąć. vevinęc są, -ną są, -nęł są, sł., wywinąć się, wykręcić się. Té są mje ju ńe vevińes. vévircac, -ają, -ëł, sł., wywiercać. vévircéc, -ą, -éł, sł., wywiercić, ^iirką vé-vircéł. vévjesc, -vjodą, - vjôd, -vjeęé, sł., wywieść, wyprowadzić. Vévjod jix na puścą. vévjezc, -vjozą, -vjôz, -vjezé, sł., wywieść. Vévjezlé goe za vjes. vévlakac, -vlôkają, -vlôkëł, -vlakôj, sł., wywlekać. Yilće vévlôkają nama woevce. Ńe vévlakôj mje séna z xćći! vévlec, - vloką, - vlök, - vlećé, sł., wywlec. Vëłk vévlök woevcą z leséc. vévracac , - yrôcają, - vrôcëł, - vracôj, sł., wywracać. Vévrôcô woećami, slepjami. YÉYHACAG SĄ — YGRÉZG SĄ 251 vévracac są, -yrôcają są, -vrôcëł są, -vra-côj są, sł., wywracać się. A to są woz vévrôcô! vévrocéc, - vröeą, - vrôcéł, - vrocé, sł., wywrócić. Vévröcony ćołen, vévrocony woz. vévrocéc są, -vrôcą są, -vrócéł są, -vrocé są, sł., wywrócić się. Ne zarvëł są %e na btotax é są ńe vévrbcéł. Derd. vévröt, -ote, m., wywrót. Na vévrot, na woepak. vézbéc, -będą, -béł, -bągé, sł., wyzbyć, pozbyć. Yhrotce vézbéł to złë mjąso. Jôbjem rôd vézbéł te skapé. vézbévac, -byvają, -byvëł, -bévôj, sł., wyzbywać, pozbywać. Co le mają, vsétkoe vézby-vają. Ne vézbévôj woejcézné! vézdexn9C, -ną, -zdex, sŁ, wyzdechać, wymrzeć. Te carovńice to tu są ju vsétće vé-zdexłe. Vśétće krové nama vézdexłé. vézdrovjec, -eją, - ëł, sł., wyzdrowieć. vézdree, -ą, -ëł, sł., 1) wyjrzeć, 2) Wyglądać, być podobnym. Yézdra prez woećenkoe. Wcen tak vézdfi, jak ksq% (z wejrzenia podobny do księdza). Jemu jązék vézdri, jak gléna. vézerac, -ają, -ëł, sł., 1) wyglądać, 2) mieć pozór czego. Ne vézerôj wceknę! To zele to woeno tak vézerô, jak vika. vézgléc, -ą, -éł, sł., rozebrać do naga, zdjąć z kogoś koszulę. Yza ęeckce na race é vézgléła je (wzięła dziecko na ręce i rozebrała je do naga). vézgléc są, -ą są, ~eł są, sł., rozebrać się do naga, zdjąć z siebie odzież zupełnie. Cej préśła do %éći, tej zarôz są vézgléła (skoro tylko przyszła do chaty, rozebrała się zaraz do naga). véznac, - ają, - ëł, sł., wyznać. Na woestatku pred ksąęę véznëł swoeje grexé. véznavac, -ôvają, -ôvëł, -avôj, sł., wyznawać, wypowiadać. Ti, co svjątą vjarą véznô-vają. Té môs zarô vśétkoe véznavac, jak na spoevje%i. véznabjac, - znôbjają, - znôbjëł, - znabjôj, sł., wyziębiać. véznabjac są, -znôbjają są, -znôbjëł są, -znabjôj są, sł., wyziębiać się. véznobic, -ją, -jeł, sł., wyziębić. Zamkńi dvjere, boe véznobiś jizbą. véznobic są, -ją są, -jeł są, sł., wyziębić się. vezwoeńic, - ą, - eł, sł., wydzwonić. Koescel-nicé mjelé ju swoeje vézwoenonë. vézvanac, - zvônają, - zvônëł, - zvanôj, sł., wydzwaniać. Té ju vici ńe m%eś vézvônëł. véźalac, -żôlają, -źôlëł, -żalôj, sł., wyżarzać, wyjarzać. yézalac są, -źôlają są, -źôlëł są, -żalôj są, sł., wyżarzać się, wyjarzać się. Yągle są vézôlają. véżaléc, -żôlą, -żôléł, -źalé, sł., wyżarzyć, wyjarzyć. véźaléc są, -żôlą są, - żôléł są, -źalé są, sł., wyżarzyć się, wyjarzyć się. Ju są vągle vézôléłé. véźąboeréc, -ą, -éł, sł., wytrzebić, wy-mniszyć. véźdac, -ż|ą, -żdëł, -ż|é, sł., wyczekać. Ne vézdëł ańe xvilći. véźéc, -żéją, -żéł, sł., wyżyć. Nimoeglé s sobą vézéc. véźéna, - é, z., wyżyna. véżi ob. vésok. véżic, -żną, -żqł, -żńi, sł., wyżąć. Yézątô trôva (wyżęta trawa). véżô, -ë, z., wyżyna. Ob. viź ô . véźrec, véżrą (lub:vérżą), véźar, sł., 1) wy-żreć, wyjeść, wygryść, 2) żarciem, szczekaniem wyszukać lub odpędzić. Jemu robôće wceće vé-zarłé. Woen są v xtevje sxoeveł, ale jegoe tąztąd nase psé vézarłé. vëda, -é, z., pastwisko, niem. Weide, pr. niem. Wëde. Ńe vsétcé gburé mają swoeje vëdé. Yénékôj woewce na vedą! vekselcop, -u, m., kołtun, niem. Weichsel-zopf. A to beł koełhin célé vekselcop. vele! wykrz. Ob. vejle. veł, -ałe,'m., bałwan wodny. Yałé biją sroęe (bałwany uderzają wielkie). vëłcą, -éca, n., zdr. od vełk, wilczątko. Ob. vilcą. vëłcéca, -e, z., wilczyca. Ob. vilöéca. vëłcéśce, -a, w., zgrub, od vełk, wilczysko. Ob. vilćeśće. vełci, przym., wilczy. Ob. vilći. vełck, -a, m., zdrob. od vełk, wilczek. Ob. vilck. yełcętkoe, -a, n., zdr. od vełćą, wilczątko. Ob. vilcętko. vełk, -a, m., wilk. Ob. vilk. vełk, - a, m., 1) wałek w ogóle, 2) część krosen. vgańac, vgóńają, vgóńeł, vgańoj, sł., wga-niać, wpędzać. Pasture vgońają dobétk na poedwoefë. vgrajdac są, -ają są, -ëł są, sł., wgramolić się, wejść z trudnością. Jakuz té jes są tą vgrajdeł? vgrézac są, ygrizają są, ygrizeł są, ygrézôj są, sł., wgryzać się. vgrézc są, -ézą są, -éz są, sł., wgryść się. Te robôće vgrézłé ji są v skorą. 32* 252 VXÖD — YISKAC vxôd, - oede , m., wchód, wejście. vxoeLéc i - ą, - éł, sł., wchodzić. vic, przysł., zwykle, zazwyczaj, dawniej. Woen vic taći zły ńe byvëł (011 zwykle taki zły dawniej nie bywał). Ten vaji ksą% vic tak ńe va%éł (ten wasz ksiądz dawniej tak nie gromił). vicer, -a, m., więcierz (rodzaj sieci na ryby). vici, przysł., stop. wyź. do vjele, więcej. Jo ju vici tegoe ńe zrobją. Yici śćescô, jak rozemu. vicork, -a, m., zdrobn. od vi cer, więcio-rek, więcierz, rodzaj sieci. vid, -e, m%, 1) jasność, światło, 2) wzrok. Tu je md. Ńex bąęe vid! Zapale jes jedna srjećką, a mz>e lepsi vid. Yidé v xććax poega-słé. V dva vidé, wce dvux vidax (przy dwu światłach t. j. dziennem i sztucznem). Jo môm jes baro dobri md. Słaby vid. Kuri vid. vidac, sł. uł., widać. Woene le ta jidq, |e jix je vidac. videlc, - a, m., widelec. Yidelc célé gafla. vidłe, - deł, l. mn., widły. vigec, -ą, -ëł, sł., widzieć. Jô ju léxoz vi%ą. Je to vi%ec? To ńe je do vi%eńo. vigec są, -ą są, - ëł są, sł., podobać się. To mje są déxt vi%i. %ëvćą tak mu są vi%ało woedraza. W cena mje to sama poevje%a,, ze jo ji są ńe vi%ëł. vixjer, -jre, m., wicher. vixoeIéc, -ą, -éł, sł., 1) kręcić, wiercić, obracać, 2) tępem narzędziem krajać. Y%xoelą, vi-Xcelą é ńimcegą wuvixoeléc. Co té tak rąkoma vixoeliś P vixceléc są, -ą są, -éł są, sł., kręcić się , wiercić się, obracać się. Tak są vixceliś, jakbé jes svôrb mjëł. vix^ -e, m., wikt. Wu ńix béł na vixce. Dobri vixt. yij99> ~a> m- 5 wierzba. vik, m., zatoka, niem. Wieck. »Rybacy na-zywają zatokę pucką w linii od wioski krajowej Rewy do Kusfeldu na zachód wikiem*. föoł. Obr. 5. vika, -ći, z., wyka, niem. Wicke. vikoeviśce, - a, n., pole, na którem rosła wyka. vikoevy, przym., wykowy. vikśi ob. vjel^i. vikśosc, -é, z., większość. Yikśoscq głosov. Yikśosc béła poe naśi strońe. vilëą, -éca, n., zdrob. od vilk, wilczątko. Ob. vełćą. yilćéca, -e, z., wilczyca. Ob. vëłcéca. vilcéśce , - a, n., zgrub, od vii k , wilczysko. Ob. vëłćéśće. vilci, przym., wilczy. Yilćë ząbé. Yilcô skora. Yilce ęeckoe (przezwisko). Yilcë jagoedé (rośl.). Yilcô po&goeda. Ob. vełci. vilck, -a, m.9 zdrobn. od vilk, wilczek. Ob. vełćk. vilcośk, -a, m., zdrobn. od vilk, wilczek; mały, piękny, dobry wilk. vilc9teckoe, -a, n., zdr. od vilćQtkoe, wilczątko. Ob. vełćQtećkoe. yilcętkoe, -a, n., zdrobn. od vilćą, wilczątko. Ob. vełćQtkoe. vilcura, - é, m., zgrub, od v i 1 k, wilczysko. Stôri vilćura ledvje ju nogami zamjôtëł. vileca, -e, z., pilnik. viléjô, -e, z., wilia. Yiléjô pfed Boezim Noroęeńim. viléjo, przysł., w wigilią. Yiléją Trex Króli. Yiléją Svjątëgoe Jądreja. Yiléją Novegoe roku. vilk, - a , m., 1) wilk, 2) postrzał czyli sztywność karku lub ból w krzyżach skutkiem przeziębienia, niem. Hexenschuss. Ob. vełk. vilkom ! wykrz., witaj! niem. willkomm! vina, - é, z., wina. É woetpuscé nôm naśe viné. vinc, - a , m., wieniec. vincovy, przym., wieńcowy. vincéc, - ą, - él, sł., wieńczyć. vincéné, - in, l. mn., wieczorek panieński; zabawa, którą urządza panna młoda w przeddzień ślubu dla swoich rówieśnic. vinkoe7 -a, w., zdr. od vino, winko. vinny, przym., winny. Woct vinny. vinńica , - e , é., winnica. vino, -a, n., wino. vircéc, - ą, - éł, sł., wiercić. Tak długoe vir-céł, jaz vévircéł ęurką. vircéc są, -ą są, -éł są, sł., wiercić się, kręcić się. Yjedno są virci (wierci się nieustannie). vircépjąta, -é, m. i z., wiercipięta. virtel, - tla , m., ćwierć, ćwiartka, niem. Viertel. JJnjefër nirtel mile woet Sôrbska (około ćwierć mili od Sarbska). virba , - é, z., wierzba. virboevy, przym., wierzbowy. Z virboevegoe dfeva. visac, -ają, -ëł, sł., wisieć zwykle lub często. Jemu vjedno wu nosa stenka viso. visąga , - p , m., hultaj, wisielec. visec, - śą, - sëł, - sé, sł., wisieć. %e ta côpka visa? Yisełka, -ći, z., zdr. od Visła, Wisełka. viskac, viśćą, viskëł, viśćé , sł., iskać. Nexbé jegce psé viskałé! Nenka %ëcé visce. YISKAC SĄ - YJERNOSC 253 viskac są, - §cą są, - skëł są, - sćé są, sł., iskać się. Psé są viŚcą. viskaléca, - e, z., dziewczyna służebna, służąca. Visła, - é, z., Wisła. Stôrô Visła (odnoga Wisły przy ujściu). yislany, przymwiślany. viśńa, -e, z., wiśnia. viśńovy, przym., wiśniowy. yisonk. -a, m., zięba. vitac, -ają, -ëł, sł., witać. Yitają vas, mtają! vitac są, -ają są, -ëł są, sł., witać się. Tak są vitalé, jakbé są haro dovno ńe vi%elé. vitro, -a, n., jutro. Do vitra. Twoeje %is, mceje vitro. vitro , przysł., jutro. Yitro prindą do ce. yitrenka, -ći, z., jutrzenka. Yitfenka (herb kaszubski). vitreśi, przym., jutrzejszy. yitrńo, -ë, z., jutrznia. vizc, vizą, vjęz, vizé, sł., sieci robić, dziergać. Mierna terô sëcé vjązła. Bąkavice vizonë. vizer, -a, m., drogowskaz, niem. Wegwei-ser, doi. niem. Wiser. vizerenk, - u , m., wizerunek, portret. Yize-renće naśex ksąząt. yjadomoesc, -é, z., wiadomość. Nimja zodnéx vjadomoesci woet séna. S léxq vjado-moescą (novinę, vjescę) pféxoe%ą do vaju. vjaxac, vjadą, vjaxeł, sł., wjechać. Yjaxeł na mbj woz. vjara, -é, z., wiara. Za svjątq vjarą. Yjara Xrescijansko. yjaterk, -u, m., zdr. Ôd v jat er, wietrzyk. To béł taói słaby vjaterk, briza. vjatovac są, -eją są, -oveł są, sł., zakładać się, zakład czynić, niem. wetten. Yjatovalé są, Xto réxU donęe do vsé. vjąc, sp., więc. yjądnoc, -ną, vjęd, sł., więdnąć. vjec ob. vic. yjecerô, -ë, z.,. wieczerza. yjeckoe, -a, n., zdr. od vjekoe, wieczko, przykrywka. yjecnosc, -é, z., wieczność. yjeöny, przym., wieczny. yjećńe, przysł., wiecznie. yjecorny, przym., wieczorny. yjeöôr, -ore, m., wieczór. Yjecorę. Woeb vjecor. vjedno, przysł., zawsze, ciągle. Jo do ce vjedno xw%ą, a fé do mńe ńigde. Yjedno zdrbv, vjedno vjesoły. vjek, -u, m., wiek, lata, czas, pora, stulecie. Y nôlepsim vjeku (v nôlepséx latax)-yjekoe, -a, n., wieko. vjelbic, -ją, -jeł, sł., wielbić. yjelbod, -a, m., wielbłąd. yjelbędoyy, przym., wielbłądzi. yjelgi, -gô, -Lë, przym., wielki. Yjelgô vjes (Grossendorf, wieś w powiecie puckim). Ye vjel%im poesce. Yjelęe moere (może Bałtyckie). Yjelgo noc (Wielkanoc). Vjel%i Pjątk. Yjelgo Stroda. Yjelgo Poelskô. Yiksi (większy). No-viksi (największy). vjele, przysł., wiele. Yici (więcej). Novici (najwięcej). yjelebny, przym., wielebny. Yjelebnë Dexoe-vjenstwoe. Vjelganoc, -é, z., Wielkanoc. Ob. Vjel-gônoc. yjelganocny, przym., wielkanocny. Ob. vjel~ goen o cny. Vjelgônoc, -^inocé, z., Wielkanoc, yjelgoenocny, przym., wielkanocny. Yjelgoepo6lox, -a, m., Wielkopolanin. Yjel-goepoelôśé (Wielkopolanie). yjelgoepoelsći, -kô, -ćë, przym., wielkopolski. yjelgoepoestny, przym., wielkopostny, yjelgosrébi, -jô, -jë, przym., wielorybi. Mjąso vjelgosrébjë. Gnôté vjelgoerébjë. yjelgoerib, -réba, m., wieloryb. yjelgoesc, -é, z., wielkość. V ti vjelgoesci (w tej wielkości). vjelmcescévy, przym., wielce miłościwy, wielmożny. Yjelmoescévy pôn mje to veboci. Yjel-moescévô Paneśkoe! yjelmceźny, przym., wielmożny. Yjelmoezny Pôn. yjeioraći, - ka , -će , licz., wieloraki, yjelorak, licz., wielorako. yjelożenstwoe, -va, n., wielożeństwo. yjepr, -a, m., wieprz. yjeprék, -a, m., zdr. od yjepr, wieprzyk. vjeprovina, -é, z., wieprzowina. vjeprovinka, -ći, z., zdr. od vjeprovina, wieprzowinka. vjeprovy, przym., wieprzowy. vjepfôk, -a, m., mały ale tęgi wieprz. vjeprôśk, -a, m., zdr. od yjepr, prosiak, prosiaczek. vjerą, przysł., prawdziwie, bodaj, zaiste, zaprawdę. Yjerą to tak béc muśało. Na północy mówią : jo vjerą. vjerno , przysł., wiernie. yjernosc, -é, z. ? wierność. 254 YJEHNY — YŁAMIG SĄ yjerny, przym,, wierny. yjerś, - a, m., wiersz. yjerśék, -a, m., zdr. od yjerś, wierszyk, yjertel ob. yirtel. yjereje, -i, l. mn., wrota. yjeréc, -ą, -éł, sł., 1) wierzyć, 2) sądzić, mniemać, domyślać się. Yjerą v Bo&ga Wcejca. Jô vjefą, ze jemu tą lex& jit§e. Do Pucka, vjerą, bq%e tuztąd pol mile. vje*X> "u5 wierzch. vjerxę, przysł., wierzchem (ale nie: konno), w górze, górą. Vjerx§ wceda, spoedę fusé. vjefxgłovjë, -ô, n., ciemię. Łési na samym vjer%g<łovju, jak plesôk. vje?xny, przym., wierzchni. Vjerxńe woe-bleceńe. vjes, 2. przyp. vsé, z., wieś. Cało vjes woe łim vje%d. Na vsé (na dworze). Na vjes (na dwór). vjesc, -é, z., wieść, pogłoska, wiadomość. Novë vjescé. vjesc, vjodą, vjöd, vje^é, sł., wieść, prowadzić. Vjod goe za ro%e. yjesći, -kô, -ćë, przym., wiejski. Yjeskô droga. Vjesći koescoł. yjeselë, -ô, n., wesele. Wcen vépravjeł na-rôz tré vjesoła. To béło jes pred mcejim vje-selim. yjeselny, przym., weselny. A ga są ju vsétcé goesce v domu vjeselnym zgromaęélé, rece woejc. Yjeselnë pjesńe. yjeselńica, -e, z., kobieta lub dziewczyna, należąca do orszaku ślubnego i na wesele zaproszona. yjeselńik, -a, m., gość weselny. yjesołk, -a, m., człowiek wesoły, zabawny, żarto wniś. yjeśac, -ają, -eł, sł., wieszać. Nenka vjeëô bjëlézną na płoce. yjeścba, -é, z., część błony płodowej na głowie nowonarodzonego dziecka, która zwiastuje, że dziecko będzie yjeśće. * yjeśceréca, -e, i., jaszczurka. yjeśćéca, -e, z., upiór żeński. Ob. vjeśćô, yjeścôrka, -ći, é., jaszczurka. Ob. vjeś-ćeréca. yjeścô, -ë, z., upiór żeńskiego rodzaju, upie-rzyca. vjetev, - tvje, z., gałęź. vjetevka, -ći, z., zdr. od vjetev, gałą-zeczka. yjetréśce, -a, n., zgr. od yjater, wietrzysko. yjetrny, przym., wietrzny. Yjetrny młyn (wiatrak). Yjetrnë vjodro. yjetrńik, -a, m., młyn wietrzny, wiatrak. vjeze, vjozą, vjöz, yjezé, sł., wieść (wiozę). Jo jix vjozą, ale jix vici vjoz ńe bqdą. yjôjec, vjëm, vje^eł, sł., wiedzieć. Woe tim le jô vjëm. Yjëęta tedé, ze to są baro dovno stało. yjodro , -a, n., stan pogody, powietrze, aura. Pjąknë, pésnë, léxë vjodro. Pré dobrim vjedre. yjornęc, -ną, -nęł, sł., zginąć, przepaść, ulotnić się. Jak vjornqł, tak mé woe nim vici nick ńe ćelé (słyszeli). yjoska, -ći, z., zdr. od vjes, wioska. yjosło , - a , n., wiosło. yjostka, -ći, z., zdr. od yjesc, wieść, pogłoska. Xtezbé taćim vjostkom vjarą dôvëł? vjôr, -e, m., wiór, wióro. Yjoré. yjôc, vjëją, vjëł, sł., wiać. Yjater vjëje, jaz strax-f yjonk, -a, m., wianek. To béł snôzi vjônk. A te vjônku levądovy, ńe spadńize z moeje głové! Piosnka. yjozd, 2. przyp., yjazde, m., wjazd. Prétći vjôzd. ykładac, ykłôdają, ykłôdëł, vkładôj, sł., wkładać. Ńe vkładôj połci mjeęe dvjere! vkoł, przyim., naokół, w koło. Xoe%éł vkoł koescoła. ykracac, vkrôćają, vkrôćëł, vkraćôj, sł., wkraczać. vkradac są, vkrôdają są, vkrôdëł są, vkra-dôj są, sł., wkradać się. vkrasc są, vkradną są, ykrôd są, vkradńi są, sł., wkraść się. Ykrôd są, jak vrobel v jaskulce gńozdo. Przysł. vkrącac, vkręcają, ykręceł ykrącoj, sł., wkręcać. vkrącac są, ykręcają są, ykręceł są, ykrącoj są, sł., wkręcać się. ykrącéc , vkręcą, ykręcéł, vkrącé, sł., wkręcić. Ykrącé zôs tą sruvą! ykrącéc są, ykręcą są, vkręcéł są, ykrącé są, wkręcić się. Woen są vsądé vkrqci! ykrocéc, - ą, - éł, sł., wkroczyć. Cezë woej-ska vkroćéłé do Pres. ykrotce, przysł., wkrótce. ykupic są, -ją są, -jeł są, sł., wkupić się. Ślé xceś, to są vkupi do nase kąpańije. ykupjac są, -ają są, -ëł są, sł., wkupywać się. Ne moedlétvq, ńe poestę, ńe dobremi wu-cinkami, ale pjeńą^ami vkupjajq są do kro-levstva ńebjesćegoe. vładac, yłôdają, yłôdëł, vładôj, sł., władać, yłamic są, vłômją są, vłomjeł są, vłami są, sł., włamać się. Rabusńice vłomjq są letkce. YŁAMJAC SA - YQSATI 255 vłamjac są, yłômjają są, yłômjëł są, yłamjôj są, sł., włamymać się. vłazéc, -żą, -zéł, -zé, sł., włazić. VłoX, -a, m., Włoch. Vłoxé, 2. przyp. Vłox, mn., Włochy ( kraj). vłos, -a, m., włos. vłosati ,¦ przym., włosisty, porosły włosem. vłosći, -kô, -ćë, przym., włoski. yłoseck, - a , m., zdr. od v ł o s k, włoseczek. vłosiń, -a, m., gatunek trawy bagiennej, sitowia. vłosk, -a, m., zdr. od vłos, włosek. Vłośka, -ći, z., Włoszka. vłożéc, -ą, -éł, sł., włożyć. Yłozéł raka v tasą (kieszeń). yłôsnosc, - é , z., własność. vłosny, przym., własny. Moeje vłôsnë %ëcé. Mają swceje vłôsnë woełé. vłôstny ob. vłôsny. ylatac, ylôtają, ylôtëł, vlatôj, sł., wlatywać. vlec, vloką, vlôk, vlećé, , wlec. vlecec, -ą, -eł, sł., wlecieć. Ptôsk vlecëł, wcesa vleca do jizbé. vlevac, -ają, -ëł, sł., wlewać. vlevac są, -ają są, -ëł są, sł. , wlewać się. Urn môlu, ;§e JReduńo są yZew eLo Moetłavé. vlev9, przyim., w lewo, na lewo od czegoś. V7ei;ę droęi. Ylevq jęzora. Ylevq téx kot. vlezc, vlezą, vlôz, ylezé, sł., wieść. Vlezéta do x^va! Jo ju vloz. Jeden rôz jo tą tez béł vlazhy. vlôc, vlëją, vlëł, vlij, sł., wlać. Co zbjegńe, vlij do budle (co zostanie, wlej do butelki). vloc są, vleją są, vleł są, vlij są, sł., wlać się. To dox są samce do grôpa ńe vleje! ymjatac, ymjôtają, ymjôtëł, ymjatôj, sł., wmiatać. vmjesc, vmjotą, vmjöt, vmjecé, sł., wmieść. vmjeśac są, -ają są, -ëł są, sŁ, wmieszać się. Vetknqc rąką v vor abce vmjeśac są v babsći svor — jedno. Przysł. Ymjesëł są, jak Piłôt v Kredo. Przysł. vmurovac, -eją, -oveł, sł., wmurować. Ta rąka béła tą vmurovônô. vnaśac, Vnôśają, vnôsëł, vnaśôj, sł., wnosić zwykle lub często. vnątrë, - ô , n., wnętrze, środek. vnątrk, - a, m., wsypka, spodnia poszewka na poduszce lub pierzynie. vnąt?ny, przym., wewnętrzny, środkowy; skryty, ukryty. Ynątfny tvoe%iń. Ynątfnë méslé. ynekac, -ają, -ëł, sł., wpędzić, wegnać. Ynekôjze rôz dobétk do %leva! vnet, przysł., 1) wnet, wkrótce, 2) niemal, prawie. Zémnô je x jim jięe v téx Pcemrax, a tej xutkoe vrôcajq do dom (źle im idzie w tej Pomeranii, szybko więc wracają do domu). vracac są, yrôcają są, vrôcëł są, vracôj są, sł., wracać się. Le są z droęi ńe vracoj! vrastac, vrôstają, vrôstëł, vrastôj, sł., wrastać. vreck, -a, m., zdr. od vrek, brukiewka, karpielek. Yrecće (karpiele, nawet bez zdrobniałego znaczenia). t vrek, -a, m., karpiel, brukiew, niem. Wru-cke, łac. veruca. vrekoevy, przym., karpielowy, brukwiowy. vréc sa, -éją są, - éł są, sł., wryć się. vrépac, -ją, -ëł, sł., wsypnąć, obić. Jô mu jeś vrépją! vrépn9C, -ną, -nęł, sł., wsypać, obić. Yrép-y,qł mu ćile ćijbv. Ob. vrepac. vrocéc7 vrôcą, vrôcéł, vrocé, sł., wrócić. Nas pôn gvésno ju ńe vroci. vrocéc są, vrocą są, yrócéł są, vrocé są, sł., wrócić się. Ynetesći są vrocéła. Jeslé goe doma ńe męe, vrocé są zarô! vrona, -é, z., wrona. vronka, - ći, z., zdr. od v r o n a, wronka. vrońi, przym., wroni. vrosc, vrostą, vrosces, vrós, vroscé, sł., wróść. Jakbé v zemją vros! vrota, 2. przyp. vröt, l. mn., wrota. vrobel, - bla, m., wróbel. vrobelk, -a, m., zdr. od vrobel, wróbelek. vrobeiuśk, - a, m., zdr. od v r ö b e 1, wró-beleczek. Moj te miły wobeluśku, ńe trąptôj mje poe paluśku! Piosnka. vrôblą, -éca, n., zdr. od yrôbel, wró-blątko. vrobléca, - e, z., wróblica. vröbléśce, -a, n., zgr. od vrobel, wróbli-sko, stary wróbel. vrobli, przym., wróbli. Yroble pjbrkoe. Yroblë woeckoe. vrobloteckoe, - a, n., zdr. od v r ô b 1 q t k oe, małe wróblątko. yrob^tkoe, -a, n., zdr. od v robią, wróblątko. YREC — YYĆOS 257 vrec, -vrą, var, vré, sł., wrzeć. Ob. vrac. vrecac, yfucają, vrucëł, vrecôj, słwrzucać. vrecéc, vrucą, vrucéł, vfecé, sł., wrzucić. Yrecé ten kam do stedńe! vreseń, -sńa, m., wrzesień (miesiąc). vresńovy, przym., wrześniowy. yreścec, - ą, - ëł, sł., wrzeszczeć. Yresci, jak żid na targoeviscim. vro§ék, -a, m., zdr. od vröd, wrzodzik. vros, - e, m., wrzos. vrosovy, przym., wrzosowy. vrosôk, -a, m., koń mały, ale tęgi. vrod, -e, m., wrzód. vrosk, -u, w., wrzask. %ëcéci vrôsk (dziecięcy wrzask). vsadac, vsôdają, vsôdëł, vsadôj, sł., wsiadać. Terô pravje woejc s nenką na woz vso-dają. vsadnoe, -ną, vsôd, ysadńi, sł., wsiąść. Ysadńita, prosa! vsagac, vsô^ają, vsôLëł, vsaLôj, sł., wsadzać, ysa^éc, - ą, - éł, , wsadzić. Ysaęélé goe do tormé. vsenoc, -ną, -nęł, s^., wsunąć. Yseńi le raka! ysenęc są, -ną są, - nęł są, sł., wsunąć się. vsevac, vsuvają, vsuveł, vsevôj, sł., wsuwać. vsevac są, vsuvają są, vsuveł są, vsevoj są, sł., wsuwać się. vsépac, -ją, -ëł, sł., wsypać. vsépoevac, -ują, - oeveł, sł., wsypywać. vsëvac, -ają, -ëł, sł., wsiewać. vskakoevac, -ują, -oeveł, sł., wskakiwać. vskoecéc, -ą, -éł, sł., wskoczyć. Vskoećévśé. Yskoecéł na dak. vskosk, przysł., wskok, galopem. vskoeknoc ob. vskoećéc. vsôc, vsëją, vsëł, sł., wsiać. Jô tu tegoe zeléska dox ńe vseł! vstajac ob. vstavac. vstavac, vstôvają, vstôvëł, vstavôj, sł., wstawać. vstavic, -ją, -jeł, sł., wstawić. Ystavice te réće do śopé! (wstawcie te żerdzie do szopy!). vstavjac, vstôvjają, vstôvjëł, vstavjôj, sł., wstawiać. vstąp, -u, m., 1) wstęp, wejście, 2) wstęp (w książce). Vstąp do koescoła koezdemu je dozwalony. vstąpie, ystępją, vstępjeł, ystąpi, sł., wstąpić. Poe droęe v stąp jeł do pjekła. Vstąpi tez rôz do naju! vstąpoevac, -ują, -oeveł, sł., wstępować. Słownik języka pomorskiego. vstec, przysł., ciągle, nieustannie. Ystec no mją spcezerô. vstéd, -e, m., wstyd. vstédléwoesc, - é, z., wstydliwość. vstédlévje, przysł., wstydliwie. vstédlévy, przym., wstydliwy. vstégéc są, -ą są, -éł są, sł., wstydzić się. Ju je vjel%i cas, abé zoden Kaseba są ńe vsfé%éł poe kaśebsku gadać. Cen. vstôc, ystôną , vstëł, ystańi, sł., wstać, powstać. Skoerno mją wuzdrëł, vsiëł é stojące se mną godeł. vśądé, przysł., wszędy. vśąge, przysł., wszędzie. vśeden, vśétka, vśétkoe, zaim., wszystek , cały. Yseden cas są moedléła pred woełtôrę. Ysétcé to movją. Yseden dobétk. vśedernusći, -ka, -će, zaim., wszyściutki. Ysedernuscé (wszyscy). vśelaći, - ka, - će, zaim., wszelaki. Yselaće tovaré. Yśelaći dobétk. vśelejaći, -ka, -će, zaim., wszelaki. Ysele-jaće nôrodé. Ob. yselaći. yśelejak, przysł., na wszelaki sposób. To moezna vselejak napisać. vśéc, -éją, -éł, sł., wszyć. Ten rąkov je lé%ce vséti. vśétkcevjë^oci, przym., wszystko wiedzący, wszechwiedzący. Pôn Bog je vsćtkoevje%qci. vśévac, -ivają, -ivëł, - évôj, sł., wszywać. vtacac, vtôcają, vtôćëł, ytacôj, sł., wtaczać. vtacac są, ytôćają są, vtôcëł są, vtaćoj są, sł., wtaczać się. ytékac, vtikają, vtikëł, vtékôj, sł., wtykać. Ne vtékôj nosa mjeęé nas, mjeęé dvjere! vtocéc, -ą, -éł, sł., wtoczyć. vtocéc są, -ą są, - éł są, sł., wtoczyć się. Ytocéł są, jak kula. vtori, licz., wtóry. Ytori rôz ńe prinęeś na svjat, są ńe wuroęiś. vtork, -u, m., wtorek. vtorkoevy, przym., wtorkowy. vtôrôk, - a, m., rój drugi, który pszczoły wydają tegosamego roku. Pscołé grają, spje-vają na vtoroka (brzęczeniem dają znać, że drugi raz będą się roić). vtöréc, -ą, -éł, sł., wtórować. Ten spjevo, a tąnen mu vtori. vui-vul-vul! wykrz. Tak woła się na gęsi. Yulka, vul-vul-vul! Ob. Pila, li liii! vula, -e, z., gąska (pieszcz.). vulka, -ći, i., zdr. od vula, gąska (pieszcz.). vycos, -a, m., l) przedział, dróżka we włosach, 2) len przedni po wyczesaniu szczotką. 33 258 YYGLĄDÉ — ZABAYIC yyglądé, -öv, l. mnoględziny. Podczas gdy młodzieniec konkuruje o dziewczynę, jedni rodzice idą do drugich na yyglądé (Bytowskie). yyjołk, -a, m., gałązka wierzbowa, pokryła pączkami, t. zw. barankami. vync. vvndą, véśed, vyii|(é), sł., wyjść. Ju ztqd ńe vyn%es! Jak présed, tak véśed. vyźô, -ë, L., wysokość. Ob. wéżô. yzburéc są, - ą są , - éł są , sŁ , wzburzyć się. Modre są zôs vzburéło. yzdrégac sa, - igają są , - igeł są, - égôj są , sł., wzdrygać się, czuć wstręt, niechęć. Koet są vzdrigo pred psę. vzdrig, -égu, m., wstręt., niechęć. Mo vzdrig do jeęeńo. vzenc, vzendą, yzesed, sł., wyjść, wzejść. Skoerno le słonce vzen%e. vzévac, vzivają, vzivëł, vzévôj, sł., wzywać. Vzivalé goe na pcemoec, ale to béł pcemoeęer! vzerac, -ają, -ëł, sł., wzierać, spoglądać, patrzeć. Yzerô no mją, jak na psa. yzględ, -ąde, m., wzląd. Poed tim vzglądę. Y tim vzglą%e. vzic, vezną, vzęł, vezńi, sł., wziąć. Yezńice so, co Ze #cece/ Jo6ë /ewoe ńe vzą! Té ńe Xceś vzic, a/e woeńi veznq. Bo ńewoele vząti. vzic sa, vezną są, vzęł są, vezńi są, sł., wziąć się, zabrać się. Yząła są do proce. vzłuż, przysł., wzdłuż, na długość. Ta ńiva mjeri vzłuz śteręescé sizńov. vzłuż, przyim., wzdłuż. ŚZe vzłuz reći. Yzłuz droęi cigńe są stegna. vzlatac, yzlôtają, yzlôtëł, yzlatôj, sł., wzlatywać. Żoden ptôśk tak vésok ńe vzloto. vzlatovac, -eją, - oveł, sł., wzlatywać. Ob. v z latać. vzlecec, - ą, - ëł, sł., wzlecieć. Skoevronk vzleceł poed ńeboe. yznaśac, yznôśają, yznôseł, vznaśôj, sł., wznosić zwykle lub często. yznaśac sa, yznôśają są, yznôśëł są, vzna-śôj są, sł., wznosić się zwykle lub często. vznavjac, vznôvjają, vznôvjëł, vznavjôj, sł., wznawiać. yznoséc, -śą, -séł, -sé, sł., wznosić. Rébôcé vznosélé race do ńeba, prosélé, kréćelé. yznoséc sa, - śą są, - séł są, sł., wznosić się. Nad tim jęzorę vznosi są srogo gbra. vznovic, -ją, -jeł, sł., wznowić. Dovny spor vznovilé. Yzńecac, -ają, -ëł, sł., wzniecać. JLëcé, ćej same woestonq doma, ćasfo vzńecajq wceęm. yzńecac sa, -ają są, - ëł są, sł., wzniecać się. yzńecec, - ą, - éł, sł., wzniecić. Yzńecele vjel%i woeĄiń. yzńecec sa, -ą są, -éł są, sł., wzniecić się, powstać. Go są xwtkoe vzńeci, źo we długoe svjeci. Przysł. yzńesc, yzńosą, yzńós, vzńese , sł., wznieść. Vzńos race do gore. yzńesc są, yzńosą są, yzńós są, vzńese są, sł., wznieść się. vzor, 2. przyp. vzore, w., wejrzenie, wygląd, pozór. Té mozes so docégac ( domyślać się) z jegoe vzore, ze wcen je Woen le na vzor je taći pcekoerny. yzotk, - u, m., dochód , udział. Yzątk z rib. vzrok, - u, m., wzrok. Ob. v i d. yżeńic są, - ą są, - eł są, sł., ożenić się z panną lub wdową, która posiada gospodarstwo. Woenbé są ród vzeńeł do naju. z. z, przyim., z, ze, łac l)ex, 2) de , 3) cum (ale tylko przed t. zw. słabemi spółgłoskami). Yéślé z xéci, z łasa. Z daku na zew ją. Woezeńeł są z boegatq. (ale : s panną). Można jednak dosłuchać się iakże: s bcegatq. za, przyim., za (ze wszystkiemi, jak w języku polskim, znaczeniami). Ylôz za pjec. Seęi za pjëckę. Złë semjeńb stoji za kata. Stojeł mu za koemoetra (trzymał mu dziecko do chrztu). Prócz tego ma ten przyimek znaczenia: około, mniej więcej. Za poł łota (mniej więcej pół łóta). Dej mje abé za palecńik (naparstek) ruoet tegoe vina. Yezńi za gore (weź tak z garść). zaarądovac, -eją, -oveł, sł., wydzierżawić. Woen te grenia mjëł zaarądovôné. zabargoevac, -ują, -oeveł, sł., pozbierać, nazbierać. Ob. bargoevac. zabava, -é, z., zabawa. zabayic, -ją, -jeł, sł., zabawić. Zabavi goe pfez %vilką! ZABAYIG SĄ — ZADIC 259 zabayic są, -ją są, -jeł są, sł., zabawić się. zabavjac, -bôvjają, -bôvjëł, -bavjôj, sł., zabawiać. zabavjac są, sł., zabawiać się. Zabôvjalé są v saka do połnocé. f zabéc, -będą, -béł, -bą^é, sł., zapomnieć. Ńex le pôn ńe zabq%e napisać do naju. Żebé to do zabécô ńe présło (żeby to nie poszło w zapomnienie). Jo to môm ju vśétkoe zabétë — zwykły frazes początkowy, który spotyka etnografa kaszubskiego, pytającego o dawne dzieje. Le ńe zabąęé woe tim! zabélacéc, -ą, -éł, sł., zabélaczyć, zagadać, odezwać się z bélacka. Tak mje nôgle nad wux$ zabélacéł! Ob. bélacéc. zabévac, -byvają, -byveł, -bévôj, sł., zapominać. Tegoe sa tak łotvje ńe zabyvo. zabić, -biją, -bjeł, sł., zabić. Jemu moerdôr zabjeł woejca. zabić sa, -biją są, -bjeł są, sŁ, zabić się. Spód z doku é są na môlu (na miejscu) zabjeł. zabijać, -ają, -ëł, sŁ, zabijać. zabijać są, -ają są, - ëł są, sŁ, zabijać się. zabjerac, -ają, -ëł, sł., zabierać. Ne zabje-rôjce mje tegoe slednëgce fenyga! zabjëgéc są, -ą są, -éł są, sł., zabiedzić się, zatroskać się. zablą^éc, - błę^ą, - błę^éł, - błąęé, sł., zabłądzić. Le ńe zabłąęé v tim boeru! zablecec, -ą, -ëł, sł., zabeczeć. Koeza, woevca zableca. zablézé, przysł., za blisko. Woen mje pré-sed zablézé. Lepi zadatek, jak zabtézé. zablézé, sp., za blisko. Zablézé woekna. Ne stavjôj xéci zablézé dro%i! zabôvka, -ći, z., zdr. od zabava, zabawka. Zabôvka s ęeckę. zaboebôn, -e, m., zabobon. zaboebceniiy, przym., zabobonny. zaboelec, -ą, -ëł, sł., zaboleć. Ńex~le ją głovka zaboeli. zabrać, -bjefą, -brëł, -bjeré, sł., zabrać. Jô cé dox tegoe ńe z ab jera! Zabjeréta to pa-skuęiwoe ! zabrejéc, - ą, - éł, sł., zabrudzić, zbrukać. zabudovac, -eją, -oveł, sł., zabudować. Tero te vsétée grenta są zabudovônë. zabudovac są, -eją są, -oveł są, sł., zabudować się, wybudować się (sobie). Jes pred ZĆmą są zabudovalé. zabulboetac, -tają (-cą), -tëł, -tôj (-cé), sł., zabełkotać. Jo ńick ńimbg zrozmjec, jak woen tobje coś zabulboetëł. zaburboetac, -tają (-cą), -tëł, -tôj (-cé), sł., zahurkotać, zaburczeć. Zaburboetało ji v zoce. zacar ob. zatrec. zacąźéc, -ą, -éł, sł., zaciężyć. To mje dox ńe zacązi. zacerac, -ają, -ëł, sł, zacierać. zacégac, -cigają, -cigëł, -cégôj, sł., zaciągać, zawlekać. zacénac, -cinają, -cinëł, -cénôj, sł., zacinać, zastrugiwać. zacic, -tną, -CQł, -tńi, sł., zaciąć, zastru-gać. Ten knepel béł na końcu zacąti. zacignęc, -ną, zacig(nęł), -cigńi, sł., zaciągnąć , zawlec. Poetemu zaciglé trepa do sklepu. zaćipjec, -ą, -ëł, sł., zakipieć. Woeda za-ćipja. zacénac, -cinają, -cinëł, -ćénôj, sł., zaczynać. zacénac są, -cinają są, -cinëł są, -ćénôj są, sł., zaczynać się. Ju są zcemńac zacinało. zacëłgac są, -ają są, -ëł są. sł., zaczoł- gać się. zaćic, - cną, - ćgł, - cńi, sł. , zacząć. Ledvje zacątô roboeta. zacic są, - cną są, - ćęł są, - cńi są, sł., zacząć się, począć się. Tej zacąłé są ve vsé ńepoekoeje. zacłordac, -ają, -ëł, sł., zadeptać. Bojta le są Boega! Yaje koeńe zacłordają moeją pśeńicą. zacosac, -śą, -sëł, sł., zaczesać. zadać, -dają, -dôm, -dëł, -dej, sł., rzucić urok, urzec, oczarować. Woena mu to zada, ze woen ńimog ńi%e zôrobku nalezc (ona go tak urzekła, że on nie mógł nigdzie znaleść zarobku). Woen to mjëł zadônë. zadavac, -dôvają, -dôvëł, -davôj, sł., urok rzucać, czarować. Tak woe ńi godają, ze woena wumjëje zadavac. zadergoetac, -tają (-cą), -tëł, -tôj (-cé), sł., zadrgać, wzdrygnąć się, wstrząsnąć. Zader-goetëł, jakbé mu zib poe koescax, gnôtax presed. zadeséc, -ą, -é\,-sł., zadusić. Jegoe bé lepi béło zadeëéc, ńizlć zarénac. zadeśéc są, -ą są, - éł są, sł., zadusić się, udusić się. zadélovac, -eją, -oveł, sł., deskami zasłonić, zabić. Dixtix zadélovôny. zadic, -dmą, -dęł, -dmi, sł., zadąć. Vixjer zôs zadął. 33* 260 zadłeżag — zaxvacéc zadłeżac, - dłużają, - dłużëł, - dłeżôj, sł. , zadłużać. zadłeżac są, sł., zadłużać się. Mjeęé nami ńima taćex gburov, x^rny bé są zadłuzalé. zadłeżéc, -dłużą, -dłużéł, -dłeżé, sł., zadłużyć. Woekrutno zadłużony. zadłeżéc sa, -dłużą są, -dłużéł są, - dłeżé są, sł., zadłużyć się. zadregavjec, -eją, -ëł, sł., zardzewieć. Zadr e%avjały. zadrekoevac, - ują, -oeveł, sł., zadrukować. Cały lést béł zadrekoevôny. zadréganic, -ą, -eł, sł. , zamęczyć. zadfec, -drą, -^ar, -dfé, sł., zadrzeć, zadrapać. Zaęarti (zadarty). zadrec sa, - drą są, - ęar są, - dré są, sł., zadrzeć się, zadrapać się. Zaęar są na dfevje. zajebać, -ją, -ëł, sł., zadziubać. Gułé za-ęebałé goe na smirc (indyki zadziubały go na śmierć). zażerać, -ają, -eł, sł., zadzierać. zagerac sa, -ają są, -ëł są, sł., zadzierać się. zaLevac, -ają, -ëł, sł., zawadzić, potknąć się. Jo musą vjedno za%evac woe ten kam. za^évic, -ją, - j eł, sł., zadziwić. To jegoe sroęe za%éviło. zagévicsą, -ją są, -jełsą, sł., zadziwić się. zagôc, -^ëją, -^ëł, sł., zawadzić, potknąć się. Je%é wuvózńe prez ten bör: zebé jes ńe zaęeł woezę woe drewoe. zagibac, -ają, -ëł, sł., zaginać. Doc zaęiboś rąkov? zagibac są, -ają są, -ëł są, sł., zaginać się. zagic, -gną, -LQł, - gai, sł., zagiąć. Zaęąti, jak koezeł (laska sołtysa). zagic są, - gną są, - |ęł są, - gńi są, sł., zagiąć się. zaginie, - ną, - nęł, sł., zaginąć. E pamjątka poe ńix zaginą. zafarwoevac, -ują, -ceyeł, sł., zafarbować. zafelovac, -eją, -oveł, sł., zabraknąć. A tej zafelovało ji pjeńąęi. zafertac, -ają, -ëł, sł., zagrać na piszczałce. zafrizovac, -eją, -oveł, sł., zafryzować. Za-frizovono, jak do koescoła. zafi\dovac, -eją, -oveł, sł., zafundować, ufundować. zagańac, -góńają, -góńeł, - gańój, sł., zaganiać. zagaséc, -śą, -śéł, sł., zagasić. zagasnąć, - ną, - gas, - gasńi, sł. , zagasnąć. zagaśac, -gôśają, -gôśëł, -gaśôj, sł., zagaszać, gasić. zagło^éc, -ą, -éł, sł., zagłodzić. Cé va mńe Xceta zagłoęec? zagło^éc są, - ą są, - éł są, sł., zagłodzić się. zagnać, -ają, -ëł, sł., zagnać. zagrać, -ają, -ëł, sł., zagrać (na instrumencie lub w karty). zagrażać, - grôżają, - grôżëł, - grażôj, sł., zagrażać. zagrezdac, -ają, -ëł, sł., zapisać lub zamalować brzydko, zabazgrać. zagrézac, - grizają, - grizëł, - grézôj, sł., zagryzać. zagrézc, -ézą, -éz, sł., zagryść. zagrozéc, -żą, -zéł, sł., zagrozić. zagrebac, -ją, -ëł, sł., zagrzebać. Zagfebice ten knepelk é ten goz% poed progę. zagrebac są, -ją są, - ëł są, sł., zagrzebać się. Lés zagrebëł są v kuli. zagrebcevac, - ują, - oeveł, sł., zagrzebywać. zagrebcevac są, -ują są, -oeveł są, sł., zagrzebywać się. zagrevac, - ają, - ëł, sł., zagrzewać. zagrevacsą, -ają są, -ëłsą, sł., zagrzewać się. zagrôc, -greją, -grëł, sł., zagrzać. zagrôc są, -eją są, - ëł są, sł., zagrzać się. zagulgoetac, -tają (-cą), -tëł, -tôj (cé), sł., zagdakać (o indyku). zagurgoetac, -tają (-cą), -tëł, -tôj (-cé), sł., zahurkotać. zaxa, -é, L., rzecz, przedmiot, niem. Sa -che. %e są moeje zaxé? zaxcec są, -ą są, -ëł są, sł., zachcieć się. Cez cé są zaxcało? zaxlastnoc, -ną, -ngł, sł., zarzucić; zatrzasnąć, zamknąć gwałtownie. Zaxlastnął płôśc na plecé é poeśed ruten (zarzucił płaszcz na plecy i poszedł precz). Zaxlastną dvjere za sobą (zatrzasnęła drzwi za sobą). zaxlastńica, -e, z., pierzyna (żartobl.) zaxod, - oede, m., 1) zachód (słońca), 2) zachód (strona świata). Ob. zôjfôd. zaxoedny, przym., zachodni. V zaxoednéx krajax• Ob. zô^oedny. zaxoe^éc, - ą, - éł, sł., zachodzić. Zaxoe%ëlé mje z boeku. Słonyśkoe ju zaxoe%i-zaxoerec, -eją, -ëł, sł., zachorować. zaxoevac, -vją, -veł, sł., zachować, schować. Zaxoevi to sobje v mésli! V zarku béł zax stoła (nasza służąca ściera proch ze stołu). zcégac, zcigają, zcigëł, zcëgôj, sł., ściągać. jDoc té zcigôs te snopé z goré (ze strychu)? zcénac, zcinają, zcineł, zcénôj, sł., ścinać. Jôbé ńe zcineł negoe dąba, boe je jeś za młodi. zcic, zetną, zcęł, zetńi, sł., ściąć. Zetńita to drevkoe! zcignoc, -ną, zcig(nę>ł), sł., ściągnąć. Zcigńi ju rôz tą drób z daku! (ściągnij już raz tę drabinę z dachu!). zćerovac, -eją, -oveł, sł., skierować. Ytedé jem zćeroveł koeńe v pravq> zćidnęc, -ną, zćid(nęł), sł., stracić. Zćidńi mje to jabkoe! zcłordac, -ają, -ëł, sł., zdeptać, zmiętosić, stłamsić. V nasim woegroęe je vsétkoe zöłordônë (w naszym ogrodzie jest wszystko zdeptane). zcorxac, -ają, -ëł, sł., zedrzeć, zbić. Jak męeŚ tak x°z%éc, té ćor%oe, to vnet zcor%ôs kcerće. z6orxac są, -ają są, -ëłsą, sł., zedrzeć się, zbić się. Jak są ju zcor^ôś, %oe%ącé tak poe svjece, prin%é do mńe. zdać, -dają, -dôm, -dëł, -dej, sł., dać ślub. Naju zdëł ksq% Niklas z Żekoeva. A tej béłasma ju zdônô (i dano nam ślub). zdané, - ô, n., ślub. Poe najim zdańu. zdarac są, zdôrają są, zdôrëł są, sł., zdarzać się, przydarzać się. To są tak zdafało. zdaréc są, -ą są, -éł są, sł., zdarzyć się, wydarzyć się. To są ju vici ńe zdari. zdatnosc, -é, z., zdatność, zdolność. Jegoe zdatnosc béła nôlepi v tim do vi%eńo. zdatny, przym., zdatny, zdolny. To je zdatny knôp; va goe ńimusita doma trémac, le na śkoełé poesłac (to zdolny chłopiec; nie powinniście go w domu trzymać, ale do szkół posłać). zdatńe, przysł., zdatnie, zdolnie. zdavac, -dôvają, -dôvëł, -davôj, sł., dawać ślub. Béc zdôvôny (brać ślub). Naju zdôvëł ksq% Poebłocći. zdexnęc, -ną, zdejc, zde^ńi, sł., zdechnąć, umrzeć (często bez pogardliwego znaczenia). Gvés ju vnet zdexną• Zdexły (zdechły, umarły, mizerny) Zdexły pjes. Zdexlesi (mizerniejszy, nędzniej szy). zdeśéc , - ą, - éł, sł., zdusić. Zdeséł ją stroje. zdéxac, zdi^ają, zdi^ëł, zdéxôj, sł., zdychać, umierać. zdjic, zejmą, zdjęł, sł., zdjąć. Treba zdjic muca. Jo ją zdją. Zdjąti. zdjimac, -ają, -ëł, sł., zdejmować, zbierać. Nenka zdjimô bjëlézną z płota. zdobéc, -é, z., zdobycz, łup. zdôleka, przysł., z daleka. Jô jem zdôleka. zdôvané, - ô, n., ślub. Préślé do zdovańo. Pred zdovańim. Ob. zdańe. zdôyjendôyna, przysł., zdawiendawna. Wu nas to tak zdôvjendôvna byvało. zdovna, przysł., zdawna. To je zdovna znônë. zdôvnadôvjen ob. zd ôvj endô vna. zdrada, - é , z., zdrada. zdradléwoesc, - é, z., zdradliwość. zdradlévje, przysł., zdradliwie. zdradlevy, przym., zdradliwy. Zdradlévy wusmjex- Zdradlévô głąbjô. zdragac, zdrô^ają, zdrôgëł, zdra^ôj, sł., zdradzać. Woen vjedno zdrôęëł swoejex kam-rôtov. zdrasjac są, zdrô^ają są, zdrô^ëł są, zdra^ôj są, sł., zdradzać się, Zdro%ajq są łotvje, jak %ëcé. zdragéc, -ą, -éł, sł., zdradzić. Té mją dox ńe zdraęië! zdrajéc są, - ą są, - éł są, sł., zdradzić się. Sôm są zdraęél zdrąbé, -ôv, l. mn., wióry. %e drewoe rq-bjq, tą zdrąbé pôdajq. zdréganic, -ą, -eł, sł., zmęczyć, zgonić. Woen tak stroje zdregańeł moejegoe sémla (siwka). zdrojovati, przym., pełen źródeł podskórnych. Te grenta sq baro zdrojovatë. u* 268 ZDROWCE — ZERNQC zdrowoe, przysł., zdrowo. zdrovaska, -ći, z., modlitwa »Zdrowaś Ma-ryo !«. Zdrovasće za wumarłéx zdrovjec, -eją, -ëł, sł., zdrowieć, przychodzić do zdrowia. zdrovjë, -ô, n., zdrowie. zdrój, - oj u, m., zdrój, źródło. zdröv, - ovy, - ovô, - ovë, przym., zdrowy. Bąęé zdröv! zdrasnęc są, -ną są, zdras (zdrasnęł) są, zdrasńi są, sł., uląc się, przestraszyć. Wuzdrëł satopjefa é są zdrasnqł (ujrzał nietoperza i przestraszył się). Zdrasńeś są pred samym sobą. zdrebja ob. zgrebją. zdrec, -ą, -ëł, sł., patrzeć. Zdri, jak pjes v gnoi. Zdri no mją, jak na psa, jak pjes na koeła. Zdrec do psa (być bliskim śmierci). Zapoezęe koeńoni woevsa, ćej zdri do psa (kiedy już nogi wyciąga). Jeś są smukô, a zdri do psa (jeszcze się muska, a niewiele jej do śmierci brakuje). zdrecac, zdrucają, zdrucëł, zdrecôj, sł., zrzucać. Zdrucalé całë pła%ce słomé é sana. zdrecéc, zdrucą, zdrucéł, zdrecé, sł. , zrzucić. Zdrecé tą muca! zdrelec, -eją, -ëł, sł., dojrzewać. Zéto ju zdreleje. zdreńica, - e, z., źrenica. zdrôdło, - a, m., źródło. Jo są ju prezdra v zdrödle. Poeëlé za wcedq do zdfodła. Ob. źródło. zdun, -a, m., zdun, garncarz. zdunka, - ći, z., żona garncarza. zdunôv, -ovy,» -ovô, -ovë, przym., zdunowy, garncarzowy. zdunsći, -kô, -ćë, przym., garncarski, zdunstwoe, -va, n., garncarstwo. zgar ob. zedrec. zgebac, -ją, -ëł, sł., zdziobać. zgebełkoe, - a, n., zdr. od ziębło, zdzie-bełko. Ob. stebełkoe. zgebło, - a, n., 1) źdźbło , 2) trocha. Xłop, Jak ziębło. Cez jo mdą z tegce ziębła mja. Le są zęebło woebezdrą. Ob. stebło. zjerac, -ają, - eł, sł., zdzierać. Dak zżerają z xéci. zgerżéc, - ą, - éł, sł., wytrzymać , dać rady. Jô môm téx X^opoetöt\ jo ju ńimoegą zęerzéc. zjévie sa, -ją są, -jeł są, sł., zdziwić się. Są le ńe z%évi, slé to wucejes. zjibac,-ają, -eł, sł., zginać. Z%ibajq kcelana. zjévjec, -eją, -ëł, sł., zdziczeć. Z%évjałë kceté prélecałé na naëë pcedwoerë. zgibac są, - ają są, - eJ są , sł., zginać się. Woeńi są z%ibajq le pred Panę Boegę. zginęc, -ną, -nęł, sł., zginąć. Z%inqł, jakbé kam v woedą rucéł. Jes Kasebi ńe zęinąlé! ze ob. z. zedrec, - drą, z^ar, - dré, sł., zedrzeć. Z%ar (zdarł). Zęarti (zdarti). Ziarce (zdarcie). Jo mu jes zedrą ćedé skorą z głové. Zęar vsétće ruxna- Zedréta mu muca! zejdel, -dla, m., szklanka, kufel, niem. Seidel. Ob. zëdel. zegnać, -ają, -ëł, sł., zegnać. Zegnëł woevce z droęi. Zełava, -é, z., Żuławy. Ob. Zułava. zeleńic są, - ą są, - eł są, sł., zielenić się. zeléskoe, -a, n., zgrub, od żele, zielsko, zelë, -ô, n., ziele. To zelë tu ńe rosce. Sviconë zelë (święcone ziele). Vezńe są tegce zelëgce ć zmom evańelejq do svjątegoe Jana. Matce żele. zelny, przym., zielny, ziołowy. zelńick, -a, m., zdr. od zelńik, mały ogródek kwiatowy. zelńik, - a, m., ogród kwiatowy, zarazem zielny. To rosce v koezdim zelńiku. Zelńik to je kvjatovy woegrodk. zelonawoe, przysł., zielonawy. To tak zelo-nawce vézdfi. zelonavy, przym., zielonawy. zelono, przysł., zielono. zelonosc, -é, z., zieloność, zieleń. zelony, przym., zielony. Zelony goj. Zelono trôva. Zelonë Svjqtće. zemglec, -eją, -ëł, sł., zemdleć. Zemgleł ńeboeros wcet vjel%egce straxw. zemja, -e, z., 1) ziemia, 2) kraj. Nihęe na zemi ńe je tak snôzo, jak wu nas. Kasebsko zemja. Woe Kasebax é jix zemi. zemny, przym., ziemny. Vqtorńiće ćélé zemnë robôëće. zemrec, zemrą, zmjar, sł., 1) zemrzeć, umrzeć, 2) schudnąć, zblednąć. Za dvje ńeęele tak zmjar, ze mé goe ńimoegle nijak poeznac. Jak zmjartô ta %era! (jakże wychudła ta świnia!). Zmjar, ćej béł p\z>esąt lat stôri. zemści, -kô, -ćë, przym., ziemski. Tace je zemscë śćescë! zenc, zendą, ześed, zen^é, sł., zejść. Zeslé z goeré. Zenęéta rôz ztqdći! zervac, -rvją, -rveł, sł., zerwać. Zerva le tą mëłq vjetevką (zerwała tylko tę małą gałązkę). Zervônô kreska. zernoc, -ną, -nęł, sł., zerznąć. Zefnqł le vjerx, vśétkce woestavjeł. Zerńony (zerznięty). ZASADAC — ZGARgÉC 269 zesadac, -sôdają, -sôdëł, -sadôj, sł., zsiadać, zesadnęc, -ną, zesôd (-sadnęł), -ńi, sł., zesiąść. zesajac, -sô^ają, -so^ëł, -saigôj, sŁ, zesadzać. zesagéc, -ą, -éł, sł., zesadzić. Zesaęélé goe z koeńa. zesenęc ob. zsenęc. zeséłac, -siłają, -siłëł, -séłôj, sł., zsyłać. Pôn Bog zesiłô na le%i xo^robé é poeśodła. zeskakoevac, -ują, -oevëł, sł., zeskakiwać, zeskoecéc, -ą, -éł, sŁ, zeskoczyć. Zeskoecéł z woeza tak letkoe, jak młodi xłopcôk. zeskrobać, -ją, -ëł, sł., zeskrobać. Zeskrobi ten cećer! zeskroboevac, -ują, -oevëł, sł., zeskrobywać. zesłać, - ślą, - słëł, sł. , zesłać. Pôn Bbg ze-słëł na ńegoe tą x^robą. zestąpic ob. zstąpić. < zestrebnęc, -ną, -nęł, sł., upić lub zjeść coś rzadkiego z wierzchu. Ob. strebac, stfefoncie, sorbac, sorbnęc. ześtrofoevac, -ują, -oeveł, sł., ukarać. Bbg jix zo to zestrofoevëŁ zetrec, - trą, zcar, - tré, sł., zetrzeć. Zcarti, jak pjepf. zevśęd, przysł., zewsząd. Zevsąd, ze vśét-ćex stron. zeznać, -ają, -ëł, sł., zeznać. Cojemvje%eł, to jem zeznëł. zeznavac, -znôvają, -znôvëł, -znavôj, sł., zeznawać. Ma tak pred sądę zeznova. zezwceléc, -ą, -éł, sł., zezwolić. Jo no to ńigde ńe zezwodą. Jô môm nô to vaje ze-zwoeleńe. zezvalac, -zvôlają, -zvôlëł, -zyalôj, sł., zezwalać. Jô ju na vsétkoe zezvôląją. zébac, zibają, zibëł, zébôj, sł., trząść, chwiać, huśtać. Nenka zibô ęeckoe. zébac są, zibają są, zibëł są, zébôj są, sł., huśtać się. %ëcé są zibają na zibovce. zébnoc, -ną, -neń. Złë woebéćaje. Złëmjąso (Bösen-fleisch, wieś w powiecie chojnickim). zły, -egee, m., zły duch, dyabeł. Ńe vspoe-minôj złëgoe. Złi to je purtka. To musi béc rob&ta złëgoe. zlatać, zlôtają, zlôtëł, zlatôj, sł., zlatywać, zle, przysł., źle. Stop. wyz. geeri, stop. najwyz. nôgoeri. Ńe je tak zle, jak vé mésléce. Tobé béło nôgoeri. Goeri ju béc ńimoze. zlecec, - ą , - ëł, sł., zlecieć. Koekoeśka zleca na zemją. zlevac, -ają, -ëł, sł., zlewać. zlezc, zlezą, -zlôz, zlezé, sł., zleść. Zlôz z daku. Zlazła z drôbći. Taką zlazłq skörą z rąći treba spaléc. zlétovacsą, -ejąsą, -ovëłsą, sł., zlitować się. zlézac, zliżą, zlizëł, zléżé, sł., zlizać. zlézovac, -eją, -ovëł, sł., zlizywać. zlozovac, -eją, -ovëł, sł., zluzować, zwolnić. Zlozovôny. zlôc, zlëją, - zlëł, zlij, sł., zlać. Pcetemu zla mlekoe do grôpa. zmaraxoevac, - ują, - oevëł, sł., zmęczyć, utrudzić. Woen naju tak zmarax&vëł, jak te skapé. Ti le%e sq déxt zmaraxoevôny. zmaraxoevac są, -ują są, -cevëł są, sł., zmęczyć się, zmachać się, uznoić się. zmazać, -zą, -zëł, sł., zmazać. Zmazônë grëxé, zmazovac, -eją, -ovëł, sł., zmazywać. zmącéc, -ą, -éł, sł., zmęczyć. Koeńe mjelé ju baro zmącone, sami tëz bélé zmącony. zmącéc są, -ą są, -éł są, sł., zmęczyć się. zmerkac, -ają, -ëł, sł., spostrzec, zmiarkować. Ślé zmerkôs, ze z tegoe ńic ńe bq%e, prinęé do naju. zméc, zméją, zméł, sł., zmyć. Zméjta to paskuętwce! zmévac, zmyvają, zmyvëł, zmévôj, sł., zmywać. zmëłknęc, -ną, -nęł (zmëłk), sł., zwisnąć, zdrętwieć. Jo jem są télkoe naprôcovëł, ze mje jaz race zmëłkłé. zmikcac, -ają, -ëł, sł., zmiękczać. zmikcéc, -ą, -éł, sł., zmiękczyć. Té mu sercô ńe zmikćiś. zmikcéc są, -ą są, -éł są, sł., zmiękczyć się. Dëł są zmikćéc, wubłagac. zmitégóevac, -ują, -oeveł, sł., zmitygować, uspokoić. Ledvjesma goe zmitégoevała. zmitégcevac są, -ują są, -oeveł są, sł., zmitygować się, ochłonąć ze wzruszenia. zmjana, -é, z., zmiana. Wcet tegoe ćase nastałé vjel%ë zmjané. zmjarti ob. zemrec. zmjarnoc, -ną, zmjarnęł (zmjôr), sł., zmarznąć. Jeślé ńexceŚ zmjarnqc, tej woeblecé koe-zex- Zmjarły ptôsk. Zmjarłô zńija. Zmjarłë bulvé. To je zib, co navet pjes zmjarńe. 272 ZMJATAC — ZOB ^ zoboeceëé ? ZOBCETAC SĄ - ZPCEMJE^É 273 zoboetac są, -tają (cą) są, -teł są, sł., szargać się, błocić się. Woeńi są tak na téx bło-tax zoboecą. zoléc, -ą, -éł, sł., plamić, brudzić, prus. niem. salen, sulen (sich im Kote walzen, an unsauberen Gegenstanden besudeln). Frischb. Cim té tak koeselą zoliś? zoléc są, - ą są, - éł są, sł., plamić się, brudzić się, walać się. zôc ôb. zôć. zöfa, - é, é., sofa. zôfka, -ći, z., zdr. od zôfa, sofka. zôcerka, -ći, é., zacierka (potrawa). Mlekoe do zôcerći. zôcążny, przym., odnoszący się do zaciągu, zaciężny, najemny. Roboeta zôcąznô. zócążńica, -e, z., najemnica, robotnica najemna. Xécovą végna é vza so zocązńicą (wygnała sługę domową, a wzięła sobie najmytkę). zocąźńik, -a, m., najemnik, robotnik najemny. Nizôdnë tą ćelaęé, le zocązńice (niema tam żadnej czeladzi, tylko najemnicy). Ti zocązńice są z Poelsći. zôcog, -ągu, m., robota zaciężna, najemna. %enny zôcąg. Poeślé na zôcąg. zô^ora, -é, z., 1) drzazga, nie oderwana jeszcze od drzewa, 2) zanogcica. Te zô%oré treba zhevlovac (zhyblować). zôgôrka, -ći, z., zdr. od zô^ora, l) mała drzazga na desce, podłodze itp., 2) zanogcica. zôgarda, -é, L., sąsiek. Ob. zôgroda. zôgłoveck, -a, m., zdr. od zôgłövk, po-duszeczka, jasiek. zôgłôvk, -a, m., poduszka. zôgôn, -oena, m., zagon. zôgônk, -a, m., zdr. od zôgôn, zagonek. zôgroda, -é, z., sąsiek. Woeńi mają zôgrodé ful woevsa é zéta. zôxôd, - oede, m., 1) zachód (słońca), 2) zachód (strona świata). Pred zo%cedę słony ska. Poe zôx Woen ztutka pce#os|i. Zułava, -é, z., Żuławy. Na Ńizenax koel Gdônska ćélé na Zułavje. Poejaxeł na Zułavą. Zułavj6n, -a, m., Żuławiak. Zułavjańi są baro majątny le%e. Zułavjônka, -ći, i., Żuławianka. zułavsći, -kô, -ćë, przym., żuławski. Zu-łavsćë célé ńizinsće bédło. Zułavsćë séré. Zu-łavsćë łące, sano. Zułavsko mąka. Zuzanna, -é, z. im. wł., Zuzanna. Zuzcin, -éna, -ene, przym., do Zuzanny należący. Zuzcin woejc. Zuzka, -ći, z., zdr. od Zuzanna. Zuzanka. zwón, 2. przyp. zwoena, m., dzwon. Té m%eś helsćë zwoené ceł, jeslé dobre zmjarńe (będziesz helskie dzwony słyszał, jeśli będzie bardzo zimno). zwónc, -a, m., dzwoniec (chwast, rosnący między zbożem). %e v zboezu zwónc, tą konc. Tu ńic vici ńima, jak le zwónc. zwónk, -a, m., zdr. od zwón, dzwonek, zwcedńica, -e, z., zwodnica, zwodzicielka. Woebjetńica, zwcedńica, a głupemu radosc. zwoegéc, -ą, -éł, sł., zwodzić. Parobcé zwceęą %evcąta. Ne zwceęéta le%i! zwoenuśk, - a, m., zdr. od zwón, dwo-neczek. Mëłë zwoenuëće, jak jôjka. zwoeńic, - ą, - eł, sł., dzwonić. Woen ceł, ze %es zwoeńą, ale woen ńevje %e. Koemu to zwoeńą? zwoezéc, -źą, -zéł, sł., zwozić. zvac, zvją, zveł, sł., zwać, nazywać. zvac są, zvją są, zveł są, sł., zwać się, nazywać się. Ti zvją są Robótkami, tany zós Słovincami. zvarcéc, -ą, -éł, sł., zwrócić. Ob. zvrocéc. zvarpac, zvôrpają, zvôrpëł, zvarpôj, sł., zeszyć ladajako. Jak te mjexé (wory) są zvar-pónë? Jak té to zvórpós? zvażac, zvôzają, zvôżëł, zvaźôj, sł., zważać. Woeńi no to ńick ńe zvózalé, le swoeją rec robilé. Ńe zvazójta no to! zvażéc, zvôżą, zvôżéł, zvażé, sł., 1) zważyć (wagą), 2) zważyć (umysłem). Zvazé to so-bje dobre! zvąxac, zvQxają, zvQxëł, zvąjôj, sł., zwą-chać. J6 tegoe ńijak ńimbg nvąxac-zvécąstwoe, -va, n., zwycięstwo. zvécązca, - e , m., zwycięzca. zvécążac, -ają, -ëł, sł., zwyciężać. zvécążéc, - ą, - éł, sł., zwyciężyć. zvécajno, przysł., zwyczajnie. zvécajny, przym., zwyczajny. zvecajńe ob. zvéćajno. zvécôj, -aju, m., zwyczaj. Wu nas je taći zvéćój. Tą są jinśë zvéćaje. zvék, - u , m., przyzwyczajenie. Woeńi mają taći zvék. To je ńicdobri zvék. Zvek aboe znąta. zvikśa, przysł., zwiększa. Xoec le zviksa woeberńi so te nokce. %ało to je zvikśa woe-brobjony len. zvikśac, -ają, -ëł, sł., zwiększać, pomnażać. Nó ten hórt zviksają coróz barzi swoeje ńeśćescë. ZYIKŚAC SĄ - ŻAHNOYIZNA 275 zvikśac są, -ają są, -ëł są, sł., zwiększać się. S koezdim rokę naje védatće są sviksajq. zvikśéc, - ą, - éł, sł., zwiększyć. Zvikśone poedatće. zvikśéc sa, -ąsą, -éłsą, sł, zwiększyć się. A tej bjëda é ną%a są zmksi. zvjastovac, -eją, -oveł, sł., zwiastować. Ańoł Pansći zvjastoveł Panńe Mariji. zyjadnęc, -ną, zvjęd, zvjądła, sł., zwiędnąć. Zvjądłë iésté. zvjerą, -éca, n., zwierzę. Domoevë, %évë zvjerąta. Wu zvjerqt byvo ńerozkę vici ro-zemu, jak wu le%i. zyjeréci, przym., zwierzęcy. Zvjerécô serfila. Zvjerécë wcebéćaje. zyjeréna, -é, z., zwierzyna. zvjerinc, -a, m., zwierzyniec. zvjerotkoe, -a, n., zdr. od zvjerą, zwierzątko. zvjesc, zyjodą, zvjöd, zvjegé, sł., zwieść, uwieść, wprowadzić w błąd. Jôbé goe mog łotvje zvjesc. Zvjodły (zwiedziony). zyjeséc, -śą, -séł, sł., zwiesić. Zvjeséł race. zvjeśac, - ają, - ëł, sł., zwieszać. zvjezc, zvjozą, zvjôz, zvjezé, sł., zwieść. Zvjozły (zwieziony). zvjége, -i, l. mn., słoma ogryziona z kłosów, niedogryzki słomy. zvjorn9C, -ną, -nęł, sł., zginąć, zniknąć, ulotnić się, przepaść bez śladu. A tej moj zły zvjornqł (mój dyabeł znikł bez śladu). zvjôc, -ëją, -ëł, sł., zwiać. Yjatré zvjałé nen pjôsk (wiatry zwiały ten piasek). zvlakac, - ôkają, - ôkëł, - akôj, sł., zwlekać, zwłóczyć. zvrocéc, zvrôcą, zvröcéł, zvrocé, sł., zwrócić. zvrocéc są, zvrôcą są , zvrôcéł są, zvrocé są, sł. , zwrócić się, obrócić się. zvrot, -e, m., zwrot. Zvrot v pravq. Zvrot v levq. zza, przyim., z za, z poza. Zza gor, zza lasov. Zza moera prévôzajq do nas rożne tovare. Zza grance. Zza mjeze. zżalac, zżôlają, zżôlëł, zżalôj, sł., zwęglać. V tim lese gromadńice zzolajq drewce. zźalac są, zżôlają są, zżôlëł są, zżalôj są, sł., zwęglać się. zźaléc, zżôlą, zżôléł, zżalé, sł., zwęglić. Na vą%el zzôlony. zźaléc są, zżôlą są, zżôléł są, zźalé są, sł., zwęglić się. zźéjec, -eją, -ëł, sł., zżydzieć. Jo tu déxt zzéęeją slé jeś dłezi poebqdą. v z. żaba, -é, z., żaba. żabi, -jô, -jë, przym., żabi. żabinc, -a, , szczaw wodny (rośl.). żabinka, -ći, z., zdr. od żaba, żabka. Mówi się także pieszczotliwie do dziecka lub dziewczyny : ż a b i n k oe! Moeja zabinkoe ! Jô cé dox, zabinkoe, ńic ńe zrobją! żabiśce, -a, n., zgr. od żaba, brzydka, wielka żaba. żabją, -ica, n., zdr. od żaba, żabię, mała żabka. żabjônka, -ći, z., stokrotka polna (rośl.). żabjcjteckoe, -a, n,, zdr. od żabjętkoe, żabiątko. żabjętkoe, a, n., zdr. od żabją, żabiątko. żałoba, -é, z., żałoba. żałobny, przym., żałobny. żałosc, - é, z., zmartwienie, przykrość. Wu ńegoe vjedno załosc é jadłoba. Wn%oevoj mją Boeze woet te załoscé. żałosny, przym., żałosny. Woełëł żałosnym głosę. żałovac, -eją, -oveł, sł., żałować. żaléc, żôlą, żôléł, żalé, sł., l) żarzyć, palić, 2) żarzyć się, pałać. Woeńi tą vągle zôlélé. Jemu tak głova woet goerqcći zoli. żarłocnosc , - é, z., żarłoczność. żarłocny, przym., żarłoczny. żarłoka, -ći, m. i z., żarłok. żarna, 2. przyp., żôren, l. mn., żarna. Na zarnax semlôti (zmełty). Zarnovic, -a, m., mieszkaniec Żarnowca lub pochodzący z Źarnowizny. Żarnovizna, -é, i., okolica Żarnowca (w powiecie puckim), dawniej te wsi, które należały 35* 276 ŻARNOYöĆI —ŻÉTO do klasztoru żarnowskiego. To tak mövją na Zarnonizńe. Żarnovskô kapa aboe Żarnovizna. żarnovsći, -kô, -ćë, przym., żarnowiecki. Żar-novsći ksą%. Żarnovskô parafijô sigô jaz v Poe-moerką (sięga aż w Pomorze). Żarnovsće jezoro. Żarnovsko moeva. Żarn. gôdka. żarnovy, przym., żarnowy. Żarnovc, - a, m., Żarnowiec, wieś w powiecie puckim. źarnovka, -ći, z., mąka ze zboża, zmełtego na żarnach. żartobléwoesc, - é, z., żartobliwość. żartoblevje, przysł., żartobliwie. źartoblévy, przym., żartobliwy. żartovac, -eją, -oveł, sł. , żartować. żaréc są, -ą są, -éł są, sł., żarzyć się. żarésti, przym., żarzący. Zarést/i woeęiń. żąboerka, -ći, z., świnia trzebiona. żąboeréc, -ą, -éł, sł., trzebić bydło. Woene jeś ńe béłé ząboeronë. żąboerńik, - a, m., trzebiciel bydła. żądać, żędają, żędëł, żądôj, sł., żądać, Ne ządôj vici, jak woen moeze. Cegoe ządôë? Twoeje ządańe je za vjel%e. żądar, - a, m., żandarm. żądara ob. żąda r. żdac, ż|ą, żdëł, ż|e, sł., czekać. Ż%ą tak długoe. é-le jes per inką! Żdalé dv je goeęéné na gdônsći cug. że, sp., że. Wodna pcevjodo, ze jo to godeł. Pfésigają, ze to je provda. żebé, sp., 1) żeby, 2) gdyby, 3) oby. Jo6e ńe mésléł, to béła prôvda. Żebjes béła tak poetcévô, yes wurodlévô. Żebé to ńe béło złéx na svjece! żegnać, -ają, -ëł, sł., żegnać. Nenka zegnô swoeje ęëcé. żegnać są, -ają są, -ëł są, sł., 1) żegnać się (krzyż robić), 2) żegnać się (przy rozstaniu się). Krézę svjątim są zegnają. Żegnalé są, jak bracô. Ob. woet^ekoevac są. że^el, m"> kawał, partyka (chleba, sera i t. p.). żexoeléc, -ą, -éł, sł., tępem narzędziem krajać. Wuźexoeléł mu stek %leba: ale ze%oeléł, jaz mu łzé cekłé. żelazo, - a, n., żelazo. żelôzkoe, -a, n., zdr. od żelazo, żelazko, żelôzny, przym., żelazny. Żelôznë dtjere. Bojka woe zelôznym vilku. żemëłće, -ëłk, l. mn., gnój koński, niem. Semmel ? Kônsćë zemëłće. żensći, -kô, -ćë, przym., żeński, kobiecy. Yśétkoe, co je zensćëgoe rode. żeńały, przym., żonaty. To są sami żeńały xłopi. Gcôdô, jak zeńały. żeńany, przym. , 1) żonaty, 2) zamężny. Woeńi vsétcé są ju zeńany. Wodna je zeńano. Ob. żeńały. żeńic, ą, - eł, sł., 1) żenić, 2) za mąż dawać. W odje zeńi sénöv, nenka corće. żeńic są, -ą są, -eł są, sł., 1) żenić się, 2) wychodzić za mąż. Żeńą są le mje%é sobą. Woeńi są xu^Ge zeńą. Ytedé są pravje nas knôp zeńeł. A ćej są zeńiła. żer, -e, m., żer, jadło. Mjałé bokadosc vse-lejaćëgoe zere. żerac, -ają, -ëł, sł., żreć, pożerać. Te svińe to nômili zer ają. żernosc , - é, z., żerność. żerny, przym., żerny. Zerno svińa dobre są x Żécny x^°P-Żédovica, -e, z., Żydowica. żédovsći, przym., żydowski. Żédovsći jazgoet (szwargot). Żédovskô vjara. Ob. żi^ći. Żédovstwoe, -va, n., Źydowstwo. Ob. Żi^tvoe. żédóv, -ovy, -ovô, -ovë, przym., żydowy. Żédovë poele. Zédövka, -ći, z., żydówka. Ob. Żidka. żé^ec, -eją, -ëł, sł., żydzieć, stawać się żydem. Woen mjeęé temi xoejńicćemi Zéda-mi déxt zéęeje. Zé^éskoe, -a, m., zgr. od Żid, żydzisko. Ob. Żégésce. Zé^éśce, -a, m., zgr. od Żid, żydzisko. żéła, -ë, z., żyła. żétkoe, -a, n,, zdr. od żéto, żytko. Pjąknë, bélnë zétkoe. Żétkoe to je vsétkoe. Przysł. żéto, -a, n., żyto. i ŻÉWCET — ŻÖT 277 żéwoet, -a, m., żywot. Żéwoet leęći. Żéwoeté Svjątéx Pansće%. V zéwoece nenći. żévic, - ją, -jeł, sł., żywić. Jô jegoe mci zévic ńe bqdą. Źévi są sôm! Woen musi béc dixtix zévjony! źévic sa, -ją są, -jeł są, sł., żywić się. Jak może, tak są zévi. Jô ńe vjem, ćim ti le%e sa zévjq. źévica, -e, z., żywica. żévicel, - a, m., żywiciel. Pôn Bog je na-§im zévicelę. żévicelka, - ći, z., żywicielka. żévicny, przym., żywiczny. żëćert, - a, m., rodzaj kurtki, krótkiego surduta męskiego. żëłc, -é, z., żółć. Jemu jes zëłc pąkńe ze złoscé. Napjeł są zëłcé. żëłcovy, przym., żółciowy. żëłtawoe, przyślą żółtawo. żełtayy, przym., żółtawy. żëłti, przym., żółty. żëłtk, -a, m., żółtko (w jaju). To bél vikśi zëłtk v tim jaju, ńizle bjëłtk. żëłtknęc, -ną, -nęł, sł., żółknieć. Na dre-vax ju lésté zełtknq. Jak są rozgoeri, zarô zełtkńe na lécax (jak się rozgniewa, zaraz żółknieje na twarzy). żëłto, przysł., żółto. żëłtosc, -é, ë.j żółtość. żgło ob. zgło. żic, żną, żqi, żńi, sł., żąć. %ëvcąta znq jićmé. Wbvs béł dixtix źtyti. Żid, 2. przyp. żéda, m., żyd. Żé%é wukré-zovalé Pana Jezesa. Xitri Żid, x^treŚi Ka-seba. Przysł. Żidcą, -éca, n., zdrobn. od żid, żydzię, żydziątko. Głupë zidćą. Zidcin, - éna, - éne, przym., do żydówki należący. Żidcénë śôtoré. Żidćôk, -a, m., żydziak. Żidćętkoe, -a, n., zdrobn. od żidćą, żydziątko. Żidk, -a, m., zdr. od żid, żydek. Żidka, -ći, z., żydówka. Ob. żédövka. źijći, - kô , - ćë, przym., żydowski. Żięći kroi. Ob. żédoyści. Żi^twoe, -va, n., żydowstwo. Ob. żédov-s t w 00. żiłka, -ći, é., zdr. od żéła, żyłka. żimći , - kô, - ćë, przym., ciężki, uciążliwy, trudny. To béł zimći %eń. Zimkô proca, roboeta. żimkoe, przysł., ciężko , uciążliwie, trudno. To jemu béło za zimkoe. żiv, żévy, żévô, żévë, przym., żywy. Poeci cłovjek ziv, prôceje na ten kqsk Jak ziv (jak długo życia, nigdy). Jak ziv, woen tu vici ńe prinęe. Nezévô koebéła. żivnosc, -ë, z., żywność. A tej le%om zafe-lovało zivnoscé. żłób, -obu, m., żłób. żłöbk, -a, m., zdr. od żłób, żłóbek, żłô^, -o^é, z., szron, okiść. Żło^na dfevax-Vśétkoe béło zło%q poekrétë. źńiwoe, -va, n., żniwo. V zńwa (podczas żniw). Latosë zńiva spravjq (ujdą). żńivic, -ją, -jeł, sł., zbierać zboże z pola (kosić, grabić i znosić). Ńe sejq, ńe zńivjq, a sbjerajq. Le%e ju zńivjq. żołąg , - é, z., żołądź. żołnerka, -ći, z., żołnierka, służba wojskowa, zołner, -a, m., żołnierz. Dobri, bélny, %irći, stromi, léxi zołner. żołnerći, -kô, -ćë, przym., żołnierski. Ka-bôt zołner ći. Woex<%ta zołnerkô. Woebécaje zołner ćë. Zołnerćë frątovće. żołnerék, - a, m., zdr. od zołner, żołnierzyk, żołneréna, -é, m., zdr. od zołner, żoł-nierzyna (z polit.). źołneréśce, -a, m., zgrub, od zołner, żołnierzy sko. Nąznë zołnerésce. żołnertwoe, -va, n., żołnierstwo, żołdactwo (zbiorowo). Sesło są żołnertwoe. żołńer ob. zołner. żołędeck, -a, m., zdr. od źołędk, żołą-deczek. %ecny zołqdeck je za słaby, zebé to mog dixtix stravic. żołędk, - a, m., żołądek. żołędkoeyy, przym., żołądkowy. zona, -é, z., żona. To je moeja zona. Żona aboe bjałka to je jedno. żonka, -ći, z., zdr. od żona, żonka. żoravice, - ô, n., krzew, na którym rosną Żórawiny. żoravina, -é, z., Żórawina (jagoda). żorovy, przym., żôrawi. Żorovë no%e. żöden ob. źôden. żör, -ora, m., żóraw. Xoe%i, stqpo, jak zor. Mo séją, no%e, jak zor. żôrgac, -ają, -ëł, sł., starać się, mieć pieczę o czem, niem., sorgen. Té musiś sôm woe swoeje recé zorgac. Woena jemu vëétkoe zbrga, co woen le x^eł. żôrk, - a, m., zdr. od ż ô r, młody, mały żóraw. żôt, -óta, m.f żołądek, brzuch. Żot goeboeli. Jemu ńëco v zoce txvi. Żot ju ńimoze, ale woećé jeŚ %cq. Przysł. 278 ŻOTOYY - ŻYAC źötovy, przym., żołądkowy, brzuszny. Źotovo Xoe>rosc (choroba żołądkowa). źôck, -a, m., zdr. od żôk, siatka na węgorza. żôck, -a, m., zdr. od żôk, kościelny. Nazwisko rodowe: Żôck. źôden, - dna, - dne, zaim., żaden. Zôden boegôc cé ńe pcezéci. Ob. żôden. żôgel, -gla, m., żagiel. żôgelk, -a, m., zdr. od żô^el, żagielek. źôga, - p , ë., piła, niem. Sage, dol. niem. Saage. źôgavica, e, z., pokrzywa. PöZi, jak zôga-vica. Cesi są, jak na%i v zôgavicax, jak pjes, ćë ćij wuzdri. źôglovy, przym., żagjowy. Żôglovë płotno. Żôglovë wcekrąté. żôgôvka, -ći, z., pokrzywa. Ob. żôgavica. źôk, - a , m., rodzaj sieci na węgorze, niem. Sack (worek). Sieć ta ma kształt worka, osadzonego na drążkach. źôk, -a, m., kościelny luterski, dawniej nauczyciel, łac. diaconus. źôl, 2. przyp. żale, m., żal. Źôl za gfëxé. Dej poeku, boe cé bą%e zol! źôr, -are, m., żar. źôrenka, - enk, l. mn., zdr. od żarna, ,1) żarenka, małe żarna, 2) młynek ręczny do rozcierania pieprzu. żôrt, -e, m., żart. Dohri zôrt tinfa vort. Prz. żędełkoe, -a, n., zdr. od żędło, żądełko. źędło, -a, n., żądło. Ż9dnosc, - é, z., żądza, chuć. V jegoe sercé nôgoersë ządnoscé mają swoeje gńozdo. źędny, przym., żądny, pożądliwy. źrec, żrą (rżą), żar, sł., żreć. żuba, - é, z., płaszcz, szuba. żuga, - p, z., łódź , szkuta, niem. Sicke. żuxoeléc ob. ź e x ® 1 é c. żuźac, -ają, -ëł, sł., spać, lulać (wyraz dziecięcy). %ëcé zuzają. Żuzôj sinku! Żuzôj moeja zabinkoe! żuźu ! wykrz., luli! spij! żvac, żvją, żveł, żvi, sŁ, żuć. Żvi le dobre! Nimô ćim zvac, boe mn ju vsétće ząbé vëlecałé! Żvje, jak wumjëje. Żvalé dixtix> DODATEK: PODANIA I POWIEŚCI LUDU KASZUBSKIEGO. * \ Niniejszy zbiorek rzeczy ludowych, dotąd nie drukowanych, a zapisanych przezemnie wprost z ust ludu, ogłaszam tutaj w podwójnym celu. Chciałem przedewszystkiem badaczom języka dostarczyć wiarogodnego materyału językowego, na którym dotychczas zbywało, ile że dziełka Cenôvy, który pisał czystym językiem kaszubskim, są zupełnie wyczerpane, a przytem nie mogły one uwzględniać wszystkich właściwości gwar pomorskich, gdyż pisarz ten posługiwał się jednem tylko narzeczem i w dodatku nie zawsze używał odpowiedniej celom naukowym grafiki. A gdy krótkie przykłady, zawarte w moim słowniku, nie mogą być dostateczną illustracyą do należytego poznania języka pomorskiego, uważałem za stosowne podać obszerniejsze jego próbki w rozmaitych (choć nie wszystkich) odcieniach dyalektycznych. Sądzę, że równocześnie oddaję także i etnografii skromną usługę, zbiorek bowiem niniejszy, obejmujący kilkadziesiąt podań i powieści, może i folkloryście posłużyć do wyciągnięcia odpowiednich wniosków, a zarazem zachęcić innych do zbierania dalszych przyczynków z tego zakresu, zwłaszcza że etnografia kaszubska jest, jak dotąd, niwą nadzwyczaj zaniedbaną. Go dotyczy strony językowej zebranych przezemnie utworów fantazyi ludowej, nadmieniam, że starałem się jak najusilniej o zachowanie i oddanie wszelkich właściwości gwarowych, odstępując od tej zasady w następujących jedynie punktach: 1. Dla wyrażenia dźwięku, który w pewnych okolicach brzmi, jak łś lub ć, w innych, jak cj lub ć, a jest refleksem starobułg. k z następującą samogłoską twardą, polskiego k(i), używam wszędzie znaku c', nadając mu wartość ogólnego wykładnika chwiejnego wymawiania tej spółgłoski. Skonstatowałem bowiem, że nie tylko w tejsamej miejscowości, ale nawet w jednej i tejsamej rodzinie wymawianie tego dźwięku nie zawsze bywa ustalone. Wyjątek czynię dla narzecza żarnowskiego i bylackiego, w których przeważa wymawianie kji, kje z odcieniem tji, łje zamiast ogólno-po-morskiego ci, će. 2. Podobnie dla wyrażenia dźwięku | który jest refleksem starobułg. g z następującą samogłoską twardą, używam znaku jg, kierując się temisamemi pobudkami, co przy c, przy-czem odrębny sposób wymowy żarnowskiej i bylackiej oddaję przez gj, dj. 3. Dźwięk a, będący refleksem starobułg. i polskiego e, charakteryzuje przeważną część gwar pomorskich. Ale nawet w tych okolicach, w których przeważa L, jak znowuż w narzeczu żarnowskiem i bylackiem, bardzo często usłyszysz z ust jednego i tegosamego osobnika w jednym i tymsamym wyrazie i w tejsamej jego formie raz g, to znów e lub wreszcie coś pośredniego między temi dwoma brzmieniami. Z tego powodu piszę wszędzie g, nie chcąc dostarczać nowego materyału do wyprowadzania mylnych wniosków, do jakich n. p. doszedł Hanusz w pracy swojej >0 samogłoskach nosowych w narzeczu Słowińców pomorskich, Kabatków i Kaszebów*. Wszystkie zresztą właściwości poszczególnych gwar pomorskich, tak pod względem fonetycznym, jak niemniej w zakresie odmiany i składni, starałem się zanotować jak najwierniej. Słownik języka pomorskiego. 36 282 Ze względu na treść podzieliłem zebrany materyał na trzy kategorye : 1) Podania i wierzenia, 2. Powiastki, fraszki i anegdoty, 3. Opowiadania zdarzeń prawdziwych. W obrębie zaś każdej kategoryi pojedyncze opowieści umieszczone zostały w porządku geograficznym, idąc z północy na południe. Dalszy podział uskuteczniłem głównie w dziale pierwszym, obejmującym następujące podania i wierzenia: 1. o olbrzymach (woe stolémax), 2. o krasoludkach czyli karlikach (woe krósńątaj), 3. o upiorach (woe vjeścéx célé wuprję), 4. o zmorach (woe moeraję), 5. o śmierci, 6. o umarłych, chodzących po śmierci, 7. o strachach (wce straśkaj), 8. o czarnoksiężnikach, czarownicach i urokach, 9. o zakopanych pieniądzach, 10. o przesuszaniu i paleniu się pieniędzy, 11. o żmijach (woe zńijax), 12. o zwierzętach mówiących, 13. o zaklętych zamkach, ił o kamieniach, do których przywiązane są legendy, 15. mjasto Stobôr. Podział powyższy jest oczywiście wystarczającym jedynie dla wydrukowanego tutaj materyału, któremu brak podań o kościołach, dzwonach, jeziorach, wierzeń o topielcach, mumaczach i t. p. Go bowiem tu ogłaszam, jest zaledwie drobną cząstką tego, w co lud kaszubski wierzy i co sobie opowiada, a nie jest rzeczą zbiorku niniejszego wyczerpanie tego przedmiotu. Nadmieniam jeszcze, że dla zupełnej dokładności zapisałem przy każdym numerze imię i nazwisko opowiadającego tudzież nazwę miejscowości, z której on pochodzi. PCEDAŃO É YJEREŃO1. i. Woe stolémax 2. 1. Tu tak béło poevjôdônë, że pred vjele set lati tu bélé stolémi. To bélé barzo moecny le^e. A të3 dwoeje są xca^° żeńic woet téx stolémöv. Tak woeńi są xce^ sprôboevac, jfterne moecńeśe bé beto, prez puśćeńe kamjeńi. Tak woeńi są wu-stavilé (tak, jak mje są vi^i, tu koele Svjëcéna na Śôxartovéx gôrax), a të woeńi puscélé tą v tą stroną do Żarnôvca te kamińe. Tak nôprôd woen puscéł é dofucéł ten kam jaś na Elzinskjë poele unjefër4 tré virtle mile drogji woet Svjëcéna. Woena ale puscéła jeś prénômji virtel mile dali, Xoec ji kam béł vjele viksi. Woen wupôd na woedargoevskjim poelé. Te kamjeńa6 sq tak vjel-gjë , jak mëłë x^ce, a leżę tą jeś Lisgeń é sę do woebezdreńó. Poevjôdëł Jôzev Genôva, śełtésôv sin z Kôr-lékoeva v woekrągu pucćim. 2. Pred yjele lati tu mjelé béc takji yjelgji le^e, stolémi, że öë6 ten jeden stojëł na Zôm-ćéti göre7 a ten dregji w Nôdolim8, të woeńi sobje moeglé poedac z rąkji v rąką rôg z tôbakg. To gvés 9 bélé Kréżôcé. Poevjôdëł Jôzev Grëna (Griin) z Vjerxucéna v ląboerćim krëzu. 3. Tu pré Vjerj[ucśńe béłé vjelgjë lasé, a je§ do gis dńa, cë tu są torf koepje, të tu są trafi na takje pńe, jak pół jizbé, a to tak môlami jeden pré dregjim. V téx lasax tu béł jeden smoek. Ten każde-woe cłovjeka, co jewoe natrafjeł, seżar. A rôz woen natrafjeł na stoléma é zarôz są na ńewoe wupravjeł a xc^ł jewoe serżec10, ale ten béł télkoe moecny, że jak woen jewoe poexvôcéł, tak woen woe zarôz na dva śtekji rozgar. Poevjôdëł Jôzev Grena (Grun) z Vjerxucéna w ląboerćim krëzu. 4. Koele Stążécé je jezoro, które stolémka za-sépała. Woena béła taka dużô, taka moecnô, woena vzą do fartuxa pjôsku i z tegoe jednegoe fartuxa woena cagóra wusépała. Ten fartux ji są dox wurvôł, ten pjôsk ji sa vésépôł i z tegoe pjosku je ta góra w jezore, co je gis vigec. To je taka véspa. Poeyjôdëł Heromin Móśtern-Pjexoevsći z Koe-scerći Plebônći. 5. Koele Koescerćix Rébôkôv11 je jezoro, co są nazëvô Sedomje. V tim jezore ze stronę woet Zicové Huté 11 cigńe są v jezoro taći długi pas zemje, dali jak bez poełovą i yéględô, jak *) Kaszubi dzielą swoje opowiadania na podania i powiastki. Treść pierwszych uważają za prawdziwą, natomiast wątek drugich za zmyślony. Trudno jednak podzielać zapatrywania ich pod tym względem . . . »To ńe je pcevjôstka, to je prôvda« — zaklina się nieraz specyalistka jakaś od powiastek o czarownicach, lekceważy sobie natomiast niejedno podanie o stolémach, zaklętych zamkach i t. p. 2) Stołem = olbrzym. 3) Te, tej = tedy. 4) Unjefër = około, blisko, niem. ungefahr. 5) Sic! 6) 6e, <5ej, će , ćej, kjë, kjej = kiedy. ') Góra zamkowa w Lubkowie (Lebkoewoe) nad jeziorem żarnowskiem, w prześlicznej okolicy. 8) Nôdolô, wieś w powiecie wejherowskim. 9) Podobno, 10) Serżec = seżrec. Przestawka ta właściwą jest gwarom północno-pomorskim. u) Wsi w powiecie kościerskim. 36* 284 PCEDAŃO É YJEREŃÓ recept1. Môvję stari lege — mój starej to ńeróz v zémje vjecôr pcevjódëł — że dóvńi, jak to stolémi bélé na zemi, jeden taći stolém xcôł so-bje vésépac stegną z jedny stronę na dregę jęzora i corôz dali sépół stegną. Ale jak préśed bez poełovą, zafelovało mu pjósku i stegné ńe dokoencéł. Ale ten fleck2 do ^is dńa na jezore woestół. A że je baro vęzći, nazevó są — na-zëvalé goe le^e — Svińi woegon. Poevjódëł ksę^ Agust Worzałła, proboeśc v Łągu (woekręg x°^icći). II. Woe krosńątax 3. 1. Krósńąta to maję béc takji maleckji le^e. Ti maję mjec vjelgę głovą a maję noséc cervjonę mucą a moedrë rujęna ? woebleöenë. A prez to wu Kaśebov je to présłovjë, öë mô xto cervjonę siikńą aboe co: »Té yézdriś, jak krósńą«. Krósńąta maję mjec vjele barzo pjeńę^i. A tëż woene sô baro ród premjeńaję le^i woet naśewoe zorte 4. Tak, jak jô cëł poevjódajęce, to bél róz jeden złi, barzo złi pôn. Gë béłé żńiva, tak woen vénekëł vśétkje bjałkji do grabjeńó. Jedna bjałka mjała déxt maléckjë ^ëckoe, tak ta je só vzą na poele a poełożéła koele mjege. Ten pón vi^eł, że tą préśło krósńą do tewoe ^ëcka é je só woebezdrało a të śło nazód a preńosło swoeje ^ëckoe é to zmjeńało. Të to mëłë krósńą zaćąło baro kréćec, tak ta bjałka xca jic jemu dac pirsé. Ten pón ji ale ńe puscéł. Ta bjałka kréôa a proséła jewoe, ale woen no to ńe zvó-żëł é rek: — Tak długoe mje grabi, jaś jô cé ręką. Tak woen dëł tak długoe kréćec temu kró-sńicś, jaś woen vi^eł, że to krósńą, to, co préjęoe^éło, że woeno zmjeńało to igecą nazód. Ale to ęeckoe, to bjałkji, to woene mjałé, poebitë. To béło nô to, że woeno mjało tak vecerpjec, jak to woet téx krósńąt, że tą muśało tak vjele płakać. Tak ten pón ti bjałce poevjeęeł, jak to s tim ^ëckę béło. Poevjôdëł Jözev Genóva z Kórlékoeva v puc-ćim krëzu. 2. Jô to moegą barzo dobre pamjątac, że moeja nenka poevjódała, że cej ji sostra mja mëłë gëckoe, co jeś ńe béło rejfconë 5, të ze zôpjëcka 6 véśło krósńą, v koeżejfu a xca^° to ^ëckoe vzic, ale woena mu tewoe ńeda, bo woena vzą zarô sviconë recé — zelëgoe aboe syiconë woedé — a të woeno musało woedenc. Prödé muśélé są le^e barzo v na^t vzic7, poeći ^ëcą ńe béło woere^conë8, żebé jima krósńąta jegoe ńe vząłé. Poevjóda Dorota Ruckô, 85 lat stóró gburka z Vjerxucéna v woekrągu ląboerćim. III. Woe vjescéx célé wupix 9. 1. Takjiwoe triipa, co na se wutrimëł jakbé żévę farvą a jewoe rące ńe béłé śtif10, le są gjąłé, béłé śmidéx11, nazëvalé vjeścim. Nixlé12 woeńi woe zaxoevalé, woeńi jemu yłożélé śtek jadra aboe tëż kriż woet koeronkji poed jązék. Të woen ńimóg z tewoe zarku vélezc ańe ńi-koemu ńic zrobić, boe jinaci, to woen woet jed-nóste do dvanóstë v nocé woedżéł v tim zarku a të na sobje żveł ruxna a jewoe nóbliżśi pré-jacele13 jeden za dregjim wumjeralé. A cë woen mjëł te ruxna na se tak dalek zeżvóne, że woen jiX ńimóg vici na se docignęc, të woen vélóz ze zarku a zaćęł zwoeńic, a tak dalek, jak te zwoené béło cec, le^e wumjeralé. Ge le^e są ale domagalé poetemu, że to s tim ńimuśało béc rixtix14? të to ju śło do poeprayjeńó. Të woeńi muśélé jic v nocé woet jednóste do dvanóste na smątór jewoe woetkoepac, ten zark woetemknęc, a jemu głovą torfoevę śpódę15 wucic. Të woeńi temu całemu ńeścescemu i) Wspomnienie dawnych, długich recept doktorskich. 2) Fleck = skrawek, niem. Fleck. 3) Krósńą =krasoludek, karlik. 4) Zort = rodzaj, sorta, gatunek. a) Re^ćone = chrzczone. Przestawka właściwa gwarom północnym. 6) Zô- pjëck = alkowa, alkierz. ?) Vzic są v naxt = mieć się na baczności, niem. sich in Acht nehmen. Forma v nayf, jest zagadkową. Niedowierzając własnemu słuchowi, kazałem ją sobie kilka razy powtórzyć, to n brzmiało jednak zawsze wyraźnie. Mamy tu do czynienia albo z wyjątkowem oddziaływaniem niemieckiego pierwowzoru »in Acht« albo też. .. miałożby to być i>vun Acht?« Byłożby to nowe — wśród tak wyjątkowych okoliczności — poparcie tezy prof. Baud. de Courtenay, który wychodząc z założenia, że przyimki vu, su, kii (pols. w, z, ku) brzmiały pierwotnie vun, sun, kun, dopatruje się śladów pierwotnego n nawet w formach zaimkowych nim, niemu i t. p. ? (Baudouin de Courtenay: »0 tak nazyvajemoj evfonićeskoj vstavkje sogłasnavo n v słovjanskich jazykach«). 8) Woerex- cone = ochrzczone. Por. wyżej: rexconë. 9) Vjeśći, wupi = strzyga, strzygoń, upiór. 10) Śtif = sztywny, niem. steif, doi. niem. steef, stif. ») Śmidćx = giętki, wiotki, doi. niem. schmidig. 12) Ńi^le, ńiżle = zanim. 13) Préjacel = krewny. ") Niem. richtig. 15) Śpôda = łopata. PCEDAŃO É YJEREŃO 285 zara^élé, a të ti préjacelë vici ńe wumjeralé. A dlô téx, co ju bélé xoeri> ńe béło jinśë radé, jak że woeńi dostalé woet tewoe yjeścëwoe kryje do vépicô. To ńe je poevjôstka, to je prôvda. To są rôz stało ve Vjerxuceńe. Terôz to bę^e wutri-mône tak, że to żödnéx vjeśćéx ńe dô1, boe ksę^ to pré koeżdim poegfebje tak zrobi, że takji ńimoże ńikoemu ńic zrobić. Poevjôdëł Frąc Genôva, prez sesc^esąt lat stôri gbur z Vjerxucéna, vsé woekrągu ląboerćëwoe. 2. Tu ńedalek waed mje na tim môlé tu koele Hôzé2 wumarło jedno ^evcą. Jak to béło za^oe-vônë, tak te z tewoe préjacelstva3 zacąlé jedno poe dregjim wumjerac, a każdemu, co zajoereł, ńe béła żôdnô rada. Tak ti le^e no to préslé, że to Levcą, co to nôpröd wumarło, muśało béc yjescë a të téx préjaceli do se alevało4. Woeńi są ra^élé ksąd^a a ksQL ńexceł s tim ńic mjec do spraye, boe woen gyésno ńe vjeri, żebé to moegło vjesöéx le^i dac6. Tak tu trej stôri woejare6, co mjelé stôrę frąceskę woejną derj zrobjonë7, są jednewoe vje-cora seślé na tim môlé, zkęd moeja bjałka poe-jcoegi, do grepé é zgôdalé8, żebé jedne nocé ślé é to Lëvcą scąlé. Tak woeńi tëż slé, woetkoepalé grób, ale woeńi ńe trafilé nô ten rijtij. Tak woeńi muśélé ten zarecéc a koepac ^ejin^e. Të woeńi trafilé nö ten ri^ti^- A jak ten jeden, ten nówoedvóżńeśi, ten zark woetkréł, tak të ti dva ze straju wuceklé, ale ten treci, co béł v kuli9 (ten są nazëvëł Łisk), ten torfoevQ śpôdę temu ^ëvćécé głoyą wucęł a tą głovą do nôg poełożéł. A woet tewoe case vici ńixt ńe wumar. Ale to ńe je poevjôstka. Sénoyje téx trex woejafi, co to bélé słi to ^ëvcą scénac, ti jes tu Lis v Vjerxuceńe sq é żéję. Ale to je vyrklix 10 provda. To są moegło stac pred śter^escé latami. Poevjôdëł Frąc Cenôva z Vjerxucéna r. 1892 (Woekręg ląboerći). 3. Wupi aboe vjesci to je jedno. Jak woen wumar, to béł taći öervjony. Woen mjôł vśétkoe mer11, taće mjątćë, rące i no|e, jakbé woen żéł. To jak vje^Q, że xto je wupi, to jemu da^ę feńig poed jązék aboe jegoe makę aboe pjôskę v woeköł woebsépję aboe mu da%q cały pąk vą-złov. To tak movją, że woen ten feńig susô12 aboe zôrka makoevë rexuje aboe vązłé rozdresô. Ale że woen le jedno zôrkoe na rok zrexuje aboe jeden vązeł rozyjęże, tedé je spoeköj. A ćedébé mu tewoe ńe zrobilé, tedé woen bjere całe poekoeleńe13. Woen vezńe nôprôd woejca, matka aboe sostra, brata, ^ëcé. A ćedé woen mô téx vśétćex vzątéx, tedé woen krevnéx bjere. A ćedé woen mô téx krevnéx pcezabręnéx, to woen ji^e do koescoła i tedé zwoeńi. Jak da-lek je te zwoené ćuc, tak vsetći le^e wumjeraję. A tedé treba taéemu głova scqc. Jak jegoe woetkoepję, to woen jes żéje v trumje a mô woecé woetvartë, głovę i woećami ruxô a mô koeśela i vśétće ruxna poe pas seżartë. Woen tak gul-goetô14 v trumje. Poevjôda Leona Billing ze Sköreva v woe-krągu kartezćim. IV. Woe moerax 15. 1. Tak, jak jô cëł poeyjôdajęce, tu v Kôrlé-koevje wu Bjałka służéł jeden parobk a tewoe moeréła każdę noc moera. Jak woen v łöżkoe lëg, të woen môg ję ôec, jak woena jaxa do ńewoe, jakbé woet karé koeléckoe, tak to bur-ćało, a të naprocém jewoe x^eva woestało sto-jęcé. Të jewoe tak zacęł spik16 brac, a jak woen są le troxą dëł na spańe, të woena woe zarôz zaćą moeréc. To mô béc barzo zle, boe ten justny17 mésli, że woen za poemoecę barzo yresci a cë są woet ńespjęcex na ńewoe présłu-XajQ, të je tak cec, jakbé woen ve spańim jićëł. Poevjôdëł Jôzev Genôva z Kôrlékoeva (woe-kręg pucći). 2. Jô ceła poevjôdajQce, że to bélé jedny le^e a ti mjelé tré cörkje a te yśétkje tré côrkje béłé moerami. Ti starsi18 woe tim ńic ńe yje^elé, ale to są zdaréło rôz, że wu ńix béł jeden wu- *) Germanizm: es gibt keine. *) Nazwisko rodowe. 3) Préjacelstwoe — krewni. *) Alevac = przynosić, alac — przynieść, zabrać, niem. holen. 5) Germanizm podobny, jak w przypisku pierwszym. 6) Woejôr = żołnierz, wojownik. 7) Derjf = przez, wskroś, niem. durch. Derx zrobić = dokonać zupełnie, przebyć. 8) Są zgadać = umówić się. 9) Kula = dół, grób. io) Vyrklix = rzeczywisty, niem. wirklich. 11) Mer = miękki, wiotki, giętki, doi. niem. mar. 12) Sesac , susają, suseł, sesôj, = ssać. 13) PoekcEleńe = rodzina, krewni najbliżsi. Dalsi krewni nazywają się: krevńi, krevjenstwoe, préja- cele, préjacelstwcE, pöłbracô, półsostré. u) Gulgoetac = bełkotać. «) Moera = zmora. 16) Spik = sen, spanie, w) Ten justny, ten jistny = tenże, ten sam. is) Starsi = rodzice. 286 PCEDAŃO É YJEREŃO bcegji/na noc. Ten ćëł, że woene są jedna pred dregę skarżéła, te córkje. Ta nôstarśô ta gódała: »Jo, jo, sostro, jô môm nôgoeri. Jô muśą koeńe moeréc. Të woene mje poetłekę casę«. A ta dregô gôdała: »Ja muśą woedą moeréc«. A ta trecô : >Jo muśą drôn« 1. A të woene zgjinąłé. Të, cë woene préśłé nazôd woet tewoe moe-renô, të ten woejc je zaso bu^éł do vstańó. Ale ten wuboegji rek: »Dace-le jim poeku! Woene jeś ńe sq rôz zagrônë. Woene dox préśłé do-pjeré z rizé 2. Woene sq vśétkje tré moerami. Ale dace je terôz jinaci woexrcéc, të woene będę woet tewoe moereńo löz« 3. Go tëż są stało. Poevjóda Verońika Genôvjônka z Żarnóvca v woekrągu pucćim. Y. Woe Smirci. Jô öëł, że v Woepalńe ćé v Téłovje — to jô ńe vjëm déxt — béł jeden xł°P ? ten rôz ćëł, że psé barzo łajałé poezje yjecôr. Tak woen véśed riiten4 (z jizbé biiten)5. Tak te psé baro présôdałé, të woen je zacęł woedgańac a të są pred ńim nalazło takje, jakbé koepica sana. A të mu rekło : »Jó jem Smirc. Zaprova^é mją tą jaś prez woepalenskę strużką*. A woet tewoe case woen muśëł s ńę koeżdę noc x^éc. Woena tak préśła do woekna a le sklepną6. Të woen ju vjë^ëł, że woen mjëł jic. A ćë woeńi préślé nô ten mól, të woena jewoe poesłała nazôd, prez tą woepalenskę strużką. A woen móg jic xoec césto v nôvikśi zémje, X000 öésto nagji, a jemu ńe béło ńigde zémno. É tëż że mjeł vjë^ec déj^t akurôt, kjedebé woen wumar. Poevjôdëł Jözev Cenôva z Kôrlékoeva v woekrągu pucćim. VI. Wumarłi poe smirci V Łebcé béła jedna gëvka. Do ti préjcoë^élé vśelejakji wumarłi za poemoecQ, a to, co woeńi żędalé, woena tak żórga7, że woena to dlô ńix vepełńiła. Jednę razę mjëł do ńi princ jeden zmarłi ksę^, ńevjem, béł to strelinsći8, ćé svô-revsći 8 é rek : — Sprosé 9 na woesmé msôv svjątéx a na dyanôsce svjëćk, të jô prindą do zbavjeńó. A woena mu nö to rekła: — Jo, ale ńe vje Jegoemoesc, co Jegoemoesc mje zrobjeł, cë jo na tak co sprôśa10 a béła do Jegoemoesca présłô, to Jegoemoesc mje wu-va^éł11. A woen ji rek: — To jô ńe robjeł dobre a prez to jô muśą do ce princ. Woena to vepełńiła, co woen żędëł, të woen zôs préśed é ji poe^ékoevëł. Poevjôda Dorota Ruckô z Vjerxucéna v woekrągu ląboerćim. VII. Woe straśkax12. V Skórevje to je kuzńa , koevalńa. Tą je straśk. To zavśe tak béło, że woet ^esętë do dvanôstë goe^éné śed tąztęd x^°P bez głové, cały ćôrny. Śed koel x^ci, vele woekna é wu-strex§ vélôz na górą 13. Tedé woen poe gore tak Xoe^éł, tak śpukoevëł14, poe drôbce ześed é woetwoeréł dvjere do jizbé. Jeden rôz béł vlazły do jizbé. Tedé woen koeło grôpôv15 xoe?éł, ale jegoe ńe béło vigec, le ta ceń béło vi^ec. A v zé-mje to woen do pjëcka zazereł é tak grulkoeveł16 mje^é yęglami, jaś vQgle vépôdałé. A nenka za-zdrała do pjëcka, ale vęgle béłé vśétće v pjëcku. Poetim woen śed na góra. To béło tak ćec: tup, tup, tup! A préśed każdi ^eń, każdi geń préśed. Jeden róz woen préśed tak koele dńa i też śed do woeknóv a te śëbé tak br\koetałé: br\, br^, br\! — jakbé są na samy gruz poetłukłé. Tedé woen vélôz na górą. Nad łôżćem béłé déle, to tatk je muśëł poedpjerac, żebé są ńe złomjałé, boe woen cążkoe stępjëł zavdé, Tedé woen zdru-cëł torf z gôré. A ćej mé reno préślé, to yśétkoe béło v poerędku. Tedé ztutka śed woen do koe-moeré. A woen mjeł, jakbé jeżevę skóra. Jak woen śed, to tak warćało. i) Dfön = ciernie, tarnina. 2) Riza = podróż, niem. Reise, doi. niem. Rize. 3) Lôz = wolny, niem. loos. *) Ruten, riiten = na dwór, niem. heraus, doi. niem. rôten. •¦>) Buten, biiten = na dwór, z, na zewnątrz, doi. niem. biiten. 6) Sklepnęc = zapukać. ">) Żôrgac = starać się, niem. sorgen. 8) Stfeléno, Svôrewoe — wsi kościelne w powiecie puckim. 9) Sproséc = użebrać, wyżebrać. 10) Spraśae, sprôśają = żebrać. «) Wuva^éc, véva^éc = wyłajać, zgromić. 12) Straśk = straszydło. *3) Góra = a) góra, b) strych. ") Śpukoevac = hałasować, straszyć, niem. spucken. 15) Grôp = garnek. 16) Grulkoevac = grzebać w węglach; grulka = haczyk, pogrzebacz. 17) Yarcec, jfvarcec = szeleścieć, chrzęścieć, mruczeć, parskać. PCEDAŃO É YJEREŃÓ 287 Woen présed ęeń v %eń. Tak tegoe nôm béło za vjele. A tedé béł jeden Kurs Woejcex, spjevôk (ten tak spjevëł), a tedé woen rek: »Ma muśima jic woebezdrec, cé też to je prôvda, że ten straśk tak straśi«. Tedé jij tak pféśło z woe-smé, gesąc stuk, tedé woeńi vząlé ksężći i tak spjevalé. Poekud woeńi spjevalé, tak woen ńe préśed, a jak woeńi wuślé, to woen zarô béł zôs. A jeden rôz tatink jajëł do Koenarin za yęglami. Tej matinka woestała sama doma. Tak pirśę noc préśed ten straśk ju reno do jizbé é tą tak poe jizbje ^oegéł, xoeLéł a ma to yśétkoe vi^a. Matinka ale ńimjała strasu, boe woen tak swoeje véśpukoevëł1 a tej śed zôs prec. Ale tedé dru|ëgoe dńa préśed woen zarô z yjecora. Matinka dała nama mleka a rekła : »Jô jidą terô do Peplinsćëgoe Ątośa. Ten mô taćegoe psa, tegoe jô sobje préprova^ą«. Tedé mé ^ëcé se^éma a tej cujema, jak ten straśk znowu: tup, tup, tup! — jak woen ji^e. A tedé, jak matinka préśła, tak ma ji gôdôma : »Ten straśk zôs je tu!« A matinka reće : »Jô męm psa, ten jegoe véżre«. Tak tedé ma vjecera jima a ten straśk jiige. Jak ma jesma są poełożéła, tak ten straśk poe-śed na góra a matinka negoe psa nafutrovała é woestaviła v jizbje. A ten straśk na gore śpu-koevëł, śpukoeveł a tej zôs zśed v dôm2. Terô matinka môvi: »2[ëcé, spita va?« é naju zbu-^éła. Tedé ten pjes zaćęł: hr, hr, hr! A tedé matinka jego vépuscéła w dôm é rekła: Vaser3, huś! Vaser, huś!« A tej pjes zaćęł: huw, huw, hu w ! é tak tręs, jakbé mjëł koeta v ząba^. Woet téx casôv ten straśk ńe préśed vjąci, jaś za śesc lat. Ńe béło woe ńim ńijak yje^ec. Jegoe ten pjes vezar. Poetemu zôs Jeden rôz to woen vé- lôz ze zôpjëcka, to béł taći śadi4 a taći vésoći, jak koepica sana. A tedé, jak woen vélôz, są poekôzëł, łazéł a tej śed prec. A jedna koebjeta to woen yérucéł z łóżka. Tak Woena tą ńimoegła v téx X^cax vjąci béc, do roku woena poeśła5. Ten döm ksę^ muśëł woepisac svjąconę kredę, tak ten straśk ńe pré-śed vjąci. A jeden śed z kartôv7 v nocé. Tak woen na-stępjeł na siikńą straśkoevi. To woena tak tre-śćała, jak jeżevô skórka. Taći straśk to ńick ńe zrobjeł ńikoemu do psotę, le tak śpukoeveł. To woeńi tak vśétcé, woeńi ńick złëgoe ńe zrobję. Poevjôdała Leona Billing ze Sköreva v woe-krągu kartezćim. VIII. Woe wuroćeńim célé wurokax abce carax, woe cotax célé carovńicax é woe carovńikax, guslôrax abce cornoksążńikax. 1. To ńe je poevjôstka, to je prôvda. Ve Vjer-Xuceńe béła jedna bjałka. Woe ti le^e gôdalé, że woena mô béc carovńica. Jq vi^ała jedna bjałka, że woena jednewoe poerenku robiła kféże jakje, rąkami koestkała7 é tącovała. Jeden temu są prézerëł a béł cekavy, co z tewoe bé béło. Tak woen woesteł stojęcé a zdrëł. Tak woen vi-gëł, jak jeden x^°P préja^ëł nó ten môl. A të te woeza koeła śłé na same péréné8. Poevjôda Jeva Malotcéna z Kôrlékoeva v woe-krągu pucćim. 2. Jednemu gburovi v Streleńe béło tak zro-bjonë, że mu dobétkji woet^oe^éłé. Tak woen so radé sukëł wu jedne ćaroyńice v Sławutovje. Ta s ńim jadała do Streléna, abé to jemu poepra-viła. Ge woeńi préja^alé na gńeż|evskQ grancą, tej préśed takji śtórm9, że ten kucer méslëł, że to mu mjało wóz p^c razé prevrôconë, A pfé tim ta bjałka jemu béła z woezu zgjińonó. Ale woen jaxeł dali yjedno drogę, tak jak woena woe mjała predtim nawuconë. Të, ćë woen préjajfëł na łebskę10 grancą, të ta baba tą ju se^a. A ten śpôs, to ji zrobiła v Gńeż|evje jedna, co béła jeś pevńeśo, jak woena 11. Woena ale do tewoe gbura préjaja a të woena da koepac poed progę v krovym x^evje 12 é nalazła tą grónk se serjlę13 é yśelejakjemi jinśemi zajamilé. Woena to da buten yérecéc a poetemu to są s tim dobétkę poepraviło. Poevjôdëł Jqti Malôtka z Kôrlékoeva v woe-krągu pucćim, woejc prof. gimn. Józva Malotkji v Xełmńe. 1) Véśpukoevac = odbyć, odprawić swoje hałasowanie, straszenie. 2) Dom = a) sień, b) dom. Doma = w domu. Na domu = w sieni. <) Nazwa psa, pewno z niemieckiego »Wasser«. *) Śadi = rozczochrany, nastrzępiony. 5) Zginęła, umarła. 6) Qraj w karty — szedł z kart- ?) Koestkac = klaskać. 8) Péréna, pérna, périnka, pérénećka = kawał, kawałek; trocha, troszka. Śłé na péréné = rozsypywały się w kawałki. 9) Śtorm = burza, niem. Sturm. 10 ) Łebo, nazwa wsi. ") Inna czarownica. 12) Xlev = stajnia. 0) Se?xl = sierć. m) Zaxa = rzecz, przedmiot, niem. Sache. / 288 PCEDAŃO É YJERENÔ 3. To béł jeden fôrśta1. Ten présed do jednë karcmé a sobje tą vzęł do pico a też do je^eńó. Krótkoe poetemu, jak woen to mjëł zjadłë, woen ceł, że to s ńim ńe béło rixtix é zarôz nö to préśed, że ta karcmôrka bé mu mja zadônë2. Tak woen sa ńe scigëł3 tą, le véśed ruten a të zaćęł śkalovac, klic no tą babą a gôdëł: »Ta preklątô baba, ta mje to mô dônëU A że ten purtka4 ńe môże wu takjix złéję béc5, të, jak ten fôrśta béł za vjes véśłi, jewoe to zdłôviło na regańe. Woen vérégëł ze se méś a jewoe pjes, co pré ńim béł, ten xutkoe tą méś pëłk. A të tëż tak śed, że ten fôrsta jewoe poetemu ńe do-stëł vici do woeću, jaś za jakji ćas woen jewoe nalôz v bulwoevy kuli6 zdejęłewoe. Poevjôdëł Jôzey Genôva z Kôrlékoeva v woe-krągu pucćim. 4. To béła jedna bjałka. Ta mja séna. A ta •bjałka jeś mja parobka prétim. A të v każdę soboetą ten sin ńihde ńe préśed do tewoe parobka spac, jak ju cë poe dvanôsti béło. Tak ten pa-robk mu gôdëł: — Geż té robiś yjedno v każdę soboetą, co tak długoe ńe prin^eś spac? A woen rek: — Jô cé to ńimoegą poevje^ec, ale vezńeś le sobje stebło bélécé a je pféłożiś do te kléc-koevë 7 ^urkji, të té wuzdriś, co jô robją. Tak ten parôbk to tëż zrobjeł. Të woen vi-gëł, że ta matka są da swoejemu sénovi césto nagoe zeblec8, a të mu véstavifa takji grônk a të woen mjëł zamoevic9: — Jô ńe vjerą v Boega, v Nôsyjątśę Matką é v Vśétkjex Svjątéx, le v ten grönk. Ale woen ńe môvi to tak, jak woena xc<* > le woen móvi tak: — Jô vjerą v Boega, v Nôsyjątśę Matką é ve Vśétkjex Svjątéx, a v ten grônk jô srają! A zo to woena jewoe biła rózgami każdę soboetą, że woen ńe xc^ no to préstac, że woen są ńe^ceł woed ńe tewoe ćarovńictva nawucéc. Poevjôdëł Jôzev Cenôva z Kôrlékoeva v woe-krągu pucćim. 5. Préśed do jedne karcmé vądrôvcék jeden. A tą béł jeden x^ernemu ^éło zadônë. Ten vądrövcék zaro vi^ëł, co temu felało. Tak woen so dëł vlôc pôłkvateré śnapsa a të woen préstępjeł do tewoe xoerëvoe a zacęł gadac s tim 10, co v tim X001™ ^éł: — Ńe vjëm, ^e té są scigôs11 v takjim ńeboeróku, jak ten je. Ńimóg bé té lepi do mje princ, ve mje je doję vici wuce^é, jô dox dij-tiX xfop. A tak długoe z ńim gôdô, jaś ten są do ńewoe woedezveł: — A jakbé jô môg v cą yenc? A woen rek: — Vyn^é z tewoe joerëwoe a bjôj12 v tą goerëłką a s tę goerëłkę jô ce vepiją. Ale pré tim woen yjedno no tą goerëłką zdrëł, jaś woen vi^eł, że tą takô maléćkô muska vleca. Tak woen xutkoe vetk temu xoerkmu cvjardi talôr v gąbą a të śed do te goerëłkji, vzön jq v rąką a të gôdëł: — Ne, ne, jakuż jô ce będą terôz pjeł? Jô méślą, że w jimją woejca a séna. . . A zacęł żegnać a gadac. A jak woen te słova vérek a preżegnëł, tak ten z tewoe xoe~ rëwoe véśed a vélećëł ruten koeminę s takjim trôskę, jaś są koemin zarôz woebaléł. Poeyjôdëł Jözev Cenôva z Kôrlékoeva v woe-krągu pucćim. 6. Tu v Kôrlékoevje béł jeden takji, co mjëł le jednewoe koeńa. Ten jajfëł na poele woerac a woen poetkô tą takę babą jedną a ta do ńewoe rekła: — Ale vé môce fejn koeńa ! A jak woen śtek dali woedja^ëł, të ten koń są zaćon moeknęc 13 a tak mu są zacą14 nos"' plesc na wupadńeńe. Tak woen zarôz vi^ëł,.r ten koń bé béł wurocony, tak woen nayrôci do dom a temu zrobi do wuroku15. Woen vzęn z trex kół z téj tfex spicôy 16 ten pjôsk a jew^ woebsépëł tim pjôskę a woed ^ev\c do je ^ woepak17 rexoeveł. A to temu koeńovi poe;., J) Fôrsta = leśniczy, niem. Forst, Forster. 2) Zadać = rzucić urok. 3) Są scégac = ociągać się, zatrzymywać się. *) Purtka = smród, tutaj w znaczeniu »dyabeł«. Przesądniejsi Kaszubi nigdy wyrazów »djôbëł«, »djôxeł« nie używają, natomiast: »złi«, »purtka«, »woen« i t. p. 5) Opowiadający objaśnił, że dyabeł nie może być ani u zbyt dobrych ani u bardzo złych ludzi. 6) Bulwoevô kula = dół na ziemniaki. 7) kléckcevy = kluczowy. 8) Zeblec, seblec = rozebrać. 9) Zamoevic = wymówić zaklęcie. 10) »Ten« służy tu znowu do określenia dyabła, którego imienia opowiadający nie chciał wymienić. u) Scégac są — zatrzymywać się, przebywać; ^eż tó są scigôś = masz gdzie przebywać! ») Bjôj = idź 13) Są moeknęc = pocić się. w) Sic! 5) Zrobić do wuroku, na woetóareńe = zrobić na odjęcie uroków. *6) Spica = sprycha, niem. Spitze. 17) Woepak — na odwrót. PCEDANÔ É YJERENÔ 289 To ńe je poevjôstka, to je prôvda. Poevjôdeł Malotka Jęn z Kôrlékoeva w woe-krągu pucćim. 7. Tez tu v Kôrlékoevje jajęëł jeden beńel1 (to je takji śescnôsce, woesménôsce lat) do vrekov prévarac2 (woerac vici razi). A të woen poetkëł dvux xłopôv. Xen jeden do ńewoe rek : — Xłopku, ^eż té jeęeś? A woen mu rek: — Jo jadą woerac. A tąten jemu no to : — Né, té ńe m^eś długoe woereł! A të, cë ten j^°P s kceńami na poele pré-jeden koń zacęł mu są moeknęc a są stëł tak slaby, że woen knap 3 dodôm poejajëł nazôd. Né, të woeńi zôs temu koeńowi zrobilé do wu-roku , të to je woet ńewoe preśło. Poevjôdëł Jôzev Cenôva z Kôrlékoeva v woe-krągu pucćim. 8. V Tepadłaj4 mjelé ti rébôcé nałovjonë łososi é mjelé so woebgôdônë jednewoe ejnśpenera5, cobé jima te łosose zavjoz do Gdęnska. Ale zôs jednak, że jima są vi^ało za vjele na jednewoe koeńa, tak woeńi so vząlé jinśegoe x^°Pa s PôrQ końemy6. A jak woeńi śtek wujajalé, tak te koeńe są tak zacnę moeknęc, jaś na ńix sum stojëł7. Tak ten kucer rek: — Jô ńe dojadą. Mé muśimé dac poekuj. Ale no to jeden woet téx rébôkôy rek : — Xcemé tak dalek jajac, poekji to le ji^e. A ćë to dali ńe śło, të woen te koeńe woe- beśed a véjęł skłôdôny nóż a yécignęł jednemu koeńovi jązék a të v ten nöz tak zakléścéł8, co jemu śła krev. Te te koeńe stałé są moecńeśe, ze ten parôbk jceł dali jajac. Ale ten rébôk rek: — Ńe, to ńe ji^e, mé muśimé terôz ćim jCli jajac nazôd do vsé, boe tą są m^e léjoe ^ało. A cë woeńi do vsé pféślé, të tą są le^e a^lé do tewoe ejnśpenera, co to mjëł nôprôd ' ^łososami jajac, boe ten są vôlô poe jizbje, „ vfff)ôk, a z każdewoe jewoe ćłonka, z gąbé, z wuśu, z woeću , z połci, zeysęd są krev lała. Tak ten rébôk mu rek: Beńel = młodzieniec, parobczak, niem. Bengel. w r, wcer w var, analogicznie do woezéc, prévaźac i t. p. wieś w pow. puckim. 5) Z niemieckiego. 6) Sic ! ścisnąć, zacisnąć. 9) Dobćtk woetxoe^i = bydło pada, ginie. — A to té jes svińare, co té nôm to zro-bjełP A ćebé mé so to ńimoegle poepravic, të tobé woeba koeńe béłé nôm padłé, ale terôz zde-Xńi tu y jak pjes! Ale ten jewoe prosi, że woenbé tewoe vici ńe robjeł. Tak ten rébôk mu rek : — Jô ce jeś no ten rôz véreteją, ale té préreceś, że té to, jak żiv, ńe m^eś vici prô-boevëł. A cë woen mu to prérek, të woen jewoe koepnęł a rek: — Ne, të wstańi! A të béło dobre. Ale ten x^°P jednak dłu-goe ńe żéł. Woen ńimog żéc poetemu. To béło zagłupjë. Poevjôdëł Jôzev Cenôva z Kôrlékoeva v woe-krągu pucćim. 9. Mëłë pôłmile woet Kôrlékoeva leżi jedna vjes, ta są nazëvô Téłowoe. Tą mjeśkëł jeden pôn, ten są nazëvëł Nëman a tëż zarôz pré tim mje-śkëł jeden gbur, ten są nazëvëł Klepjeń. Tim dvuma béło tak zrobjonë, że jima do-bétk wcetjoegéł9. Tak ten pôn jajeł do Gdônska do carnoksążńika a ten jemu poekôzëł tą ćaro-vńicą, co to mja zrobjonë, v śpëglu10. Woen jemu to xc^ poepravic, ale woen muśéł ti jistny carovńici vépxnęc woecé, të bé béło dobétku lepi. Ta carovńica mjeśkała woet Kôrlékoeva un-jefer mełi virtel mile, co są zvje Sepała. Terôz tą mjeśkô na tim KQkoel. Moeja cotka ta s tą ćarovńicQ mjeśkała w jedné^ jécaj- Jednewoe dńa ta carovńica se^a koele pjëcka a są gra a rekła do moeje cotkji, woena są mja téż wu-grôc. A pré tim gróńim na jeden rôz ta carov-ńica zaćą vreśćec: — Moeje woećka! Moeje woećka! A krev są la. Moeja cotka no to rekła: — Ej, ceż to bé są stało ? — Aj, mje röż|ka v woećé zacą! Ale naprôvdą to żôdne roż|kji ńe béło. To béła sprava tewoe carnoksążńika zo to, że woena mja temu dobétku zle zrobjonë. Poevjôdała Dorota Ruckô z VjerLucéna v lą-boerćim krëzu. 2) Sic ! Zatem czysto przydechowe w przeszło w słowie często tli wem 3) Knap = ledwie, niem. knapp. 4) Tepadłé, niem. Tupadel, 7) Sum na ńiję stojëł = pokryły się pianą. 8) Zakléścéc == . 1°) Spejel, śpe^el = zwierciadło, niem. Spiegel. Słownik języka pomorskiego. 37 290 PCEDAŃO É YJEREŃO 10. Poetemu ta jistnô, co te woećé dosta vépxłë, mja dlô jednewoe ^ëyćéca nasteloyônë1 v misce jësc, a v tim jelenim mja woena purtką zapra-vjonë, cobé ta jewoe zjadła. Ale to są tak zda-réło, że ji sin préśed prödé a to yéjôd, a zaroz ju béło vi^ec, że jemu béło zadônë. A tak sjnęl dali z dńa na ^eń, jaś też wumar. A to Leveą, to, dlô xternewoe to mjało béc, to żéje jeś ^is-:geń v Kôrlékoevje a nazëvô są Rôza Smerling é je pfez setmé^esąt lat stôrô. Poevjôdała Dorota R.uckô z Vjerxucéna v woe-krągu ląboerćim. IX. Woe zaxoevônéx 2 pjeńo§ax. Jeden xł°P v Svjeceńe béł xoeri a méslëł, żebé woen ju zdroy ńigde ńe béł. Tak woen se-breł yśétkje pjeńę^e, co woen mjëł a zańós je v stodołą, zagrebëł je poed ré^ëłt a rek : — Tu, ćarce, jô cé te pjeńę^e dęm, a ńi-koemu jix réxli ńe dej, jaś jô je swoeję yłôsnę rąkę yégrebją. Jeden śëper, woevcôr, pravje v ti stodole nocovëł é nö to s)ex&. Ten x^°P wumar, tak ten śëper śed do jewoe bjałkji é ji to vśetkoe poevjôdëł, jak s temi pjeńę^ami béło. Woeńi vząlé tewoe trupa a tej ta bjałka jewoe rąkę zaćą tą grebac, të woena te pjeńę^e dosta. Të ten ćart rek : — Ćë té tak xutkoe xceś nazôd je vzic, të za ćim té jes je tu dëł? Poeyjôdała Dorota Ruckô z Vjerxucéna v woe-krągu ląboerćim. X. Woe presusańim pjeń^oy. 1. Prödé 'na svjëce le^e zakoepoevalé pjeńę^e v zemją a të woeńi je woeddalé djôbłu. Te pje-ńęęe są casę presuśaję. Xto je vi^i są presuśa-jące, të to vézdri, jakbé woegjiń tą béł. To rucô takji płom do gôré. A të, ćë xto tą jige, a v te pjeńę^e co ruci, na prékłôd z prave nogje koerką aboe tëż nóż, të, ćë te pjeńę^e sq dobrë, woene woestôną na vjei*xu, sq woene ale złë, të woene jidę setmé siźeńi v gręt. Poevjôda Dorota Ruckô z Vjerxucéna v woe-krągu ląboerćim. 2. Jo ju ńe poevjëm, v x^eri to vsé béło. Dwoeje x^°pöv vi§elé, jak są pjeńę^e pôléłé. A tedé woeńi są vząlé é ślé do téx pjeńę^i. Të, jak woeńi do téx pjeńę^i ślé, to jim same żmije, same vąże są kręcéłé poed nogami é woeńi tegoe yjećora téx pjeńę^i ńe dostalé. Tedé woeńi vząlé woet svjąconéx reći é rucélé, są te pjeńę^e pôléłé. To béł cëx, źebé jim te pjeńę^e ńe zLi-nąłé. Jak woeni to rucélé, tedé woeńi ślé nazôd dodöm a woeb drogą môvi jeden tak: — Ma muśima reno vstac, jeś pred vsxoedę słońca. Té muśiś mje woebu^éc, ma môma jic razę. Jeden z ńix prą^i woedeck3 é sôm śed do téx pjeńę^i. Jak woen préśed nô to mjescë, të woen tą koepëł, jaś yékoepëł te pjeńę^e. To béł taći dużi statk, a woen jegoe véstavjeł na bfeg z ti kule. Tedé djôbëł do ńegoe préśed é rek: — Aha! — móvi — va mjele dvaji princ, ńe té sôm. 2Le té môś tegoe dru|igoe? Tedé ten djôbëł poervëł tegoe x^°Pa za no^i a të z ńim tącovëł. A ten, co to zaspëł, śed pravje też do téx pjeńę^i é yi^ëł, jak djôbëł s tątim tącovëł é głovę woe cefńovy ćer bjeł. A ten woełëł: — Kto żéje, ńex retuje! Kto żéje, ńex retuje! Tak ten X'*°P ? co zaspëł, rek : — A słowoe stało są całę . . . A tedé djôbëł tegoe x^°Pa césnęł a móvi: — Żebésta bélé woebadva préślé , bélébésta pjeńę^e dostalé, a tak ńe dostóńe ańi ten ańi ten. A ten x^°P Ł>éł dixtix poekalećony. Toże je prôvda. Naśa matinka poevjôdała, jak ten x^°P nazëvëł. Poevjôdała Leona Billing ze Sköreva v woe-krągu kartezćim. XI. Woe zńijax 4. 1. V Vjerxuckjim błocę tą béło tak vjele zńi-jóv, że ćë x^°pi tą co robilé, sobje swój poed-pełńik6 poełożélé, to woene jima to zarôz zjadłé. *) Naśtelovac = przygotować, niem. aufstellen. *) Zaxoevac — schować, skryć, ukryć, *) Zńija, żmija = żmija. *) Poedpelńik = drugie śniadanie. 3) Wcedecknęc = obudzić się. PCEDAŃO É YJEREŃO 291 Jeden rôz présed jeden vądrôvcék do Vjer-jucéna a jcëł » zebé woeńi mu dalé ^es\c tala-róv, to wcen te zńije végła^i. Woeńi są s nim no to zgoe^élé. Té woen śed v to błoto, vzql ńejakę śablą a tę śablę woekręcéł vedle se krez é v ten krëz vlôz. Poetemu véjęł takę pipką1 a të zacęł gvizdac. A jak woen gvizdeł, tak te zńije zacąłé jic prosto do ńewoe, a ćë woerie préśłé do tewoe krëza, të woene poełożéłé nô ten krëz głové a woestałé leżęcé. Jij béło tak naśłë, źe jewoe ju ńe béło z tewoe kreza vnet yi^ec. Na woestatku ale woen vięeł, żë jeś jedna zńija śła tak grebó, jak sle^evô becka2. Të woen za-cęł vreścec: — Terôz jô jem zbéti!3 Jeżbé jô to jem yjë^ëł, że tu ta je, to jôbé béł jinaci prégoe-tovôny. A ta zńija śła prez ten krez derj, te jinse vśétkje za ńę, a të woene jewoe roztocéłé. Woet tewoe case te zńije jednak yégjinąłé. Prénômji jij ńe béło poetemu tak vjele, jak predtim. Spisëł Jôzev Genôva, śëłtésôv sin z Kôrlé-koeva, v woekrągu pucćim 4. 2. V dôvnéj ćasaj, jak jeś möj tatk móg za-pamjątac, béł koele Cemna, parafiji ńezabeśevsći6, vjelLi młyn a dokoeła ńegoe vśą^e gąsti lasé. V młeńe tim é dokoeła ńegoe namnożéło są tak vjele żmijóv, że młénôr é jegoe le^e ńe yje^elé so z ńimi rade. Zdaréło są, że pfésed rôz stari vądrovćék z dalećij stron i proséł są na noc. Le^e z młéna mu poevje^elé, że tu je léjoe nocovac, boe ńe je sobje pevny pred żmijami, woen jednak woe-stôł i móvi: — Jô są jij ńe boeją. A tedé woefjarovôł swoeją poemoec młéna-rovi, żebé mu ten dół sto złotej. Môvjeł, że woen ma vśétće żmije z młéna, z każdegoe kęta véprova^i v las, za grańicą. Jak są wugoe^élé , śukôł vądrövcék v lese dłe^i cas, jas nalôz jeden ôrt6 dfeva, wurnęł so gałęzką i zrobjeł sobje pipką, jtorę vz9^ se sobę do młéna. Nad yjecorę kôzôł vśétćim le^om są sjoevac a woen sôm zacęł gvizdac na ny pipce. Ve młeńe zaćąło są vśą^e rejac i poed trapami7 i poed koełami, żmije zaöąłé véłazéc i stôjałé8 Ysétće na woegoenaj. Ale woen gvizdół vjedno dali a patrół poed yjel^e koeło. Narôz poekôzôł są vjel|i łeb i żmija, jak noga grebó, yélazła do göré a mjała na łbje żółti woebręc. Vądrôvcék poecéł są woet strasu, gyizdnęł zós a tedé śed v las, vśétće żmije terô za ńim a béło jij tak vjele, że ńijt ńe béł v stóńe jij zrejoevac. Ta nôvjąkśô żmija śła pródćem a te dre^ë za ńę. Vądrôvcék ja zacęł wustavac i jegoe gvi-zdańe béło corôz słabśë, ale woen yjedno śed dali, gvizdôł, co móg, jaś yreśce préśed na grańicą do królevsćegoe lasu, boru. Tą vśetće żmije z^inąłé v królevsćim lese i nijt jij ju vjąci ńe yi^ôł ve młeńe. Ale vądrôvcék zmącony zemglôł na grańici. Preńesle goe do młéna, g^e vjąci, jak śteré ńe^ele leżół é ńimog pfinc do sebje. Móvjeł, żebé béł le jedną périnką prestół gvi-zdac, béłobé poe ńim. Młénôr barzo ród dół mu sto złotej i jeś v sakvą na drogą nakłód mu śpëku i rożnej zajóv. Poevjôdëł 'ksę^ Agust Worzałła, proboeśc v Łągu (woekręg joejńicći). XII. Woe gôdaj9céx zyjerataj. Jeden gbar ceł, że ńeme zyjerąta vileję Boeżëwoe Naro^eńó woe dvanósti goe^eńe v nocé do se moegę gadać. Tak woen béł cekavy a są jcëł prekoenac, cobé jewoe woełé gôdałé. Vlôz na śopą a të pasovëł. Tak woe dvanósti jeden wół vsteł a rek do tewoe dregjëwoe : — Vstańi a jcema grézc9, boe ma muśima vitro najemu gburovi za zarkę jajac. Ten jeś ^is bę^e leżëł na délé 10. Jak ten gbur to wucëł, të woen są tak wuras, że jewoe gvésno ślaj reśéł11, boe woen knap dośed v jizbą é zaró wumar. To mô béc dló Kaśebóy nówuka, że ce-kavy ńigde ńimuśi béc. Poevjôdëł Jôzey Genôva z Kôrlékoeva v woekrągu pucćim. 1) Pipka = piszczałka, niem. Pfeife, doi, niem. Pipę, Pipkę. 2) Sle^evô becka = beczka na śledzie. 3) Zbéti = zgubiony. 4) Za co mu niniejszem składam podziękowanie. 5) Gemno, wieś w parafii niezabyszewskiej w powiecie bytowskim. Nezabéśewoe (Niezabyszewo, Bernsdorf) 6) Ort = gatunek, niem. Art. 7) Trapé = schody, niem. Treppe, doi. niem. Trappen. b) Stajać, stôjają; stavac, stôvają = stawać. 9) Zagęszczoua w północnych Kaszubach forma imperatiwu. Czysto po kaszubsku jest: grézéma. «>) Na délé = na dylu, na desce t. j. na marach. li) Jewoe ślax reśéł = szlag go trafił, paraliż go ruszył. f 292 PCEDAŃO L YJEREŃÓ XIII. Woe zaklątéx zômkax. 1. Woe zaklątim zómku koele Lebkoeva 1. Na granci mje^é Lebkoevę a Kôrtośénę 1 je zómkoevisce. To je zakląti zômk. Woe tim zômku béło yśelejak do öecô. Tą. wu Bjałka v Kórtośeńe służéł za pa-stiira jeden z Krokoevé. Ten woe prepełńe 2 béł v błocę 8 a kłód modą4 na wóz. Te do ńewoe pfésed jeden pôn a tré frëléné 5 a të do ńewoe rek : — Ne, vigëł té jes króla? A ten rek: — Ńe. Tak woen so rozpjęł virxnQ siikńą a poekó-zëł mu gvjózdą na pirsaj é rek : — Vi^iś; jó jem król. Tak ten pastiir są rozsmjëł a gôdô : — Ne, to sq gvésno prénęesé?... A król rek : — Jo, jo, jo! A të véjQł lést, temu pastiifovi woetdëł a rek : — Ten lést pré se le nosé a ńikoemu ńick ńe poevjadôj a të té bę^es tëż królę. Poetemu veję>ł tôbakjerą é dëł mu zażéc. A të vśétkoe zgjinąło. Ten pastur, ten ten lést pré se noséł jakji cas, ale woen woe zôs jinśim knôpom poekózeł a ti mu ten lést poervalé 6. Woet tewoe ćase jemu zaśło v głoyą é béł corôz to głepśi a co jinśëwoe ńe gôdëł, le o króla- a tóbaką tak zażiveł, że cë ńimjeł tóbakje, to zażivëł joec pjôsk. É mu-śéł zôs ze słażbé jic do dom, do svewoe woejca. Ten mjeśkëł koele Krokoeve. Że len woejc s ńim ńimóg sprostać, dac s ńim so radé, tak woen to zameldoveł do śëłtésa, żebé woeńi jewoe mu vząlé z drogji. Tak tą są zja^alé panovje, co są xcelé pre-koenac, eżlé 7 woen poepróy^e tëż béł głupy. Tak woeńi jemu dalé nópród jakjewoe dętka a są woe pytalé, co woenbé so zó to kiipjeł. A woen rek: — Tóbakje. Të woeńi jewoe jes pytalé woe jinse recé a të vi^elé, że woen béł déxt głupy. Tedé woeńi woe zabralé se sobq, ale ^e woeńi jewoe zabralé, tewoe jó ńevjem. Poevjódëł Ąton Genôva, ëëłtés z Kôrlékoeva v pucćim krëzu. 2. Woe tim samym. V Krokoevje béł jeden króvc. Ten, że v Gńevińe béł dregjiwoe dńa tórg, séł jaś do północe a të są vzęł é śed do Gńevina. A të woen zbłę^éł v lese. Ge woen tak joe^éł é drogji śukëł, préśed woen do jednewoe zómku. Tak woen poe tim zómku xoe?&ł a nalóz tą jedną bjałką v łóżku leżęcé. Ta jewoe zacą proséc, abé woen ji alëł grótką. Tak woen są nópród vémóvi, że ńevje, ^ebé ta grótka béła, ale jak woena mu vsetkoe dopoeyje^a8 tak woen jednak śed. A jak woen do te grótkji préśed, tak woen vi^eł, że woena béła tak stóró, że ńi-moegła sama jic. Tak woena mu rekła : — Ćë té xceś mje mjec, të té mje mu-śiś vzic na remją a ńesc. Tak woen ję tak vzęł na óbak9 a të ję ńós. Ta bjałka robiła mu są jednak coróz to cążśó. A béłé tą rékje10. No te woen jq tak spjar é so xc^ woetpoecic. Tedé woena jewoe wuxvôcéła za śéją a xca^a woe P^ez te rékje prevaléc. Tak woen ję ze se zdrucéł, poepx a woestavjeł. A woena rekła : — Ćebé té mje mjëł tą zańosłe, të té bé jes béł ten zômk vébavjeł. A cë woen présed tą, té ta bjałka ju ńe-żéła, ten zómk poetemu zgjinęł a woen woestëł v lese. A cë woen dregjiwoe dńa woetcucéł, tej woen béł na ti zómkoevy gore koele Lebkoeva. Poeyjódëł Józev Genóva z Kórlékoeva v woe-krągu pucćim. 3. Zapadły zómk nad jęzorę Dłeęim11. Na północ woet Koernëgoe, woet vsé Koernë, je dół głąboeći, barzo pjąkny, zarosły ze vśetćex I stron pjąknemi krami. Ten dół nazevó są Glinći. Poevjódają stari le^e, że tą, g^e teróz recka Vęzkô vxoe^i v jezoro, béł za poelsćex casóv i barzo moecny zómk, xtoregGe ńixt dobéc ńimóg. i) Lebkoewoe (Liibkau) i Kôrtośéno (Kartoschin), wsi nad jeziorem żarnowskiem w powiecie puckim. 2) Prepełńe — czas około południa. 3) Błoto = torfowisko; këł = błoto. *) Moda = szlam, błoto, mokry torf, doi. niem. Modder. 5) Frë- léna = panna, niem. Fraulein. e) Poervac = i. porwać, 2. potargać. Tutaj potargać. i) Eźlé, jeźlé, jeślé, ślé = jeżeli, s) Dopoeyje^ec — wyjaśnić. ») Na óbak = na barki. *>) Réka = tyka, żerdź'. 11) Jezioro Długie koło Gostomia w powiecie kartuskim. PCEDAŃO É YJEREŃO 293 I jeś ^is sq tą taći môle, g^e, cë v durą 1 ka-miń cesńe a préłożi wujoe, to może ćec, jak ten kamiń leci długoe a poetim woedbijô są nazód. To tëż móvją, że tą na dole sq vjel|ë sklepé a v ńij vjelLe boegactva. Le^e, co v tim zómku ćejs 2 mjeśkalé, żélé barzo léjoe, Bóg jij za to ześtrofoevół i całi zômk są zapód, vśétcé v nim z^inąlé, le jedna młodó bjałecka woestała. Tą môżna ćasę v ńe^elą zrena vi^ec, jak woena ji^e do woedé i płóce koeśele. Rôz jeden młodi, ale śékoevny knôp z Koer-nëgoe pas zrena bédło, jak pravje słońce ysjoe-^éło i z^éyjeł są barzo, jak woebóćéł tą młodę pjąknę bjółką, boe ńeyjegół, zkęd są vząła. Pré-stępjeł do ńi é mövi: — Boeże poemagô ! 3 ^ëvcą tak mu są vi^alo woedrazu, że bélbé vśétkoe dlô ńi zrobjeł. A tedé dół są z ńę v roz-moevą, pfécim woena mu poevjódała; że woena je tim ^ëyćącem z tegoe zaklątëgoe zômku. — Té möżeś mją — môviła — vébavic i ten zômk cały i dostać ze mnę razę te vsétće boegactva, jeślé mją preńeseś bez tą recką na plecaj, ale są ańi rôz ńe woebezdriś. Boe jak té są abé rôz woebezdriś, të v sto lataj ju mje vjąci ńijt ńimóże retovac. Xłopc barzo rôd préstôł na to, vzęł ^evćą na piece i zacęł zaró jic bez reką. Ale jak jeno reśéł z molu, zacąłe mu są poekazovac rôżnë straśédła, zaćąłé goe śarpac za sukńe, ścé-pac v no|e, ale woen na to ńe zvóżół, le dali śed ve woe^e. Mjół jeś ze dva kroće i ceł ju, jak zómk śed v górą, są dvigôł, zwoené biłé, jaś narôz mu jtos zervôł kapeluś z głové, jto-ren mu ńedóvno tatk v Koescerńe kupjeł. Tegoe béło mu żól i woebezdfół są, ale tej panna z^inąła mu z plecóv i bar^o verekała : — Ńeścesce naśe! Na sto lat znowu muśą jic na dół. Knôp vigół jeś, jak zómk nazód spód v zemją. Poevjôdëł ksę^ Agust Worzałła, proboeśc v Łągu v woekrągu joejńicćim. 4. Woe tim samym. Poevjódaję stari le^e, że za sto lat znowu ta sama pjąknó bjółka poekózała są zrena v ńe-^elą jednemu młodemu gburćékoevi, co pas koeńe i dała mu koebjałuśką pjeńę^i, żebé zańós do Vejrova na koescół i na mśą. V woestatnym lese pred Luzénę 4 mjół vśétkoe, cobé na dro^e tra-fjeł, poecałovac. Ćebé to zrobjeł r pjeńę^e woed-dôł, të mjół ję dostać i całi zómk. A tedé mój gburcók puscéł są v drogą. Jak woen préśed do tegoe łasa, trafjeł woen na dro^e nópfód zdejłëgoe koeta. Béło-mu, próvda, brédkoe, jednak poecałovół goe. A tej zós śed dali. A jak woen kęsk wuśed, wuzdrół woen yjelgę parjatę żabą nad drogę, a ta żaba woe-twoeféła na ńegoe bar^o pésk. Teróz woen ńe vje|ół, co zrobić. Naméslół są, ju są sjilół do ńe i jcół jq róz poecałovac, ale jak woena pésk rozdarła, tak woen są cofnęł. A tedé rek: — Ej, ńej ce . .. Jó ce doj ńe kuśną! 1 poeśed dali. Tej ta koebjółka terô z^inąła mu z plecóy a z te żabé stała są ta panna pjąknó, wuńosła są v left 5 i narekała: — Jó jem zgubjonó teró na zavdé! Knóp poeśed teró nazód dodóm. Woen béł yjedno smutny i jos^éł v zameśleńu, boe ńimóg te bjółći zabócec6. Goróz też robjeł są słabśi i jeś rok ńe minęł a ju goe v Koescerńe poejoeyalé. Poevjódëł ksę^ Agust Worzałła z Łągu v woekrągu joejńicćim. 5. Woe zaklątim zômku v Poemoerce1. Tą ńi^e 8 v Poemoerce 9 mjëł béc jeden za-kląti zómk. Jeden woedyóżny jłop są vzęł a śed v nocé woe dyanósti é jceł ten zómk vébavic. Ge woen tą préśed, të do ńewoe są nalóz jeden x^°P a rek mu: — Bjoj le v ten zómk, a koewoe tą poetkóś, tewoe (le każdewoe!) kuśńeś. Tak woen też tak zrobjeł. Jemu préśłé nó-pródk 10 koeté , psé, svińe, śeré, méśé a woen vśétkoe kuśnęł. Jaś nawoestatku véśed jemu kętór 11. Tak woen rek: — Ne, ce parjati kętore jó jednak ku-śkëł12 ńe mdą! A jak woen to rek, të z tewoe kętora stało są ^evcą. To płakało a rekło: — Gëbé té jeś mje mjëł kuśńone, të té bé nas mjëł vébavjonë. A té kuśnęł vśétkjij moejij słegÓY a mje té kuśnęc ńe jceł, prez to mé muśim jeś śteré siżeńe głąbji jic v zemją. Spisëł Jozev Genóva z Kórlékoeva w woekrągu pucćim. t) Dura = dziura 2) Ćejs, ćedés = kiedyś, ongi. 3) Poemagô, poemagôj = pomagaj. W gwarach pomorskich j w trybie rozkazującym często odpada: poemagô, pcfimagôta. -*) Luzéno, Lezéno, niem. Lusin, wieś kościelna w powiecie wejherowskim. 5) Left = powietrze, przestworze, niem. Luft. 6) Zabôcéc, zabacéc = zapomnieć. i) Jest to tylko odmianka poprzedniej baśni, uzupełniająca ją w pewnych szczegółach. 8) Ńi^e, ńe?e = gdzieś. Poemoerkô = Pomorze. 10) Nôprôd, nôprôdk = najprzód, ii) Kętór ropucha. 12) Kuśkac, kuśac = całować, niem. kiissen. Słownik języka pomorskiego 38 294 PGEDAŃO É YJEREŃÓ XIV. Woe woesoblévéx kamina^. 1. Boezô stopka koele Gexov. Virtel mile drogji woet Svjecéna tą sq takje pustkji1, te są zvję Ge^é. Ńedalek woet ńix je vjeldji kam, ten są zvje »Boeżô Stopka«, a to s të précéné. Tą są seśło rôz trex żolnëri, co z woejné vrôcale. Woeńi so bélé ńeznóny a të woeńi są tą poestridovalé2 tak dalek, że woeńi są poebilé é bilé na zabicë. A të Pôn Jezes zstępjeł tą do ńix na ten kam é rek: — Dejta so poeku, va jesta doję trej rojony bracô. A woet tewoe ćase tą je maléćkô stopka é kulka3 woet paléce do vi^eńo. Poevjôda Verońika Cenôvjônka z Żarnôyca v woekrągu pucćim. 2. Briitka4 z kamińa. Tu v Poemoerce pred vjele lati bélé jedny starsi, ti zmuśélé swoeją córką, że woena są mja s takjim woeżeńic, co ji są ńe vi^eł6. A cë woeńi jajalé do zdovańo, tak woena rekła: — Jô muśą zlezc. A jak woena ześła z woeza é staną, tak woena rekła: — Tu lepi ńex jo są kamjeńę stôną, jak że jô môm béc s tim zdônô ! A tak też są stało. Jeś ^is^eń ten kam tą stoji a vézdri tak, jakbé bjałka stoją. Ti le^e, co tą dopjeré6 mjeśkaję, ti zvję to poele: »Tąmo do brutkje«. Poevjôdëł Frąc Cenôva z yjefjucéna v lą-boerćim krez u. 3. Djôbli kam. Na dro^e do Ćęstkoeva, parafiji stążécći7, leżi poe levy strońe dro^i, ze yśétćej stron vjelgQ joejnę8 zarosły, kamiń, jaćigoe v téję strona^ ńig^e ńima. Je woen z jedne stronę tak prétći9, że ńijęt na ńen vélezc ńimoeże, ale z dre^i stronę moeże każdi na ńegoe są vdrapac. Kamiń ten je césto meję poerosły. Wu göré ve vestrodku vi^ec na ńim je woegńiwoe woed lencu^a, sq tą i lé-teré, ale ńijt jix ju ńimoeże woetcétac. MövjQ — ceł jô to ńeróz woed le^i — że bjes rozgoeréł są rôz na Gdańcónóv i xcô^ jim v ten vjel|i jarmak Domińik10 zavalae VjelgQ Brômą11. A të vzęł woen ten kamiń z dalećejc gôr, woepôsôł goe lencujęem i ńos goe do Gdońska. Ale jak béło naprost Ćęstkoeya, zaspjevałé kuré, a te bjes ńimog dali kamińa ńesc, woen goe muśéł puscéc i woettęd do ^isdńa kamiń ten tą leżi. I do ^isdńa jes na ńim moeże vi^ec każdi, jak ten lencu^ są na ńim vtłoćéł. Poevjôdëł ksQ§ Agust Worzałła z Łągu v woekrągu ^^jńicćim. XV. Zagińone mjasto Stobör 12. Mje^é Novym Mjastę13 a Pjóśńicę 14 je v lese takje mëłë jezoro, to są nazëvô Sto bor. Tą pred vjele latami mjało béc mjasto, tré ćvircé vjikśë, jak Gdônsk. Jak to mjasto ale do zagji-ńeńo préśło, to ńima vje^ec15. Poevjôdëł Jakub Bratk z Téłova v woekrągu pucćim. i) Pustka, pustkoevje, vebudovańe = folwark gburski, dalej od wsi położony. 2) Poeśtridovac są = pokłócić się, niem. Streit, doi. niem. Strid. 3) Kulka = dołek. *) Brutka, briitka = narzeczona, panna młoda, niem. Braut, doi. niem. Brôt. 5) Vi^ec są = podobać się. 6) Dopjeré = dopiero. Tutaj w znaczeniu »teraz«. Por. rus. »teper«. 7) Stązéca, wieś kościelna w powiecie kartuskim. s) Xoejna = las sosnowy. Xójka = sosna. 9) Prétći = stromy. i°) Domińik — jarmark, który się odbywa corocznie w Gdańsku d. 4. sierpnia. w) Vjelgô, raczej Vésokô Brôma (Hohe Thor). 12) Por. stbułg. stoboru, columna. 13) Novemjasto, Mjasto, Vejrowoe = Wejherowo, niem. Neustadt. ") Pjóśńica, wieś. 15 ) Zarówno z po- wodu nazwy »Stob6r«, jak i treści, przykładam do tego podania wielką wagę. Niestety, nie udało mi się na razie pochwycić więcej nici tego wątku podaniowego, mam jednak nadzieję, że zdołam jeszcze wydostać więcej szczegółów, tem bardziej, że słyszałem je w podróży na wózku, ale nie mając papieru przy sobie,, nie mogłem ich zanotować, a potem wyszjy mi z pamięci. PCEYJÔSTGE É ŚOŁOBUŁĆE 295 POEYJÔSTĆE É ŚOŁOBTJŁĆE1. i. Woe moerdôrax 2. Rôz bél jeden flëśer3, fezńik, a. ten mjël jednewoe séna. A të woen mu dël śter^esce ta-larôv é woe poeslël za krovę. A të jeden xl°P są s nim poetkël ve vsé é fek: — 2Jeż té ji^eś ? — Jô jidą ze krovę. A ten mu rek: — Vjeś té co, jô cé predôm psa. A ten sin del mu śter^esce talarôy é vzon tewoe psa dodôm. A të woejc mu rek: — Môs té krovą? Sin rek : — Jô môm psa. Ten pjes są zvje „Paclć an!u 4. A të ten flëśer temu knôpoevi nabjel a. të mu dël śesc^esąt talarôy a woe poeslël zôs za krovQ. Jak ten sin v ti jistny vsé bél, ten jistny veśed mu na drogą a rek: — Jô cé predôm psa. Dej mje śesc^esąt tala-rôv, të jô cé woe dom. Ten knôp dël śescgesąt talaróv a vzę>n tewoe psa. Jak woen woe dodôm préprova^él, rek woejc do ńewoe: — Môś té krovą? Sin rek: — Ńe, tatku, jô môm psa. Ten pjes są zvje „Greiff' an!u Tak ten woejc jemu zôs nabjel, naprel, a mu dël p\c śesc^esąt talaröy é woe poeslël zôs za krovę. Jak woen v nę vjes pféśed, tak nen jistny zôs mu véśed na drogą a mu rek: — Jô cé psa predôm. Të ten knôp rek: — Jô ńe xc% Psa kupie. Tatk bé mje bjel. Ale nen mu prégôdël6, tak ten psa kiipjel. Ten są nazeyël „Zerreiss' alle!u Jak woen dodôm préśed, tak jewoe woejc jewoe vénekël. Të woen śed prez las a préśed do jednej X^i. Tą moer-dôfe mjeśkalé a woen jix są pytel: — Moegą jo tu woebnoc woestac ? A woeńi reklé: — Jo. Të woen so legnęl na lavą a te psé woen vzq1 v jizbą koel se. V nocé woe dvanôsti ten rauberhauptmann rek, %es[c moerdôri mjalo riiten6 (do jizbé) princ a tewoe knôpa wumoerdovac. Jak woeńi préślé, rek woen do tewoe psa: — Pach' ani Tak woen jix vzon a poe^ar na same śtecće7. A te ten rauberhauptmann do dva^esce xl°pov rek, woeńi mjele riiten princ. Jak woeńi do tewoe knôpa préślé, rek woen: — Greif cin! Tak ten pjes roz^ar jix na same śtecće7. Të ten rauberhauptmann rek na woestatku, sto Xlopov mjalo riiten princ. A jak woeńi préslé, tak woen, ten knôp rek: — Zerreiss' alle! Ten jix roz^ar na same śtekji7. Tak ten knôp vstël, vzon te psé a śed prez yśétkji jizbé derx- A të jedne dvjere koel te woestatnë jizbé bélé vjele kłódkami zaśtekônë8. Tak te psé są poevalélé na te dyjere a te dvjere są rozvalélé. Tą v jizbje bél na će^e9 ten rauberhauptmann wureśony. Tak te psé jewoe na same śtekji roz-^arlé. Poetemu ten knôp śed prez vśétkje sklepé derx a nalôz v jedny becce jednę pr^cessą. Tak të te dwoeje są woeżeńile a żélé déxt dobre. Poevjôdëł Teofil Kuńca (Kunze), śescnôsce lat stôri knôp ze Starna v woekrągu pucćim. II. Mędri woevcor. Poe vebudovańu klôśtore Karteżęnôv v Kar-tezax ksęże rozgoeréł są na téx zókoenńikov é xc^ jij z klôśtore yénekac. Ńim do tegoe ale préśło é żebé ńemóvile, ze woen bez żödnewoe poewoede jix vénekëf, poevje^ëł jim, że cej woeńi jemu trex pytęńóv, xterne woen jim za-dô, dobre ńe woetpoevje^Q, të woeńi bądę z klôśtore véne-kęnë é ten klôśtor bą^e skasovęny. Tedé zôkoen-ńice dostale strax a woesobléyje gyardijęn trexlëł, *) Śołobułka = anegdota, humoreska. 2) Moerdôf = zbój, zbójca. 3) Flëśer = rzeźnik, niem. Fleischer, dol. niem. Fleescher. 4) Uwagi godne jest, że Kaszubi nadają psom przeważnie nazwy niemieckie- 5) Prégadac kcemu = zachęcić, namówić. 6) Tu riiten znaczy »z zew^nątrz«. 7) Zwracam uwagę, że opowiadający miękczy raz Tc na Tej, to znów na c', e) Zaśtekac = zaprzeć, zamknąć, prus. niem. stftken (abwarts stossen, driieken, stampfen). Frischb. 9) Cesja = łańcuch, niem. Kette, doi. niem. Kedde. 296 PCEYJÔSTĆE É ŚOŁOBUŁĆE żebé na to zapytane ńimoegle woetpoeyje^ec. Tak woen to poeyje^eł tim jinym zókoenńikęm, żebé złożélé radą, jak sobje v ti sprayje dali poe-stąpic. Ale é woeńi ńimoegle mu żödne v tim dac radé. Tak gvardijôn x°e?éł zamyślony pôrą dńi. A të jednegoe dńa véśed sobje v poele é trafjeł woevćôra, co pôs do klôśtore nôleżęce woevce. Woeveôf pjąkńe ksą^e gvardijęnovi są wukłońeł a tej goe są spytëł, rek mu, mjëł zgôdnęc, vjele klôśtor woevcôv poesôdô. Na to gvardijęn: — Cez mje z tegoe, ćë mé muśimé jednak je vnet predac. Woevćôr môvi: — Ej, ćemu ? Të gvardijôn mu zaćęł poevjadac, co ksęże jim nakôzëł é môvjeł, że ńe vje^Q sobje s tim nic poera^éc. Na to woevćôf: — E, dôvni woevćôre bélé mędri, to moeże é jô bé ksą^é gvardijônovi môg co vépoemö^. Tak gvardijęn prézdfëł są jemu bócńe, są ale wusmjexnęł, a poeméslëł sobje: — Go, taći woevćôr mjëł bé béc mędfeśi woed nas ksążi, woed zókoenńikov? É woedeśed. Prin^e do klôśtore é poevjôdô to jinym zokoenńikom. Ti ale na ńegoe, że ćemu woen sąńe spyteł, na jaći spoesöb woevćôr xcëł jix z tegoe kłopoete vébavic. A tedé, jak woevćôf woevce dodôm prénekëł, dëł goe gvardijęn do se zawoełac a pytô gce są: — Ne, jakuż té nas xceś vébavic ? Woevćôf są wukłońeł a mövi: — Jô są poedejmją ti cały sprave, ale poed jednym varenkę. Jô męm béc tak woebuti1, jak ti jiny zókoenńice a të jô pudą do nasegoe nô-jasńeśegoe ksążéca. Co dali bą^e, to je moeja sprava. Gvardijôn na to préstëł, dëł woevćôra woe-goeléc, dëł goe woeblec v zôkoennë ru^na é tak prebręnëgoe za mi^a poesłëł do ksążéca. Jak woevćôr tą pféśed é są zgłoséł do ksążéca, ten zebrëł swoejex wurądóikôv, wusôd sobje na tron * a tej patri na woevćôra. Zdfi na ńegoe a mésli sobje: — É co tëż taći młodi mix moeże mje mędrëgoe poeyje^ec? A tej zadëł mu pirśë pytańe : — Jak długoe — movi — musi xt° jaXac? żebé mög vkôł zemją woebjaxac? Woevćôr poekłońeł są ńizkoe a të reće: — Miłoscévy ksęże! Ćë koeńa woesodłô é razę ze vsxoedę słońca razę s tim słońcę poeje^e, to y dya^esce śtere^ goe^énajc zemją vkoł woebje^e. Ksęże vi^eł, że mix ńe je taći głupy, jak woen méslëł, a tej zadëł mu dre^ë pytańe: — Jakuż té mésliś, jile jô jem vort? Woevćôr są wukłońeł, préstępjeł pôrą kro- köv, długoe są ksążécé prézerëł, są zôs wukłońeł a tej reće: — ^evjąc dva^esce detkôw — Jakuż to? — spyteł ksęże. — Nojasńesi ksęże! — reće wcevćôr — ńe xc^ł bé jem miłoscévëmu ksążécé vjele wu-bléżéc é rôdbém vésok taksovëł, ale że nasegoe Zbavicela Pana Jezesa Jidôś za tré^esce detkôv żédom predëł, tak jô ńimoegą vas, ksęże, véśi taksovac, jak na ^evjąc dva^esce detkôv. — Ala djôxlć!2 — rek ksęże, wusmjex-nęł są a tej pytô dali: — Ij ! Te dvje woetpoevje^é, te béłé dosc dobre poevje^ęnë, jô so jednak méślą, ćebé té mög mje tëż tą tfecę woetpoevjë^ dobre dac. Poevje^ mje, co jô dopjero 3 méslą, że je prôvda, a ńe je prôvda? Na to woevćôr są rozsmjëł a mövi: — Ne, taće pytańe! Nojasńesi ksęże mésli, że jô mix z kartezćëgoe klôstore a jô jem woev-ćôr, co jo do kartezćëgoe klôśtore nôleżęcë woevce pasą... A tej są wukłońeł ńizkoe é vésed. Ksęże é cały jegoe dwór woesłepjelé é poećivalé gło-vami, żebé to moegło tak mędrëgoe woevćôra dac. A tedé ksęże dëł tim zokoenńikom poeku4. Jak woevćôr dodôm préśed é całę spravą gvardijęnovi rozpcęvjë^ëł, ten są barzo wuceśéł é v nôdgrodą kôzëł mu sto dekôtôv yépłacéc. Poevjôdeł Jözev Labuda v Kartezax« III. Poekusa. V Karvinsćex Błotax5 żéł pred lati stari goespoedôr, dalek woed le^i a mjëł są dobre. Jegoe bjôłka wumarła mu vcas a woestaviła mu jednegoe knôpa. S tim knôpę żéł woen v sa-moetnoscé dva^esce lat i ńe béł ńigde ańi ve vsé, ańi v mjesce, ańi v koescele. Jak sin vérôs i mu są vęs puscéł poed nosę, vzęł jegoe woejc se sobę do Pucka, żébé mu i) Woebuc == ubrać, przyodziać. *) Ala djô^lé! = daj go katu! 3) Dopjero = a) dopiero, b) teraz. Por. rus. teper. 4) Poeku = poeköj. &) Karvinsćë Błota, niem. Karwenbruch, wieś w pow. puckim. PCEVJÔSTGE É ŚOŁOBUŁĆE 297 poekôzôł mjasto, le^i a tej v koescele goe dôł préjęc do svjątë vjaré. V mjesce knôp trimôł są vjedno tatka za sôtą woet sukńe a tej zdrôł poe budinkajc. A tedé woejc zaprova^éł jegoe do bro-varu i tą kôzôł, jima mjelé prénesc piya1. Temu sénovi to piwoe baro smakoevało, tedé jak vépjeł jednę mjarą, płakôł: — Tatku, jô xc^ vj^ci • A woejc le są ceśéł i kôzôł, żebé jima jeś rôz préneslé tegoe piva. Jak vépilé a woejc vśét-koe zapłacéł, tak są zôs vząlé z tegoe brovaru a tej poeslé do koescoła. Woejc prétim séna poe-wućéł, żebé są v koescele ńe woebzërôł, no zdrôł na woełtôr. V koescele béło dox mje^é jinśémi legami tëż vjele bjôłkôv 2, młodéx i starej. Knôp, jak żiv, żödnéj bjôłk 3 na Błotaj ńe viLôł, a woe swoeji mamce4 ju dôvno zabéł, śturnęł tej tatka v boek i są pytô: — Tatku, co to je? A woejc reöe: — Céjoe, sinku, to sq poekusé ... Za xvilą ale sin movi: «— Tatku ! — Ne, coż cé zôs felô ? — Tatku, te poekusé, woene s q barzo śékoevnë... Jak woeńi véślé z koescoła, zacęł knôp płakać. Tak woejc jegoe są pytô : — Sinku, co tobje? Xceś té pucćëgoe piva? — Jô ńe xc3r vajegoe pucćëgoe — reće sin — ale kupce mje jedną takę poekusą, boe mje je za ńemi baro tęskno. Woejc są zamésléł a tedé rece: — Cét le cét!5 To są vsétkoe naleze. Ale poetemu xutk°e vévjöz séna z Pucka i zôs dłe|i cas se^ôł s knôpę v tej Błotaj- Poevjôdëł ksę^ Agust Worzałła, proboeść parafiji łązći v woekrągu xoejńicćim. WCEPCEYJÔDANÔ ZDAKEŃ PRÔV5[ÉVÉX. i. Woe vilkax-1. Tu koele Vjerxucéna béło prôdé vjele barzo vilkôv. Woene brałé tu zgfebjąta, woevce, celąta nôbarżi jeś. A że tu prôdé żôdnéx fl\tôv ńi-mjelé, tak woeńi jix sidlélé a to no ten ort. Woeńi vékoepalé śterokącéstę kulą6 a të poesta-vilé takji pól na yestrod7 të kule, tak co ten kônc béł péfną véśi të kule, a zôs na tim kôncu woeńi wureśélé żévę kacką. Vjerx të kule woeńi założélé vjetvjami, kneplami8. Tak, ćë ta kaćka vreśća, të ten vilk jq xc^ so alac, zjësc, a jak woen nö ten xrôst vlôz, të woen vpôd v tą kulą. Ne, të woeńi są sebralé z vidłami a të woe tą wupjlé 9. Poeyjôdëł Frąc Cenôva z Vjerxucéna. 2. V Kôrlékoevje jeden gbur pas svewoe xce~ rëwoe koeńa. Tak ten koń tąmo10 griz a ten gbur se^ëł a vi^eł, że tą préśed vilk do tewoe koeńa. Woen so mésléł: Né, x*° vje> co té tëż bę^eś robjeł. Tak ten vilk rveł potami11 trôvą a të temu koeńovi poedôvëł. A jak ten koń ve-cigëł głovą a xc^ tą trôvą wuxvacéc, tak woen skoećéł a wuxvôcéł woe za gardło a ńihle ten gbur do tewoe koeńa présed, to ten vilk mjëł jewoe wugardlonë 12. Poevjôdëł Jözev Genôva z Kôrlékoeva. 3. Tu wu nas ve vjefxuckjim błocę prödë pred vjele latami béło vjele barzo vilkov. Te są tu mło^éłé 13 a napôdałé x°ecôź na le^i. Jeden rôz ve żńiva mewoe woejca brat jaxeł s meśnym do Żarnovca do klôśtore. Të, ćë woen préjaxëł do Vjelgjëwoe moesta, të jemu zastępiło setmé vilkôv na drogą. Tak woen vzęł vidłe a të na ńe celovëł, jakbé fl^tę, abé je woet se woetstraśéc, ale woene jes bléżi préstępjałé. Tak woen zlôz z fôré na diślą, woetgergnęł1 tewoe léxśëwoe koeńa a xc^ jima jewoe woestavic, ale *) Jima mjelé preńesc = aby im przyniesiono. 2) Bjôłka, bjałka = kobieta. Zakończenie gen. plur. rzecz, żeńskich na — ov jest bardzo częste, choć i formy prawidłowe są równocześnie w użyciu. 3) Obacz uwagę poprzednią. *) Mamka — mama' matka. s) cét le cét! = cyt tylko cyt, cicho! 6) Kula = dół. 7) Na vestrod = w środku. 8) Knepel = patyk, kij, doi. niem. Kntippel. ») WupxnQC = zakłuć. 10) Tąmo = tam. ") Pöta = łapa, niem. Pfote, doi. niem. Pôte w) Wugardléc = zagryść; zabić. 13) Są mło^éc = gnieździć się i mieć młode. ") Woet^ergnęc == odpiąć, odprząc. Słownik języka pomorskiego. 39 298 WGEPCEYJODAŃO ZDAREŃ PRÔV^ÉVÉX że woen mjëł strax nôśikje woedłożéc, tak woen mu za^ergnęł1 poestronkje nazôd a so mésléł: Ńex bę^e, jak m^e xca^°- Woen te koeńe woer-nql batogę a zacęł jaxac. Të koeńe ńe śłé prosto, le są woebrôcéłé na te vilkje. Tak ta fôra są zvrôcéła2 a woen s temi snopami spód na zemją. Jak woen są poedńos, tak woen wucekëł nazôd do vsé. A cë woen béł ju ve vsé, të te koeńe prélecałé nazôd z pöłkoelim3 a to dregje to woene mjałé ju zgubjonë. Te koeńe béłé dox tak zmącone, że mé je knap mjelé yéprégłë4, të jeden koń ju zdex- Poevjôdëł Jözev Grëna z Vjefxucéna. II. Woe zamoerdovańim fôrśté v lese koele Lebkoeva. Ge ju klôśtor béł v Żarnovcé, të ti klô-śtorny parobcé jez^elé v krôlevsći las drewoe kraso. A jeden rôz, öë woeńi z drevę ja^alé dodôm, të jima véstępi fôrśta na drogą a xce jix pądovac 5 (jakoe dokôzk6, że woen jix wu-Xvôcéł na zło^ejstvje). Woeńi jednak jemu są ńe^cele dac pądovac a śtridovale7, że to ńe béło z krôlevstjëwoe. dfeva, le z gbuftjëwoe aboe tëż z klôśtornëwoe. Tak ten fôrśta jima rek, że cë tak, të woeńi jemu mjelé te pńe poekazac. Të jeden z ńix, co są nazévëł Łisk, ten rek: — Jô vas tą zaprova^ą a vôm te pńe poekôżą. A cë woeńi préślé v las, të zamjast pńe poekazac, woen woe sjęvôeéł za gôr^el, rnęł na zemją a vzęł nöż é jewoe wurnęł8. A të jewoe vzql a zagrebëł koel jęzora v stręige. Ale dregę noc to mu ńedało poeku. Woen jewoe vzgł a zańos jaś poed Dmuxoevą. (Dmu-Xoeva, ta leżi woet Lebkoeva unjefër pjęti ^ël9 mile). Tą woen jewoe zaxoevëł v pażécaj 10- To są dox s casę yédało na ńewoe, të woen béł scąti na tim jistnym môlu, ^e woen tewoe fôrtą wurngł. A tewoe dńa, ôej woen mjeł béc scinôny, të yśétcé ti x^°pi> co bélé żołnerami, ti są musélé nô ten môl stavic z yidłami, fletami, sekjerami aboe xt0 co mjëł. A të, cë woeńi jewoe mjelé scątë, të tą głovą woeńi pré-bilé do słupa goez^ę. Ale zarôz woeb pirśę noc11 ten göz^ béł vecigńony a v ten môl béł jinśi vbiti. To gvésno xto zrobjeł vedług gusłôv. Poevjôdëł Jôzev Grëna z Vjerxucéna. i) Za?ergnQC = zapiąć, przypiąć 2) Są zvrocéc = wywrócić się, przewrócić się. 3) Pôłkoelé = pólwozie, kara. «) Zaledwieśmy je wyprzęgli. 5) Pądovac = fantować, niem. pfanden. 6) Dokazac = dowieść. Dokôzk = dowód. 7) Stri- dovac spierać się, niem. streiten, doi. niem. striden 8) WufnQC = zarznąć. ») Lel = część. 10) Paźćę = sianożęć. ") Woeb pirśg noc = pierwszej nocy. .T ' • r; ¦ M . •» r V." '; ł-V ¦ » » ¦»" 11 ' '» ¦-» ' ' m ! r;? 'M.